BIÊN DỊCH NÂNG CAO – Nguyễn Thành Vân , Khoa Sư phạm Tiếng Anh, Đại học Ngoại ngữ,

Đại học Quốc gia Hà Nội

The more meanings a word has, the longer it takes to understand a text, and
sometimes even context does not help. This problem is associated with ambiguity or
polysemy, which is inherent in most languages. Readers of one language, especially
those who wish to translate it, need to watch out for ambiguous elements, be it lexical
or grammatical, in order to render a faithful message. In other words, one of the key
tasks of a translator is to determine correctly where polysemy or ambiguity is most likely
to occur, and use appropriate wording to disambiguate his translation.

Consider the following larger units of language. Do you think they are ambiguous and
how should they be translated into English?
- Nhiều nhà lãnh đạo thế giới cho rằng cần phải thiết lập một liên minh chống lại Nhà
nước
Hồi giáo Tự xưng do Mỹ đứng đầu.
…………………………………………………………………………..
- Kỷ niệm 70 năm ngày thành lập Quân đội Nhân dân Việt Nam tại Căm-pu-chia và Lào.

…………………………………………………………………………………………
………................
PART 2: PRACTICE
Task 1: Translate the following sentences into Vietnamese, paying attention to the
italicized referential words.
1. The Venice-London Orient-Express is one of the world‘s great railways - not only

does it get there, but it does it in style.

Chuyến tàu tốc hành phương Đông từ Venice đến Lon là một trong những tuyến
đường sắt tuyệt vời nhất thế giới không chỉ ở điếm đến mà còn ở phong cách.

2. It has long been noticed that people differ very much in their capacity to handle
words and this is not necessarily related to their intelligence.
Từ lâu người ta đã nhận thấy rằng mỗi người có khả năng xử lý từ ngữ khác nhau và
điều này không nhất thiết liên quan đến trí thông minh của họ.
3. In today‘s China a change is taking place which, in environmental terms, is as

remarkable as the move to a market economy. It has reached a stage where the dark
side of China‘s economic growth is too significant to be ignored.

4
 BIÊN DỊCH NÂNG CAO – Nguyễn Thành Vân , Khoa Sư phạm Tiếng Anh, Đại học Ngoại ngữ, Đại học Quốc gia Hà Nội

Ở Trung Quốc ngày nay, một sự thay đổi đang diễn ra mà theo như thuật ngữ về môi
trường nó cũng đáng chú ý như việc chuyển sang nền kinh tế thị trường. Nó đã đạt
đến giai đoạn mà mặt tối của sự tăng trưởng kinh tế ở TQ không thể bị phớt lờ.
4. Despite his gratitude for his friendly reception there, Freud did not go away with a

very favorable impression of America. Such prejudices were very apt to last with
him, and this one never entirely disappeared; it was years before close contact with
Americans visiting Vienna even softened it.

Nước Mỹ đã không để lại ấn tượng tốt đẹp trong lòng Freud dù ông rất biết ơn sự
đón tiếp nồng nhiệt khi đến đây. Những định kiến như vậy có xu hướng không thay
đổi, và định kiến mà ông có về nước Mỹ không bao giờ hoàn toàn biến mất; nó tồn
tại rất lâu dù mối quan hệ gần gũi với những người Mỹ đã đến thăm Vienna đã giảm
bớt định kiến đó.
5. Thanks to its experience, modern equipped plants and expert staff this electronics

firm satisfies the needs of both home and foreign buyers. Its appearance on the world
market and ever more firm business arrangements it concludes thanks to capital
investment make it ever more prominent.
Nhờ kinh nghiệm, các nhà máy được trang bị hiện đại và đội ngũ nhân viên chuyên
nghiệm, hãng điện tử này đã đáp ứng được nhu cầu của các khách hàng trong và
ngoài nước. Sự xuất hiện của hãng trên thị trường thế giới và những thỏa thuận kinh
doanh vững chắc mà hãng đạt được nhờ vốn đầu tư đã khiến hãng trở nên nổi bật
hơn bao giờ hết.
Task 2: Which of the options given translate more exactly the original sentence?
Explain your choice.
1. The power failure was not fixed until well after midnight.

a. Mãi đến nửa đêm sự cố điện mới được khắc phục.

