See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.

net/publication/317170762

Evaluation and Measurement in Physical Education

Book · December 2012

CITATIONS READS

18 16,640

2 authors:

Shirko Ahmadi Ali Heirani

University of Campinas Razi University
36 PUBLICATIONS   100 CITATIONS    14 PUBLICATIONS   27 CITATIONS   

SEE PROFILE SEE PROFILE

Some of the authors of this publication are also working on these related projects:

sitting volleyball View project

mirror therapy + cerebral palsy View project

All content following this page was uploaded by Shirko Ahmadi on 27 July 2018.

The user has requested enhancement of the downloaded file.

 ‫سنجش و اندازه گیری در تربیت بدنی‬

‫گردآوری و تالیف‪ :‬دکتر علی حیرانی ‪ -‬شیرکو احمدی‬

‫‪1‬‬
 ‫پیشگفتار‬

‫کتاب "سنجش و اندازه گیری در تربیت بدنی" برای دانشجویان رشته تربیت بدنی در مقطع کاردانی و‬
‫کارشناسی و بخصوص داوطلبان ورود به دانشگاه در مقطع کارشناسی ارشد قابل استفاده می باشد‪.‬‬

‫با توجه به اینکه کتابهای محدودی در زمینه سنجش و اندازه گیری در تربیت بدنی وجود دارد که کلیه‬
‫سرفصل های درسی را در برگیرد؛ در کتاب حاضر سعی شده است با استفاده از منابع موجود‪ ،‬کلیه سرفصل های‬
‫این درس در مقطع کارشناسی پوشش داده شود‪.‬‬

‫در این کتاب به تعریف مفاهیم اساسی در سنجش و اندازه گیری در تربیت بدنی نظیر اندازه گیری و ارزشیابی‬
‫در تربیت بدنی‪ ،‬آزمون ها و انواع آن پرداخته شده است‪.‬‬

‫مولفین‬

‫تابستان ‪1389‬‬

‫‪2‬‬
 ‫«تقدیم به همه آنهایی که دوستشان داریم»‬

‫‪3‬‬
 ‫فهرست مطالب‬

‫صفحه‬ ‫مقدمه‬

‫فصل ‪ : 1‬اندازه گیری و مزیتهای اندازهگیری ‪1 ............................................................................................‬‬

‫‪ 1-1‬مقدمه ‪2..........................................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-2‬تعریف ‪2.........................................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-3‬ضرورت و اهداف اندازهگیری ‪3..........................................................................................................‬‬

‫‪ 1-4‬کاربرد اندازهگیری در تربیت بدنی ‪4 ....................................................................................................‬‬

‫‪ 1-5‬مزیت های اندازهگیری ‪4 ...................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-6‬مراحل اندازهگیری ‪5 .......................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-7‬انواع اندازهگیری ‪6 ..........................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-7-1‬انواع اندازهگیری براساس شرایط انجام آن ‪6 ......................................................................................‬‬

‫‪ 1-7-2‬انواع اندازهگیری براساس مکان انجام آن ‪6 .......................................................................................‬‬

‫‪ 1-8‬مقیاسهای اندازهگیری ‪7 ..................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-8-1‬مقیاس اسمی ‪7 ............................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-8-2‬مقیاس رتبه ای (ترتیبی) ‪8 .............................................................................................................‬‬

‫‪ 1-8-3‬مقیاس فاصله ای ‪8 ......................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-8-4‬مقیاس نسبی (صفر مأخذی) ‪9 ........................................................................................................‬‬

‫‪ 1-9‬مقیاس های پیوسته و گسسته ‪10 ...........................................................................................................‬‬

‫سوالهای آموزشی فصل اول ‪11 ................................................................................................................‬‬

‫‪4‬‬
 ‫منابع ‪15 ................................................................................................................................................‬‬

‫فصل ‪ : 2‬ارزشیابی ‪16 .....................................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-1‬مقدمه ‪17 .......................................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-2‬مراحل و گامهای ارزشیابی (الگوی نظام دار ارزشیابی) ‪18 .........................................................................‬‬

‫‪ 1-3‬انواع ارزشیابی ‪19 ............................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-3-1‬انواع ارزشیابی براساس مرحله آموزشی (زمان انجام) ‪19 ........................................................................‬‬

‫‪ 1-3-2‬انواع ازشیابی براساس مالک سنجش یا مقایسه ‪21 ...............................................................................‬‬

‫‪ 1-4‬تفاوت ارزشیابی مالکی با هنجاری ‪23 ..................................................................................................‬‬

‫‪ 1-5‬انواع ارزشیابی براساس مقصود و هدف ‪24 .............................................................................................‬‬

‫سوالهای آموزشی فصل دوم ‪25 ................................................................................................................‬‬

‫منابع ‪28 ................................................................................................................................................‬‬

‫فصل ‪ : 3‬طبقه بندی داده ها ‪29 ........................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-1‬مقدمه ‪30 .......................................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-2‬طبقه بندی داده ها ‪30 ........................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-3‬جداول توزیع فراوانی ‪30 ...................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-4‬مراحل ساختن جداول فراوانی ‪30 ........................................................................................................‬‬

‫‪ 1-5‬توزیع فراوانی طبقه بندی شده ‪31 .........................................................................................................‬‬

‫‪ 1-6‬نحوه ساختن توزیع فراوانی طبقه بندی شده ‪31 ........................................................................................‬‬

‫‪ 1-7‬توزیع فراوانی تراکمی ‪33 ..................................................................................................................‬‬

‫‪5‬‬
 ‫‪ 1-8‬نمودارهای فراوانی ‪34 .......................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-8-1‬نمودار ستونی (میلهای) ‪34 ..............................................................................................................‬‬

‫‪ 1-8-2‬هیستوگرام ‪34 .............................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-8-3‬نمودار چند ضلعی (چند برفراوانی یا پلیگون) ‪35 .................................................................................‬‬

‫‪ 1-8-4‬نمودار فراوانی چند ضلعی هموار شده ‪36 ..........................................................................................‬‬

‫‪ 1-8-5‬نمودار چند ضلعی تراکمی (اُجایو) ‪36 ...............................................................................................‬‬

‫‪ 1-8-6‬نمودار دایرهای (لولهای) ‪37 ............................................................................................................‬‬

‫سوالهای آموزشی فصل سوم ‪38 ...............................................................................................................‬‬

‫منابع ‪42 ................................................................................................................................................‬‬

‫فصل ‪ : 4‬شاخص های گرایش به مرکز ‪43 ......................................................................................................‬‬

‫‪ 1-1‬مقدمه ‪44 .......................................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-2‬میانگین ‪44 .....................................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-3‬میانگین میانگین ها (میانگین مرکب یا میانگین کل) ‪45 ............................................................................‬‬

‫‪ 1-4‬ویژگیهای میانگین ‪45 .......................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-5‬میانه ‪46 .........................................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-6‬میانه در اعداد دسته بندی شده ‪46 ........................................................................................................‬‬

‫‪ 1-7‬نکاتی در مورد میانه ‪47 .....................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-8‬نما ‪48 ............................................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-9‬نکاتی در مورد نما ‪48 ........................................................................................................................‬‬

‫‪6‬‬
 ‫‪ 1-10‬نکاتی در مورد شاخص های گرایش به مرکز ‪49 ...................................................................................‬‬

‫سوالهای آموزشی فصل چهارم ‪50 ............................................................................................................‬‬

‫منابع ‪56 ...............................................................................................................................................‬‬

‫فصل ‪ : 5‬شاخص های پراکندگی ‪57 ..............................................................................................................‬‬

‫‪ 1-1‬مقدمه ‪58 .......................................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-2‬معیارهای پراکندگی (تغییرات پیشرفت) ‪58 ............................................................................................‬‬

‫‪ 1-2-1‬دامنه تغییرات ‪58 ..........................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-2-2‬انحراف متوسط ‪59 ......................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-2-3‬انحراف معیار یا استاندارد ‪60 ...........................................................................................................‬‬

‫‪ 1-2-4‬واریانس ‪61 ................................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-2-5‬ضریب تغییر یا پراکندگی ‪62 .........................................................................................................‬‬

‫‪ 1-2-6‬انحراف چارکی ‪62 ......................................................................................................................‬‬

‫سوالهای آموزشی فصل پنجم ‪64 ............................................................................................ ..................‬‬

‫منابع ‪70 ...............................................................................................................................................‬‬

‫فصل ‪ : 6‬نمره های استاندارد ‪71......................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-1‬مقدمه ‪72 .......................................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-2‬رتبه های درصدی ‪72 .......................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-3‬نقاط درصدی ‪73 .............................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-4‬نمره های استاندارد ‪74 .......................................................................................................................‬‬

‫‪7‬‬
 ‫‪ 1-5‬نمره ‪75 ..................................................................................................................................... Z‬‬

‫‪ 1-6‬نمره استاندارد ‪76 .......................................................................................................................... T‬‬

‫‪ 1-7‬منحنی طبیعی ‪77 ..............................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-8‬منحنی با کجی منفی ‪79 .....................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-9‬منحنی با کجی مثبت ‪80 ....................................................................................................................‬‬

‫سوالهای آموزشی فصل ششم ‪81 ..............................................................................................................‬‬

‫منابع ‪89 ...............................................................................................................................................‬‬

‫فصل ‪ : 7‬ضرایب همبستگی ‪90........................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-1‬مقدمه ‪91 .......................................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-2‬ضریب همبستگی ‪91 ........................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-3‬نکاتی در مورد ضریب همبستگی ‪92 ....................................................................................................‬‬

‫‪ 1-4‬محاسبه ضریب همبستگی ‪93 ..............................................................................................................‬‬

‫‪ 1-4-1‬ضریب همبستگی پیرسون ‪93 ..........................................................................................................‬‬

‫‪ 1-4-2‬ضریب همبستگی رتبهای اسپیرمن ‪93 ................................................................................................‬‬

‫‪ 1-5‬تفاوت ضریب همبستگی پیرسون و اسپیرمن ‪94 .......................................................................................‬‬

‫‪ 1-6‬دیگر روش ها ‪94 .............................................................................................................................‬‬

‫‪1-6-1‬ضریب همبستگی رتبهای کندال ‪94 ...................................................................................................‬‬

‫‪ 1-6-2‬ضریب همبستگی رشتهای ‪94 ..........................................................................................................‬‬

‫‪ 1-6-3‬ضریب ایتا ‪94 ..............................................................................................................................‬‬

‫‪8‬‬
 ‫‪ 1-6-4‬ضریب همبستگی متغیرهای اسمی ‪94 ................................................................................................‬‬

‫‪ 1-7‬تفسیر ضریب همبستگی ‪95 .................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-8‬کاربردهای ضریب همبستگی ‪95 ..........................................................................................................‬‬

‫‪ 1-8-1‬در تعیین روایی ‪95 ........................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-8-2‬در تعیین پایایی آزمون ها ‪96 ...........................................................................................................‬‬

‫‪ 1-9‬ضریب تعیین ‪96 ..............................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-10‬نکاتی در مورد ضریب تعیین ‪97 ........................................................................................................‬‬

‫‪1-11‬پیشبینی نمرههای استاندارد )‪97 .................................................................................................... (Z‬‬

‫‪ 1-12‬رگرسیون (خط برازش) ‪98 .............................................................................................................‬‬

‫‪ 1-13‬رگرسیون خطی ‪98 ........................................................................................................................‬‬

‫سوالهای آموزشی فصل هفتم ‪100 ............................................................................................................‬‬

‫منابع ‪104 .............................................................................................................................................‬‬

‫فصل ‪ : 8‬مفاهیم آماری و آمار استنباطی ‪105 ..................................................................................................‬‬

‫‪ 1-1‬مقدمه ‪106 .....................................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-2‬تعریف ‪106 ....................................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-3‬طبقه بندی های آمار ‪106 ...................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-3-1‬آمار توصیفی ‪106 ........................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-3-2‬آمار استنباطی یا قیاسی ‪107 ............................................................................................................‬‬

‫‪ 1-3-3‬آمار پارامتریك و ناپارامتریك ‪107 ..................................................................................................‬‬

‫‪9‬‬
 ‫‪ 1-3-4‬تفاوت آمار پارامتریك و ناپارامتریك ‪107 ...................................................................................... .‬‬

‫‪ 1-4‬اصطالحات آماری ‪107 ....................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-4-1‬جامعه ‪107 ..................................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-4-2‬پارامتر ‪108 .................................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-4-3‬نمونه ‪108 ..................................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-4-4‬آماره ‪109 .................................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-4-5‬متغیرها ‪109 ................................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-4-6‬حدود واقعی اعداد ‪110 .................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-5‬آمار استنباطی ‪111 ...........................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-6‬مقدمه ‪111 .....................................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-7‬فرض آماری و آزمون فرضیه ‪111 ......................................................................................................‬‬

‫‪ 1-7-1‬فرض صفر (فرض متعارف یا فرض اولیه) ‪111 ...................................................................................‬‬

‫‪ 1-7-2‬فرض خالف ‪112 ........................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-8‬خطاهای نوع اول و دوم ‪112 ..............................................................................................................‬‬

‫‪ 1-9‬توان آزمون ‪114 ..............................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-10‬سطح اطمینان ‪114 ..........................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-11‬روش های نمونهگیری ‪114 ..............................................................................................................‬‬

‫‪ 1-11-1‬روش تصادفی ساده ‪115 ..............................................................................................................‬‬

‫‪ 1-11-2‬روش منظم یا سیستماتیك ‪115 ......................................................................................................‬‬

‫‪10‬‬
 ‫‪ 1-11-3‬روش طبقه ای ‪115 ....................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-11-4‬روش خوشه ای ‪116 ...................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-12‬خطای نمونه گیری ‪116 ...................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-13‬قضیه حد مرکزی ‪116 .....................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-14‬خطای اندازهگیری ‪117 ...................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-15‬عواملی که سبب خطای اندازهگیری میشوند ‪117 .................................................................................‬‬

‫‪ 1-16‬درجات آزادی ‪118 .......................................................................................................................‬‬

‫سوالهای آموزشی فصل هشتم ‪119 ...........................................................................................................‬‬

‫منابع ‪120 .............................................................................................................................................‬‬

‫فصل ‪ : 9‬روش های نمره دهی در تربیت بدنی ‪121 .........................................................................................‬‬

‫‪ 1-1‬مقدمه ‪122 .....................................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-2‬طرح های نمره دهی در تربیت بدنی ‪122 ...............................................................................................‬‬

‫‪ 1-3‬روشهای نمره دادن در تربیتبدنی ‪122 ...............................................................................................‬‬

‫‪ 1-4‬روش های نمره دهی در تربیت بدنی ‪123 .............................................................................................‬‬

‫‪ 1-4-1‬روش هنجاری ‪123 ......................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-4-2‬روش مالکی ‪124 ........................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-4-3‬روش درصد صحیح ‪124 ...............................................................................................................‬‬

‫‪ 1-4-4‬روش مشاهدهای ‪125 ....................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-4-5‬روش منحنی طبیعی (‪ 5‬ارزشی) ‪125 .................................................................................................‬‬

‫‪11‬‬
 ‫‪ 1-4-5‬مقیاس پنج ارزشی ‪126 ................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-4-6‬نمره دهی با استفاده از نمرات استاندارد ‪126 ................................................................................... T‬‬

‫‪ 1-4-7‬تبدیل نمره ‪ T‬به نمرات حرفی ‪ 5‬ارزشی ‪126 .....................................................................................‬‬

‫‪ 1-4-8‬تبدیل نمره ‪ T‬و امتیازات درصدی به معیار ‪ 20‬نمره ای ‪126 ...................................................................‬‬

‫‪ 1-4-9‬روش مزیت پیشرفت ‪127 ..............................................................................................................‬‬

‫‪ 1-5‬ضریب پیشرفت ‪127 .........................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-6‬ضریب دشواری ‪127 ........................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-7‬ضریب تمیز ‪128 .............................................................................................................................‬‬

‫سوالهای آموزشی فصل نهم ‪129 ..............................................................................................................‬‬

‫منابع ‪132 .............................................................................................................................................‬‬

‫فصل ‪ : 10‬ویژگی های آزمونها ‪133 ...............................................................................................................‬‬

‫‪ 1-1‬مقدمه ‪134 .....................................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-2‬ویژگیهای مطلوب آزمون (شرایط اساسی آزمون) ‪134 ...........................................................................‬‬

‫‪ 1-2-1‬روایی یا اعتبار آزمون ‪134 .............................................................................................................‬‬

‫‪ 1-2-1-1‬انواع اعتبار ‪135 .......................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-2-2‬پایایی یا ثبات آزمون ‪137 ..............................................................................................................‬‬

‫‪ 1-2-2-1‬سه عامل در ضعف ثبات نمره (ضریب پایایی پایین) دخیلاند ‪138 .......................................................‬‬

‫‪ 1-2-2-2‬اقسام پایایی ‪138 ......................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-2-2-3‬نکاتی در مورد افزایش ضریب پایایی ‪138 ......................................................................................‬‬

‫‪12‬‬
 ‫‪ 1-2-2-4‬روش های برآورد پایایی آزمون ‪139 ............................................................................................‬‬

‫‪ 1-2-2-5‬بازآزمایی ‪139 .........................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-2-2-6‬فرم های موازی ‪140 .................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-2-2-7‬تعیین همسانی درونی آزمون ‪140 .................................................................................................‬‬

‫‪ 1-2-2-8‬رابطه بین روایی و پایایی ‪141 ......................................................................................................‬‬

‫‪ 1-2-3‬عینیت آزمون (پایایی مصحح) ‪141 ..................................................................................................‬‬

‫‪ 1-2-4‬عملی و قابل اجرا بودن ‪142 ...........................................................................................................‬‬

‫سوالهای آموزشی فصل دهم ‪144 .............................................................................................................‬‬

‫منابع ‪147 .............................................................................................................................................‬‬

‫فصل ‪ : 11‬اندازه گیری موارد مربوط به تربیت بدنی ‪148 .................................................................................‬‬

‫‪ 1-1‬مقدمه ‪149 .....................................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-2‬آزمون (سنجش یا امتحان) ‪149 ...........................................................................................................‬‬

‫‪ 1-3‬آزمون های آمادگی جسمانی ‪149 .......................................................................................................‬‬

‫‪ 1-4‬برنامه ریزی آزمون ‪150 ....................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-5‬مراحل ساخت آزمون ‪150 .................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-6‬راهنمایی های پیش آزمون ‪151 ..........................................................................................................‬‬

‫‪ 1-7‬شاخص های مالک ‪151 ...................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-8‬دیگر ویژگی های آزمون ‪151 ..........................................................................................................‬‬

‫‪ 1-9‬آمادگی جسمانی ‪152 ......................................................................................................................‬‬

‫‪13‬‬
 ‫‪ 1-10‬اجزای آمادگی جسمانی ‪152............................................................................................................‬‬

‫‪ 1-10-1‬استقامت قلبی تنفسی ‪152 .............................................................................................................‬‬

‫‪ 1-10-2‬آمادگی عضالنی اسکلتی ‪153 .......................................................................................................‬‬

‫‪ 1-10-3‬وزن بدن و ترکیب بدن ‪153 .........................................................................................................‬‬

‫‪ 1-10-4‬انعطاف پذیری ‪154 ....................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-10-5‬آرامش عصبی عضالنی ‪154 .........................................................................................................‬‬

‫‪ 1-10-6‬توان عضالنی ‪155 ......................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-10-7‬قدرت و استقامت عضالنی ‪158 .....................................................................................................‬‬

‫‪ 1-10-8‬چابکی و سرعت ‪161 ..................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-10-9‬زمان واکنش ‪165 .......................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-10-10‬تعادل ‪166 ..............................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-10-11‬ترکیب بدنی ‪167 .....................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-10-12‬استقامت هوازی ‪168 .................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-10-13‬انعطاف پذیری ‪170 ..................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-11‬آزمونهای مهارتی ‪172 ....................................................................................................................‬‬

‫‪ 1-12‬مالک انتخاب آزمونهای مهارتی ‪172 .................................................................................................‬‬

‫‪ 1-13‬انواع آزمونها از نظر دقت ساخت ‪172 .................................................................................................‬‬

‫‪ 1-14‬انواع آزمونهای مهارتی (‪ 4‬دسته) ‪173 .................................................................................................‬‬

‫‪ 1-15‬برخی آزمونهای مهارت استاندارد عبارتند از ‪173 .................................................................................‬‬

‫‪14‬‬
 ‫سوالهای آموزشی فصل یازدهم ‪176 .........................................................................................................‬‬

‫منابع ‪189 .............................................................................................................................................‬‬

‫کلید سوالها ‪191 ..........................................................................................................................................‬‬

‫‪15‬‬
 ‫فصل اول ‪ :‬اندازه گیری و مزیتهای اندازه گیری‬

‫‪ ‬اندازهگیری پایه و اساس ارزیابی محسوب میشود‪.‬‬

‫‪ ‬اندازهگیری جریانی کلی میباشد‪.‬‬

‫‪ ‬اندازه گیری‪ ،‬گردآوری اطالعات است که تصمیم گیری بر اساس آنها صورت می گیرد‪.‬‬

‫‪1‬‬
 ‫‪ 1-1‬مقدمه‬

‫اندازه گیری از کاربست ابزارهای پیشرفته و پیچیده الکترونیکی تا امتحانات کتبی و مقیاس های درجه بندی را‬
‫شامل می شود‪ .‬در روند اندازه گیری مرحله اول فراهم آوردن ابزار اندازه گیری است و امر اندازه گیری در‬
‫مرحله دوم قرار دارد‪ .‬فرآیند اندازه گیری با ویژگی های خاصی از فرد یا شیء ارتباط دارد‪ ،‬به عبارت دیگر‬
‫آنچه اندازه گیری می شود خود شیء یا فرد نیست بلکه اندازه گیری به کیفیت یا صفتی از شیء یا فرد مربوط‬
‫می شود ‪ .‬دقت اطالعات حاصل از اندازه گیری از طرفی به تکامل ابزار اندازه گیری و از طرف دیگر به پیش‬
‫بینی و رعایت اصول و قواعد بستگی دارد (شیخ و همکاران‪.)1385 ،‬‬

‫‪ 1-2‬تعریف‬

‫واژه اندازه گیری (سنجش‪ )1‬به فرآیند جمع آوری اطالعات اطالق می شود‪ ،‬یا به بیان کاملتر اندازه گیری قاعده‬
‫ای است برای اختصاص دادن اعداد به اشیاء‪ ،‬افراد یا رویدادها به منظور کمی سازی خصیصه آنها‪ .‬با توجه به‬
‫تعریف فوق‪ ،‬اندازه گیری یك جریان کیفی نیست بلکه جریانی کمی و مقداری است و دارای ویژگی های زیر‬
‫است‪:‬‬

‫قواعد‪ :‬بیان قواعد اندازهگیری باعث می شود افراد مختلفی که وسیله اندازه گیری را مورد استفاده قرار می دهند‪،‬‬
‫از آن به نحو یکسانی استفاده کنند‪.‬‬

‫صفت‪ :‬این مفهوم بدین معنی است که ما در اندازهگیری شیء یا فرد را اندازه نمی گیریم‪ ،‬بلکه صفتی از آن را‬
‫اندازه می گیریم‪.‬‬

‫کمیت‪ :‬این مفهوم اشاره به این مطلب دارد که اندازهگیری مشخص می کند که چه مقدار از یك صفت و یا‬
‫خصوصیت در شیء یا فرد مورد نظر وجود دارد (میناسیان‪.)1388 ،‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Measurement‬‬

‫‪2‬‬
 ‫‪ 1-3‬ضرورت و اهداف اندازهگیری‬

‫هدف اندازه گیری همواره کسب اطالعات درباره خصیصه های اشیاء‪ ،‬ارگانیزم ها یا رویدادها است‪ .‬هدف‬
‫اصلی اندازه گیری های روانی و تربیتی شناخت فرد است و منظور از شناخت فرد توصیف کامل و جامع وی به‬
‫گونه ای است که بتوان درباره ویژگی های بدنی و روانی او اطالعات مناسب و دقیقی را فراهم کرده و با توجه‬
‫به روابط موجود بین این اطالعات‪ ،‬تصویری واقعی و روشن از وی به دست آورد‪ .‬بدیهی است که هر چه‬
‫اطالعات گردآوری شده منظم تر‪ ،‬مناسب تر و دقیق تر باشد‪ ،‬آسان تر و بهتر می توان در مورد فرد تصمیم‬
‫گیری کرد‪ .‬بنابراین‪ ،‬روش های سنجش و اندازه گیری پایه و اساس مطالعات علمی است‪.‬‬

‫جایگزین کردن‪ ،‬تشخیص دادن و ارزشیابی پیشرفت تحصیلی با هم اساس آموزش فردی را تشکیل می دهند‪.‬‬
‫اندازه گیری در هر زمینه‪ ،‬اطالعاتی را درباره خصیصه ای معین فراهم می سازد که اغلب برای پیش بینی پدیده‬
‫های مربوط به آن خصیصه مفید واقع می شود‪.‬‬

‫هدف کلی از سنجش و اندازه گیری در تربیت بدنی شناخت مربی از پیشرفت دانش آموزان و یا ورزشکاران در‬
‫مراحل مختلف آموزش و در نهایت قضاوت عادالنه می باشد‪ .‬اما اهداف زیر را نیز می توان برای امر اندازه‬
‫گیری نام برد ‪:‬‬

‫شناسایی نقاط قوت و ضعف‬ ‫‪‬‬

‫طبقه بندی افراد در گروههای متجانس‬ ‫‪‬‬

‫تعیین معافیت افراد از بعضی تجربیات‬ ‫‪‬‬

‫راهنمای آموزشی شاگردان‬ ‫‪‬‬

‫راهنمای معلم‬ ‫‪‬‬

‫ایجاد انگیزه و رغبت‬ ‫‪‬‬

‫تشخیص و تعیین نمره درسی‬ ‫‪‬‬

‫‪3‬‬
 ‫‪ 1-4‬کاربرد اندازهگیری در تربیت بدنی‬

‫کاربرد اندازهگیری در تربیت بدنی از دو جنبه متقاضیان و حیطه های ارزیابی مورد توجه قرار می گیرد‪.‬‬
‫متقاضیان (نیروهای انسانی متخصصی که در قلمرو علوم ورزشی می توانند از اندازهگیری استفاده کنند) عبارتند‬
‫از‪:‬‬

‫معلمان تربیت بدنی‪ ،‬مربیان ورزشی‪ ،‬ورزشکاران‪ ،‬محققان علوم ورزشی و نیز درمانگران ورزشی‪.‬‬

‫حیطه هایی که اندازهگیری در آنها کاربرد دارد عبارتند از ‪:‬‬

‫حیطه روانی‪-‬حرکتی ‪ ،‬حیطه شناختی و حیطه عاطفی‪.‬‬

‫‪ 1-5‬مزیت های اندازهگیری‬

‫ان دازه گیری دارای مزایایی است که عبارتند از عینیت‪ ،‬کمیت‪ ،‬ارتباط‪ ،‬با صرفه بودن و تعمیم علمی که هر کدام‬
‫به اختصار توضیح داده خواهند شد‪.‬‬

‫الف) عینیت‪ :1‬در مطالعات تجربی و عینی در اجرای آزمون ها‪ ،‬محقق باید عقیده خود را به گونهای خارج از‬
‫دنیای خویشتن آزمایش نماید و تا جایی که امکان دارد از دخالت اثر شخصی جلوگیری کند‪ ،‬به عبارتی بایستی‬
‫عقیده ذهنی در مقابل واقعیت عینی مورد بررسی قرار گیرد‪.‬‬

‫ب) کمیت‪ :2‬کمیت معین می کند که فرد یا شئ چه مقدار از صفت مورد نظر را دارا می باشد‪ .‬با استفاده از‬
‫روشهای معتبر علم ریاضی و آمار می توان کمیت ها را تجزیه و تحلیل نمود تا مورد استفاده معلمین و محققین‬
‫قرار گیرند‪.‬‬

‫ج) ارتباط‪ :3‬برای ایجاد ارتباط دقیق و همه جانبه میان نتایج به دست آمده از اندازه گیری می توان از اندازه های‬
‫استاندارد شده استفاده کرد‪ ،‬زیرا امکان مقایسه نتایج را فراهم میکند‪.‬‬

‫د) با صرفه بودن‪ :1‬اندازه گیری از نظر زمان و هزینه با صرفه تر از ارزشیابی است‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Objectivity‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Quantity‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Relationship‬‬

‫‪4‬‬
‫ه) تعمیم علمی‪ :2‬یك محقق می تواند با استفاده از روشهای اندازه گیری استاندارد شده‪ ،‬یك سری از اصول و‬
‫قوانین را توسعه و تعمیم دهد‪.‬‬

‫‪ 1-6‬مراحل اندازهگیری‬

‫اندازه گیری دارای سه مرحله می باشد‪ ،‬که این سه مرحله به ترتیب زیر می باشند‪:‬‬

‫‪ .1‬تشخیص وتعریف صفت و خصیصه مورد اندازه گیری‬

‫در نخستین مرحله اندازه گیری معلم یا مربی باید تعریف روشن‪ ،‬صریح و قابل قبولی از خصیصه مورد اندازه‬
‫گیری داشته باشد‪ ،‬قانون مناسب اندازه گیری برای آن در نظر بگیرد و نتایج کاربرد روشهای مختلف آن مبهم‬
‫نباشد‪.‬‬

‫‪ .2‬تعیین رشته عملیات برای آشکار سازی و قابل درک کردن خصیصه مورد اندازه گیری (تهیه وسایل اندازه‪-‬‬
‫گیری)‪.‬‬

‫این مرحله عبارتست از پیدا کردن یا بوجود آوردن یك سری فعالیت که بتوان بوسیله آنها خصیصه مورد اندازه‬
‫گیری را از سایر صفات مجزا کرده و روشن و قابل درک نمود‪.‬‬

‫‪ .3‬کمی سازی خصیصه مورد مطالعه به صورت واحدهای درجه یا مقدار (تعیین مقیاس کمی)‬

‫منظور از کمی سازی خصیصه مورد مطالعه اینست که چقدر از یك خصیصه در یك شئ یا فرد وجود دارد‪.‬‬
‫نتایج اندازه گیری باید به صورت کمیت (عدد) بیان شود‪ ،‬این موضوع می رساند که خصیصه مورد اندازه گیری‬
‫باید اندازه پذیر و قابل تبدیل به کمیت باشد (دنزین و لینکولن‪.)1998 ،‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Being frugal‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Science popularization‬‬

‫‪5‬‬
 ‫‪ 1-7‬انواع اندازهگیری‬

‫به طور کلی اندازه گیری را می توان به دو نوع عینی و نظری تقسیم بندی کرد‪ .‬اندازه گیری عینی از اندازه‬
‫گیری نظری گویاتر است و آزمونهایی بیشترین عینیت را دارند که سیستم نمره گذاری مشخصی دارند و به‬
‫وسیله افراد ماهر و با تجربه اجرا شده باشند‪ .‬بر حسب شرایط و مکان انجام نیز می توان اندازه گیری را دسته‬
‫بندی کرد‪.‬‬

‫‪ 1-7-1‬انواع اندازهگیری براساس شرایط انجام آن‬

‫‪ -1‬رسمی‪ 1:‬سنجش رسمی نیاز به آمادگی کامل‪ ،‬زمان بندی و نمره گذاری دقیق و استاندارد بودن شرایط‬
‫انجام آزمون دارد‪ .‬اغلب نتایج سنجش رسمی به قدری مهم است که بر سرنوشت یا زندگی آزمودنی ها تأثیر می‬
‫گذارد (هاردی و بریمن‪.)2004 ،‬‬

‫‪ -2‬غیر رسمی‪ 2:‬سنجش غیر رسمی اغلب به صورت ناحیه ای یا درون کالسی انجام می شود‪ .‬این نوع سنجش‬
‫در آموزش و یادگیری مهارت ها نقش فراهم سازی باز خورد را دارا می باشد‪ .‬این سنجش ویژگی نوع رسمی را‬
‫نداشته و می توان آن را در هر زمانی از تمرین یا آموزش و بدون اطالع قبلی انجام داد (هاردی و بریمن‪.)2004 ،‬‬

‫‪ 1-7-2‬انواع اندازهگیری براساس مکان انجام آن‬

‫‪ -1‬آزمون های آزمایشگاهی‪ 3:‬این آزمون ها اغلب پیچیده و پر هزینه هستند‪ .‬برای مثال انجام آزمون تعیین‬
‫ترکیب بدنی از طریق وزن کشی زیر آب یا اندازه گیری میزان غلظت مواد معدنی استخوان فقط در محیط‬
‫آزمایشگاهی امکان پذیر است‪.‬‬

‫یکی از معایب این آزمونها عدم استفاده یا تعمیم نتایج آن به شرایط تمرین واقعی یا محیط های ورزشی است‪.‬‬
‫همچنین انجام آزمون های مذکور نیاز به گروه متخصصی دارد که قادر به استفاده از وسایل باشند‪.‬‬

‫‪ -2‬آزمون های میدانی‪ 1:‬در آزمون های میدانی از وسایل ساده و ارزانی استفاده می شود که نیازی به گروه‬
‫متخصص برای استفاده از آن ها وجود ندارد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Formal‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Informal‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Laboratory tests‬‬

‫‪6‬‬
‫به دلیل اندازه گیری همزمان چند نفر در صرف زمان نیز صرفه جویی می شود (بر خالف آزمون آزمایشگاهی‬
‫که روی یك فرد انجام می شود) یکی از معایب این نوع آزمون ها‪ ،‬پایین بودن دقت آن هاست‪ ،‬اما کاربرد آن‬
‫ها در شرایط واقعی بیشتر است (میلر و سالکیند‪.)2002 ،‬‬

‫‪ 1-8‬مقیاسهای اندازهگیری‬

‫مقیاس‪ ،2‬مجموعه ای عدد یا نمادهای دیگر است که ویژگی های آنها بر ویژگی های تجربی اشیائی که اعداد به‬
‫آنها نسبت داده می شوند‪ ،‬منطبق است‪ .‬به عبارت دیگر‪ ،‬اصول یا قواعدی که بر اساس آنها برای ویژگی های‬
‫افراد یا اشیاء عدد اختصاص می یابد‪ ،‬سطوح یا مقیاس های اندازه گیری نامیده می شوند‪ .‬ماهیت فرآیند اندازه‬
‫گیری روش آماری الزم و چگونگی تفسیر آنها را مشخص می کند‪ .‬مقیاس های اندازه گیری به چهار نوع یا در‬
‫چهار سطح اسمی‪ ،‬ترتیبی‪ ،‬فاصله ای و نسبی دسته بندی می شوند‪ .‬این طبقه بندی از ساده به پیچیده و به صورت‬
‫سلسله مراتبی طوری تنظیم شدهاند که هر طبقه دارای تمامی ویژگی های طبقات قبل به اضافه ویژگی های‬
‫مخصوص آن طبقه است‪.‬‬

‫‪3‬‬
‫‪ 1-8-1‬مقیاس اسمی‬

‫مقیاس اسمی پایین ترین سطح یا ساده ترین نوع اندازه گیری را معرفی می کند و فقط به تعیین طبقه می پردازد‪.‬‬
‫یك متغیر زمانی اسمی است که فاقد ارزش عددی باشد‪ ،‬اما دارای طبقاتی است که می توان مشاهدات را بر پایه‬
‫‪5‬‬
‫آن طبقه بندی کرد‪ .‬بنابراین مقیاس اسمی به دو صورت مورد استفاده قرار می گیرد‪ :‬نام گذاری‪4‬و طبقه بندی‪.‬‬

‫نام گذاری‪ :‬در این مقیاس از ارقام و اعداد برای نام گذاری و تشخیص اشیاء و افراد استفاده می شود‪ ،‬بدون این‬
‫که این اعداد هیچ گونه مفهوم و معنای ریاضی داشته باشند‪ .‬مانند نوع رشته ورزشی‪ ،‬جنسیت‪ ،‬گروههای خونی‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Field tests‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Scale‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Nominal scale‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Naming/appellation‬‬
‫‪5‬‬
‫‪Classification/assortment‬‬

‫‪7‬‬
‫طبقه بندی‪ :‬در این مقیاس نیز اعداد هیچ گونه مفهوم و معنای ریاضی ندارند و تنها برای مشخص کردن طبقه‬
‫های مختلف به کار می روند‪ .‬مانند شماره پیراهن بازیکنان‪.‬‬

‫عملیات مجاز آماری‪ :‬فراوانی و نما‬

‫عملیات مجاز ریاضی‪ :‬انجام هیچ یك از چهار عمل اصلی مسیر نیست‪.‬‬

‫‪ 1-8-2‬مقیاس رتبه ای‪(1‬ترتیبی)‬

‫مقیاس رتبه ای مجموعه ای از رتبه ها ست‪ .‬در این مقیاس دسته ای از افراد یا اشیاء با توجه به یك صفت‪ ،‬از‬
‫بزرگ به کوچك یا بالعکس مرتب می شوند و معلوم نیست که هر یك از این افراد یا اشیاء به مفهوم واقعی و‬
‫مطلق چقدر از آن صفت را دارند مانند مقامهای اکتسابی در مسابقات ورزشی‪ .‬این مقیاس فاقد صفر مطلق است‬
‫و مشخص نیست که اشیاء یا افراد از لحاظ صفت مورد نظر‪ ،‬چه مقدار از یکدیگر فاصله دارند بلکه تنها به منظور‬
‫رتبه بندی به کار برده می شوند مانند نمرات رتبه درصدی‪.‬‬

‫عملیات مجاز آماری‪ :‬فراوانی‪ ،‬نما‪ ،‬میانه‪ ،‬درصدها‪ ،‬ضریب همبستگی رتبه ای اسپیرمن‪.‬‬

‫عملیات مجاز ریاضی‪ :‬هیچ یك از چهار عامل اصلی میسر نیست (هادوی‪.)1377 ،‬‬

‫‪2‬‬
‫‪ 1-8-3‬مقیاس فاصله ای‬

‫مقیاسی است که در آن اشیاء یا افراد با توجه به یك صفت طوری طبقه بندی می شوند که فاصله طبقات از‬
‫لحاظ صفت مورد اندازه گیری مشخص و برابر است اما هیچ نوع اطالعاتی راجع به مقدار مطلق صفت مورد نظر‬
‫در هیچ یك از اشیاء یا افراد در دست نیست‪ .‬این مقیاس میزان تقریبی تفاوت نمرات را نشان می دهد‪ .‬مانند‬
‫نمرات آمادگی‪ ،‬هوش و پیشرفت تحصیلی‪.‬‬

‫در این مقیاس فاصله های بین واحدها برابر هستند‪ ،‬در صورتی که در مقیاس رتبه ای فاصله واحدها معلوم نیست‪.‬‬

‫همچنین در این مقیاس صفر مطلق وجود ندارد (صفر قرار دادی است) زیرا صفر نشانگر عدم وجود مقدار نمی‬
‫باشد مانند دماسنج‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Ordinal scale‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Interval scale‬‬

‫‪8‬‬
‫عملیات مجاز آماری‪ :‬نما‪ ،‬میانه‪ ،‬انحراف معیار‪ ،‬ضریب همبستگی رتبه ای و ضریب همبستگی گشتاوری‬
‫پیرسون‪.‬‬

‫عملیات مجاز ریاضی‪ :‬جمع و تفریق مجاز است‪ ،‬ضرب و تقسیم مجاز نیست (هادوی‪.)1377 ،‬‬

‫‪ 1-8-4‬مقیاس نسبی‪(1‬صفر مأخذی)‬

‫این مقیاس باالترین سطح اندازه گیری است‪ .‬مقیاسی است که در آن رتبه اشخاص با توجه به یك صفت‪ ،‬فاصله‬
‫بین اشخاص و فاصله حداقل یکی از اشخاص یا اشیا از یك صفر منطقی معلوم است‪.‬‬

‫در این مقیاس صفر مطلق وجود دارد‪ .‬بدین معنی که از صفر برای نمایش عدم وجود مقدار ارزشی استفاده می‬
‫شود مانند درجات خط کش‪ .‬نمرات خام و نمرات تراز شده در اکثر آزمون ها از نوع مقیاس فاصله ای می‬
‫باشند‪ .‬اندازه گیری‪ ،‬طول‪ ،‬وزن‪ ،‬حجم و سایر صفات فیزیکی اشیاء نمونه هایی از مقیاس های نسبی هستند‪.‬‬

‫عملیات مجاز آماری و ریاضی‪ :‬در این مقیاس همه عملیات آماری و ریاضی مجاز هستند‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Ratio scale‬‬

‫‪9‬‬
 ‫جدول ‪ 1-1‬ویژگی های مقیاسهای اندازهگیری‬

‫عملیات مجاز‬ ‫عملیات مجاز آماری‬ ‫ویژگیها وجود ترتیب فاصله مساوی وجود صفر‬
‫ریاضی‬ ‫مطلق‬ ‫در طبقات‬ ‫در طبقات‬
‫مقیاس‬

‫هیچ کدام از چهار‬ ‫فراوانی‪ ،‬نما‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫اسمی‬

‫عمل اصلی‬

‫هیچ کدام از چهار‬ ‫فراوانی‪ ،‬نما‪ ،‬میانه‪ ،‬محاسبه‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪+‬‬ ‫رتبهای‬
‫عمل اصلی‬ ‫درصدها‪ ،‬ضریب همبستگی رتبهای‬
‫اسپیرمن‬

‫جمع و تفریق‬ ‫فراوانی‪ ،‬نما‪ ،‬میانه‪ ،‬انحراف معیار‪،‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫فاصلهای‬
‫ضریب همبستگی رتبهای‪ ،‬ضریب‬
‫همبستگی گشتاوری پیرسون‬

‫همه عملیات‬ ‫همه عملیات آماری‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫نسبی‬

‫ریاضی‬

‫‪ 1-9‬مقیاس های پیوسته و گسسته‬

‫در مقیاس گسسته‪ ،‬متغیر ها می توانند یکی از ارزش های معین را به خود اختصاص دهند‪ .‬برای مثال تعداد‬
‫کودکان هر خانواده که همیشه یك عدد درست است نه یك عدد اعشاری‪.‬‬

‫در این مقیاس هر چهار عمل اصلی ریاضی کاربرد دارند‪ .‬نمونه ای از متغیرهای دیگری که معرف مقیاس گسسته‬
‫هستند‪ ،‬عبارتند از‪ :‬جنس‪ ،‬وضعیت تأهل‪ ،‬رکورد دراز و نشست و تعداد توپ هایی که وارد حلقه بسکتبال یا‬
‫دروازه فوتبال می شوند (کریستا و همکاران‪.)2005 ،‬‬

‫بر خالف مقیاس گسسته‪ ،‬در مقیاس پیوسته‪ ،‬متغیر مورد نظر می تواند هر عددی را که در فاصله مقیاس اندازه‬
‫گیری وجود دارد‪ ،‬به خود اختصاص دهد‪ .‬مانند قد یا وزن که هر عددی را می توانند اختیار کنند‪ .‬اندازه های به‬
‫دست آمده از متغیرهای پیوسته تا حدود زیادی تقریبی هستند‪.‬‬

‫‪10‬‬
 ‫سوالهای آموزشی فصل اول‬

‫‪ -1‬در هدف آموزشی «یادگیرنده شنای کرال باید بتواند پس از ‪ 60‬ساعت کسب آموزش‪ ،‬طول یك استخر ‪100‬‬
‫متری را بدون کمك مربی در مدت حداکثر ‪ 10‬ثانیه شنا کند» مالک عملکرد کدام است؟‬

‫ب) بدون کمك مربی‬ ‫الف) حداکثر در ‪ 10‬ثانیه‬

‫د) طول یك استخر ‪ 100‬متری‬ ‫ج) ‪ 60‬ساعت کسب آموزش‬

‫‪ -2‬پژوهشگری در یك پژوهش‪ ،‬مشغول مطالعه بر روی رابطه میان «قدرت جسمانی» ورزشکاران حرفه ای‬
‫بوکسور با «نوع گروه خونی» آنها است‪ .‬این پژوهشگر‪ ،‬ورزشکاران را بر حسب نوع گروه خونی در ‪ 4‬طبقه‬
‫گروه خونی "‪ " AB" ، " B" ، "A‬و "‪ " O‬قرار می دهد‪ .‬مقیاس اندازه گیری به کار رفته در این پژوهش‪،‬‬
‫کدام است؟‬

‫ب) ترتیبی(‪)Ordinal‬‬ ‫الف) اسمی(‪)Nominal‬‬

‫د) نسبتی(‪)Ratio‬‬ ‫ج) فاصله ای(‪)Interval‬‬

‫‪ ،........... -3‬جزو اهداف اندازه گیری نمی باشد‪.‬‬

‫ب)کمی سازی صفات رویدادها‬ ‫الف)کمی سازی افراد‬

‫د)تعیین نمره ردی و قبولی‬ ‫ج)معافیت افراد از بعضی تجربیات‬

‫‪ -4‬از جمله کاربردهای سنجش و اندازه گیری‪ ........ ،‬می باشد‪.‬‬

‫ب)اثبات فرضیه های علمی‬ ‫الف) عامل تصمیم گیری‬

‫د)اندازه گیری افراد و اشیا‬ ‫ج)آزمون فرضیه های علمی‬

‫‪ -5‬وقتی دانشجویی با شرکت در چند جلسه تمرین به این باور می رسد که تمرین برای او ارزشمند است در‬
‫کدام حوزه طبقه بندی هدف های آموزشی قرار می گیرد؟‬

‫د) روانی‪ -‬حرکتی‬ ‫ج) شناختی‪ -‬عاطفی‬ ‫ب) عاطفی‬ ‫الف) شناختی‬

‫‪11‬‬
 ‫‪ -6‬هنگام قضاوت در مورد عملکرد ورزشکاران شیرجه و ژیمناستیك از کدام مقیاس استفاده می شود؟‬

‫د)نسبی‬ ‫ج)فاصله ای‬ ‫ب)ترتیبی‬ ‫الف)اسمی‬

‫‪ -7‬در اندازه گیری و تحلیل داده های حاصل از پرتاب آزاد بسکتبال و شیرجه نمایشی به ترتیب از کدام یك از‬
‫مقیاس ها استفاده می شود؟‬

‫د)فاصله ای – فاصله ای‬ ‫ج)فاصله ای‪ -‬نسبی‬ ‫ب)نسبی‪ -‬نسب‬ ‫الف)نسبی‪ -‬فاصله ای‬

‫‪ -8‬در ارزیابی نگرش دانش آموزان به فعالیت ورزشی کدام یك از موارد زیر بررسی می شود؟‬

‫د) حیطه روانی‪ -‬حرکتی‬ ‫ج) حیطه شناخت‬ ‫ب) حیطه عاطفی‬ ‫الف) حیطه ذهنی‬

‫‪ -9‬اولین (پایین ترین) و آخرین (باالترین) مرحله از حیطه شناختی اهداف آموزشی (تربیتی) به ترتیب کدام‬
‫است؟‬

‫الف)دانش ‪ -‬ترکیب‬

‫ب)دانش ‪ -‬ارزشیابی‬

‫ج)ارزشیابی ‪ -‬دانش‬

‫د)ارزشیابی ‪ -‬درک و فهم‬

‫‪ -10‬با توجه به داده هاى زیر کدام گزینه در رابطه با حداقل مقیاسهاى اندازه گیرى صحیح مى باشد؟‬
‫رکورد داوطلبان آزمون عملى – تعداد دراز و نشست – امتیازهاى گیم هاى والیبال – نمرت درس سنجش و‬
‫اندازه گیرى‬
‫الف) فاصله اى ‪ -‬نسبى ‪ -‬فاصله اى ‪ -‬نسبى‬
‫ب) فاصله اى ‪ -‬فاصله اى ‪ -‬فاصله اى ‪ -‬فاصله اى‬
‫ج) رتبه اى ‪ -‬فاصله اى ‪ -‬رتبه اى ‪ -‬فاصله اى‬
‫د) نسبى ‪ -‬رتبه اى ‪ -‬فاصله اى ‪ -‬نسبى‬
‫‪ -11‬نمره هایی که بین صفر تا بیست در محیطهای آموزشی داده می شود از نوع مقیاس و واحد اندازه گیری‬
‫زیر هستند‪:‬‬

‫‪12‬‬
 ‫د) رتبه ای‬ ‫ج) فاصله ای‬ ‫ب) اسمی‬ ‫الف) صفر مأخذی‬

‫‪ -12‬مقیاسهای اندازه گیری از ساده و مبهم به کامل و دقیق عبارتند از‪:‬‬

‫الف) اسمی‪ ،‬مرتبه ای‪ ،‬فاصله ای‪ ،‬صفر مأخذی(نسبی)‬

‫ب) اسمی‪ ،‬فاصله ای‪ ،‬صفر مأخذی‪ ،‬نسبی‬

‫ج) اسمی‪ ،‬صفر مأخذی‪ ،‬فاصله ای‪ ،‬مرتبه ای‬

‫د) اسمی‪ ،‬مرتبه ای‪ ،‬صفر مأخذی‪ ،‬فاصله ای‬

‫‪ -13‬نمره های دراز و نشست بر اساس مقیاس ‪ ................‬اندازه گیری می شود‪.‬‬

‫د) فاصله ای‬ ‫ج) نسبی‬ ‫ب) اسمی‬ ‫الف) ترتیبی‬

‫‪ -14‬نتایج مسابقات المپیك بر اساس مقیاس ‪ .......................‬می باشد‪.‬‬

‫د) نسبی‬ ‫ج) فاصله ای‬ ‫ب) ترتیبی‬ ‫الف) اسمی‬

‫‪ -15‬با توجه به مقیاس های ارائه شده‪ ،‬کدام یك از گزینه های زیر درست است؟‬

‫‪ -1‬مقایس ترتیبی ‪ -2‬مقیاس فاصله ای ‪ -3‬مقیاس اسمی ‪ -4‬مقیاس نسبی‬

‫الف) تعیین درجات‪ ،‬طبقه بندی‪ ،‬صفر قراردادی‪ ،‬اعمال ضرب و تقسیم‬

‫ب) طبقه بندی مرتب‪ ،‬تعیین درجات‪ ،‬تقسیم نفرات‪ ،‬اعمال جمع و تفریق‬

‫ج) تعیین درجات‪ ،‬صفر قراردادی‪ ،‬طبقه بندی‪ ،‬اعمال ضرب و تقسیم‬

‫د) درجه بندی‪ ،‬طبقه بندی‪ ،‬تقسیم بندی‪ ،‬اعمال جمع و تفریق‬

‫‪-16‬متغیرهای هر یك از موارد داده شده را تعیین کنید‪:‬‬

‫‪-1‬امتیازات والیبال‪-2،‬شماره پیراهن بازیکنان‪-3،‬درجه هوا‪-4،‬امتیازات پاتیناژ هنری‪-5،‬نمرات دروس در‬

‫دانشگاه آزاد‬

‫‪13‬‬
 ‫الف) پیوسته کمی‪ ،‬گسسته کمی‪ ،‬پیوسته کمی‪ ،‬گسسته کیفی‪ ،‬پیوسته کمی‬

‫ب) گسسته کمی‪ ،‬گسسته کیفی‪ ،‬گسسته کمی‪ ،‬پیوسته کمی‪ ،‬گسسته کمی‬

‫ج) گسسته کیفی‪ ،‬پیوسته کیفی‪ ،‬گسسته کیفی‪ ،‬پیوسته کیفی‪ ،‬پیوسته کیفی‬

‫د) پیوسته کیفی‪ ،‬پیوسته کمی‪ ،‬پیوسته کیفی‪ ،‬گسسته کمی‪ ،‬گسسته کیفی‬

‫‪ -17‬در موارد ارائه شده مقیاس اندازه گیری را نام ببرید‪:‬‬

‫‪-1‬درجه هوا ‪ -2‬امتیازات شیرجه ‪ -3‬نمره درس دانشکده ‪ -4‬امتیازات بسکتبال‬

‫الف) فاصله ای‪ ،‬فاصله ای‪ ،‬فاصله ای‪ ،‬فاصله ای‬

‫ب) فاصله ای‪،‬رتبه ای‪ ،‬نسبی‪ ،‬فاصله ای‬

‫ج) نسبی‪ ،‬فاصله ای‪ ،‬نسبی‪ ،‬رتبه ای‬

‫د) نسبی‪ ،‬رتبه ای‪ ،‬فاصله ای‪ ،‬فاصله ای‬

‫‪ -18‬اساس گروه بندی بازیکنان به سه گروه ماهر‪ ،‬نیمه ماهر و مبتدی با چه نوع مقیاس اندازه گیری انجام می‬
‫شود؟‬

‫د) صفر مأخذی‬ ‫ج) فاصله ای‬ ‫ب) رتبه ای‬ ‫الف) اسمی‬

‫‪ -19‬نمره درس سنجش چه نوع مقیاس اندازه گیری است ؟‬

‫د) رتبه ای‬ ‫ج) فاصله ای‬ ‫ب) اسمی‬ ‫الف) نسبی‬

‫‪ -20‬کدام مقیاس زیر تنها براساس محاسبه فراوانی قابل سنجش است؟‬

‫د) صفر ماخذی‬ ‫ج) فاصله ای‬ ‫ب) اسمی‬ ‫الف) رتبه ای‬

‫‪14‬‬
 ‫منابع‬

‫شهرزاد طهماسبی‬-‫مهدی شهبازی‬-‫ سنجش و اندازه گیری در تربیت بدنی و علوم ورزشی؛ دکتر محمود شیخ‬.1
1385 ‫بروجنی؛ دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی دانشگاه تهران؛ بامداد کتاب؛‬
1388 ‫ وازگن ؛ نشر علم و حرکت؛‬-‫ آمار در تربیت بدنی و علوم ورزشی؛ میناسیان‬.2
1377 ‫فریده؛ دانشگاه تربیت معلم؛‬,‫ سنجش و اندازهگیری در تربیت بدنی؛ هادوی‬.3
‫فرهاد رحمانی نیا؛ انتشارات پیام نور؛ چاپ‬-‫ سنجش و اندازه گیری در تربیت بدنی؛ دکتر مهرعلی همتی نژاد‬.4
1381 ‫سوم؛‬
1. Denzin, n. K., & lincoln, y. S. (1998). Introduction: entering the field of
qualitative research. In n. K. Denzin, & y. S. Lincoln (eds.), the landscape of
qualitative research: theories and issues (pp. 1-34). Thousand oaks, ca: sage
publications.
2. Hardy m. A. And bryman a. (2004). Handbook of data analysis, sage
publications.
3. Miller d.c. And salkind n.j. (2002) handbook of research design and social
measurement. Sixth edition, sage publications.
4. Krista j. Munroe-chandler. (2005). A discussion on qualitative research in
physical activity, athletic insight: the online journal of sport psychology,
volume 7, issue 1.
5. Morrow.j.R(2000),measurement and evaluation in human performance,2 nd
edition, Human kinetics publisher
6. Tritschler.K(2000),practical measurement & assessment,Williams &wilkins
publisher
7. Goetz, j. P., & lecompte, m. D. (1984). Ethnography and qualitative design in
educational research. Orlando, fl: academic press.

