02A Lesson Proper for Week 1

INTRODUKSYON: ANG PAGTATAGUYOD NG WIKANG PAMBANSA SA MAS MATAAS NA ANTAS

NG EDUKASYON AT LAGPAS PA
ANO ANG WIKA ?
            Ito ay masistemang balangkas na binibigkas na tunog. Pinipili at isinasaayos sa paraang
arbitraryo upang magamit ng mga taong may isang kultura.
ANG PROBISYONG PANGWIKA SA SALIGANG BATAS
·         Saligang Batas ng Biyak na Bato (1896)- Kauna-uanahang republika na naitatag sa Pilipinas at
ang Wikang Tagalog ang magiging opisyal na wika ng Pilipinas.
·         Saligang Batas ng 1935- Artikulo  XIII, Seksyon 3: 1935 Ang Saligang Batas Pambansang
Asemblea ay gagawa ng mga hakbang tungo sa pagpapaunlad at pagpapatibay ng isang wikang
pambansa na batay sa isa sa mga umiiral na katutubong wika. Hanggang hindi nagtatadhana ng iba ang
batas, Ingles at Kastila ay patuloy na gagamiting opisyal.
·         Saligang Batas ng 1973-  Panahon ng Batas Militar , Ang batasang Pambansa ay dapat gumaw
ang ng mga hakbang tungo sa paglinag at pormal na adopsyon ng isang panlahat na wikang pambansa
na tatawaging Filipino
·         Saligang Batas ng 1987 
o   Seksiyon 6: Ang Wikang Pambansa ng Pilipinas ay Filipino. Samantalang nililinang, ito ay dapat
payabungin at pagyamanin pa salig sa umiiral na mga wika ng Pilipinas  at sa iba pang mga wika.
Alinsunod sa mga tadhana ng batas at sang-ayon sa nararapat na maaaring ipasya ng Kongreso, dapat
magsagawa ng mga hakbangin ang Pamahalaan upang ibunsod at puspusang itaguyod ang paggamit ng
Filipino bilang midyum ng opisyal na komunikasyon at bilang wika ng pagtuturo sa sistemang pang-
edukasyon
o   Seksyon 7: Ukol sa mga layunin ng komunikasyon at pagtuturo, ang mga wikang opisyal ng Pilipinas
ay Filipino at hangga’t walang itinatadhana ang batas. Ingles.
o   Seksyon 8: Ang Konstitusyong ito ay dapat ipahayag sa Filipino at Ingles at dapat isalin sa mga
pangunahing wikang panrehiyon Arabic at Kastila.
o   Seksyon 9: Dapat magtatag ang Kongreso ng isang Komisyon ng wikang pambansa na binubuo ng
mga kinatawan ng iba’t ibang rehiyon at mga disiplina na magsasagawa, mag-uugnay at magtataguyod
ng mga pananaliksik para sa pagpapa-unlad, pagpapalaganap at pagpapanatili sa Filipino at iba pang
mga wika.
FILIPINO: Mula sa Bibliya
•      Sinabi ng Diyos, Wika ang ginamit niya sa paglikha ng sanlibutan
•      Genesis 1:27 “At nilalang ng Diyos ang tao ayon sa kaniyang sariling larawan, ayon sa larawan ng
Diyos siya nilalang; nilalang niya sila na lalaki at babae”
•      Genesis 2:7 “Pagkatapos ginawa ng Panginoong Yahweh ang tao mula sa alabok, hininganan niya
sa ilong, at nagkaroon ito ng Buhay”
TEORYA NG WIKA
1. Teoryang Bow-wow – ang wika ay nagsimula nang ang ating ninuno ay natutunang manggagad o
manggaya ng mga tunog sa kanilang kapaligiran.
2. Teoryang Dingdong- Ang pagsasalita ng tao ay nabubuo sa kanyang pagtugon sa mga naririnig sa
kapaligiran. Ang orihinal na tuno ng tao ay bilang pakikipag-ugnayan sa mga nakapaligid sa kanya.
3. Teoryang Yum-Yum- Ang teoryang ito ay sinasabi sumesenyas ang tao sang-ayon sa mga tunog na
kanyang sinasambit. Ang mga pagkilos o pagkumpas ng mga bahagi ng katawan ng tao ay siyang naging
simula ng kanyang pagsasalita 
4. TeoryangTa-ta- Sinasabing ang teoryang ito ay nakapokus lamang sa paggalaw ng kamay o kumpas
ng kamay.
5. Teoryang Pooh-pooh- Nanggaling sa damdamin ng Tao ang anumang salitang binubulalas
ng kanyang labi.  
6. Teoryang Yo-He-Yo- Sa tuwing gumagamit ang tao ng pisikal na na lakas ay nakasambit ito ng mga
kataga na siyang tinatayang  pinagmulan ng wika
7.  Teoryang Tarara-Boom-De-Ay- Pinaniniwalaan sa teoryang ito na ang mga tao ay natutong humabi
ng mga salita mula sa mga seremonya at ritwal na kanilang ginagawa.
8. Teoryang La-la- Nagsasaad na ang wika ay napaunlad mula sa mga tunog kalakip ng pag-ibig,
paglalaro at higit sa lahat ng pag-awit. mga pwersang may kinalaman sa romansa, ang salik na nagtulak
sa tao upang magsalita.