b. Mãi đến 2-3 giờ sáng sự cố điện mới được khắc phục. (“after midnight”)

2. This book is Soviet poet Gamzatov‘s first essay into prose-writing.

a. Cuốn sách này là công trình lý luận đầu tiên của nhà thơ Liên-xô Gam-za-tốp
về văn xuôi. (Maybe he has tried writing essays into prose-writing before, but
they were not published)
b. Cuốn sách này là kết quả của lần đầu tiên thử sức với văn xuôi của nhà thơ

người Liên-xô Gam-za-tốp. (This was the first time he has wrote an essay into
prose-writing)

5
 BIÊN DỊCH NÂNG CAO – Nguyễn Thành Vân , Khoa Sư phạm Tiếng Anh, Đại học Ngoại ngữ, Đại học Quốc gia Hà Nội

3. Rasul Gamzatov‘s travels have taken him to practically all parts of the world.

a. Những chuyến đi của Ra-xun Gam-za-tốp trên thực tế đã đưa ông tới mọi miền
trên thế giới.
b. Những chuyến đi của Ra-xun Gam-za-tốp đã đưa ông tới hầu hết các nơi trên
thế giới.
4. General Giap is survived by Dang Bich Ha, his wife since 1949, and four children.

a. Tướng Giáp đã sống sót qua cuộc chiến cùng với Đặng Bích Hà, người vợ của
ông từ năm 1949, và 4 người con.
b. Tướng Giáp mất trước người vợ từ năm 1949 của ông là bà Đặng Bích Hà cùng
4 người con. (“be survived by someone” means continuing to live after someone
has died”)
5. The company we keep speaks volumes about who we are and what we want said of
us.
a. Tính cách của mỗi người và cách xã hội nhìn nhận họ phụ thuộc rất nhiều vào
việc họ giao du với ai. (“company” means people you spent time with)
b. Công ty mà chúng tôi sở hữu đã lên tiếng mạnh mẽ về việc chúng tôi là ai và

muốn chúng tôi muốn nói lên điều gì về mình.

6. In this book I‘ll examine the issues raised in relation to the outstanding question,
"Does God exist?"
a. Trong cuốn sách này tôi sẽ tìm hiểu những vấn đề liên quan tới câu hỏi còn chưa
có lời giải: “Chúa có tồn tại không?” (“outstanding” means not yet solved)
b. Trong cuốn sách này tôi sẽ tìm hiểu những vấn đề liên quan tới câu hỏi nổi bật:

“Chúa có tồn tại không?”

7. Russia has expressed regret that the United Nations Security Council rejected its draft

resolution to stop Turkey's military actions in Syria.

a. Nga tỏ ra hối tiếc vì Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc bác bỏ dự thảo nghị quyết
của mình về việc ngăn chặn các hành động quân sự của Thổ Nhĩ Kỳ ở Sy-ri.
b. Nga cho biết họ lấy làm tiếc về việc Liên Hợp Quốc bác bỏ dự thảo nghị quyết

của mình về việc chấm dứt các hành động quân sự của Thổ Nhĩ Kỳ ở Sy-ri.

8. Tables and figures are a useful way of presenting information in an accessible way.
When including them, it is important to follow certain conventions.

6
 BIÊN DỊCH NÂNG CAO – Nguyễn Thành Vân , Khoa Sư phạm Tiếng Anh, Đại học Ngoại ngữ, Đại học Quốc gia Hà Nội

a. Bảng biểu là một phương thức rất hữu ích để trình bày thông tin một cách dễ tiếp
cận. Một điều quan trọng khi chèn bảng biểu là phải tuân theo một số quy tắc
nhất định.
b. Bảng biểu là một phương thức rất hữu ích để trình bày thông tin một cách dễ

hiểu. Một điều quan trọng khi chèn bảng biểu là phải tuân theo một số quy tắc
nhất định.
9. How have recent developments modified the existing balance of powers between the
European Commission, the European Parliament and the European Council?

a. Những sự phát triển gần đây đã thay đổi cân bằng quyền lực giữa Ủy Ban Châu
Âu, Nghị Viện Châu Âu và Hội Đồng Châu Âu như thế nào?
b. Những diễn biến gần đây đã thay đổi cán cân quyền lực giữa Ủy Ban Châu Âu,

Nghị Viện Châu Âu và Hội Đồng Châu Âu như thế nào?