15
 ‫فصل دوم ‪ :‬ارزشیابی‬

‫‪ ‬ارزشیابی‪ ،‬کاربرد اندازه گیری در تصمیم گیری است‪.‬‬

‫‪ ‬ارزشیابی هم توصیف کمی و هم کیفی است‪.‬‬

‫‪ ‬ارزشیابی عبارت است از تحقیق یا اثبات روش‪.‬‬

‫‪16‬‬
 ‫‪ 1-1‬مقدمه‬

‫ارزشیابی به مراتب جامع تر از اندازه گیری است به طوری که عالوه بر جنبه های کمی جنبه های کیفی رفتار را‬
‫نیز شامل می شود‪ .‬از آنجا که اندازه گیری هیچگونه داوری در مورد اطالعات جمع آوری شده بیان نمی کند‬
‫یك فرآیند غیرارزشی است‪.‬‬

‫واژۀ ارزشیابی‪(1‬ارزیابی) به فرآیندی اطالق می شود که در آن به اطالعات جمع آوری شده‪ ،‬ارزشی اختصاص‬
‫داده می شود‪ .‬تعاریف دیگری که از ارزشیابی شده است در ذیل می آیند‪:‬‬

‫گرد آوری و کاربرد اطالعات برای تصمیم گیری در برنامه آموزشی (کرونباخ) (همتی نژاد وهمکاران‪،‬‬ ‫‪‬‬
‫‪.)1389‬‬
‫فرآیند نظام دار گردآوری و تفسیر شواهد که منجر به داوری می شود و در نهایت به عمل می انجامد (بی‬ ‫‪‬‬
‫بای) (سپاسی و نوربخش‪.)1381 ،‬‬
‫دادن مفهوم و محتوا به اعداد جمع آوری شده در اندازه گیری بوسیله مقایسه آنها با بعضی استانداردهای‬ ‫‪‬‬
‫شناخته شده (جانسون و نلسون) (اشمیت و همکاران‪.)2000 ،‬‬

‫ارزشیابی‪ ،‬دادن محتوا و مفهوم به اطالعات خاصی است که بوسیله اندازه گیری به دست می آید‪ .‬از این رو می‬
‫توان آن را ارزش قائل شدن برای صفتی براساس معیاری معین تعریف کرد‪.‬‬

‫فرآیند اندازه گیری اولین گام در ارزشیابی است و موفقیت ارزشیابی به کیفیت اطالعات گردآوری شده بستگی‬
‫دارد‪ .‬در ارزشیابی کیفیت‪ ،‬شایستگی‪ ،‬ارزش یا اهمیت آنچه که اندازه گیری شده است تعیین می گردد و از آن‬
‫برای فرآیند تصمیم گیری استفاده می شود‪.‬‬

‫ارزشیابی فرآیند تصمیم گیری پویایی است که به تغییرات رخ داده توجه دارد و هدف آن تسهیل در تصمیم‬
‫گیری منطقی است که شامل سه جز است‪:‬‬

‫‪ -1‬گردآوری اطالعات مناسب (اندازه گیری)‬

‫‪ -2‬قضاوت در مورد ارزش این اطالعات براساس برخی استانداردها‬
‫‪ -3‬تصمیم گیری بر اساس این اطالعات‬

‫‪1‬‬
‫‪Evaluation‬‬

‫‪17‬‬
 ‫‪ 1-2‬مراحل و گامهای ارزشیابی (الگوی نظام دار ارزشیابی)‬

‫هدفهای آموزشی‬ ‫پیش آزمون‬ ‫روش آموزشی‬ ‫روش اندازهگیری‬ ‫ارزشیابی‬

‫آموزش‬

‫مدلی نظام دار برای ارزشیابی‬

‫شکل ‪ 1-2‬الگوی نظام دار برای ارزشیابی‬

‫این طرح بیانگر ارتباط دو سویۀ عوامل آموزشی و ارزشیابی است‪ .‬این الگو ارتباط بین اهداف‪ ،‬آموزش‪ ،‬آزمون‬
‫گرفتن و روش های ارزشیابی را نشان می دهد‪ .‬همچنین می تواند برای معلمان و مربیان به عنوان الگویی معتبر‬
‫مورد استفاده باشد(شکل ‪.)1-2‬‬

‫‪4‬ـ روش اندازهگیری ‪5‬ـ ارزشیابی‬ ‫‪1‬ـ هدفهای آموزشی ‪2‬ـ پیشآزمون ‪3‬ـ روش آموزشی‬

‫‪ -1‬اهداف‪ :‬تعیین هدف اولین گام در فرآیند ارزشیابی است که مشخص می کند به چه چیزی خواهیم رسید‪.‬‬
‫این کار به برنامه های آموزشی و تعلیم و تربیتی جهت می دهد‪.‬‬

‫‪-2‬پیش آزمون‪ :‬با پیش آزمون فرد می تواند به این سؤاالت پاسخ دهد‪:‬‬

‫‪ ‬چقدر تاکنون در برنامه های آموزشی موفق بوده ایم؟‬

‫‪ ‬وضعیت و توانایی های فعلی فرد در چه سطحی است؟‬
‫‪ ‬چه نوع فعالیتی را باید به افراد توصیه کنیم تا دستیابی به اهداف تسهیل شود؟‬

‫‪-3‬آموزش‪ :‬ممکن است روش های مختلف آموزشی برای دسترسی به نیازهای فردی دانش آموزان مورد نیاز‬
‫باشد‪ .‬کلید موفقیت برنامه های آمادگی بزرگساالن در این است که برنامه های انفرادی براساس نیازها‪ ،‬عالیق و‬
‫توانایی های افراد طرح ریزی شود‪.‬‬

‫‪18‬‬
‫‪-4‬پس آزمون‪ :‬شامل انتخاب یا ساخت آزمون برای تعیین میزان دسترسی به اهداف است این که آزمون را به‬
‫شیوه ای طراحی کنیم که رفتارهای تعیین شده به وسیله هدف ها را اندازه گیری کند از اهمیت زیادی برخوردار‬
‫است‪.‬‬

‫‪-5‬ارزشیابی‪ :‬موقعی که مرحله آموزشی یا تعلیم پایان یافت و پیشرفت را اندازه گیری کردیم‪ ،‬برای این که‬
‫تعیین کنیم آیا تغییرات بدست آمده ما را به اهدافمان رسانده است یا خیر‪ ،‬باید نتایج آزمون را مورد قضاوت و‬
‫بررسی قرار دهیم‪.‬‬

‫‪ 1-3‬انواع ارزشیابی‬

‫ارزشیابی را نیز به مانند اندازه گیری می توان به دو نوع عینی و نظری تقسیم بندی کرد‪.‬‬

‫در ارزشیابی عینی آزمون روش نمرهگذاری مشخص و روشنی دارد‪ :‬بنابراین نمرهگذاری تأثیری در نمره نهایی‬
‫ندارد مانند آزمون ‪ 45‬متر‪ ،‬پرش طول ایستاده‪ ،‬یك دقیقه درازو نشست یا یك آزمون پرتاب آزاد بسکتبال‪.‬‬
‫(عینیت درجه توافق بین دو یا چند نمرهگذار ماهر است)‪.‬‬

‫در ارزشیابی نظری یك یا چند داور ذیصالح در مورد کیفیت یك اجرا قضاوت کرده‪ ،‬نمره میدهند‪ ،‬از این‬
‫رو نمرهگذار در نمره نهایی تأثیر میگذارد‪ .‬برای اعتبار بخشیدن به ارزشیابی نظری میتوان از دو روش استفاده‬
‫کرد‪ :‬یکی برنامهریزی مؤثر و دیگری ساخت مقیاس رتبهبندی‪.‬‬

‫ارزشیابی را می توان از لحاظ مرحله آموزشی‪ ،‬مالک مقایسه و هدف نیز طبقه بندی کرد‪.‬‬

‫‪ 1-3-1‬انواع ارزشیابی براساس مرحله آموزشی (زمان انجام)‬

‫ارزشیابی جریانی مداوم است و براساس مراحل آموزش و زمان اجرا به چهار دسته تقسیم میشود‪:‬‬

‫‪ -1‬ورودی یا تشخیصی‪ 1:‬این نوع ارزشیابی در آغاز هر دوره آموزشی برای اطالع از میزان مهارت ها و‬
‫توانایی های دانش آموزان و فراگیران انجام می شود‪ .‬در این حالت‪ ،‬هدف معلم یا مربی این است که قبل از‬

‫‪1‬‬
‫‪Diagnostic evaluation‬‬

‫‪19‬‬
‫تدریس و ارائه آموزش های الزم‪ ،‬مشخص کند که افراد و فراگیران برای یادگیری مطالب مورد نظر آمادگی‬
‫دارند یا نه‪ .‬عالوه بر این‪ ،‬این روش پایه ای برای طبقه بندی افراد در گروه های متجانس نیز هست‪ .‬اجرای‬
‫ارزشیابی اولیه زمانی ضروری می شود که معلم از دانش و مهارت های قبلی فراگیران خود اطالع کافی ندارد‪.‬‬
‫در چنین موقعیتی‪ ،‬ارزشیابی ورودی به مربی یا معلم کمك می کند تا نقاط ضعف فراگیران را تشخیص داده و‬
‫آنها را برطرف کند‪ .‬بنابراین هدف های زیر را می توان برای ارزشیابی ورودی یا اولیه ذکر کرد‪:‬‬

‫الف‪ -‬تعیین میزان دانش‪ ،‬توانایی و آگاهی های قبلی فراگیران‬

‫ب‪ -‬تنظیم برنامه های آموزشی دوره منطبق بر سطح آمادگی فراگیران‬

‫ج‪ -‬طبقه بندی افراد در گروه های متجانس‬

‫د‪ -‬تعیین نقاط ضعف و قوت افراد و تالش برای رفع نقاط ضعف آنها‬

‫‪ -2‬تکوینی یا مرحله ای‪ 1:‬این نوع ارزشیابی در طول دوره آموزشی به طور مستمر انجام می گیرد تا معلم یا‬
‫مربی از چگونگی تحقق هدف های آموزشی آگاه شود‪ .‬در ارزشیابی تکوینی آموزش به دوره های یادگیری‬
‫کوچکتر تقسیم می شود و می توان از این نوع ارزشیابی برای اختصاص نمره به فرد یا تعیین پیشرفت تحصیلی‬
‫استفاده کرد‪ .‬باالترین کارآیی این نوع ارزشیابی‪ ،‬ایجاد بازخورد است که مهمترین متغیر یادگیری است (باالرد‪،‬‬
‫‪.)2006‬‬

‫هدف اصلی آن تعیین میزان مهارت در انجام تکلیف آموزشی تعیین شده و تشخیص آن قسمت از تکلیف که‬
‫خوب یاد گرفته نشده می باشد‪ .‬اهداف ارزشیابی مرحله ای را می توان به صورت زیر خالصه کرد‪:‬‬

‫الف‪ -‬نظارت گام به گام معلم یا مربی نسبت به تحقق هدف های رفتاری بخش های مختلف مطالب آموزشی‬

‫ب‪ -‬هدایت مستمر یادگیری دانش آموزان و فراگیران‬

‫ج‪ -‬اصالح و بهبود روش های تدریس و رفع نارسایی آنها‬

‫د‪ -‬انطباق روش‪ ،‬برنامه و وسایل آموزشی با نیازهای دانش آموزان و فراگیران‬

‫‪1‬‬
‫‪Formative‬‬

‫‪20‬‬
‫‪ -3‬ارزشیابی تشخیصی‪ 1:‬ارزشیابی تشخیصی نوعی ارزشیابی تکوینی است که عمدتاً در جریان آموزش‬
‫انجام می گیرد و در آن از مالک مطلق یا آزمون های وابسته به مالک استفاده می شود‪ .‬هدف اصلی آزمون‬
‫های تشخیصی کشف مشکالت یادگیری دانش آموزان و فراگیران است‪ .‬در وا قع ارزشیابی تشخیصی باید به‬
‫گونه ای باشد که هم مشکالت یادگیری دانش آموزان و هم روش های مناسب رفع این مشکالت را نشان دهد‬
‫(تریشلر‪.)2000 ،‬‬

‫‪ -4‬تراکمی یا پایانی‪ 2:‬در پایان هر دوره آموزشی معموالً یك ارزشیابی جامع و کلی از میزان آموخته های‬
‫دانش آموزان به عمل می آید تا معلوم شود کدام یك از آنان می توانند به مراحل باالتر ارتقاء یابند‪ .‬این نوع‬
‫ارزشیابی برای اختصاص نمره به فرد یا تعیین پیشرفت تحصیلی به کار می رود‪ .‬ارزشیابی پایانی شامل اجرای‬
‫آزمون ها در پایان دوره آموزش یا تمرین است تا مشخص شود دسترسی به اهداف گسترده آموزشی حاصل‬
‫شده است یا خیر‪ .‬هدف اصلی در این نوع ارزشیابی تعیین میزان یادگیریهای متراکم دانشآموزان‪ ،‬در طول‬
‫دوره آموزشی است (باالرد‪.)2006 ،‬‬

‫‪ 1-3-2‬انواع ازشیابی براساس مالک سنجش یا مقایسه‬

‫دو نوع استاندارد ارزشیابی هنجاری و مالکی وجود دارد‪.‬‬

‫استاندارهای مالکی‪ ،‬استاندارد عملکرد از قبل تعیین شده به شمار می رود که نشان می دهد که فرد به سطح‬
‫مطلوب عملکرد دست یافته است و برخالف استاندارد هنجاری عملکرد فرد با افراد دیگر مقایسه نمی شود بلکه‬
‫مقایسه فقط با استاندارد انجام می شود‪ .‬تمام آزمون های جدید آمادگی جوانان استاندارهای مالکی را به کار می‬
‫برند‪.‬‬

‫در ارزشیابی براساس مالک نسبی‪ ،‬عملکرد یا پیشرفت یادگیرنده با عملکرد گروهی که عضوی از آن گروه‬
‫میباشند مقایسه میشود (ارزشیابی هنجاری) مانند‪ :‬آزمونهای ورودی دانشگاهها و کسب مقام در مسابقات‬
‫المپیك‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Condensation/compression‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Summative‬‬

‫‪21‬‬
 ‫‪ -1‬وابسته به هنجار یا هنجار مرجع‪(1‬نورمی یا هنجاری)‪:‬‬

‫کار ارزشیابی در ارزشیابی هنجار مرجع‪ ،‬تعیین وضعیت افراد به نسبت دیگران است و به جای یك مالک مطلق‬
‫از پیش تعیین شده‪ ،‬بر نوعی مالک نسبی وابسته است‪ .‬در این نوع ارزشیابی‪ ،‬اعداد و نمره های خام با نورم یا‬
‫هنجاری که در همان رابطه و روی جامعه های مشابه تهیه شده است مقایسه می شوند‪ .‬روش معمول هنجار سازی‬
‫استفاده از رتبه های درصدی است‪ .‬آزمون های آمادگی جسمانی ایفرد بر حسب هنجارها تهیه شده اند که‬
‫قادرند وضعیت هر فرد را نسبت به بقیه از طریق تقابل بین نمره خام کسب شده با مقدار رتبه درصدی معین نشان‬
‫دهند‪ .‬الزم به ذکر است که هنجار همیشه به معنی وضعیت مطلوب نیست‪.‬‬

‫‪ -2‬وابسته به مالک یا مالک مرجع‪(2‬معیاری یا مالکی)‪:‬‬

‫در ارزشیابی مالک مرجع عملکرد فرد با مرجع (معیار یا مالک مطلق) مقایسه می شود نه با عملکرد سایر افراد‪.‬‬
‫مرجع عبارت است از میزان یا حد معینی که به طور نظری و یا بر مبنای تحقیقات و تجربیات قبلی مشخص می‬
‫شود‪ .‬در این نوع ارزشیابی از آزمون شوندگان انتظار می رود که به حد معینی از هدف های آموزشی دست یابند‬
‫یا به سطح به خصوصی از عملکرد برسند‪.‬‬

‫این نوع ارزشیابی برای تهیه استانداردهای عملکرد برای تمام دانش آموزان به کار می رود‪ ،‬در حالیکه ارزشیابی‬
‫هنجار مرجع برای مقایسه بین افراد وقتی که نیاز به انتخاب کردن داشته باشیم به کار برده می شود‪.‬‬

‫برخالف ارزشیابی هنجار مرجع که متغیر مورد استفاده به صورت پیوسته است ارزشیابی مالک مرجع به صورت‬
‫دو ارزشی است‪ .‬اطالعاتی ار قبیل قبول – رد‪ ،‬مبتدی – ماهر یا مثبت – منفی برای توصیف ارزشیابی های دو‬
‫ارزشی مورد استفاده قرار می گیرند (گوبا و لینکلن‪.)1994 ،‬‬

‫شیوه مالک مرجع حداقل سه محدودیت مهم دارد‪:‬‬

‫‪ -1‬اغلب امکان این نیست که معیار معتبری را به روشنی تعریف کنیم‪.‬‬

‫‪ -2‬دقت این نوع ارزشیابی در مورد گروهی که مورد آزمایش قرار می گیرد تغییر می کند‪.‬‬

‫‪ -3‬غالباً یافتن مالکی که بوسیله آن بتوانیم مهارت را تعریف کنیم کمتر وجود دارد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Norm Referenced‬‬
‫‪2‬‬
‫‪criterion Reference‬‬

‫‪22‬‬
 ‫‪1‬‬
‫‪ )3‬نسبی‪:‬‬

‫ارزشیابی نسبی از طریق مقایسه ای صورت می گیرد که جایگاه فرد را در کالس به دو گونه مشخص می کند‪:‬‬
‫نخست ارزشیابی شخص با کالس است‪ .‬روش دیگر ارزشیابی شخص با خودش برای تعیین میزان پیشرفت فرد‬
‫می باشد (شکل ‪.)2-2‬‬

‫شکل ‪ 2-2‬الگوهای ارزشیابی‬

‫‪ 1-4‬تفاوت ارزشیابی مالکی با هنجاری‬

‫در ارزشیابی هنجاری بدون توجه به حد نصاب به دنبال بهترین فرد می باشیم اما در ارزشیابی مالکی با مشخص‬
‫کردن یك حد نصاب افرادی را که آن را کسب کرده باشند انتخاب می کنیم‪.‬‬
‫مثال‪ :‬وقتی یك نفر را برای مسابقات بدون تعیین حد نصاب و تنها بر اساس رتبه ای که در گروه کسب کرده‬
‫است انتخاب می کنیم از ارزشیابی هنجاری استفاده کرده ایم‪ .‬وقتی با تعیین حد نصاب افراد را در صورت کسب‬
‫آن انتخاب می کنیم از ارزشیابی هنجاری استفاده کرده ایم‪ .‬ارزشیابی هنجار مرجع برای مقایسه بین افراد وقتی‬

‫‪1‬‬
‫‪relative‬‬

‫‪23‬‬
‫که نیاز به انتخاب کردن داشته باشیم و ارزشیابی مالک مرجع برای تهیه استانداردهای عملکرد برای تمام دانش‬
‫آموزان به کار می رود‪.‬‬
‫یکی دیگر از تفاوت های مهم بین آزمون های هنجاری و آزمون های مالکی در توزیع فراوانی نمرات حاصل از‬
‫اجرای آنها است‪ .‬نمرات آزمون های هنجاری معموال به صورت توزیع طبیعی پراکنده می شوند‪ .‬در این توزیع‬
‫اکثر نمرات حول و حوش میانگین قرار دارند‪ .‬بر خالف نمرات آزمون های هنجاری‪ ،‬توزیع فراوانی نمرات‬
‫آزمون های مالکی دارای توزیع پراکندگی غیر طبیعی است که به عنوان منحنی دارای کجی منفی شناخته می‬
‫شود‪ .‬این نوع توزیع ها نشان دهنده باال بودن سطح نمرات اکثر دانش آموزان است که نشان دهنده این است که‬
‫اکثر افراد به غالب هدف های آموزشی مورد نظر (مالک مطلق) رسیده اند‪.‬‬

‫‪ 1-5‬انواع ارزشیابی براساس مقصود و هدف‬

‫‪ -1‬محصولی‪ 1:‬در ارزشیابی محصولی‪ ،‬هدف بررسی آنچه که از اجرای مهارت به دست آمده می باشد‪ .‬برای‬
‫مثال ‪ :‬مقدار زمانی که از طی مسافت ‪ 100‬متر دوی سرعت به دست آمده است‪.‬‬

‫‪ -2‬فرآیندی‪ 2:‬در ارزشیابی فرآیندی‪ ،‬هدف بررسی و ارزشیابی شیوه اجرا مهارت می باشد‪ .‬مانند شیوه اجرای‬
‫الگوی دویدن نظیر محل و زمان برخورد پا به زمین‪ ،‬تا دست ها‪ ،‬طول قدم ها و غیره‪.‬‬

‫در اکثر فعالیت های بدنی هر دو نوع ارزشیابی انجام می شود‪ .‬در برخی رشته ها نظیر ژیمناستیك نوع ارزشیابی‬
‫فرآیندی نسبت به محصول غالب است‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Product evaluation‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Process evaluation‬‬

‫‪24‬‬
 ‫سوالهای آموزشی فصل دوم‬

‫‪ -1‬مهمترین هدف ارزشیابی ‪ ..........‬ایجاد بازخورد در فراگیر است‪.‬‬

‫د) ابتدای دوره‬ ‫ج) نهایی‬ ‫ب) پایانی‬ ‫الف) تکوینی‬

‫‪ -2‬ارزشیابی تکوینی(تدریجی) شامل ‪ ...........‬است‪.‬‬

‫ب) ایجاد بازخورد به دانش آموز و معلم‬ ‫الف) رسیدن به اهداف کلی آموزش‬

‫د) دادن گواهی پس از یك دوره آموزشی‬ ‫ج) اجرای آزمون ها در پایان آموزش‬

‫‪ -3‬بازخورد به عنوان مهمترین متغیر یادگیرى در کدام یك از انواع ارزشیابى‪ ،‬مورد نظر قرار مى گیرد؟‬
‫د) ورودى‬ ‫ج) پایانى‬ ‫ب) تکوینى‬ ‫الف) تشخیصى‬
‫‪ -4‬ارزشیابی از نظر زمانی دارای انواع زیر می باشد‪.‬‬

‫الف) پیش آزمون‪ -‬مرحله ای‪ -‬پس آزمون‬

‫ب) ورودی‪ -‬پایانی‪ -‬تکوینی‬

‫ج) تشخیصی‪ -‬تکوینی‪ -‬پایانی‬

‫د) تشخیصی‪ -‬نهایی‪ -‬مرحله ای‬

‫‪ -5‬در روش ارزشیابی نهایی یا پایایی از معیار ‪ ...........................‬استفاده می شود‪.‬‬

‫د) مالکی و توصیفی‬ ‫ج) توصیفی و نورمی‬ ‫ب) فقط نورمی‬ ‫الف) فقط مالکی‬

‫‪ -6‬هدف اصلی مربی و معلم در روش ارزشیابی مرحله ای یا تکوینی عبارتست از‪:‬‬

‫الف) تعیین نقاط قوت و ضعف فراگیر‬

‫ب) تعیین نقاط قوت و ضعف برنامه آموزشی یا تمرینی‬

‫ج) ایجاد شرایطی جهت ارزشیابی درست برای ارتقاء فراگیران به سطوح باالتر‬

‫د) ایجاد بازخورد در فراگیر و معلم یا مربی‬

‫‪25‬‬
 ‫‪ -7‬هدف ارزشیابی مقطعی یا ‪ formative‬عبارتست از‪:‬‬

‫الف) نمره دادن به دانش آموزان در مقاطع مختلف‬

‫ب) طبقه بندی افراد در گروههای متجانس‬

‫ج) تشخیص آموخته های دانش آموزان‬

‫د) ایجاد بازخورد در معلم و شاگرد‬

‫‪ -8‬ارزشیابی پایانی‪ ،‬تاکید بر کدامیك از موارد زیر دارد؟‬

‫الف) طبقه بندی گسترده یك رفتار مشخص فراگیران‬

‫ب) طبقه بندی گسترده چند رفتار فراگیران‬

‫ج) طبقه بندی فراگیران جهت نمره دهی‬

‫د) طبقه بندی نقاط قوت و ضعف فراگیران‬

‫‪ -9‬چه تفاوتی بین فرآیند های سنجش و ارزشیابی وجود دارد؟‬

‫الف) ارزشیابی به کمی سازی موضوعات می پردازد در حالی که سنجش به کیفیت اشاره دارد‪.‬‬

‫ب) سنجش به کمی سازی موضوعات می پردازد در حالی که ارزشیابی به کیفیت اشاره دارد‪.‬‬

‫ج) ارزشیابی زیربنای سنجش است‪.‬‬

‫د) سنجش به بررسی پیشرفت عملکرد می پردازد‪.‬‬

‫‪ -10‬اگر معلمی آزمون های سنجش وضعیت قامت را برای ناهنجاری اسکلتی استفاده نماید از کدام اهداف‬
‫مهم سنجش و ارزشیابی استفاده می نماید؟‬

‫د) ارزیابی پیشرفت‬ ‫ج) انتخاب‬ ‫ب) طبقه بندی‬ ‫الف) تشخیص‬

‫‪26‬‬
‫‪ -11‬اگر مربی از وضعیت فشارهای ورزشکار دوی سرعت در هر جلسه تمرین ارزیابی به عمل آورد چه نوع‬
‫ارزشیابی انجام داده است؟‬

‫د) فرآیندی‪ -‬تکوینی‬ ‫ج) محصولی‪ -‬پایانی‬ ‫ب) محصولی‪ -‬تکوینی‬ ‫الف) فرآیندی‪ -‬پایانی‬

‫‪ -12‬ارزشیابی از میزان تاب راکت در مرحله پس از ضربه فورهند تنیس چه نوعی است؟‬

‫د)هنجار‪ -‬مرجع‬ ‫ج)پایانی‬ ‫ب)تکوینی‬ ‫الف)فرآیندی‬

‫‪ -13‬منظور از ارزشیابی در تربیت بدنی چیست؟‬

‫الف) رتبه بندی ورزشکاران براساس معیارهای مورد قبول‬

‫ب) نمره دادن به قابلیتهای مختلف ورزشکاران‬

‫ج) گزینش بهترین ابزار جهت سنجش عملکرد ورزشکاران‬

‫د) اجرای آزمون و جمع آوری اطالعات طی فرایند رکورد گیری‬

‫‪27‬‬
 ‫منابع‬

‫دکتر فرهاد رحمانی‬-‫ ؛ دکتر مهرعلی همتی نژاد‬spss ‫ اندازه گیری و ارزشیابی در تربیت بدنی و کاربرد نرم افزار‬.1
1389 ‫سید مرتضی طیبی؛ نشر عصر انتظار؛‬-‫محمد همتی نژاد‬-‫نیا‬
1381 ‫جکسون؛ مترجمان سپاسی و نوربخش؛ انتشارات سمت؛‬,‫ سنجش و اندازه گیری در تربیت بدنی؛ بوگارتنر‬.2
3. F. L. Schmidt, c. Viswesvaran, d.s. Ones. (2000). “reliability is not validity and
validity is not reliability,” personnel Psychology, , pp. 901–12.
4. Ballard, c. (2006). measure of success, sports illustrated (si.com), 10- 01.
5. Blackburn r.s. (1987). “experimental design in organizational settings,” in j.w.
Lorsch (ed.), handbook of organizational behavior (upper saddle river, nj:
Prentice hall, , pp. 127–28.
6. Morrow.j.R(2000),measurement and evaluation in human performance,2 nd
edition, Human kinetics publisher
7. Tritschler.K(2000),practical measurement & assessment,Williams &wilkins
publisher
8. Ballard, c. (2006). measure of success, sports illustrated (si.com), 10- 01.
9. Blackburn r.s. (1987). “experimental design in organizational settings,” in j.w.
Lorsch (ed.), handbook of organizational behavior (upper saddle river, nj:
Prentice hall, , pp. 127–28.
10.Guba, e. G., & lincoln, y. S. (1994). Competing paradigms in qualitative
research. In n. K. Denzin, & y. S. Lincoln (eds.), handbook of qualitative
research (pp. 105-117). Thousand oaks: sage publications.

28
 ‫فصل ‪ : 3‬طبقه بندی داده ها‬

‫جداول و نمودارهای توزیع فراوانی برای خالصه و سازمان بندی کردن اطالعات استفاده می شوند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪29‬‬
 ‫‪ 1-1‬مقدمه‬

‫پژوهشگران و معلمان غالباً با تودهای از اطالعات رو برو هستند که به تعبیر و تفسیر نیاز دارند‪ .‬بدین منظور‬
‫بایستی اطالعات با استفاده از یك روش منظم‪ ،‬مرتب و طبقه بندی شوند‪ .‬کارآمدترین روش ها برای خالصه و‬
‫سازمان بندی کردن اطالعات استفاده از جداول و نمودارهای توزیع فراوانی است‪.‬‬

‫‪ 1-2‬طبقه بندی داده ها‬

‫توزیع فراوانی به سازمان دادن اندازه ها یا رکوردها از طریق ارائه آنها در قالب طبقه ها به همراه ذکر فراوانی هر‬
‫طبقه اطالق می شود‪ .‬هر توزیع فراوانی‪ ،‬داده ها را به صورت خالصه و مرتب شده به نحوی که تفسیر آنها آسان‬
‫باشد‪ ،‬نمایش می دهد (دنزین و لینکولن‪.)1998 ،‬‬

‫‪ 1-3‬جداول توزیع فراوانی‬

‫علم آمار‪ ،‬اطالعات و ارقام خام افراد جامعه های مختلف آماری را مورد بررسی و تفسیر قرار می دهد‪ .‬چنانچه‬
‫داده ها و اطالعات خام زیاد باشد‪ ،‬بدون طبقه بندی آنها‪ ،‬محاسبه و قضاوت دربارۀ نتایج دشوار خواهد بود‪،‬‬
‫بدین جهت الزم است که پس از جمع آوری داده های خام‪ ،‬طبق نظم و قاعده خاصی آنها را مرتب و دسته‬
‫بندی نماییم و مهمترین روش در این رابطه روش طبقه بندی داده ها به صورت جداول توزیع فراوانی می باشد‪.‬‬
‫در این جداول‪ ،‬اطالعات جمع آوری شده به شکل طبقه ها به گروه های مختلف مرتب می شوند‪.‬‬

‫‪ 1-4‬مراحل ساختن جداول فراوانی‬

‫برای مهیا کردن جدول توزیع فراوانی فعالیت های زیر را به ترتیب انجام می دهیم‪:‬‬

‫‪ .1‬در ستونی که با ‪ x‬نشان داده می شود‪ ،‬ثبت اعداد را به ترتیب از بزرگترین عدد شروع می کنیم و به‬
‫کوچکترین عدد خاتمه می دهیم‪.‬‬

‫‪30‬‬
‫‪ . 2‬در مقابل هر عدد در زیر ستونی که ستون فراوانی نامیده می شود تعداد دفعاتی که هر عدد تکرار می شود را‬
‫می نویسیم‪.‬‬

‫‪ 1-5‬توزیع فراوانی طبقه بندی شده‬

‫هنگامی که تعداد اعداد یك توزیع و همچنین فاصله بین آنها خیلی زیاد باشد از توزیع فراوانی طبقه بندی شده‬
‫استفاده می شود‪ .‬در این توزیع به جای استفاده از نمره ها به صورت تکی اعداد در طبقه هایی که ناسازگار‬
‫هستند‪ ،‬قرار داده می شوند‪ .‬طبقات باید ناسازگار باشند یعنی یك عدد معین فقط در یك طبقه قرار داده شود‪.‬‬

‫‪ 1-6‬نحوه ساختن توزیع فراوانی طبقه بندی شده‬

‫اولین مرحله در ساختن جدول توزیع فراوانی طبقه بندی شده محاسبه دامنه تغییرات است‪.‬‬

‫دامنه تغییرات برابر است با تفاضل بزرگترین عدد از کوچکترین عدد به اضافه یك‪( .‬اضافه کردن یك به خاطر‬
‫در نظر گرفتن حدود واقعی اعداد است)‪.‬‬

‫دومین مرحله تعیین تعداد طبقه ها است‪.‬‬

‫‪R‬‬
‫‪I‬‬ ‫معموالً تعداد طبقات )‪ (K‬بین ‪ 10‬تا ‪ 20‬طبقه میباشد و فاصله طبقاتی )‪ (I‬عدد فرد میباشد‪.‬‬
‫‪K‬‬

‫دامنه‬ ‫‪R‬‬
‫= اندازه واقعی طبقات‬ ‫‪I‬‬
‫تعداد طبقات‬ ‫‪K‬‬

‫مرحله بعدی تصمیم گیری درباره شروع طبقه هاست‪ .‬معموالً طبقه ها را از پائین و با عددی شروع می کنند که‬
‫فاصله طبقه ها مضربی از آن باشد‪ .‬مثالً وقتی کوچکترین عدد ‪ 19‬و فاصله طبقه ها ‪ 3‬باشد اولین طبقه با ‪ 18‬شروع‬
‫می شود‪.‬‬

‫به طور کلی حدود واقعی هر عدد‪ ،‬محدوده ای است که نیم واحد پایین تر تا نیم واحد باالتر از عدد مورد نظر‬
‫ادامه دارد‪ .‬هر عددی که در این محدوده قرار گیرد‪ ،‬آن را به صورت گرد شده‪ ،‬یعنی بدون اعشار نشان می‬
‫دهیم‪ .‬اگر حد پائین طبقه را از حد باالی آن کم کنیم فاصله طبقه ها به دست می آید‪.‬‬

‫‪31‬‬
‫پس از نوشتن اولین طبقه یا پائین ترین طبقه ها فاصله طبقه را به حد پائین و باالی آن اضافه می کنیم تا طبقه‬
‫بعدی به دست آید‪ .‬همچنین می توان نسبت تکرار در هر طبقه را محاسبه کرد‪ .‬بدین منظور از فراوانی نسبی‬
‫استفاده می کنیم که عبارت است از فراوانی ساده هر طبقه تقسیم بر کل فراوانی ها‪ .‬درصد فراوانی نسبی نشان‬
‫میدهد که چند درصد از افراد نمره مورد نظر را کسب کردهاند (جدول ‪.)1-3‬‬

‫‪F‬‬
‫‪F% ‬‬ ‫‪ 100‬‬
‫‪N‬‬

‫برای مثال‪ ،‬فرض کنید نمرات جدول ‪ 1-3‬از نتیجه اجرای یك آزمون در رشته پرتاب دیسك به دست آمده‬
‫است‪.‬‬

‫جدول ‪ 1-3‬نمره های ‪ 30‬پرتاب کننده دیسك در آزمون پرتاب دیسك‬

‫‪59‬‬ ‫‪27‬‬ ‫‪28‬‬ ‫‪32‬‬ ‫‪33‬‬ ‫‪34‬‬ ‫‪33‬‬ ‫‪34‬‬ ‫‪26‬‬ ‫‪57‬‬

‫‪47‬‬ ‫‪52‬‬ ‫‪47‬‬ ‫‪44‬‬ ‫‪43‬‬ ‫‪42‬‬ ‫‪52‬‬ ‫‪47‬‬ ‫‪49‬‬ ‫‪27‬‬

‫‪45‬‬ ‫‪29‬‬ ‫‪52‬‬ ‫‪38‬‬ ‫‪39‬‬ ‫‪48‬‬ ‫‪38‬‬ ‫‪37‬‬ ‫‪29‬‬ ‫‪59‬‬

‫جدول ‪ 2-3‬جدول فراوانی‬

‫‪x‬‬ ‫‪f‬‬
‫‪60-56‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪55-51‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪50-46‬‬ ‫‪6‬‬

‫‪45-41‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪40-36‬‬ ‫‪4‬‬

‫‪35-31‬‬ ‫‪5‬‬

‫‪30-26‬‬ ‫‪6‬‬

‫‪32‬‬
 ‫‪ 1-7‬توزیع فراوانی تراکمی‬

‫زمانی که نیاز داریم تا تعداد نمره هایی را که کمتر از نمره معینی وجود دارد تعیین کنیم از جدول توزیع فراوانی‬
‫تراکمی استفاده می کنیم‪ .‬فراوانی تراکمی هر طبقه برابر است با حاصل جمع فراوانی آن طبقه با فراوانی های‬
‫طبقه های پائین تراز آن (چند نفر از افراد نمره مساوی و یا کمتر از نمره مورد نظر را گرفتهاند)‪ .‬فراوانی تراکمی‬
‫یا تجمعی را با ‪ C F‬یا ‪ FC‬نشان میدهند‪.‬‬

‫درصد فراوانی نسبی تجمعی نشان میدهد که چند درصد از افراد نمره باالتر یا پایینتر از نمره مورد نظر را‬
‫‪CF‬‬
‫‪CF % ‬‬ ‫‪ 100‬‬ ‫کسب کردهاند‪.‬‬
‫‪N‬‬

‫جدول ‪ 3-3‬جدول فراوانی‬

‫‪x‬‬ ‫‪f‬‬ ‫‪Cf‬‬

‫‪60-56‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪30‬‬

‫‪55-51‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪27‬‬

‫‪50-46‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪24‬‬

‫‪45-41‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪18‬‬

‫‪40-36‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪15‬‬

‫‪35-31‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪11‬‬

‫‪30-26‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪6‬‬

‫‪33‬‬
 ‫‪ 1-8‬نمودارهای فراوانی‬

‫یکی از نقاط ضعف نمایش داده ها به وسیله جدول توزیع فراوانی این است که اطالعات جدول را نمی توان به‬
‫سرعت و به راحتی درک کرد‪ .‬بررسی مناسب و دقیق اطالعات مربوط به جداول توزیع فراوانی وقتی عملی و‬
‫میسر خواهد بود که برای فراوانی ها نمودار رسم شود تا تفسیر داده ها آسانتر و قابل فهم تر باشد‪ .‬نمودار ابزاری‬
‫است که برای توصیف و نمایش داده های جمع آوری شده به کار برده می شود‪ .‬نمودارهای فراوانی در اصل‬
‫نمایش هندسی جداول فراوانی می باشند که دارای انواع زیادی هستند‪.‬‬

‫‪ 1-8-1‬نمودار ستونی (میلهای)‬

‫این نمودار از ستونهای مجزا از یکدیگر تشکیل شده است و هنگامی مفید است که دادههای جمعآوری شده‬
‫مربوط به متغیرهای گسسته (نظیر قبول و مردود شدن و نیز جنسیت) باشند و با استفاده از مقیاس اسمی اندازه‬
‫گیری شوند‪ .‬عرض ستون ها اختیاری است‪ .‬محور ‪ Y‬نشان دهنده فراوانی داده ها است(نمودار ‪.)1-3‬‬

‫نمودار ‪1-3‬‬

‫‪ 1-8-2‬هیستوگرام‬

‫این نمودار از ستون هایی که به هم چسبیده اند تشکیل شده است‪ .‬اتصال ستون ها موجب می شود که این نمودار‬
‫برای نمایش داده های ناشی از اجرای متغیرهای پیوسته وسیله مناسبی باشد‪ .‬این نمودار برای نمایش متغیرهایی‬
‫که با استفاده از مقیاس های فاصله ای و نسبی اندازه گیری شده اند به کار برده می شود‪ .‬عرض هر ستون برابر با‬
‫فاصله هر طبقه است و ارتفاع هر ستون‪ ،‬فراوانی هر طبقه را نشان می دهد‪( .‬نمودار ‪)2-3‬‬

‫‪34‬‬
 ‫نمودار ‪2-3‬‬

‫‪ 1-8-3‬نمودار چند ضلعی (چند برفراوانی یا پلیگون)‬

‫به دلیل سهولت ترسیم و توصیف آن‪ ،‬بیشترین مورد استفاده را دارد‪ .‬برای مشخص کردن هر طبقه از نماینده‬
‫طبقه یا نقطه میانی طبقه استفاده میشود (نقطه میانی هر طبقه از اضافه کردن نصف فاصله طبقه به پائین همان‬
‫طبقه محاسبه می شود)‪ .‬بوسیله این نمودار داده های مربوط به دو یا چند گروه را می توان روی یك نمودار رسم‬
‫کرده و با هم مقایسه کرد‪ .‬همانند نمودارهای قبلی در محور افقی داده های مربوط به طبقات و در محور‬
‫عمودی‪ ،‬فراوانی ها قرار می گیرند با این تفاوت که در محور افقی به جای خود طبقات از نقطه میانی هر طبقه‬
‫استفاده می شود‪ .‬دو نقطه با فراوانی صفر در ابتدا و انتهای محور افقی به منظور تشخیص حدود واقعی طبقات‬
‫قرار می گیرد‪.‬‬

‫نمودارهای چندضلعی نحوه توزیع رکوردها را نشان می دهند و می توانند دارای شکل های مختلفی باشند‪ .‬وقتی‬
‫دو نیمه نمودار همانند یکدیگر باشند آن را متقارن می نامند و هنگامی که یك نیمه همانند نیمه دیگر نباشد‪،‬‬
‫نمودار چند ضلعی نامتقارن نامیده می شود‪ .‬در صورتی که در یك منحنی نامتقارن نقطه برآمدگی در مرکز‬
‫منحنی واقع نشود و دنباله منحنی نامساوی باشد‪ ،‬منحنی را کجی می نامند‪( .‬نمودار ‪)3-3‬‬

‫‪35‬‬
 ‫نمودار ‪3-3‬‬

‫‪ 1-8-4‬نمودار فراوانی چند ضلعی هموار شده‬

‫برای هموار کردن توزیع چند ضلعی باید میانگین فراوانی هر طبقه را محاسبه کرد و سپس نقاط به دست آمده را‬
‫به هم وصل کرد (همانند شکل باال)‪.‬‬

‫‪ 1-8-5‬نمودار چند ضلعی تراکمی (اُجایو)‬

‫نمودار چندضلعی تراکمی وقتی مفید است که پژوهشگر عالقه مند باشد وضعیت یك نمره یا یك فرد را نسبت‬
‫به بقیه نمره ها یا افراد مشخص کند‪ ،‬همچنین هنگامی که شاخص های پیشرفت یا موقعیت نسبی مطرح باشد‪ .‬این‬
‫نمودار براساس فراوانی تراکمی رسم میشود و به همین علت همواره سیر صعودی دارد‪ .‬این نمودار را نیز می‬
‫توان هموار کرد‪( .‬نمودار ‪)4-3‬‬

‫نمودار ‪4-3‬‬

‫‪36‬‬
 ‫‪ 1-8-6‬نمودار دایرهای (لولهای)‬

‫منظور از نمودار دایره ای‪ ،‬یك منحنی دایره شکل است که نسبت های مختلف یك کل را نشان می دهد‪.‬‬
‫استفاده از این نمودار سادهترین و مناسبترین روش برای مقایسه در متغیرهای گسسته است‪ .‬برای رسم ابتدا باید‬
‫درصد فراوانی نسبی را برای هر طبقه محاسبه نموده و به درجه تبدیل کرد‪.‬‬

‫روی دایره ‪ 40‬درصد برابر زاویه ای به اندازه ‪ 144‬درجه است‪)40% × 360 =144( .‬‬

‫توضیح‪ :‬با تقسیم فراوانی طبقه بر فراوانی کل درصد فراوانی نسبی را به دست می آوریم سپس آن را در عدد‬
‫‪ 360‬ضرب می کنیم ‪.‬‬

‫شکل ‪5-3‬‬

‫‪37‬‬
 ‫سوالهای آموزشی فصل سوم‬

‫‪ -1‬جدول زیر‪ ،‬توزیع فراوانی رشته های ورزشی مورد عالقه دانشجویان یك دانشکده تربیت بدنی را نشان می‬
‫دهد‪« .‬فراوانی نسبی»(‪ )Relative Frequency‬عالقمندان رشته های والیبال و شنا کدام است؟‬

‫فراوانی‬ ‫رشته ورزشی‬

‫زن‬ ‫مرد‬

‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫بسکتبال‬

‫‪10‬‬ ‫‪40‬‬ ‫فوتبال‬

‫‪8‬‬ ‫‪4‬‬ ‫والیبال‬

‫‪6‬‬ ‫‪2‬‬ ‫شنا‬

‫‪1‬‬ ‫‪4‬‬ ‫دو و میدانی‬

‫د)‪25/0‬‬ ‫ج)‪20/0‬‬ ‫ب)‪10/0‬‬ ‫الف)‪05/0‬‬

‫‪ -2‬اگر «فراوانی نسبی» طبقه ایی از یك توزیع فراوانی برابر با ‪ 12/0‬و فراوانی مطلق آن طبقه ‪ 15‬باشد‪ ،‬تعداد کل‬
‫داده ها کدام است؟‬

‫د) ‪180‬‬ ‫ج) ‪125‬‬ ‫ب) ‪95‬‬ ‫الف) ‪80‬‬

‫‪ -3‬براساس طالعات جدول نورم داده شده‪ ،‬تعیین کنید که ‪ 50‬درصد میانی نمره ها‪ ،‬در چه دامنه ای قرار دارند؟‬

‫‪P 95 … 60‬‬ ‫الف) در یك دامنه ‪ 6‬نمره ای قرار دارند‪.‬‬

‫ب) در یك دامنه ‪ 6/25‬نمره ای قرار دارند‪P55 … 55 .‬‬

‫‪38‬‬
 ‫ج) در یك دامنه ‪ 12/5‬نمره ای قرار دارند‪P 75 …50 .‬‬

‫‪P65 … 45‬‬ ‫د)در یك دامنه ‪ 25‬نمره ای قرار دارند‪.‬‬

‫‪P55 …40‬‬

‫‪P45 … 35‬‬

‫‪P35 …30‬‬

‫‪P25 …25‬‬

‫‪P15 … 20‬‬

‫‪ -4‬اگر بخواهیم مضارب عدد (‪ )3‬را در محدوده اعداد ‪ 25‬تا ‪ 65‬با فاصله سه طبقه بندی کنیم‪ ،‬چند طبقه خواهیم‬
‫داشت؟‬

‫د) ‪ 13/33‬طبقه‬ ‫ج) ‪ 13‬طبقه‬ ‫ب) ‪ 12/33‬طبقه‬ ‫الف) ‪ 12‬طبقه‬

‫‪ -5‬کدام هدف از اهداف طبقه بندی افراد در گروه های متجانس نمی باشد؟‬

‫الف) نورم گیری در گروه های هم قوه‬

‫ب) اندازه گیری متناسب با هر گروه‬

‫ج) تنظیم برنامه آموزشی متناسب با هر گروه‬

‫د) معافیت افراد از تجربیاتی که در آن مهارت دارند‪.‬‬

‫‪ -6‬اگر نمرات ‪ 10‬تا ‪ 52‬با فاصله سه طبقه بندی شده باشند‪ ،‬تعداد طبقات کدام است؟‬

‫د) ‪14/5‬‬ ‫ج) ‪15‬‬ ‫ب) ‪14/33‬‬ ‫الف) ‪14‬‬

‫‪ -7‬بر اساس اطالعات جدول داده شده‪ ،‬فراوانی تراکمی (تجمعی) درصدی و فراوانی درصدی نسبی‪ ،‬طبقه سوم‬
‫(از راست به چپ) کدام است؟‬

‫‪39‬‬
‫ردیف‬ ‫طبقات‬ ‫‪F‬‬ ‫الف) ‪ % 25‬و ‪% 60‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪30-28‬‬ ‫‪7‬‬ ‫ب) ‪ % 62/5‬و ‪% 25‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪27-25‬‬ ‫‪8‬‬ ‫ج) ‪ % 62‬و ‪% 20‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪24-22‬‬ ‫‪10‬‬ ‫د) ‪ % 62/5‬و ‪% 20‬‬

‫‪4‬‬ ‫‪21-19‬‬ ‫‪6‬‬

‫‪5‬‬ ‫‪18-16‬‬ ‫‪9‬‬

‫‪ -8‬جهت پیاده کردن برنامه آموزشی مناسب برای هر گروه‪ ،‬کدام مورد الزم است؟‬

‫ب) ارزیابی داده های خام‬ ‫الف) اندازه گیری افراد‬

‫د) طبقه بندی افراد گروه های متجانس‬ ‫ج) جمع آوری اطالعات خام‬

‫‪ -9‬اگر در یك کالس ‪ 25‬نفری‪ ،‬باالترین طبقه دارای فراوانی ‪ 3‬باشد‪ ،‬فراوانی تجمعی درصدی طبقه ما قبل آخر‬
‫کدام است؟‬

‫د) ‪94‬‬ ‫ج) ‪93‬‬ ‫ب) ‪97‬‬ ‫الف) ‪88‬‬

‫‪ -10‬بر اساس طبقه بندی نمرات آمادگی جسمانی دانشجویان با میانگین ‪ 36/5‬و انحراف معیار ‪ ،2‬در یك جدول‬
‫توصیفی ‪ 7‬ارزشی کدام یك از گزینه های زیر بیانگر نمرات یك طبقه باالتر از متوسط خواهد بود؟ (تا ‪0/01‬‬
‫اعشار)‬

‫د)‪37/7 -40/1‬‬ ‫ج) ‪37/5-38/7‬‬ ‫ب) ‪37/35 -39/05‬‬ ‫الف) ‪36/5-38/5‬‬

‫‪ -11‬باال و پایین طبقه ی ‪ 34/5 -35/5‬کدام است؟‬

‫د) ‪34/45 -35/55‬‬ ‫ج) ‪34/1 -35/9‬‬ ‫ب) ‪34 -35‬‬ ‫الف) ‪33/5 -36/5‬‬

‫‪40‬‬
‫‪ -12‬از تعداد ‪ 40‬عدد صندلی یك کالس درس تعداد ‪ 5‬عدد شکسته‪ 10 ،‬عدد محتاج به تعمیر و رنگ آمیزی‬
‫و بقیه قابل استفاده می باشند‪ .‬این اطالعات را با کدام انواع نمودارهای آماری می توان نشان داد‪.‬‬

‫الف) تصویری و چند ضلعی‬

‫ب) خطی و ستونی‬

‫ج) نقطه ای و خطی تراکمی‬

‫د) میله ای و دایره ای‬

‫‪ -13‬کدام نمودار در تعیین جایگاه افراد مورد استفاده قرار می گیرد؟‬

‫د)چند ضلعی‬ ‫ج)هیستوگرام‬ ‫ب)ستونی‬ ‫الف)فراوانی تراکمی‬

‫‪41‬‬
 ‫منابع‬

‫عضو هیأت علمی دانشگاه‬/‫ کاربرد سنجش و اندازه گیری در تربیت بدنی و علوم ورزشی؛ تألیف دکتر شفیع زاده‬.1
1384 ‫تربیت معلم تهران؛ انتشارات بامداد؛‬
1381‫جکسون؛ مترجمان سپاسی و نوربخش؛ انتشارات سمت؛‬,‫ سنجش و اندازه گیری در تربیت بدنی؛ بوگارتنر‬.2
‫؛ دکتر مهرعلی همتی نژاد؛ دکتر فرهاد رحمانی‬spss ‫ اندازه گیری و ارزشیابی در تربیت بدنی و کاربرد نرم افزار‬.3
1389 ‫ سید مرتضی طیبی؛ نشر عصر انتظار؛‬،‫ محمد همتی نژاد‬،‫نیا‬
1386 ‫فرانك شالچی؛ نشر فراتحلیل؛‬-‫ سنجش و اندازه گیری در تربیت بدنی؛ دکتر مجید کاشف‬.4
‫ سنجش و اندازه گیری در تربیت بدنی؛ دکتر مهرعلی همتی نژاد؛ فرهاد رحمانی نیا؛ انتشارات پیام نور؛ چاپ‬.5
1381 ‫سوم؛‬
6. Denzin, n. K., & lincoln, y. S. (1998). Introduction: entering the field of
qualitative research. In n. K. Denzin, & y. S. Lincoln (eds.), the landscape of
qualitative research: theories and issues (pp. 1-34). Thousand oaks, ca: sage
publications.
7. Erikson, f. (1986). Qualitative methods in research on teaching. In m. C.
Wittrock (ed.), handbook of research on teaching (3rd ed., pp. 119-161). New
york: macmillan.
8. Goetz, j. P., & lecompte, m. D. (1984). Ethnography and qualitative design in
educational research. Orlando, fl: academic press.
9. Kaghan w.n., strauss a.l., barley s.r., brannen m.y., and thomas r.j., (1999) “the
practice and uses of field research in the 21 st century organization,” journal of
management inquiry. 67–81.
10. Miller d.c. And salkind n.j. (2002) handbook of research design and social
measurement. Sixth edition, sage publications.
11. Piéron m. (2005). Research on teaching physical activities and sport: paradigms
and selected results italian journal of sport sciences vol. 12.
12. Salkind n. J. (2007). Encyclopedia of measurement and statistics , sage
publications.