02A Lesson Proper for Week 2

                                                                                                                             BARAYTI NG WIKA
4.1 Ano ang Preserbasyon ng Wikang Tagalog ?
                        Ito ay proseso ng paghahanda at pangangalaga ng ating wika upang mapanatili ang
paggamit nito at hindi ganun kadali ang maghalo lamang.
Noong 1896- Tagalog
-  Tagalog ang gamit ng mga Propagandista upang gisingin ang mga kamalayan ng mga  Pilipino laban
sa mga banaga
-  Inilarawan ni Ruperto Cristobal bilang lunan ng mga wika na dayuhan na ibig akitin ang mga walang
kibong mamamayan.                              
Noong 1923 ,                                                                                                                                               
- Sumulat si Jose Corazon De Jesus ng “Imperyalismo” na Nagtatangol sa katutubong wika at tinuligsa
ang dulot ng wikang banyaga na nagturo sa mga Pilipino.
Artikulo XIV, Seksyon 3 ng 1935 Konstitusyon
        - “ Ang Pambansang Asemblea ay gagawa ng mg hakbang tungo sa paglinang at pagpapatibay ng
isang panlahat na wikang Pambansa na nasasalig sa isa sa mga wikang katutubo. Hangga’t walang
ibang itinatadhana ang batas, ang Ingles at Kastila ay magpapatuloy na mga wikang opisyal.
Disyembre 30, 1937  -ANG KAUTUSANG TAGAPAGPAGANAP BILANG 134  -  Na nagtatakda sa
Wikang Tagalog bilang batayan para sa Paglinang at pagpapatibay ng wikang Pambansa.
MANUEL L. QUEZON -  Ang nagsulong ng pagkakaroon ng isang tanggapang Magsusuri sa mga
Katutubong Pilipinas tungo sa paglinang At pagpapatibay ng isang panlahat na wikang pambansa (Batas
Komonwelt Blg. 184)
·Abril 1, 1940 - Kautusang Tagapagpaganap Blg. 263 -  Pagpapahintulot ng Pangulo ng Pilipinas sa
pagpapalimbag ng A Tagalog English Vocabulary at Ang Balarila ng Wikang Pambansa.
Hunyo 19,1940 – Pagpapasimula ng Pagtuturo sa mga Paaralang Pampubliko at Pribado ang wikang
Pambansa
Hulyo 4. 1946 – Batas Komonwelt Blg. 570  Naisama naman bilang isa sa mga wikang opisyal ang
tagalog
Agosto 13, 1959   -   JOSE ROMERO                                                                                          
- Ang wikang pambansa ay Pilipino na pinamunuan ni Jose Romero. Batay sa Kautusang
Tagapagpaganap Bilang 7.Nagkaroon ng bagong Pangalan ang  Pambansang Wikang Tagalog
na “Pilipino”                                                                                                                           
- Kinatigan ng Hukumang Mababang Dulugan ng Maynila na may desisyon “ Mahirap magtayo, madaling
magwasak. Ang likha ng isang henerasyon na pinaggugulan ng milyon-milyong piso ay di
mapagwawalang-bahala o mawawasak sa isang kumpas lamang ng panulat.”
Artikulo 14, Seksyon 6 ng 1987 Konstitusyon - CORAZON AQUINO 
Ang Wikang Pambansa ng Pilipinas ay Filipino, samantalang nililinang, ito ay dapat na payabungin at
pagyamanin pa salig sa umiiral na mga wika sa Pilipinas at sa iba pang mga wika.
Artikulo 14, Seksyon 6 ng 1987 Konstitusyon-PANGULONG GLORIA MACAPAGAL ARROYO         
Executive Order 210 – na nag-aatas sa paggamit ng Ingles bilang pangunahing wikang panturo na
sinusugan pa ng iba pang mga mambabatas noon ngunit hindi sila nagtagumpay
PANGULONG BENIGNO SIMEON C. AQUINO III -  Ginamit niya ang kaniyang pangangampanya sa
talumpati bilang kontra korapsyon
                                                                                                                          BARAYTI NG WIKA           
Isang set ng mga terminolohiyang panglinggwistika na may pare-parehong distinksyon. Ito ay tahasang
nakabatay na sa kultura at sistema ng pamumuhay ng tao.
a. BICKERTON(1975) - Ang wika ay maaaring magbago sa bawat panahon ngunit laging nakikita ang
kanyang kaantasan. Ang barayti ng wika ay di maaaring maiwasan sapagkat ito’y maaaring maging daan
ng tao sa pag-aangkop ng kanyang sarili sa mundong ginagalawan.          b. HUDSON - Binigyang niya
ng katuturan ang barayti na isang set ng mga terminolohiyang panglinggwistika na may pare-
parehongdistinksyon. Sinusuportahan din ito ng pagpapakahulugan ni GLEASON na angbaryasyon ng
wika ay isang katotohanan sa lipunan na kakambal ng tradisyon ng mga tao.
c. HYMES  - Ang pagkamalikhain ng mga gumagamitng wika ay nakatutulong sa kanilang malaman kung
ano at gaano angmagagawa ng pagkakaroon ng barayti ng wika. 
d. CONSUELO PAZ (1993) - Ang pagtanggap sa wika ay bukas na pagbabago, ito ay pinakamabuti
dawn a atityud para di maubos ang panahin sa pagtatalo kung alin samga barayti  ang dapat
magingistandard. Hindi maiiwasan ang pagbabago ng wika dahil ito’y buhay, mapanlikha at inobatibo
kung kaya kailangang tanggapin.
1. TEORYA NG LINGGWA FRANKA - Wikang sinasalita o ginagawa nang higit na nakararaming tao sa
daigdig.
2. PAMBANSANG LINGGWA FRANKA - Wikang sinasalita o ginagawa sa isang bansa. Binigyan ng
tatlong baryasyon ni Alfonso Santiago ang Pambansang Linggwa Franka ng Pilipinas sang-ayon sa
sumusunod;
            A. Purong Tagalog o Puristik Tagalog - Lumilikha ng mga salita sa halip na manghiram
            B. Taglish/Engalog. - Ang Taglish ay mas maraming bahagi ng sa sa pangungusap pati ng
sintaks sa Wikang Tagalog. Ang Engalog ay              mas maraming leksikon o salita ang sa Ingles at
kadalasan ang kabuoan ng pangungusap ay sa Ingles.
            C. Bertaglish- Pinagsama-samang wikang bernakular, Tagalog at English
3. REHIYONAL NA LINGGWA FRANKA - Komon na wika sa rehiyong may iba’t ibang wikang sinasalita.
                      Halimbawa:  Rehiyon ng Ka-Ilokanuhan gaya ng Ilocos Norte, Ilocos Sur, Cagayan,
Isabela
4. DAYALEK- Baryant o uri ng wikang sinasalita sa isang tiyak na geograpikal na lokasyon.
5. REHIYONAL NA DAYALEK- Wikang ginagamit sa isang lugar na sa loobng maraming taon, na
kinakikitaan ng pagkakaiba sa bigkas, anyo ng salita at sintaks nito.
6. SOSYAL NA DAYALEK- Pagkakaiba ng paggamit ng isang wika batay sa antas ng pamumuhay o uri
ng grupo ng mga nagsasalita.
7. IDYOLEK - Tawag sa indibidwal na paggamit ng isang tao sa isang wika.
8. REGISTER NA WIKA- Tumutukoy ito sa paggamit ng wika ng iba’t ibang propesyonal na kanilang
kinabibilangan.
9. BALBAL O IMBESYONG MGA SALITA- Mga salitang nabuo sa layuning hindi maintindihan ng hindi
nila kauri ang pananalita upang gayon maitago nila ang mensahe sa ibang taong nakikinig.
10. GAYLINGO O BEKIMON- Itinuturing din na balbal na salita ang Gaylingo o tinatawag nilang
Bekimon.
HAMON NG PILIPINO SA MATAAS NA EDUKASYON O LAGPAS PA
1. House Bill 5091 - Nagpapasa ng House Bill upang gawing Ingles ang gamiting wika sa pagtuturo.
2. CMO 20 Series of 2013 - Inilabas ng CHED ang nagtatakda ng core courses. Sa bagong kurikulum sa
antas ng tersarya. Sapagkat ipinaglaban ng mga mapagmahal sa Wikang Filipino ang sapilitang
pagtanggal dito.
Mga Asignatura sa Bagong Kurikulum ng Tersarya
1.       Understanding the Self                                         6. Art Appreciation
2.       Readings in Philippine History                            7. Science ang Technology and Society
3.       The Contemporary World                                    8. Ethics
4.       Mathematics in the Modern World
5.       Purposive Communication

02A Lesson Proper for Week 3

                                                                                     PAGPOPROSESO NG IMPORMASYON PARA SA
KOMUNIKASYON 

Ano ang Komunikasyon?

           Ang Komunikasyon ay Mula sa salitang Latin na “communis” na nangangahulugang  “karaniwan”
o “panlahat”. Isang proseso ng pagpapadala at pagtanggap ng impormasyon na maaaring berbal o di-
berbal
PAGPOPROSESO NG IMPORMASYON PARA SA KOMUNIKASYON
-     Ayon kay Robin, kailanman ang tao’y hindi makakatagal na mamuhay nang sa ganang sarili lamang
niya (2001:23).
-     Binigyang kahulugan ng iba’t ibang dalubhasa ang komunikasyon batay sa kanilang kinabibilangang
larangan.

 Atienza et.al 1990 – Tahasan itong binubuo ng dalawang panig: isang nagsasalita at isang
nakikinig na kapwa nakikibang ng pagkilos o lamangan.
 S.S Stevens – Ang komunikasyon ay ang napiling pagtugon ng organism sa anomang bagay
na nangangailangan ng pagkilos o reaksiyon.
 Green at Petty (Developing Language Skills) – Intensyonal o konsyus na paggamit ng
anomang simbolo upang makapagpadala ng katotohanan, ideya, damdamin, emosyon mula
sa isang indibidwal tungo sa iba.
  Webster Dictionary, 1987= Ito ay ang pagpapahayag; paghahatid o pagbibigay ng
impormasyon sa mabisang paraan; isang pakikipag-ugnayan pakikipagpalagayan o
pakikipag-unawaan.
 Verdeber, 1987- Ang komunikasyon ay paghahatid ng mahahalagang impormasyon sa
paraang masining upang maging mabisa at mahusay na  maipahayag ng tao ang kaniyang
palagay o saloobin sa kaniyang kapwa
 Rodrigo, 2001- Ang komunikasyon ay ang paraan ng pagbibigay, paglilipat o pagsasalin ng
impormasyon, ideya, kaalaman, pilosopiya, prinsipyo, opinyon, katalinuhan, balita .
 E. Cruz et., al., 1988- Ang masining at mabisang pakikipagtalastasan/ komunikasyon ang
proseso ng pagbibigay (giving) at pagtanggap (receiving) nagpapalipat-lipat sa mga
indibidwal ang mga impormasyon, kaalaman, kaisipan,impresyon at damdamin.
 Espina at Borja, 1999 - Ang komunikasyon ay pagpapahayag paghahatid at pagbibigay o
pagtanggap ng mensahe sa isang mabisang paraan.
 Berelson at Steiner, 1964 - Transmisyon ng mga impormasyon, ideya, pag-uugali o
damdamin at kasanayan sa paggamit ng mga simbolo.  
 Theodorson, 1969 - Transmisyon ng mga impormasyon, ideya, pag-uugali o damdamin
mula sa isang tao patungo kanyang kapwa. Karaniwang isinasagawa sa pamamagitan ng
mga simbolo

