Młoda Polska – początki modernizmu 1890r.

Młoda polska, Młode Niemcy, Młoda ogólnie. Nazwa ta pojawia się przy krajach.
Modernizm - epoka Młodej Polski, synonim nazwy epoki.

Katastrofizm – przekonanie o zbliżającym się końcu świata.

Bohema cyganeria artystyczna w kawiarniach – najwięcej w Krakowie i Warszawie

Stanisław Przybyszewski – „Confiteon” z łac. „wyznaję”. Uważał, że sztuka nie powinna się
zniżać do niskiego poziomu.

„Sztuka dla sztuki” – Sztuka powinna być dla sztuki

 Rola artysty wzrasta

Dekadentyzm – postawa znużenia bierności wynikająca z przekonania o zbliżającym się końcu

świata. Związany jest z buntem wobec moralności mieszczańskiej.

 Kończy się świat – nic nie trzeba robić

Belle epoque – piękna epoka

Kryzys:
 Prawdy – Stanisław Przybyszewski „My późno urodzeni, przestaliśmy wierzyć w prawdę”.
Istnieje wiele dróg poznania, a żadna z nich nie gwarantuje niepodważalności zyskiwanej
wiedzy. Jest tyle prawda co osób poznających.
 Religii – uważano, że jest dziełem wyłącznie ludzkim, a idea Boga została wymyślona. Ludwik
Feuertach (twórca tej myśli). Kryzys kościołów urzędowych, odejście elity umysłowej,
potrzeba metafizyki w stanach indywidualnych. Wiara staje się osobista, emocjonalna.
Nierzadkie są deklaracje ateizmu.
 Etyki – ocena zachowań innego człowieka zaczęła być postrzegana jako kwesta względna,
pokazywano w literaturze obłudę mieszczaństwa, amoralność. Wyzwolony erotyzm był
piętnowany i zaczęto upatrywać w nim realizację potrzeb emocjonalnych człowieka.
 Estetyki – piękno nabierało charakteru ulotnego, chwilowego, zależnego od nastroju
człowieka. Idea pięknej brzydoty (trupizmu)
 Człowieka – proces samopoznania, „wiem kim jestem” autonomia ludzkiego wnętrza. Arthur
Rimbaund o „innym, który mieszka w nas”. Maurice Maeterlinck o „mare tenebraum” morzu
ciemności tkwiącym w człowieku, Stanisław Przybyszewski o „nagiej duszy”.
 Języka – uwięzienie w języku, który podsuwa stereotypowe określenia myśli i uczuć. Nowe
środki wyrazu: porównanie wypowiedzi poetyckiej do muzyki, obrazy symboliczne, metafory
syntezyjne, słowo zestawiano z milczeniem tworzyli słownikowe neologizmy.

Czasopisma Młodej Polski:

„Życie” „Życie Krakowskie” „Chimera” „Krytyka” „Museion”
Secesja  artystyczny głos epoki, nazywana na zachodzie Uropy art. Nouveau, w Niemczech
Jugendstil, a w Anglii Arts and Crafts Movement. Nazwa pochodzi od wystąpienia artystów z
wiedeńskiego Związku Artystów w geście protestu przeciwko akademizmowi i historyzmowi sztuki.
 W Polsce przedstawicielami byli Stanisław Wyspiański i Józef Mehoffer.
 Malarstwo secesyjne zacierało granice między światem ludzkim i zwierzęcym.
 Secesja miała być z założenia sztuką praktyczną i ekspansywną, zagospodarowując przestrzeń
miast. Projektowano w tym stylu kamienice, teatry, kawiarnie, dworce kolejowe i stacje
metra. Świątynia Sagrada Familia miała być w zamierzeniu imitacją żywego biologicznego
organizmu – Antonio Gaudi.
 Sztukę secesyjną charakteryzowała szczególna dbałość o piękno przedmiotów codziennego
użytku. Artyści zmienili typ ornamentyki, inspiracje odnajdywali w świecie natury, a więc
flory i fauny. Lubili to co płynne, ruchliwe i zmienne: wodę, dym, ogień. Preferowali
kompozycyjną asymetrię i linię falistą, zacierali granice między światem natury a
człowiekiem. Szczególnie upodobali sobie erotyczne postaci kobiece.
 Sztuka secesyjna miała podwójne oblicze. Była zafascynowana życiem, wiecznym
odradzaniem się, potęga miłości i macierzyństwem, a zarazem zapisywała egzystencjalny
niepokój, nietrwałość życia i przeczucie śmierci.

Filozofia modernizmu:
Filozofia pozytywistyczna:
 na wzór przyrodoznawstwa
 świat materialny
 optymizm, wiara w naukę

Filozofia modernistyczna:
 na wzór poezji literatury
 świat duchowy
 pesymizm, poczucie ograniczeń człowieka

Prekursorami byli: Soren Kierkegaard, Arthur Schopenhauer

 Zapowiedź myśli egzystencjalistycznej.

Schopenhauer – twórca filozoficznego pesymizmu, „świat jako wola i przedstawienie”
 Świat nie jest realny, jest tylko naszą projekcją. Wola to bezrozumny popęd kierujący
działaniami człowieka. Cierpienie jest odradzające się, człowiek jest w poczuciu nasycenia.

Drogi ucieczki od życia

 Sztuka
 Nirwana, stan wyzwolenia
 Litość i miłosierdzie

Friedrich Nietzche „Tako rzecze Zaratustra”

Nihilizm – „najwyższe wartości utraciły wartość” „Bóg umarł”
Relatywizm – przekonanie o zmienności i subiektywności rzeczywistości oraz wielości ważnych
twierdzeń, które się do niej odnoszą. W związku z tym twierdził, że potrzebne jest
„przewartościowanie wszystkich wartości”, które dotychczas obowiązywały.
 „Dionizos przeciwko Ukrzyżowanemu” – filozofia życia.
 Kategoria woli mocy i „nadczłowiek”
Resentyment – uraza wobec świata i żal do innych za los, który w gruncie rzeczy sami kształtują.