42
 ‫فصل ‪ : 4‬شاخص های گرایش به مرکز‬

‫‪ ‬این شاخص ها جایگاه یا موقعیت کلی نمره ها یا رکوردها را مشخص می کنند‬

‫‪ ‬سه شاخص گرایش به مرکز‪ :‬میانگین‪ ،‬میانه و نما‬

‫‪43‬‬
 ‫‪ 1-1‬مقدمه‬
‫یکی از اهداف آمار توصیفی‪ ،‬خالصه کردن نمرات میباشد‪ ،‬شاخصهای مرکزی آن دسته از روشهای آماری‬
‫هستند که وضعیت متوسط را نشان داده و گرایش به جمع شدن در مرکز توزیع نمرات را دارند‪ .‬میانگین‪ ،‬میانه و‬
‫نما سه نوع روش آمار توصیفی و از مقادیر متوسط گرایش به مرکز هستند‪ .‬این سه شاخص به منظور کسب‬
‫اطالع درباره نمره ها در یك توزیع به کار می روند‪.‬‬

‫میانگین متداولترین و مفیدترین اندازه مرکزی است که بازگوکننده معدل توزیع نمرات گروهی از افراد میباشد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪ 1-2‬میانگین‬

‫میانگین معدل حسابی گروهی از نمره ها است که از طریق جمع کردن تمام نمره ها و تقسیم حاصل جمع بر‬
‫تعداد کل نمره ها به دست می آید‪ .‬میانگین مناسبترین شاخص تمایل مرکزی برای دادههای فاصلهای و نسبی به‬
‫شمار میرود‪.‬‬

‫در صورتی که اعدادی که باید میانگین آنها محاسبه شود‪ ،‬دارای فراوانی باشند در این حالت ابتدا باید اعداد را‬
‫در فراوانی های آنها ضرب کرد‪ .‬سپس اعداد به دست آمده را با هم جمع کرده و حاصل جمع این اعداد را بر‬
‫تعداد کل داده ها تقسیم کنیم‪.‬‬

‫‪ FX‬‬ ‫‪X‬‬

‫‪M ‬‬ ‫میانگین در داده های طبقهبندی شده‬ ‫‪X ‬‬ ‫میانگین‬
‫‪N‬‬ ‫‪n‬‬

‫میانگین = ‪M‬‬ ‫حاصل جمع نمره کل افراد = ‪X‬‬ ‫تعداد افراد = ‪N‬‬ ‫فراوانی = ‪F‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Mean‬‬

‫‪44‬‬
 ‫مثال‪:‬‬

‫جدول ‪ 1-4‬محاسبه میانگین داده های طبقه بندی شده‬

‫‪( X‬نقطه میانی طبقات)‬ ‫‪f‬‬ ‫‪Fx‬‬

‫‪32‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪64‬‬

‫‪27‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪54‬‬

‫‪22‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪110‬‬

‫‪17‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪102‬‬

‫‪12‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪48‬‬

‫‪7‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪7‬‬

‫‪n = 20‬‬ ‫‪∑fx = 385‬‬

‫‪ FX‬‬
‫‪M ‬‬
‫‪N‬‬ ‫→‬ ‫‪385 /20= 19/25‬‬

‫‪ 1-3‬میانگین میانگین ها (میانگین مرکب یا میانگین کل)‬

‫در صورتی که چند گروه وجود داشته باشند در این حالت میانگین کل گروه ها از رابطه زیر محاسبه می شود‪:‬‬

‫‪X 1n1  X 2n2  X 3n3  ....  X n‬‬

‫‪X ‬‬
‫‪n1  n2  n3  ....  n‬‬

‫‪ 1-4‬ویژگیهای میانگین‬
‫‪ .1‬حاصل جمع جبری انحرفات از میانگین همیشه برابر صفر است‪.‬‬
‫‪ .2‬حاصل ضرب میانگین در تعداد افراد برابر است با جمع کل مقادیر مربوط به آن افراد‪.‬‬

‫‪45‬‬
‫‪ .3‬اگر عدد ثابت ‪ c‬را به کلیه رکوردهای یك گروه اضافه و یا کم نمائیم به همان نسبت به میانگین اضافه و یا از‬
‫آن کم می گردد‪.‬‬
‫‪ .4‬میانگین در مواقعی که مقیاس به کار گرفته شده فاصله ای یا نسبی است و توزیع فراوانی داده ها تقریباً طبیعی‬
‫است مناسب است‪.‬‬
‫‪ .5‬میانگین حد متوسط نمرهها میباشد و هرگاه مقدار اعداد زیاد‪ ،‬اما دامنه تغییرات آنها کمتر از ‪ 20‬باشد فاصله‬
‫طبقات برابر با یك است‪.‬‬
‫‪ .6‬هرگاه یك عدد ثابت با همه نمرهها جمع یا تفریق یا ضرب یا تقسیم شود‪ ،‬برای محاسبه میانگین جدید‪،‬‬
‫میانگین قبلی با آن عدد ثابت جمع یا تفریق یا ضرب و یا تقسیم میشود‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪ 1-5‬میانه‬

‫نقطه ای است که دقیقاً نصف نمره ها در باالی آن و نصف نمره ها در پائین آن قرار دارند‪ .‬قبل از اینکه میانه‬
‫داده ها را حساب کنیم‪ ،‬ابتدا باید آنها را از کوچك به بزرگ یا از بزرگ به کوچك مرتب کنیم‪ .‬در این‬
‫صورت اگر داده ها فرد باشند‪ ،‬عددی که در وسط قرار دارد به عنوان میانه محسوب می شود‪ .‬اگر داده ها زوج‬
‫باشند در این حالت میانگین دو عدد وسطی به عنوان میانه تلقی می شود‪.‬‬

‫برای محاسبه میانه در صورتی که فراوانی عدد میانه بیش از یك باشد به حدود واقعی عدد (که نیم واحد باالتر و‬
‫نیم واحد پائین تر را شامل می شود) بایستی توجه کرد (هاردی و بریمان‪.)2004 ،‬‬

‫‪ 1-6‬میانه در اعداد دسته بندی شده‬

‫برای پیدا کردن میانه در اعداد دسته بندی شده بایستی ستون فراوانی تجمعی نیز اضافه شود‪ .‬ابتدا را محاسبه می‬

‫نزدیکترین عدد به فراوانی تجمعی آن است‪ .‬سپس با قرار دادن‬ ‫کنیم تا طبقه میانه پیدا شود‪ ،‬یعنی طبقه ای که‬
‫اعداد در فرمول زیر میانه را به دست می آوریم‪:‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Median‬‬

‫‪46‬‬
 ‫حدپایین طبقه = ‪L‬‬ ‫فراوانی تجمعی طبقه ماقبل = ‪cf‬‬ ‫فاصله طبقات = ‪i‬‬

‫زمانی که توزیع فراوانی از پایینترین به باالترین نمره باشد (مانند دو و میدانی) محاسبه میانه با فرمول زیر‬
‫انجام می شود‪:‬‬

‫‪ cfb  0 / 5n ‬‬

‫‪url  ‬‬ ‫‪i‬‬
‫‪‬‬ ‫‪f‬‬ ‫‪‬‬

‫حد باالی واقعی طبقه = ‪url‬‬

‫‪ 1-7‬نکاتی در مورد میانه‬

‫‪ -‬میانه برای داده هایی که بر اساس مقیاس ترتیبی یا دسته ای جمع آوری شده باشند‪ ،‬به کار می رود‪.‬‬

‫‪ -‬میانه نقطه پنجاه درصدی نمرهها است و نمرهها را به دو گروه مساوی که گروهی باالتر و گروهی پایین تر از آن‬
‫قرار میگیرد‪ ،‬تقسیم میکند‪.‬‬

‫‪ -‬میانه برای دادههایی که براساس مقیاس رتبهای جمعآوری شدهاند بکار میرود‪.‬‬

‫‪ -‬میانه (وسطه نمرات) نقطهای است که دقیقاً نصف نمرات در باالی آن و نصف دیگر در پایین آن قرار دارند‪.‬‬

‫‪n 1‬‬
‫محل قرارگرفتن تقریبی میانه را نشان میدهد‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪2‬‬

‫‪47‬‬
 ‫‪1‬‬
‫‪ 1-8‬نما‬

‫عددی که در توزیع نمره ها بیشترین فراوانی را دارد نما نامیده می شود‪.‬‬

‫توزیع می تواند یك نما یا بیشتر از یك نما داشته باشد‪ .‬اگر در توزیعی هیچ یك از داده نسبت به بقیه دارای‬
‫فراوانی بیشتری نباشد نما نداریم‪.‬‬

‫وقتی توزیع داده ها تقریباً نرمال باشد برای پیدا کردن نما می توانیم از فرمول زیر استفاده کنیم‪:‬‬

‫میانه = ‪ md‬نما = ‪mo‬‬ ‫میانگین =‬

‫برای مثال‪ ،‬اگر در یکسری دادهها‪ ،‬میانگین و میانه به ترتیب برابر با ‪ 15‬و ‪ 16‬باشد‪ ،‬نما برابر خواهد بود با‪:‬‬

‫‪Mo= 3 )16( – 2 )15( = 48 – 30 = 18‬‬

‫محاسبه نما در متغیرهایی پیوسته و طبقه بندی شده ‪:‬‬

‫اختالف فراوانی از طبقه بعد=‬ ‫اختالف فراوانی از طبقه قبل=‬

‫‪ 1-9‬نکاتی در مورد نما‬

‫‪ -‬هنگامی نما شاخص آماری مناسبی خواهد بود که داده ها با استفاده از مقیاس اسمی جمع آوری شده باشند‪.‬‬
‫‪ -‬نما وقتی استفاده می شود که به تعیین گرایش مرکزی به طور تقریبی و سریع نیازمند باشیم‪.‬‬

‫‪ -‬نما بـه عنوان یك انـدازه بـرای دادههایی که براساس مقیاس اسمی جمعآوری شدهاند بکار میرود و همچنین‬
‫شاخص ثابتی نیست (میلر و سالکیند‪.)2002 ،‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Mode‬‬

‫‪48‬‬
 ‫‪ 1-10‬نکاتی در مورد شاخص های گرایش به مرکز‬

‫‪ -‬میانگین متداولترین شاخص تمایل مرکزی است‪ ،‬ولی هنگامی که نمرهها کجی کامل دارند یا فاصله مشترکی‬
‫بین نمرههای متوالی نیست (مانند نمرههای رتبهای) میانه‪ ،‬بهترین شاخص تمایل مرکزی است‪.‬‬

‫‪ -‬مفهوم مرکز توزیع برای میانه و میانگین یکسان نیست زیرا در میانه فراوانی مقادیر کوچکتر با فراوانی مقادیر‬
‫بزرگتر برابر است‪.‬‬

‫‪ -‬هنگامی که نمودار نمرهها به صورت منحنی طبیعی است‪ ،‬میانه‪ ،‬نما و میانگین با هم برابرند‪ .‬وقتی نمودار دارای‬
‫کجی مثبت است میانگین از میانه بزرگتر است و وقتی نمودار کجی منفی دارد‪ ،‬میانگین از میانه کوچکتر است‪.‬‬

‫‪ -‬اگر دو عدد دارای فراوانی مساوی باالترین فراوانی را داشته باشند هر دو نما و آنها را دادههای دو نمایی گویند‬
‫و اگر کنار هم باشند نصف مجموع آنها را نما میخوانیم‪.‬‬

‫‪ -‬در موقعی که میانه یا نما شاخص تمایل مرکزی است از دامنه استفاده میکنیم‪.‬‬

‫‪49‬‬
 ‫سوالهای آموزشی فصل چهارم‬

‫‪ -1‬در یك امتحان آمادگی جسمانی همه افراد نمره منفی گرفته اند‪ ،‬کدام یك از جمالت زیر صحیح است؟‬

‫ب) واریانس نمرات منفی می باشد‪.‬‬ ‫الف) انحراف استاندارد منفی می باشد‪.‬‬

‫د) معدل افراد منفی می باشد‪.‬‬ ‫ج) دامنه ی تغییرات منفی می باشد‪.‬‬

‫‪ -2‬اگر در یك گروه ‪ 30‬نفری‪ ،‬به رکوردهای ‪ 10‬نفر اول یك نمره اضافه کنیم و از بقیه رکوردها (‪ )2‬نمره کم‬
‫کنیم چه تغییری در میانگین حاصل می شود؟‬

‫ب) احتیاج به اطالعات بیشتری است‪.‬‬ ‫الف) هیچ تغییری نمی کند‪.‬‬

‫د) نیم نمره کم می شود‪.‬‬ ‫ج) یك نمره کم می شود‪.‬‬

‫‪ -3‬در منحنی باکجی منفی اگر نما ‪ 18‬میانه ‪ 15‬باشد‪ ،‬میانگین کدام است؟‬

‫د) ‪17‬‬ ‫ج)‪19‬‬ ‫ب) ‪16‬‬ ‫الف) ‪13‬‬

‫‪ -4‬اگر به نصف رکوردهای یك کالس در امتیازات والیبال عدد ثابت (‪ )6‬را اضافه کنیم و از نصف دیگر عدد‬
‫ثابت(‪ )4‬را کم کنیم‪ ،‬چه تغییری در میانگین حاصل می شود؟‬

‫ب) میانگین هیچ تغییری نمی کند‪.‬‬ ‫الف) یك نمره به میانگین اضافه می شو‬

‫د) احتیاج به اطالعات دیگری (از جمله تعداد افراد) می باشد‪.‬‬ ‫ج) دو نمره به میانگین اضافه می شود‪.‬‬

‫‪ -5‬معدل یك دانشجوی تربیت بدنی در هفت واحد عملی ‪ 13‬است‪ .‬اگر نمره ‪ 16‬را از نمرات او حذف کنیم‪،‬‬
‫معدل این دانشجو کدام است؟‬

‫ب)به ضریب‪ 16‬بستگی دارد‪.‬‬ ‫الف)تغییر نمی کند‪.‬‬

‫د) ‪12/5‬‬ ‫ج)‪14/5‬‬

‫‪ -6‬میانه جدول روبرو کدام است؟‬

‫د) ‪8‬‬ ‫ج)‪5/8‬‬ ‫ب) ‪6‬‬ ‫الف)‪6/5‬‬

‫‪50‬‬
 ‫ردیف‬ ‫نمرات طبقات‬ ‫‪F‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪4-2‬‬ ‫‪5‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪6-4‬‬ ‫‪10‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪8-6‬‬ ‫‪5‬‬

‫‪4‬‬ ‫‪10-8‬‬ ‫‪10‬‬

‫‪ -7‬در جدول زیر‪ ،‬میانگین رکوردها را به دست آورید‪:‬‬

‫‪X‬‬ ‫‪F‬‬
‫‪77-75‬‬ ‫‪2‬‬ ‫ب) ‪71‬‬ ‫الف) ‪70/5‬‬

‫‪74-72‬‬ ‫‪7‬‬ ‫د) ‪70‬‬ ‫ج) ‪69‬‬

‫‪71-69‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪68-66‬‬ ‫‪7‬‬

‫‪65-63‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪ -8‬نمره های ‪ 6‬دانش آموز در بارفیکس برابر با ‪ 3 ،6 ،7 ،4 ،8‬و ‪ 2‬می باشد‪ .‬میانگین و میانه این نمرات به ترتیب‬
‫کدام است‬

‫د)‪ 6‬و ‪6‬‬ ‫ج)‪ 6‬و ‪5‬‬ ‫ب)‪ 5‬و ‪6‬‬ ‫الف)‪ 5‬و ‪5‬‬

‫‪1‬‬
‫داده های یك گروه (‪ )6‬نمره اضافه کنیم و از نصف آنها (‪ )4‬نمره کم کنیم‪ ،‬چه تغییری در میانگین‬ ‫‪ -9‬اگر به‬
‫‪3‬‬
‫حاصل می شود؟‬

‫ب)‪ 2‬نمره کم می شود‬ ‫الف) ‪ 1‬نمره کم می شود‪.‬‬

‫د)هیچ تغییری نمی کند‪.‬‬ ‫ج)‪ 2‬نمره زیاد می شود‪.‬‬

‫‪51‬‬
‫‪ -10‬اگر در سه آزمون پرش طول‪ ،‬پرش ارتفاع و دو سرعت به ترتیب ضرایب ‪ 2‬و ‪ 1‬و ‪ 3‬منظور شده باشد فردی‬
‫که در سه آزمون به ترتیب ‪ T=25‬و ‪ T=34‬و ‪ T=40‬را کسب کرده به طور کلی چه نمره ای را به دست آورده‬
‫است؟‬

‫د) ‪T=99‬‬ ‫ج) ‪T=49‬‬ ‫ب) ‪T =34‬‬ ‫الف) ‪T=33‬‬

‫‪ -11‬در رکوردهای (‪ 12 ،10‬و ‪ )14‬اگر فراوانی رکوردهای ‪ 10‬و ‪ 14‬را یکسان در نظر بگیریم‪ .‬میانگین کدام‬
‫است؟‬

‫د) بستگی به فراوانی رکود ‪ 12‬دارد‪.‬‬ ‫ج)‪13‬‬ ‫ب)‪5/12‬‬ ‫الف)‪12‬‬

‫‪ -12‬میانگین‪ ،‬میانه و نمای رکوردهای ‪ 10‬تا ‪ 20‬که هر یك از رکوردها دارای فراوانی ‪ 4‬هستند کدام است؟‬

‫ب) میانگین=‪15‬ونماومیانه نداریم‬ ‫الف) هر سه= ‪15‬‬

‫د) میانگین و میانه= ‪ 15‬و نما نداریم‬ ‫ج) میانگین و میانه= ‪ 15‬و نما=‪4‬‬

‫‪ -13‬اگر میانه یکسری اعداد ‪ 15‬و میانگین آنها ‪ 14‬باشد‪ ،‬نمای اعداد کدام است؟‬

‫د) ‪17‬‬ ‫ج) ‪15‬‬ ‫ب) ‪5/14‬‬ ‫الف) ‪14‬‬

‫‪ -14‬اگرانحراف معیار مقادیر (‪ ) X1 , X2 , …., X10, 5‬برابر صفر باشد‪ ،‬میانگین مقادیر(‪ 16‬و ‪X1 , X2 ,‬‬
‫‪ ) …., X10‬کدام است؟‬

‫د)‪10/5‬‬ ‫ج)‪6/6‬‬ ‫ب)‪6‬‬ ‫الف) ‪5/5‬‬

‫‪ -15‬اگر میانگین یك گروه از داده ها ‪ 20‬و نمای آنها ‪ 35‬باشد‪ ،‬مقدار عددی میانه چقدر است؟‬

‫د) ‪35‬‬ ‫ج) ‪30‬‬ ‫ب)‪25‬‬ ‫الف) ‪15‬‬

‫‪ -16‬اگر به ‪ 50‬درصد یك سری اعداد خام ‪ 2‬نمره اضافه و از ‪ 50‬درصد آنها ‪ 1‬نمره کم کنیم‪ ،‬میانگین چه‬
‫تغییری خواهد کرد؟‬

‫ب) ‪ 0/5‬نمره به میانگین اضافه می شود‪.‬‬ ‫الف) ‪ 0/25‬به میانگین اضافه می شود‪.‬‬

‫‪52‬‬
 ‫د) تغییری نخواهد کرد‪.‬‬ ‫ج) ‪ 0/5‬نمره از میانگین کم می شود‪.‬‬

‫‪ -17‬اگر میانگین نمرات بارفیکس یك گروه از ورزشکاران ‪ 14‬و نما ‪ 8‬باشد‪ ،‬میانه نمرات آزمون بارفیکس‪،‬‬
‫کدام است؟‬

‫د) ‪18‬‬ ‫ج) ‪16‬‬ ‫ب) ‪14‬‬ ‫الف) ‪12‬‬

‫‪ -18‬در یك منحنی با کجی مثبت‪ ،‬اگر نما ‪ 12‬و میانه ‪ 16‬باشد‪ ،‬میانگین کدام است؟‬

‫د) ‪18‬‬ ‫ج) ‪15‬‬ ‫ب) ‪13‬‬ ‫الف) ‪10‬‬

‫‪ -19‬میانگین و میانه در اعداد زوج کمتر از ‪ 32‬چقدر می باشد؟‬

‫ب) ‪ x =16‬و ‪mdn= 17‬‬ ‫و ‪mdn =16‬‬ ‫‪x‬‬ ‫الف) ‪=16‬‬

‫و ‪mdn =17‬‬ ‫‪x‬‬ ‫د) ‪=17‬‬ ‫و ‪mdn =15‬‬ ‫‪x‬‬ ‫ج) ‪=17‬‬

‫‪ -20‬میانه ی اعداد ‪ 12‬و ‪ 10‬و ‪ 11‬و ‪ 12‬و ‪13‬و ‪ 14‬و ‪ 15‬کدام است؟‬

‫د) ‪5/12‬‬ ‫ج)‪25/12‬‬ ‫ب)‪12‬‬ ‫الف) ‪5/11‬‬

‫‪ -21‬در یك آزمون شنا سوئدی میانگین رکورد افراد ‪ 40‬تکرار بوده است ‪،‬اگر بیشترین فراوانی آزمون نیز‬
‫مربوط به این رکورد باشد‪ ،‬میانه ی آزمون چقدر است؟‬

‫د)‪40‬‬ ‫ج) ‪41‬‬ ‫ب) ‪42‬‬ ‫الف) ‪45‬‬

‫‪ -22‬اگر در یك گروه ‪ 20‬نفری بر رکوردهای نیمی از افراد ‪ 2‬نمره اضافه کنیم و از بقیه سه نمره کم کنیم‬
‫میانگین جدید چه تغییری پیدا می کند؟‬

‫ب) ‪ 0/5‬نمره کم می شود‪.‬‬ ‫الف) ‪ 1‬نمره زیاد می شود‪.‬‬

‫د) ‪ 2‬نمره کم می شود‪.‬‬ ‫ج) یك نمره کم می شود‪.‬‬

‫‪ -23‬در صورتی که نمرات درس سنجش‪ ،‬بیومکانیك و زبان محمد به ترتیب ‪ 14 ،18‬و ‪ 14‬باشد‪ ،‬درس سنجش‬
‫و بیومکانیك دو واحدی باشد و میانگین نمرات محمد ‪ 15‬باشد‪ ،‬درس زبان محمد چند واحد است؟‬

‫‪53‬‬
 ‫د) ‪4‬‬ ‫ج) ‪3‬‬ ‫ب) ‪2‬‬ ‫الف) ‪1‬‬

‫‪ -24‬اگر از هر یك از نمرات یك توزیع‪ 10،‬واحد کم کنیم و حاصل را برعدد‪ 15‬تقسیم کنیم‪ ،‬میانگین این‬
‫نمرات ‪ 5‬خواهد شد‪،‬میانگین نمرات اصلی کدام است؟‬

‫د) ‪85‬‬ ‫ج)‪30‬‬ ‫ب)‪25‬‬ ‫الف) ‪15‬‬

‫‪ -25‬میانه ی اعداد‪ 4،6،5،4،3‬کدام است؟‬

‫د)‪5‬‬ ‫ج)‪5/4‬‬ ‫ب)‪25/4‬‬ ‫الف)‪4‬‬

‫‪ -26‬با توجه به جدول زیر میانگین مرکب سه کالس در تست کشش بارفیکس به کدام گزینه نزدیکتر است؟‬
‫پ‬ ‫ب‬ ‫الف‬ ‫کالس‬
‫‪14‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪18‬‬ ‫میانگین‬
‫‪15‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪40‬‬ ‫تعداد‬

‫د) ‪16‬‬ ‫ج) ‪16/5‬‬ ‫ب)‪15/75‬‬ ‫الف)‪15/5‬‬

‫‪ -27‬اگر به نمرات درس حرکت شناسى در یك کالس ‪ 42‬نفرى ‪ 1/5‬اضافه کنیم و سپس ازیك سوم افراد‬
‫کالس ‪ 1/5‬نمره کم کنیم‪ ،‬چه تغییرى در میانگین نمرات این درس ایجاد می شود؟‬
‫ب) ‪ 3‬نمره اضافه می شود‬ ‫الف) ‪ 1‬نمره اضافه می شود‬
‫د) ‪ 1/5‬نمره کم مى شود‬ ‫ج) تغییرى نمى کند‬
‫‪ -28‬اگر فراوانى هر یك از اعداد فرد بین ‪ 0‬تا ‪ 20‬برابر ‪ 3‬باشد‪ ،‬میانه این اعداد کدام است؟‬
‫د) میانه نداریم‬ ‫ج) ‪ 11‬و ‪9‬‬ ‫ب) ‪9/75‬‬ ‫الف) ‪10‬‬
‫‪ -29‬رابطه مقادیر تمایل مرکزی در کالسی که اکثر فراگیران وضعیت خوبی دارند‪ ،‬به شکل زیر است‪:‬‬

‫الف) میانگین >میانه> نما‬

‫ب) میانه> میانگین > نما‬

‫ج) نما >میانه > میانگین‬

‫د) نما > میانگین > میانه‬

‫‪54‬‬
‫‪ -30‬در یك سلسله نمرات زوج از ‪ 1‬تا ‪ 31‬گروه را به سه دسته مساوی تقسیم کردیم‪ ،‬به نمرات گروه اول ‪3‬‬
‫نمره اضافه و از نمرات گروه سوم ‪ 3‬نمره کم کردیم‪ ،‬میانگین سلسله نمرات جدید چه تغییری خواهد کرد؟‬

‫الف) میانگین جدید ‪ 3‬نمره اضافه خواهد شد‪.‬‬

‫ب) میانگین جدید تغییر نخواهد کرد‪.‬‬

‫ج) میانگین جدید ‪ 1‬نمره اضافه خواهد شد‪.‬‬

‫د) میانگین جدید ‪ 1‬نمره کم خواهد شد‪.‬‬

‫‪ -31‬تغییر میانگین نمرات فرد ‪ 1‬الی ‪ 1000‬که به دو قسمت مساوی تقسیم شده اند و گروه اول درعدد ‪3‬‬
‫ضرب و گروه دوم بر عدد ‪ 2‬تقسیم شده باشند چگونه است؟‬

‫الف) میانگین جدید تغییری نمی کند‪.‬‬

‫ب) میانگین جدید یك واحد اضافه می شود‪.‬‬

‫ج) میانگین جدید بیشتر می شود‪.‬‬

‫د) میانگین جدید کمتر می شود‪.‬‬

‫‪ -32‬در توزیع ‪ 9،9،3،5،5،5،2،2،2،1‬نما کدام است ؟‬

‫د) ‪3‬‬ ‫ج) ‪5/2‬‬ ‫ب) ‪2‬‬ ‫الف) ‪3/5‬‬

‫‪ -33‬اگر جدول توزیع دارای یك یا چند عدد بزرگ باشد بر روی کدام یك از شاخص های تمایل مرکزی‬
‫تأثیر بیشتری دارد ؟‬

‫‪55‬‬
 ‫منابع‬

1381‫جکسون؛ مترجمان سپاسی و نوربخش؛ انتشارات سمت؛‬,‫ سنجش و اندازه گیری در تربیت بدنی؛ بوگارتنر‬.1
‫؛ دکتر مهرعلی همتی نژاد؛ دکتر فرهاد رحمانی‬spss ‫ اندازه گیری و ارزشیابی در تربیت بدنی و کاربرد نرم افزار‬.2
1389 ‫ سید مرتضی طیبی؛ نشر عصر انتظار؛‬،‫ محمد همتی نژاد‬،‫نیا‬
3. Hardy m. A. And bryman a. (2004). Handbook of data analysis, sage
publications.
4. Miller d.c. And salkind n.j. (2002) handbook of research design and social
measurement. Sixth edition, sage publications.
5. Piéron m. (2005). Research on teaching physical activities and sport: paradigms
and selected results italian journal of sport sciences vol. 12.
6. Salkind n. J. (2007). Encyclopedia of measurement and statistics , sage
publications.

56
 ‫فصل ‪ : 5‬شاخص های پراکندگی‬

‫‪ ‬شاخصهای پراکندگی‪ ،‬میزان پراکندگی یا تغییراتی را که در بین نمرهها وجود دارد نشان میدهند‬

‫‪ ‬پراکندگی به حدودی که افراد یا نمرهها از یکدیگر اختالف دارند گفته میشود‪.‬‬

‫‪57‬‬
 ‫‪ 1-1‬مقدمه‬

‫شاخص های پراکندگی و شاخص های مرکزی دو دسته از روش های آمار توصیفی اند که استفاده از آنها در‬
‫توصیف توزیع نمره ها الزامی است‪ .‬شاخص های پراکندگی‪ ،‬میزان پراکندگی یا تغییراتی را که در بین نمره ها‬
‫وجود دارد نشان می دهند‪ .‬پراکندگی به حدودی که افراد یا نمرهها از یکدیگر اختالف دارند گفته میشود‪.‬‬

‫‪ 1-2‬معیارهای پراکندگی (تغییرات پیشرفت)‬

‫‪1‬‬
‫‪ 1-2-1‬دامنه تغییرات‬

‫دامنه تغییرات سادهترین اندازه پراکندگی است و چگونگی گسترش توزیعی که نمرهها در محدوده آن پـراکنده‬
‫شدهاند را نشان میدهد امـا اطالعاتی دربـاره توزیع نمرات بـه ما نمیدهد‪.‬‬

‫زمانی از دامنه تغییرات استفاده می شود که نمره ها دارای پراکندگی زیادی هستند و هنگامی که به اطالعاتی‬

‫کلی درباره پراکندگی نمره ها نیاز باشد‪ .‬مقدار آن از رابطه زیر به دست می آید‪:‬‬

‫‪R = X max – X min + 1‬‬

‫‪R= 51/3 – 22/1 + 1‬‬ ‫مثال‬

‫‪R= 29/2 + 1‬‬

‫‪R = 30/2‬‬

‫در این رابطه عدد ثابت ‪ 1‬به منظور در نظر گرفتن حدود واقعی عدد کوچك و عدد بزرگ لحاظ شده است‪.‬‬
‫حدود واقعی ارزش عددی یك متغیر همیشه برابر حاصل جمع یا تفریق آن عدد با نصف واحد اندازه گیری‬
‫است‪ .‬از این رو‪ ،‬مقدار ثابت عدد یك بستگی به واحد اندازه گیری دارد‪ .‬به طوری که اگر اعداد اعشاری باشند‪،‬‬
‫در این صورت با توجه به رقم اعشار‪ ،‬برای یك رقم اعشار عدد ثابت ‪ ، 0/1‬دو رقم اعشار ‪ 0/01‬و مانند آن‬
‫خواهد بود‪ .‬دامنه تغییرات یك شاخص پایدار نیست‪ ،‬زیرا مقدار آن با تغییر یك نمره (کوچکترین یا بزرگترین‬

‫‪1‬‬
‫‪Range‬‬

‫‪58‬‬
‫عدد) تغییر فاحشی پیدا می کند‪ .‬استفاده از دامنه تغییرات مستلزم داشتن مقیاس اندازه گیری فاصله ای و نسبی‬
‫است (هاردی و بریمان‪.)2004 ،‬‬

‫‪1‬‬
‫‪ 1-2-2‬انحراف متوسط‬

‫در علم آمار فاصله هر یك از داده ها از میانگین را انحراف می نامند‪ .‬منظور از انحراف متوسط فاصله هر نمره از‬

‫میانگین توزیع آن است‪ .‬نمره هایی که در باالی میانگین قرار دارند‪ ،‬دارای انحراف مثبت و آن هایی که پایین تر‬

‫از میانگین هستند‪ ،‬دارای انحراف منفی می باشند‪ .‬انحراف متوسط عبارت است از مجموع قدر مطلق انحراف‬

‫نمرهها از میانگین‪ ،‬تقسیم بر تعداد آنها و میزان متوسط واقعی برابر با صفر است‪ .‬انحراف متوسط را با ‪ AD‬نشان‬

‫میدهند‪.‬‬

‫انحراف متوسط ‪:‬‬ ‫انحراف هر نمره از میانگین ‪:‬‬

‫برای استفاده از انحراف متوسط‪ ،‬مقیاس اندازه گیری باید حداقل از نوع فاصله ای باشد‪ .‬به عبارت دیگر‪،‬‬
‫انحراف از میانگین زمانی دارای معنی است که مقیاس اندازه گیری نسبی و فاصله ای باشد‪ .‬مزیت انحراف‬
‫متوسط بر دامنه تغییرات آن است که در محاسبه از تمامی نمرات استفاده میشود (میلر و سالکیند‪.)2002 ،‬‬

‫برای مثال‪ ،‬میانگین توزیع داده های ‪ 3 ،4 ،6 ،7 ،8 ،9 ،9 ،10‬برابر با ‪ 7‬است‪ .‬نمرهها و انحرافات هر یك از آنها‬
‫در جدول ‪ 1-5‬نشان داده شده است‪ .‬انحراف متوسط برابر است با‪:‬‬

‫‪A.D = 16/8 = 2‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Average deviation‬‬

‫‪59‬‬
 ‫جدول ‪ 1-5‬محاسبه انحراف متوسط‬

‫‪x‬‬

‫‪10‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪9‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪9‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪8‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪7‬‬ ‫‪0‬‬

‫‪6‬‬ ‫‪-1‬‬

‫‪4‬‬ ‫‪-3‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪-4‬‬

‫‪∑ |d| = 16‬‬

‫‪1‬‬
‫‪ 1-2-3‬انحراف معیار یا استاندارد‬

‫بنا بر تعریف‪ ،‬ریشه دوم میانگین مجذور اختالف داده ها از میانگین را انحراف معیار یا انحراف استاندارد می‬
‫نامند‪ .‬انحراف متوسط به ندرت استفاده می شود‪ .‬مهمترین و پرمصرف ترین شاخص پراکندگی‪ ،‬انحراف معیار‬
‫است‪ .‬تفاوت این دو در نحوه محاسبه آنها است‪.‬‬

‫‪S‬‬
‫‪‬‬
‫‪XX‬‬ ‫‪‬‬
‫‪2‬‬

‫‪n‬‬

‫حداقل مقدار ‪ S‬صفر است و هیچ وقت منفی نمیشود‪ .‬انحراف معیار با میانگین بکار برده میشود و مقداری را‬
‫که تمام نمرهها از میانگین اختالف یا انحراف دارند را نشان میدهد و هرچه نمرهها با میانگین اختالف بیشتری‬

‫‪1‬‬
‫‪standard deviation‬‬

‫‪60‬‬
‫داشته باشند‪ ،‬انحراف معیار بزرگتر است‪ .‬مجموع انحرافات نمرهها از میانگین صفر است‪ .‬هرچه انحراف معیار‬
‫بزرگتر باشد نمره ها ناهمگنترند‪.‬‬

‫ویژگی های انحراف معیار‪:‬‬

‫‪ -‬هر قدر انحراف معیار بیشتر باشد تغییر پذیری اعداد نیز بیشتر است‪.‬‬
‫‪ -‬بزرگ و کوچك بودن آن امری نسبی است‪ ،‬یعنی در مقایسه با گروهی دیگر مشخص می شود‪ .‬مقدار انحراف‬
‫معیار بستگی به واحد اندازه گیری دارد‪ ،‬بنابراین حتی در مواقعی که موضوع مورد اندازه گیری یکسان اما‬
‫مقیاس ها مختلف باشد نمی تواند بزرگی یا کوچکی آن را قطعاً معلوم کرد‪.‬‬
‫‪ -‬وقتی استفاده می شود که محاسبات بعدی آماری مانند ضریب همبستگی الزم باشد و یا تغییر و تفسیر داده ها‪ ،‬با‬
‫در نظر گرفتن منحنی طبیعی (نرمال) الزم باشد‪.‬‬

‫‪ -‬پراکندگی نمرات هرچه بیشتر باشد‪ ،‬انحراف معیار بیشتر و هرچه کمتر باشد انحراف معیار نیز کمتر است‪.‬‬

‫‪ -‬هرگاه یك عدد ثابت به همه نمرهها اضافه شود‪ ،‬انحراف معیار جدید تغییری نمیکند‪.‬‬

‫‪ -‬هرگاه یك عدد ثابت از نمرهها کسر شود‪ ،‬انحراف معیار جدید تغییری نمیکند‪.‬‬

‫‪ -‬هرگـاه یك عـدد ثابت در همه نمرهها ضرب شود‪ ،‬انحراف معیار قبلی در عـدد ثـابت ضرب میشود‪.‬‬

‫‪ -‬هرگـاه یك عدد ثابت بر همه نمرهها تقسیم شود‪ ،‬انحراف معیار قبلی بـر عدد ثابت تقسیم میشود (سالکیند‪،‬‬
‫‪.)2007‬‬

‫‪1‬‬
‫‪ 1-2-4‬واریانس‬

‫استفاده آن از انحراف معیار کمتر است اما در بسیاری از تجزیه و تحلیل های پیشرفته آماری به کار برده می‬
‫شود‪ .‬واریانس توان دوم انحراف معیار و محاسبه آن با انحراف معیار یکی است به استثنای این که در محاسبه‬
‫واریانس مرحله جذر گرفتن حذف میشود‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Variance‬‬

‫‪61‬‬
 ‫‪1‬‬
‫‪ 1-2-5‬ضریب تغییر یا پراکندگی‬

‫ضریب تغییر برای تعیین و مقایسه میزان پراکندگی دو یا چند متغیر در یك گروه به کار می رود‪ .‬ضریب تغییر‬
‫‪ VC ‬گاهی اوقات به عنوان ضریب نسبی واریانس شناخته میشود‪.‬‬

‫‪100S .d‬‬
‫‪Vc ‬‬ ‫‪%‬‬
‫‪X‬‬

‫برای مثال‪ ،‬در یك گروه از فوتبالیست های نوجوان میانگین قد ‪ 1/5‬متر و انحراف معیار ‪ 20‬سانتیمتر‪ ،‬میانگین‬
‫وزن ‪ 50‬کیلوگرم و انحراف معیار آن ‪ 15‬کیلوگرم است‪ .‬در کدامیك از ویژگیهای ذکر شده این گروه نمونه‪،‬‬
‫پراکندگی بیشتری وجود دارد؟‬

‫‪ Vc =100 × 20 / 150 = 2000 / 150 = 13% /3‬قد‬

‫‪ Vc = 100 × 15 / 50 = 1500 / 50 = 30%‬وزن‬

‫بنابراین‪ ،‬تغییرات وزن این نمونه از ورزشکاران دو برابر تغییرات قد آنها است‪.‬‬

‫‪2‬‬
‫‪ 1-2-6‬انحراف چارکی‬

‫انحراف چارکی نوعی دامنه است ‪ .‬درباره پراکندگی در اطراف وسط توزیع نمره ها یعنی میانه ‪ ،‬اطالعاتی را به‬
‫ما می دهد ‪ .‬اگر به ‪ 50‬درصد نمرههای وسط یك توزیع نیاز داشته باشیم از چارک استفاده میکنیم‪.‬‬

‫محاسبه چارک اول یا نقطه درصدی ‪: 25‬‬

‫محاسبه چارک سوم یا نقطه درصدی ‪:75‬‬

‫چارک یک توزیع را به چهار قسمت تقسیم میکند‪:‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Dispersion‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Quartile deviation‬‬

‫‪62‬‬
 ‫‪3‬‬ ‫‪1‬‬
‫نمرهها باالتر از آن قرار دارند‪.‬‬ ‫چارک اول یا ‪ Q1‬یا ‪  P 25‬نمرهها پایینتر از این نقطه و‬
‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫نمرهها باالتر از آن قرار دارند‪(.‬همان میانه)‬ ‫چارک دوم یا ‪ Q2‬یا ‪  P50‬نمرهها پایینتر از این نقطه و‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬
‫نمرهها باالتر از آن قرار دارند‪.‬‬ ‫چارک سوم یا ‪ Q3‬یا ‪  P75‬نمرهها پایینتر از این نقطه و‬
‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬

‫انحراف چارکی برابر با نصف دامنۀ چارکی میباشد‪.‬‬

‫‪Q3  Q1‬‬
‫‪Q‬‬ ‫‪RQ  Q3  Q1‬‬
‫‪2‬‬

‫یك انحراف چارکی در هر طرف میانه در یك توزیع طبیعی‪ ،‬شامل ‪ 50‬درصد موارد است‪ .‬یعنی ‪ 50‬درصد‬
‫موارد بین ‪ Mn  Q‬قرار دارد‪.‬‬

‫اگر ‪ Q3  Q2  Q2  Q1‬باشد منحنی دارای کجی منفی یا چولگی به چپ میباشد‪.‬‬

‫اگر ‪ Q3  Q2  Q2  Q1‬باشد منحنی دارای کجی مثبت یا چولگی به راست میباشد‪.‬‬

‫اگر ‪ Q3  Q2  Q2  Q1‬باشد منحنی نرمال یا طبیعی است‪.‬‬

‫در مورد منحنی طبیعی در فصل آینده به طور کامل توضیح خواهیم داد‪( .‬پیرون‪.)2005 ،‬‬

‫‪63‬‬
 ‫سوالهای آموزشی فصل پنجم‬

‫‪ -1‬اگر در یك امتحان آمادگی جسمانی نمره ی همه ی افراد نزدیك به میانگین باشد؟‬

‫ب) واریانس رکوردها کوچك می باشد‪.‬‬ ‫الف) دامنه تغییرات صفر می باشد‪.‬‬

‫د) همبستگی رکوردها خیلی پایین است‪.‬‬ ‫ج) انحراف استانداردرکوردهابزرگ می باشد‪.‬‬

‫‪ -2‬اگر در یك گروه ‪ 10‬نفری مجموع انحرافات رکوردهای باالتر از میانگین ‪ 25‬باشد‪ ،‬انحراف متوسط چند‬
‫است؟‬

‫د)‪5‬‬ ‫ج) ‪3‬‬ ‫ب) ‪12/5‬‬ ‫الف)‪5/2‬‬

‫‪ -3‬اگر دو نمره به باالترین رکورد یك درس اضافه و همان مقدار از پایین ترین رکورد کم کنیم‪ ،‬دامنه تغییرات‬
‫دقیق این رکوردها چه تغییری می کند؟‬

‫ب) هیچ فرقی نمی کند‪.‬‬ ‫الف) چهار نمره کم می شود‪.‬‬

‫د) اطالعات دیگری مورد نیاز است‪.‬‬ ‫ج) چهار نمره بیشتر می شود‪.‬‬

‫‪ -4‬اگر در یك گروه ‪ 10‬نفری مجموع انحرافات رکوردهای باالتر از میانگین ‪ 25‬باشد‪ ،‬انحراف متوسط چند‬
‫است؟‬

‫د)‪5‬‬ ‫ج) ‪3‬‬ ‫ب) ‪12/5‬‬ ‫الف)‪5/2‬‬

‫‪ -5‬انحراف استاندارد (‪ )Standard Deviation‬کدام یك از مقادیر زیر را هرگز نمی تواند اختیار کند؟‬

‫‪1‬‬
‫د)‬ ‫ج) ‪-1‬‬ ‫ب)‪50/0‬‬ ‫الف) صفر‬
‫‪5‬‬

‫‪ -6‬اگر میانگین هوشی دانشجویان تربیت بدنی(‪ )105‬و واریانس هوش آنها (‪ )144‬باشد‪ ،‬دامنه هوشی افرادی از‬
‫این جامعه که یك واحد از میانگین جامعه فاصله دارند چقدر است؟‬

‫د)(‪)105_+144‬‬ ‫ج)(‪)105 -117‬‬ ‫ب)(‪)93 -117‬‬ ‫الف)(‪)93 -105‬‬

‫‪ -7‬انحراف متوسط نمرات ‪ 1‬تا ‪ 6‬کدام است؟‬

‫‪64‬‬
 ‫د) ‪1/5‬‬ ‫ج) ‪1‬‬ ‫ب) ‪0/5‬‬ ‫الف) صفر‬

‫‪ -8‬در یك مجموع رکورد‪ ،‬پنج نمره به هر یك از رکوردها اضافه نموده ایم‪ ،‬انحراف استاندارد و واریانس‬
‫جدید چه تغییری کرده است؟‬

‫الف) انحراف استاندارد پنج نمره و واریانس ‪ 25‬نمره بیشتر می شود‪.‬‬

‫ب) انحراف استاندارد تغییری نکرده و واریانس ‪ 25‬نمره بیشتر می شود‪.‬‬

‫ج) هر کدام پنج نمره بیشتر می شوند‪.‬‬

‫د) هیچ تغییری نمی کنند‪.‬‬

‫‪ -9‬اگر میانگین یکسری نمرات ‪ 5‬بوده‪ ،‬در صورتی که نمره ‪ Z‬علی و ‪ 3‬نمره خامش ‪ 11‬باشد‪ ،‬واریانس نمرات‬
‫کدام است؟‬

‫د) ‪12/25‬‬ ‫ج) ‪9‬‬ ‫ب)‪4‬‬ ‫الف) ‪3/5‬‬

‫‪ -10‬ارزش واقعی رکورد ورزشی یك آزمودنی در یك گروه ورزشکار به کدام عامل بستگی دارد؟‬

‫الف) ضریب همبستگی رکورد آزمودنی با سایر رکوردهای آزمودنی ها در گروه‬

‫ب) باال بودن رکورد آزمودنی مورد نظر به نسبت سایر افراد گروه‬

‫ج) میانگین و انحراف استاندارد(معیار) گروه‬

‫د) شاخص های گرایش مرکزی گروه‬

‫‪ -11‬ارزش واقعی یك رکورد ورزشی در یك گروه به کدام عوامل بستگی دارد؟‬

‫ب) میانگین‪ ،‬میانه و مد رکوردها‬ ‫الف) میانگین و انحراف معیار رکوردها‬

‫د) تغییرپذیری و انحراف معیار رکوردها‬ ‫ج) میزان کجی توزیع رکوردها‬

‫‪ -12‬اگر دامنه ی تغییرات بین چارکهای اول و سوم ‪ 12‬باشد‪ ،‬انحراف چارکی چقدر است؟‬

‫‪65‬‬
 ‫د) ‪6‬‬ ‫ج) ‪4/25‬‬ ‫ب) ‪4‬‬ ‫الف) ‪3‬‬

‫‪ -13‬اگر مجموع مجذورات نمره ‪ 7‬نفر از دانشجویان شرکت کننده در یك دوره آموزشی آمادگی جسمانی‬
‫‪ 1120‬و مجذورات مجموع نمرات آنها ‪ 7056‬باشد‪ 13/59 ،‬افراد در چه دامنه ای از نمرات قرار دارند؟‬

‫د)‪164-184‬‬ ‫ج)‪148-152‬‬ ‫ب)‪32-38‬‬ ‫الف)‪16–20‬‬

‫‪ -14‬اگر واریانس مقادیر(‪ )X1, X2,…,Xn ,20‬برابر صفر باشد‪ ،‬میانگین(‪) X1-2(،) X2-2(،...،) Xn-2‬‬
‫کدام است؟‬

‫د) ‪22‬‬ ‫ج) ‪20‬‬ ‫ب) ‪18‬‬ ‫الف) ‪16‬‬

‫‪ -15‬جمع انحراف ازمیانگین و واریانس داده های زیر چقدر خواهد بود؟‬

‫‪ F‬طبقات‬

‫‪55-51‬‬ ‫‪1‬‬ ‫الف) ‪92،0/1‬‬

‫‪60-56‬‬ ‫‪3‬‬ ‫ب) ‪35،0‬‬

‫‪65-61‬‬ ‫‪4‬‬
‫ج) ‪92،60/1‬‬
‫‪70-66‬‬ ‫‪3‬‬
‫د) ‪9،63/2‬‬
‫‪75-71‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪ -16‬در یك آزمون نمرات ‪ ،97/32،6/25،7/1،9/8، 8‬به دست آمده است‪ ،‬دامنه ی تغییرات رکوردها کدام‬
‫است؟‬

‫د)‪38/2‬‬ ‫ج)‪29/2‬‬ ‫ب)‪- 28/2‬‬ ‫الف) ‪- 29/2‬‬

‫‪ -17‬در توزیعی که از میانه برای تعیین مقادیر گرایش به مرکز استفاده می شود‪ ،‬بهره گیری از کدام شاخص‬
‫پراکندگی مناسب است؟‬

‫د)دامنه تغییرات‬ ‫ج)انحراف معیار‬ ‫ب)انحراف متوسط‬ ‫الف)انحراف چارکی‬

‫‪66‬‬
 ‫‪ -18‬براى نمرات خام زیر کدام یك از شاخص هاى مرکزى و پراکندگى مناسبترین آماره است؟‬

‫(‪)22 ،62 ،23 ،22 ،23 ،21 ،22 ،24 ،23 ،59 ،26 ،28 ،25 ،20‬‬

‫ب) میانه و انحراف چارکى‬ ‫الف) میانه و انحراف استاندارد‬

‫د) میانگین و انحراف چارکى‬ ‫ج) میانگین و انحراف استاندارد‬

‫‪ -19‬اگر قد ‪ 1000‬کشتىگیر از توزیع طبیعى با میانگین ‪ 150‬و انحراف معیار ‪ 10‬برخوردار باشد‪ ،‬تقریباً چند‬
‫نفر از این کشتى گیران قدشان بین ‪ 150‬تا ‪ 170‬سانتى متر قرار دارد؟‬
‫د) ‪680‬‬ ‫ج) ‪700‬‬ ‫ب) ‪475‬‬ ‫الف) ‪340‬‬
‫‪ -20‬اگر واریانس داده هاى ‪ a ، b ، c، d‬برابر صفرباشد ‪ ،‬میانگین داده هاى‪c ،b+3، a+2، 6+ 3‬‬
‫‪ ،d+5،+4‬کدام است؟‬
‫د)‪7‬‬ ‫ج) ‪3‬‬ ‫ب) صفر‬ ‫الف) ‪2‬‬
‫‪ -21‬تفاوتهای مهم بین منحنی طبیعی با منحنی طبیعی استاندارد درکدام شاخصهای آماری زیر است‪.‬‬

‫الف) میانگین و انحراف استاندارد (معیار)‬

‫ب) ارتفاع و گستردگی آنها‬

‫ج) فاصله نمره های زد (‪ )Z‬از میانگین شان‬

‫د) مد ‪،‬میانه و میانگین آنها‬

‫‪ -22‬ارزش واقعی هر نمره در ارتباط با شاخص های آماری زیر تعیین می شود‪:‬‬

‫الف) شاخص های گرایش مرکزی و شاخصهای پراکندگی‬

‫ب) نورمهای درصدی تعیین کننده سطح کالس زد (‪ )Z‬و تی (‪)T‬‬

‫ج) نقطه ها و مرتبه های درصدی‬

‫د) میانگین و انحراف استاندارد (معیار)‬

‫‪67‬‬
‫‪ -23‬در یك گروه سه نفره با رکورد های کشش بارفیکس ‪ 6 ،4، 2‬میانگین و انحراف استاندارد به ترتیب زیر‬
‫عبارتند از‪:‬‬

‫د) ‪ 5‬و ‪3‬‬ ‫ج) ‪ 4/ 5‬و ‪3/5‬‬ ‫ب) ‪ 3/5‬و ‪1/5‬‬ ‫الف) ‪ 4‬و‪2‬‬

‫‪ -24‬انحراف استاندار (معیار‪ 9‬در نمره های زیر عبارتند از‪6 ، 4، 2 :‬‬

‫توضیح ‪ :‬یك فرمول ساده برای محاسبه انحراف معیار در نمره های باال را داوطلب باید بداند ‪.‬‬

‫الف) ‪3/2‬‬

‫ب) ‪2/5‬‬

‫ج) ‪3‬‬

‫د) ‪2‬‬

‫‪ -25‬ارزش و اهمیت (سطح) نمره های درسی به دو ویژگی آماری بستگی دارد‪.‬‬

‫الف) میانگین و میانه آنها‬

‫ب) مد (نما) و میانه آنها‬

‫ج) میانگین و مد (نما )آنها‬

‫د) میانگین و انحراف استاندارد (انحراف معیار) آنها‬

‫‪ -26‬در کالسی که میانگین نمره ها ‪ 35‬و واریانس نمره ها ‪ 1/44‬باشد‪ %13/59 ،‬افراد در چه دامنه نمره ای‬
‫قرار می گیرد؟‬

‫الف) ‪36/2- 37/4‬‬

‫ب) ‪36/28 – 37/40‬‬

‫ج)‪36/4 – 37/8‬‬

‫‪68‬‬
 ‫د) ‪36/44- 37/88‬‬

‫‪ -27‬در کالس تربیت بدنی که باالترین فراوانی نمره مربوط به دانش آموزانی باشد که بیشتر از میانگین‬
‫کسب کرده اند ‪،‬کدام شاخص برای نشان دادن تفاوت نمرات درون کالسی مناسب تر است؟‬

‫د) انحراف چارکی‬ ‫ج) واریانس‬ ‫ب) انحراف معیار‬ ‫الف) دامنه تغییرات‬

‫‪ -28‬کدام شاخص پراکندگی زیر مستقل از ارزش نمره شاگردان یك کالس است ؟‬

‫د) واریانس‬ ‫ج) انحراف متوسط‬ ‫ب) انحراف معیار‬ ‫الف) انحراف چارکی‬

‫و میانگین‬ ‫‪=85،‬‬ ‫‪=75،‬‬ ‫‪ -29‬اگر نمرات آمادگی برای سه نفر در کالس تربیت بدنی به ترتیب ‪=60‬‬
‫و انحراف معیار کالس ‪ 70‬و ‪ 10‬باشد کدام عبارت صحیح است؟‬

‫نفر سوم است‪.‬‬ ‫الف) نفر دوم‬

‫ب) نفر اول از ‪ 70‬درصد کل کالس باالتر است‪.‬‬

‫ج) نفر دوم از ‪ 95‬درصد کل کالس باالتر است‪.‬‬

‫د) نفر دوم از ‪ 99‬درصد کل کالس باالتر است‪.‬‬

‫‪69‬‬
 ‫منابع‬

1381‫جکسون؛ مترجمان سپاسی و نوربخش؛ انتشارات سمت؛‬,‫ سنجش و اندازه گیری در تربیت بدنی؛ بوگارتنر‬.1
‫؛ دکتر مهرعلی همتی نژاد؛ دکتر فرهاد رحمانی‬spss ‫ اندازه گیری و ارزشیابی در تربیت بدنی و کاربرد نرم افزار‬.2
1389 ‫ سید مرتضی طیبی؛ نشر عصر انتظار؛‬،‫ محمد همتی نژاد‬،‫نیا‬
3. Hardy m. A. And bryman a. (2004). Handbook of data analysis, sage
publications.
4. Miller d.c. And salkind n.j. (2002) handbook of research design and social
measurement. Sixth edition, sage publications.
5. Piéron m. (2005). Research on teaching physical activities and sport: paradigms
and selected results italian journal of sport sciences vol. 12.
6. Salkind n. J. (2007). Encyclopedia of measurement and statistics , sage
publications.
7. Krista j. Munroe-chandler. (2005). A discussion on qualitative research in
physical activity, athletic insight: the online journal of sport psychology,
volume 7, issue 1.
8. Beauchamp t.l., faden r.r., wallace r.j., and walters l. (1982). ethical issues in
social science research baltimore, md: johns hopkins university press

70
 ‫فصل ‪ : 6‬نمره های استاندارد‬

‫‪ ‬نمرات خام به خودی خود ارزش واقعی ندارند و نمیتوانند وضعیت عملکرد هر یک از افراد گروه را‬

‫نسبت به دیگران مشخص کنند‪.‬‬

‫‪ ‬نمرات استاندارد‪ ،‬نقاط درصدی و رتبههای درصدی ارزش و موقعیت نمرات را براساس میانگین و‬

‫انحراف معیار داده ها مشخص میکنند‪.‬‬

‫‪71‬‬
 ‫‪ 1-1‬مقدمه‬

‫نمرات خامی که افراد در بررسی ها و آزمون های کالسی یا گروهی کسب می کنند‪ ،‬گرچه براساس ارزشیابی‬
‫مالکی بیانگر موفقیت و عدم موفقیت آنها است‪ ،‬اما به خودی خود ارزش واقعی ندارند و نمی توانند وضعیت‬
‫عملکرد هر یك از افراد کالس یا گروه را نسبت به دیگران مشخص کنند‪ .‬بهترین راه برای تفسیر نمره فردی و‬
‫مقایسه عملکرد یك فرد در دو آزمون یا آزمون های متفاوت این است که نشان داده شود نمره فرد مورد نظر در‬
‫چه جایی از توزیع نمره های کالس قرار دارد‪.‬‬

‫شاخص های مختلفی برای تعیین موقعیت نسبی هر یك از نمرات در توزیع داده ها و مقایسه ارزش دو نمره در‬
‫دو توزیع متفاوت وجود دارد‪ .‬نمرات استاندارد‪ ،‬نقاط درصدی و رتبه های درصدی ارزش و موقعیت نمرات را‬
‫بر اساس میانگین و انحراف معیار داده ها مشخص می کنند‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪ 1-2‬رتبه های درصدی‬

‫رتبه درصدی‪ ،‬رتبه نسبی یك نمره از توزیع داده ها را بر اساس مقیاس ‪ 100‬تعیین می کند و با نقطه درصدی‬
‫مکمل همدیگرند‪ .‬رتبه درصدی عبارت است از تعیین درصدی که براساس دادهها و نمرات خام بدست می آید‪.‬‬
‫در صورتی که رتبه درصدی یك فرد در یك آزمون برابر ‪ 10‬باشد‪ ،‬بدین معنی است که در توزیع داده ها ‪10‬‬
‫درصد نمرات کمتر از نمره این فرد هستند‪.‬‬

‫برای اینکه رتبه درصدی نمرات خام را در یك سری از داده ها محاسبه کنیم‪ ،‬ابتدا باید نمرات را مرتب کرده و‬
‫آنها را در جدول طبقه بندی شده قرار دهیم‪ .‬سپس فراوانی و فراوانی تراکمی داده ها را مشخص کرده و با‬
‫استفاده از فرمول زیر‪ ،‬رتبه درصدی هر کدام از نمرات خام را محاسبه کنیم‪:‬‬

‫) ‪F ( X  L)  Cfb( I‬‬
‫‪PR ‬‬ ‫محاسبه مرتبه درصدی در اعداد دستهبندی شده‬
‫) ‪N (I‬‬

‫رتبه های درصدی‪ ،‬نمرات خام را به نمره هایی تبدیل میکنند که به آسانی تفسیر و به سرعت درک میشوند‪.‬‬
‫این شاخص آماری معیاری برای تفسیر و مقایسه نمرههای موجود در یك گروه یا توزیع آماری فراهم میکند‬
‫(فلودن‪.)2001 ،‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Percentage rank‬‬

‫‪72‬‬
 ‫‪1‬‬
‫‪ 1-3‬نقاط درصدی‬

‫نقاط درصدی مشخص می کنند که چه عدد خامی به درصد خاصی تعلق دارد‪ ،‬که این حالت بر عکس فرآیند‬
‫رتبه های درصدی است‪ .‬نقطه درصدی با ‪ P‬مشخص میشود و عددی که زیر آن نوشته میشود‪ ،‬معرف درصد‬
‫افرادی است کـه پایینتر از آن قـرار دارنـد (مانند ‪ .) P25‬نقطه درصدی ارزش عددی نقطهای در مقیاس ارزش‪-‬‬
‫گذاری پیوسته است که درصد معینی از دادهها در زیر آن قرار دارند‪.‬‬

‫همانند نحوه محاسبه رتبه های درصدی‪ ،‬برای اینکه نقاط درصدی را محاسبه کنیم‪ ،‬ابتدا باید داده ها را در‬
‫جدول طبقه بندی شده قرار داده و شاخص های فراوانی و فراوانی تراکمی را حساب کنیم‪ .‬در ادامه با استفاده از‬
‫رابطه زیر نقاط درصدی را به دست می آوریم‪:‬‬

‫‪ P  Cf b ‬‬
‫‪Pn  L   n‬‬ ‫‪I‬‬ ‫محاسبه نقاط درصدی در نمرات دستهبندی شده‬
‫‪ F‬‬ ‫‪‬‬

‫با محاسبه ‪ Pn‬طبقهای که صدک مورد نظر در آن قرار داده مشخص میشود (در ستون فروانی تجمع ‪ )CF‬و به‬
‫‪25‬‬
‫‪P25 ‬‬ ‫‪n‬‬ ‫صورت زیر بدست میآید‪.‬‬
‫‪100‬‬

‫بعضی از نقاط درصدی حائز اهمیت هستند‪ ،‬مانند میانه (چارک دوم ) ‪ ) (Q2‬و چارک اول ) ‪ ، (Q1‬چارک سوم‬
‫) ‪ ، (Q3‬دهكها و صدکها که به ویژه در بررسیهای مربوط به تستها و مطالعات روان سنجی اهمیت فراوان‬
‫دارند‪ .‬این گونه اندازهها را مقادیر وضعی میگویند‪ .‬به طور کلی تعداد ‪ 9‬دهك ) ‪ ( D1 , D2 ,..., D9‬و ‪ 99‬صدک‬
‫) ‪ ( P1 , P2 ,...., P99‬وجود دارد‪.‬‬

‫بر ای مثال‪ ،‬اگر بخواهیم ‪ p60‬را در جدول زیر محاسبه میکنیم‪ ،‬خواهیم داشت‪:‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Percentage point‬‬

‫‪73‬‬
 ‫جدول ‪1-6‬‬

‫حدود طبقات‬ ‫فراوانی ‪f‬‬ ‫فراوانی تجمعی ‪cf‬‬

‫‪18-17‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪25‬‬

‫‪16-15‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪22‬‬

‫‪14-13‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪21‬‬

‫‪12-11‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪18‬‬

‫‪10-9‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪15‬‬

‫‪8-7‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪8‬‬

‫‪6-5‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪6‬‬

‫‪4-3‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬

‫‪Pn = 60/100 × 25 =15‬‬

‫‪P60 = 8/5 + ] ] 60 /100 × 25 [ - 8 / 7 [ × 2 = 8/5 + 2 = 10/5‬‬

‫‪ 1-4‬نمره های استاندارد‬

‫نمرات استاندارد‪ ،‬وضعیت افراد یا نمرات را نسبت به میانگین مشخص می کنند‪ .‬به عبارت دیگر این نمرات نشان‬
‫می دهند که یك نمره خام چقد از میانگین فاصله دارد‪ .‬بر خالف رتبه ها و نقطه های درصدی که در آنها‬
‫مقیاس اندازه گیری رتبه ای است‪ ،‬نمرات استاندارد با مقیاس فاصله ای به کار برده می شوند‪.‬‬

‫‪74‬‬
 ‫‪ 1-5‬نمره ‪Z1‬‬

‫نمرات استاندارد ‪ Z‬معادل عددی یك نمره خام نسبت به میانگین و انحراف معیار است که از حاصل تقسیم‬
‫اختالف نمره خام از میانگین بر انحراف معیار به دست می آید‪.‬‬