KAHALAGAHAN NG KOMUNIKASYON

 Kahalagahang Panlipunan- Sa pamamagitan ng mahusay na pakikipag-usap at

pakikisalamuha sa iba, ang tao ay nakagagawa ng desisyon tungkol sa anomang bagay, sa
kabuhayan, relihiyon, edukasyon, at politika
 Kahalagahang Pangkabuhayan-  Sa mabisang pakikipagtalastasan ng isang tao kahit
anoman ang kaniyang propesyon ay magkakaroon ng katagumpayan ang kaniyang layunin
sa maayos na paglalahad ng nais ipabatid.
 Kahalagahang Pampulitika- Pagdating sa usapin ng pulitika pinakamahalaga ang
komunikasyon sapagkat ito ang gamit ng tao upang maging mabisa ang paghahatid na
impormasyon,

SANGKAP NG KOMUNIKASYON
A. Tagapaghatid/ Tagatanggap ng Impormasyon- Tumutukoy ito sa mga taong kasali sa
komunikasyon. Maaaring ang taong ito ay tagatanggap o tagapaghatid ng impormasyon
B. Mensahe - Nilalaman ng mensahe ang kaisipan, damdamin, ideya, pag-uugali at sentimiyento na
gustong maipabatid o maibahagi ng pinagmulan ng impormasyon.
C. Tsanel/ Daluyan- Ito ay tumutukoy sa midyum na dinadaluyan ng mensahe upang
maipaabot sa tagatanggap mensahe. Mayroong dalawang kategorya ang daluyan o
tsanel. 
         a. Sensori – Daluyang Sensori ay ang paggamit ng paningin, pandinig,pang-amoy, panlasa at
pandama
         b. Institusyonal-   Soundwaves naman ay paggamit ng mga kasangkapan gaya ng sulat,
telegrama, e-mail, fax, machine, cellphone at iba pa.
D. Fidbak o Tugon- Ito ay tumutukoy sa naging sagot ng tagatanggap, maaaring berbal o di berbal na
pagsagot base sa impormasyon na natanggap mula sa tagapaghatid nito.
E. Pook / Tagpuan- Ito ay tumutukoy sa sikolohikal, sosyal, kultura, at pisikal na kalagayan ng
pinaggaganapan ng komunikasyon. Maaaring mapabilang dito ang damdamin, ugali, persepsyon, at
relasyon ng mga taong bahagi ng komunikasyon.
F. Mga Potensyal na Sagabal – Tumutukoy sa mga maaaring makasagabal sa pagbibigay kahulugan sa
mensahe. Sa wikang ingles ito ay tinatawag na communication noise o filter. Mauuri ito sa apat;:
          a. Semantikong Sagabal- tumutukoy sa maaaring pagkakaiba ng interpretasyon sa mensahe na
nais ipabatid.
          b. Pisikal na Sagabal – maaaring mula sa ayos o anyo ng paligid kung nasaan ang taong nag-
uusap, maaaring may distraksyong biswal, suliraning teknikal, maging ang kalagayan ng mga taong nag-
uusap.
G. Pisyolohikal na Sagabal – matatagpuan sa pangangatawan ng tagapaghatid o tagatanggap ng
mensahe, maaaring ito ay kapansanan sa kaniyang kakayahang makapagsalita, makarinig o makakita.
H. Sikolohikal na Sagabal -  tumutukoy ito sa kultura na kinalakihan ng tao na maaaring maging sagabal
sa interpretasyon ng mensahe.
      Si Dell Hymes ay bumuo ng akronim na S.P.E.A.K.I.N.G upang mapadali ang paghubog sa mabisang
komunikasyon. 

 ·         S- etting                                               - Saan nag-uusap?

 ·         P-articipant                                         - Sino ang kausap?
 ·         E-ends                                                  - Ano ang layunin sa pag-uusap?
 ·         A-ct of Sequence                               - Paano ang takbo ng usapan?
 ·         K-eys                                                     - Pormal ba o Impormal ang usapan?
 ·         I-nstrumentalities                              - Ano ang midyum ng usapan?
 ·         N-orms                                                 - Ano ang paksa ng usapan?
 ·         G –enre                                                - Ano ang uri ng Pagpapahayag?