10.―We have failed to assert our national interests, while we should have done that

from the outset. Then the whole world could have been more balanced,‖ Putin said.

a. Chúng tôi đã thất bại trong việc khẳng định lợi ích quốc gia của mình, điều mà
nhẽ ra chúng tôi nên làm ngay từ đầu. Nếu vậy thì thế giới đã có thể cân bằng
hơn.
b. Chúng tôi đã không khẳng định lợi ích quốc gia của mình, trong khi nhẽ ra chúng

tôi phải làm điều đó ngay từ đầu. Nếu vậy thì thế giới có thể đã cân bằng hơn.
11.It is in Australia‘s national interest to continue assisting Vietnam with its Human
Resource Development needs to help it meet its economic development goals.

a. Australia quan tâm ở tầm quốc gia tới việc tiếp tục hỗ trợ Việt Nam trong lĩnh
vực phát triển nguồn nhân lực để đạt được các mục tiêu phát triển kinh tế.
b. Australia có lợi ích quốc gia trong việc tiếp tục hỗ trợ Việt Nam trong lĩnh vực

phát triển nguồn nhân lực để đạt được các mục tiêu phát triển kinh tế.
12.There has been a global call for international skills partnerships, especially when
countries are trying to prepare their young people for an increasingly competitive
world.

7
 BIÊN DỊCH NÂNG CAO – Nguyễn Thành Vân , Khoa Sư phạm Tiếng Anh, Đại học Ngoại ngữ, Đại học Quốc gia Hà Nội

a. Các quốc gia trên thế giới kêu gọi cần thiết lập quan hệ đối tác quốc tế về đào
tạo kỹ năng, đặc biệt là khi nước nào cũng đang phải nỗ lực chuẩn bị cho thanh
thiếu niên của mình sẵn sàng cho một thế giới ngày càng cạnh tranh hơn.
b. Các quốc gia trên thế giới hiện nay đều có nhu cầu thiết lập các mối quan hệ đối

tác với nước ngoài về đào tạo kỹ năng, đặc biệt là khi nước nào cũng đang phải
nỗ lực chuẩn bị cho thanh thiếu niên của mình sẵn sàng cho một thế giới ngày
càng cạnh tranh hơn.
13.The Russian character! It is too impressive a title, of course, for a story of no great

length. But there it is, it happens to be the Russian character that I want to talk about.
a. Tính cách Nga! Cái nhan đề đó quả là quá lớn đối với một truyện ngắn. Nhưng
biết làm sao, khi chính tôi lại muốn nói với anh về tính cách Nga.
b. Tính cách Nga! Tất nhiên, cái nhan đề đó quả là quá ấn tượng, bởi vì đây là một
truyện ngắn.
Nhưng biết làm sao, khi chính tôi lại muốn nói với anh về tính cách Nga.
14.What I saw in China was that growing evidence of popular concern, especially about

air and water pollution, has meant that environmental issues have become a serious
political concern.

a. Theo quan sát của tôi ở Trung Quốc, những mối lo lắng ngày càng lớn của người
dân, đặc biệt là về ô nhiễm không khí và nước, chứng tỏ các vấn đề môi trường
đã trở thành những mối quan ngại sâu sắc về chính trị.
b. Những gì tôi thấy ở Trung Quốc là những mối quan tâm phổ biến, đặc biệt là về

ô nhiễm không khí và nước. Điều này có nghĩa là những vấn đề môi trường đã
trở thành mối quan ngại sâu sắc về chính trị.
15.As part of the plan to enhance their qualifications and improve performance quality

up to international standards, the faculty members are encouraged and given every
opportunity to pursue higher degrees within Vietnam and without.

a. Trong kế hoạch nâng cao trình độ và bằng cấp đạt chuẩn quốc tế, nhà trường
khuyến khích và tạo điều kiện cho các thành viên của khoa theo học các chương
trình đào tạo bậc cao trong và ngoài nước.