‫‪X X‬‬
‫‪Z‬‬
‫‪sd‬‬

‫نمره ‪ Z‬به ما نشان میدهد که نمره خام به اندازه چه تعداد از واحدهای انحراف استاندارد باالتر یا پایینتر از‬
‫میانگین است‪ .‬دامنه نمرههای ‪ Z‬از ‪5‬ـ تا ‪ +5‬میباشد‪ ،‬از آنجایی که ‪ 99/74‬افراد در جامعه طبیعی در دامنه نمره ‪Z‬‬
‫بین ‪ +3‬و ‪3‬ـ میباشد لذا معموالً دامنه نمرههای ‪ Z‬را بین ‪ +3‬و ‪3‬ـ میگیرند‪.‬‬

‫در محاسبه نمره استاندارد ‪ Z‬باید توجه کرد که اگر مانند زمان دوهای سرعت و تعداد خطا رکورد ها نزولی‬
‫باشند (یعنی اعداد کوچکتر ارزش بیشتری داشته باشند)‪ ،‬در این صورت برای محاسبه نمره ‪ Z‬از رابطه زیر‬
‫استفاده می شود‪:‬‬

‫‪X X‬‬
‫‪Z‬‬
‫‪sd‬‬

‫برای اینکه عملکرد یك یا چند نفر را در آزمون های مختلف مقایسه کنیم‪ ،‬کافی است این نمرات را به نمره‬
‫استاندارد تبدیل کنیم و بدین ترتیب در خصوص ارزش آنها بحث کنیم‪.‬‬

‫یکی دیگر از موارد استفاده نمره ‪ z‬کمك به معلم یا مربی در فعالیت های آموزشی است‪ .‬در صورتی که معلم‬
‫در طول دوره آموزشی آزمون های مختلفی را اجرا کند و در آخر دوره بخواهد معدل نمرات این آزمون ها را‬
‫به دست بیاورد‪ ،‬بهترین روش تبدیل نمره های هر آزمون به نمره ‪ z‬است که همه آنها دارای میانگین و انحراف‬
‫معیار مساوی هستند‪.‬‬

‫نمره های ‪ z‬به سادگی قابل فهم نیستند‪ ،‬مگر اینکه با مفاهیمی نظیر میانگین و انحراف معیار آشنا باشیم‪ .‬ایراد‬
‫دیگر نمره ‪ z‬این است که این نمره در برخی موارد منفی و اعشاری است و همین امر باعث دشواری درک آن‬
‫می شود‪ .‬نمره ‪ T‬تا حدودی این ضعف ها را برطرف می کند (میلر و سالکیند‪.)2002 ،‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Z mark‬‬

‫‪75‬‬
 ‫‪ 1-6‬نمره استاندارد‪T1‬‬

‫نمره استاندارد ‪ T‬برای رفع مشکل نمرۀ ‪( Z‬یعنی اعداد اعشاری و منفی) به کار میروند‪ .‬مقیاس نمرههای ‪ T‬با‬
‫ضرب ‪ Z‬در ‪( 10‬جهت حذف اعشار) و جمع کردن نمرههای حاصل با ‪( 50‬جهت حذف نمرههای منفی) به‬
‫دست میآید‪.‬‬

‫‪T  10Z  50‬‬

‫نمرههای ‪ T‬دارای میانگین ‪ 50‬و انحراف معیار ‪ 10‬هستند و هر نمره ‪ T‬به تنهایی و به طور مستقیم قابل تفسیر و‬
‫استفاده است‪ .‬در مقیاس ‪ T‬اعداد دارای توزیع وسیعتری نسبت به مقیاسهای دیگر میباشند‪ .‬نقطه شروع این‬
‫مقیاس (یعنی صفر) ‪ 5‬انحراف معیار پایینتر از میانگین و نقطه انتهایی آن (یعنی ‪ )100‬نیز ‪ 5‬انحراف معیار باالتر‬
‫از میانگین واقع شده است‪.‬‬

‫به طور کلی نمرات استاندارد ‪ Z‬و ‪ T‬دارای تفاوت های زیر هستند‪:‬‬

‫‪ ‬نمره ‪ Z‬دارای ارزش منفی و مثبت بوده‪ ،‬اما نمرات ‪ T‬الزاماً مثبت هستند‪.‬‬

‫‪ ‬نمره ‪ Z‬رقم اعشار نیز دارد‪ ،‬اما نمره ‪ T‬فاقد رقم اعشار بوده یا تعداد رقم های اعشار آن کم است‪.‬‬

‫عالوه بر نقاط ‪ ،T‬برای تعیین دادههای خام به معیارهای قابل مقایسه میتوان از روشهای نقاط سیگمایی‪ ،‬هال و‬
‫‪ Z‬استفاده کرد‪.‬‬

‫در ترسیم مقیاس سیگمایی‪ ،‬منحنی توزیع در محور افقی به ‪ 100‬قسمت مساوی تقسیم میشود که در آن صفر در‬
‫وسط قرار داشته و در طرفین آن سه واحد انحراف معیار وجود دارد که سه انحراف معیار باالتر از میانگین به‬
‫‪  16 / 66Z  50‬نقاط سیگمایی‬ ‫‪ 100‬ختم میشود‪.‬‬

‫در مقیاس هال منحنی توزیع به ‪ 100‬قسمت مساوی تقسیم میشود اما نقطه شروع آن (یعنی صفر) ‪ 3/5‬انحراف‬
‫معیار پایینتر از میانگین واقع شده است و نقطه انتهایی آن (یعنی ‪ 3/5 )100‬انحراف معیار باالتر از میانگین واقع‬
‫‪  14 / 28Z  50‬نقاط هال‬ ‫شده است‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪T mark‬‬

‫‪76‬‬
 ‫‪1‬‬
‫‪ 1-7‬منحنی طبیعی‬

‫منحنی طبیعی به شکل یك منحنی زنگولهای است و دارای میانگین صفر و انحراف معیار یك است؛ پس منحنی‬
‫انحراف معیار از میانگین‬ ‫طبیعی ترسیم تعداد نامحدودی از نمرههای ‪ Z‬است‪ .‬منحنی طبیعی را معموالً تا‬
‫گسترش می دهند‪ .‬احتمال اینکه این دو حد تمامی رویدادهای مشاهده یا پیش بین شده را شامل شود ‪99/97‬‬
‫درصد است‪ .‬منحنی طبیعی دارای ویژگیهای زیر است‪:‬‬

‫ـ این نمودار نسبت به محور عمودی خود متقارن است‪.‬‬

‫ـ بیشتر دادهها حول مرکز (میانگین) توزیع انباشته میشود‪.‬‬

‫ـ میانگین‪ ،‬میانه و نما بر یکدیگر منطبقاند‪.‬‬

‫ـ منحنی در هر دو سمت نامحدود است‪ ،‬زیرا هر اندازه که امتداد یابد هرگز خط پایه را قطع نمیکند‪.‬‬

‫ـ منحنی یك منحنی احتمال است نه منحنی تعیین‪.‬‬

‫ـ منحنی در محل میانگین بیشترین ارتفاع را دارد و اندازه ارتفاع میانه و نما برابر است‪.‬‬

‫ـ دو انتهای منحنی هرگز محور طولی را قطع نمیکند‪ .‬کسر کوچکی از یك درصد سطح منحنی‪ ،‬بیرون ‪ 3‬‬

‫انحراف معیار از میانگین قرار دارد‪( .‬نمودار ‪)1-6‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Normal Curve‬‬

‫‪77‬‬
 ‫‪-3‬‬ ‫‪-2‬‬ ‫‪-1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪+1‬‬ ‫‪+2‬‬ ‫‪+3‬‬

‫‪68%/26‬‬

‫‪95%/44‬‬

‫‪99%/74‬‬

‫نمودار ‪ 1-6‬منحنی توزیع طبیعی‬

‫‪ = Z‬فاصله از میانگین بر حسب انحراف معیار‪.‬‬

‫‪68/26‬‬ ‫‪  1/ 00Z‬تا‪ 34 /13  X‬درصد‬

‫‪95‬‬ ‫‪  2 / 00Z‬تا‪ 13/ 54  1/ 00‬درصد‬

‫‪99/97‬‬ ‫‪  3 / 00Z‬تا‪ 2 / 2  2 / 00‬درصد‬

‫فاصله بین انحراف معیار ها از میانگین در منحنی طبیعی به شرح زیر است‪:‬‬

‫فاصله بین میانگین تا ‪ +1‬انحراف معیار از میانگین‪ 34/13 :‬درصد‬

‫فاصله بین ‪ +1‬تا ‪ +2‬انحراف معیار از میانگین‪ 13/59 :‬درصد‬

‫‪78‬‬
 ‫فاصله بین ‪ +2‬تا ‪ +3‬انحراف معیار از میانگین‪ 2/14 :‬درصد‬

‫در نمرههای استاندارد ‪ ،Z‬میانگین مساوی صفر و انحراف استاندارد برابر با یك می باشد‪ .‬اگر نمره خام باالتر از‬
‫میانگین قرار بگیرد نمره ‪ Z‬مثبت است و اگر پایینتر از میانگین قرار بگیرد نمره ‪ Z‬منفی است‪.‬‬

‫مقیاس ‪ T‬دارای نمرههای منفی نیست و همچنین ‪ Sd  10, X  50‬میباشد‪.‬‬

‫منحنی طبیعی‪ ،‬منحنی توصیف کننده احتماالت نیز هست‪ .‬برای مثال اگر توزیع وزن بخشی از افراد یك جامعه‬
‫طبیعی باشد احتمال اینکه وزن شخصی که به طور تصادفی انتخاب شده است بین میانگین و یك انحراف معیار‬
‫باالتر یا پائین تر از میانگین باشد ‪ 34/13‬درصد است‪.‬‬

‫همچنین احتمال اینکه وزن شخص بین دو عدد که یکی انحراف معیار باالتر و دیگری یك انحراف معیار پائین‬
‫تر از میانگین است باشد ‪ 68/26‬درصد است ‪.‬‬

‫‪ 1-8‬منحنی با کجی منفی‬

‫توزیع با کجی منفی یا کجی به چپ که در آن اکثر ورزشکاران یك تیم از آمادگی بسیار خوبی برخوردارند‪.‬‬
‫(نمودار ‪)2-6‬‬

‫میانگین‬ ‫نما میانه‬

‫نمودار ‪ 2-6‬منحنی با کجی منفی‬

‫‪79‬‬
 ‫‪ 1-9‬منحنی با کجی مثبت‬

‫توزیع با کجی مثبت یا کجی به راست که در آن نتیجه اجرای یك آزمون مشکل و آزمودنیها از نظر اجرا‬
‫ضعیف بودهاند‪( .‬نمودار ‪)3-6‬‬

‫نما‬ ‫میانه‬ ‫میانگین‬

‫نمودار ‪ 3-6‬منحنی با کجی مثبت‬

‫اگر نمودار طبیعی دنباله طویلی در سمت چپ داشته باشد‪ ،‬نشانه این است که تعداد کمی از دانشآموزان نمره‪-‬‬
‫های پایینی گرفتهاند‪( .‬منحنی با کجی منفی) و هنگامی که دنباله منحنی در سمت راست باشد (منحنی با کجی‬
‫مثبت)‪.‬‬

‫منحنیهای نوک تیز خصوصیت گروههایی را که بسیار متجانس هستند نشان میدهد‪.‬‬

‫‪80‬‬
 ‫سوالهای آموزشی فصل ششم‬

‫‪ -1‬اگر در امتحان سنجش و اندازه گیری معدل نمرات ‪ 14‬و واریانس نمرات ‪ 4‬باشد‪ ،‬احمد دارای رتبه درصدی‬
‫‪ 84‬می باشد نمره خام او چقدر است؟‬

‫د)‪17/4‬‬ ‫ج)‪14‬‬ ‫ب)‪16‬‬ ‫الف) ‪18‬‬

‫‪ -2‬اگر در یك امتحان ‪ 20‬نفری که رکوردها با فاصله (‪ )1‬طبقه بندی شده است احمد دارای فراوانی تجمعی ‪85‬‬
‫می باشد رتبه درصدی احمد را مشخص کنید‪.‬‬

‫د)معلوم نیست‪.‬‬ ‫ج)‪80‬‬ ‫ب) ‪85‬‬ ‫الف) ‪82 /5‬‬

‫‪ -3‬اگر میانگین قد افراد ‪ 178‬باشد‪ ،‬چنانچه فردی دارای قد ‪ 188‬بوده و انحراف معیار برابر با ‪ 10‬باشد‪ ،‬رتبه‬
‫درصدی او چقدر است؟‬

‫د) حدوداً ‪%44‬‬ ‫ج) حدوداً ‪%84‬‬ ‫ب) حدوداً ‪%34‬‬ ‫الف) حدوداً ‪%94‬‬

‫‪ -4‬فرض کنید‪ ،‬مطابق گزارش منتشر شده فدراسیون بین المللی کشتی (فیال)‪ ،‬در «وزن کشی» مسابقات جهانی‬
‫کشتی سال ‪ 1380‬تعداد ‪ 200‬کشتی گیر شرکت داشته اند که دامنه وزن آنها بین ‪ 45‬تا ‪ 135‬کیلو در نوسان بوده‬
‫است‪ .‬چنانچه وزن ‪ 150‬نفر از آنها بین ‪ 45‬تا ‪ 90‬کیلو قرار داشته باشد‪ ،‬شکل توزیع فراوانی اوزان چگونه خواهد‬
‫بود؟‬

‫د) تقریباً تخت و هموار‬ ‫ج) چولگی منفی‬ ‫ب) چولگی مثبت‬ ‫الف) متقارن‬

‫‪ -5‬فرض کنید که اندازه های «آزمون پرش طول جفت پا» دانش آموزان یك کالس دارای توزیع نرمال با‬
‫میانگین ‪ 185‬و انحراف معیار ‪ 10‬سانتی متر باشد‪ .‬چنانچه معلم ورزش این کالس‪ ،‬مالک موفقیت در آزمون را‬
‫نمره استاندارد (‪ )Z =1‬انتخاب کند‪ ،‬معیار قبولی در این آزمون چند سانتی متر خواهد بود؟‬

‫د) ‪205‬‬ ‫ج) ‪195‬‬ ‫ب) ‪190‬‬ ‫الف) ‪185‬‬

‫‪81‬‬
‫‪ -6‬در یك آزمون دوی ‪ 45‬متر سرعت‪ ،‬میانگین و انحراف معیار شرکت کنندگان به ترتیب برابر با ‪ 88/7‬و‬
‫‪ 60/0‬ثانیه است‪ .‬نمره ی استاندارد ‪ T‬شرکت کننده یی که در این آزمون رکود ‪ 30/8‬ثانیه را کسب کرده‪ ،‬کدام‬
‫است؟‬

‫د) ‪62‬‬ ‫ج) ‪60‬‬ ‫ب) ‪57‬‬ ‫الف) ‪55‬‬

‫‪ -7‬در آزمون چابکی دویدن ‪ 4×9‬میانگین و انحراف معیار دانش آموزان یك کالس به ترتیب برابر با ‪ 9/2‬و‬
‫‪ 0/7‬می باشد‪ .‬نمره ‪ T‬دانش آموزی که در دو چابکی رکورد ‪ 10/6‬را کسب نموده کدام است؟‬

‫د) ‪52‬‬ ‫ج) ‪50/20‬‬ ‫ب) ‪49/80‬‬ ‫الف) ‪30‬‬

‫‪ -8‬نمرات استاندارد ‪ T‬چهار نفر از دانشجویان در درس سنجش عبارت است از‪ 0 ،55 ،85 :‬و ‪ 30‬نمرات ‪ Z‬آنها‬
‫کدام است‪.‬‬

‫ج)‪ -2،-5،5/0، 5/3‬د) ‪2 ،0 ،-5/0 ،-5/3‬‬ ‫ب) ‪-5،0،3/5،0/3‬‬ ‫الف)‪3،0،5/5 ، 8/5‬‬

‫‪ -9‬نمره استاندارد (‪ )Z‬علی در امتحان سنجش و اندازه گیری (‪ )2‬و نمره استاندارد (‪ )T‬محمد در این امتحان‬
‫(‪ )65‬شده است‪ ،‬نمرات علی و محمد را با هم مقایسه کنید‪:‬‬

‫الف) پس از تبدیل نمرات به نمرات درصدی‪ ،‬می شود آنها را با هم مقایسه کرد‪.‬‬

‫ب) محمد نمره باالتری گرفته است‪.‬‬

‫ج) نمره هر دو با هم برابر می باشد‪.‬‬

‫د) علی نمره باالتری گرفته است‪.‬‬

‫‪ -10‬اگر نمره استاندارد‪ T‬احمد برابر با ‪ 60‬باشد‪ ،‬وضعیت وی در کالس چگونه است؟‬

‫الف) نمره وی از حدود ‪ 84‬درصد کالس بیشتر است‪.‬‬

‫ب) نمره وی از حدود ‪ 60‬درصد کالس بیشتر است‪.‬‬

‫ج) نمره وی از حدود ‪ 60‬درصد کالس کمتر است‪.‬‬

‫‪82‬‬
 ‫د) نمره وی از حدود ‪ 34‬درصد کالس بیشتر است‪.‬‬

‫‪ -11‬در آزمون سنجش و اندازه گیری که میانگین ‪ 20‬و انحراف استاندارد ‪ 1/5‬باشد‪ ،‬چند درصد افراد نمره ای‬
‫بین ‪ 23‬و میانگین گرفته اند؟‬

‫د) حدود ‪ 98‬درصد‬ ‫ج) حدود ‪ 95‬درصد‬ ‫ب) حدود ‪ 48‬درصد‬ ‫الف) حدود ‪ 34‬درصد‬

‫‪ -12‬اگر متغیر ‪ X‬دارای میانگین ‪ 50‬و انحراف معیار ‪ 10‬و متغیر ‪ y‬دارای میانگین ‪ 5‬و انحراف معیار ‪ 2‬باشد‪ ،‬نمره‬
‫‪ 40‬در متغیر ‪ x‬با کدام نمره ‪ y‬هم تراز است؟‬

‫د) ‪3‬‬ ‫ج) ‪2‬‬ ‫ب) ‪1‬‬ ‫الف) صفر‬

‫‪ -13‬اگر میانگین نمرات درس حرکت شناسی ‪ 16‬و واریانس نمرات ‪ 4‬باشد و حسن در این درس نمره ‪ 18‬گرفته‬
‫باشد‪ ،‬نمره استاندارد ‪ Z‬او چقدر است؟‬

‫د) ‪+1‬‬ ‫ج) ‪0/5‬‬ ‫ب) ‪-0/5‬‬ ‫الف) ‪-1‬‬

‫‪ -14‬میانگین نمرات یك گروه از دانش آموزان در مهارت پاس فوتبال ‪ 75‬و انحراف معیار رکوردها ‪ 5‬بوده‬
‫است‪ .‬اگر نمره ‪ Z‬یکی از آنها برابر با ‪ 1/5‬باشد‪ ،‬نمره خام او چقدر است؟‬

‫د) ‪85‬‬ ‫ج) ‪82/5‬‬ ‫ب) ‪80‬‬ ‫الف) ‪77/5‬‬

‫‪ -15‬اگر گفته شود رتبه درصدی ورزشکاری در یك گروه ‪ %18‬است چنین استنباط می شود که این ورزشکار‪:‬‬

‫الف) در گروه خود نفر هجدهم است‪.‬‬

‫ب) از ‪ 18‬درصد افراد گروه خود باالتر است‪.‬‬

‫ج) به ‪ 18‬درصد سواالت پاسخ صحیح داده است‪.‬‬

‫د) از ‪ 18‬درصد افراد گروه خود پایین تر است‪.‬‬

‫و ‪ Sx =2‬نمره خامی که ‪ 84‬درصد از نفرات از آن کمتر گرفته‬ ‫‪X‬‬ ‫‪ -16‬در یك توزیع طبیعی با مشخصات ‪=6‬‬
‫اند چند خواهد بود؟‬

‫‪83‬‬
 ‫د) ‪8‬‬ ‫ج) ‪6‬‬ ‫ب) ‪4/4‬‬ ‫الف) ‪3‬‬

‫‪ -17‬اگر در آزمون دراز و نشست میانگین ‪ 40‬و واریانس ‪ 4‬بوده و دانشجویی دارای رتبه درصدی ‪ 84‬باشد‪،‬‬
‫رکورد خام او چقدر است؟‬

‫د) ‪44‬‬ ‫ج) ‪42‬‬ ‫ب) ‪38‬‬ ‫الف) ‪36‬‬

‫‪ -18‬در صورتی که میانگین نمرات در درس شنا ‪ 15‬و انحراف استاندارد ‪ 1/5‬باشد رتبه درصدی فردی که نمره‬
‫خام او ‪ 18‬باشد‪ ،‬کدام است؟‬

‫د) ‪%98‬‬ ‫ج)‪%84‬‬ ‫ب) ‪%70‬‬ ‫الف) ‪%68‬‬

‫‪ -19‬اگر در جدول زیر که مربوط به نمرات درس آمار می باشد‪ ،‬بخواهیم به ‪25‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪f‬‬
‫درصد دانشجویان نمرات الف بدهیم‪ ،‬حداقل نمره برای کسب نمره الف کدام است؟‬
‫‪20-19‬‬ ‫‪2‬‬

‫الف) ‪15‬‬
‫‪18-17‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪16-15‬‬ ‫‪5‬‬ ‫ب) ‪16/5‬‬

‫‪14-13‬‬ ‫‪6‬‬ ‫ج) ‪17/5‬‬

‫‪12-11‬‬ ‫‪4‬‬ ‫د) ‪18‬‬

‫‪ -20‬اگر دانشجویی در تست آمادگی جسمانی رتبه ‪ 68‬درصدی را کسب کرده باشد‪ ،‬می توان گفت‪:‬‬

‫الف) نمره او یك انحراف از میانگین باالتر است‪.‬‬

‫ب) نمره او یك انحراف از میانگین پایین تر است‪.‬‬

‫ج) از ‪ 68‬درصد افراد شرکت کننده وضعیت بهتری دارد‪.‬‬

‫د) از ‪ 68‬درصد افراد شرکت کننده وضعیت بدتری دارد‪.‬‬

‫‪84‬‬
‫‪ -21‬نمره ‪ T‬برای یك دونده ‪ 60‬متر با رکورد ‪ 9‬ثانیه‪ ،‬در صورتی که میانگین رکوردهای مسابقه ‪ 8/5‬ثانیه و‬
‫انحراف استاندارد یك باشد‪ ،‬چقدر است؟‬

‫د) ‪100‬‬ ‫ج)‪65‬‬ ‫ب)‪55‬‬ ‫الف) ‪45‬‬

‫‪ -22‬اگر در مسابقه ی دو ‪ 20‬متر اختالف رکورد دو نفر با نمرات ‪1( Z‬و ‪ 3،) -1‬ثانیه باشد در صورتی که دونده‬
‫رکوردها چند ثانیه خواهد بود؟‬ ‫‪x‬‬ ‫ی دیگری با نمره ی ‪ Z =3‬دارای رکورد ‪ 27‬ثانیه باشد‪.‬‬

‫د) ‪31/5‬‬ ‫ج) ‪30‬‬ ‫ب)‪24‬‬ ‫الف) ‪22/5‬‬

‫‪ -23‬اگر میانگین بارفیکس ‪ 18‬باشد در صورتی که رکورد احمد ‪ 21‬و واریانس رکوردها ‪ 9‬باشد موقعیت‬
‫رکورد احمد در تیم چگونه است؟‬

‫ب) حدود ‪ 11‬درصد پایین تر از میانگین‬ ‫الف) حدود ‪ 11‬درصد باالی میانگین‬

‫د) حدود ‪ 34‬درصد پایین تر در میانگین‬ ‫ج) حدود ‪ 34‬درصد باالی میانگین‬

‫‪ -24‬اگر در آزمونی میانگین ‪ 12‬و واریانس ‪ 4‬باشد‪،‬نمره ی خام فردی که رتبه درصدی وی ‪ 16‬می باشدچند‬
‫است؟‬

‫د)‪16‬‬ ‫ج)‪14‬‬ ‫ب)‪10‬‬ ‫الف)‪8‬‬

‫‪ -25‬اگر میانگین نمرات تست آمادگی جسمانی ‪13‬و واریانس آن ‪ 4‬باشد‪ ،‬محمد چه نمره ای بگیرد تا حداقل از‬
‫حدود ‪ 84‬درصد افراد نمره ی بیشتری گرفته باشد؟‬

‫د)‪8/19‬‬ ‫ج)‪15‬‬ ‫ب)‪4/3‬‬ ‫الف) ‪1‬‬

‫‪ -26‬با توجه به جدول روبرو نمره خام معادل با مرتبه ى درصدى ‪ 60‬درصد چقدر خواهد بود؟‬

‫‪X‬‬ ‫‪F‬‬
‫‪15– 17‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪12– 14‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪9 - 11‬‬ ‫‪5‬‬
‫‪6-8‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪3-5‬‬ ‫‪6‬‬

‫‪85‬‬
 ‫د) ‪10‬‬ ‫ج)‪11/5‬‬ ‫ب) ‪8/5‬‬ ‫الف) ‪7‬‬
‫‪ -27‬اگر در یك مسابقه شناى پروانه‪ ،‬میانگین رکوردها ‪ 25/4‬ثانیه باشد و انحراف استاندارد ‪ 0/2‬محاسبه‬
‫گردد‪ ،‬رکورد على باید چقدر باشد تا بتواند ‪ 34‬درصد از میانگین جامعه آمارى بیشتر باشد؟‬
‫د) ‪25/2‬‬ ‫ج)‪8/6‬‬ ‫ب)‪25/6‬‬ ‫الف)‪27/4‬‬
‫‪ -28‬بر اساس اطالعات ارائه شده در جدول زیر کدام گزینه بیانگر نمره ‪ T‬فرد مى باشد؟‬
‫د) ‪52/5‬‬ ‫ج) ‪52‬‬ ‫ب)‪47/5‬‬ ‫الف) ‪48‬‬

‫‪ -29‬در صورتى که مجموع نمرات آزمون آمادگى جسمانى یك کالس ‪ 32‬نفرى‪ 448‬و اختالف نمره خام‬
‫دو دانشجو با نمرات باشد ‪ 3،)-1،1( z‬دانشجویى که نمره ى خام ‪ 17‬گرفته است از حدود ‪ .......‬درصد افراد‬
‫کالس وضعیت بهترى دارد‪.‬‬
‫د) ‪98‬‬ ‫ج) ‪84‬‬ ‫ب) ‪68‬‬ ‫الف) ‪75‬‬
‫‪ -30‬در صورتی که بهترین رکورد کشش بارفیکس در یك کالس معین پسرانه ‪ 16‬مرتبه باشد ‪ ،‬درصد‬
‫صحیح برای شاگرد(الف) که دارای رکورد ‪ 12‬می باشد ‪ ،‬مساوی است با‪:‬‬

‫د)‪80‬‬ ‫ج)‪75‬‬ ‫ب) ‪70‬‬ ‫الف)‪65‬‬

‫‪ -31‬یك واحد انحراف استاندارد زد (‪ )Z‬برابر است با‪:‬‬

‫الف) یك دهم واحد استاندارد تی (‪)T‬‬

‫ب) ده برابر یك واحد استاندارد تی (‪)T‬‬

‫ج) پنجاه برابر به اضافه ده واحد استاندارد تی (‪)T‬‬

‫د) صد برابر یك واحد استاندارد تی (‪)T‬‬

‫‪86‬‬
‫‪ -32‬در سه آزمون پرش طول‪ ،‬دراز نشست و دویدن سرعت‪ ،‬به ترتیب ضرایب ‪1،2‬و ‪ 3‬منظور شده است اگر‬
‫نمرات ‪ T‬فردی به ترتیب ‪34،25‬و‪ 40‬باشد‪ ،‬نمره ‪ T‬نهایی فرد چند است؟‬

‫د)‪T =49‬‬ ‫ج)‪T =33‬‬ ‫ب)‪T =99‬‬ ‫الف)‪T =34‬‬

‫‪ -33‬در یك منحنی‪ ،‬با چولگی‪/‬کجی مثبت کدامیك از عبارات زیرصادق است؟‬

‫الف) اختالف صدک هفتادو پنجم تا میانه بیشتر است از اختالف صدک بیست و پنجم تا میانه‬

‫ب) اختالف صدک هفتادو پنجم تا میانه کمتر است از اختالف میانه تا صدک بیست و پنجم‬

‫ج) اختالف صدک هفتادو پنجم تا صدک بیست و پنجم ‪ ،‬دو برابر اختالف صدک بیست و پنجم تا میانه‬

‫د) اختالف صدک هفتادو پنجم تا صدک بیست و پنجم برابر با مجموع دو انحراف استاندارد به راست و دو‬
‫انحراف استاندارد به چپ است‪.‬‬

‫‪ -34‬اگر نمره ‪ T‬آزمون درازنشست با ضریب دو‪ ،‬برابر با ‪ 30‬و آزمون دوی سرعت با ضریب سه‪ ،‬برابر با ‪ 60‬و‬
‫آزمون پرس با ضریب یك‪ ،‬برابر با ‪ 84‬باشد‪ ،‬نمره ‪T‬کل فرد مذکور چند است؟‬

‫د) ‪T=56‬‬ ‫ج) ‪T=54‬‬ ‫ب) ‪T = 174‬‬ ‫الف) ‪T =58‬‬

‫‪ -35‬در صورتی که توزیع نمرات طبیعی باشد حداکثر فراوانی نمرات مربوط به کدام نمره ‪ Z‬می باشد؟‬

‫د) ‪Z = 3‬‬ ‫ج) ‪Z =2‬‬ ‫ب) صفر‬ ‫الف)‪Z =1‬‬

‫‪ -36‬احتمال این که نمره فردی در فاصله دو انحراف معیار باالتر از میانگین قرار گیرد چند درصد‬
‫است؟(توزیع طبیعی)‬

‫د) ‪68‬‬ ‫ج) ‪98‬‬ ‫ب) ‪13/5‬‬ ‫الف) ‪2‬‬

‫‪ -37‬کدام شاخص استاندارد برای نشان دادن وضعیت گروههای باال و پایین استفاده می شود ؟‬

‫د) تمام موارد‬ ‫ج) صدک ها‬ ‫ب) نمرات‪T‬‬ ‫الف) نمرات ‪Z‬‬

‫‪87‬‬
‫‪ -38‬در صورتی که نمره فردی در آزمونی ‪ 10‬باشد و میانگین و انحراف معیار گروه به ترتیب ‪ 8‬و ‪ 2‬باشند‬
‫وی از چند درصد افراد باالتر است؟(توزیع طبیعی باشد)‬

‫د) ‪14‬‬ ‫ج) ‪16‬‬ ‫ب) ‪84‬‬ ‫الف) ‪68‬‬

‫‪ -39‬در یك توزیع طبیعی‪ ،‬نمره ای ‪ 1/05‬انحراف استاندارد باالتر از میانگین قرار دارد‪ ،‬درصد نمره هایی را‬
‫که بین میانگین و این نمره قرار داد‪ ،‬چیست؟‬

‫د) ‪35/31‬‬ ‫ج) ‪14/28‬‬ ‫ب) ‪68‬‬ ‫الف) ‪14/69‬‬

‫‪88‬‬
 ‫منابع‬

1386 ‫فرانك شالچی؛ نشر فراتحلیل؛‬-‫ سنجش و اندازهگیری در تربیت بدنی؛ دکتر مجید کاشف‬.1
‫ سنجش و اندازهگیری در تربیت بدنی؛ دکتر مهرعلی همتی نژاد؛ فرهاد رحمانی نیا؛ انتشارات پیام نور؛ چاپ‬.2
1381 ‫سوم؛‬
3. Floden, r. E. (2001). Research on effects of teaching: a Continuing model for
research on teaching, in v. Richardson (4th ed.) Handbook of research on
teaching. Washington: american educational research association 3-16.
4. Hardy m. A. And bryman a. (2004). Handbook of data analysis, sage
publications.
5. Kaghan w.n., strauss a.l., barley s.r., brannen m.y., and thomas r.j., (1999) “the
practice and uses of field research in the 21 st century organization,” journal of
management inquiry. 67–81.
6. Miller d.c. And salkind n.j. (2002) handbook of research design and social
measurement. Sixth edition, sage publications.
7. Piéron m. (2005). Research on teaching physical activities and sport: paradigms
and selected results italian journal of sport sciences vol. 12.
8. Salkind n. J. (2007). Encyclopedia of measurement and statistics , sage
publications.
9. Krista j. Munroe-chandler. (2005). A discussion on qualitative research in
physical activity, athletic insight: the online journal of sport psychology,
volume 7, issue 1.
10. Beauchamp t.l., faden r.r., wallace r.j., and walters l. (1982). ethical issues in
social science research baltimore, md: johns hopkins university press.
11. J.g. Adair. (2001). “ethics of psychological research: new policies, continuing
Issues, new concerns,” canadian psychology, , pp. 25–37.

89
 ‫فصل ‪ : 7‬ضرایب همبستگی‬

‫‪ ‬همبستگی به رابطه بین دو یا چند متغیر که قابل تبدیل به کمیت باشد گفته می شود‬

‫‪90‬‬
 ‫‪ 1-1‬مقدمه‬

‫رابطه بین دو یا چند جفت متغیر و یا رابطه میان دو یا چند دسته از داده ها (رابطه بین متغیر ها) را همبستگی‬
‫گویند‪ .‬در تعریف دیگر ‪ ،‬همبستگی به رابطه بین دو یا چند متغیر که قابل تبدیل به کمیت باشد گفته می شود‪.‬‬
‫هنگامی که افزایش یك متغیر با افزایش در متغیر دیگری همراه است‪ ،‬همبستگی بین دو متغیر مستقیم یا مثبت‬
‫است و هنگامی که کاهش یك متغیر با افزایش در متغیر دیگر همراه است همبستگی بین دو متغیر معکوس یا‬
‫منفی است‪ .‬و اگر همبستگی بین دو متغیر وجود نداشته باشد همبستگی آنها صفر میباشد‪ .‬شاخص آماری که‬
‫درجه و حدود رابطه بین متغیر ها را نشان می دهد‪ ،‬ضریب همبستگی نامیده می شود‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪ 1-2‬ضریب همبستگی‬

‫ضریب همبستگی )‪ (r‬شاخصی است که با کمك آن میتوان میزان ارتباط دو متغیر را که با هم همبسته هستند‬
‫تعیین کرد‪ .‬دامنه ارزشهای ‪ r‬از ‪1‬ـ تا ‪ +1‬ادامه دارد‪ .‬اکثر ضریبهای همبستگی به صورت اعشاری هستند‪ .‬هرچه‬
‫ضریب همبستگی به ‪ +1‬یا ‪1‬ـ نزدیکتر باشد‪ ،‬ارتباط قویتر است‪.‬‬

‫ضریب همبستگی دارای دو خصیصه جهت و قدرت است‪ .‬جهت با توجه به اینکه ضریب همبستگی مثبت یا‬
‫منفی باشد تعیین میگردد‪ ،‬قدرت ارتباط با توجه به اینکه ‪ r‬چقدر به ‪ 1‬نزدیك است نشان داده میشود‪.‬‬
‫همبستگی برابر با یك )‪ (r = 1‬که رابطه مثبت کاملی است نشان میدهد افزایش در نمرههای یك شاخص با‬
‫افزایش مشابهی در نمرههای دومین شاخص همراه است‪ .‬یك ارتباط کامل منفی )‪ (r = -1‬افزایش در نمرههای‬
‫یك شاخص را که با کاهش در نمرههای شاخص دیگر همراه است نشان میدهد و همچنین همبستگی ‪1‬ـ به‬
‫همان اندازه ‪ +1‬قدرت دارد‪ .‬هنگامی که همبستگی بین دو متغیر کامل باشد‪ ،‬آن را به وسیله یك خط مستقیم که‬
‫همبستگی خطی نامیده میشود‪ ،‬توصیف میکنند‪ .‬موقعی که ضریب همبستگی صفر است )‪ (r = 0‬رابطهای بین‬
‫دو مجموعه از نمرهها وجود ندارد‪ .‬در این حالت تغییرات یك متغیر هیچ گونه تغییری در متغیر دیگر ایجاد نمی‬
‫کند‪( .‬نمودار ‪)1-7‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Correlation Coefficient‬‬

‫‪91‬‬
 ‫‪r  1‬‬ ‫همبستگی کامل و مثبت‬ ‫‪r  1‬‬ ‫همبستگی کامل و منفی‬ ‫عدم همبستگی ‪r  0‬‬

‫‪Y‬‬ ‫‪Y‬‬ ‫‪Y‬‬

‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪X‬‬

‫نمودار ‪ 1-7‬ضریب همبستگی‬

‫اگر یك رابطه واقعاً منحنیوار باشد ضریب همبستگی رابطه را بخوبی برآورد نمیکند‪ .‬اگر مقدار ‪ r‬شبیه به هم‬
‫نباشند‪ ،‬ضریب همبستگی رابطه بین نمرهها را کمتر از حد آن برآورد میکند‪.‬‬

‫در دو صورت ضریب همبستگی میتواند منفی باشد‪:‬‬

‫ـ روابط واقعی منفی باشند‪.‬‬ ‫ـ مقیاس نمرهگذاری متضاد باشد‪.‬‬

‫‪ 1-3‬نکاتی در مورد ضریب همبستگی‬

‫‪ -‬وقتی شاخصی که در آن نمره کمتر نمره بهتر است با شاخص دیگری که نمره بیشتر نمره بهتر است همبسته‬
‫شود‪ ،‬ضریب همبستگی احتماالً منفی خواهد بود‪.‬‬

‫‪ -‬در شرایط طبیعی‪ ،‬بین دو متغیر واقعی رابطه کامل مثبت (‪ ،)+1‬منفی (‪ )-1‬و یا صفر به ندرت مشاهده می شود‪.‬‬

‫‪ -‬ضریب همبستگی برای گروه متجانس کوچکتر از ضریب همبستگی برای گروه نامتجانس است‪.‬‬

‫‪ -‬مطلوب است که ضریب همبستگی با نمرههای صدها نفر (گروههای بزرگ) محاسبه شود‪.‬‬

‫‪92‬‬
 ‫‪ 1-4‬محاسبه ضریب همبستگی‬

‫برای به دست آوردن یك شاخص عددی از درجه همبستگی بین متغیرها روشی که کارل پیرسون تهیه و تنظیم‬
‫کرده معروف ترین روش است که ضریب همبستگی گشتاوری پیرسون نامیده می شود‪ .‬این روش در شرایطی‬
‫سودمند است که دادهها به صورت اعداد خام هستند و مقیاس اندازهگیری مورد نظر نسبی یا فاصلهای است‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪ 1-4-1‬ضریب همبستگی پیرسون‬

‫‪n  xy   X  Y ‬‬

‫‪rxy ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫با استفاده از اعداد خام‪:‬‬
‫‪n  x‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ ( x) 2 n  y 2   y ‬‬
‫‪2‬‬

‫) ‪( x  x )( y  y‬‬
‫‪rxy ‬‬ ‫از راه انحراف از میانگین‪:‬‬
‫‪2‬‬
‫‪( x  x ) . ( y  y ) 2‬‬

‫در این روش از انحراف هریك از نمرههای ‪ x,y‬از میانگینهای آنها استفاده میشود‪.‬‬

‫با استفاده از نمرات استاندارد ‪:z‬‬

‫اگر داده های دو متغیر ‪ x‬و ‪ y‬به نمره استاندارد ‪ z‬تبدیل شده باشند یا خودمان آنها را به نمره ‪ z‬تبدیل کنیم‪ ،‬در‬
‫این صورت برای محاسبه ضریب همبستگی آنها می توان از رابطه زیر استفاده کرد‪:‬‬

‫‪ Zx.Zy‬‬
‫‪rxy ‬‬
‫‪n‬‬

‫‪2‬‬
‫‪ 1-4-2‬ضریب همبستگی رتبهای اسپیرمن‬

‫ضریب همبستگی اسپیرمن صورتی از ضریب همبستگی پیرسون است و زمانی به کار برده می شود که نمره ها‬
‫رتبه بندی شده باشند یا به جای اعداد رتبه های آنها در دست باشد‪ .‬برای محاسبه آن از فرمول زیر استفاده می‬
‫شود‪:‬‬

‫‪6d 2‬‬
‫‪rs  1 ‬‬
‫)‪n(n  1)(n  1‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Pierson Correlation Coefficient‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Spirman Rank Correlation Coefficient‬‬

‫‪93‬‬
 ‫اختالف بین یك جفت رتبه = ‪d‬‬

‫‪ 1-5‬تفاوت ضریب همبستگی پیرسون و اسپیرمن‬

‫هنگامی که مقیاس اندازه گیری متغیرهای مورد مطالعه از نوع فاصلهای یا نسبی باشد و تعداد جفت نمره زیاد‬
‫باشد (‪ 25‬جفت یا بیشتر) از ضریب همبستگی گشتاوری پیرسون استفاده میکنیم و امـا هنگامی کـه تعداد جفت‬
‫نمرهها کم باشد‪ 25( .‬و کمتر) و نمرهها به صورت رتبهای باشند از ضریب همبستگی رتبهای اسپیرمن استفاده‬
‫میکنیم‪.‬‬

‫‪ 1-6‬دیگر روش ها‬

‫‪1-6-1‬ضریب همبستگی رتبهای کندال‪ 1:‬ضریب همبستگی رتبهای کندال جانشین ضریب همبستگی‬
‫اسپیرمن می شود و زمانی به کار میرود که متغیرها با استفاده از مقیاس رتبهای و باالتر اندازهگیری شده باشند‪.‬‬

‫‪ 1-6-2‬ضریب همبستگی رشتهای‪ :‬همبستگی بین دو متغیر را در حالی که متغیر اولی با یکی از مقیاسهـای‬
‫فـاصلهای یـا نسبی و متغیر دومـی بـا مقیاس اسمی انـدازهگیری میشود را محاسبه میکند‪.‬‬

‫‪ 1-6-3‬ضریب ایتا ‪ :‬وقتی نقاط پراکندگی زیادی دارند از یك ضریب همبستگی به منظور تعیین خطی یا غیر‬
‫خطی بودن همبستگی استفاده می شود به نام ضریب ایتا (‪.)n‬‬

‫‪ 1-6-4‬ضریب همبستگی متغیرهای اسمی‪ :‬ضریب توافقی ‪ ،‬ضریب فی و ضریب چهار خانه ای (‬
‫تتراکوریك )‬

‫‪1‬‬
‫‪Correlation Coefficient kendalls Tau‬‬

‫‪94‬‬
‫وقتی هر دو توزیع را متغیر های ناپیوسته تشکیل می دهند از ضریب توافقی ( ‪ )c‬استفاده می کنیم‪ .‬وقتی یك‬
‫جدول چهارخانه ای داریم (دو متغیر دو ارزشی)‪ ،‬از ضریب فی (‪ )Q‬استفاده می کنیم‪ .‬وقتی فقط مقیاس اسمی‬
‫قابل استفاده باشد و فقط دو نوع طبقه بندی مناسب باشد از ضریب چهارخانه ای استفاده می کنیم‪.‬‬

‫‪ 1-7‬تفسیر ضریب همبستگی‬

‫وجود همبستگی بین متغیرها به این معنی نیست که یك متغیر علت پیدایش متغیر دیگری است‪ .‬با استفاده از‬
‫ضریب همبستگی نمیتوان عمل مقایسه را انجام داد یعنی ضریب همبستگی ‪ 0/80‬نمیتواند بیانگر دو برابر‬
‫ارتباط بیشتر از ‪ 0/40‬باشد‪ .‬به طور کلی ضریب همبستگی را می توان اینگونه تفسیر کرد‪:‬‬

‫‪r‬‬ ‫تفسیر‬

‫‪ 0/19‬ـ ‪0‬‬ ‫همبستگی بسیار پایین‬

‫‪ 0/39‬ـ ‪0/20‬‬ ‫همبستگی پایین‬

‫‪ 0/69‬ـ ‪0/40‬‬ ‫همبستگی متوسط‬

‫‪ 0/89‬ـ ‪0/70‬‬ ‫همبستگی باال‬

‫‪1‬ـ‪0/90‬‬ ‫همبستگی بسیار باال‬

‫‪ 1-8‬کاربردهای ضریب همبستگی‬

‫محاسبه ضریب همبستگی برای تجزیه و تحلیل نتایج یك آزمون و محاسبه ضریب پایایی و روایی آزمون‬
‫ضروری است‪.‬‬

‫‪ 1-8-1‬در تعیین روایی‬

‫روایی محتوا و روایی پیش بینی‬

‫‪95‬‬
 ‫‪ 1-8-2‬در تعیین پایایی آزمون ها‬

‫هرچه ضریب همبستگی بین دو متغیر بزرگتر باشد‪ ،‬ضریب پایایی بزرگتر است‪ .‬پایایی کم باعث کاهش ضریب‬
‫همبستگی میشود‪ .‬روش های مختلفی برای این کار وجود دارد‪ ،‬از جمله‪:‬‬

‫روش پایایی مصحح‪ 1،‬روش بازآزمایی‪ 2،‬روش فرم های موازی یا هم ارز‪ ،‬روش دو نیمه کردن آزمون‪ 3،‬روش‬
‫‪4‬‬
‫کودر ریچارد سون‪.‬‬

‫روش پایایی مصحح‪ :‬استفاده از چند داور و یا قاضی برای ثبت رکوردها و امتیاز گذاری در آزمون های عملی‬

‫روش باز آزمایی‪ :‬ضریب همبستگی بین نمرات حاصل از دو بار اجرای آزمون ‪ ،‬ضریب اعتبار آزمون است‬

‫روش فرم های موازی‪ :‬دو آزمون معادل برای یك موضوع داده می شود‪ .‬ضریب همبستگی بین نمرات این دو‬
‫آزمون ضریب اعتبار آن آزمون ها به حساب می آید‪.‬‬

‫روش دو نیمه کردن آزمون‪ :‬یك آزمون داده می شود و پس از اجرا به دو نیمه مساوی تقسیم می شود‪ .‬برای‬
‫محاسبه ضریب اعتبار کل آزمون ضریب همبستگی بین نیمه ها را در فرمول اسپیرمن ـ براون قرار می دهند‪.‬‬

‫روش کودر ـ ریچاردسون‪ :‬یك آزمون اجرا می شود‪ ،‬همه سئواالت آزمون تحلیل می شوند و همسانی درونی‬
‫کل آزمون بررسی میشود (میلر و سالکیند‪.)2002 ،‬‬

‫‪ 1-9‬ضریب تعیین‬

‫با محاسبه ضریب تعیین میتوان تعیین کرد که چند درصد از کل واریانس ‪ X‬ناشی از واریانس ‪ Y‬است و‬

‫)‪V  (r x , y )(100‬‬
‫‪2‬‬
‫بالعکس‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Reliability‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Test- re test method‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Split - half method‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Kuder - Richardson method‬‬

‫‪96‬‬
‫ضریب تعیین توان دوم ضریب همبستگی ‪ r 2 ‬است که مقدار پراکندگی یك شاخص را به وسیله شاخص‬
‫دیگر توضیح میدهد‪ .‬موقعی که یك ضریب همبستگی دو برابر بزرگتر از دیگری باشد ضریب بزرگتر در واقع‬
‫بیانگر ‪ 4‬برابر مقدار پراکندگی است که ضریب کوچکتر توضیح میدهد مانند ‪ 0/80‬و ‪ %64 = 0/40‬و ‪.%16‬‬

‫‪ 1-10‬نکاتی در مورد ضریب تعیین‬

‫‪ -‬در ضریب همبستگی نمیتوان عمل مقایسه را انجام داد اما در ضریب تعیین میتوان عمل مقایسه را انجام داد‪.‬‬

‫‪ -‬ضریب تعیین برحسب درصد بیان میشود و هیچگاه منفی نمیشود‪.‬‬

‫‪ -‬بر خالف ضریب همبستگی‪ ،‬می تواند درصد اشتراک بین دو متغیر را نشان دهد‪.‬‬

‫‪ -‬اگر همبستگی ‪ r‬بین متغیرهای ‪ X,Y‬صفر باشد‪ ،‬ضریب تعیین مساوی صفر است‪ .‬پس هیچ یك از عوامل‬
‫پراکندگی محاسبه شده بین دو متغیر مشترک نیستند‪.‬‬

‫‪V  (r 2 )(100)  (0)(100)  0‬‬

‫‪ -‬اگر همبستگی )‪ (r‬بین متغیرهای ‪ X,Y‬برابر ‪ 1‬باشد‪ ،‬ضریب تعیین ‪ %100‬است‪ .‬یعنی ‪ %100‬پراکندگی بین دو‬
‫‪V  (12 )(100)  100‬‬ ‫متغیر مشترک است (پیرون‪.)2005 ،‬‬

‫‪1-11‬پیشبینی نمرههای استاندارد )‪(Z‬‬

‫پیشبینی‪ ،‬برآورد نمره فردی در یك شاخص براساس نمره او در یك یا چند شاخص دیگر میباشد‪ .‬چنانچه‬
‫میزان همبستگی بین دو متغیر ‪ x‬و ‪ y‬و نمرات استاندارد ‪ z‬برای متغیر ‪ x‬مشخص باشد‪ ،‬در این صورت می توان‬
‫نمره استاندارد‪ z‬برای متغیر ‪ y‬را از رابطه زیر محاسبه کرد‪:‬‬

‫) ‪Z Y  ( Z X )( rxy‬‬ ‫‪rxy :‬‬ ‫‪y, x‬‬ ‫ضریب همبستگی بین متغیرهای‬

‫‪Zy :‬‬ ‫‪y‬‬ ‫نمره پیشبینی شده برای متغیر‬

‫نمره استاندارد متغیر ‪ x‬که برای پیشبینی به کار میرود ‪Z x :‬‬

‫‪97‬‬
‫بر عکس این حالت نیز امکان پذیر است‪ ،‬یعنی از روی نمرات ‪ y‬می توان نمرات ‪ z‬را پیش بینی کرد که در این‬
‫حالت از رابطه زیر استفاده می شود‪:‬‬

‫) ‪Z Y  ( Z X )( rxy‬‬

‫مقدار رابطه بین متغیر پیش بینی شونده و متغیر پیش بینی کننده تابع عالمت و شدت ضریب همبستگی است‪ .‬در‬
‫صورتی که همبستگی مثبت باشد‪ ،‬جهت پیش بینی ‪ y‬همانند جهت نمره استاندارد ‪ x‬بوده و اگر همبستگی منفی‬
‫باشد‪ ،‬جهت پیش بینی ‪ y‬مخالف جهت نمره استاندارد ‪ x‬خواهد بود‪.‬‬

‫در صورتی که نمرات استاندارد پیش بینی شده (‪ )y‬را در دستگاه مختصات رسم کنیم‪ ،‬روی یك خط قرار می‬
‫گیرند که این خط را که با نمرات پیش بینی شده ارتباط دارد‪ ،‬خط رگرسیون می نامند‪.‬‬

‫‪ 1-12‬رگرسیون (خط برازش)‬

‫رگرسیون مدل آماریای است که برای پیشبینی عملکرد در یك متغیر از طریق متغیر دیگر به کار میرود مانند‬
‫پیشبینی درصد چربی بدن از طریق اندازهگیری ضخامت چربی زیر پوست‪.‬‬

‫ابتداییتـریـن روشی کـه در استفاده از ضریب همبستگی پیرسون بـرای پیشبینی به کار میرود‪ ،‬روش پیشبینی‬
‫کردن نمرههای استاندارد است‪ .‬متغیری کـه قصد پیشبینی آن را داریم بـا ‪ Y‬و متغیری کـه از طریق آن پیشبینی‬
‫صورت میگیرد با ‪ X‬نشان داده میشود (سالکیند‪.)2007 ،‬‬

‫‪1‬‬
‫‪ 1-13‬رگرسیون خطی‬

‫بر خالف ضریب همبستگی که ارتباط دو سویه دارد در تحلیل رگوسیون ارتباط یك سویه است ‪ .‬به علت همین‬
‫رابطه یك طرفه بین متغیر ها ‪ ،‬متغیر پیش بینی غیر قابل دستکاری است‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Linear Regression‬‬

‫‪98‬‬
‫مثال‪ :‬انتخاب نوع لباس بستگی به جنسیت دارد اما جنسیت بستگی به نوع لباس ندارد‪ .‬هنگامی که تحلیل‬
‫رگوسیون بین یك متغیر پیش بینی بایك متغیر مالک در نظر باشد‪ ،‬تحلیل رگرسیون ساده است‪ .‬وقتی دو یا چند‬
‫متغیر پیش بینی وجود داشته باشد تحلیل رگرسیون چند گانه است (سالکیند‪.)2007 ،‬‬

‫‪99‬‬
 ‫سوالهای آموزشی فصل هفتم‬

‫‪ -1‬در یك مطالعه ضریب همبستگی بین وزن و سرعت ‪ %95‬شده است چه رابطه ای بین وزن و سرعت وجود‬
‫دارد؟‬

‫ب) همبستگی منفی ضعیف‬ ‫الف) همبستگی منفی عالی‬

‫د) هیچ ارتباطی وجود ندارد‪.‬‬ ‫ج) همبستگی بسیار پایینی دارند‬

‫‪ -2‬اگر یك عدد ثابت در همه ی نمرات دو متغیر ضرب شود‪ ،‬ضریب همبستگی بین آن دو متغیر چه تغییری می‬
‫کند؟‬

‫ب) عالمت آن عوض می شود‪.‬‬ ‫الف) قابل پیش بینی نیست‬

‫د) تغییر نمی کند‪.‬‬ ‫ج) ضریب همبستگی در آن عدد ضرب می شود‪.‬‬

‫‪ -3‬چنانچه ضریب همبستگی بین نمره های دو نیمه یك آزمون برابر با ‪ 50/0‬باشد‪ ،‬برآورد ضریب اعتبار‬
‫(‪ )Reliability‬کل آزمون‪ ،‬کدام است؟‬

‫د) ‪0/67‬‬ ‫ج) ‪0/65‬‬ ‫ب)‪62/0‬‬ ‫الف)‪60/0‬‬

‫‪ -4‬اگر بین زمان دوی سرعت ‪ 45‬متر و استقامت عضالت کمربند شانه ای همبستگی(‪ )+%95‬وجود داشته باشد‪،‬‬
‫می توان گفت‪:‬‬

‫الف) چون همبستگی ‪ 100‬درصد نیست‪ ،‬نمی توان در مورد ارتباط آنها اظهارنظر نمود‪.‬‬

‫ب) احتماالً در بعضی موارد با افزایش سرعت افراد‪ ،‬استقامت عضالنی کاهش پیدا می کند‪.‬‬

‫ج) در اکثر موارد با افزایش سرعت افراد‪ ،‬استقامت عضالنی نیز افزایش پیدا می کند‪.‬‬

‫د) در اکثر موارد با افزایش سرعت افراد‪ ،‬استقامت عضالنی کاهش پیدا می کند‪.‬‬

‫‪ -5‬در مطالعات همبستگی‪ ،‬چه چیزی بررسی می شود؟‬

‫ب)رابطه رکوردهای دو گروه‬ ‫الف)رابطه بین دو صفت‬

‫‪100‬‬
 ‫د)رابطه علی و معلولی بین دو صفت‬ ‫ج)تفاوت رکوردهای دو گروه‬

‫‪ -6‬اگر همبستگی دو نیمه یك آزمون (‪ )1‬باشد‪ ،‬ضریب اعتبار آن چقدر است؟‬

‫د) ‪0/9‬‬ ‫ج) ‪1‬‬ ‫ب) ‪1/8‬‬ ‫الف) ‪1/9‬‬

‫‪ -7‬اگر بین دو نیمه آزمونی ‪ 0/6‬همبستگی وجود داشته باشد‪ ،‬ضریب اعتبار آزمون کدام است؟‬

‫د) ‪1/2‬‬ ‫ج) ‪0/75‬‬ ‫ب) ‪0/67‬‬ ‫الف) ‪0/6‬‬

‫‪ -8‬اگر بین وزن و ساعت بیداری از خواب هبستگی ‪ -1‬وجود داشته باشد‪ ،‬این بدین معناست که‪:‬‬

‫الف) با افزایش وزن‪ ،‬افراد سحر خیزتر می شوند‪.‬‬

‫ب) با افزایش وزن‪ ،‬ساعت بیداری افراد دیرتر می باشد‪.‬‬

‫ج) در ‪ 50‬درصد موارد با افزایش وزن‪ ،‬افراد سحرخیزتر هستند‪.‬‬

‫د) هیچ ارتباطی بین وزن و ساعت بیداری از خواب وجود ندارد‪.‬‬

‫‪ -9‬اگر ضریب همبستگی بین چابکی و تعادل ‪ 0/80‬باشد‪ ،‬به این معناست که ‪ .........‬درصد پراکندگی بین‬
‫چابکی و تعادل مشترک است‪.‬‬

‫د) ‪80‬‬ ‫ج) ‪64‬‬ ‫ب) ‪40‬‬ ‫الف) ‪20‬‬

‫‪ -10‬وقتی ضریب دشواری سؤالی را محاسبه می کنیم(ضریب ‪ ،)P‬کدام مورد نظر است؟‬

‫ب) محاسبه ضریب همبستگی بین سواالت‬ ‫الف) محاسبه واریانس سوال‬

‫ج) محاسبه ضریب همبستگی سوال با نمره کل آزمون‬

‫د)نسبت افرادی که به سوال پاسخ درست می دهند‪.‬‬

‫‪ -11‬ضریب همبستگی نتایج آزمون مهارتی بدمینتون تعدادی بازیکن با نتایج آنها در مسابقات قهرمانی کشور‬
‫‪ r =0/75‬گزارش شده است این آزمون دارای ‪ .........‬است‪.‬‬

‫‪101‬‬
 ‫د)ضریب تعیین پایینی‬ ‫ج)عینیت باالیی‬ ‫ب)اعتبارباالیی‬ ‫الف)ضریب تعیین باالیی‬

‫‪ -12‬چنانچه ضریب همبستگی بین خالقیت و توانایی ادراکی‪ -‬حرکتی برابر با ‪ 0/60‬و نمره ی استاندارد دانش‬
‫آموزی در آزمون خالقیت ‪ 0/80‬باشد نمره توانایی ادراکی حرکتی این دانش آموز چقدر خواهد بود؟‬

‫د)‪0/48‬‬ ‫ج)‪0/60‬‬ ‫ب)‪4/8‬‬ ‫الف)‪8‬‬

‫‪ -13‬ضریب آزمونی که در آن ضریب همبستگی بین نیمه های آزمون ‪ 0/78‬باشد چقدر است؟‬

‫د)‪0/34‬‬ ‫ج) ‪0/46‬‬ ‫ب)‪0/79‬‬ ‫الف) ‪0/87‬‬

‫‪ -14‬در نمرات روبه رو ضریب همبستگی چقدر است؟‬

‫الف) ‪_%99‬‬
‫‪X Y‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪9‬‬ ‫ب)‪%56‬‬

‫‪5‬‬ ‫‪6‬‬ ‫ج) ‪%64‬‬

‫‪7‬‬ ‫‪4‬‬ ‫د) ‪%79‬‬

‫‪ -15‬ضریب همبستگی بین دو متغییر‪ 0/6‬می باشد‪،‬اگر تمام نمره ها را درعدد ‪ 5‬ضرب کنیم ضریب‬
‫همبستگی اعداد جدید چقدر است؟‬

‫د) ‪3‬‬ ‫ج)‪0/6‬‬ ‫ب)‪0/5‬‬ ‫الف)‪0/3‬‬

‫باشد‪ ،‬به‬ ‫‪ -16‬زمانى که همبستگى بین دو متغییر قد و وزن در شاخص توده ى بدن برابر ‪rxy = + 0/90‬‬
‫این معناست که‪.....‬‬

‫الف) ‪ 81‬درصد تغییرات نیمرخ شاخص قد با تغییرات نیمرخ شاخص وزن همپوشانى دارد‪.‬‬

‫ب) ‪ 81‬درصد تغییرات شاخص قد از روى تغییرات شاخص وزن قابل پیش بینى است‪.‬‬

‫ج) ‪ 90‬درصد تغیییرات نیمرخ شاخص قد تابع نیمرخ شاخص وزن است‪.‬‬

‫د) ‪ 90‬درصد تغیرات نیمرخ شاخص قد با تغییرات نیمرخ شاخص وزن همسویى دارد‪.‬‬

‫‪102‬‬
‫‪ -17‬مربى تیم رتبه پنج بازیکن را در تست آمادگى جسمانى پیش بینى و در ستون ‪ R‬ثبت نموده و نمرات‬
‫بازیکنان در ستون ‪ X‬ارائه شده است‪.‬ضریب همبستگى بین پیش بینى مربى و نمرات بازیکنان چقدر است؟‬
‫د) ‪0/7‬‬ ‫ج)‪0/6‬‬ ‫ب) ‪0/3‬‬ ‫الف) ‪0/4‬‬

‫‪ -18‬همبستگی باال و مثبت آماری بین ایکس (‪ )X‬و ایگرگ (‪ )Y‬باعث می شود که ‪:‬‬

‫الف) خط رگرسیون قابل استفاده شود ‪.‬‬

‫ب) خط رگرسیون برآورد دقیقتری از ‪Y‬برای ‪ X‬معین بدست دهد‬

‫رسم شود‪.‬‬ ‫ج) خط رگرسیون با ضریب مثبت‬

‫د) همه انواع باال عملی شود‬

‫‪ -19‬در صورتی که مربی قصد تعیین رابطه بین نتایج حاصل از آزمون های مهارت تنیس روی میز با نتایج‬
‫مسابقات قهرمانی کشور را داشته باشد ‪ ،‬بهتر است از روش محاسبه ضریب همبستگی ‪...............‬استفاده کند ‪.‬‬

‫د) فی‬ ‫ج) گشتاوری پیرسون‬ ‫ب) پیرسون‬ ‫الف) اسپرمن‬

‫‪103‬‬
 ‫منابع‬

‫ سنجش و اندازهگیری در تربیت بدنی؛ دکتر مهرعلی همتی نژاد؛ فرهاد رحمانی نیا؛ انتشارات پیام نور؛ چاپ‬.1
1381 ‫سوم؛‬
2. Floden, r. E. (2001). Research on effects of teaching: a Continuing model for
research on teaching, in v. Richardson (4th ed.) Handbook of research on
teaching. Washington: american educational research association 3-16.
3. Hardy m. A. And bryman a. (2004). Handbook of data analysis, sage
publications.
4. Kaghan w.n., strauss a.l., barley s.r., brannen m.y., and thomas r.j., (1999) “the
practice and uses of field research in the 21 st century organization,” journal of
management inquiry. 67–81.
5. Miller d.c. And salkind n.j. (2002) handbook of research design and social
measurement. Sixth edition, sage publications.
6. Piéron m. (2005). Research on teaching physical activities and sport: paradigms
and selected results italian journal of sport sciences vol. 12.
7. Salkind n. J. (2007). Encyclopedia of measurement and statistics , sage
publications.
8. Krista j. Munroe-chandler. (2005). A discussion on qualitative research in
physical activity, athletic insight: the online journal of sport psychology,
volume 7, issue 1.
9. Beauchamp t.l., faden r.r., wallace r.j., and walters l. (1982). ethical issues in
social science research baltimore, md: johns hopkins university press.
10.J.g. Adair. (2001). “ethics of psychological research: new policies, continuing
Issues, new concerns,” canadian psychology, , pp. 25–37.