1. Setting (Saan nag-uusap) – Ang lugar o pook na ating kinaroroonan ay dapat isaalang-alang kung
tayo ay nakikipag-usap. Tayo ba ay nasa simbahan? Nasa palengke? Nasa paaralan? 
        Halimbawa: Marahang pakikipag-usap sa loob ng simbahan/ sambahan
2. Participant (Sino ang kausap) – Kausap ba natin ang ating magulang? Ang ating guro? Ang ating
kamag-aral o kaibigan? Maaari rin namang isang panauhin o isang bagong dalaw sa ating tahanan. 
Halimbawa: Sino po sila? Ano po ang kailangan nila?
- Anong bahagi ng pananalita ang mga salitang sila at nila. 
- Sa pagkakataong ito, papaano ginamit ang mga salitang ito
3. Ends (Ano ang Layunin ng Pag-uusap)- Matamo ang magandang bunga sa pakikipag-usap batay sa
paraan ng ating pakikipag-usap.
     Halimbawa: Nay, maaari po bang dagdagan ang baon ko dahil may kagamitan po akong
       dapat bilhin para sa aming proyekto.
-       Tiyak na pagbibigyan o mauunawaan tayo ni Nanay kung ganyan ang himig ng pakikipag-usap.
4. Act of Sequence (Papaano ang takbo ng Pag-uusap) – May kaugnayan sa pagkakalahad ng mga
pangungusap at pangyayari sa simula. Binibigyang pansin ang interaksyon ng mga taong kasangkot sa
komunikasyon.
Halimbawa: Sa dalawang bagong estudyante na nag-uusap at nagkakilala sa unang pagkakataon ay
maaaring humantong sa pagiging matalik na pagkakaibigan sa huli.
5. Keys ( Pormal ba o Impormal ang Pag-uusap) – Pang-aangkop ng antas ng wikang gagamitin sa uri
ng tao at lugar na ating kausap. Dapat gamitin ang mga salitang pormal kung ang kausap natin ay mga
professional, matatanda, may mga edad na panauhin at sa mga pagtitipong pormal.
Halimbawa: Kung ikaw ay nasa pulong ng samahan ng mga magulang at guro at may ibig kang
isangguni tungkol sa bagay o proyektong kanilang pinag-uusapan, ito ang maaari mong sabihin,”Pangulo
, iminumungkahi ko po ______”.
6. Instrumentalities ( Ano ang Midyum ng Pag-uusap) – May kaugnayan kung papaano natin
ipaparating ang mensahe sa ating kausap o sa kinauukulan.).
Halimbawa:  Pansarili – Daluyan sensoria ng paghahatid ng mensahe na isinasagawa natin ng harapan
sa ating kausap, “Mayroon tayong ibig ipakiusap na pampersonal na bagay o kaya ay mayroon tayong
ipagtatapat na isang lihim”.
Pang-emergency – Pa-institusyonal ang paraan, na maaaring pa-cellphone,e-mail, fax, telephone at iba
pa. “ Paghingi ng saklolo kung tayo ay nasunugan, nilooban at iba pa.
7. Norms ( Ano ang paksa ng Pag-uusap) -  Pagkakaroon ng sapat na kaaalaman sa paksang
tinatalakay; pagsasaalng-alang din sa pag-uukulan ng paksa. Iyon ba ay may kinalaman sa kasariang
panlalake o pambabae? May kinalaman rin ba iyon sa ating kurso o libangang ating hilig?
8. Genre ( Anong uri ng Pagpapahayag) -  Nagsasalaysay, naglalarawan, naglalahad, nakikipagtalo
o nangangatwiran. Kinakailangan ang pag-unawa at pakikibagay sa kausap upang maiwasan ang
miskomunikasyon o hindi pagkakaintindihan.
            Halimbawa: Suliranin: “ Hindi naisumite ng estudyante ang kanyang proyekto sa
                 Guro sa takdang panahon”.
                 Guro: “Ano? Nagdadahilan ka ba?”
                 Estudyante: “Ma’am,nagpapaliwanag lamang po ako.”
MGA KATEGORYA NG KOMUNIKASYON
1. Intrapersonal na Komunikasyon (Pansarili) -   Uri ng komunikasyong pansarili na nagaganap sa
isang indibidwal lamang na mapapansin sa kanyang pagmumuni-muni, pag-iisip, meditasyon o
pansariling pagdedesisyon,
2. Intrapersonal na Komunikasyon (Pangkapwa) -  Uri ng komunikasyon na nagaganap sa dalawa o
higit pang tao (tagapagsalita at tagapakinig).
3. Komunikasyong Pampubliko -  Nagaganap ang ganitong uri ng komunikasyon sa harap ng
maraming mamamayan o tagapakinig.
4. Komunikasyon na Pangmadla -  Ito ay uri ng komunikasyon na gumagamit ng iba’t ibang uri ng
teknolohiya, mass media, radyo, telebisyon at pahayagan.
5. Komunikasyong Pang-organisasyon- Ang ganitong uri ng komunikasyon ay nagaganap sa loob ng
mga organisasyon o samahan,
6. Komunikasyong Pangkultura-  Ginagamit ang ganitong uri ng komunikasyon sa pagtatanghal o
pagpapakilala ng kultura ng pangkat ng mga tao.
7. Komunikasyong Pang-kaunlaran-  Ang ganitong uri ay may kinalaman sa aspekto ng buhay ng tao
sa industriya, ekonomiya o anomang pangkabuhayan at pangkaunlaran.
MODELO AT PROSESO NG KOMUNIKASYON
1. Modelo ni Aristotle ng Komunikasyon -  ISPIKER  - MENSAHE - AWDYENS 
            Nakasentro ang modelo ng komunikasyon ni Aristotle sa tagapagsalita papunta sa tagapakinig na
nagpapakita ng linear (linyar) na katangian ng komunikasyon. Ito ay maaaring magamit sa pasalita at
pasulat na komunikasyon.
2. Modelo ni Schramm ng Komunikasyon
KARANASAN -  Pinanggalingan - Encoder- Signal- Dekoder - Destinasyon 
Para kay Wilbur Schramm na tinaguriang “Father of Communication Study”, ang komunikasyon ay isang
hiwalay na disiplina kaya hiwalay niya itong pinag-aralan bilang disiplina o larangan na tutugon sa iba’t
ibang uri ng katanungan, Binigyang kahalagahan dito ang proseso ng komunikasyon bilang katangian
pangkaasalan ng tao. Siya rin ang nagpakilala ng proseso ng Encoding at Decoding – isang proseso ng
two-way communication pagitan ng tagapagpadala at tagatanggap ng mensahe. Dito niya inilahad ang
kahalagahan ng karanasan upang lubos na maunawaan ng naglalahad at tumatanggap ang senyas at
reaksyong binibigay.
3. Modelo ni Berlo ng Komunikasyon (SMCR)- (Sources-Message-Channel- Receiver)
Sa modeong ito ni Berlo, iisang daloy lamang ng komunikasyon ang nagaganap sapagkat walang
nabubuong feedback o balik-tugon sa
panig ng tagatanggap ng mensahe. Nakabatay ito sa apat na payak na elemento ng pakikipagtalastasan:
SMCR (Sources-Message-Channel- Receiver). Gamit ang tsanel patungo sa tagatanggap ay dumadaloy
ang mensahe na naisa ipahatid ng
tagapaghatid.
4. Modelo ni Laswell ng Komunikasyon
Si Harold Lasweel ay isang political scientist na gumawa ng modelo ng komunikasyon na kakikitaan ng
mga dapat isaalang-alang na sangkap ng komunikasyon upang masigurado matiyak ang maaaring dulot
nito. Ipinapakita sa modelong ito ang katanungan na “sino ang nagsabi ng anong mensahe, na anong
dayuhan at ano ang magiging epekto nito?”
5. Modelo ni Dance ng Komunikasyon (Komunikasyong Helikal)
Ang pagiging dinamiko at fleksibol ng komunikasyon, dito ay malawak ang kaugnayan ng mga
nakalipaspatungo sa hinaharap. Samakatuwid, ang proseso sa ganitong uri ng komunikasyon ay
nagkakaroon ng malaking gampanin ang lahat ng karanasan ng tagapaghatid at tagatanggap ng
mensahe, hindi napuputol o natitigil dahil ito ay patuloy na umiinog at walang eksaktong simula at
katapusan. Ayon sa kanya, nagbabago ang modelo dahil sa komunikasyong sitwasyon. 
PAGPILI NG HANGUAN (SOURCES) NG IMPORMASYON
Narito ang iba’t ibang paraan sa paghango ng impormasyon:
A. PAGTATALA- Isang kakayahang dapat taglayin ng mag-aaral sa kaniyang pananaliksik ay ang
pagtatala ng mga makabuluhang impormasyon. Sa pagtatalang ito kalakip ang mga impormasyong
maaaring batay sa kaniyang obserbasyon sa paligid, narinig o nabasa na makatutulong upang kaniyang
masagot ang mga katanungang inilahad ng guro.
B. PAGGAMIT NG INTERNET- Sa panahon ngayon, malaking bahagi ng pananaliksik ang paggamit ng
internet. Sa paggamit nito, kailangan ang gabay sa paghahanap ng impormasyon sa internet.
C. DEBRIEF-  Matatapos ang pagkuha ng impormasyon ay maaaring umpisahan na ang pagkakaron ng
diskusyon hinggil samga impormasyon na nakalap ng mga mag-aaral. Ang diskusyon na ito ay maaaring
pangunahan ng guro na siyang magiging tagapagpadaloy upang maging higit na makabuluhan at
malaman ng mga mag-aaral kung mayroon pa bang dapat idagdag na impormasyong nakatutulong
upang masagot ang tanong sa kanilang pananaliksik.
d. MGA KONEKSIYON-  Magiging malinaw ang pananaliksik ng mga mag-aaral kung kanilang
malalaman ang koneksiyon nito sa buhay. Sa ganitong paraan ay maaaring makatulong ito upang
kanilang mas maunawaan ang mga impormnasyon at aral na makukuha habang nagsasaliksik sa
partikular na paksa.
                                                                                             IBA’T IBANG HANGUAN O BATIS NG
IMPORMASYON
1. PRIMARYANG BATIS NG IMPORMASYON
•      Mga indibidwal o awtoridad.
•      Mga grupo o organisasyon tulad ng pamilya, asosasyon, unyon, fraternity, katutubo o mga minorya,
samahan, simbahan at gobyerno.
•      Mga kinagawiang kaugalian tulad ng rekihiyon at pag-aasawa, sistemang legal at ekonomik. Mga
pampublikong kasulatan o dokumento tulad ng kontitusyon,batas-kautusan, treaty o kontrata at ang lahat
ng orihinal na tala, katitikan sa korte, sulat, journal at talaarawan
2. SEKONDARYANG BATIS NG IMPORMASYON - Mga aklat tulad ng diksyunaryo, ensaklopidya,
taunang-ulat o yearbook, alamanac at atlas. Mga nalathalang artikulo sa joruna, magazine, pahayagan, at
newsletter. Mga tisis, disertasyon at fisibiliti, nailathala man ang mga ito o hindi. Mga monograf, manwal,
polyeto, manuskristo at iba pa,
3. HANGUANG ELEKTRONIKA
•      Maituturing ang internet bilang isa sa pinkamalawak at pinakamabalis na hanguan ng
impormasyon o datos.
•      Ang teknolohiya ay bunga ng kombinasyon ng serbisyong postal, telepono, at silid-aklatan.
•      Sa internet ay maaari pang magpadala ng liham-eletroniko o e-mail sa alin mang panig ng mundo.