8
 BIÊN DỊCH NÂNG CAO – Nguyễn Thành Vân , Khoa Sư phạm Tiếng Anh, Đại học Ngoại ngữ, Đại học Quốc gia Hà Nội

b. Trong kế hoạch nâng cao trình độ và bằng cấp đạt chuẩn quốc tế, nhà trường

khuyến khích và tạo điều kiện cho các giảng viên theo học các chương trình đào
tạo bậc cao trong và ngoài nước.
Task 3: Depending on context, the word well in the following sentences can be
translated differently.
Discuss in pairs or groups to find the most appropriate equivalent in Vietnamese.
1. The worldwide reduction in the manufacture and use of CFCs has put us well on the

way to curing the hole in the ozone layer.

Việc giảm sản xuất và sử dụng CFC trên toàn thế giới đã giúp chúng ta sắp sửa khắc
phục được lỗ hổng trong tầng ôzôn.
2. If they are going to attend a large facility like a major hospital or a secure
establishment, interpreters should anticipate having to arrive well in advance of the
booked start time.
Khi chuẩn bị tham dự một sự kiện lớn như bệnh viện lớn hoặc một cơ sở an ninh,
thông dịch viên nên biết trước rằng sẽ phải đến từ rất sớm trước khi bắt đầu.

3. Zubizarreta is a dignified and eminently likeable man, but somebody will have to be

held responsible for the obvious deficiencies within the squad, and he well may end
up carrying the can.

Zubizarreta là một người đàn ông đàng hoàng và nổi tiếng dễ mến, nhưng ai đó sẽ
phải chịu trách nhiệm cho những thiếu sót rõ ràng trong đội, và chính anh ta có thể
sẽ phải nhận trách nhiệm đó

4. So the disappearance of a Malaysia Airlines jet well into its flight Saturday morning

over the South China Sea has led aviation experts to assume that whatever happened
was quick and left the pilots no time to place a distress call.

Sự biến mất của chiếc máy bay của hãng hàng không Malaysia Airlines ngay trong
chuyến bay sáng thứ Bảy trên Biển Đông đã khiến các chuyên gia hàng không cho
rằng bất cứ điều gì xảy ra đều nhanh chóng và khiến các phi công không có thời gian
để gọi cứu nạn.

5. There were shades of David Beckham's memorable finish from the halfway line for

United against Wimbledon in 1996 as Rooney, spotting Adrian well off his line,

9
 BIÊN DỊCH NÂNG CAO – Nguyễn Thành Vân , Khoa Sư phạm Tiếng Anh, Đại học Ngoại ngữ, Đại học Quốc gia Hà Nội

outmuscled James Tomkins before unleashing a brilliant lob which sailed over the
goalkeeper and into the net.

Rooney gợi chúng nhớ đến những pha dứt điểm đáng nhớ của David Beckham từ nửa
đường biên trong trận đấu của United với Wimbledon năm 1996, phát hiện ra Adrian
từ đường chuyền của anh ấy, đánh bại James Tomkins trước khi tung ra cú lốp bóng
xuất sắc vượt qua thủ môn và ghi bàn.
Task 4: Translating the following sentences into Vietnamese, paying greater attention
to the polysemic words but, while, power.
1. She never passed her old home but the thought of the happy years she had spent there.
Cô ấy chưa bao giờ đi qua ngôi nhà cũ của mình nhưng luôn nghĩ về những năm
tháng hạnh phúc mà cô ấy đã trải qua ở đó
2. The most obvious effect of the Norman Conquest was its effect on the English
language, which, while retaining an Anglo-Saxon basis, was to a great extent
latinized through its assimilation of a Romance language.
Ảnh hưởng rõ ràng nhất của Cuộc chinh phạt Norman là ảnh hưởng đối với tiếng Anh,
trong khi vẫn giữ được nền tảng Anglo-Saxon, đã được vĩ đại hóa thông qua việc
đồng hóa ngôn ngữ Roman.
3. A pupil should never be in a position in which he is forced to work out sentences in
his own language and translate them in his mind into vocabulary and sentence
patterns which he has not really assimilated in the second language. This is to set a
task which is beyond him at his stage of development and is more productive of error
than of useful language skills. It has also been pointed out that he should always be
within reach of skilled help whenever he is doing composition work which is on the
limit of his powers.
Một học sinh không nên bị buộc phải viết ra các câu bằng ngôn ngữ của mình và dịch
trong đầu thành từ vựng và mẫu câu mà trẻ chưa thực sự hiểu được trong ngôn ngữ
thứ hai. Điều này là đặt ra một nhiệm vụ vượt quá khả năng của trẻ ở giai đoạn phát
triển và khiến mắc lỗi nhiều hơn là các kỹ năng ngôn ngữ hữu ích. Người ta cũng chỉ
ra rằng trẻ nên luôn được tiếp cận với sự trợ giúp chuyên môn bất cứ khi nào trẻ làm
bài mà vượt quá khả năng của trẻ.