104
 ‫فصل ‪ : 8‬مفاهیم آماری وآمار استنباطی‬

‫‪ ‬واژۀ آمار از دو کلمه سنجش و اندازهگیری تشکیل شده است‪.‬‬

‫‪ ‬آمار عبارتست از جمع آوری اطالعات کمی و روشهای بررسی آنها‪.‬‬

‫‪ ‬هدف اصلی در آمار استنباطی‪ ،‬تعمیم نتایج به دست آمده از نمونه به جامعه است‪.‬‬

‫‪105‬‬
 ‫‪ 1-1‬مقدمه‬

‫روشهای آماری به پژوهشگر در طبقه بندی‪ ،‬خالصه کردن‪ ،‬توصیف و تفسیر اطالعات جمع آوری شده و‬
‫برقراری ارتباط از طریق آنها کمك می کند (آمار توصیفی) و به پژوهشگر امکان می دهد تا با استفاده از‬
‫اطالعات جمع آوری شده از یك نمونه کوچکی از آزمودنی ها‪ ،‬ویژگی های جامعه ای که نمونه از آن انتخاب‬
‫شده است را برآورد یا استنباط کند (آمار استنباطی)‪.‬‬

‫‪ 1-2‬تعریف‬

‫آمار‪1‬چهارچوبی برای روش های علمی که در تجزیه و تحلیل داده های عددی و مقداری به کار برده می شوند‪،‬‬
‫فراهم می کند‪ .‬همچنین به روش هایی گفته می شود که از طریق آنها ویژگی های گروه های بزرگ براساس‬
‫مشاهده یا اندازه گیری همان ویژگی ها در گروه های کوچك استنباط می شود (هندرسون و همکاران‪.)1999 ،‬‬

‫‪ 1-3‬طبقه بندی های آمار‬

‫‪3‬‬
‫‪ -1‬آمار توصیفی‪2‬و استنباطی‬

‫‪5‬‬
‫‪ -2‬آمار پارامتریك‪4‬و ناپارامتریك‬

‫‪ 1-3-1‬آمار توصیفی‬

‫آمار توصیفی به منظور سازمان دادن خالصه کردن و توصیف اندازه های نمونه به کار می رود و هدف از آن‬
‫پیش بینی و استنباط جامعه مورد مطالعه نیست‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Statistic‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Descriptive statistics‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Statistical inference‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Parametric statistics‬‬
‫‪5‬‬
‫‪Nonparametric statistics‬‬

‫‪106‬‬
 ‫‪ 1-3-2‬آمار استنباطی یا قیاسی‬

‫به منظور پیش بینی یا برآورد پارامترهای جامعه از طریق اندازه نمونه به کار برده می شود‪.‬‬

‫هدف آمار توصیفی سازمان دادن‪ ،‬خالصه کردن و توصیف اندازههای حاصل از انجام آزمون میباشد‪ ،‬در حالی‬
‫که هدف آمار استنباطی برآورد اندازههای جامعه از روی نمونه یا گروه میباشد که براساس احتماالت ریاضی‬
‫استوار است‪.‬‬

‫‪ 1-3-3‬آمار پارامتریک و ناپارامتریک‬

‫روش های آماری استنباطی که وجود آن ها به دانستن یا فرض کردن برخی از عوامل جامعه بستگی دارد‪ ،‬آمار‬
‫پارامتریك نامیده می شود‪ .‬این روش ها قدیمی ترین و در عین حال پر استفاده ترین روش های آماری هستند‪.‬‬
‫در آمار ناپارامتریك‪ ،‬اساس پذیرش آنها بر پایه مفروضات دقیق و محکم استوار نیست‪ .‬ما همیشه در عمل قادر‬
‫نیستیم که اندازه های جامعه را پیش بینی کنیم و یا مفروضاتی را درباره آنها بپذیریم‪ .‬اخیراً روش هایی توسعه‬
‫یافته اند که اساس پذیرش آنها بر پایه مفروضات دقیق و محکم استوار نیست‪ .‬این روش ها را آمار ناپارامتریك‬
‫نامیده اند‪.‬‬

‫‪ 1-3-4‬تفاوت آمار پارامتریک و ناپارامتریک‬

‫در آمار پارامتریك بایستی پراکندگی متغیرهای جامعه به صورت نرمال باشد‪ .‬در صورتی که توزیع به علت‬
‫کمبود تعداد نمونه به هنجار نباشد و نمونه گیری همراه با سوگیری باشد (تصادفی نباشد) و نیز متغیر‪ ،‬رتبه ای یا‬
‫اسمی باشد‪ ،‬آمار ناپارامتریك مورد استفاده قرار می گیرد‪.‬‬

‫‪ 1-4‬اصطالحات آماری‬

‫‪ 1-4-1‬جامعه‪ 1:‬جامعه به گروهی از افراد‪ ،‬اشیاء یا حوادث اطالق می شود که حداقل در یك ویژگی یا‬
‫صفت مشترک هستند‪ .‬در پژوهش‪ ،‬مفهوم جامعه به کلیه افرادی اطالق می شود که عمل تعمیم پذیری در مورد‬

‫‪1‬‬
‫‪Population‬‬

‫‪107‬‬
‫آنها صورت می گیرد‪ .‬اغلب از ما خواسته می شود که اطالعات مربوط به یك جامعه را با توجه به ویژگی یا‬
‫ویژگی هایی‪ ،‬مورد اندازه گیری و ارزشیابی قرار دهیم‪ .‬در این مرحله باید تأکید کرد جامعه در معنای گسترده‬
‫آن چیزی بیشتر از مجموعه ای از افراد است‪.‬‬

‫فرض کنید عالقه مند به برآورد متوسط قد دانشجویان دانشگاه های کشور باشیم‪ .‬در این حالت جامعه شامل تمام‬
‫دانشجویان سراسر کشور است که ویژگی مشترک آنها دانشجو بودن است‪ .‬هنگامی که چنین اندازه ای (میانگین‬
‫قد) برای جامعه محاسبه می شود‪ ،‬پارامتر نامیده می شود‪.‬‬

‫‪ 1-4-2‬پارامتر‪ 1:‬هنگامی که به ویژگی های یك جامعه کمیت یا ارزش داده می شود می توان آنها را اندازه‬
‫گیری نمود‪ .‬اندازه گیری هایی که ویژگی های یك جامعه را توصیف می کنند‪ ،‬پارامتر نامیده می شود‪.‬‬

‫برای برآورد پارامتر جامعه یکسری ویژگی ها الزم است که عبارتند از‪:‬‬

‫توزیع به هنجار‬ ‫‪‬‬

‫نمونه گیری تصادفی‬ ‫‪‬‬
‫متغیر کمی و پیوسته‬ ‫‪‬‬

‫‪ 1-4-3‬نمونه‪ 2:‬همیشه در عمل به علت وجود عواملی نظیر هزینه زیاد‪ ،‬وقت اندک‪ ،‬عدم امکانات و چیزهایی‬
‫از این قبیل‪ ،‬امکان اندازه گیری کل جامعه وجود ندارد‪ .‬بر این اساس محقق ناگزیر است اطالعات مورد نیاز را‬
‫از گروهی کوچك تر یا از یك زیر جامعه جمع آوری نماید و چنین فرض کند که اطالعات جمع آوری شده‬
‫نماینده کل جامعه مورد مطالعه است‪ .‬این گروه کوچك یا زیر جامعه به عنوان نمونه در نظر گرفته می شود‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Parameter‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Sample‬‬

‫‪108‬‬
‫‪ 1-4-4‬آماره‪ 1:‬اندازه هایی که از یك نمونه گرفته می شود و از آنها برای توصیف ویژگی های یك جامعه‬
‫استفاده می گردد‪ ،‬آماره نامیده می شود‪.‬‬

‫پارامترهای یك جامعه از طریق آماره برآورد می شوند‪ .‬ارتباط جامعه‪ ،‬پارامتر‪ ،‬نمونه و آماره در شکل زیر نشان‬
‫داده شده است (شکل ‪.)1-8‬‬

‫جامعه‬ ‫نمونه‬

‫پارامترها‪ :‬اندازه هایی‬ ‫آماره ها‪ :‬اندازه هایی‬

‫که ویژگی های جامعه‬ ‫که ویژگی های نمونه را‬
‫را توصیف می کند‪.‬‬ ‫توصیف می کند‪.‬‬

‫آماره ها‪ ،‬پارامترها را برآورد می کند‪.‬‬

‫شکل ‪ 1-8‬اصطالحات آماری‬

‫آسان ترین شیوه به خاطر سپردن این ارتباط‪ ،‬فهم این عبارتست که نسبت آماره به نمونه‪ ،‬مانند نسبت پارامتر به‬
‫جامعه است‪.‬‬

‫‪ 1-4-5‬متغیرها‪ 2:‬ویژگی های یك جامعه که از فردی به فرد دیگر و یا از شئ به شئ دیگر تفاوت دارد متغیر‬
‫نامیده می شود‪ .‬میزان قد‪ ،‬وزن‪ ،‬سن‪ ،‬هوش‪ ،‬اضطراب‪ ،‬توانایی خواندن و چاقی نمونه هایی از متغیرهای موجود‬
‫در انسان ها می باشند‪ .‬ما می توانیم این متغیرها را به کمیت تبدیل کنیم و یا برای آنها ارزش تعیین کنیم‪ .‬بنابراین‬
‫متغیرها را می توان به دو طبقه کمی و کیفی تقسیم کرد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Statistics‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Variable‬‬

‫‪109‬‬
‫متغیر بر اساس نقشی که در پژوهش دارد به دو دسته مستقل و وابسته تقسیم می شود‪ .‬متغیر مستقل متغیر پیش‬
‫فرض است و از طریق آن تغییرات متغیر وابسته اندازه گیری و تعیین می شود‪.‬‬

‫طبقه بندی عمده دیگری که از متغیرها شده است بر این اساس است که آیا متغیر گسسته است یا پیوسته؟‬

‫متغیرها به وسیله اعداد یا ارزش ها مشخص می شوند و ماهیت اعداد و ارزش ها به این مسأله که متغیر مورد نظر‬
‫پیوسته یا گسسته است‪ ،‬بستگی دارد‪.‬‬

‫متغیر گسسته متغیری است که می تواند اعداد یا ارزشهایی را که مشخص کننده یك وجه مشخص و معین از‬
‫یك مقیاس هستند‪ ،‬به خود اختصاص دهد‪ .‬برای مثال‪ ،‬جنس یك متغیر گسسته است‪ .‬یك شخص یا زن است یا‬
‫مرد و اختصاص دادن هر نوع ارزش دیگر بین این دو نوع ارزش امکان پذیر نیست‪.‬‬

‫متغیر پیوسته متغیری است که هر ارزش یا مقدار (اعشاری یا کسری) را می توان به آن اختصاص داد و هر عددی‬
‫که بین دو واحد آن انتخاب شود دارای معنی و مفهوم است‪.‬‬

‫در این متغیر درجه های مختلف اندازه گیری وجود دارد که به دقت وسیله اندازه گیری بستگی دارد‪ ،‬برای مثال‪:‬‬
‫وزن یك متغیر پیوسته است که مقدار آن می تواند بین صفر تا بی نهایت باشد (هاردی و بریمان‪.)2004 ،‬‬

‫این نکته قابل ذکر است که تشخیص بین متغیر گسسته و پیوسته در عمل‪ ،‬فقط به صورت نظری امکان پذیر است‬
‫و دلیل آن نیز کمبود وسایل اندازه گیری دقیق و مناسب است‪.‬‬

‫بهره هوشی به صورت نظری یك متغیر پیوسته است‪ ،‬اما در عمل‪ ،‬آزمونی که برای اندازه گیری هوش به کار‬
‫می رود‪ ،‬نمره را به صورت کلی یا نمره های گسسته نشان می دهد‪.‬‬

‫‪ 1-4-6‬حدود واقعی اعداد‪ :‬در مقیاس پیوسته‪ ،‬متغیر می تواند هر ارزش عددی را به خود اختصاص دهد و‬
‫از این رو ارزش های عددی متغیر های پیوسته تقریبی هستند‪ .‬با این حال می توان حدودی را تعیین کرد که‬
‫ارزش واقعی در آن قرار دارد‪ .‬حدود واقعیِ ارزش عددی یك متغیر پیوسته برابر حاصل جمع یا تفریق آن عدد‬
‫با نصف واحد اندازه گیری است‪.‬‬

‫‪110‬‬
 ‫‪ 1-5‬آمار استنباطی‬

‫‪ 1-6‬مقدمه‬

‫آمار توصیفی به بررسی شاخص های گرایش به مرکز‪ ،‬پراکندگی و همبستگی می پردازد‪ .‬هدف آمار استنباطی‬
‫نتیجه گیری در خصوص ویژگی های جامعه ای است که نمونه مورد مطالعه از آن انتخاب شده است‪.‬‬

‫هدف اصلی در آمار استنباطی‪ ،‬تعمیم نتایج به دست آمده از نمونه به جامعه است که بدین منظور باید به آزمون‬
‫فرضیه بپردازیم‪ .‬آزمون فرضیه یك فرایند استنتاجی است که هدف آن برآورد پارامتر جامعه ای است که نمونه‬
‫مورد مطالعه از آن انتخاب شده است‪ .‬آزمون فرضیه با صورت بندی کردن فرضیه های آماری آغاز می شود‪.‬‬

‫‪ 1-7‬فرض آماری و آزمون فرضیه‬

‫فرضیه عبارت از حدس یا گمان محقق درباره ارتباط بین متغیر هاست ‪ .‬فرضیه آماری‪ ،‬جمله یا عبارتی است که‬
‫پیرامون ویژگی های جامعه بیان می شود و امکان دارد درست نباشد‪ .‬به عبارت دیگر‪ ،‬فرضیه آماری یك بیان‬
‫کمی درباره پارامتر جامعه است و اصوالً بدون داشتن فرضیه آماری‪ ،‬امکان انجام یك آزمون آماری‪ ،‬سخت و‬
‫دشوار است‪.‬‬

‫فرض آماری حکم یا حدس درباره یك پارامتر جامعه یا توزیع یك متغیر تصادفی است‪ .‬آزمون فرضیه به‬
‫اعمالی گفته میشود که به موجب آن وجود رابطه بین متغیرها با درجهای از اطمینان تایید یا رد میشود‪ .‬در‬
‫آزمون فرضیه ممکن است یافتن اختالف بین متغیرها مورد نظر باشد‪ ،‬نه همبستگی بین آنها‪.‬‬

‫فرضیه آماری به دو دسته تقسیم می شود‪ :‬فرضیه صفر و فرضیه مقابل‬

‫‪ 1-7-1‬فرض صفر‪(1‬فرض متعارف یا فرض اولیه)‪ :‬این فرض بیانگر عدم اختالف یا ارتباط است‪ .‬هرگاه‬
‫تفاوت بین پیشرفت گروه آزمایش و گروه کنترل بقدری زیاد باشد (تفاوت معنی دار) که نتوان آن را به نوسان‬
‫های طبیعی ناشی از خطای نمونه گیری نسبت داد‪ .‬در این صورت فرض صفر رد می شود‪ .‬اما اگر تفاوت در‬

‫‪1‬‬
‫‪Null hypothesis‬‬

‫‪111‬‬
‫میانگین به آن اندازه نباشد که بتوان فرض صفر را رد کرد‪ ،‬در این حالت چنین نتیجه گیری می شود که بین دو‬
‫میانگین تفاوت معنی داری وجود ندارد و تفاوت ظاهری احتماالً از خطای تصادفی یا خطای نمونه گیری ناشی‬
‫می شود‪.‬‬

‫‪ 1-7-2‬فرض خالف‪ 1:‬مخالف فرض صفر را فرض مقابل می گویند و در اکثر موارد با فرضیه پژوهشی‬
‫مطابقت دارد‪ .‬فرض خالف نیز همانند فرض صفر به صورت پارامتر بیان می شود‪ .‬فرض خالف انتظار پژوهشگر‬
‫را پیرامون نتایج آتی پژوهش بیان می کند‪ .‬در آزمون فرضیه ممکن است دو نوع خطا صورت گیرد که به‬
‫خطاهای نوع اول و نوع دوم معروف هستند‪.‬‬

‫‪ 1-8‬خطاهای نوع اول و دوم‬

‫با استفاده از فرض صفر میتوان تعیین کرد که ارتباط یا اختالف بین متغیرها ناشی از خطای نمونهگیری است یا‬
‫خیر‪ .‬شکل منحنی ‪( t‬پاورقی‪ :‬توزیع تی ‪ :‬هر قدر حجم یا اندازه نمونه کوچك تر باشد ‪ ،‬نمودار توزیع آن مسطح‬
‫تر و گسترده تر می شود این توزیع غیر طبیعی را توزیع ‪ t‬می نامند) به حجم نمونه بستگی دارد و هرگاه حجم‬
‫نمونه بزرگتر از ‪ 30‬بـاشد‪ ،‬توزیع ‪ Z,t‬تقریباً یکسان هستند‪ .‬هنگامی کـه فرض صفر درست است ولی ما آن را رد‬
‫میکنیم‪ .‬مرتکب خطا یا اشتباه نوع اول ‪  ‬شدهایم و اگر هنگامی که این فرض در واقع نادرست است و باید‬
‫رد شود فرض صفر را قبول یا تأیید کنیم مرتکب خطای نوع دوم ‪  ‬شدهایم‪.‬‬

‫اگر احتمال بروز خطای نوع اول کاهش پیدا کند احتمال به وقوع پیوستن خطای نوع دوم افزایش می یابد‪ .‬اکثر‬
‫محققان سعی می کنند احتمال بروز خطای نوع اول را کاهش دهند‪ .‬احتمال ارتکاب خطای نوع دوم به چهار‬
‫عامل زیر بستگی دارد‪:‬‬

‫‪ .1‬سطح معنی داری‪ :‬احتمال ارتکاب خطای نوع دوم به مقدار سطح معنی دار بودن آزمون آماری بستگی دارد‪.‬‬
‫تغییر در مقدار ‪ ‬در تعیین محدوده ناحیه رد که برای آزمون آماری انتخاب می شود‪ ،‬تأثیر دارد‪ .‬در صورتی که‬

‫‪1‬‬
‫‪Alternate hypothesis‬‬

‫‪112‬‬
‫مقدار ‪ ‬کاهش یابد‪ ،‬به عنوان مثال اگر از ‪ 0/05‬به ‪ 0/01‬برسد‪ ،‬ارزش بحرانی آزمون آماری یا ناحیه رد فرض‬
‫صفر افزایش پیدا خواهد کرد‪.‬‬

‫‪ .2‬اندازه تأثیر متغیر مستقل‪ :‬احتمال ارتکاب به خطای نوع دوم با تغییر اندازه یا شدت متغیر مستقل تغییر می کند‪.‬‬
‫بین تأثیر متغیر مستقل و خطای نوع دوم رابطه معکوس وجود دارد‪ .‬به این معنی که هر چه تأثیر متغیر مستقل‬
‫افزایش پیدا کند‪ ،‬خطای نوع دوم کاهش می یابد و در نتیجه توان آزمون افزایش پیدا خواهد کرد‪.‬‬

‫‪ .3‬مقدار پراکندگی متغیر وابسته‪ :‬احتمال ارتکاب خطای نوع دوم به مقدار پراکندگی موجود در نمره های متغیر‬
‫وابسته نیز بستگی دارد‪ .‬به همین خاطر‪ ،‬به منظور کاهش احتمال وقوع خطای نوع دوم و در نتیجه آن افزایش‬
‫توان آزمون‪ ،‬پژوهشگر باید سعی کند پراکندگی متغیر وابسته را به حداکثر مقدار برساند (یا مقدار پراکندگی‬
‫متغیر های خطا را به حداقل برساند)‪ .‬برای اینکه پژوهشگر پراکندگی متغیر های خطا را به حداقل برساند‪ ،‬باید‬
‫متغیرهایی را که محقق را دچار اشتباه می کنند‪ ،‬کنترل کند و خطاهای اندازه گیری را به حداقل برساند‪.‬‬

‫‪ .4‬اندازه یا حجم نمونه‪ :‬پژوهشگر با استفاده از میانگین نمونه‪ ،‬به برآورد میانگین جامعه می پردازد‪ .‬از طرفی ممکن‬
‫است پژوهشگر در این برآورد مرتکب خطا شود که به آن خطای استاندارد میانگین گفته می شود و از رابطه زیر‬
‫محاسبه می شود‪:‬‬

‫‪S‬‬
‫‪Sx ‬‬
‫‪n‬‬

‫انحراف معیار توزیع میانگینها‪ ،‬شاخصی است کـه بـه وسیله آن خطای نـمـونـهگیری‪ ،‬اندازهگیری میشود‪.‬‬
‫درجه تغییرات اطمینان یا اعتماد (‪ 99 ،95 ،68‬درصد) را سطوح اطمینان یا اعتماد نامیدهاند‪ .‬هرچه میانگین نمونه‬
‫از میانگین جامعه فاصله بیشتری داشته باشد‪ ،‬کمتر میتوانیم به آن اعتماد داشته باشیم‪.‬‬

‫‪113‬‬
 ‫‪1‬‬
‫‪ 1-9‬توان آزمون‬

‫توان یك آزمون آماری معادل احتمال رد ‪ H0‬است‪ ،‬هنگامی که این فرض واقعاً غلط است‪ .‬به عبارت دیگر‪،‬‬
‫توان آزمون برابر است با احتمال قبول ‪ H1‬وقتی که این فرض واقعاً درست است‪ .‬از این رو توان آزمون آماری‬
‫برابر‬

‫‪ 1- ‬است‪ .‬بنابراین باید توجه داشت که هر عامل یا شرایطی که موجب کاهش ‪ ‬شود‪ ،‬توان آزمون را‬
‫افزایش خواهد داد‪.‬‬

‫‪2‬‬
‫‪ 1-10‬سطح اطمینان‬

‫احتمال ارتکاب خطای نوع اول را سطح اطمینان یا سطح معنی دار بودن آزمون می نامند‪ .‬انتخاب سطح اطمینان‬
‫اختیاری بوده و اغلب پژوهشگران سطوح ‪ %95‬و ‪ 0/05( %99‬و ‪ 0/01‬خطا) را به عنوان سطوح اطمینان انتخاب‬
‫می کنند‪ .‬به عبارت دیگر‪ ،‬در صورتی که مثالً اختالف بین دو میانگین با احتمال ‪ 95‬درصد به علت خطای نمونه‬
‫گیری نباشد‪ ،‬اختالف معنی داری بین میانگین ها وجود خواهد داشت و فرض صفر رد می شود‪.‬‬

‫‪3‬‬
‫‪ 1-11‬روش های نمونهگیری‬

‫صرف نظر از اینکه از چه روش آمار استنباطی استفاده می کنیم‪ ،‬قدرت استنباط یا برآورد تحت تأثیر روش نمونه‬
‫گیری قرار دارد‪ .‬در صورتی که نمونه انتخاب شده نماینده واقعی جامعه مورد مطالعه نباشد‪ ،‬یا به عبارت دیگر‪،‬‬
‫نمونه گیری دارای سوگیری باشد‪ ،‬در این صورت امکان برآورد صحیح و دقیق درباره جامعه وجود نخواهد‬
‫داشت‪.‬‬

‫روش های صحیح و مناسب نمونه گیری‪ ،‬میزان سوگیری را کاهش می دهد‪ ،‬که در این حالت نمونه انتخاب‬
‫شده دارای اعتبار بیشتری خواهد بود‪ .‬به منظور اطمینان پیدا کردن از اینکه نمونه انتخاب شده یك نماینده واقعی‬

‫‪1‬‬
‫‪Power of Statistical test‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Level of confidence‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Sampling methods‬‬

‫‪114‬‬
‫از جامعه مورد مطالعه است‪ ،‬باید از روش های صحیح نمونه گیری استفاده کرد‪ .‬روش های مختلف نمونه گیری‬
‫به شرح ذیل می باشند‪:‬‬

‫‪1‬‬
‫‪ 1-11-1‬روش تصادفی ساده‬

‫در این نوع نمونه گیری هر یك از اعضای جامعه مورد مطالعه جهت انتخاب شدن شانس مساوی دارند‪ .‬افراد‬
‫انتخاب شده باید بر اساس قانون احتماالت و شانس‪ ،‬دارای ویژگی های مشابه جامعه ای که از آن انتخاب شده‬
‫اند‪ ،‬باشند‪ .‬یکی از مشکالت روش تصادفی ساده تهیه و تدوین فهرست افراد جامعه (به ویژه در جامعه های‬
‫گسترده) است‪.‬‬

‫‪2‬‬
‫‪ 1-11-2‬روش منظم یا سیستماتیک‬

‫این روش برای انتخاب نمونه از یك جامعه مشخص و تعریف شده به کار می رود‪ .‬در این روش‪ ،‬اعضای نمونه‬
‫از طریق لیست یا فهرستی از افراد یا اعضای جامعه که در دسترس است‪ ،‬انتخاب می شوند‪ .‬از این رو‪ ،‬روش‬
‫نمونه گیری سیستماتیك زمانی مورد استفاده قرار می گیرد که تمام اعضای جامعه تعریف شده و قبال به صورت‬
‫تصادفی فهرست شده باشند‪ .‬روش سیستماتیك از روش تصادفی ساده آسان تر بوده و در آن انتخاب هر فرد‪،‬‬
‫مستقل از انتخاب سایر افراد نیست‪.‬‬

‫‪ 1-11-3‬روش طبقه ای‬

‫در صورتی که بخواهیم نمونه تحقیقی را طوری انتخاب کنیم که افراد انتخاب شده به عنوان نماینده جامعه با‬
‫همان نسبتی که در جامعه وجود دارند‪ ،‬در نمونه حضور داشته باشند‪ ،‬در این صورت مجبوریم از روش نمونه‬
‫گیری طبقه ای ا ستفاده کنیم‪ .‬در این حالت جامعه به گروه های متجانس تقسیم شده و از هر گروه از افراد که‬

‫‪1‬‬
‫‪Simple random method‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Systematic method‬‬

‫‪115‬‬
‫دارای ویژگی های مشابه هستند‪ ،‬نمونه ای انتخاب می شود و مجموع این نمونه ها به عنوان نمونه نهایی محسوب‬
‫می شود‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪ 1-11-4‬روش خوشه ای‬

‫هنگامی که جامعه مورد مطالعه بسیار زیاد و از لحاظ وسعت‪ ،‬بسیار گسترده باشد‪ ،‬انتخاب نمونه کار سخت و‬
‫دشواری خواهد بود‪ .‬در این حالت انتخاب افراد با استفاده از روش های نمونه گیری قبلی به وقت‪ ،‬هزینه و‬
‫نیروی انسانی زیاد نیاز دارد‪ .‬به منظور تسهیل در این کار از نمونه گیری خوشه ای استفاده می شود‪.‬واحد نمونه‬
‫گیری فرد یا عضو نیست‪ ،‬بلکه گروهی از افراد است که به صورت طبیعی در یك گروه مشخص قرار گرفته و‬
‫در اصل کل جامعه مورد مطالعه از این گروه های مجزا تشکیل شده است‪.‬‬

‫نمونه گیری خوشه ای به دو صورت تك مرحله ای و چند مرحله ای انجام می شود‪.‬‬

‫‪ 1-12‬خطای نمونه گیری‬

‫چنانچه از جامعه ای نمونه های متفاوتی را به صورت تصادفی انتخاب کنیم‪ ،‬مالحظه خواهیم کرد که همه آنها‬
‫دارای ویژگی های یکسانی نیستند‪ .‬علت این امر وجود نوعی خطا به نام خطای نمونه گیری است‪ .‬لزوماً خطای‬
‫نمونه گیری نتیجه اشتباه نمونه گیری نیست‪ .‬این خطا ممکن است به علت اختالف های فاحش بین آزمودنی ها‬
‫باشد‪ .‬این پدیده را می توان با استفاده از قضیه حد مرکزی‪ ،‬که خود از قانون احتمال گرفته شده است توضیح‬
‫داد‪.‬‬

‫‪ 1-13‬قضیه حد مرکزی‬

‫‪1‬‬
‫‪Cluster method‬‬

‫‪116‬‬
‫چنانچه نمونههای متعددی از یك جامعه انتخاب کنیم ‪ ،‬توزیع میانگین های محاسبه شده تقریباً مساوی میانگین‬
‫جامعه است ‪ .‬میانگین یك نمونه با ‪ 68/26‬درصد اطمینان بین ‪ +1‬و ‪ -1‬انحراف معیار از میانگین جامعه قرار‬
‫خواهد گرفت ‪.‬‬

‫‪ 1-14‬خطای اندازهگیری‬

‫از نظر تئوری اندازهگیری‪ ،‬نمره آزمون که در اصطالح آن را نمره مشاهده شده میگویند از دو اندازه تشکیل‬
‫شده است‪ :‬نمره واقعی و خطای اندازهگیری‪ .‬خطای اندازهگیری شامل خطاها به هنگام اندازهگیری افراد‪ ،‬ثبت‬
‫نمرهها و از این قبیل است و خطای نمونهگیری از این ناشی میشود که نمونه صد در صد معرف جامعه نباشد‪.‬‬

‫‪S e  S X 1  rxx‬‬ ‫‪‬‬ ‫فرمول خطای معیار اندازهگیری ‪‬‬

‫خطای معیار اندازهگیری‪S e :‬‬ ‫انحراف معیار آزمون = ‪S X‬‬ ‫ضریب پایایی = ‪rxx‬‬

‫هرچه ضریب همبستگی بیشتر بـاشد و یـا انحراف استاندارد کمتر بـاشد‪ ،‬خطای معیار انـدازهگیری کمتر است و‬
‫در نتیجه اعتبار نمرههای آزمون بیشتر خواهد بود (باالرد‪.)2006 ،‬‬

‫‪ 1-15‬عواملی که سبب خطای اندازهگیری میشوند‬

‫الف ـ عوامل بیرونی ‪ 1:‬که به شرایط و نحوه اجرای آزمون مربوط است و عبارتند از‪ :‬نامساعد بودن جلسه آزمون‪،‬‬
‫بیماری‪ ،‬عدم تعادل روانی آزمودنی‪ ،‬حدس زدن پاسخها و اشتباه در نمرهگذاری پاسخها و خستگی‪.‬‬

‫ب ـ عوامل درونی ‪ 2:‬که مستقیماً به کیفیت آزمون مربوط است و عبارتند از‪ :‬محدود بودن سؤاالت آزمون‪ ،‬عدم‬
‫تجانس یا همگنی سواالت با یکدیگر‪ ،‬طوالنی بودن و دشواری آزمون‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪External factors‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Enternal factors‬‬

‫‪117‬‬
 ‫‪1‬‬
‫‪ 1-16‬درجات آزادی‬

‫درجات آزادی را می توان برابر تعداد آزمودنی ها ‪ ،‬منهای تعدد پارمترهایی دانست که قصد برآورد آنها را‬
‫داریم ‪ .‬فرض کنید که از ما خواسته اند ‪ 4‬عدد را طوری انتخاب کنیم که مجموع اعداد اول و دوم ‪ 10‬و همچنین‬
‫مجموع کل اعداد مور نظر نیز ‪ 16‬شود از این رو دو محدودیت وجود دارد ‪ .‬بنابراین درجات آزادی برابر خواهد‬
‫‪df = 2-4 = 2‬‬ ‫بود با ‪:‬‬

‫تعداد درجات آزادی بستگی به شاخصی دارد که قصد برآورد آن را داریم ‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Degree of freedom‬‬

‫‪118‬‬
 ‫سوالهای آموزشی فصل هشتم‬

‫‪ -1‬در یك آزمون ‪ 50‬سوالی ‪ 6‬گزینه ای‪ ،‬دانش آموزی به ‪ 38‬سوال پاسخ «درست» و به ‪ 10‬سوال پاسخ‬
‫«نادرست» داده است‪ .‬نمره اصالح شده وی پس از محاسبه خطای حدس زدن‪ ،‬کدام است؟‬

‫د)‪00/36‬‬ ‫ج)‪50/35‬‬ ‫ب)‪00/35‬‬ ‫الف)‪67/34‬‬

‫‪ -2‬اگر ضریب اعتبار (‪ )Reliability‬یك آزمون پیشرفت تحصیلی برابر با ‪ 0/64‬و انحراف استاندارد آن ‪10‬‬
‫باشد‪« ،‬خطای معیار اندازه گیری» (‪ )SEM‬کدام است؟‬

‫د) ‪6/40‬‬ ‫ج) ‪6/00‬‬ ‫ب) ‪3/60‬‬ ‫الف) ‪3/00‬‬

‫‪ -3‬میزان باالی خطای معیار اندازه گیری بیانگر آن است که‪:‬‬

‫الف) آزمون از روایی برخوردار نیست‬

‫ب) آزمون از ثبات باالیی برخوردار نیست‬

‫ج) آزمون معیار خوبی برای اندازه گیری نیست‬

‫د) آزمون انحراف معیار باالیی ندارد‬

‫‪119‬‬
 ‫منابع‬

‫دکتر فرهاد رحمانی‬-‫ ؛ دکتر مهرعلی همتی نژاد‬spss ‫ اندازه گیری و ارزشیابی در تربیت بدنی و کاربرد نرم افزار‬.1
1389 ‫سید مرتضی طیبی؛ نشر عصر انتظار؛‬-‫محمد همتی نژاد‬-‫نیا‬
1381 ‫جکسون؛ مترجمان سپاسی و نوربخش؛ انتشارات سمت؛‬,‫ سنجش و اندازه گیری در تربیت بدنی؛ بوگارتنر‬.2
3. Henderson, k. A., ainsworth, b. E., stolarzcyk, l. M., hootman, j. M.; levin, s.
(1999). Notes on linking qualitative and quantitative data: the cross cultural
physical activity participation study. Leisure sciences, 21, 247-255.
4. Floden, r. E. (2001). Research on effects of teaching: a Continuing model for
research on teaching, in v. Richardson (4th ed.) Handbook of research on
teaching. Washington: american educational research association 3-16.
5. Hardy m. A. And bryman a. (2004). Handbook of data analysis, sage
publications.
6. Ballard, c. (2006). measure of success, sports illustrated (si.com), 10- 01.
7. Blackburn r.s. (1987). “experimental design in organizational settings,” in j.w.
Lorsch (ed.), handbook of organizational behavior (upper saddle river, nj:
Prentice hall, , pp. 127–28.
8. Goetz, j. P., & lecompte, m. D. (1984). Ethnography and qualitative design in
educational research. Orlando, fl: academic press.
9. Guba, e. G., & lincoln, y. S. (1994). Competing paradigms in qualitative
research. In n. K. Denzin, & y. S. Lincoln (eds.), handbook of qualitative
research (pp. 105-117). Thousand oaks: sage publications.
10. Floden, r. E. (2001). Research on effects of teaching: a Continuing model for
research on teaching, in v. Richardson (4th ed.) Handbook of research on
teaching. Washington: american educational research association 3-16.
11. Hardy m. A. And bryman a. (2004). Handbook of data analysis, sage
publications.
12. Henderson, k. A., ainsworth, b. E., stolarzcyk, l. M., hootman, j. M.; levin, s.
(1999). Notes on linking qualitative and quantitative data: the cross cultural
physical activity participation study. Leisure sciences, 21, 247-255.

120
 ‫فصل ‪ : 9‬روش های نمره دهی در تربیت بدنی‬

‫‪ ‬به طور کلی از دو روش حرفی و عددی در نمره دهی استفاده میشود‬

‫‪121‬‬
 ‫‪ 1-1‬مقدمه‬

‫در این فصل با طرح ها و روش های نمره دهی در تربیت بدنی آشنا خواهید شد‪.‬‬

‫‪ 1-2‬طرح های نمره دهی در تربیت بدنی‬

‫از طرح های رایج برای نمره دادن در تربیت بدنی می توان از طرح های مك کرومیك‪ 1‬و الپورت‪ 2‬نام برد‪.‬‬
‫طرح پیشنهادی مك کرومیك شامل چهار مرحله است‪( :‬کریستا‪.)2005 ،‬‬

‫‪1‬ـ پیشآزمون (ابتدای سال)‬

‫‪2‬ـ میان ترم (میانه سال)‬

‫‪3‬ـ پسآزمون (پایان سال)‬

‫‪4‬ـ آزمون کتبی نظری پایان سال‬

‫طرح دیگری که به وفور مورد استفاده قرار می گیرد طرح پیشنهادی الپورت است‪ .‬مراحل نمره دهی در این‬
‫طرح به شرح ذیل می باشند‪:‬‬

‫‪1‬ـ اجرای مهارتهای ورزشی‬

‫‪2‬ـ آگاهی از قوانین و مقررات در ورزشها‬

‫‪3‬ـ نگرشهای اجتماعی شامل حس همکاری‪ ،‬ورزش دوستی‪ ،‬رهبری ‪.‬‬

‫‪4‬ـ اندام متناسب و آگاهی در رعایت اصول فعالیتهای پایه (آدایر‪.)2001 ،‬‬

‫‪ 1-3‬روشهای نمره دادن در تربیتبدنی‬

‫به طور کلی از دو روش حرفی و عددی در نمره دهی استفاده می شود‪.‬‬

‫روش حرفی ‪ :‬الف ) مردودی و قبولی ب) توصیفی‬

‫‪1‬‬
‫‪Mac Cromic‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Lapourt‬‬

‫‪122‬‬
 ‫روش عددی ‪ :‬این روش اشکاالتی دارد ‪:‬‬

‫‪ -‬عدالت را نمی توان اجرا کرد زیرا واحد هر مقیاس با مقیاس دیگر تفاوت دارد مانند کشش از بارفیکس با عمل‬
‫دراز و نشست‬
‫‪ -‬چنین نمراتی را نمی توان با هم جمع نمود و معدل گیری کرد‪.‬‬
‫‪ -‬چنین نمراتی را نمی توان با هم مقایسه کرد‪( .‬اشمیت‪.)2000 ،‬‬

‫‪ 1-4‬روش های نمره دهی در تربیت بدنی‬

‫‪1‬‬
‫‪ 1-4-1‬روش هنجاری‬

‫استفاده از رتبه ها در نمرهگذاری روش هنجاری بـه شمار میرود و ضعف آن ایـن است کـه نمره دانشآموز به‬
‫عملکرد سایر دانشآموزان کالس بستگی دارد و همچنین ارفاقی برای کیفیت کالس در نظر گرفته نمیشود‪،‬‬
‫یعنی نسبت معینی از دانشآموزان باید نمرههای باال و نسبت معینی از آنها باید نمرههای پایین بگیرند‪.‬‬

‫موقعی که هنجارها شاخته شدند از آنها میتوان به مدت ‪ 2‬تا ‪ 5‬سال استفاده کنیم‪ .‬هنجارهای معلم ساخته احتماالً‬
‫منصفانهترین نوع برای دانشآموزان به شمار میروند‪.‬‬

‫هنجارهای رتبه درصدی به آسانی فهمیده میشوند و رتبۀ نسبی عملکرد دانشآموزان را در مقایسه با‬
‫همکالسیهایشان را نشان میدهد‪ ،‬ولی نباید آنها را برای بدست آوردن یك نمره مرکب که براساس چندین‬
‫اندازهگیری است با همدیگر جمع کرد و باید از هنجاریهای نمره ‪ T‬استفاده کرد‪.‬‬

‫معروفترین نورم و یا هنجار عبارتند از‪:‬‬

‫ـ نورمهای سنی‪:‬‬

‫در نورمهای سنی و کالسی عملکرد یك فرد با عملکرد یك گروه مرجع مقایسه میشود اما در نورمهای‬
‫درصدی و استاندارد (نمرات معیار) موقعیت نسبی یك فرد در گروهی که او خود عضوی از آن است نشان داده‬
‫میشود‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Normative approaches‬‬

‫‪123‬‬
‫در نورم سنی عملکرد یك فرد با عملکرد گروه هم سن خود مقایسه میشود‪ ،‬استفاده از نورمهای سنی در دوره‬
‫ابتدایی و دبستان بهترین مرحله کاربرد این نوع نورم است البته در دوره دبیرستان نیز کاربرد دارند‪.‬‬

‫ـ نورمهای درصدی‬

‫در نورمهای درصدی از رتبه درصدی یا صدکها استفاده میشود‪ .‬رتبه درصدی وضعیت سنی فرد را در گروه‬
‫برحسب کسانی که نمره پایین تر از او گرفتهاند‪ ،‬مشخص میکند‪ .‬واحدهای درصدی در دامنه میانی کوچك و‬
‫در کرانهها بزرگ است‪.‬‬

‫ـ نورمهای کالسی‬

‫ـ نورمهای استاندارد (نمرات معیار) ‪:‬‬

‫در نورمهای استاندارد فاصله نمرات ازمیانگین بر حسب انحراف استاندارد (معیار) میباشد‪ .‬در این روش موفقیت‬
‫نسبی یك فرد در یك گروه با نشان دادن فاصله نمره او از میانگین نمرات معلوم میشود و معروفترین آنها نمره‬
‫‪ ،Z‬نمره ‪ ،T‬هوشبهر انحرافی و نمرات چند ارزشی‪.‬‬

‫نورمهایی که برحسب شاخصهای متفاوت طبقهبندی به دست میآیند‪ ،‬کاملترین نورمها میباشند‪.‬‬

‫اعتبار نورم بستگی به تعداد نمونه و طریقه نمونهگیری دارد‪ .‬اغلب نورمهایی که از اعتبار زیادی برخوردارند‪،‬‬
‫نمونهای متجاوز از دو هزار نفر داشتهاند‪.‬‬

‫سیستم نمرهگذاری سنتی (الف‪ ،‬ب‪ ،‬ج‪ ،‬د‪ ،‬ه) براساس استانداردهای هنجاری استوار است (باالرد‪.)2006 ،‬‬

‫‪1‬‬
‫‪ 1-4-2‬روش مالکی‬

‫در روش مالکی به دو شیوه نمره دهی انجام می شود‪ :‬درصد صحیح و مشاهده ای‪.‬‬

‫‪ 1-4-3‬روش درصد صحیح‪ :‬در این روش نمره فرد را بر حداکثر نمره ممکن تقسیم می کنیم‪:‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Criteria methods‬‬

‫‪124‬‬
 ‫نمره يا رکورد فرد‬
‫‪ ‬امتياز درصد صحيح‬ ‫پيشرونده ‪100 ‬‬
‫بهتريننمره يا رکوردمالک) قلطم)‬

‫بهتريننمره يا رکوردمالک) قلطم)‬

‫‪ ‬امتياز درصد صحيح‬ ‫پسرونده ‪100 ‬‬
‫نمره يا رکورد فرد‬

‫سپس با استفاده از جدول نمره حرفی داده میشود (کریسول‪.)1994 ،‬‬

‫‪ 1-4-4‬روش مشاهدهای‪ 1:‬در این روش معلم نمرات شاگردان را از حداکثر تا حداقل مرتب می کند ‪،‬‬
‫سپس با مشاهده نمرات را عالمت گذاری می نماید به این ترتیب که از باالترین نمره تا اولین عالمت نمره الف‬
‫می گیرند ‪ ،‬نمرات بین اولین و دومین عالمت نمره ب می گیرند‪.‬‬

‫‪ 1-4-5‬روش منحنی طبیعی‪ 5(2‬ارزشی)‪:‬‬

‫روش منحنی طبیعی بر مبنای تعیین میانگین و انحراف معیار یك گروه از نمرهها است‪.‬‬

‫این روش ما را قادر می سازد تا با مشاهده منحنی به سادگی در مورد نمرات ارزیابی کنیم‪ .‬برای استفاده از این‬
‫باشد با استفاده از روش زیر‬ ‫روش ابتدا نیاز به محاسبه نمرات ‪ z‬داریم ‪ .‬سپس در صورتی که فرض بر‬
‫نمرات خام را به نمرات حرفی ‪ 5‬ارزشی تبدیل می کنیم(زیر منحنی قرار دادن نمرات) ‪:‬‬

‫‪ -3 ،‬و ‪ +3‬شش واحد وجود دارد لذا با تقسیم ‪ 6‬بر ‪ ، 5‬منحنی به پنج واحد تقسیم می شود‬ ‫با فرض‬

‫که هر واحد دارای ارزشی برابر ‪ z‬می باشد در نتیجه نمره الف نمرات بین ‪ +3‬تا ‪ ، Z+1/8‬نمره ب ‪ + 1/8‬تا‬
‫‪ + 0/6‬تا ‪ -0/6‬نمره >‪ -0/6‬تا ‪1/8‬و نمره هـ ‪ -1/8‬تا ‪ -3‬را در بر می گیرد ‪.‬‬

‫=‪ ، Z‬بین ‪ -5‬و ‪ +5‬ده واحد وجود دارد و با تقسیم ‪ 10‬بر ‪ ، 5‬منحنی به پنج واحد تقسیم می شود‬ ‫اما با فرض‬
‫که هر واحد دارای ارزشی برابر ‪ 2Z‬می باشد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Observational method‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Normal Curve method‬‬

‫‪125‬‬
 ‫‪ 1-4-5‬مقیاس پنج ارزشی‬

‫نمرههای عالی (الف) ‪X  1/ 8Sd‬‬

‫‪ > X  1/ 8Sd‬نمرههای خوب (ب) > ‪X  0 / 6Sd‬‬

‫‪ > X  0 / 6Sd‬نمرههای متوسط (ج) > ‪X  0 / 6Sd‬‬

‫‪ > X  0 / 6Sd‬نمرههای ضعیف (د) > ‪X  1/ 8Sd‬‬

‫‪ > X  1/ 8Sd‬نمرههای خیلی ضعیف (هـ)‬

‫‪ 1-4-6‬نمره دهی با استفاده از نمرات استاندارد ‪T‬‬

‫‪ 1-4-7‬تبدیل نمره ‪ T‬به نمرات حرفی ‪ 5‬ارزشی‬

‫نمرات ‪ T‬از ‪ 20‬شروع شده و تا ‪ 80‬ادامه دارند ‪ .‬بین ‪ 20‬و ‪ 80‬شصت واحد وجود دارد ‪ .‬لذا با تقسیم ‪ 60‬بر ‪5‬‬
‫منحنی به پنج واحد تقسیم می شود که هر واحد دارای ارزشی برابر ‪ z12‬می باشد (فلودن‪.)2001 ،‬‬

‫‪ 1-4-8‬تبدیل نمره ‪ T‬و امتیازات درصدی به معیار ‪ 20‬نمره ای‬

‫ابتدا تمام نمره ها را با هم جمع کنید‬ ‫‪-1‬‬

‫سپس معدل نمره ها را به دست آورید‬ ‫‪-2‬‬
‫حال با برقراری یك تناسب ساده‪ ،‬نمره را در معیار بیست نمره ای به دست آورید به عبارت دیگر‪:‬‬ ‫‪-3‬‬

‫× نمره فرد در معیار قدیم = نمره فرد در معیار جدید‬

‫مثال‪ :‬فردی که دارای امتیاز ‪ 80‬درصدی است در معیار ‪ 20‬نمره ای چه امتیازی کسب می کند ؟‬

‫‪ = 80‬نمره فرد در معیار ‪ 20‬نمره ای‬

‫‪126‬‬
‫نمره درصدی به منظور توصیف وضعیت یك عدد و یك توزیع به کار میرود‪ P50 ،‬میانه توزیع نیز هست که‬
‫نشان میدهد ‪ 50‬درصد نمرههای توزیع در پایین و ‪ 50‬درصد نمرهها در باالی آن قرار دارند‪ .‬به طورکلی‪،‬‬
‫چارک یك توزیع را به چهار قسمت تقسیم میکند‪ Q1 :‬برابر ‪ Q2 , P25‬برابر ‪ Q3 , P50‬برابر ‪ P75‬است‪.‬‬

‫‪ 1-4-9‬روش مزیت پیشرفت‬

‫با توجه به تفاوتهای فردی دانشآموزان به میزان پیشرفت نمره داده میشود‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪ 1-5‬ضریب پیشرفت‬

‫نمره يا رکورد نهايي‬

‫پيشرفت‬ ‫‪ ‬ضريب‬ ‫رونده‬ ‫پيشرفت پيش‬ ‫‪  1‬ضريب‬ ‫پیشرفت‬
‫نمره يا رکورد اوليه‬

‫نمره يا رکورد اوليه‬

‫پيشرفت‬ ‫‪ ‬ضريب‬ ‫رونده‬ ‫پيشرفت پس‬ ‫‪  1‬ضريب‬ ‫عدم پیشرفت‬
‫نمره يا رکورد نهايي‬

‫‪2‬‬
‫‪ 1-6‬ضریب دشواری‬

‫انتخابهايدرست گروه ضعيف ‪ ‬انتخابهايدرست گروه قوي‬

‫‪ ‬ضريب دشواري‬ ‫‪100‬‬
‫تعداد افرادگروه ضعيف ‪ ‬تعداد افرادگروه قوي‬

‫هرچه ضریب دشواری به ‪ 100‬نزدیکتر باشد آن سوال آسانتر است و هرچه ضریب کوچکتر باشد و به صفر‬
‫نزدیك باشد‪ ،‬سوال دشوارتر است‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Achievement Coefficient‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Difficulty Coefficient‬‬

‫‪127‬‬
 ‫‪ 1-7‬ضریب تمیز‬

‫انتخابهايدرست گروه ضعيف ‪ -‬انتخاب هايدرست گروه قوي‬

‫‪ ‬ضريب تميز سوال‬
‫تعداد افراد يکگروه قوي) يا فيعض)‬

‫هرچه ضریب تمیز بزرگتر باشد‪ ،‬قوه تمیز سوال بیشتر است و بالعکس‪.‬‬

‫‪128‬‬
 ‫سوالهای آموزشی فصل نهم‬

‫‪ -1‬در یك آزمون رکوردگیری سرعت برای انتخاب اولیه اعضای تیم ملی دو و میدانی در کالس دوی ‪100‬‬
‫متر‪ ،‬کسانی پذیرفته می شوند که ‪ 100‬متر را حداکثر در ‪ 12‬ثانیه بدوند‪ .‬نوع ارزشیابی به کار رفته در این آزمون‪،‬‬
‫کدام است؟‬

‫د) مالکی‬ ‫ج) هنجاری‬ ‫ب) تشخیصی‬ ‫الف) سنجش آغازین‬

‫‪ -2‬جدول زیر‪ ،‬الگوی پاسخ ‪ 100‬دانشجوی رشته تربیت بدنی را به یك سوال پنج گزینه ای آزمون بیومکانیك‬
‫ورزشی نشان می دهد‪ .‬اگر گزینه «هـ» پاسخ درست سوال باشد‪ ،‬کدام گزینه انحرافی‪ ،‬کارکرد بهتری را نشان می‬
‫دهد؟‬

‫«هـ»‬ ‫«د»‬ ‫«الف» «ب» «ج»‬ ‫گروه گزینه‬

‫‪25‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪10‬‬ ‫گروه قوی (‪ 50‬نفر)‬

‫‪20‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪10‬‬ ‫گروه ضعیف (‪ 50‬نفر)‬

‫د) د‬ ‫ج) ج‬ ‫ب) ب‬ ‫الف) الف‬

‫‪ -3‬جدول زیر‪ ،‬پراکندگی پاسخ های یك سوال چهار گزینه ای ‪ 100‬آزمودنی درس حرکت شناسی را نشان می‬
‫دهد چنانچه گزینه «ب» پاسخ درست سوال باشد‪« ،‬قوه دشواری» و «ضریب تمیز» سوال به ترتیب (از راست به‬
‫چپ) ‪ ،‬کدام است؟‬

‫«د» بدون پاسخ‬ ‫«ج»‬ ‫«ب»‬ ‫«الف»‬ ‫گزینه‬ ‫گروه‬

‫‪10‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪5‬‬ ‫گروه قوی (‪ 50‬نفر)‬

‫‪12‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪6‬‬ ‫گروه ضعیف(‪ 50‬نفر)‬

‫د)‪12/0-68/0‬‬ ‫ج)‪06/0-68/0‬‬ ‫ب)‪12/0-34/0‬‬ ‫الف)‪06/0-34/0‬‬

‫‪129‬‬
‫‪ -4‬برای شرکت در کالس های آمادگی جسمانی دانشگاه‪ ،‬رکورد ورودی تعیین نموده اند‪ ،‬برای انتخاب افراد‬
‫جهت شرکت در این کالس‪ ،‬چه نوع ارزشیابی الزم است؟‬

‫د) مالکی‬ ‫ج)هنجاری‬ ‫ب)ورودی‬ ‫الف)تشخیصی‬

‫‪ -5‬اگر در یك آزمون ورودی کسانی را قبول کنند که به ‪ %80‬سواالت جواب صحیح داده اند‪ ،‬کدام نوع‬
‫ارزشیابی به کار رفته است؟‬

‫د)هنجاری‬ ‫ج)مالکی‬ ‫ب)تشخیصی‬ ‫الف) تکوینی‬

‫‪-6‬ضریب تشخیص که در ارزشیابی سواالت امتحانی به کار گرفته می شود به معنای ‪ ....‬می باشد‪.‬‬

‫الف) درجه دقت آزمون در تشخیص آزمودنی ها برجسته‬

‫ب) درجه توانایی آزمودنی ها در پاسخ به سواالت امتحانی‬

‫ج) درجه دشواری سوال امتحانی برای آزمودنی ها در یك امتحان‬

‫د) درجه تمیز بین آزمودنی که سوال را می داند با آزمودنی که سوال را نمی داند‪.‬‬

‫‪ -7‬یك مربی ورزش برای داوری در مورد عملکرد بازیکنان و انتخاب تیم ها‪ ،‬بهتر است از کدام معیار استفاده‬
‫کند؟‬

‫ب) استانداردهای مالکی‬ ‫الف) استانداردهای هنجاری‬

‫د)آزمون های مهارت حرکتی‬ ‫ج) آزمون های اختیاری‬

‫‪ -8‬کدام نوع استانداردها سطحی از پیشرفت را که ورزشکاران باید قادر باشند به آن سطح از آموزش و تمرین‬
‫برسند‪ ،‬نشان می دهد؟‬

‫د)تشخیصی‬ ‫ج)مالکی‬ ‫ب)مهارتی نسبی‬ ‫الف)هنجاری‬

‫‪ -9‬اگر نفر اول مسابقات کشوری در رشته ی تکواندو را به مسابقات بین المللی تکواندو در کره ی جنوبی اعزام‬
‫کنیم از چه نوع ارزشیابی استفاده کرده ایم؟‬

‫‪130‬‬
 ‫د) معیاری‬ ‫ج) ورودی‬ ‫ب) نورمی‬ ‫الف) نسبی‬

‫‪ -10‬معیاری که مشخص کند که یك پسر ‪ 14‬ساله حد ‪ /‬درجه معینی از یك مهارت را کسب کرده است در‬
‫کدام گزینه آورده شده است؟‬

‫د) هنجاری‬ ‫ج)نورمی‬ ‫ب)نسبی‬ ‫الف)مالکی‬

‫‪ -11‬کدام عبارت صحیح است؟‬

‫الف)در ارزشیابی مالکی همیشه تعداد زیادی ار افراد مردود می شوند ‪.‬‬

‫ب) در ارزشیابی مالکی همیشه تعدادی زیادی از افراد قبول می شوند‪.‬‬

‫ج) در ارزشیابی نورمی حداقل نمره ی کسب شده ‪،‬میانگین رکوردها می باشد‪.‬‬

‫د) در ارزشیابی نورمی امکان دارد افرادی با رکورد خیلی پایین قبول و یا افرادی با رکورد خلی باال مردود می‬
‫شوند‪.‬‬

‫‪ -12‬برای تشخیص وتصمیم گیری در مورد کم و کیف یادگیری عقب مانده ذهنی ‪،‬کدام نوع ارزشیابی مناسب‬
‫تر است؟‬

‫د) هنجاری‬ ‫ج)مالکی‬ ‫ب)معیاری‬ ‫الف)عملکردی‬

‫‪ -13‬مربیان ورزشی برای قضاوت در عملکرد ورزشکاران و انتخاب آنها بهتر است از کدام آزمون استفاده‬
‫نمایند ؟‬

‫د)مالکی – هنجاری‬ ‫ج)معلم ساخته‬ ‫ب)هنجاری‬ ‫الف)مالکی‬

‫‪131‬‬
 ‫منابع‬

‫شهرزاد طهماسبی‬-‫مهدی شهبازی‬-‫ سنجش و اندازه گیری در تربیت بدنی و علوم ورزشی؛ دکتر محمود شیخ‬.1
1385 ‫بروجنی؛ دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی دانشگاه تهران؛ بامداد کتاب؛‬
1388 ‫ وازگن ؛ نشر علم و حرکت؛‬-‫ آمار در تربیت بدنی و علوم ورزشی؛ میناسیان‬.2
3. Krista j. Munroe-chandler. (2005). A discussion on qualitative research in
physical activity, athletic insight: the online journal of sport psychology,
volume 7, issue 1.
4. Beauchamp t.l., faden r.r., wallace r.j., and walters l. (1982). ethical issues in
social science research baltimore, md: johns hopkins university press.
5. J.g. Adair. (2001). “ethics of psychological research: new policies, continuing
Issues, new concerns,” canadian psychology, , pp. 25–37.
6. F. L. Schmidt, c. Viswesvaran, d.s. Ones. (2000). “reliability is not validity and
validity is not reliability,” personnel Psychology, , pp. 901–12.
7. Ballard, c. (2006). measure of success, sports illustrated (si.com), 10- 01.
8. Blackburn r.s. (1987). “experimental design in organizational settings,” in j.w.
Lorsch (ed.), handbook of organizational behavior (upper saddle river, nj:
Prentice hall, , pp. 127–28.
9. Creswell, j. W. (1994). Research design: qualitative and quantitative approaches.
Newbury park, ca: sage publications.
10.Floden, r. E. (2001). Research on effects of teaching: a Continuing model for
research on teaching, in v. Richardson (4th ed.) Handbook of research on
teaching. Washington: american educational research association 3-16.