                                                                                               PAGBABASA AT PANANALIKSIK NG
IMPORMASYON
PAGBASA - Ang pagbasa ay pagkilala ng mga simbulo o sagisag ng nakalimbag at pagpapakahulugan o
interpretasyon sa mga ideya o kaisipan na gusto ng manunulat nailipat sa kaisipan ng mambabasa. 
 
Modelo ng isang Mambabasa (Coady, 1979)
                                            Kakakayahang pangkaisipan - Dating kaalaman - Mga Estratehiya sa
Pagpoproseso
-       Ayon kay Coady, ang pangkaisipan ay panlahat na kakayahang intelektuwal ng mambabasa. Para
sa isang lubusang pag-unawa na teksto, kailangan ang dating kaalaman ng tagabasa ay maiugnay sa
kaniyang kakayahang bumuo ng konsepto o kaisipan at kasanayan sa
pagpoproseso ng mga impormasyong masasalamin sa teksto.
pagpoproseso ng mga impormasyong masasalamin sa teksto.
pagpoproseso ng mga impormasyong masasalamin sa teksto.
-       Ayon kay Austero (1999), ang pagbasa ay paraan ng pagkilala at pagkuha ng mga ideya at kaisipan
sa mga sagisag na nakasulat upang mabigkas nang pasalita. Ito rin ay isang paraan ng pag-unawa sa
wika ng manunulat sa pamamagitan ng pasulat na simbolo.
 
MGA TEORYA NG PAGBABASA
1. Teoryang Bottom-up- Binibigyang-diin sa teoryang ito na ang pagbasa ay pagkilala sa mga serye ng
mga nakasulat na simbolo upang maibigay ang kaakibat nitong tunog.
2. Teoryang Top-Down- Nagsisimula sa kaisipan ng tagabasa (top) patungo sa teksto (down) sapagkat
ang dating kaalaman o prior knowledge ang nagpapasimula ng pagkilala sa teksto upang maunawaan
ang teoryang ito, tunghayan ang tatlong impormasyon ayon kay Badayos (1999);
·         Impormasyong Semantika. Pagpapakahulugan sa mga salita at pangungusap.
·         Impormasyong Sintaktik (instruktura ng wika). Tungkol sa  pagkakaayos at instruktura ng wika,
·         Impormasyong Graphi (phonic). Tungkol sa ugnayan ng mga etra at mga tunog ng wika kasama
rito and impormasyon tungkol sa pagbabaybay na naghuhudyat ng kahulugan.
3. Teoryang Interaktibo (Interactive)- Ang teksto ay kumakatawan sa wika at kaisipan
ng awtor at sa pag-unawa nito, ang isang mambabasa ay gumagamit ng kanyang kaalaman sa wika at
mga sariling konsepto o kaisipan.
MGA URI NG PAGBASA
1. ISKANING - Uri ng pagbasa na ang nagbabasa ay nagsasagawa ng paggalugad sa materyal na
hawak tulad ng pagbasa sa mga susing salita o key word, pamagat at subtitles. Dito, ang mahalagang
salita ay hindi binibigyan-pansin. Ang iskaning (scanning) ay isang uri ng pagbasa na nangangailangan
hanapin ang isang partikular na impormasyonsa aklat o sa anomang babasahin.
2. ISKIMING – ito ay pagsaklaw o mabilisang pagbasaupang makuha ang pangkalahatang ideya o
impresyon, o kaya ay pagpili mh materyal na baabasahin
3. PREVIEWING - Ang mambabasa ay hindi kaagad sa aklat o chapter tumitingin. Sinusuri muna ang
kabuoan at ang estilo at register ng wika ngsumulat.
May iba’t ibang bahagdan ang previewing gaya ng mga sumusunod:
A.      Pagtingin san pamagat, heading o sub-heading na karaniwang nakasulat nang italic.
B.      Pagbasa sa una at huling talata
C.      Pagbasa sa una at huling pangungusap ng mga talata
D.      Pagbasa sa heading na nakasulat sa Blue Print.
E.      Kung may kasamang introduksyon o buod, larawan, gaps at tsart, ito ay binibigyang suri o bas
4. KASWAL- Pagbasa ng pansamantala o di-palagian. Magaan ang pagbasa, halimbawa habang may
hinihintay o pampalipas ng oras
5. PAGBASANG PANG-IMPORMASYON- Ito ay pagbasang may layuning malaman ang impormasyon
tulad ng pagbasa sa pahayagan, sa hangaring malaman kung may pasok o wala.
6. MATIIM NA PAGBASA- Nangangailangan ito ng maingat na pagbasa na may layuning maunawaang
ganap ang binabasa para matugunan ang pangangailangan tulad ng reports, riserts at iba pa.
7. RE-READING O MULING PAGBASA- Paulit na binabasa kung ang binabasa ay mahirap unawain
bunga ng mahirap na talasalitaan o pagkakabuo ng pahayagan.
8. PAGTATALA- Ito ay pagbasang may kasamang pagtatala ng mga mahahalagang kaisipan o ideya
bilang pag-imbak ng impormasyon. Kasama rito ang paggamit ng marker para bigyan ng pansin o
highlights ang bahaging mahalaga sa binabasa lalo na kung ito ay sariling pag-aari.
                                                                                                                MAPANURING PAGBASA
                                                                                       Estratehiya sa Interaktibong Proseso ng
Pagbasa
Bago Magbasa
·         Pagbibigay ng Paunang kahulugan
·         Paunang Pagtingin (Previewing)
·         Pagtatakda ng Layunin sa Pagbasa
·         Paggamit ng Sariling Kaalaman
·         Pagsasagawa ng Pagkalahatang Hinuha
Habang Nagbabasa
·         Pagbuo ng Kahulugan
·         Pagsusuri at Pagbabago sa mga Hinuha
·         Pag-uuri at Pagkilala
·         Pagpapanatili ng Pag-uunawa
·         Paggamit ng Estratehiyang Pampuno
·         Pagbasa ng Tuloy-tuloy
Pagkatapos Magbasa
·         Muling pagsasaayos ng kahulugan
·         Muling paglalahad ng nabasa
·         Paglalagom ng binasa
·         Pagsusuri ng binasa
KAHALAGAHAN NG PANANALIKSIK
1. Tumuklas ng bgaong datos at impormasyon
2. Makapagbigay ng bagong interpretasyon sa lumang ideya.
3. Magbigay linaw sa isang diskusyon.
4. Manghamon sa katotohanan o pagiging makatwiran ng isang tanggap o pinapalagay na totoo o
makatotohanang ideya
5. Magpatunay ng makatotohanan o balido ang isang ideya, interpretasyon, paniniwala, palagay o
pahayag.
6. Makapagbigay ng historical na perspektiba para sa isang senaryo
 
                                                                                                            TATLONG YUGTO NG
PANANALIKSIK         
Yugto 1: Panimulang paghahanap ng kard katalog, sangguniang aklat, bibliograpiya, indeks, at
hanguang elektroniko o internet
Yugto 2:  Pagsusuri na kinasasangkutan ng browsing, iskiming,at iskaning ng mga aklat at artikulo at ng
pagpili ng citation mula sa mga babasahin.
Yugto 3:  Pagbabasa at pagtatala mula sa aklat, sanaysay, artikulo, computer prinouts, at iba pang
sanggunian

                                                                                                TATLONG YUGTO NG PANANALIKSIK

SA PAARALAN
Tinukoy nina Bernales, et.al (2001) ang mga sumusunod na uri at gamit ng kard katalog sa aklat nilang
Pagbasa at Pagsulat sa Iba’t ibang Disiplina.
KARD NG PAKSA( SUBJECT CARD) - Ang dapat hanapin kung ang malinaw pa lamang sa
mananaliksik ay ang kaniyang paksang tatalakayin. Nangunguna sa entri ng kard na ito ang mismong
paksa bago pa ang ibang impormasyon tulad ng awtor at pamagat ng libro
KARD NG AWTOR ( AUTHOR’S CARD) - Ang kailangang tingnan kung ang mananaliksik ay may naiisip
na agad na awtor na may awtoridad sa kaniyang paksa. Nangunguna sa entri ng kard na ito ang
pangalan ng awtor bago pa ang ibang mga entris.
KARD NG PAMAGAT (TITLE CARD) -  Ang pinakalapitin ng mga mananaliksik na hindi pa tuloy ang
paksa o awtor na gusto nilang saliksikin, kaya parang naghahanap pa sila ng kanilang paksa sa mga
libro. 