10
 BIÊN DỊCH NÂNG CAO – Nguyễn Thành Vân , Khoa Sư phạm Tiếng Anh, Đại học Ngoại ngữ, Đại học Quốc gia Hà Nội

Task 5: Work in pairs to translate the following sentences in two different ways. Say
what element leads to ambiguity or polysemy.
1. He loves his dog more than his wife.

Anh ta yêu chó hơn cả vợ.

Anh ta không yêu vợ bằng chó.
2. Flying planes can be dangerous.

Lái máy bay có thể rất nguy hiểm

Máy bay đang bay có thể rất nguy hiểm
3. Visiting relatives can be boring.

Đi thăm họ hàng rất nhàm chán.

Những người họ hàng đến thăm tôi rất nhàm chán
4. He didn‘t like the painting he had painted.

Anh ta không thích bức tranh anh ta đã vẽ.

5. I saw a man in the distance with a pair of binoculars.

Tôi nhìn thấy một người đàn ông từ xa qua ống nhòm.
Tôi nhìm thấy một người đàn ông từ ra đang cầm chiếc ống nhòm.
Task 6: The following sentences could be misunderstood and/or mistranslated because
they are ambiguous. Decide where the ambiguity lies, and translate the possible
sentences into Vietnamese.
1. Economic development in New Zealand has not been achieved, as in most market-

oriented economies, through an emphasis on industrialization.

New Zealand đã không đạt được phát triển kinh tế thông qua việc chú trọng công
nghiệp hóa như ở hầu hết các nền kinh tế định hướng thị trường.
Cũng như hầu hết các nền kinh tế định hướng thị trường, New Zealand đã không đạt
được phát triển kinh tế thông qua việc chú trọng công nghiệp hóa.
2. Bolivia, it appears, has now become the cocaine capital of the world, cannot exist

without it, and supplies more than half the needs of the booming American drug
market.

11
 BIÊN DỊCH NÂNG CAO – Nguyễn Thành Vân , Khoa Sư phạm Tiếng Anh, Đại học Ngoại ngữ, Đại học Quốc gia Hà Nội

Dường như Bolivia hiện đã trở thành thủ phủ cocaine của thế giới, không thể tồn tại
mà không có nó, và cung cấp hơn một nửa nhu cầu của thị trường ma túy đang bùng
nổ ở Mỹ
3. The keen reader of Hardy‘s novels on a visit to Dorset will recognize many of the
places mentioned in the novels and are little altered since the period he describes.

Độc giả quan tâm đến tiểu thuyết của Hardy trong chuyến thăm Dorset sẽ nhận ra
nhiều địa điểm được đề cập trong tiểu thuyết và ít bị thay đổi so với thời kỳ mà ông
mô tả.
4. The (British) Government makes little effort to tap European Community Funds for

training women because they discriminate against men, according to the Department
of Employment.

Theo Bộ Việc làm, Chính phủ (Anh) không cố gắng khai thác Quỹ Cộng đồng Châu
Âu để đào tạo phụ nữ vì họ phân biệt đối xử với nam giới.

5. Racially prejudiced action by police will not be made a specific disciplinary offence,
as recommended by Lord Scarman, the Home Secretary told MPs.
Hành động định kiến về chủng tộc của cảnh sát sẽ không bị coi là vi phạm kỷ luật cụ
thể, theo khuyến cáo của Lord Scarman, Bộ trưởng Nội vụ nói với các nghị sĩ

PART 3: LESSON’S TAKEAWAYS

Look again at the whole lesson and single out any piece of knowledge you find most
useful to you, be it a term and its equivalent or a tip for translation. The first word has
been done for you as an example. 1. Glossary
English Vietnamese English
1. Outmuscle (v) Tì đè, chèn ép
2. Bộ trưởng Nội vụ (Anh) Home Secretary
3.
4.
5.
6.
7.
8.

12