132
 ‫فصل ‪ : 10‬ویژگی های آزمونها‬

‫‪ ‬آزمونهای کتبی توانایی یادآوری آزمون شونده را می سنجند‪.‬‬

‫‪ ‬آزمونهای تستی توانایی بازشناسی فرد را می سنجند‪.‬‬

‫‪133‬‬
 ‫‪ 1-1‬مقدمه‬

‫در آزمون استاندارد به همه دانشآموزان براساس یك سیستم ارزشی از قبل تعیین شده نمره داده میشود‪.‬‬

‫آزمونهای کتبی (انشایی وکوتاه پاسخ) ‪ ‬توانایی یادآوری آزمون شونده‬

‫آزمونهای تستی یا (آزمونهای عینی) ‪ ‬توانایی بازشناسی فرد‬

‫قوه تمیز به این معنی است که این سؤال تا چه اندازه بین پاسخدهندگان ضعیف و قوی تمایز قائل میشود‪.‬‬

‫قوه دشواری یعنی چند درصد از آزمون شوندگان پاسخ درست را برگزیدهاند‪.‬‬

‫آزمونهای تستی برای اندازهگیری دانش و معلومات‪ ،‬بهترین نوع آزمون هستند (نظر شخصی مصحح دخالت‬
‫ندارد) (توماس و همکاران‪.)2005 ،‬‬

‫‪ 1-2‬ویژگیهای مطلوب آزمون (شرایط اساسی آزمون)‬

‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬
‫ـ عینیت‬ ‫ـ اعتبار یا روایی‬

‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬
‫ـ عملی و قابل اجرا بودن‬ ‫ـ اعتماد یا پایایی‬

‫خصیصه های مهمی هستند که اگر آزمونی آنها را نداشته باشد ‪ ،‬لزومی ندارد که آن را بیشتر مورد بررسی قرار‬
‫دهیم ‪.‬‬

‫‪ 1-2-1‬روایی یا اعتبار آزمون‬

‫اعتبار آزمون با درجه مربوط بودن آن با هدف اندازه گیری وابسته است به بیان ساده تر روایی آزمون نشان می‬
‫دهد که آیا آزمون منحصراً آنچه را که مورد نظر است اندازه می گیرد یا خیر ؟ برای اندازهگیری آنچه مورد نظر‬
‫است مناسب است یا خیر؟‬

‫‪1‬‬
‫‪Validity‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Objectivity‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Reliability‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Partical & Performance able‬‬

‫‪134‬‬
 ‫‪ 1-2-1-1‬انواع اعتبار‬

‫چهار نوع اعتبار عبارتند از‪:‬‬

‫الف‪ -‬اعتبار پیشبین‪(1‬وابسته به مالک)‬

‫ب ـ اعتبار منطقی‪(2‬وابسته به محتوا)‬

‫ج‪ -‬اعتبار سازه‪(3‬وابسته به سازه)‬

‫دـ اعتبار همزمان‪(4‬وابسته به مالک)‬

‫الف ‪ :‬اعتبار پیش بین (وابسته به مالک)‬

‫‪ -1‬روایی پیش بینی‪ :‬از این نوع روایی برای آزمون هایی که جهت استخدام گزینش افراد تهیه می شود ‪ ،‬به کار‬
‫می رود یکی از مشکالت روایی پیش بینیب ارزیابی مالک پیش بینی است‪ .‬به آن اعتبار مالکی نیز گفته میشود‬
‫ـ هرچه ضریب بین دو آزمون بزرگتر باشد آزمون معتبرتر است (اسپارکس‪.)1998 ،‬‬

‫‪ -2‬روایی همزمان‪ :‬مانند روایی پیش بینی‪ ،‬روش ضریب همبستگی نتایج آزمون با نتایج مالکی در همان زمینه‬
‫محاسبه میگردد تفاوت عمده آنها با هم در زمان به دست آوردن نتایج مالکی است‬

‫اما برای تعیین روایی همزمان نتیجه اجرای آزمون را با نتایج مالکی که در همان زمان وجود دارد مقایسه می‬
‫کنند ‪ .‬از روایی همزمان بیشتر برای آزمون های روانی و آزمون هایی که کاربر بالینی دارند استفاده می کنند ‪.‬‬

‫تفاوت بین آن با روایی پیشبین‪ ،‬در زمان است نه در نوع و هدف آن‪ .‬جانشین ساختن آزمون پیشبین با آزمون‬
‫مالک است‪.‬‬

‫اعتبار پیشبین ارزش یك شاخص را برای پیشبینی عملکرد در شاخص دیگر (مالک) تعیین میکند این کار‬
‫امکان دارد با پیشبینی مالک از طریق معادله رگرسیون (مانند پیشبینی درصد چربی بـدن بـا استفاده از کالیپر)‬

‫‪1‬‬
‫‪Predictive validity‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Content validity‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Construct validity‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Concurrent validity‬‬

‫‪135‬‬
‫یـا پیشبینی مالکی کـه بالدرنگ در دسترس نیست‪( .‬مـانند پیشبینی موفقیت در دانشگاه) (کاقان و همکاران‪،‬‬
‫‪.)1999‬‬

‫ب ـ اعتبار منطقی (وابسته به محتوا)‬

‫موقعی برقرار می شود که سئواالت آزمون محتوای کامل موضوعی را که آزمون برای اندازه گیری آن ساخته‬
‫شده است را بسنجد معموالً برای آزمون های فراگیری (پیشرفت تحصیلی) و آموزشی از این نوع روایی استفاده‬
‫می شود ‪ .‬محتوی آزمون باید شامل نمونهای دقیق از محتوای برنامه درسی و هدفهای آموزشی باشد‪ .‬دو نوع‬
‫روایی محتوا وجود دارد‪ :‬روایی صوری و روایی منطقی‬

‫اعتبار صوری ظاهری نوعی اعتبار نیست‪ ،‬بلکه تنها یك ویژگی آزمون است که در پارهای مواقع وجود آن مفید‬
‫به نظر میرسد و تا آن اندازه که ظاهر آزمون بر انگیزش آزمون شونده اثر بگذارد‪.‬‬

‫اگر افراد متخصص آزمون را بررسی نمایند و نتیجه بگیرند که آزمون صفت مورد نظر را اندازه گیری می کند ‪،‬‬
‫روایی صوری حاصل است روایی منطقی مشتمل بر تعریف دقیق از حیطه رفتار مورد اندازه گیری آزمون و طرح‬
‫منطقی سئوال هایی است که بخش های عمده را می پوشانند ‪.‬طراحان آزمون به روایی پیش بین بیش از روایی‬
‫محتوا توجه دارند‪.‬‬
‫روایی پیش بین براساس روش های آماری انجام می گیرد ‪ .‬روایی محتوا از طریق تجزیه و تحلیل سئوالت‬
‫صورت می گیرد و جنبه عقلی و نطقی دارد ‪ .‬اهمیت روایی محتوا در مورد آزمن های پیشرفت تحصیلی بیش از‬
‫سایر انواع روایی است ‪.‬‬

‫ج) اعتبار سازه (ساختاری ـ مفهومی)‬

‫روایی سازه در رابطه با نظریه ها است‪ .‬مثالً هنگامی که گفته می شود افراد وقتی در برابر ناکامی قرار می گیرند‬
‫پرخاشگر می شوند یك نظریه را بیان کرده ایم‪ .‬روایی سازه به دو شکل واگرا (طراحی ‪ 4‬آزمون برای سنجش‪4‬‬
‫صفت) و همگرا (طراحی ‪ 4‬آزمون برای سنجش یك صفت) وجود دارد‪ .‬در روایی واگرا همبستگی پائین بین‬
‫آزمون ها و در روایی همگرا همبستگی باال بین آزمون ها شرط روایی آزمون است ‪.‬‬

‫‪136‬‬
‫اعتبار منطقی صرفاً بر تصمیمگیری نظری استوار است که این خود باعث میشود این نوع اعتبار مورد انتقاد قرار‬
‫گیرد همچنین اعتبار همزمان در اغلب مواقع بواسطه تصمیمهای نظری یك یا چند داور ذیصالح تعیین می‪-‬‬
‫گردد‪.‬‬

‫اعتبار سازه ترجیحاً در مورد آزمونهای انتزاعی استفاده میشود تا آزمونهای ملموس و عینی‪ .‬آزمون انتزاعی‬
‫چیزی را اندازه میگیرد که به طور مستقیم قابل مشاهده نیست‪ .‬اعتبار سازه براساس روش علمی استوار است‪ .‬با‬
‫قضاوت در مورد مقدار اطالعات نظری و آماریای که سازههای فرض شده را تأیید میکنند‪ ،‬اعتبار سازه تعیین‬
‫میشود (تریشلر‪.)2000 ،‬‬

‫د) اعتبار همزمان‬

‫اعتبار همزمان یك روش سنتی برای ایجاد اعتبار آزمون است که شامل محاسبۀ ضریب همبستگی پیرسون بین‬
‫نمرههای آزمون و شاخص مالک است‪ .‬ضریب همبستگی بدست آمده‪ ،‬ضریب اعتبار است که برآوردی از‬
‫اعتبار آزمون است‪ .‬وقتی ضریب اعتبار نزدیك یك است‪ ،‬آزمون یا ابزار اندازهگیری شبیه شاخص مالک عمل‬
‫میکند و معتبر است؛ ولی وقتی ضریب نزدیك صفر است آزمون یا ابزار اندازهگیری اعتبار چندانی ندارد‪.‬‬

‫‪ 1-2-2‬پایایی یا ثبات آزمون‬

‫پایایی به معنی ثبات نتایج در دفعات مختلف اندازه گیری می باشد‪ .‬پایایی آزمون نشان می دهد که آزمون‬
‫صفت مورد اندازه گیری را با چه وقت و صراحتی اندازه می گیرد و نتیجه اندازه گیری تا چه حد دارای ثبات و‬
‫پایداری است پایایی همچنین تفاوت نمره مشاهده شده را از نمره واقعی نشان می دهد‬

‫عوامل بسیاری میتوانند بر پایایی آزمون اثر بگذارند‪ ،‬از جمله‪ :‬دقت نمرهگذاری‪ ،‬تعداد مواد آزمون‪ ،‬میزان‬
‫دشواری آزمون‪ ،‬دستورالعملهای آزمون‪ ،‬محیط اجرای آزمون‪ ،‬همچنین به آشنایی فرد با آزمون و سطح فعلی‬
‫عملکرد او اشاره کرد‪ .‬ضریب پایایی برای نمرههای آزمون طوالنی‪ ،‬بزرگتر از آزمون کوتاه است و این قاعده‬
‫برای گروهی با دامنه وسیعی از تواناییها در مقایسه با گروهی با دامنه محدودی از تواناییها نیز مصداق دارد‬
‫(فلودن‪.)2001 ،‬‬

‫‪137‬‬
 ‫‪ 1-2-2-1‬سه عامل در ضعف ثبات نمره (ضریب پایایی پایین) دخیلاند‬

‫‪ ‬افراد مورد آزمون‬

‫‪ ‬ابزار اندازهگیری‬
‫‪ ‬فردی که اندازهگیری میکند‬

‫‪ 1-2-2-2‬اقسام پایایی‬

‫‪ %80‬تا ‪%95‬‬ ‫‪1‬ـ پایایی ثبات‬

‫‪ %85‬تا ‪%99‬‬ ‫‪2‬ـ پایایی همسانی درونی‬

‫همسانی درونی به درجۀ یکنواختی نمرهگذاری افراد در تمام طول آزمون یا از یك نوبت به نوبت دیگر موقعی‬
‫که آزمون چند مادهای اجرا شده است اشاره میکند و فایده این ضریب این است که تمام اندازهگیریها در روز‬
‫واحدی گردآوری میشوند‪( .‬مانند آزمون چند ماده)‬

‫ضریب همسانی تحت تأثیر تغییرات روز به روز عملکرد قرار نمیگیرد‪ ،‬ولی همین امر در ضریب ثبات اساسی‬
‫خطای اندازهگیری محسوب میشود‪ .‬ضریب همسانی برای آزمونهای شناختی و ضریب ثبات برای آزمونهای‬
‫یادگیری روانی ـ حرکتی و تربیت بدنی استفاده دارند‪.‬‬

‫‪ 1-2-2-3‬نکاتی در مورد افزایش ضریب پایایی‬

‫ـ طوالنی کردن آزمون از طریق افزودن تعدادی سوال مشابه با سؤالهای قبلی به یك آزمون‪.‬‬

‫ـ همگن ساختن و متجانس ساختن سؤالهای یك آزمون‪.‬‬

‫ـ افزودن تعدادی سؤال با ضریب تمیز زیاد به آزمون‪.‬‬

‫ـ افزودن تعدادی سؤال با ضریب دشواری متوسط به آزمون‬

‫‪138‬‬
 ‫‪ 1-2-2-4‬روش های برآورد پایایی آزمون‬

‫‪ .1‬باز آزمایی‬

‫‪ .2‬فرم های موازی‬

‫‪ .3‬تعیین همسانی درونی آزمون که خود شامل ‪:‬‬

‫الف) روش ضریب انسجام آزمون (کودرریچاردسون) ب) روش دو نیمه کردن آزمون ج) روش آلفای‬
‫کرونباخ‬

‫روشهای برآورد پایایی آزمون‬

‫تعیین همسانی درونی آزمونی‬ ‫فرمهای موازی (همتا)‬ ‫بازآزمایی(آزمون ـ آزمون مجدد)‬

‫روش آلفای کروبناخ(کودر ـ‬ ‫روش دو نیمه کردن آزمون‬ ‫روش ضریب انسجام آزمون‬

‫ریچاردسون)‬

‫شکل ‪ 1-10‬الگوهای همسانی درونی آزمون‬

‫‪ 1-2-2-5‬بازآزمایی‬

‫سادهترین روش تعیین پایایی یك آزمون‪ ،‬بازآزمایی است و ضریب همبستگی بین نمرات حاصل از دوبار اجرای‬
‫آزمون‪ ،‬ضریب پایایی آزمون میباشد‪ . .‬از روش آزمون ـ آزمون مجدد برای محاسبه ضریب پایایی ثبات استفاده‬

‫‪139‬‬
‫میکنیم‪ .‬همبستگی بین دو مجموعه از نمرهها‪ ،‬ضریب پایایی ثبات نامیده میشود‪ .‬هرچه این ضریب به ‪+1‬‬
‫نزدیکتر باشد‪ ،‬نمرهها با ثبات تر و پایاترند (باالرد‪.)2006 ،‬‬

‫روش آزمون ـ آزمون مجدد احتماالً مناسبترین شیوۀ تعیین پایایی شاخصهای عملکرد جسمانی به شمار میرود‪.‬‬

‫‪ 1-2-2-6‬فرم های موازی‬

‫در روش فرمهای موازی معموالً فرم اولیه آزمون مالک در نظر گرفته میشود و هدف تعیین پایایی فرم دوم‬
‫است‪.‬‬

‫‪ 1-2-2-7‬تعیین همسانی درونی آزمون‬

‫‪ .1‬روش ضریب انسجام آزمون‪:‬‬

‫در روش ضریب انسجام آزمون‪ ،‬آزمون فقط یکبار اجرا میشود و میزان همبستگی درونی یا تجانس سواالت‬
‫مورد بررسی قرار میگیرد‪ ،‬نمرهگذاری در این روش تابع قانون همه یا هیچ است به این صورت که پاسخ‬
‫درست‪ ،‬ارزش یك و پاسخ غلط یا جواب نداده ارزش صفر دارد‪.‬‬

‫‪ .2‬روش دو نیمه کردن آزمون‪:‬‬

‫فرمول روش دو نیمه کردن آزمون‪ :‬ضریب همبستگی بین آزمون ‪rxy ‬‬

‫‪2rxy‬‬
‫‪rtt ‬‬ ‫ضریب پایایی کل آزمون ‪rtt ‬‬
‫‪1  rxy‬‬
‫(معادله ‪)1-10‬‬

‫هرگز نباید نتیجه نیمه اول یك آزمون را با نیمه دوم مقایسه کرد به خصوص اگر زمان اجرایی آزمون محدود‬
‫باشد‪.‬‬

‫نباید تعداد سواالت بسیار محدود و اندک باشد‪.‬‬

‫‪ .3‬روش آلفای کرونباخ‪:‬‬

‫‪140‬‬
‫غالباً بـرای سنجیدن همسانی درونـی بخشهای مختلف پرسشنامه از آلفای کروبـنـاخ استفاده میکنند و همچنین‬
‫در این روش قانون همه یا هیچ وجود ندارد و پاسخها میتواند عالوه بر ‪ 0‬و‪ 1‬اعداد دیگر را نیز بپذیرید‪.‬‬

‫‪ 0,0 / 01,.......,1‬مانند‪:‬‬

‫تعادل ایستا ‪ ‬آزمون ایستادن روی یك پا ‪StrokeS tan d Test ‬‬

‫‪ 1-2-2-8‬رابطه بین روایی و پایایی‬

‫‪1‬ـ داشتن پایایی شرط روایی آزمون است به عبارت دیگر‪ ،‬آزمون نمیتواند دارای روایی باشد مگر آنکه دارای‬
‫پایایی کافی باشد‪ .‬از طرف دیگر باال بودن ضریب پایایی آزمون‪ ،‬روایی آن را تضمین نمیکند‪.‬‬

‫‪2‬ـ روش مردودی یا قبولی روشی است که کالس را در دو گروه قبول یا مردود تقسیم میکند‪.‬‬

‫‪3‬ـ روش توصیفی کاملترین نوع نمرهدهی است که در یك یا چند سطر نقاط ضعف شاگرد را معلوم میکند‪ ،‬در‬
‫نهایت ضمن رهنمودهای الزم‪ ،‬وضعیت ارتقاء شاگرد را به کالس باالتر مشخص میکند‪ ،‬پیشنهاد میشود چنین‬
‫نمرهای با نمرات عددی همراه گردد تا نتیجه بهتری برای انجام محاسبات آماری عاید شود‪.‬‬

‫‪ 1-2-3‬عینیت آزمون (پایایی مصحح)‬

‫عینیت را می توان توافق نزدیك بین دو یا چند داور در نمره دادن به هر آزمودنی تعریف کرد‪ .‬با تعیین‬
‫همبستگی بین نمرات به دست آمده می توان ضریب عینیت آزمون را به دست آورد‪ .‬چون عینیت توافق داوران‬
‫ذی صالح درباره ارزش اندازهگیری تعریف میشود گاهی به آن پایان نمرهگذار نیز میگویند‪.‬‬

‫فقدان عینیت به کاهش پایایی و اعتبار آزمون میانجامد‪ .‬بحث نظریه و شیوههای پایایی به آزمونهای هنجاری‬
‫اختصاص دارد‪ .‬فرض نظریه پـایـایـی این است که هر اندازهگیری در مقیاس فاصلهای با مقداری خطای دروغی‬
‫یا خطای اندازهگیری همراه است‪ .‬پایایی نشانهای از مقدار خطای اندازهگیری در مجموعهای از نمرههاست‪.‬‬
‫خطای معیار‪ ،‬حدودی را که انتظار میرود نمرهها به واسطۀ خطای اندازهگیری تغییر کنند مشخص میکند‪.‬‬

‫‪141‬‬
 ‫عینیت به دو عامل مرتبط با هم بستگی دارد‪:‬‬

‫‪1‬ـ مشخص بودن روش نمرهگذاری‪( .‬مانند آزمون پرش طول)‬

‫‪2‬ـ درجهای که داور میتواند نمرههای دقیقی بدهد‪( .‬مانند بیگانه بودن با زمان سنج)‬

‫دیگر عواملی که عینیت به آنها بستگی دارد شامل ‪ :‬تعداد موارد آزمون ‪ ،‬میزان دشواری آزمون ‪ ،‬دستور العمل‬
‫های آزمون ‪ ،‬محیط اجرای آزمون و آشنایی افراد با آزمون و سطح فعلی عملکرد آزمودنی می شوند ‪.‬‬

‫عینیت یا پایایی آزمون گیرنده‪ r  0 / 90  0 / 99 :‬باید ضریب پایایی و عینی در این حدود باشد تا دارای‬
‫ارزش قابل قبولی باشد‪ ،‬ضریب روایی باالتر از ‪ 0/85‬نشان میدهد آزمون به طور دقیق هدف مورد نظر را اندازه‪-‬‬
‫گیری میکند‪( .‬شکل ‪)2-10‬‬

‫جنبه های مشابه و تفاوت بین پایایی و عینیت آزمون ‪:‬‬

‫دفعات اندازه گیری‬ ‫ابزار‬ ‫آزمودنی‬ ‫آزمون گیرنده‬

‫چند دفعه‬ ‫یکسان‬ ‫یکسان‬ ‫یکسان‬ ‫پایایی‬
‫چند دفعه‬ ‫یکسان‬ ‫یکسان‬ ‫متفاوت‬ ‫عینیت‬

‫شکل ‪ 2-10‬جنبه های مشابه و تفاوت دو شیوه بین پایایی و عینیت آزمون‬

‫‪ 1-2-4‬عملی و قابل اجرا بودن‬

‫براساس استانداردهای مالکی‪ ،‬فرد به ماهر و مبتدی و یا قبول و رد طبقهبندی میشود؛ خصیصه بسیار خوب‬
‫استاندارد مالکی این است که شرط از قبل تعیین شدهای وجود ندارد که چند نفر را ماهر طبقهبندی کنیم‪.‬‬

‫انجمن روانشناسی آمریکا (‪ )1985‬اعتبار (روایی) را مهمترین خصیصه آزمون میداند‪ .‬آزمون یا ابزار اندازهگیری‬
‫زمانی معتبر است که بتواند آنچه را مورد نظر است اندازهگیری کند‪ .‬شاخصی معتبر است که پایایی داشته باشد‬
‫ولی ممکن است یك آزمون پایا‪ ،‬معتبر نباشد‪ .‬برای اینکه آزمون اعتبار داشته باشد باید پایا و مربوط باشد؛‬

‫‪142‬‬
‫مربوط به خصیصهای که مورد آزمون واقع میشود و پایا به آن دلیل که شاخصی برای آن خصیصه است‬
‫(سالکیند‪.)2007 ،‬‬

‫رتبهگذاریهای نظری معموالً به صورت رتبههای طبقهای یا مقیاس نمره انجام میشود‪ .‬در روش مقیاس نمره‪،‬‬
‫چون نیاز نیست به فردی بهترین رتبه یا به فرد دیگری بدترین رتبه را بدهیم بر روش دیگری بـرتـری دارد و‬
‫معموالً اعتبار بیشتری بـا استفاده از روش نمرهگذاری در مقایسه با رتبهبندی طبقهای بدست میآید‪.‬‬

‫‪143‬‬
 ‫سوالهای آموزشی فصل دهم‬

‫‪ -1‬برای تعیین پایایی یك آزمون مهارت بسکتبال از کدام روش آماری استفاده می شود؟‬

‫ب) ‪ T‬همبسته‬ ‫الف) ضریب همبستگی پیرسون‬

‫د) ضریب همبستگی اسپیرمن‬ ‫ج) ‪ T‬مستقل‬

‫‪ -2‬برای تعیین روایی‪ ،‬یك آزمون مهارت والیبال را روی یك تیم باشگاهی والیبال و دانش آموزان یك مدرسه‬
‫اجرا کرده ایم با این روش کدام نوع روایی تعیین خواهد شد؟‬

‫د) روایی پیش بین‬ ‫ج) روایی همزمان‬ ‫الف) روایی سازه ب) روایی محتوی‬

‫‪ -3‬دو بار از کشتی گیران تیم ملی جمهوری اسالمی ایران امتحان بارفیکس بعمل آمده است‪ ،‬در مرحله ی دوم‬
‫رکورد هر یك از افراد (‪ )2‬عدد کاهش یافته است‪.‬‬

‫ب) امتحان بارفیکس دارای اعتبار نمی باشد‪.‬‬ ‫الف) همبستگی دو امتحان منفی است‪.‬‬

‫د) امتحان بارفیکس دارای ضریب همبستگی و اعتبار‬ ‫ج) همبستگی دو امتحان صفر است‪.‬‬
‫‪ 100%‬می باشد‪.‬‬

‫‪ -4‬روایی (‪ )Validity‬ابزار اندازه گیری‪ ،‬اساساً نشانگر میزان ‪ ........‬ابزار اندازه گیری است‪.‬‬

‫ب) دقیق بودن و قابلیت ثبات‬ ‫الف) مربوط بودن و مناسب بودن‬

‫د) قابلیت تغییر و تفسیر بودن نتایج‬ ‫ج) معرف بودن نتایج حاصل از‬

‫‪ -5‬یك آزمون کننده‪ ،‬آزمون مشخصی را بر روی یك گروه آزمون شونده‪ ،‬دوبار اجرا نمود‪ ،‬میزان همبستگی‬
‫بین نتایج دو تکرار‪ ،‬بیانگر ضریب ‪ ............‬آزمون می باشد‪.‬‬

‫د) تعیین‬ ‫ج) عینیت‬ ‫ب) دشواری‬ ‫الف) پایایی‬

‫‪ -6‬دلیل این که معلم تربیت بدنی باید پس از اندازه گیری مهارت های ورزشی به استاندارد کردن آنها بپردازد‬
‫کدام است؟‬

‫‪144‬‬
 ‫ب)برای این که به پایایی آزمون بیفزاید‪.‬‬ ‫الف)برای این که به روایی آزمون بیفزاید‪.‬‬

‫د)برای این که نمره مهارت های مختلف را قابل مقایسه‬ ‫ج)برای این که تهیه هنجار«نرم» آسان تر گردد‪.‬‬
‫بسازد‪.‬‬

‫‪ -7‬اگر دو داور هم زمان به چند نفر نمره بدهند‪ ،‬چه شاخصی از آزمون را می توان تعیین نمود؟‬

‫ب)ضریب دشواری آزمون‬ ‫الف)اعتبار (پایایی ) آزمون‬

‫د)سرعت آزمون‬ ‫ج)ضریب تمیز آزمون‬

‫‪ -8‬عینیت آزمون تعیین کننده این است که ‪:‬‬

‫الف) پایایی بین آزمون کنندگان متفاوت چقدر است‪.‬‬

‫ب) آزمون از نظر هزینه‪ ،‬زمان‪ ،‬انرژی و سازمان دهی خوب است‪.‬‬

‫ج) آیا آزمون برای اندازه گیری متغیر مورد نظر مناسبت دارد یا خیر؟‬

‫د) آیا آزمون برای استفاده در گروه های بزرگ«جامعه» مناسبت دارد یا خیر؟‬

‫‪ -9‬کدام عامل پایایی آزمون را افزایش می دهد؟‬

‫الف) افزودن سواالت با ضریب تمیز باال و ضریب دشواری متوسط‬

‫ب) افزودن سواالت با ضریب تمیز متوسط و ضریب دشواری باال‬

‫ج) افزودن سواالت با ضریب تمیز پایین و ضریب دشواری باال‬

‫د) افزودن سواالت با ضریب تمیز باال و ضریب دشواری پایین‬

‫‪ -10‬اگر یك ازمون هوشی به جای هوش ‪ ،‬توجه را اندازه بگیرد ‪ ،‬آزمون فاقد کدام ویژگی خواهد بود؟‬

‫د)اعتبار و قدرت تمیز‬ ‫ج)قدرت تمیز‬ ‫ب) پایایی‬ ‫الف) روایی‬

‫‪145‬‬
‫‪ -11‬اگر چند آزمون کننده مجرب نمره های یکسانی در اجرای یك آزمون به دست بیاورند ‪ ،‬می توان گفت‬
‫که آزمون دارای ‪.....................‬باالیی است‪.‬‬

‫د) روایی (اعتبار)‬ ‫ج) پایایی (ثبات )‬ ‫ب)عینیت‬ ‫الف)عملی بودن‬

‫‪ -12‬همبستگی بین سواالت شماره یك تا ده با سواالت یازده تا بیست این آزمون بیانگر‪:‬‬

‫د) اعتبار آزمون‬ ‫ج) روایی آزمون‬ ‫ب) پایایی آزمون‬ ‫الف) عینییت آزمون‬

‫‪-13‬اگر همبستگی نمرات آزمون جدید با آزمونی که دارای هدف مشابه می باشد ‪ ،‬بسیار باال باشد ‪ ،‬این امر‬
‫بیانگر ‪.............‬‬

‫د) روایی صوری‬ ‫ج) وایی سازه‬ ‫ب)روایی محتوایی‬ ‫الف)روایی همزمان‬

‫‪ -14‬اگر دو آزمون کننده‪ ،‬آزمونی را به یك گروه آزمون شونده ‪ ،‬اجرا کنند ‪ ،‬بیانگر ‪...............‬‬

‫د) پایایی آزمون‬ ‫ج)روایی آزمون‬ ‫ب)عینیت آزمون‬ ‫الف)اعتبار آزمون‬

‫‪ -15‬در آزمون های تربیت بدنی معموال رابطه اعتبار (روایی) ‪ ،‬عینیت و پایایی آزمون ها به شکل زیر است‪:‬‬

‫الف) ضریب عینیت <ضریب پایایی <ضریب روایی‬

‫ب) ضریب پایایی <ضریب عینیت <ضریب روایی‬

‫ج) ضریب عینیت =ضریب پایایی <ضریب روایی‬

‫د) ضریب عینیت =ضریب پایایی >ضریب روایی‬

‫‪146‬‬
 ‫منابع‬

‫شهرزاد طهماسبی‬-‫مهدی شهبازی‬-‫ سنجش و اندازه گیری در تربیت بدنی و علوم ورزشی؛ دکتر محمود شیخ‬.11
1385 ‫بروجنی؛ دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی دانشگاه تهران؛ بامداد کتاب؛‬
1388 ‫ وازگن ؛ نشر علم و حرکت؛‬-‫ آمار در تربیت بدنی و علوم ورزشی؛ میناسیان‬.12
13.Thomas, j.r., nelson, j.k, & silverman, s.j. (2005). Research methods in physical
activity, (5th ed.). Champaign, il: human kinetics.
14.Sparkes, a. (1998). Validity in qualitative inquiry and problems of criteria:
implications for sport psychology. The sport psychologist, 12, 363-386.
15.Kaghan w.n., strauss a.l., barley s.r., brannen m.y., and thomas r.j., (1999) “the
practice and uses of field research in the 21 st century organization,” journal of
management inquiry. 67–81.
16.Tritschler.K(2000),practical measurement & assessment,Williams &wilkins
publisher
17.Floden, r. E. (2001). Research on effects of teaching: a Continuing model for
research on teaching, in v. Richardson (4th ed.) Handbook of research on
teaching. Washington: american educational research association 3-16.
18.Ballard, c. (2006). measure of success, sports illustrated (si.com), 10- 01.
19.Salkind n. J. (2007). Encyclopedia of measurement and statistics , sage
publications.
20.Brian Mackenzie. (2005). 101 performance evaluation tests. Published by
Electric Word plc.
21. Côté, j., salmela, j. H., & russell, s. (1995). The knowledge of high-
performance gymnastic coaches: methodological framework. The sport
psychologist, 9, 65-75.
22. Creswell, j. W. (1994). Research design: qualitative and quantitative
approaches. Newbury park, ca: sage publications.
23. Denzin, n. K., & lincoln, y. S. (1998). Introduction: entering the field of
qualitative research. In n. K. Denzin, & y. S. Lincoln (eds.), the landscape of
qualitative research: theories and issues (pp. 1-34). Thousand oaks, ca: sage
publications.

147
 ‫فصل ‪ : 11‬اندازهگیری موارد مربوط به تربیت بدنی‬

‫‪ ‬اندازه گیری آمادگی جسمانی اولین‪ ،‬ساده ترین و مهمترین مقوله ای است که در تربیت بدنی به آن‬

‫پرداخته می شود‪.‬‬

‫‪ ‬هدف نهایی از اجرای آزمون بهبود فرایند تصمیم گیری است به نحوی که آموزش پیشرفت داشته‬

‫باشد‪.‬‬

‫‪ ‬بحث اندازه گیری در تربیت بدنی و علوم ورزشی گستره وسیعی دارد که شامل حیطه های مختلفی‬

‫می شود‪.‬‬

‫‪148‬‬
 ‫‪ 1-1‬مقدمه‬

‫مواد قابل اندازه گیری در تربیت بدنی شامل موارد مربوط به‪:‬‬

‫‪ .4‬فیزیولوژی‪ ،‬تغذیه و طب ورزشی‬ ‫‪ .1‬ورزش های اصالحی و درمانی‬

‫‪ .5‬بیومکانیك ورزشی‬ ‫‪ .2‬مهارت در ورزش‬

‫‪ .6‬آمادگی جسمانی‬ ‫‪ .3‬روان شناسی ورزش‬

‫‪ 1-2‬آزمون‪(1‬سنجش یا امتحان)‬

‫آزمون ابزا ری است که می تواند میزان کیفیت یك شی ویژه ای را به طور کمی و عینی مشخص کند اصل و‬
‫اساس سنجش را این بزار تشکیل می دهد به بیان دیگر آزمون شرایط استانداردی است که به فرد یك نمره‬
‫اختصاص داده می شود‪.‬‬

‫ویژگی های مطلوب آزمون‪ -1 :‬اعتبار یا روایی ‪ -2‬اعتماد یا پایایی ‪ -3‬عینیت ‪ -4‬عمل بودن و قابل اجرا بودن‬

‫عملی بودن آزمون عبارت است از‪ :‬مقرون به صرفه بودن اجرای آزمون ‪ ،‬سهولت در اجرا ‪ ،‬سهولت در تعبیر و‬
‫تفسیر‪ ،‬سهولت در نمره گذاری ضریب های روایی ‪ ،‬پایایی و عینیت یك آزمون را معموالً با ضریب همبستگی‬
‫تعیین می کنند‪( .‬علی الخصوص ضریب همبستگی پیرسون) (تریتشلر و همکاران‪.)2000 ،‬‬

‫‪ 1-3‬آزمون های آمادگی جسمانی‬

‫برای آزمودن آمادگی جسمانی شما می توانید از آزمون های آزمایشگاهی و میدانی استفاده کنید تا هر یك از‬
‫اجزای آمادگی جسمانی را ارزیابی کنید‪ .‬نتایج این آزمون ها شما را قادر می سازد تا ضعف ها و قوت ها را‬
‫شناسایی کنید و اهداف واقع بینانه و قابل دسترسی برای مراجعه کنندگان تان تعیین کنید‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Test‬‬

‫‪149‬‬
‫آزمون های آمادگی جسمانی را می توان به دو بخش آمادگی عضالنی و آمادگی انرژی تقسیم بندی کرد ‪.‬‬
‫آمادگی انرژی شامل دو جزء است ‪ :‬توان هوازی و توان بی هوازی ‪.‬‬

‫آمادگی عضالنی شامل اجزاء زیر است ‪ :‬انعطاف پذیری ‪ ،‬چابکی ‪ ،‬تعادل ‪ ،‬سرعت ‪ ،‬قدرت و استقامت عضالنی‪.‬‬
‫گذشته از تقسیم بندی های مذکور در یك دیدگاه کلی می توان اجزای آمادگی جسمانی را به موارد زیر تقسیم‬
‫کرد‪:‬‬

‫قدرت‪ ،‬استقامت عضالنی‪ ،‬توان یا نیروی عضالنی‪ ،‬انعطاف پذیری ‪ ،‬چابکی ‪ ،‬تعادل ‪ ،‬سرعت و آمادگی قلبی و‬
‫تنفسی (قلبی ـ عروقی)‪.‬‬

‫‪ 1-4‬برنامه ریزی آزمون‬

‫الف) اقدامات قبل از اجرای آزمون‪ :‬تدارکات کامل شامل آگاهی از محتوا ‪ ،‬شیوه اجرا ‪ ،‬طرز آماده سازی‬
‫وسایل ‪ ،‬نیروهای انسانی و محوطه آزمون می شود‪.‬‬

‫ب) اقدامات حین اجرای آزمون‪ -1 :‬به آزمودنی ها فرصت و مکان کافی اختصاص داده شود تا بتوانند خود را‬
‫گرم کنند ‪ -2‬ایمنی ‪ -3‬صحت انجام آزمون‪.‬‬

‫ج) اقدامات پس از اجرای آزمون‪ :‬ثبت نتایج و حفظ و نگه داری آنها برای طقه بندی و تحلیل‬

‫‪ 1-5‬مراحل ساخت آزمون‬

‫مرحله اول ‪ :‬تجزیه و تحلیل ورزش یا کیفیت مورد نظر‬

‫مرله دوم ‪ :‬انتخاب موارد آزمون برای اندازه گیری‬

‫مرحله سوم ‪ :‬تعیین روش دقیق اجرا و امتیاز گذاری آزمون‬

‫مرحله چهارم ‪ :‬تعیین ضریب روایی آزمون‬

‫مرحله پنجم ‪ :‬تعیین ضریب پایایی آزمون‬

‫‪150‬‬
 ‫مرحله ششم ‪ :‬تعیین ضریب عینیت آزمون‬

‫مرحله هفتم ‪ :‬بررسی دوباره آزمون جدید‬

‫مرحله هشتم ‪ :‬تهیه جدول نورم‬

‫‪ 1-6‬راهنمایی های پیش آزمون‬

‫برای به دست آوردن نتایج خوب از آزمون ‪ ،‬مهم است که مراجعه کننده را برای آزمون آماده کنید ‪ .‬از این رو‬
‫راهنمایی های الزم را برای آزمون های آمادگی جسمانی بایستی دست کم یك روز قبل به انها ارائه دهید ‪:‬‬

‫‪ -‬پوشیدن لباس ‪ ،‬جوراب و کفش ورزشی مناسب و راحت‬

‫نوشیدن مقدار کافی از مایعات در طول دوره ‪ 24‬ساعته قبل از آزمون‬ ‫‪-‬‬
‫‪ -‬خودداری از خوردن غذا ‪ ،‬مصرف دخانیات و مصرف نوشیدنی های کافئین دار ‪ 3‬ساعت قبل از آزمون‬
‫‪ -‬عدم شرکت در فعالیت بدنی شدید روز قبل از آزمون‬
‫‪ -‬داشتن خواب کافی ( ‪ 6-8‬ساعت ) شب قبل از آزمون‬

‫‪ 1-7‬شاخص های مالک‬

‫‪3‬ـ مالک از پیش تعیین شده‬ ‫‪2‬ـ مقام های ورزشی‬ ‫‪1‬ـ رتبهگذاری افراد ذی صالح‬

‫‪ 1-8‬دیگر ویژگی های آزمون‬

‫‪-1‬قدرت تمیز ‪ -2‬شباهت داشتن به فعالیت ‪ -3‬متناسب بودن برای شرکت کنندگان ‪ -4‬نمره های انفرادی ‪-5‬‬
‫ایمنی ‪ -6‬قابلیت اجرای آزمون به صورت گروهی ‪ -7‬حداقل تمرین ‪ -8‬حداقل وسایل و مجریان ‪-9‬سهولت‬
‫آماده شدن ‪ -10‬دستور العمل های الزم ‪ -11‬هنجارها ‪ -12‬روایی آزمون ‪ -13‬پایایی آزمون ‪ -14‬عینیت‬
‫آزمون‪( .‬اریکسون‪)1986 ،‬‬

‫‪151‬‬
 ‫‪1‬‬
‫‪ 1-9‬آمادگی جسمانی‬

‫در گذشته آمادگی عمومی بدنی را به دو بخش آمادگی جسمانی و آمادگی حرکتی تقسیم می کردند‪ ،‬که مراد‬
‫از آمادگی جسمانی آن دسته از توانایی های پایه و بنیادی انسان است که به خودی خود وجود داشته و آموزش‬
‫پذیر نیستند ولی در اثر تمرین پیشرفت می کنند (مانند قدرت ‪ ،‬استقامت و انعطاف پذیری) ‪ .‬آمادگی حرکتی نیز‬
‫به توانایی هایی اطالق می شود که در اثر آموزش ایجاد می شوند و اکتسابی هستند مانند (سرعت‪ ،‬توان و‬
‫چابکی)‪.‬‬

‫آمادگی جسمانی‪ ،‬توانایی انجام فعالیت های شغلی‪ ،‬تفریحی و روزمره بدون خستگی بی جهت است‪.‬‬

‫‪ 1-10‬اجزای آمادگی جسمانی‬

‫‪2‬‬
‫‪ 1-10-1‬استقامت قلبی تنفسی‬

‫استقامت قلبی تنفسی عبارت از توانایی قلب ‪ ،‬ریه ها و دستگاه گردش خون برای تأمین اکسیژن و مواد غذایی‬
‫عضالت فعال به طور کار آمد است‪ .‬فیزیولوژیست های ورزش از حداکثر اکسیژن مصرفی (‪ )vo2max‬یا‬
‫میزان استفاده عضالت از اکسیژن در طول تمرین هوازی‪ ،‬برای ارزیابی استقامت قلبی تنفسی و ظرفیت هوازی‬
‫کارکردی استفاده می کنند‪ .‬بهبود استقامت قلبی تنفسی یکی از مهمترین فوائد برنامه های تمرینی هوازی است‪.‬‬
‫از آنجا که بر ای فعالیت در هر رشته ورزشی به سطحی از استقامت قلبی تنفسی نیاز است‪ ،‬آن را معیار منحصر به‬
‫فرد ارزشیابی آمادگی جسمانی می دانند‪ .‬به استقامت قلبی تنفسی آمدگی هوازی یا ظرفیت هوازی نیز میگویند‬
‫(مکنزی‪.)2005 ،‬‬

‫آزمون های سنجش استقامت قلبی تنفسی‪:‬‬

‫آزمون دوازده دقیقه دویدن ‪ ،‬راه رفتن کوپر (آزمون کوپر)‪ ،‬آزمون پله هاروارد‪ ،‬آزمون سلون و آزمون تعداد‬
‫تنفس‬

‫‪1‬‬
‫‪Physical fitness‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Cardio-respiratory endurance‬‬

‫‪152‬‬
 ‫‪ 1-10-2‬آمادگی عضالنی اسکلتی‬

‫آمادگی عضالنی اسکلتی به توانایی دستگاههای عضالنی و اسکلتی برای اجرای فعالیبت ها اطالق می شود این‬
‫عامل نیازمند قدرت عضالنی ‪ ،‬استقامت عضالنی و قدرت اسکلتی می باشد‪ .‬تمرین مقاومتی یکی از مؤثرترین‬
‫راه های بهبود قدرت عضالت و استخوان ها و افزایش استقامت عضالنی است که تأثیر آن وابسته به سه عامل‬
‫است‪ :‬میزان مقاومت یا وزنه ‪ ،‬مدت و تعداد تکرار حرکت‪ ،‬سرعت تکرار حرکت‪.‬‬

‫آزمون های سنجش قدرت عضالنی‪ :‬کشش از بارفیکس با وزنه اضافی‪ ،‬پرس بازو به حالت ایستاده‪ ،‬پرس سینه به‬
‫حالت خوابیده و آزمون قدرت عضالت پشت ‪.‬‬

‫آزمون های سنجش استقامت عضالنی‪ :‬دراز و نشست ‪ ،‬آویزان شدن و کشش از بارفیکس ‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪ 1-10-3‬وزن بدن و ترکیب بدن‬

‫وزن بدن به اندازه یا جرم فرد اطالق می شود ترکیب بدن به وزن بدن به نسبت مقادیر مطلق و نسب عضله‬
‫‪،‬استخوان و بافت چربی گفته می شود ‪.‬‬

‫تمرین هوازی و تمرین مقاومتی در تغییر دادن وزن و ترکیب بدن مؤثر هستند‪.‬‬

‫آزمون های سنجش ترکیب (آزمایشگاهی)‪ :‬وزن کشی زیر آب‪ ،‬تصویر برداری مغناطیسی (‪،)MRI‬‬
‫عکسبرداری کامپیوتری (سی تی اسکن)‬

‫روش های میدانی‪ :‬اندازه گیری ضخامت چربی زیر پوستی و ابعاد بدنی‬

‫‪1‬‬
‫‪Body composation‬‬

‫‪153‬‬
 ‫آزمون گرفتن چربی زیر پوست‬

‫‪1‬‬
‫‪ 1-10-4‬انعطاف پذیری‬

‫انعطاف پذیری بوسیله عواملی مانند ساختار استخوانی مفصل و اندازه و قدرت عضالت ‪ ،‬رباط ها و دیگر بافت‬
‫های پیونی محدود می شود کشش روزانه می تواند به مقدار زیادی انعطاف پذیری را بهبود دهد‪.‬‬

‫‪3‬‬
‫انعطاف پذیری بر دو قسم است‪ :‬انعطاف پذیری مطلق‪2‬و نسبی‬

‫آزمون های سنجش انعطاف پذیری مطلق‪ :‬روش ولز‪ 4،‬آزمایش نشسته خم شدن ولز‪.‬‬

‫‪5‬‬
‫‪ 1-10-5‬آرامش عصبی عضالنی‬

‫آرامش عصبی عضالنی به توانایی برای کاهش یا حذف تنش یا انقباض غیر ضروری در یك گروه عضالنی‬
‫اطالق می شود ‪ .‬تمرینات آرام بخشی پیشرونده و تای چی نمونه هایی از تکنیك های مؤثر برای کاهش سطح‬
‫فشار و تنش عصبی عضالنی می باشند (مورو‪.)2000 ،‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Flexibility‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Absolute flexibility‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Relative flexibility‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Welz way‬‬
‫‪5‬‬
‫‪Calm nervous-muscle‬‬

‫‪154‬‬
 ‫اجزاء آمادگی جسمانی‬

‫آمادگی وابسته به تندرستی‬ ‫آمادگی وابسته به اجرا و حرکت‬

‫‪ ‬ترکیب بدنی (وزن کششی در زیر آب و اندازه‪-‬‬ ‫‪ ‬توان (پرش طول)‬

‫گیری چربی زیر پوستی)‬
‫‪ ‬سرعت (دوی ‪ 60‬متر)‬
‫‪ ‬استقامت قلبی‪ -‬تنفسی (تست پله و تست‬
‫‪ ‬قدرت و استقامت عضالنی (کشش‬
‫ورزش)‬
‫بارفیکس)‬
‫‪ ‬قدرت عضالنی (آزمون کراس ـ وبر)‬
‫‪ ‬چابکی‬
‫‪ ‬انعطافپذیری‬
‫‪ ‬تعادل‬

‫‪ ‬هماهنگی‬

‫زمان عکس العمل‬ ‫‪‬‬

‫شکل ‪ 1-11‬اجزا آمادگی جسمانی‬

‫‪1‬‬
‫‪ 1-10-6‬توان عضالنی‬

‫توان را معموال مترادف با کلمه قدرت جسمانی به کار می برند در حالی که به تعاریف توان مقدار نیرویی است‬
‫که عضالت در واحد زمان تولید می کنند ‪ ،‬البته الزم به تذکر است که قدرت بدنی در ارتباط مستقیم با توان‬
‫است‪ .‬توان از نظر فیزیکی کار انجام شده در واحد زمان یا ‪ P=w/t‬که در آن ‪ p‬توان ‪ w ،‬کار انجام شده و ‪t‬‬
‫زمان است (مکنزی‪.)2005 ،‬‬

‫همچنین توان را قدرت انفجاری یا حداکثر نیروی عضالت در کوتاهترین مدت زمانی نیز تعریف کرده اند‪.‬‬
‫توانایی انجام پرش ‪ ،‬پرتاب وزنه ‪ ،‬نیزه ‪ ،‬دیسك با شروعهای سریع در دو میدانی نمونه هایی از تبدیل انرژی یه‬
‫توان هستند‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Power‬‬

‫‪155‬‬
 ‫عوامل تعیینکننده توان عضالنی‪ :‬به دو صورت عوامل درون فردی و محیطی (فعالیت بدنی) میباشند‪:‬‬

‫‪1‬ـ ترکیب ساختاری و زیست شناختی تارهای عضالنی‪2‬ـ جریان نمو‪3‬ـ نوع ساختار بدنی‪4‬ـ ژنتیك (تا حدود ‪%50‬‬
‫موجب تفاوتهای فردی در عملکرد غیرهوازی میشود) ‪5‬ـ جنسیت ‪6‬ـ فعالیت بدنی (شکل ‪.)1-11‬‬

‫اهمیت سنجش توان عضالنی‪:‬‬

‫‪1‬ـ گزینش افراد مستعد ورزشی‪2‬ـ طبقهبندی ورزشکاران ‪3‬ـ ارتباط با عملکرد ورزشی‪4‬ـ شاخصی از آمادگی‬
‫حرکتی‬

‫شیوههای سنجش توان‬

‫آزمون های میدانی‬ ‫آزمون های آزمایشگاهی‬

‫پرش عمودی (سارجنت)‬ ‫آزمون دوچرخه ثابت‬

‫پرش افقی ایستاده‬ ‫وینگیت (‪ 30‬ثانیه)‬

‫آزمون دوی سرعت ‪ 50‬یارد (‪ 45‬متر)‬ ‫کبك (‪ 10‬ثانیه)‬

‫آزمون پله مارگاریا‪-‬کالمن‬

‫شکل ‪ 2-11‬روشهای سنجش توان‬

‫شرح برخی آزمونهای توان‪:‬‬

‫آزمون پرش عمودی (پرش سارجنت‪ :)1‬توان انفجاری بازکنندههای پا و تنه را میسنجد و در سه نوبت اجرا شده‬
‫و روایی آن ‪ %78‬و پایایی آن ‪ %93‬است‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Sarjent test‬‬