02A Lesson Proper for Week 4

                                                                                4.1 Pagbubuod at Pag-Uugnay –ugnay ng
Impormasyon
                 Sa panahon ngayon, napakaraming paraan upang mangalap ng mga impormasyon.
Nariyan ang internet, balita sa radyo at telebisyon, pakikinig sa mga palihan at iba pa. Ngunit sa
dami ng mga impormasyong nakakalap paano maiuugnay ang mga ito at paano ito mabubuod?
                 Pinagsama-sama ang mga nakalap na impormasyon sa maayos na paraan upang
mailahad ang mga datos na may kaugnayan sa bawat isa. Hindi kinakailangang paligoy-ligoy 
Ang mga kaisipan, direktang inilahad ang mga impormasyon at ito’y sinisikap na gawing maikli
lamang. May iba’t ibang paraan ng pagbubuod upang mapag-ugnay ang mga impormasyon,
datos at ideya.
 
Ano ang Buod?
1.       Siksik at pinaikling bersiyon ito ng teksto.
2.       Ang teksto ay maaaring nakasulat, pinanood o pinakinggan
3.       Pinipili rito ang pinakamahalagang ideya at sumusuportang ideya o datos
4.       Mahalaga ang pagtutok sa lohikal at kronolohikal na daloy ng mga ideya ng binuod na
teksto
 
Mga Hakbangin sa Pagbubuod
•      Basahin ang teksto, pakinggan ang balita o panuorin ang ibubuod
•      Tukuyin ang paksa ng ibubuod mula sa mga inihaing mga impormasyon, magtala ng mga
mahahalagang impormasyon o detalye mula sa binabasa, pinapakinggan o pinapanuod.
•      Pag-ugnay-ugnayin ang mga impormasyong nakalap upang mabuo ang pinakapunto o paksa
•      Isulat ang buod. Siguraduhing nasa lohikal at kronolohikal na ayos ito.
•      Huwag maglagay ng sariling impormasyon, maaari itong makagulo sa mga detalyeng
inilalahad
•      Simula, Gitna at Wakas
1. PRESI / PRECIS - Ayon kina Castillo, Et Al. sa librong Pagbasa at Pagtungo sa
Pananaliksik, 2012 na ang Presi/ Precis ay hindi pagpapahayag ng sariling interpretasyon sa
binasa, bagkus ito ay eksatong replika ng orihinal na akda sa pinaikling bersyon na naipahayag
nang kumpleto ang argumento sa sukat o habang sangkapat (1/4) o sanlima (1/5).
2. LAGOM O SINOPSIS -Pinaikli ang pangunahing punto ng isang babasahin, karaniwan
itong ginagamit bilang pabalat sa mga nobela o di kaya ay naglalaan ng isa o dalawang pahina sa
likod na bahagi ng nobela.
Hakbang sa pagsulat ng lagom o sinopsis
•      Basahing mabuti ang bawat kabanata ng nobela.
•      Gumawa ng balangkas sa bawat kabanata, isulat ang mahahalagang impormasyon sa mga
tauhan at mga pangyayari.
•      Gumawa ng buod o storyline na hindi lalagpas sa dalawang pangungusap. Simulan ang
pagsulat ng buod sa mga pangunahing tauhan at ang kanilang mga pinagdaanan. Maaaring
maglahad ng maikling diyalogo. Inahalad kung
bakit kinakaharap ng mga pangunahing tauhan ang mga suliranin.
3. SINTESIS - Pinagsama-sama ang mga impormasyong nakalap mula sa mga tao o manunulat,
libro, o pananaliksik upang makabuo ng isang malinaw na pagbubuod o babasahin na mayroong
buo o kumpletong datos. Mahalaga ang organisasyon ng mga datos at ideya sa sintesis, maaaring
manggaling ang mga ito sa mga batis na impormasyon.
4.HAWIG -Tinatawag na paraphrase sa Ingles ang hawig. Inilalahad sa sariling pangungusap
ang mga impormasyong nakalap mula sa ibang manunulat. Di tulas ng buod, mas detalyado ang
hawig sapagkat isinasama sa pagsulat kung kanino nanggaling ang pahayag.
Halimbawa:
                A.  “Ang hindi marunong magmahal sa sariling wika ay mas masahol pa sa hayop at
malansang isda”- Dr. Jose P. Rizal.
                               Isusulat ito sa HAWIG  sa ganitong paraan:
                B Ayon kay Dr. Jose P. Rizal, ang hindi marunong magmahal sa sariling wika ay mas
masahol pa sa hayop at malansang isda.
                        Nawala ang mga panipi (“”) at pinalitan ito ang katagang “Ayon kay”.
                        C. Hindi lamang Ayon kay ang maaaring gamitn, nariyan din ang sang-ayon kay,
sinabi ni, nasusulat sa at iba pang mga hudyat na nagpapahiwatig ng sinaad, iniisip o salobin
ng iba.
          5. ABSTRAK- Buod ng isang artikulo, ulat o pag-aaral na inilalagay bago ang
introduksyon. Nilalaman nito ang mga impormasyong nakalap mula sa pag-aaral o pananaliksik.
Uri ng Abstrak;
A. Deskriptibong Abstrak-Mababasa rito ang kaligiran,layunin, at tuon ng papel. Inilalarawan
ng deskriptibong abstrak ang pangunahing ideya ng artikulo, ulat o pag-aaral.
B. Impormatibong Abstrak- Ipinapahayag sa mga mambabasaang mga mahahalagang ideya ng
artikulo, ulat o pag-aaral, karaniwang
maikli ang ganitong uri ng abstrak at binubuo itong kaligiran, layunin, metodolohiya, resulta at
rekomendasyon ng mananaliksik.
Halimbawa ng Abstrak: Mga Hakbang sa Pagsulat ng Abstrak
·         Basahin ang papel o ginawang pag-aaral. Matapos magbasa, isulat ang draft o burador
·         Magsagawa ng pagrerebisa sa ginawang draft at iwasto ang anomang pagkakamali.
Muling basahin at/o i-proofread ang ginawang abstrak. 
                                                                                                                 ABSTRAK     
Pamagat ng Tisis:         Katanggapan ng Mungkahing
                                          Baybaying PUP ng mga  Guro sa mga
                                          Piling Bayan sa Lalawigan ng Ilocos,
                                          Norte, Cebu at Dinagat Islands, Taong
                                          Panuruan 2015-2016
Dulong Pananaliksik:    Kwantitabong Pananaliksik
Mananaliksik:                 Risel Ella Joyce F. Arao
                                          Ana Maria Janel A. Isaguirre
                                          Joeffrey M. Sacristan
Digri:                                 Batsilyer sa Sekondaryang Edukasyon
                                          Medyor sa Filipino
Institusyon:                     Politeknikong Unibersidad ng Pilipinas
Taong:                             2015-2016
Tagapayo:                     Dr. Jennifor L. Aguilar 
               Nakasalalay ang pagbalik at tuluyang pagkalaho ng sistema ng pagsulat ng mga
Pilipino na tinatawag na Baybayin.  Naniniwala ang mananaliksik na makatutulong sa aspektong
kultura, edukasyon at ekonomoiya hinggil sa katanggapan ng mga guro sa Baybaying PUP upang
gamitin sa pag tuturo.
            Tinugon ng pag-aaral na ito ang mga sumusunod na suliranin:
1. Paano tinatanggap ang Paggamit ng Baybayin ayon sa sumusunod na aspekto:
   1.1 Kultura;
1.2 Edukasyon;
    1.3 Ekonomiya;
2. Paano tinatanggap ng mga guro ang Mungkahing Pagbabago sa Baybayin ayon sa mga
sumusunod:
   2.1 Rizaleo;
    2.2 C, Ñ at Q;
    2.3 Bantas;
    2.4 Pamilang;
    2.2 C, Ñ at Q;
    2.3 Bantas;
    2.4 Pamilang;
    2.2 C, Ñ at Q;
    2.3 Bantas;
    2.4 Pamilang;
3. Ano-ano ang mga suhestiyon ng mga guro sa Baybaying PUP ?
       Gumagamit ang mananaliksik ng pamamaraang palarawan at ng instrumentong talatanungan
na pinapasagutan sa mga respondente ng pag-aaral hinggil sa mga pagtanggap at paggamit ng
baybaying PUP sa aspektong kultura,edukasyon at ekonomiya. Sinura at binigyang
interpretasyon ang mga katugunan ng mga respondente na naging batayan na natuklasan sa
pananaliksik na ito.
        Natuklasan ang katanggapan sa paggamit ng baybaying PUP ayon saaspektong kultura,
edukasyon at ekonomiya.Nagkaroon ng mga kongklusyon ang mga mananaliksik patungkol sa
baybaying PUP.
URI NG PAGSULAT AYON SA ANYO