‫‪156‬‬
 ‫آزمون پرش عمودی‬

‫آزمون پرش جفت‪ 1:‬توان انفجاری پا را میسنجد ـ پاها ‪ Cm 30‬از هم فاصله دارند و در سه نوبت اجرا می شود‪.‬‬
‫پایایی آن از ‪ %83‬تا ‪ %99‬گزارش شده است‪.‬‬

‫آزمون پرش جفت‬

‫آزمون توان مارگاریا ـ کاالمن‪ 9 2:‬پله وجود دارد که هر پله ارتفاعی حدود ‪ mm 174‬دارد‪.‬‬

‫آزمون وینگیت‪ 3:‬در ‪ 30‬ثانیه انجام می شود و برای سنجش توان پاها بکار برده می شود‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Jump test‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Margarita-kalaman power test‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Wingate test‬‬

‫‪157‬‬
 ‫آزمون وینگیت‬

‫‪ 1-10-7‬قدرت و استقامت عضالنی‬

‫کاربردهای سنجش قدرت و استقامت عضالنی‬

‫‪1‬ـ شناسایی افراد مستعد در رشتههای ورزشی قدرتی‪.‬‬

‫‪2‬ـ آگاهی از سطح قدرت و استقامت ورزشکار‪.‬‬

‫‪3‬ـ ارزشیابی از کفایت برنامه تمرین قدرتی و استقامتی‪.‬‬

‫‪4‬ـ بررسی وضعیت قامت سالمندان‪.‬‬

‫‪5‬ـ ارزیابی از سطح قدرت و استقامت عضالت پس از آسیبدیدگی یا توانبخشی‪.‬‬

‫نوع وسایل‪ :‬وزنههای آزادـ ماشینهای وزنه یا حرکات نرمشی‬

‫(مربوط به مزیتها و معایب وسایل)‬

‫قدرت و استقامت عضالنی‬

‫نوع انقباض عضالنی‪ :‬ایزومتریکی ـ ایزوتونیکی ـ ایزوکیتنیکی‬

‫(مربوط به تعیین روش آزمون)‪.‬‬

‫‪158‬‬
 ‫‪1‬‬
‫آزمون شنا‬

‫‪2‬‬
‫آزمون ایزومتریکی‬

‫تغییری در طول تار عضله به دنبال انقباض ایجاد نمیشود ـ حذف سرعت حرکت ـ عواملی مانند زاویه خاص‬
‫مورد بررسی‪ ،‬شکل آناتومیکی‪ ،‬یکسانی بین آزمودنیها و انگیزه شرکت کنندهها مؤثرند‪.‬‬

‫روشهای مختلفی برای سنجش قدرت ایزومتریك وجود دارند که مهمترین آنها ارزیابی حداکثر نیرو میباشد‪،‬‬
‫مدت زمان حفظ نیروی بیشینه که معموالً بر حسب هزارم ثانیه اندازهگیری میشود‪ ،‬برای حداکثر تالش باید‬
‫حداقل ‪ 5‬ثانیه مکث نمود ـ از وسایلی نظیر دینامومتر و تنسیومتر استفاده میشود ـ مالحظه ایمنی در مورد حبس‬
‫نفس (شفیع زاده‪.)1384 ،‬‬

‫ایستادن روبروی دیوار و هل دادن دیوار با دست ها‪ ،‬بدون خم شدن آرنج ها مثال خوبی برای انقباض از نوع‬
‫ایزومتریکی میباشد‪ .‬در این حالت انقباض صورت گرفته اما طول تار عضالنی بدون تغییر و ثابت خواهد ماند‪.‬‬

‫ویژگیهای وزنه آزاد در مقابل ماشینهای وزنه‬

‫وزنه آزاد‪ :‬سرعت حرکت تحت کنترل نیست ـ شباهت زیاد با اجرای ورزشی ـ حفظ تعادل بدن در برابر نیروی‬
‫خارجی ـ هماهنگی بیشتر بهدلیل کنترل وزنهها در جهات مختلف ـ ارزان بودن و در دسترس بودن ـ انجام‬
‫آزمونهای قدرتی چند مفصله ـ استفاده از دامنه حرکتی کامل مفصل‪ ،‬انجام انقباضات درونگرا و برونگرا در‬
‫یك حرکت‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Push up‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Isometric test‬‬

‫‪159‬‬
‫ماشینهای وزنه‪ :‬هماهنگی کمتر ـ برای آزمونهای یك مفصله قابل استفادهترـ ایمنی بیشتر‪ ،‬نیاز کمتر به افراد‬
‫کمكکننده‪.‬‬

‫اندازهگیری قدرت عضالنی به صورت نسبی (وزن اصلی تقسیم بر وزن بدن) یا مطلق (وزن اضافی جابهجا شده)‬
‫میباشد‪.‬‬

‫به عنوان مثال وزنه برداری که ‪ 70‬کیلوگرم وزن دارد و وزنه ‪ 140‬کیلوگرمی را باالی سر میبرد‪ ،‬قدرت مطلق و‬
‫نسبی این فرد به این صورت محاسبه میشود که ‪ 140‬کیلوگرم قدرت مطلق و عدد ‪ 2‬اندازه قدرت نسبی وی‬
‫میباشد‪.‬‬

‫تنسیومتر ‪ 38‬گروه عضالنی مختلف را آزمون میکند‪.‬‬

‫در آزمون یك تکرار بیشینه ‪ 6‬حرکت‪ :‬پرس سینه ـ پرس پا ـ جلو بازو ـ کشش دستگاه قرقرهای از پشت گردن ـ‬
‫راست کردن زانو ـ خم کردن زانو اندازهگیری میشود‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫آزمون پرس سینه‬

‫‪80Kg‬‬
‫وزنه جا به جا شده‬
‫‪ ‬حداکثر قدرت عضالنی‬ ‫‪80‬‬ ‫‪80‬‬
‫)رارکت)‪1 0 / 02‬‬ ‫‪10Set ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 100Kg‬‬
‫‪1  0 / 02(10) 0 / 8‬‬

‫آزمون بارفیکس جهت استقامت کمربند شانهای و بازوی افراد ‪ 10‬سال و بیشتر به کار میرود‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Bench press‬‬

‫‪160‬‬
 ‫‪2‬‬
‫‪ 1-10-8‬چابکی‪1‬و سرعت‬

‫توانایی تغییر سریع مسیر حرکت و سرعت با حفظ تعادل و درک موقعیت را چابکی میگویند که به قدرت‪،‬‬
‫سرعت‪ ،‬تعادل‪ ،‬استقامت و مهارت بستگی دارد‪ .‬و بر دو نوع ‪1‬ـ عمومی (چابکی عمومی بدن در اجرای حرکات‬
‫و فعالیتهای ورزشی) ‪2‬ـ اختصاصی (اجرای حرکات سریع یك عضو از بدن)‪.‬‬

‫تعریف مفهومی چابکی عبارتست از قابلیت جابهجایی یـا تغییر جهت مرکز ثقل بـدن در کوتاهترین زمان در‬
‫مسیرهای متنوع غیرمستقیم و با کنترل و حفظ تعادل‪.‬‬

‫تفاوت بین سرعت و چابکی در این است که در سرعت همواره هدف طی کردن یك مسیر مستقیم و بدون تغییر‬
‫جهت و وضعیت بدنی میباشد‪ ،‬درحالی که در چابکی هدف طی کردن مسیر مشخصی با تغییر جهت به همراه‬
‫کنترل بدن و حفظ تعادل میباشد‪.‬‬

‫مجموعه زمان عمل و عکسالعمل را زمان اجرا میگویند‪ .‬مسافت عبارتست از کل راهی که پیموده است و‬
‫جابهجایی عبارتست از تغییر وضعیت فرد از نقطه شروع تا نقطه پایانی‪.‬‬

‫انواع سرعت عبارتند از خطی‪ ،‬زاویهای و ترکیبی‪.‬‬

‫در حرکت خطی‪ ،‬سرعت عبارتست از قابلیت جابهجایی مرکز ثقل کل بدن در کوتاهترین زمان ممکن در یك‬
‫مسیر مستقیم و سرعت زاویهای عبارتست از قابلیت جابهجایی مرکز ثقل اندام در کوتاهترین زمان ممکن در یك‬
‫مسیر منحنیالخط (ضربه گلف) (گاالهو و اوزمان‪.)2000 ،‬‬

‫سرعت زاویهای ‪ ‬شعاع دوران = سرعت خطی‬

‫عوامل موثر بر سرعت و چابکی‬

‫‪5‬ـ خاصیت ارتجاعی عضالت‬ ‫‪3‬ـ تمرین بدنی‬ ‫‪1‬ـ ژنتیك‬

‫‪1‬‬
‫‪Agility‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Speed‬‬

‫‪161‬‬
 ‫‪7‬ـ نمو‬ ‫‪6‬ـ تعادل و ادراک حرکت‬ ‫‪4‬ـ جنسیت‬ ‫‪2‬ـ قدرت‬

‫اهمیت سنجش سرعت و چابکی‬

‫‪1‬ـ گزینش افراد مستعد ورزشی‪2‬ـ ارتباط با عملکرد ورزشی‪3‬ـ طبقهبندی ورزشکاران ‪4‬ـ شاخصی از آمادگی‬
‫حرکتی‬

‫در آزمونهای چابکی دادن فرصت تمرینی بیشتر از سرعت با اهمیت است‪.‬‬

‫آزمونهای سرعت حرکت‪( :‬دوهای ‪ 100 ،60 ،50 ،28‬متر برای کل بدن و آزمون ضربه متوالی با دست برای‬
‫سرعت اندام)‪.‬‬

‫آزمونهای چابکی‪( :‬آزمون جورچی ـ آزمون ‪ 4 9‬ـ دو از بین موانع ـ آزمون ایلینویز و یا قدم برداشتن از پهلو)‪.‬‬

‫معروفترین آزمونهای چابکی‬

‫آزمون چمباته‬ ‫آزمون پرش مربع‬

‫دویدن از پهلو‬ ‫آزمون دوی رفت و برگشت سریع‪(4  9)1‬‬

‫آزمون زیگزاگ‬ ‫آزمون زیگزاگ و عبور از زیر میله‬

‫‪1‬‬
‫‪Shuttle Run‬‬

‫‪162‬‬
 ‫آزمون بورپی‪(1‬چمباتمه)‬

‫‪2‬‬
‫آزمون ایلینویز‬

‫به عنوان مثال در ادامه آزمون زیگ‪-‬زاگ را بطور کامل توضیح داده میشود‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Burpee test‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Illinois test‬‬

‫‪163‬‬
 ‫هدف از آزمون زیگ‪-‬زاگ نشان دادن چابکی و سرعت ورزشکار می باشد‪.‬‬

‫وسایل مورد نیاز‪:‬‬

‫برای اجرای این آزمون نیاز خواهید داشت به‪:‬‬

‫‪ 5 ‬عدد مخروط‬
‫‪ ‬سطح بدون لغزش‬
‫‪ ‬زمان سنج‬
‫‪ ‬همکار‬

‫چگونگی اجرا آزمون‬

‫آزمون زیگ‪-‬زاگ به شرح ذیل اجرا می شود‪:‬‬

‫‪ ‬جداکردن مسیر بوسیله ‪ 4‬عدد مخروط‬

‫در گوشه های یك مستطیل ‪ 10‬تا ‪ 16‬فوتی‪1‬قرار داده شوند‪ ،‬همراه با قرار دادن یك مخروط دیگر در‬
‫مرکز‬

‫‪ ‬ورزشکار مسیر خاکستری نشان داده شده در نمودار را دنبال کند‬

‫‪1‬واحد اندازه گیری طول که برابر با ‪ 12‬اینچ یا ‪ 30,48‬سانتی متر می باشد‪.‬‬

‫‪164‬‬
 ‫‪ ‬ورزشکار یك دور از مسیر شروع و پایان را در مخروط شروع‪/‬پایان کامل می کند (نمودار را ببینید)‬

‫‪ ‬همکار زمان کامل شدن مسیر توسط ورزشکار را ثبت می کند‪.‬‬

‫تجزیه و تحلیل‬

‫تجزیه و تحلیل نتیجه بوسیله مقایسه آن با نتایج آزمون های قبلی بدست می آید‪ .‬انتظار می رود که با تمرین‬
‫مناسب بین هر آزمون‪ ،‬تجزیه و تحلیل بهبودی را در چابکی ورزشکار نشان دهد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪ 1-10-9‬زمان واکنش‬

‫زمان واکنش به مدت زمانی گفته میشود که تصمیمات اتخاذ شده یا فرآیندهای سهگانه پردازش اطالعات‬
‫انجام میشوند‪.‬‬

‫زمان واکنش به دستگاه عصبی و مغز مربوط بوده در حالی که زمان حرکت قابلیت دستگاه حرکتی یعنی‬
‫عضالت را در انجام انقباضات سریع و نوع تارهای انقباضی بازگو میکند‪.‬‬

‫زمان واکنش را به دو نوع ساده و انتخابی تقسیم میکنند‪ ،‬در زمان واکنش ساده‪ ،‬تنها یك محرک وجود دارد‬
‫که به یك پاسخ معین منجر میشود مانند عمل استارت در دو و میدانی‪ .‬در زمان واکنش انتخابی‪ ،‬به ازاء هر متر‬
‫یك پاسخ معین وجود دارد مانند عمل فریب دادن در فوتبال‪ .‬زمان واکنش انتخابی تحت تأثیر عامل تعداد‬
‫محرک پاسخ قرار میگیرد و به موجب آن افزایش پیدا میکند‪.‬‬

‫عاملی که بر زمان واکنش ساده مؤثر است مربوط به مقدار زمان آمادگی میباشد‪ ،‬در واقع افزایش یا کاهش‬
‫بیشتر از حد مطلوب زمان آمادگی بر زمان واکنش اثر منفی میگذارد‪.‬‬

‫دیگر عوامل مؤثر بر زمان واکنش عبارتند از‪ :‬سن‪ ،‬محرک آشنا‪ ،‬انگیزه‪ ،‬شدت محرک‪ ،‬پیچیدگی حرکت‪،‬‬
‫خستگی‬

‫اهمیت سنجش زمان واکنش‬

‫‪1‬‬
‫‪Reaction time‬‬

‫‪165‬‬
‫‪1‬ـ ارتباط زمان واکنش با عملکرد ورزشی‪2.‬ـ بررسی زمان واکنش برای پیشگویی در سالمندی‪3 .‬ـ استعدادیابی‬
‫در برخی ورزشها‪4.‬ـ استفاده از نتایج آزمون در تحقیقات‬

‫ویژگیهای آزمونهای واکنش‬

‫‪1‬ـ نوع اندام (دست یا پا) ‪2‬ـ تعداد محرک (ساده یا انتخابی) ‪3‬ـ نوع محرک (نوری یا صوتی)‬

‫آزمون خط کش مثال خوبی برای اندازهگیری زمان واکنش میباشد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪ 1-10-10‬تعادل‬

‫قدرت و استقامت عضالنی در تعادل درگیر میباشند‪ .‬در زنان مرکز ثقل پایین تر از مردان بوده و آن دلیلی برای‬
‫بهتر بودن قابلیت تعادلی زنان نسبت به مردان است‪.‬‬

‫عوامل مؤثر بر تعادل‬

‫‪1‬ـ جریان نمو ‪ -2‬تمرین بدنی ‪ -3‬جنسیت ‪ -4‬خستگی مفرط‬

‫اهمیت سنجش تعادل‬

‫‪1‬ـ ارتباط تعادل با عملکرد ورزشی‪2‬ـ استفاده از نتایج آزمون در تحقیقات‪3.‬ـ بررسی فعالیتهای تعادلی‪.‬‬
‫‪4‬ـ ارتباط بین تعادل با سن عقلی‪5.‬ـ استعدادیابی در برخی ورزشها‪.‬‬

‫ویژگیهای ارزیابی تعادل‬

‫‪1‬ـ ارتفاع سطح تعادل ‪ -2‬استفاده از دید ‪ -3‬حالت بدن ‪ -4‬وضعیت بدن ‪ -5‬تعداد نقاط تماس‬

‫شیوههای سنجش تعادل‬

‫‪1‬ـ آزمون تعادل ایستا‪(2‬آزمون ایستادن لكلك) ‪2‬ـ آزمون تعادل پویا‪(3‬راه رفتن روی چوب موازنه و آزمون‬
‫ایستگاهی باس)‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Balance‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Static balance‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Dynamic balance‬‬

‫‪166‬‬
 ‫آزمون تعادلی لك لك‬

‫‪1‬‬
‫آزمون تعادلی باس‬

‫‪2‬‬
‫‪ 1-10-11‬ترکیب بدنی‬

‫‪1‬‬
‫‪Bass balance test‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Body composition‬‬

‫‪167‬‬
 ‫ترکیب بدنی با اضافه وزن و چاقی نمی تواند مترادف باشد‪.‬‬

‫توزیع چربی‪ 1:‬زیر پوست و درصد چربی دختران و پسران با یکدیگر اختالف دارند‪ .‬توزیع ترکیبات بدن در‬
‫پسران و دختران کجی مثبت دارد‪ .‬معادله درصد چربی بدن (معادله ‪ )1‬به شکل مقابل است‪:‬‬

‫‪100  ‬‬
‫‪ ‬وزن چربي‬
‫‪‬‬
‫‪ ‬وزن بدن ‪‬‬

‫(معادله ‪)1‬‬

‫وزن بدن = وزن چربی ‪ +‬وزن بدون چربی‬

‫‪ 80‬تا ‪ 86‬درصد از چاقی بزرگساالن ریشه در دوران کودکی دارد و میزان درمان چاقی بزرگساالن کمتر از ‪20‬‬
‫درصد است که کمتر از میزان درمان اکثر سرطانها است (پیرون‪.)2005 ،‬‬

‫عوامل موثر بر ترکیب بدنی‬

‫‪1‬ـ وراثت (حدود ‪ %25‬تفاوت درصد چربی در بین افراد ناشی از عامل ژنتیك) ‪2‬ـ جنسیت (حدود ‪ % 10‬بین‬
‫درصد چربی مرد و زن معمولی تفاوت وجود دارد) ‪3‬ـ نمو ‪4‬ـ فعالیت بدنی‬

‫ضرورت و اهمیت سنجش ترکیب بدنی‬

‫‪1‬ـ ارتباط بین ترکیب بدنی با سالمتی‪2.‬ـ ارزیابی تأثیر برنامههای کنترل وزن‪3.‬ـ ارتباط ترکیب بدنی با عملکرد‬
‫ورزشی‪4‬ـ ارتباط ترکیب بدنی با نمو و بالیدگی‪5.‬ـ کاربرد در تحقیقات علمی‪.‬‬

‫‪2‬‬
‫‪ 1-10-12‬استقامت هوازی‬

‫عوامل تعیینکننده تفاوتهای فردی در استقامت هوازی‬

‫‪1‬ـ ژنتیك (حدود ‪ %40‬موجب اختالفات فردی میشود)‪.‬‬

‫‪2‬ـ جنسیت (توان هوازی مردان ‪15‬ـ ‪ %30‬بیشتر از زنان ـ اوج تفاوت در نوجوانی)‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Fat distribution‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Aerobic endurance‬‬

‫‪168‬‬
‫‪3‬ـ نمو (توان هوازی در دوره کودکی به طور خطی افزایش مییابد و در نوجوانی به سرعت آن اضافه میشود و‬
‫پس از ‪ 20‬سالگی کمکم کاهش مییابد ـ با شیوه زندگی غیرفعال به ازاء هریك سال افزایش سن‪ %1 ،‬از مقدار‬
‫آن کاسته میشود‪).‬‬

‫‪4‬ـ فعالیت بدنی (تمرین میتواند تا ‪ % 50‬موجب افزایش توان هوازی شود)‬

‫مهمترین اهداف سنجش آمادگی هوازی‬

‫‪1‬ـ شناسایی استعدادها در ورزشهای استقامتی‬

‫‪2‬ـ آگاهی از سطح آمادگی هوازی ورزشکار‬

‫‪3‬ـ ارزشیابی از کفایت برنامه تمرینی استقامتی‬

‫‪4‬ـ تعیین وضعیت سالمتی و شناسایی عوامل تهدید کننده قلبی ـ تنفسی‪.‬‬

‫‪5‬ـ ارزیابی از روند بهبودی بیماران پس از جراحی‬

‫‪6‬ـ نمرهگذاری بخشی از آمادگی بدنی دانشآموز‬

‫نکاتی در مورد آزمون های هوازی‬

‫‪ -‬در آزمونهای استقامتی درجه حرارت بین ‪21‬ـ‪ 23‬درجه سانتیگراد و رطوبت ‪ 60‬درصد و کمتر مناسب میباشد‪.‬‬

‫‪ -‬دوچرخه ثابت نسبت به نوار گردان اکسیژن مصرفی را ‪6‬ـ‪ 11‬درصد کمتر برآورد میکند‪.‬‬

‫‪ -‬تعادل هوازی تقریباً ‪ 45‬تا ‪ 70‬درصد از اکسیژن مصرفی بیشینه و بین ضربانهای ‪ 115‬تا ‪ 150‬ضربه در دقیقه حاصل‬
‫میگردد‪.‬‬

‫‪ -‬آزمون ‪ 9‬دقیقه و ‪ 12‬دقیقه دویدن و آزمون ‪ 1‬و ‪ 1/5‬مایل دویدن‪ ،‬آزمونهای نوع بیشینه استقامت هوازی و زیر‬
‫پیشینه شامل آزمون ‪ 1‬مایل جاکینگ‪ 1 ،‬مایل پیادهروی و آزمون پله آستراند و یا کویید میباشند‪.‬‬

‫‪ -‬آزمون بروس یك نمونه از آزمون های توازی هوازی بیشینه )‪ (VO2 Max‬است‪.‬‬

‫‪169‬‬
‫‪ -‬حداقل زمان تمرین برای افزایش حداکثر اکسیژن مصرفی ‪ 15‬دقیقه تمرین هوازی مداوم است‪ .‬شدت تمرین‬
‫مورد نیاز برای باال بردن آمادگی هوازی بین ‪ 50‬و ‪ 80‬درصد است‪.‬‬

‫‪ -‬سطح مناسب آمادگی هوازی برای زنان و مردان به ترتیب حدود ‪ 31‬و ‪ 35‬میلیلیتر بر کیلوگرم در دقیقه خواهد‬
‫بود و همچنین آمادگی عالی محافظت بیشتری از سطوح آمادگی متوسط به وجود نمیآورد‪.‬‬

‫آزمونهای سنجش استقامت قلبی ـ تنفسی‬

‫پله هاروارد‪ 12 ،‬دقیقهای کوپر‪ ،‬دوچرخه کارسنج آستراند‪ ،‬پله کویین کالج‪ 2400 ،‬متری کوپر‪ ،‬پله چستر و راه‬
‫رفتن راکپورت‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫آزمون پله هاروارد‬

‫‪2‬‬
‫‪ 1-10-13‬انعطاف پذیری‬

‫داشتن انعطافپذیری مطلوب براساس ویژگی نوع مفصل که خود آن براساس ساختار آناتومیکی تعیین میشود‪،‬‬
‫ارزیابی خواهد شد‪.‬‬

‫میزان درگیری قسمتهای درگیر در انعطافپذیری مفاصل‪ :‬کپسول مفصلی (‪ )%47‬عضله و غالف فاسیا (‪)%41‬‬
‫تاندون و رباط (‪ )%10‬و پوست (‪ )%2‬میباشند (مکنزی‪.)2005 ،‬‬

‫انعطافپذیری به دو نوع ایستا و پویا تقسیم میشود‬

‫‪1‬‬
‫‪Harward step‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Flexibility‬‬

‫‪170‬‬
‫ایستا‪ :‬به مقدار دامنه حرکتی که به صورت غیرفعال از طریق حرکت عضو توسط آزمونگر حاصل میگردد‪،‬‬
‫گفته میشود‪.‬‬

‫پویا‪ :‬به مقدار دامنه حرکتی که از انقباض عضالنی فعال به وجود آمده و توسط خود آزمودنی به دست میآید‪،‬‬
‫گفته میشود‪.‬‬

‫مزایای انعطافپذیری‬

‫‪1‬ـ ارتباط انعطافپذیری با سالمتی‪2.‬ـ ارتباط انعطافپذیری با عملکرد ورزشی‪3 .‬ـ پیشگیری از آسیبهای‬
‫بدنی‪4.‬ـ ارتباط انعطافپذیری با تولید نیرو‪5.‬ـ ارتباط انعطافپذیری با توازن قامت‪.‬‬

‫عوامل مؤثر بر مقدار انعطافپذیری‬

‫‪1‬ـ تفاوتهای سنی ‪2‬ـ تفاوتهای جنسی‪3‬ـ سطح فعالیت بدنی‪4‬ـ ساختار بدن و مفاصل‪5‬ـ گرم کردن‬

‫فقدان فعالیت بدنی کافی بیش از هر عامل دیگری موجب کاهش انعطافپذیری میشود‪.‬‬

‫انعطافپذیری به دو شیوه مستقیم و غیرمستقیم ارزیابی میشود‪ .‬در روش مستقیم از زاویه سنج و در روش‬
‫غیرمستقیم از آزمونهای میدانی مانند آزمون اصالح شده دراز و نشست استفاده میشود‪ .‬دقت پایین و ناتوانی در‬
‫سنجش هر مفصل به طور ویژه از محدودیتهای روش غیرمستقیم نسبت به روش مستقیم میباشد (براون و‬
‫فریگنو‪.)2000 ،‬‬

‫انعطافپذیری (حرکت آزادانه مفصل در سراسر دامنه حرکتیاش) بر دو نوع است‬

‫ـ انعطافپذیری ایستا (ساکن)‪ 1:‬اندازهگیری کلی دامنه حرکتی در مفصل میباشد‪.‬‬

‫ـ انعطافپذیری پویا (حرکتی)‪ 2:‬سنجش گشتاور یا مقاومت در برابر حرکت میباشد‪.‬‬

‫روایی آزمون ‪ Sit and Reach Test‬برای اندازهگیری انعطافپذیری عضالت پشت ران مردان بسیار‬
‫عالی )‪ (r  / 089‬و برای عضالت ناحیه کمر مردان متوسط )‪ (r  0 / 59‬است اما همین آزمون برای زنان به‬
‫ترتیب )‪ (r  0 / 70‬مناسب و )‪ (r  0 / 12‬نامناسب میباشد‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Static flexibility‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Dynamic flexibility‬‬

‫‪171‬‬
‫فلکسومترلیتون برای اندازهگیری انعطافپذیری ایستا به روش مستقیم که دامنه حرکتی را در ‪ 30‬حرکت مختلف‬
‫اندزهگیری میکند‪.‬‬

‫انعطافپذیری به ‪ 2‬صورت مطلق و نسبی اندازهگیری میشود که در مطلق‪ :‬طول اعضای مربوطه در نظر گرفته‬
‫نمیشود‪ ،‬اما در نسبی‪ :‬انعطافپذیری عضله و مفصلهای مربوطه را به نسبت طول عضو مورد نظر میسنجند‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫آزمون نشستن و رسیدن‬

‫‪2‬‬
‫‪ 1-11‬آزمونهای مهارتی‬

‫پیشرفت مهارتهای ورزشی‪ ،‬به سه طریق اندازهگیری میشود‪ :‬آزمونهای مهارتی ـ مقیاسهای رتبهبندی ـ خود‬
‫عملکرد‪.‬‬

‫از آزمونهای مهارت ارزشیابی یادگیری میتوان برای جایگزینی‪ ،‬تشخیصی‪ ،‬پیشبینی‪ ،‬ارزشیابی مقایسهای‪،‬‬
‫انگیزش نیز استفاده کرد‪.‬‬

‫‪ 1-12‬مالک انتخاب آزمونهای مهارتی‬

‫‪1‬ـ اعتبار‪ ،‬پایانی‪ ،‬عینیت و عملی بودن‪2‬ـ متناسب با جنس‪ ،‬سن و تجربه حرکتی آزمودنیها ‪3‬ـ متناسب با نوع‬
‫رشته ورزشی و هدف(محصولی یا فرآیندی)‬

‫‪ 1-13‬انواع آزمونها از نظر دقت ساخت‬

‫به طور کلی دو نوع آزمون مهارتی وجود دارد که عبارتند از‪:‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Sit and reach test‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Skill tests‬‬

‫‪172‬‬
 ‫ـ آزمونهای استاندارد شده‪ :‬ارزشیابی براساس مالک نسبی استفاده میشود‪.‬‬

‫ـ آزمونهای معلم ساخته‪ :‬در آنها از مالک مطلق استفاده میشود‪.‬‬

‫‪ 1-14‬انواع آزمونهای مهارتی (‪ 4‬دسته)‬

‫‪1‬‬
‫‪1‬ـ آزمونهای دقت‪:‬‬

‫پرتابهای آزاد در بسکتبال‪ ،‬سرویسهای کوتاه بدمینتون و سرویسهای والیبال‪ ،‬آزمـونـهـای دقت متداول هستند‪.‬‬
‫محدودیت اصلی آزمونهای دقت ایـن است کـه روش نمرهگذاری امکان تشخیص بین سطوح مهارتی را نمی‪-‬‬
‫دهد و این فقدان تغییرپذیری به کاهش پایانی میانجامد‪ ،‬اما دو روش کلی وجود دارد که با استفاده از آنها می‪-‬‬
‫توان پایایی آزمونهای دقت را افزایش داد‪ :‬روش اول‪ ،‬افزایش تغییرپذیری هدف (از ‪ 0‬به ‪ 0 ،1‬به ‪ )3‬روش دوم‪،‬‬
‫افزایش تعداد آزمایشها میباشد‪.‬‬

‫‪2‬ـ آزمونهای پاس با دیوار یا تکرار اجرا‬

‫‪2‬‬
‫‪3‬ـ آزمونهای حرکت کل بدن (دریبل کردن)‬

‫‪4‬ـ آزمونهای قدرتی یا مسافتی (پرتاب شیء)‬

‫‪ 1-15‬برخی آزمونهای مهارت استاندارد عبارتند از‬

‫ـ آزمون مهارتی مکنزی ـ شیفلت‪3‬در تیر و کمان‪.‬‬

‫ـ آزمون مهارتی فاکس و اسکات‪4‬در سرویس کوتاه و بلند بدمینتون‬

‫ـ آزمون مهارتی ایفر بسکتبال‬

‫ـ آزمون مهارتی النبراند‪5‬در ژیمناستیك‬

‫ـ آزمون توانایی مهارتی مور کریستیان‪1‬در فوتبال‬

‫‪1‬‬
‫‪Accuracy tests‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Dribbling test‬‬
‫‪3‬‬
‫‪MC KenZi – Shifflett‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Fox & Scott‬‬
‫‪5‬‬
‫‪Ellen brand‬‬

‫‪173‬‬
 ‫ـ آزمون مهارتی کنتاکی درشنا‬

‫ـ آزمون مهارتی کارولینای شمالی و برادی‪2‬در والیبال‬

‫آزمون های آمادگی مهارتی در چند رشته ورزشی‬

‫‪3‬‬
‫بسکتبال‬

‫آزمون سه گام چپ و راست ‪ -‬آزمون ریباند‪ - 4‬دریبل رفت و برگشتی زیگزاگی ‪ -‬آزمون پاس سینه ای دو‬
‫دست ‪ -‬پاس سینه ای دو دستی رفت و برگشت ‪ -‬آزمون شوت سه گام ‪ -‬شوت ثابت (پنالتی) ‪ -‬شوت جفت‬
‫زیر سبد ‪ -‬شوت جفت سه امتیازی (‪)NBA‬‬

‫‪5‬‬
‫تکواندو و کاراته‬

‫آزمون سرعت ضربه پا ‪ -‬سرعت ضربه دست ‪ -‬قدرت ضربه پا ‪ -‬قدرت ضربه دست ‪ -‬سرعت مهارت ترکیبی‬

‫‪6‬‬
‫فوتبال‬

‫آزمون دریبل ‪ -‬آزمون مهارت شوت مور کریستین ‪ -‬آزمون مهارت پاس مور کریستین ‪ -‬آزمون مهارت کنترل‬
‫‪ -‬آزمون ضربه بغل پا (آزمون فوتبال جانسون) ‪ -‬آزمون ضربه سر ‪ -‬آزمون چرخش با توپ ‪ -‬آزمون پا به توپ‬
‫‪ -‬آزمون دو رفت و برگشت‬

‫‪7‬‬
‫کشتی‬

‫آزمون مهارت زیر یك خم ‪ -‬آزمون مهارت دست تو ‪ -‬آزمون مهارت بارانداز ‪ -‬آزمون مهارت فن کمر ‪-‬‬
‫آزمون مهارت سر زیر بغل‬

‫‪8‬‬
‫والیبال‬

‫‪1‬‬
‫‪Mor – Christian‬‬
‫‪2‬‬
‫‪North Carolina & Brady‬‬
‫‪3‬‬
‫‪basketball‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Ryband test‬‬
‫‪5‬‬
‫‪Tekwondoo & Karate‬‬
‫‪6‬‬
‫‪Football‬‬
‫‪7‬‬
‫‪Wrestling‬‬
‫‪8‬‬
‫‪Volleyball‬‬

‫‪174‬‬
‫آزمون مهارت پنجه و ساعد ‪ -‬آزمون سرویس ‪ -‬آزمون آبشار زدن ‪ - AAHPERD‬آزمون دریافت سرویس‬
‫در ‪ 5‬منطقه ‪ -‬آزمون والی برادی ‪ -‬آزمون والی راسل ‪ -‬آزمون سرویس نکسو ‪ -‬آزمون والی فرنچ کوپر ‪-‬‬
‫‪1‬‬
‫آزمون پاس‬

‫‪1‬‬
‫‪Pass test‬‬

‫‪175‬‬
 ‫سوالهای آموزشی فصل یازدهم‬

‫‪ -1‬در یك کالس بسکتبال ورزشکاران باید با صدای سوت مربی‪ ،‬توپ را بطرف یار مقابل پرتاب کنند‪ ،‬به چه‬
‫صورت می توان عکس العمل آنها را اندازه گیری نمود؟‬

‫الف‪ -‬از لحظه ی شنیدن صدای سوت تا شروع پرتاب‬

‫ب‪ -‬از لحظه ی شنیدن سوت تا رسیدن توپ به یارمقابل‬

‫ج‪ -‬از لحظه شروع حرکت تا اتمام حرکت‬

‫د‪ -‬امکان اندازه گیری وجود ندارد‬

‫‪ -2‬شناروی پارالل با وزنه خیلی سبك چه صفتی را اندازه گیری می کند؟‬

‫د) استقامت حرکتی‬ ‫ج) قدرت حرکتی‬ ‫ب) استقامت ساکن‬ ‫الف) قدرت ساکن‬

‫‪ -3‬در مورد رکوردهای زمانی مربوط به چابکی و سرعت آزمون ایفرد کدام جمله صحیح است؟‬

‫الف) چابکی پیش رونده و سرعت پس رونده است‪.‬‬

‫ب) سرعت پیش رونده و چابکی پس رونده است‪.‬‬

‫ج) هر دو پیش رونده هستند‪.‬‬

‫د) هر دو پس رونده هستند‪.‬‬

‫‪ -4‬از بین موارد ذیل کدامیك جزء آمادگی حرکتی است؟‬

‫د) دوی ‪ 540‬متر‬ ‫ج) بارفیکس‬ ‫ب) پرش طول‬ ‫الف) دراز و نشست‬

‫‪ -5‬کشش بارفیکس(مردان)با حداکثر وزنه ای که شخص بتواند با خود حمل کند چه قابلیتی را اندازه گیری می‬
‫کند؟‬

‫ب) استقامت عضالنی‬ ‫الف) توان عضالنی‬

‫‪176‬‬
 ‫د)قدرت عضالنی ایستا‬ ‫ج) قدرت عضالنی حرکتی‬

‫‪ -6‬قدرت انفجاری عضله در یك مهارت ورزشی به کدام مورد مربوط است؟‬

‫ب)نیروی عضالنی ج)استقامت عضالنی د)چابکی‬ ‫الف)قدرت عضالنی‬

‫‪ -7‬قدرت عضالنی و نیروی عضالنی در مبحث سنجش و اندازه گیری در تربیت بدنی‪:‬‬

‫الف) دو مقوله جدا و مستقل است و هر کدام کاربرد ویژه دارد‪.‬‬

‫ب) دو مقوله یکسان و مشابه است و کاربرد واحد دارد‪.‬‬

‫ج) اکثراً با استقامت عضالنی و استقامت قلبی‪ -‬تنفسی اشتباه می شوند‪.‬‬

‫د) اکثراً با سرعت و چابکی همراه است و آمادگی های جسمانی فرد را تشکیل دهند‪.‬‬

‫‪ -8‬آزمون راه رفتن روی میله موازنه چه قابلیتی را اندازه گیری می کند؟‬

‫د) آموزش پذیری حرکتی‬ ‫ج)استقامت حرکتی‬ ‫ب)تعادل پویا‬ ‫الف)توان پویا‬

‫‪ -9‬ایستادن روی یك پا چه چیزی را اندازه گیری می کند؟‬

‫د) توان عضالنی ساکن‬ ‫ب)تعادل ساکن ج)انعطاف پذیری‬ ‫الف)استقامت ساکن‬

‫‪ -10‬شنا روی دست چه چیزی را اندازه گیری می کند؟‬

‫ب) توان کمربند شانه ای‬ ‫الف)توان عضالت شکم‬

‫د) استقامت عضالت شکم‬ ‫ج) استقامت کمربند شانه ای‬

‫‪ -11‬در آنتروپومتری‪ .......... ،‬مورد اندازه گیری قرار می گیرد‪.‬‬

‫ب) ترکیب بدنی‬ ‫الف) ابعاد بدن‬

‫د)تعیین استاندارد برای ترکیب بدنی‬ ‫ج)تعین استاندارد برای ابعاد بدن‬

‫‪ -12‬قدرت انفجاری عضله در استارت (در شروع دویدن) با کدام یك از موارد زیر مترادف است؟‬

‫‪177‬‬
 ‫د)انعطاف پذیری‬ ‫ج)استقامت عضالنی‬ ‫ب)نیروی عضالنی‬ ‫الف)قدرت عضالنی‬

‫‪ ............ -13‬با حداکثر اکسیژن مصرفی ارتباط مستقیم دارد‪.‬‬

‫د) آمادگی قلبی‪-‬‬ ‫ج) قدرت عضالنی‬ ‫ب) توان عضالنی‬ ‫الف) ترکیب بدنی‬
‫ریوی‬

‫‪ -14‬برای ارزیابی ترکیب بدنی از ‪ ............‬استفاده می شود‪.‬‬

‫د)اندازه گیری چربی شکم‬ ‫ج)انعطاف پذیری‬ ‫ب)دینامومتر‬ ‫الف)کالیبر‬

‫‪ -15‬چابکی را در کتاب های سنجش و ارزش یابی به صورت جامع چگونه تعریف کرده اند؟‬

‫الف) قابلیت فرد در تغییر جهت با حفظ تعادل در فضا‬

‫ب) قابلیت فرد در تغییر حالت و تغییر جهت با حفظ تعادل در فضا‬

‫ج) قابلیت فرد در تغییر حالت و تغییر جهت با سرعت و با حفظ تعادل در فضا‬

‫د) قابلیت فرد در تغییر حالت و تغییر جهت با سرعت و با حفظ تعادل در حرکات زمینی‬

‫‪ -16‬اگر از فاصله ‪ 40‬سانتی متری‪ ،‬دستان خود را به طرف خط کشی که در حال افتادن است جهت توقف آن‬
‫حرکت دهیم‪ ،‬کدام شاخص اندازه گیری می شود؟‬

‫ب)سرعت عکس العمل و عمل‬ ‫الف)سرعت عمل و چابکی‬

‫د) سرعت عکس العمل‬ ‫ج) سرعت عکس العمل و چابکی‬

‫‪ -17‬توانایی ادامه به فعالیت جسمانی یا مقاومت در برابر خستگی عضالنی را ‪ ........‬می نامند‪.‬‬

‫د) تعادل‬ ‫ج) توان عضالنی‬ ‫ب) استقامت عضالنی‬ ‫الف) قدرت عضالنی‬

‫‪ -18‬وزن کشی زیر آب مربوط به ارزیابی ‪ .........‬در تربیت بدنی می باشد‪.‬‬

‫د) قلبی‪ -‬تنفسی‬ ‫ج) ترکیب بدنی‬ ‫ب) توان عضالنی‬ ‫الف) انعطاف پذیری‬

‫‪178‬‬
 ‫‪ -19‬به وسیله کابل تنسیومتر ‪ ...........‬را اندازه گیری می کنند‪.‬‬

‫ب) قدرت عضالنی‬ ‫الف) استقامت عضالنی‬

‫د) انعطاف پذیری‬ ‫ج) قدرت و استقامت عضالنی‬

‫‪ -20‬از لیتون‪ ،‬جهت اندازه گیری ‪ ........‬استفاده می شود‪.‬‬

‫ب) چربی زیر پوستی‬ ‫الف) ترکیب بدنی‬

‫د) زمان عمل وعکس العمل‬ ‫ج) دامنه حرکتی مفصل‬

‫‪-21‬کدام پارامتربوسیله کشش بارفیکس اندازه گیری میشود؟‬

‫ب)قدرت واستقامت عضالنی‬ ‫الف) قدرت و توان عضالنی‬

‫د) قدرت عضالنی و انعطاف پذیری‬ ‫ج) استقامت عضالنی و انعطاف پذیری‬

‫‪ -22‬اگر ورزشکاری در یادگیری مهارت های حرکتی توانایی بیشتری داشته باشد‪ ،‬این عامل مرتبط با کدام‬
‫مورد است؟‬

‫ب) ادراک حرکت‬ ‫الف)آموزش پذیری حرکتی‬

‫د) تعادل وهماهنگی اعصاب و عضله‬ ‫ج) قدرت و استقامت عضالنی‬

‫‪ -23‬اگر از دانش آموزشی بخواهیم با دویدن سریع از پلکان به صورت هر سه پله یکی باال برود‪ ،‬کدام آزمون‬
‫مورد اندازه گیری قرار گرفته است؟‬

‫د) مارگاریا‪ -‬کاالمن‬ ‫ج) لوئیز‬ ‫ب)راکپورت‬ ‫الف) بورپی‬

‫‪ -24‬آزمون راکپورت کدام قابلیت را اندازه گیری می کند؟‬

‫ب)آمادگی عمومی بدن‬ ‫الف)آمادگی قلبی تنفسی‬

‫د)تعادل و هماهنگی عمومی بدن‬ ‫ج)توان عضالت پاها‬

‫‪179‬‬
 ‫‪ -25‬کدام آزمون برای ارزیابی آمادگی قلبی‪ -‬عروقی کاربرد ندارد؟‬

‫د)وزن کشی زیر آب‬ ‫ج)دوی ‪ 540‬متر‬ ‫ب)تست ورزش‬ ‫الف)آزمون پله‬

‫‪ -26‬آزمون «وینگیت» برای سنجش کدام شاخص مناسب تر است؟‬

‫د)استقامت قلبی‪ -‬تنفسی‬ ‫ج)توان بی هوازی‬ ‫ب)قدرت عضالنی‬ ‫الف)استقامت عضالنی‬

‫‪ -27‬آزمون «راه رفتن راکپورت» کدام پارامتر را اندازه گیری می کند؟‬

‫د)آمادگی هوازی‬ ‫ج)استقامت عضالنی‬ ‫ب)توان بی هوازی‬ ‫الف)چابکی عمومی‬

‫‪ -28‬تست کوپر ‪ 2400‬متر برای ارزیابی کدام شاخص به کار می رود؟‬

‫د)استقامت هوازی‬ ‫ج) توان هوازی‬ ‫ب) استقامت در سرعت‬ ‫الف) استقامت عضالنی‬

‫‪ -29‬کدام یك از آزمون های زیر قدرت و استقامت عضالنی را اندازه گیری می کند؟‬

‫د) دراز نشست در سی ثانیه‬ ‫ج) پله کاالمن‬ ‫ب) روفیه‬ ‫الف) بارفیکس‬

‫‪ -30‬آزمون کراس‪ -‬وبر برای سنجش کدام شاخص از آمادگی جسمانی مورد استفاده قرار می گیرد؟‬

‫ب)توانایی ومهارت حرکتی‬ ‫الف)استقامت قلبی‪ -‬تنفسی‬

‫د) استقامت نیروی عضالنی‬ ‫ج) قدرت و استقامت عضالنی‬

‫‪ -31‬کدام آزمون برای اندازه گیری سرعت اعضای بدن به کار می رود؟‬

‫د) آزمون خط کشی‬ ‫ج) دوی ‪ 45‬متر‬ ‫ب) دوی ‪ 4×9‬متر‬ ‫الف) سینما توگرافی‬

‫‪ -32‬از کابل تنسیومتر برای ارزیابی کدام شاخص از آمادگی جسمانی و حرکتی استفاده می شود؟‬

‫د)نیروی عضالنی‬ ‫ج)استقامت عضالنی‬ ‫الف)قدرت عضالنی ایستا ب)قدرت عضالنی پویا‬

‫‪ -33‬کدام آزمون نیروی عضالنی را ااندازی گیری می نماید؟‬

‫ب)بارفیکس با وزنه‬ ‫الف)دوی ‪ 4,9‬متر‬

‫‪180‬‬
 ‫د)دوی ‪ 100‬متر‬ ‫ج)پرش جفت‬

‫‪ -34‬در ضربه وارد شده به پیش تخته در پرش از خرک کدام شاخص نقش اساسی بازی می کند؟‬

‫الف) قدرت عضالنی ران و کمربند شانه ای‬

‫ب)سرعت عکس العمل ران و کمربند شانه ای‬

‫ج) نیروی عضالنی ران و کمربند شانه ای‬

‫د) انعطاف پذیری ران و کمربند شانه ای‬

‫‪ -35‬آزمون پرش در جای سارجنت با استفاده از نموگرام لوئیز کدام قابلیت را اندازه گیری می کند؟‬

‫ب) توان عضالنی‬ ‫الف) قدرت عضالنی‬

‫د) توان عضالنی‬ ‫ج)استقامت عضالنی‬

‫‪ -36‬حداکثر قدرت فردى که وزنه ى ‪ 20‬کیلو گرمى را با ‪ 45‬تکرار باالى سر ببرد‪ ،‬چقدر خواهد بود؟‬
‫د) ‪200‬‬ ‫ج) ‪350‬‬ ‫ب) ‪90‬‬ ‫الف) ‪22/2‬‬
‫‪ -37‬آزمون زیر بیشینه استراند براى اندازه گیرى کدام مورد کاربرد دارد؟‬
‫ب) استقامت‬ ‫الف) چابکى‬
‫د) قدرت ایستا‬ ‫ج) حداکثر اکسیژن مصرفی‬
‫‪ -38‬کدام آزمون جزو آزمون هاى مهارتى والیبال مى باشد؟‬
‫د) مك دونالد‬ ‫ج) برادى‬ ‫ب) پول‬ ‫الف) الیلیج‬
‫‪ -39‬دو عامل موثر در اندازه گیرى توان‪ ،‬کدام است؟‬
‫ب) قدرت – سرعت‬ ‫الف) قدرت – استقامت‬
‫د) زمان – استقامت‬ ‫ج) سرعت – استقامت‬
‫‪ -40‬نیروی عضالنی (قدرت انفجاری – توان انفجاری ) را در کدام یك از حرکات ورزشی زیر می توان‬
‫مشاهده کرد‪.‬‬

‫د)پرتاب وزنه‬ ‫ج) پرس کردن حداکثر وزنه‬ ‫ب) دویدن ‪4×9‬متر‬ ‫الف)کشش از بار فیکس‬

‫‪181‬‬
 ‫‪ -41‬استقامت عضالنی را به صورت های زیر اندازه گیری می کنند‪.‬‬

‫الف) دو ‪ 5000‬متر ‪ ،‬دو ماراتن و کشش از بار فیکس‬

‫ب) عداد تکرار ‪ ،‬زمان نگهداری انقباض و زمان تداوم حرکت‬

‫ج) دو ‪ ، 9 4‬دو ‪ 45‬متر و ‪ 100‬متر‬

‫د) جابه جا کردن حداکثر وزنه ممکن ‪ ،‬پرش ارتفاع جفتی و دراز نشست‪.‬‬

‫‪ -42‬نیروی عضالنی به صورتهای زیر اندازه گیری می شود ؟‬

‫الف) طول مسافت جابه جایی وزنه‪ ،‬مقدار کار انجام شده ‪ ،‬توان‬

‫ب) مقدار وزنه جابه جا شده ‪ ،‬توان ‪ ،‬مقدار کار انجام شده‬

‫ج) طول مدت نگهداری انقباض عضالنی ‪ ،‬سرعت پرتاب وزنه ‪ ،‬مقدار کار انجام شده‬

‫د) متر ‪ ،‬ترازو ‪ ،‬زمان‬

‫‪ -43‬آمادگی های جسمانی و آمادگی های حرکتی به صورت زیر هستند‪:‬‬

‫الف) تنها در ورزشهای انفرادی و میدانی کاربرد دارند‬

‫ب) اولی مهارتی و دومی پایه و غیر مهارتی است‬

‫ج) تفاوتی با یکدیگر ندارند‬

‫د) دو بخش اصلی از آمادگی های عمومی بدن هستند ‪.‬‬

‫‪ -44‬استقامت عضالنی به صورتهای زیر اندازه گیری می شود‪:‬‬

‫الف) طول مدت انقباض عضالنی و تعداد تکرار یك حرکت مشابه‬

‫ب) نسبی و مطلق‬

‫ج) کشش از بارفیکس ( زنان و مردان ) و دراز – نشست‬

‫‪182‬‬
 ‫د) همه انواع باال‬

‫‪ -45‬کدام یك از عوامل زیر جزء عوامل آمادگی جسمانی محسوب می شود؟‬

‫الف)‬

‫ب)‬

‫ج)‬

‫د)‬

‫‪ -46‬مبنای ارزشیابی عملکرد عضالت پا در مسابقات پرش ارتفاع ‪.............................‬می باشد ‪.‬‬

‫د) چابکی‬ ‫ج) قدرت‬ ‫ب) سرعت‬ ‫الف) توان‬

‫‪ -47‬فردی عقربه نیرو سنج دستی را با فشار انگشتان ‪ 12 ،‬مرتبه روی عدد ‪ 20‬ثابت نگه داشت ‪ ،‬این حرکت‬
‫بیانگر چیست ؟‬

‫الف) استقامت عضالنی پویا‬

‫ب) استقامت عضالنی تکراری ایستا‬

‫ج) استقامت عضالنی ایستا‬

‫د) استقامت عضالنی زمانی ایستا‬

‫‪ -48‬در تعریف جامع قدرت می توان چنین بیان کرد که‪:‬‬

‫الف) عبارتست از نیروی یك عضله یا گروهی از عضالت با حداکثر تالش ‪ ،‬برای یکبار ‪ ،‬در مقابل یك‬
‫مقاومت‬

‫ب) عبارتست از نیروی گروهی از عضالت با حداکثر تالش ‪ ،‬برای یکبار یا بیشتر ‪ ،‬در مقابل یك یا چند‬
‫مقاومت‬

‫ج) عبارتست از نیروهای عضالت با حداکثر تالش ‪ ،‬در مقابل انواع مقاومت ‪ ،‬برای یکبار‬

‫‪183‬‬
 ‫د) عبارتست از حداکثر تالش کلیه عضالت ‪ ،‬برای یکبار ‪ ،‬در مقابل مقاومت‬

‫‪ -49‬مناسب ترین تعریف برای عامل چابکی کدام گزینه است ؟‬

‫الف) قابلیت فرد در تغییر حالت و تغییر جهت با سرعت و با حفظ تعادل در هوا‬

‫ب) قابلیت فرد در تغییر حالت و تغییر جهت و با حفظ تعادل در فضا‬

‫ج) قابلیت فرد در تغییر حالت و تغییر جهت با سرعت و با حفظ تعادل در فضا‬

‫د) قابلیت فرد در تغییر حالت با سرعت و با حفظ تعادل درفضا‬

‫‪ -50‬کدامیك از آزمون های زیر توان (قابلیت به کارگیری قدرت با سرعت ) را اندازه گیری می کند‪.‬‬

‫الف) آزمون های دویدن در حداقل زمان در مسافت های زیر ‪ 60‬متر‬

‫ب) آزمون های دویدن در حداقل زمان در مسافت های ‪ 60‬الی ‪ 100‬متر‬

‫ج) آزمون های دویدن در حداقل زمان درشیب و در مسافت های زیر ‪ 60‬متر‬

‫د) آزمون های دویدن در حداقل زمان در شیب و در مسافت های ‪60‬الی ‪ 100‬متر‬

‫‪ -51‬اندازه گیری قابلیت فرد در به کارگیری میزان مشخصی از نیروی عضالنی به صورت تکراری ‪ ،‬از طریق‬
‫کدامیك از آزمون های زیر مناسب تر است؟‬

‫ج) آزمون های استقامت عضالنی عمومی‬ ‫الف) آزمون های استقامت عضالنی پویا‬

‫د) آزمون های استقامت عضالنی تکراری ایستا‬ ‫ب) آزمون های نیروی عضالنی تکراری‬

‫‪ -52‬اگر فردی به ترتیب ‪ ،‬با فشار انگشتان دست ‪ ،‬نیرو سنج دستی را ‪ 15‬مرتبه به عدد ‪ 20‬برساند ‪ ،‬سپس ‪12‬‬
‫درازنشست صحیح انجام دهد ‪ 20 ،‬ثانیه روی بارفیکس باقی بماند ‪ 14 ،‬شنای سوئدی اجرا کند ‪ ،‬چه عواملی‬
‫را تقویت نموده است‪.‬‬

‫الف) استقامت عضالنی پویا ی تکرار ‪ ،‬استقامت عضالنی پویا ‪ ،‬استقامت عضالنی زمانی ‪ ،‬استقامت‬
‫عضالنی پویا‬

‫‪184‬‬
 ‫ب) استقامت عضالنی تکراری ایستا ‪ ،‬استقامت عضالنی پویا ‪ ،‬استقامت عضالنی زمانی ایستا ‪ ،‬استقامت‬
‫عضالنی پویا‬

‫ج) استقامت عضالنی تکراری ‪ ،‬استقامت عضالنی پویا ‪ ،‬استقامت عضالنی ایستا ‪ ،‬استقامت عضالنی پویا‬

‫د) استقامت عضالنی ایستای تکراری ‪ ،‬استقامت عضالنی پویا ‪ ،‬استقامت عضالنی زمانی ایستا ‪ ،‬استقامت‬
‫عضالنی پویا‬

‫‪ -53‬نیروی به کار گرفته شده در حداقل زمان و حداکثر تالش در یك یا گروه از عضالت عبارتست از‪:‬‬

‫د) قدرت لحظه ای‬ ‫ج) قدرت انفجاری‬ ‫ب) قدرت حداکثر‬ ‫الف) توان‬

‫‪ -54‬آزمون های دویدن در حداقل زمان در مسافت های ‪ 60‬الی ‪ 100‬متر ‪ ،‬کدامیك از عوامل زیر را اندازه‬
‫گیری می کند‪.‬‬

‫د) توان‬ ‫ج) قدرت‬ ‫ب) چابکی‬ ‫الف) سرعت حرکت و زمان واکنش‬

‫‪ -55‬چابکی در کتب سنجش و ارزشیابی به صورت جامع به صورت زیر تعریف شده است‪:‬‬

‫الف) قابلیت فرد در تغییر حالت و تغییر جهت با سرعت و با حفظ تعادل در فضا‬

‫ب) قابلیت فرد در تغییر حالت و تغییر جهت با سرعت و با حفظ تعادل درهوا‬

‫ج) قابلیت فرد در تغییر جهت با سرعت و با حفظ تعادل در فضا‬

‫د) قابلیت فرد در تغییر حالت و تغییر جهت با حفظ تعادل در فضا‬

‫‪ -56‬کدامیك از روش های سنجش قدرت به نیروی تولید شده در زوایای مختلف حرکتی ویژگی دارد؟‬

‫د) درون گرا‬ ‫ج) هم جنبش‬ ‫ب) هم طول‬ ‫الف) هم تنش‬

‫‪-57‬قدرت نسبی و مطلق فردی که وزن بدن او ‪60‬کیلو گرم بوده و وزنه ‪ 120‬کیلو گرم را جابه جا کرده است‬
‫چقدر است ؟‬

‫د) ‪120 – 0/5‬‬ ‫ج) ‪120 -2‬‬ ‫ب) ‪120-3600‬‬ ‫الف) ‪2-120‬‬

‫‪185‬‬
 ‫‪ -58‬دلیل اصلی غیر معتبر بودن آزمون دوی ‪ 400‬متر برای سنجش استقامت هوازی چیست ؟‬

‫ج) زمان سنجش بعد از فعالیت است‬ ‫الف) عدم تعمیم به سایر الگوهای حرکتی‬

‫د) عدم توجه به تفاوت های سنی‬ ‫ب) زمان حرکت کم‬

‫‪ -59‬کدامیك از اقدامات زیر قبل از انجام آزمون های استقامت هوازی صورت می گیرد؟‬

‫ج) افزایش تدریجی شدت کار‬ ‫الف) تکمیل پرسشنامه آمادگی برای فعالیت بدنی‬

‫د) آگاهی در سطح آمادگی هوازی‬ ‫ب) تعیین ضربان قلب کار‬

‫‪-60‬کدام عبارت در مورد انعطاف پذیری صحیح است؟‬

‫الف) یك قابلیت کلی برای مفاصل بدن است ‪.‬‬

‫ب) تنها روش سنجش به شکل ایستاست ‪.‬‬

‫ج) برای سنجش غیر مستقیم از زاویه سنجش استفاده می شود ‪.‬‬

‫د) باید برای سنجش آن به تشکیالت اطراف مفصل هم توجه داشت ‪.‬‬

‫‪ -61‬در مدل دو بخشی مطالعه ترکیب بدنی‪:‬‬

‫الف) وزن بدن شامل چربی و آب است ‪.‬‬

‫ب) وزن بدن به وزن چربی و وزن خالص تقسیم می شود ‪.‬‬

‫ج) وزن بدن شامل عضالت و چربی است ‪.‬‬

‫د) یك روش دقیق برای سنجش ترکیب بدنی است ‪.‬‬

‫‪ -62‬کدامیك از جنبه های زیر در آزمون های تعادلی مد نظر می باشد؟‬

‫د) تاثیر نیروها‬ ‫ج) محل مرکز ثقل‬ ‫ب) وسعت سطح اتکا‬ ‫الف) وضعیت بدنی‬

‫‪ -63‬تفاوت بین آزمون های سرعت و چابکی چیست؟‬

‫‪186‬‬
‫د) داشتن فرصت های تمرینی قبل از‬ ‫الف)مدت زمان حرکت ب) مسافت حرکت ج) مسیر حرکت‬
‫آزمون‬

‫‪ -64‬در مورد تفاوتهای جنسی در قدرت می توان گفت که‪:‬‬

‫الف) تفاوت بین مردان وزنان در قدرت پایین تنه بیشتر از باال تنه است‪.‬‬

‫ب) عامل تفاوتهای جنسی مربوط به جهش قد است ‪.‬‬

‫ج) هورمونها نقشی در تفاوتهای جنسی ندارند‪.‬‬

‫د) اساسا تفاوتهای جنسی در قبل از بلوغ کم است ‪.‬‬

‫‪ -65‬کدام عامل زیر با تغییر زمان واکنش ساده ارتباط دارد؟‬

‫د) تعداد محرک‬ ‫ج) آشنایی محرک‬ ‫ب) پیچیدگی محرک‬ ‫الف) نوع محرک‬

‫‪ -66‬تولید حداکثر نیرو در شرایطی که اندام فاقد سرعت می باشد چه نامیده می شود؟‬

‫د) قدرت هم تنش‬ ‫ج) قدرت درون گرا‬ ‫ب) قدرت ایستا‬ ‫الف) قدرت هم جنبش‬

‫‪ -67‬چابکی در شمار کدام یك از عوامل آمادگی قرار می گیرد ؟‬

‫الف) آمادگی مهارتی ب) آمادگی حرکتی کنترل حرکت ‪ )3‬آمادگی مرتبط با سالمتی د) آمادگی حرکتی‬
‫تولید نیرو‬

‫‪ -68‬کدام یك از مهارتهای زیر با توان ارتباط دارد ؟‬

‫د) دوی ‪ 100‬متر‬ ‫ج) ضربه پنالتی فوتبال‬ ‫ب) پرتاب وزنه‬ ‫الف)دریبل بسکتبال‬

‫‪ -69‬در کل آزمون های استقامت هوازی براساس دو معیار زیر تقسیم بندی می شوند‪.‬‬

‫الف) مدت فعالیت ‪،‬نوع واحد اندازه گیری‬

‫ب) عضالت درگیر ‪ ،‬مدت فعالیت‬

‫‪187‬‬
 ‫ج) تحمل شدت کار ‪،‬نوع واحد اندازه گیری‬

‫د) تحمل شدت کار ‪ ،‬سرعت بازیابی‬

‫‪ -70‬مهم ترین تفاوت بین آزمون های سرعت و چابکی چیست؟‬

‫ب) مسیر حرکت‬ ‫الف) مقدار مسافت‬

‫د) در آزمون های سرعت نیازی به دادن فرصت تمرینی نیست‪.‬‬ ‫ج) زمان حرکت‬

‫‪ -71‬کدام یك از موارد زیر در شمار تقسیم بندی آزمون های زمان واکنش قرار نمی گیرد؟‬

‫د) نوع محرک‬ ‫ج) تعداد محرک‬ ‫ب) نوع اندام‬ ‫الف)شدت محرک‬

‫‪188‬‬
 ‫منابع‬

1384 ‫ کاربرد سنجش و اندازه گیری در تربیت بدنی و علوم ورزشی؛ تألیف دکتر شفیع زاده؛ انتشارات بامداد؛‬.1
1381 ‫جکسون؛ مترجمان سپاسی و نوربخش؛ انتشارات سمت؛‬,‫ سنجش و اندازه گیری در تربیت بدنی؛ بوگارتنر‬.2
‫دکتر فرهاد رحمانی‬-‫؛ دکتر مهرعلی همتی نژاد‬spss ‫ اندازه گیری و ارزشیابی در تربیت بدنی و کاربرد نرم افزار‬.3
1389 ‫سید مرتضی طیبی؛ نشر عصر انتظار؛‬-‫محمد همتی نژاد‬-‫نیا‬
1386 ‫فرانك شالچی؛ نشر فراتحلیل؛‬-‫ سنجش و اندازه گیری در تربیت بدنی؛ دکتر مجید کاشف‬.4
‫فرهاد رحمانی نیا؛ انتشارات پیام نور؛ چاپ‬-‫ سنجش و اندازه گیری در تربیت بدنی؛ دکتر مهرعلی همتی نژاد‬.5
1381 ‫سوم؛‬
1377 ‫فریده؛ دانشگاه تربیت معلم؛‬,‫ اندازه گیری در تربیت بدنی؛ هادوی‬.6
7. Brian Mackenzie. (2005). 101 performance evaluation tests. Published by
Electric Word plc.
8. Côté, j., salmela, j. H., & russell, s. (1995). The knowledge of high-
performance gymnastic coaches: methodological framework. The sport
psychologist, 9, 65-75.
9. Creswell, j. W. (1994). Research design: qualitative and quantitative
approaches. Newbury park, ca: sage publications.
10. Denzin, n. K., & lincoln, y. S. (1998). Introduction: entering the field of
qualitative research. In n. K. Denzin, & y. S. Lincoln (eds.), the landscape of
qualitative research: theories and issues (pp. 1-34). Thousand oaks, ca: sage
publications.
11. Erikson, f. (1986). Qualitative methods in research on teaching. In m. C.
Wittrock (ed.), handbook of research on teaching (3rd ed., pp. 119-161). New
york: macmillan.
12. Goetz, j. P., & lecompte, m. D. (1984). Ethnography and qualitative design in
educational research. Orlando, fl: academic press.
13. Guba, e. G., & lincoln, y. S. (1994). Competing paradigms in qualitative
research. In n. K. Denzin, & y. S. Lincoln (eds.), handbook of qualitative
research (pp. 105-117). Thousand oaks: sage publications.
14. Floden, r. E. (2001). Research on effects of teaching: a Continuing model for
research on teaching, in v. Richardson (4th ed.) Handbook of research on
teaching. Washington: american educational research association 3-16.

189
15. Hardy m. A. And bryman a. (2004). Handbook of data analysis, sage
publications.
16. Henderson, k. A., ainsworth, b. E., stolarzcyk, l. M., hootman, j. M.; levin, s.
(1999). Notes on linking qualitative and quantitative data: the cross cultural
physical activity participation study. Leisure sciences, 21, 247-255.
17. Kaghan w.n., strauss a.l., barley s.r., brannen m.y., and thomas r.j., (1999) “the
practice and uses of field research in the 21 st century organization,” journal of
management inquiry. 67–81.
18. Miller d.c. And salkind n.j. (2002) handbook of research design and social
measurement. Sixth edition, sage publications.
19. Piéron m. (2005). Research on teaching physical activities and sport: paradigms
and selected results italian journal of sport sciences vol. 12.
20. Salkind n. J. (2007). Encyclopedia of measurement and statistics , sage
publications.
21. Sparkes, a. (1998). Validity in qualitative inquiry and problems of criteria:
implications for sport psychology. The sport psychologist, 12, 363-386.
22. Thomas, j.r., nelson, j.k, & silverman, s.j. (2005). Research methods in physical
activity, (5th ed.). Champaign, il: human kinetics.
23. F. L. Schmidt, c. Viswesvaran, d.s. Ones. (2000). “reliability is not validity and
validity is not reliability,” personnel Psychology, , pp. 901–12.
24. Ballard, c. (2006). measure of success, sports illustrated (si.com), 10- 01.
25. Blackburn r.s. (1987). “experimental design in organizational settings,” in j.w.
Lorsch (ed.), handbook of organizational behavior (upper saddle river, nj:
Prentice hall, , pp. 127–28.
26. Krista j. Munroe-chandler. (2005). A discussion on qualitative research in
physical activity, athletic insight: the online journal of sport psychology,
volume 7, issue 1.
27. Beauchamp t.l., faden r.r., wallace r.j., and walters l. (1982). ethical issues in
social science research baltimore, md: johns hopkins university press.
28. J.g. Adair. (2001). “ethics of psychological research: new policies, continuing
Issues, new concerns,” canadian psychology, , pp. 25–37.

190
 ‫کلید سواالت‬

‫‪191‬‬
 ‫پاسخ سوالهای آموزشی فصل اول‬

‫‪ -1‬گزینه الف صحیح است‪.‬‬

‫‪ -2‬گزینه الف صحیح است‪ ،‬قرار دادن افراد در گروه های مجزا براساس گروه خون از موارد کاربرد مقیاس‬
‫اسمی (نشانه ای یا طبقه ای) است‪.‬‬

‫‪ -3‬گزینه الف صحیح است‪.‬‬

‫‪ -4‬گزینه د صحیح است‪.‬‬

‫‪ -5‬گزینه ب صحیح است‪.‬‬

‫‪ -6‬گزینه ج صحیح است‪ ،‬رکوردهای ورزشی اغلب از نوع مقیاس فاصله ای هستند‪.‬‬

‫‪ -7‬گزینه د صحیح است‪ ،‬تمام رکوردهای ورزشی از نوع مقیاس فاصله ای هستند‪.‬‬

‫‪ -8‬گزینه ب صحیح است‪.‬‬

‫‪ -9‬گزینه ب صحیح است‪.‬‬

‫‪ -10‬گزینه ب صحیح است‪.‬‬

‫‪ -11‬گزینه ج صحیح است‪.‬‬

‫‪ -12‬گزینه الف صحیح می باشد‪ ،‬به ترتیب اسمی– رتبه ای– فاصله ای– نسبی‪.‬‬

‫‪ -13‬گزینه د صحیح می باشد‪.‬‬

‫‪ -14‬گزینه ب صحیح می باشد‪.‬‬

‫‪ -15‬گزینه ج صحیح می باشد‪.‬‬

‫‪ -16‬گزینه الف صحیح می باشد‪( ،‬مورد اول گسسته کمی می باشد)‪.‬‬

‫‪ -17‬گزینه الف صحیح می باشد‪.‬‬

‫‪192‬‬
 ‫‪ -18‬گزینه ب صحیح می باشد‪.‬‬

‫‪ -19‬گزینه ج صحیح می باشد‪.‬‬

‫‪ -20‬گزینه ب صحیح می باشد‪ ،‬مقیاس اسمی فقط براساس فراوانی و نما قابل محاسبه است‪.‬‬

‫‪193‬‬
 ‫پاسخ سوالهای آموزشی فصل دوم‬

‫‪ -1‬گزینه الف صحیح است‪.‬‬

‫‪ -2‬گزینه ب صحیح است‪.‬‬

‫‪ -3‬گزینه ب صحیح است‪.‬‬

‫‪ -4‬گزینه ب صحیح است‪.‬‬

‫‪-5‬گزینه الف صحیح است‪.‬‬

‫‪-6‬گزینه الف صحیح است‪.‬‬

‫‪ -7‬گزینه د صحیح است‪.‬‬

‫‪ -8‬هیچ کدام از گزینه ها صحیح نمی باشد البته منظور این سوال در جواب (د) می باشد‪.‬‬

‫‪ -9‬گزینه ب صحیح است‪.‬‬

‫‪ -10‬گزینه الف صحیح است‪.‬‬

‫‪ -11‬گزینه د صحیح است‪.‬‬

‫‪ -12‬گزینه د صحیح است‪.‬‬

‫‪ -13‬گزینه الف صحیح است‪.‬‬

‫‪194‬‬
 ‫پاسخ سوالهای آموزشی فصل سوم‬

‫‪ -1‬گزینه د صحیح است‪.‬‬

‫‪ = 0/1+ 0/15 =0/25‬فراوانی نسبی والیبال و شنا‬

‫رشته ورزشی‬ ‫فراوانی‬ ‫فراوانی کلی‬ ‫فراوانی نسبی‬

‫مرد‬ ‫زن‬

‫بسکتبال‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪0/0625‬‬

‫فوتبال‬ ‫‪40‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪0/625‬‬

‫والیبال‬ ‫‪4‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪12‬‬ ‫‪0/15‬‬

‫شنا‬ ‫‪2‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪0/1‬‬

‫دو و میدانی‬ ‫‪4‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪0/0625‬‬

‫‪ -2‬گزینه ج صحیح است‪.‬‬

‫‪15‬‬
‫‪  0 /12 125‬تعدادکل داده ها‬

‫‪ -3‬گزینه الف صحیح است‪ ،‬صورت مسأله در طبقه دوم ‪ p55‬باید به ‪ P85‬و در طبقه آخر ‪ P5‬باید به ‪P5 ... 15‬‬
‫تبدیل شود (اشتباه شده است)‪ 50 ،‬درصد میانی داده ها عدد ‪ 37/5‬است که بین دو عدد ‪ 35‬و ‪ 40‬قرار دارد‪.‬‬
‫‪R=xn-xL +1 =1+35-40 =6‬‬ ‫بنابراین دامنه آن برابر است با‬

‫‪ -4‬گزینه ج صحیح است‪ ،‬کوچکترین و بزرگترین عدد با مضرب ‪ 3‬بین ‪ 25‬و ‪ 65‬عبارتند از ‪ 27‬و ‪ 63‬بنابراین‬
‫دامنه تغییرات این اعداد عبارت است از‪:‬‬

‫‪R=xh-xl +1 =63 -27 +1 =37‬‬

‫طبقه ‪ = 37 = 12/33 =13‬دامنه تغییرات =‪ -‬تعداد طبقات‬

‫‪3‬‬

‫‪195‬‬
 ‫فاصله طبقات‬

‫‪ -5‬گزینه د صحیح است‪.‬‬

‫‪ -6‬گزینه ج صحیح است‪R=xh- xl +1 = 52 -1+10 =43 )i( =3 ،‬‬

‫‪R 43‬‬
‫= تعداد طبقات‬ ‫‪‬‬ ‫طبقه ‪= 14/33 =15‬‬
‫‪i‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪ -7‬گزینه ب صحیح است‪،‬‬

‫ردیف‬ ‫‪x‬‬ ‫‪f‬‬ ‫‪cf‬‬ ‫فراوانی تراکمی درصدی‬ ‫فراوانی درصد نسبی‬

‫‪1‬‬ ‫‪30-28‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪100%‬‬ ‫‪17%/5‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪27-25‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪33‬‬ ‫‪82%/5‬‬ ‫‪20%‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪24-22‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪62%/5‬‬ ‫‪25%‬‬

‫‪4‬‬ ‫‪21-19‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪37%/5‬‬ ‫‪15%‬‬

‫‪5‬‬ ‫‪18-16‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪22%/5‬‬ ‫‪22%/5‬‬

‫‪ -8‬گزینه د صحیح است‪.‬‬

‫‪3 100‬‬
‫) بنابراین فراوانی‬ ‫‪ -9‬گزینه الف صحیح است‪ ،‬چون فراوانی درصدی طبقه آخر ‪ 12‬می باشد (‪=12‬‬
‫‪25‬‬
‫تجمعی درصدی طبقه ما قبل آخر ‪ 88‬می باشد‪.‬‬

‫‪ -10‬گزینه ب صحیح است‪،‬‬

‫‪-3................ +3‬‬ ‫انحراف استاندارد ‪3‬‬

‫‪R= )+3( – )-3( =6‬‬

‫‪6‬‬
‫‪=0/857‬‬
‫‪7‬‬

‫‪196‬‬
 ‫(‪+3‬و‪2/15()2/15‬و‪1/3()1/3‬و‪-0/45()-0/425 . 0/425()0/45‬و‪-1/3()-1/3‬و‪–2/15()-2/15‬و‪)-3‬‬

‫یك طبقه باالتر از میانگین‬

‫‪ =+ 36/5‬میانگین‬ ‫‪36/5+)2()0/45( = 37/35‬‬

‫‪36/5+)2()1/275( = 39/05‬‬

‫‪ -11‬گزینه د صحیح است‪ 34/5 -35/5 ،‬تا دو رقم اعشار‬

‫(‪ ) 34/45 -35/55‬کران باال و پایین‬

‫‪ -12‬گزینه د صحیح است‪.‬‬

‫‪ -13‬گزینه الف صحیح است‪.‬‬

‫‪197‬‬
 ‫پاسخ سوالهای آموزشی فصل چهارم‬

‫‪ -1‬گزینه د صحیح است‪ .‬واریانس هیچ گاه منفی نمی شود چون دارای توان ‪ 2‬می باشد (‪ ،)S2‬دامنه ی تغییرات‬
‫همه ی نمرات منفی نیز مثبت می شود‪.‬‬

‫نکته‪ :‬پراکندگی (واریانس‪ ،‬انحراف استاندارد‪ ،‬انحراف متوسط و دامنه ی تغییرات) هیچ گاه منفی نمی شود‪.‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1 4‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪( 1 )  ( 2 ) ‬‬ ‫‪    1‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3 3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪ -2‬گزینه ج صحیح است‪ ،‬یك واحد کم می شود‬

‫‪ -3‬گزینه الف صحیح است‪ ،‬در منحنی باکجی منفی میانگین همیشه کوچکتر از نما و میانه است‪.‬‬

‫‪ -4‬گزینه الف صحیح است‪ +1 ،‬میانگین قبلی = ) ‪ + (6  1  4  1‬میانگین قبلی= میانگین جدید‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪ -5‬گزینه د صحیح است‪ ،‬چون هر درس عملی در رشته تربیت بدنی دو واحد است‪ ،‬لذا خواهیم داشت‪:‬‬

‫‪X ‬‬
‫(‪2×7 =14)n‬‬ ‫‪X‬‬
‫‪n‬‬
‫‪ x  x.n 13 14 182‬‬

‫اگر نمره ‪ 16‬را از مجموع نمرات کم کنیم خواهیم داشت‪:‬‬

‫‪150‬‬
‫‪182 32 150  x ‬‬ ‫‪12 / 5‬‬
‫‪12‬‬

‫‪N‬‬
‫‪ cf‬‬
‫‪15  5‬‬
‫‪Md  L  2‬‬ ‫‪.i  3 / 5 ‬‬ ‫‪3  Md  6 / 5‬‬ ‫‪ -6‬گزینه الف صحیح است‪،‬‬
‫‪f‬‬ ‫‪10‬‬

‫البته این جدول اشتباه است چرا که بعضی از اعداد در هر دو طبقه قرار دارند (مانند اعداد ‪ 6 ،4‬و ‪ )8‬که این بر‬
‫خالف طبقه بندی اصولی اعداد است‪.‬‬

‫‪x‬‬ ‫‪f‬‬ ‫‪Cf‬‬

‫‪4-2‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬

‫‪6-4‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪15‬‬

‫‪8-6‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪20‬‬

‫‪10-8‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪30‬‬

‫‪198‬‬
‫‪ -7‬گزینه د صحیح است‪ ،‬در چنین جداولی که طبقات نسبت به طبقه وسطی حالت قرینه دارند‪ ،‬بدون توجه به‬
‫فراوانی طبقه وسطی‪ ،‬نقطه میانی طبقه وسطی به عنوان میانگین و میانه محسوب می شود‪.‬‬

‫‪ -8‬گزینه الف صحیح است‪.‬‬

‫‪ -9‬گزینه د صحیح است‪.‬‬

‫میانگین قبلی= ‪ +0‬میانگین قبلی= ) ‪ + ( 1 6  1 4‬میانگین قبلی= میانگین جدید‬

‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪2  T1 1  T2 3  T3 2 25 1 34 3 40 204‬‬

‫‪T‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 34‬‬ ‫‪ -10‬گزینه ب صحیح است‪،‬‬
‫‪2 1 3‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪6‬‬

‫‪ -11‬گزینه الف صحیح است‪ ،‬اگر رکوردهای ‪ 10‬و ‪ 14‬دارای فراوانی یکسان باشند‪ ،‬هرگونه تغییری در فراوانی‬
‫در رکورد ‪ 12‬ایجاد شود باز هم میانگین ‪ 12‬خواهد بود‪.‬‬

‫‪ -12‬گزینه د صحیح است‪ ،‬میانگین و میانه برابر ‪ 15‬بوده و نما وجود ندارد‪.‬‬

‫‪mo  3 md 2 x‬‬ ‫‪-13‬گزینه د صحیح است‪ ،‬با توجه به رابطه‪= 3 × 15-2 ×14 =17‬‬

‫‪ -14‬گزینه ب صحیح است‪ ،‬برای اینکه انحراف معیار داده ها برابر صفر باشد باید تمام داده ها با میانگین و با هم‬
‫برابر باشند‪ .‬در این صورت خواهیم داشت‪:‬‬

‫‪x1+ x2 + .... + x10 +16 =50 +16 =66‬‬

‫‪x‬‬
‫‪ n  66  6 / 6‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪11‬‬

‫‪Mo 2 X‬‬ ‫‪35 2 20 75‬‬

‫‪Mo  3 Md 2 X  Md ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪  25‬‬ ‫‪ -15‬گزینه ب صحیح است‪،‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪-16‬گزینه ب صحیح است‪+0/5،‬میانگین قبلی= ) ‪ (2  1 1  1‬میانگین قبلی= میانگین جدید‬

‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪Mo 2 X‬‬ ‫‪8 2 14 36‬‬

‫‪Mo  3 Md 2 X  Md ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 12‬‬ ‫‪ -17‬گزینه الف صحیح است‪،‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪ -18‬گزینه د صحیح است‪ ،‬از بین گزینه های داده شده فقط گزینه ‪ 4‬رابطه مقابل را تکمیل می کند‪:‬‬

‫در کجی مثبت‬ ‫‪X  Md  Mo‬‬

‫‪199‬‬
‫‪ -19‬گزینه الف صحیح است‪ ،‬کوچکترین و بزرگ ترین عدد زوج کمتر از ‪ 32‬به ترتیب برابر ‪ 2‬و ‪ 30‬می باشد‬
‫بنابراین‪:‬‬

‫‪30 2‬‬ ‫‪30 2‬‬

‫‪X‬‬ ‫‪16 ,Md ‬‬ ‫‪16‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪ -20‬گزینه ج صحیح است‪ 15 ،‬و ‪ 14‬و ‪ 13‬و ‪ 12‬و ‪ 12‬و ‪10 – 11‬‬

‫‪7 1‬‬
‫‪ 4 N 1 ‬‬ ‫محل میانه‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪3‬‬
‫‪ 11 / 5 ‬‬ ‫‪12 / 25‬‬
‫‪4‬‬

‫تعداد عدد های تکراری تا محل میانه واقعی ‪ +‬حد پایین عدد تکرار= میانه‬

‫تعداد عدد تکراری‬

‫‪X‬‬ ‫و ‪=40‬‬ ‫‪ -21‬گزینه ی د صحیح است‪ =40 ،‬نما‬

‫بیشترین فراوانی‬

‫‪ =40‬میانه = نما= میانگین‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪( 2 )  ( 3 ) 1 ‬‬ ‫‪ -22‬گزینه ی ب صحیح است‪1 1 / 5  0 / 5 ،‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪ -23‬گزینه د صحیح است‪،‬‬

‫‪14 ، 14‬‬ ‫‪، 18‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪=15‬‬

‫؟‬ ‫دو واحدی‬ ‫دو واحدی‬

‫) ‪(18 2 )  (14 2 )  (14  X‬‬

‫‪‬‬
‫‪4 X‬‬

‫‪36 28 14 X‬‬

‫‪‬‬ ‫‪15‬‬
‫‪4 X‬‬

‫‪64 14 X  60 15 X‬‬

‫‪200‬‬
 ‫‪4=X‬‬

‫‪)5×15)+10=85‬‬ ‫‪ -24‬گزینه د صحیح است‪،‬‬

‫‪3،4،4،5،6‬‬ ‫‪ – 25‬گزینه ب صحیح است‪،‬‬

‫=محل واقعی میانه‬

‫‪5/3+‬‬

‫‪ -26‬گزینه ج صحیح است‪،‬‬

‫‪ -27‬گزینه الف صحیح است‪ ،‬هر گاه یك مقدار ثابت به هر یك از نمره هاى توزیع اضافه و یا کم شود‬
‫میانگین توزیع قدیم به اضافه یا منهاى آن مقدار ثابت مى شوند‪.‬‬
‫‪ + 1‬میانگین قبلی ‪ -‬میانگین جدید‬
‫‪ -28‬گزینه الف صحیح است‪.‬‬

‫‪ -29‬گزینه ج صحیح است‪.‬‬

‫‪ -30‬گزینه ب صحیح است‪.‬‬

‫‪-31‬گزینه ج صحیح است‪.‬‬

‫‪ -32‬گزینه ج صحیح است‪ ،‬زیرا ‪5‬و‪ 2‬بیشترین فراوانی را دارد‪.‬‬

‫‪ -33‬بر روی میانگین‪ -‬زیرا میانگین تحت تأثیر ارزش عددی کلیه اعداد توزیع قرار می گیرد‪.‬‬

‫در اعداد فرد بین ‪ 1‬تا ‪ 26‬که فراوانی ساده همه آنها ‪ 2‬است میانگین را حساب کنید‪.‬‬

‫میانگین مضارب عدد ‪ 5‬که از ‪ 5‬شروع و به ‪ 955‬ختم می شود کدام است؟‬

‫‪201‬‬
202
 ‫پاسخ سوالهای آموزشی فصل پنجم‬

‫‪ -1‬گزینه ب صحیح است‪ .‬واریانس و انحراف معیار بیان کننده ی میزان پراکندگی توزیع ها در اطراف میانگین‬
‫می باشند و چون همه افراد نزدیك میانگین قرار دارند پس واریانس کوچك خواهد بود‪.‬‬

‫‪ -2‬گزینه د صحیح است‪ .‬مجموع انحراف از میانگین در محاسبه ی انحراف متوسط به صورت قدر مطلق اعداد‬
‫منظور می شود و چون مجموعه انحرافات از میانگین (باالتر از میانگین) ‪ 25‬است پس ‪ 25‬تای دیگر هم در زیر‬
‫میانگین قرار دارند‪ ،‬بنابراین‪:‬‬

‫=‪AD‬‬

‫‪ -3‬گزینه ج صحیح است‪ .‬دامنه تغییرات چهار واحد اضافه می شود‪R=(max – min) +1 .‬‬

‫‪R  X 2  ( y 2 )  R  X 2  y 2  R  ( x  y )  4‬‬

‫‪ -4‬گزینه د صحیح است‪ .‬مجموع انحراف از میانگین در محاسبه ی انحراف متوسط به صورت قدر مطلق اعداد‬
‫منظور می شود و چون مجموعه انحرافات از میانگین (باالتر از میانگین) ‪ 25‬است پس ‪ 25‬تای دیگر هم در زیر‬
‫میانگین قرار دارند‪ ،‬بنابراین‪:‬‬

‫=‪AD‬‬

‫به دست می آید‪ ،‬لذا هیچ‬ ‫‪Sd ‬‬

‫‪ -5‬گزینه ج صحیح است‪ ،‬با توجه به اینکه انحراف معیار از رابطه ) ‪ f ( x  x‬‬
‫‪n‬‬

‫وقت نمی تواند منفی باشد‪.‬‬

‫‪ -6‬گزینه ب صحیح است‪.‬‬

‫‪117‬و‪ = x +1.Sd = 105_+ 1×12=93‬دامنه هوشی افراد با یك واحد انحراف از میانگین‬

‫‪AD ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪X X‬‬
‫‪ -7‬گزینه د صحیح است‪ ،‬با توجه به رابطه‬
‫‪n‬‬

‫‪ -8‬گزینه د صحیح است‪ ،‬اگر عدد ثابتی را به داده ها اضافه کنیم و یا از داده ها کم کنیم‪ ،‬تغییری در واریانس و‬
‫انحراف معیار به وجود نمی آید‪.‬‬

‫‪203‬‬
 ‫‪X X‬‬ ‫‪X  X 11  5‬‬
‫\‪Z‬‬ ‫‪ Sd ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪ -9‬گزینه ب صحیح است‪،‬‬
‫‪Sd‬‬ ‫‪Z‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪Sd  2 sd  v  v  ( sd )2  2 2  4‬‬

‫‪ -10‬گزینه ج صحیح است‪ ،‬در یك سری از داده ها نمره هر فرد با توجه به میانگین و انحراف معیار گروه معنی‬
‫پیدا می کند‪.‬‬

‫‪ -11‬گزینه الف صحیح است‪.‬‬

‫‪Q3  Q1‬‬
‫= انحراف چارکی‪ /‬چارک متوسط‬ ‫‪ -12‬گزینه د صحیح است‪،‬‬
‫‪2‬‬

‫‪ -13‬گزینه الف صحیح است‪ ،‬تعریف انحراف استاندارد‪:‬‬

‫‪120 7056‬‬
‫‪s.d =4 fx2 =120‬‬ ‫‪s.d ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 160 144  16  4‬‬
‫‪7‬‬ ‫‪49‬‬

‫‪)4 fx(2 = 7056‬‬

‫‪ 13/59‬درصد افراد بین ‪ 16‬تا ‪ 20‬قرار دارند‪.‬‬

‫‪ -14‬گزینه ب صحیح است‪ ،‬موقعی انحراف لستاندارد و واریانس صفر است که تمام داده ها برابر صفر باشد‪.‬‬

‫میانگین = ‪18‬‬ ‫((‪)2-20، 2-20،...‬‬ ‫(‪)20،20،...،20‬‬

‫‪= X‬نقطه ی میانی‬ ‫‪-15‬گزینه ب صحیح است‪،‬‬

‫طبقات‬ ‫‪f‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪F.X‬‬ ‫‪F.‬‬

‫‪51-55‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪53‬‬ ‫‪53‬‬ ‫‪2809‬‬ ‫‪2809‬‬

‫‪56-60‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪58‬‬ ‫‪174‬‬ ‫‪3364‬‬ ‫‪10092‬‬

‫‪61-65‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪63‬‬ ‫‪252‬‬ ‫‪3969‬‬ ‫‪15876‬‬

‫‪66-70‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪68‬‬ ‫‪204‬‬ ‫‪4624‬‬ ‫‪13872‬‬

‫‪71-75‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪73‬‬ ‫‪73‬‬ ‫‪5329‬‬ ‫‪5399‬‬

‫‪756‬‬ ‫‪48048‬‬

‫‪204‬‬
 ‫مجموع انحرافات از میانگین همیشه برابر با صفر است‪.‬‬

‫‪ – 16‬گزینه ج صحیح است‪،‬‬

‫‪R=9/25 – 6/97 +0/01=2/29‬‬

‫‪ -17‬گزینه الف صحیح است‪.‬‬

‫‪ -18‬گزینه ب صحیح است‪ ،‬هنگامى که توزیع ما به صورت غیر عادى شکل گرفته باشد‪ ،‬براى مثال‪ ،‬توزیع‬
‫هایى که داراى درصد زیادى از نمره هاى پایین و به همین ترتیب درصد بسیار اندکى از نمره هاى خیلى باال‬
‫باشد میانه موثرترین شاخص مرکزى مى باشد‪ .‬زمانى که براى معرفى شاخص متوسط از میانه استفاده شود‬
‫انحراف چارکى مناسبترین آماره است‪.‬‬
‫‪ -19‬گزینه ب صحیح است‪ ،‬چون ‪ 2‬انحراف ازمعیار باالتر از میانگین تقریباً ‪ 48‬درصد از کل زیر منحنى را‬
‫شامل می شود‪.‬‬
‫‪ -20‬گزینه د صحیح است‪ ،‬زمانى انحراف استاندارد و واریانس برابر با صفر است که تمام داده ها برابر باشند‪.‬‬
‫یعنى‪:‬‬
‫در نتیجه میانگین برابر با ‪ 7‬است‪a , b , c , d =3 .‬‬
‫‪-21‬گزینه الف صحیح است‪.‬‬

‫‪-22‬گزینه د صحیح است‪.‬‬

‫‪-23‬گزینه الف صحیح است‪.‬‬

‫‪-24‬گزینه د صحیح است‪.‬‬

‫‪ -25‬گزینه د صحیح است‪.‬‬

‫‪ -26‬گزینه الف صحیح است‪( ،‬از واریانس جذر گرفته و در فاصله بین ‪+1‬و ‪ +2‬قرار می دهیم)‪.‬‬

‫‪205‬‬
‫‪ -27‬گزینه ب صحیح است‪( ،‬انحراف معیار مناسبترین و پرمصرف ترین شاخص برای نشان دادن پراکندگی‬
‫می باشد)‪.‬‬

‫‪ -28‬گزینه ج صحیح است‪ ،‬انحراف متوسط فقط مربوط به تعیین مقدار پراکندگی نمره ها از میانگین است و‬
‫به ارزش نمره ها ربطی ندارد‪.‬‬

‫‪-29‬گزینه الف صحیح است‪.‬‬

‫‪206‬‬
 ‫پاسخ سوالهای آموزشی فصل ششم‬

‫‪ -1‬گزینه ب صحیح است‪.‬‬

‫‪X X‬‬
‫‪X 14 Z ‬‬
‫‪S‬‬

‫‪X 14‬‬
‫‪S2  4  S 2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪ 2  X 14  X 16‬‬
‫‪2‬‬

‫‪ = %84‬رتبه ی درصد ‪=+1Z ‬‬

‫‪ -2‬گزینه د صحیح است‪.‬‬

‫چرا که فراوانی کل برابر با ‪ 20‬است‪ ،‬بنابراین فراوانی تجمعی ‪ 85‬وجود ندارد‪.‬‬

‫‪ -3‬گزینه ج صحیح است‪.‬‬

‫‪X X‬‬
‫‪Z‬‬ ‫‪X 178‬‬
‫‪S‬‬

‫‪=188X‬‬

‫=‪z‬‬

‫‪=10 S‬‬

‫نمره ی استاندارد ‪ 1‬رتبه درصدی ‪ 84‬است‪.‬‬

‫‪ -4‬گزینه ب صحیح است‪.‬‬

‫‪ -5‬گزینه ج صحیح است‪.‬‬

‫‪ -6‬گزینه ب صحیح است‪.‬‬

‫‪X  X 8 / 30 7 / 88‬‬
‫‪Z‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪0 / 7‬‬
‫‪Sd‬‬ ‫‪0 /6‬‬

‫‪+50 =10 × 0/7 +50 =57z =10 T‬‬

‫‪207‬‬
‫‪ -7‬گزینه الف صحیح است‪ ،‬با توجه به این که داده ها نزولی است (رکوردهای کمتر بهتر است)‪ ،‬لذا نمره ‪ Z‬از‬
‫‪X X‬‬
‫به دست می آید‪ .‬بنابراین‪:‬‬ ‫‪Z‬‬ ‫رابطه‬
‫‪Sd‬‬

‫‪X  X 9 / 2 10 / 6‬‬

‫‪Z‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 2  T 10Z  50 10( 2 )  50  30‬‬
‫‪Sd‬‬ ‫‪0 /7‬‬

‫‪T  50‬‬
‫‪Z‬‬ ‫‪ -8‬گزینه ج صحیح است‪ ،‬با توجه به رابطه‬
‫‪10‬‬

‫‪ -9‬گزینه د صحیح است‪ ،‬چون در امتحان سنجش و اندازه گیری نمره ‪ Z‬علی ‪ 2‬و نمره ‪ Z‬محمد ‪ 1/5‬است (با‬
‫‪T  50‬‬
‫) بنابراین نمره علی بهتر و باالتر از نمره محمد است‪.‬‬ ‫‪Z‬‬ ‫توجه به رابطه‬
‫‪10‬‬

‫‪ -10‬گزینه الف صحیح است‪ ،‬اگر ‪ T‬برابر ‪ 60‬باشد در این صورت ‪ Z‬برابر ‪ +1‬خواهد بود و در صورتی که ‪Z‬‬
‫برابر ‪ +1‬باشد‪ ،‬با توجه به منحنی نرمال فرد در نقطه ‪ 84/58‬درصدی کالس قرار دارد‪.‬‬

‫‪X  X 23 20‬‬
‫‪Z‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 2‬‬ ‫‪ -11‬گزینه ب صحیح است‪،‬‬
‫‪Sd‬‬ ‫‪1/5‬‬

‫با توجه به منحنی نرمال ‪ 48‬درصد افراد بین میانگین و ‪ Z =+2‬قرار دارند‪.‬‬

‫‪ -12‬گزینه د صحیح است‪ ،‬در این صورت ابتدا باید نمره استاندارد نمره خام ‪ 40‬در متغیر ‪ x‬ها را محاسبه کرده و‬
‫از روی آن نمره خام متغیر ‪ y‬ها را محاسبه کنیم بنابراین‪:‬‬

‫‪X  X 40  50‬‬
‫‪Z‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 1‬‬
‫‪sd‬‬ ‫‪10‬‬

‫‪y 5‬‬
‫‪1 ‬‬ ‫‪ y  5  2  y  3‬‬
‫‪2‬‬

‫‪X X 2‬‬
‫‪Z‬‬ ‫‪,s  4  sd  2‬‬
‫‪sd‬‬ ‫‪ -13‬گزینه د صحیح است‪،‬‬
‫‪18 16‬‬
‫‪Z‬‬ ‫‪ 1‬‬
‫‪2‬‬

‫‪X X‬‬ ‫‪x 75‬‬

‫‪Z‬‬ ‫‪1 / 5 ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪sd‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪ -14‬گزینه ج صحیح است‪،‬‬
‫‪x 75  5 1 / 5  x  7 / 5  75  82 / 5‬‬

‫‪ -15‬گزینه ب صحیح است‪.‬‬

‫‪208‬‬
 ‫‪X X‬‬
‫‪P  %84  Z  1Z ‬‬ ‫‪ x  Z .Sd  X 1 2 6  8‬‬ ‫‪ -16‬گزینه د صحیح است‪،‬‬
‫‪Sd‬‬

‫‪x X‬‬
‫‪P  %84  Z  1Z ‬‬ ‫‪ x  Z .Sd  X 1 2  40  42‬‬ ‫‪ -17‬گزینه ج صحیح است‪،‬‬
‫‪Sd‬‬

‫‪ -18‬گزینه د صحیح است‪.‬‬

‫‪ -19‬گزینه ب صحیح است‪ 25 ،‬درصد برتر افراد ‪ 5‬نفر باالیی می باشند که با توجه به حد پایین طبقه دوم پاسخ‬
‫صحیح ‪ 16/5‬خواهد بود‪.‬‬

‫‪ -20‬گزینه ج صحیح است‪.‬‬

‫‪ -21‬گزینه الف صحیح است‪ ،‬در رکوردهای نزولی (نظیر زمان دویدن) نمره استاندارد ‪ Z‬از رابطه زیر محاسبه‬
‫می شود‪:‬‬

‫‪X  x 8 / 5 9‬‬
‫‪Z‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 0 / 5 ,T 10Z  50 10( 0 / 5 )  50  45‬‬
‫‪Sd‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪ -22‬گزینه د صحیح است‪.‬‬

‫‪ -23‬گزینه ج صحیح است‪.‬‬

‫‪ -24‬گزینه ب صحیح است‪،‬‬

‫?=‪X‬‬ ‫‪X‬‬ ‫‪=12‬‬ ‫‪S2 =4‬‬ ‫‪S =2‬‬

‫رتبه درصدی ‪، 16‬طبق منحنی نرمال ‪z= -1‬‬

‫‪ -25‬گزینه ج صحیح است‪.‬‬

‫‪ -26‬گزینه ب صحیح است‪،‬‬

‫زمانى که ‪ pn‬در خود ‪ Cf‬وجود داشته باشد نقطه درصدى(نمره خام) برابر با حد باالیى همان طبقه‬

‫‪209‬‬
 ‫‪x‬‬ ‫‪f‬‬ ‫‪cf‬‬
‫‪17– 15‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪25‬‬
‫‪14– 12‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪23‬‬
‫‪11– 9‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪20‬‬
‫‪8– 6‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪15‬‬
‫‪5– 3‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪6‬‬

‫‪ -27‬گزینه د صحیح است‪.‬‬

‫‪ -28‬گزینه ج صحیح است‪،‬‬

‫‪ -29‬گزینه د صحیح است‪،‬‬

‫چون اختالفات نمره خام دو دانشجو با نمرات‪ 3،)-1،1( z‬مى باشد پس انحراف استاندارد برابر ‪ 1/5‬مى باشد‪.‬‬
‫در نتیجه نمره ‪ 17‬دو انحراف معیار باالتر از میانگین مى باشد که برابر است با ‪ 98‬درصد زیر منحنى‪.‬‬

‫‪ -30‬گزینه ج صحیح است‪.‬‬

‫‪T =10Z+50‬‬ ‫می باشد‪.‬‬ ‫‪ -31‬گزینه ها اشتباه است جواب صحیح‬

‫‪ -32‬گزینه الف صحیح است‪.‬‬

‫‪210‬‬
 ‫‪ -33‬گزینه الف صحیح است‪.‬‬

‫‪ -34‬گزینه ج صحیح است‪.‬‬

‫‪ -35‬گزینه ب صحیح است‪( ،‬چون میانگین بیشترین فراوانی را دارد)‪.‬‬

‫‪ -36‬گزینه الف صحیح است‪.‬‬

‫‪ -37‬گزینه د صحیح است‪.‬‬

‫‪ -38‬گزینه ب صحیح است‪.‬‬

‫‪ -39‬گزینه د صحیح است‪ %34،‬نمره هابین میانگین و یك انحراف معیار قرار دارد پس ‪ %35/31‬افراد بین‬
‫میانگین و ‪ 1/05‬انحراف معیار قرار دارد‪.‬‬

‫‪211‬‬
 ‫پاسخ سوالهای آموزشی فصل هفتم‬

‫‪ -1‬گزینه الف صحیح است‪ .‬درصد باالی عدد نشان دهنده ی همبستگی باالست اما عالمت منفی نشان دهنده ی‬
‫جهت همبستگی است‪.‬‬

‫‪ -2‬گزینه د صحیح است‪ .‬ضریب همبستگی بیان کننده میزان ارتباط بین متغیرها است‪.‬‬

‫‪ -3‬گزینه د صحیح است‪.‬‬

‫‪2 rA,B 2 0 / 5 1‬‬

‫‪rtt ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 0 / 67‬‬
‫‪1  rA,B 1 0 / 5 1 / 5‬‬

‫‪ -4‬گزینه ج صحیح است‪ ،‬ضریب همبستگی مثبت نشانگر ارتباط مستقیم دو متغیر است و چون میزان آن‬
‫باالست (‪ ،)95/0‬بنابراین با توجه به صورت سوال در اکثر موارد با افزایش سرعت افراد‪ ،‬استقامت عضالنی آنها‬
‫نیز افزایش می یابد‪.‬‬

‫‪ -5‬گزینه الف صحیح است‪.‬‬

‫‪2 rA,B 2 1 2‬‬

‫‪r‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 1‬‬
‫‪1  rA,B 1 1 2‬‬ ‫‪ -6‬گزینه الف صحیح است‪،‬‬

‫‪ -7‬گزینه ج صحیح است‪.‬‬

‫‪ -8‬گزینه الف صحیح است‪ ،‬با توجه به صورت مسأله هر چه فرد زودتر بیدار شود وزنش بیشتر می شود‪.‬‬

‫‪ -9‬گزینه ج صحیح است‪،‬‬

‫‪ v = r2 ×100 =)0/80( 2 ×100 =0/64 ×100 =64‬پراکندگی مشترک بین دو متغیر یا ضریب معین‬

‫‪ -10‬گزینه د صحیح است‪.‬‬

‫‪ -11‬گزینه ب صحیح است‪.‬‬

‫‪ -12‬گزینه د صحیح است‪ rxy  zy = zx ،‬نمره پیش بینی شده‬

‫‪zy= 0/80 × 0/60 = 0/48‬‬

‫‪212‬‬
 ‫‪ -13‬گزینه الف صحیح است‪.‬‬

‫‪2 rxy‬‬ ‫‪2 0 / 78‬‬

‫‪rtt ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 0 / 87‬‬
‫‪1  rxy 1 0 / 78‬‬

‫‪x‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪xy‬‬ ‫‪-14‬گزینه الف صحیح است‪،‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪81‬‬ ‫‪27‬‬ ‫=‪Rxy‬‬

‫‪5‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪36‬‬ ‫‪30‬‬

‫‪7‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪49‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪28‬‬

‫‪15‬‬ ‫‪19‬‬ ‫‪83‬‬ ‫‪133‬‬ ‫‪85‬‬

‫‪-15‬گزینه ج صحیح است‪ ،‬اگر همه اعداد را در عددی ضرب کنیم‪ ،‬ضریب همبستگی تغییر نمی کند‪.‬‬

‫‪ -16‬گزینه الف صحیح است‪ ،‬با محاسبه ى ضریب تعیین مى توان تعیین کرد که چند درصد از کل واریانس‬
‫‪ x‬ناشى از واریانس‪ y‬است و بالعکس‪.‬‬

‫‪ -17‬گزینه ب صحیح است‪.‬‬

‫‪ -18‬گزینه د صحیح است‪.‬‬

‫‪ -19‬گزینه ب صحیح است‪.‬‬

‫‪213‬‬
 ‫پاسخ سوالهای آموزشی فصل هشتم‬

‫‪ -1‬گزینه د صحیح است‪،‬‬

‫‪ =38  10‬تعداد پاسخ های غلط – تعداد پاسخ های درست= نمره اصالح شده‬ ‫‪ 36‬‬
‫‪6 1‬‬

‫‪ -1‬تعداد گزینه ها‬

‫‪ -2‬گزینه ج صحیح است‪.‬‬

‫‪sm  sd 1  rtt 10 1 0 / 64 10 0 / 36 10 0 / 6  6‬‬

‫‪-3‬گزینه ب صحیح است‪.‬‬

‫‪214‬‬
 ‫پاسخ سوالهای آموزشی فصل نهم‬

‫‪ -1‬گزینه د صحیح است‪ ،‬چون مالک انتخاب اولیه دویدن زیر ‪ 12‬ثانیه است‪ ،‬بنابراین ارزشیابی از نوع‬
‫مالکی«مطلق» است‪.‬‬

‫‪ -2‬گزینه ب صحیح است‪.‬‬

‫‪ -3‬گزینه ب صحیح است‪،‬‬

‫‪34‬‬
‫= انتخاب درست گروه ضعیف ‪ +‬انتخاب های درست گروه قوی= ضریب دشواری‬ ‫‪ 0 / 34‬‬
‫‪100‬‬

‫تعداد کل افراد‬

‫‪ = 20 14  6‬انتخاب درست گروه ضعیف‪ -‬انتخاب های درست گروه قوی= ضریب تمیز‬ ‫‪0 /12‬‬
‫‪50‬‬ ‫‪50‬‬

‫تعداد کل افراد یك گروه‬

‫‪ -4‬گزینه د صحیح است‪.‬‬

‫‪ -5‬گزینه ج صحیح است‪.‬‬

‫‪ -6‬گزینه د صحیح است‪.‬‬

‫‪ -7‬گزینه الف صحیح است‪.‬‬

‫‪ -8‬گزینه ج صحیح است‪.‬‬

‫‪ -9‬گزینه ب صحیح است‪.‬‬

‫‪ – 10‬گزینه الف صحیح است‪.‬‬

‫‪ -11‬گزینه د صحیح است‪.‬‬

‫‪ – 12‬گزینه د صحیح است‪.‬‬

‫‪ -13‬گزینه ب صحیح است‪.‬‬

‫‪215‬‬
 ‫پاسخ سوالهای آموزشی فصل دهم‬

‫‪ -1‬گزینه الف صحیح است‪.‬‬

‫‪ -2‬گزینه الف صحیح است‪.‬‬

‫‪ -3‬گزینه ب صحیح است‪ .‬چون نمرات در ‪ 2‬بار امتحان گرفتن یکسان نبوده است‪.‬‬

‫‪ -4‬گزینه الف صحیح است‪.‬‬

‫‪ -5‬گزینه الف صحیح است‪ ،‬یکسان بودن نتایج یك آزمون در تکرارهای متفاوت روی همان افراد و توسط‬
‫همان آزمونگرا را پایایی یا ثبات آزمون می نامند‪.‬‬

‫‪ -6‬گزینه د صحیح است‪ ،‬یکی از کاربردهای مهم نمرات استاندارد قابل مقایسه کردن نمرات یك فرد در موارد‬
‫امتحانی مختلف است‪.‬‬

‫‪ -7‬گزینه الف صحیح است‪.‬‬

‫‪ -8‬گزینه الف صحیح است‪.‬‬

‫‪ -9‬گزینه الف صحیح است‪.‬‬

‫‪ -10‬گزینه الف صحیح است‪.‬‬

‫‪ -11‬گزینه ج صحیح صحیح است‪.‬‬

‫‪ -12‬گزینه ب صحیح است‪.‬‬

‫‪ -13‬گزینه الف صحیح است‪.‬‬

‫‪ -14‬گزینه د صحیح است‪.‬‬

‫‪ -15‬گزینه ج صحیح است‪.‬‬

‫‪216‬‬
 ‫پاسخ سوالهای آموزشی فصل یازدهم‬

‫‪ -1‬گزینه الف صحیح است‪ ،‬از لحظه ارائه محرک تا شروع پاسخ را زمان عکس العمل می گویند‪.‬‬

‫‪ -2‬گزینه د صحیح است‪ ،‬چون وزنه سبك است و فرد می تواند برای چندین مرتبه حرکت شنای روی پارالل را‬
‫انجام دهد‪ ،‬استقامت حرکتی نامیده می شود‪ ،‬اما اگر وزنه به حدی سنگین باشد که فرد فقط یکبار بتواند حرکتی‬
‫را انجام دهد قدرت حرکتی نامیده می شود‪.‬‬

‫‪ -3‬گزینه د صحیح است‪ ،‬هر چه زمان کوتاه تر باشد فرد دارای سرعت و چابکی بهتری است‪.‬‬

‫‪ -4‬گزینه ب صحیح است‪.‬‬

‫‪ -5‬گزینه ج صحیح است‪.‬‬

‫‪ -6‬گزینه ب صحیح است ‪ ،‬نیروی عضالنی همان قدرت انفجاری است‪.‬‬

‫‪ -7‬گزینه الف صحیح است‪.‬‬

‫‪ -8‬گزینه ب صحیح است‪.‬‬

‫‪ -9‬گزینه ب صحیح است‪.‬‬

‫‪ -10‬گزینه ج صحیح است‪.‬‬

‫‪ -11‬گزینه الف صحیح است‪.‬‬

‫‪ -12‬گزینه ب صحیح است‪.‬‬

‫‪ -13‬گزینه د صحیح است‪.‬‬

‫‪ -14‬گزینه الف صحیح است‪.‬‬

‫‪ -15‬گزینه ج صحیح است‪.‬‬

‫‪ -16‬گزینه ب صحیح است‪.‬‬

‫‪ -17‬گزینه ب صحیح است‪.‬‬

‫‪217‬‬
 ‫‪ -18‬گزینه ج صحیح است‪.‬‬

‫‪ -19‬گزینه ب صحیح است‪.‬‬

‫‪ -20‬گزینه ج صحیح است‪.‬‬

‫‪ -21‬گزینه ب صحیح است ‪،‬اگر کشش بارفیکس بدون حمل بار اضافی و به صورت تکراری انجام گیرد‬
‫استقامت عضالت کمربند شانه ای اندازه گیری می شود و اگر با حمل حداکثر وزنه برای یك بار انجام گیرد‪،‬‬
‫قدرت عضالت کمربند شانه ای اندازه گیری می شود‪.‬‬

‫‪ -22‬گزینه الف صحیح است‪.‬‬

‫‪ -23‬گزینه د صحیح است‪.‬‬

‫‪ -24‬گزینه الف صحیح است‪.‬‬

‫‪ -25‬گزینه د صحیح است ‪،‬آزمون پله‪ ،‬تست ورزش و دوی ‪ 540‬متر برای ارزیابی آمادگی قلبی‪ -‬عروقی به کار‬
‫می روند‪.‬‬

‫‪ -26‬گزینه ج صحیح است‪.‬‬

‫‪ -27‬گزینه د صحیح است‪.‬‬

‫‪ -28‬گزینه د صحیح است‪.‬‬

‫‪ -29‬گزینه الف صحیح است‪.‬‬

‫‪ -30‬گزینه ج صحیح است‪.‬‬

‫‪ -31‬گزینه الف صحیح است‪.‬‬

‫‪ -32‬گزینه الف صحیح است‪.‬‬

‫‪ -33‬گزینه ج صحیح است‪.‬‬

‫‪ -34‬گزینه ج صحیح است‪.‬‬

‫‪218‬‬
 ‫‪ -35‬گزینه ب صحیح است‪.‬‬

‫‪ -36‬گزینه د صحیح است‪.‬‬

‫‪ -37‬گزینه ج صحیح است‪.‬‬
‫‪ -37‬گزینه ج صحیح است‪.‬‬
‫‪ -39‬گزینه ب صحیح است‪.‬‬
‫‪ -40‬گزینه د صحیح است‪.‬‬

‫‪ -41‬گزینه ب صحیح است‪.‬‬

‫‪ -42‬گزینه الف صحیح است‪.‬‬

‫‪ -43‬گزینه د صحیح است‪.‬‬

‫‪ -44‬گزینه د صحیح است‪.‬‬

‫‪ -45‬گزینه الف صحیح است‪.‬‬

‫‪ -46‬گزینه الف صحیح است‪.‬‬

‫‪ -47‬گزینه الف صحیح است‪.‬‬

‫‪ -48‬گزینه الف صحیح است‪.‬‬

‫‪ -49‬گزینه ج صحیح است‪.‬‬

‫‪ -50‬گزینه الف صحیح است‪.‬‬

‫‪ -51‬گزینه الف صحیح است‪.‬‬

‫‪ -52‬گزینه الف صحیح است‪.‬‬

‫‪ -53‬گزینه الف صحیح است‪.‬‬

‫‪ -54‬گزینه الف صحیح است‪.‬‬

‫‪219‬‬
 ‫‪ -55‬گزینه الف صحیح است‪.‬‬

‫‪ -56‬گزینه ج صحیح است‪.‬‬

‫‪ -57‬گزینه ج صحیح است‪.‬‬

‫‪ -58‬گزینه ب صحیح است‪.‬‬

‫‪ -59‬گزینه الف صحیح است‪.‬‬

‫‪ -60‬گزینه د صحیح است‪.‬‬

‫‪ -61‬گزینه ب صحیح است‪.‬‬

‫‪ -62‬گزینه ج صحیح است‪.‬‬

‫‪ -63‬گزینه ج صحیح است‪.‬‬

‫‪ -64‬گزینه د صحیح است‪.‬‬

‫‪ -65‬گزینه د صحیح است‪.‬‬

‫‪ -66‬گزینه الف صحیح است‪.‬‬

‫‪ -67‬گزینه ب صحیح است‪.‬‬

‫‪ -68‬گزینه ب صحیح است‪.‬‬

‫‪ -69‬گزینه الف صحیح است‪.‬‬

‫‪ -70‬گزینه ب صحیح است‪.‬‬

‫‪ -71‬گزینه ب صحیح است‪.‬‬

‫‪220‬‬

‫‪View publication stats‬‬