 Pormal na Pagsulat
Ito ay sumusunod na pamantayan ng pagsulat. Layunin ng Pormal na Pagsulat ang makapaglahad
ng mga ideya sa paraang madaling maunawaan ng mgamambabasa. Nangangailangan ang
gawain ng manunulat upang maayos at malinaw na mailahad ang mga impormasyon.

 Di - Pormal na Pagsulat

Hindi ito sumusunod sa pamantayan ng pagsulat at hindi na nangangailangan ng mabusising pag-

aaral at pananaliksik. Nilalaman ng di-pormal na pagsulat ang karanasan, opinyon o pananaw ng
manunulat ukol sa paksa.
URI NG PAGSULAT AYON SA LAYON
            Maraming ideya, paksa o karanasan ang maaaring isulat nang may iba’t ibang layunin. Ang iba ay
naglalayong magpabatid, mayroon namang manlibang at mayroon ding nanghihikayat. Narito ang limang
uri ng pagsulat ayon sa layunin.
1. PANG-AKADEMIKONG SULATIN Maraming makikitang ganitong uri ng pagsulat sa mga paaralan.
Sapagkat ang ganitong uri ng pagsulat at kinakailangan upang masukat ang kaalaman ng mga mag-aaral
ukol sa mga isyu sa lipunan o sa paksang kanilang pinag-aralan.
2. MAIKLING PAGSULAT Kinakailangang mayroong malawak na imahinasyon ang manunulat kung siya
ay magsusulat ng malikhaing mga akda. Dapat makiliti ang imahinasyon mapukaw ang interes, at
makabuo ng imahen ang mga mambabasa habang binabasa nila ang akda. Ilang
                   halimbawa nito ay mga dagli, maikling kwento, nobela tula at marami pang iba.
3. SULATING JORNALISTIK SA PAMPAHAYAGAN Tinaguriang responsableng pagsusulat ang
ganitong uri ng pagsulat sapagkat ang sinusulat dito ay mga balita o isyu sa loob at labas ng bansa,
editoryal, kolum, lathalain, at iba pang akdang makikita sa mga pahayagan o diyaryo at magasin.
4. SULATANG PAMPROPESYONAL Gumagamit ng Jargon o mga salitang ginagamit ng mga tao batay
sa kanilang propesyon ang uri ng pagsulat na ito. Halimbawa ay ang mga indibidwal na
nagpapakadalubhasa sa medisina. Tanging doktor lamang ang makakaintindi ng sinulat ng mga kapwa
nila doktor sapagkat may mga salitang ginamit na tanging mga doktor o mga katulad na propesyon ang
tanging nakaiintindi.
5. SULATING PANTEKNIKAL
       Gumagamit naman ng mga teknikal na salita ang manunulat upang mabigyang kahulugan ang mga
teknikal na gawain o mga bagay. Ilan sa mga larang ay ang kompyuter, teknolohiya, robotiks at
elektroniks, agham lalong lalo na sa kemistri, pinansiya, at industriya. Kaya kailangan ng sapat na
kaalaman o pag-aaral ang gawin ng manunulat upang mailahad niya nang maayos at malinaw ang mga
impormasyon.
                                                                                                              HAKBANGIN SA PAGSULAT
                            Sa ngayon, napakadaling mangalap ng mga impormasyong dahil mayroong kompyuter
at internet na nagsisilbing silid-aklatan. Pinadali na ring pag-ugnay-ugnayin ang mga impormasyon upang
makasulat ng panibagong kaalaman. Ngunit ano ano ang mga hakbang upang makabuo o makasulat ng
panibagong kaalaman?
                                     Hakbangin ng pagsusulat ayon kina Carpio, Et. Al,  Komunikasyon sa
Akademikong Filipino, 2012:
§  PAGPILI NG PAKSA
Maaaring makakuha ng paksa mula sa obserbasyon, karanasan (sa pag-aaral, libangan, at paglalakbay)
mga nabasang aklat o panitikan, mga programa sa telebisyon o radyo, at maging sa social media.
§  PANGANGALAP NG IMPORMASYON
Mangangalap ng mga impormasyon ang manunulat tungkol sa paksang kaniyang napili. Kinakailangang
magkaroon ng sapat na kaalaman ang manunulat sa kaniyang paksa isusulat. Nakatutulong din ang mga
impormasyong ito upang mabalangkas ng manunulat ang mga ideyang  kaniyang ibabahagi sa mga
mambabasa.
§  PAGSUSURI NG MGA NAKALAP NA IMPORMASYON
Basahin at unawaing mabuti ang mga nakalap na impormasyon, literaturang may kaugnayan sa paksa, o
pag-aaral. Piliin lamang kung ano ang mahalaga at kakailanganin sa pagsulat.
§  PAGSULAT
Mula sa mga napili at sinuring impormasyon, sumulat ng panibagong kaalaman sa pamamagitan ng
pagdudugtong-dugtong ng iyong mga ideya at mga impormasyon. Maaaring gumamit muna ng burador
upang makatiyak na maaayos at tama ang sinulat kapag ito ay isinalin na.
§  PAG-EEDIT AT PAGREREBISA
Hindi matatapos sa pag-uugnay-ugnay ng mga impormasyon ng mga impormasyon ang pagsusulat.
Kinakailangan pa itong basahin at suriin ng manunulat o ipasuri sa mga dalubhas sa gramatika o mga
manunulat rin mismo upang makatiyak ang sumulat sa kahusayan ng kaniyang akda.
PAGBUO NG SARILING PAGSUSURI BATAY SA IMPORMASYON
            Nilalayon ng pagsulat na makapaglahad ng impormasyon, magbahagi ng katotohanan at
kaalaman na mula o hango sa isang tiyak na sanggunian.  Ito rin ay isang paraan upang maipahayag ng
isang tao ang kaniyang iniisip sa pamamagitan ng mga simbolo. Kahit sino ay maaaring magsulat ngunit
kailangan munang alamin kung ano-ano ang mga dapat malaman bago makapagsulat ng isang akda.
Pamantayan sa pagsusuri sa halaga o kaugnayan ng mga ideya sa babasahing teksto:
1. Lohikal bang nakaayos ang mga ideya?
2. May kailangang idagdag o alisin sa mga impormasyon o sapat na ang mga ito?
3. Nakapupukaw na ng atensiyon ng mambabasa?
4. May mga detalye  ba ng atensiyon ng mambabasa?
5. May mga detalye bang walang kaugnayan?
6. Mapagtibay ba ng mga detalyenf inilahad ang paglalahat o generalization?
7. Kapaki-pakinabang ba ang mga ideya sa mga mambabasa?
8. Ano ang kahinaan ng mga puntong inilahad at paano mo ito mapagtitibay?
9. Katanggap-katanggap ba ang mga salitang ginamit?
10. Sapat na ba ang mga impormasyon o detalyeng isinulat ?
11. May mga nagsasalungatan bang mga ideya sa akda?
 
Pagsusuri Kung Balido ang Pahayag
            Madalas ay sa mga aklat, pahayagan o internet kumukuha ng mga impormasyon. Ang mga
nababasang ito ay pinaghalong-halong mga datos mula sa ibat’t ibang batis ng impormasyon at opinyon
ng mga manunulat na maaaring balido o di balido.
            Narito ang ilang mga pamamaraan upang matukoy kung opinyon ang isang pahayag:

 Gumagamit ng mga salitang naghuhudyat ng iniisip o g saloobin ang mga manunulat tulad
ng; sa aking palagay, sa aking paniniwala, sa ganang akin, sa tingin ko at maraming pang
iba.
 Gumagamit ng mga salitang naghuhudyat ng opinyon o palagay halimbawa: siguro, parang,
tila, at iba pa.

Batay sa aklat nin Castillo, Et. Al. na Pagbasa at Pagsulat Tungo sa Pananaliksik, (2012) ang mga
sumusunod ay paraan upang malaman kung balido ang mga pahayag
  Maaaring maberipika ang pinaghanguan ng mga impormasyon sa pamamagitan ng mga
impormasyon sa pamamagitan ng bibliograpiya.
 Kumuha lamang ng mga datos sa mga mapagkakatiwalaang mga batis ng impor-
masyon tulad ng aklat, pananaliksik, balita sa mga pahayagan, telebisyon at radyo, magasin
at dokumentaryo. Ang mga datos sa internet ay kailangan pang suriin sapagkat ito’y
maaaring isinulat lamang nang walang ginawang pagsusuri.
 Kilalanin kung sino ang mga manunulat. Tingnan kung mayroon ba silang kakayahan o
karanasan sa paksang kanilang isinulat.
 Kinakailangang obhektibo ang paglalahad ng mga datos.

Pagbabasa ng mga Grap at Talahanayan

Isang mahalagang bahagi ng paglalahad ng mga datos ang paggamit ng grap (graph) at talahanayan
upang malinaw na maipakita ang mga datos. Ang grap at talahanayan ay mga dayagram na nagpapakita
ng relasyon sa pagitan ng mga bilang o halaga.
            Ginagamit ang mga grap at talahanayan upang maipakita sa biswal na paraan ang mga nakalap
na datos. Ito ang pinakamadaling gamitin upang ipakita at maikumpara ang mga numero. Gumagamit ng
guhit, larawan o hugis sa pagpapakita mng relatibong laki ng mga numero.
Pagbasa ng Grap

 Suriin ang pamagat ng grap. Makikita sa pamagat kung ano ang binibigyang-diin at
binibigyang-linaw ng manunulat. Bigyang-pansin ang mga tala o legend na nakasulat sa
paligid ng grap. Makatutulong ito sa pagkuha at pagbibigay ng wastong impormasyon

 Pag-aralan ang grap. Tingnan ang vertical at horizontal na linya, makikita sa mga linyang ito
ang sukat o bilang na kinakatawan ng bawat bar, linya, larawan na kinapapalooban ng
impormasyon.
 Pag-aralan ang mga impormasyong nakapaloob sa grap. Alamin ang mga bilang at
kahulugan ng mga ito. Magsagawa ng paghahambing at obserbasyong may kaugnayan at
kaibahan ng bawat bahagi.
 Gumawa ng kongklusyon sa mga nakalap at sinuring mga impormasyon.

Pagbasa ng Talahanayan
Karaniwan ding ginagamit ang mga talahanayan sa sulating pananaliksik. Binubuo ito ng mga kolum na
kinapapalooban ngmga impormasyon. Pamilang ang karaniwang inilalagay ng datos sa mga
talahanayan.
            Narito ang paraan sa pagbasa ng talahanayan.

 Basahin at pag-aralan mabuti ang pamagat ng talahanayan. Binigyang-linaw

ng pamagat kung tungkol saan ang binasang talahanayan.
 Basahin ang tala o legend,may katumbas na deskripsyon ang bawat bilang
na naitala.
 Pag-aralan kung ano ang kahulugan ng mga numerong nasa talahanayan,
 Gumawa ng sariling kongklusyon mula sa mga sinuring talahanayan.
02A Lesson Proper for Week 5
4.1 MGA GAWAING PANGKOMUNIKASYON NG MGA PILIPINO 
MGA GAWAING PANGKOMUNIKASYON NG MGA PILIPINO
          Isang intelektwalisadong gawain ang komunikasyon kung gagamitin ng tama. Ang komunikasyon
ay nag-uugnay sa bawat tao na maaaring sa berbal o di berbal na pamamaraan. Iba’t iba ang anyo ng
komunikasyon, ito ay maaaring sa paraan ng pagsasalita, paggmit ng ng simbolo at pagsensyas sa kilos
o galaw ng kamay, katawan o ulo ng tao. Maaari rin itong gamitin sa pagpapalitan ng datos, impormasyon
, opinyon, hinaing, ideya, mungkahi at iba pa.
Iba’t ibang Anyo ng Komunikasyon
             Pagsasalita- paggamit ng simbolo o pagsensyas sa kilos o galaw ng kamay, katawan o ulo.
Maaari rin itong sa pagpapalitan ng datos, impormasyon, opinyon o hinaing, mungkahi at iba pa.
1. SALAMYAAN - Tawag sa Pangkomunikasyon ng mga Marikenyo
                           -  Ang Marikina ay kinikilalang “Kabisera ng mga Sapatos
                           - Uri ng silungan ng mga Marikenyo, partikular ng mga matatanda, dito sila nagsasama-
sama upang magpahinga,                                                    magkwentuhan, maglibang at sabay- sabay
kumain. (Florendo-Imao, 12)
ANG SALAMYAAN BILANG TALASTASAN NG BAYAN

 Litaw sa salamyaan ang paglikha ng mga salaysay ng bawat kalahok sa umpukan.

 Walang tiyak na oras ang pagdating ang mga matatanda sa salamyaan, bagama’t
karaniwang marami ang pumupunta rito sa umaga at hapon.
 Walang ring tiyak na paksa ang kanilang pag-uusap
 Pantay ang mga kalahok at ang daloy ng usapan sa salamyaan

 2. TSISMISAN - Ang tsismis o “chika” ay mga usapan na nadaragdagan at nababawasan sa 

pagpapalit- palit ng taong nagkwekwento.
- Ito rin ay ang bali-balitang walang tiyak na pinagmulan na bunga nang hindi pagkakain-
tindihan
Article 26- New Civil Code of Human Relations.
            Ang lahat ng tao ay dapat irespeto ang dignidad, personalidad, privacy at
kapanatagan ng pag-iisip o peace of mind ng ibang tao.
Ang mga sumusunod ay gawaing hindi mauuring krimen subalit maaaring maging sanhi ng
awayan at paghahabla sa legal na paraan;
•      Pagmamasid o pagtingin (Prying). Sa personal na buhay ng kapitbahay.
•      Pakikialam (Meddling) o Panggulo (Disturbing) sa pribadong buhay lalo na  kapag ito ay usaping
pamilya ng ibang tao.
•      Pang-iintriga (Intriguing) upang layuan ang isang tao ng kanyang mga kaibigan.
•      Pang-iinis (Vexing) o Panghahamak/Pang-aalispusta/Paninirampuri (humiliating) sa isang tao dahi sa
kanyang paniniwala.
3. UMPUKAN - Ito ay nag iipon-ipon ang mga taong upang pag-usapan ang iisang paksa. Simpleng
pagtitipon ng mga mamamayan sa isang lugar na ang kapwa layunin nila ay makipag-usap sa bawat isa
at makinig sa mga opinyon o suhestiyon. 
MGA PANGKAT NA KARANIWANG NAG-UUMPUKAN
A. Magkakaklaseng pinag-uusapan ang gagawing proyekto.
B. Magkakaibigang isang linggong hindi nagkikita.
C. Mga batang hindi magkasundo sa larong gagawin.
D.Mga gurong sinasamantala ang breaktime.
E.Mga dyanitor sa oras ng kanilang pahinga.
F. Mga pulis na pinag-uusapan ang isang holdapang naganap.
G. Pamilyang nagplaplano ng susunod na bakasyon.
H. Mga tsismosang kapitbahay na pinagtsitsismisan ng isa nilang kumare.
I. Mga kabataang nagplaplano ng susunod na swimming.
J. Taga-suporta ng magkalabang kupunan.