‫راهنمای هنرآموز‬

‫عرضه تخصصی قطعات الکتریکی و الکترونیکی‬

‫رشتۀ الكترونيک‬
‫گروه برق‬
‫شاخۀ فنی و حرفه‌ای‬
‫پایۀ دهم دورۀ دوم متوسطه‬

‫‪1395‬‬
 ‫وزارت آموزش و پرورش‬
‫سازمان پژوهش و برنامه​ريزي آموزشي‬

‫نام کتاب‪   :‬راهنمای هنرآموز عرضه تخصصي قطعات الكتريكي و الكترونيكي ‪210812 -‬‬
‫پدیدآورنده‪ :‬سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی‬
‫مدیریت برنامه ریزی درسی و تألیف‪ :‬دفتر تأليف کتاب هاي درسي فنی و حرفه ای و کاردانش‬
‫سید محمود صموتی‪ ،‬رسول ملک محمد‪  ،‬شهرام نصیری سوادکوهی‪ ،‬مهین ظریفیان جوالیی‪،‬‬ ‫شناسه افزوده برنامه ریزی وتألیف ‪:‬‬
‫  محمود شبانی‪ ،‬سهیال ذوالفقاری (اعضای شورای برنامه ریزی)‬
‫  شهرام نصیری سوادکوهی‪  ،‬مهین ظریفیان جوالیی‪ ،‬سید محمود صموتی‪  ،‬سعیده توتونچیان‬
‫(اعضای گروه تألیف) ـ رسول ملک محمد (ویراستار فنی)‬
‫کل نظارت بر نشر و توزيع مواد آموزشی‬ ‫مدیریت آماده‌سازی هنری‪ :‬ادارۀ ّ‬
‫مجید ذاکری یونسی (مدیر هنری) ـ ایمان اوجیان (طراح یونیفورم) ـ طاهره حسن زاده   (طراح‬ ‫شناسه افزوده آماده سازی‪ :‬‬
‫جلد ) ـ مؤسسه فرهنگی و هنری طراحان ایماژ (صفحه آرا)‬
‫تهران‪ :‬خيابان ايرانشهر شمالي ـ ساختمان شمارۀ ‪ 4‬آموزش و پرورش (شهيدموسوي)‬ ‫نشانی سازمان‪ :‬‬
‫تلفن  ‪ 9 :‬ـ ‪ ،    88831161‬دورنگار  ‪  ، 88309266 :‬کدپستي   ‪1584747359 :‬‬ ‫ ‬
‫وب گاه‪ www.chap.sch.ir :‬و ‪www.irtextbook.ir‬‬ ‫ ‬
‫ناشر ‪ :‬شرکت چاپ   و   نشرکتاب هاي  درسي ايران ‪ :‬تهران ـ کيلومتر ‪ 17‬جادۀ مخصوص کرج   ـ خيابان‪61‬‬
‫(دارو پخش) تلفن ‪ 5:‬ـ ‪   ،44985161‬دورنگار‪ ،44985160 :‬صندوق پستي‪139 :‬ـ ‪37515‬‬
‫شرکت چاپ ونشر کتاب هاي درسي ايران «  سهامي خاص»‬ ‫چاپخانه‪ :‬‬
‫سال انتشار و نوبت چاپ‪ :‬چاپ ا ّول ‪1395‬‬

‫کلیه حقوق مادی و معنوی این کتاب متعلق به سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی‬
‫وزارت آموزش و پرورش است و هرگونه استفاده از کتاب و اجزای آن به صورت چاپی‬
‫و الکترونیکی و ارائه در پایگاه های مجازی‪ ،‬نمایش‪ ،‬اقتباس‪ ،‬تلخیص‪ ،‬تبدیل‪ ،‬ترجمه‪،‬‬
‫عکس برداری‪ ،‬نقاشی‪ ،‬تهیه فیلم و تکثیر به هر شکل و نوع بدون کسب مجوز ممنوع‬
‫است و متخلفان تحت پیگرد قانونی قرار می گیرند‪.‬‬

‫‪ISBN 978 - 964 - 05 - 2602-6‬‬ ‫شابک ‪978 - 964 - 05 - 2602 -6‬‬

‫دست توانای معلم است که چشم انداز آینده ما را ترسیم می کند‪.‬‬
‫س سِ ّره ّ‬
‫الشریف)‬ ‫امام خمینی (ق ِّد َ‬
 ‫فهرست‬

‫بخش اول‪ :‬كليات‬

‫تبیین جهت‌گیری‌ها و رویکردهای کالن برنامه درسی‪٦  .................................................................‬‬
‫سخنی با همکاران ‪7 ...................................................................................................................................................................‬‬
‫توصیه‌هایی در مورد چگونگی استفاده از کتاب‪8 .......................................................................................................‬‬

‫بخش دوم‪:‬طراحی واحدهای یادگیری‬

‫سازماندهی و هدایت ‪١٢..............................................................................................................................‬‬
‫طرح درس بودجه‌بندی پیشنهادی رشته الکترونیک شاخه فنی و حرفه‌ای در ‪ 30‬جلسه در سال‪١٤.......‬‬
‫طرح درس پیشنهادی روزانه ‪١٨...............................................................................................................‬‬
‫ایمنی و بهداشت و شايستگي هاي غيرفني ‪٢١.......................................................................................‬‬
‫سنجش و ارزشیابی واحد یادگیری‪٢١......................................................................................................‬‬

‫بخش سوم‪ :‬چگونگي تدريس فصل هاي كتاب درسي‬

‫تدريس فصل ا ّول‪ :‬قطعه‌شناسی‬
‫واحد يادگيري‪ :1‬آزمایش قطعات الکتریکی و الکترونیکی‪3٠..............................................................................‬‬
‫واحد يادگيري‪ :2‬پیچیدن یک بوبین ساده در حد ‪ mH‬و ‪٥٠.................................................... µH‬‬
‫تدريس فصل دوم‪ :‬کمیت‌های پایه الکتریکی‬
‫واحد يادگيري ‪ :3‬اندازه‌گیری ولتاژ و جریان ‪ DC‬و ‪٦٨.............................................................. AC‬‬
‫تدريس فصل سوم‪ :‬موج و کمیت‌های آن‬
‫واحد يادگيري‪ :4‬مشاهده شکل موج و اندازه‌گیری کمیت‌های آن ‪٧٦...............................................‬‬
‫تدريس فصل چهارم‪ :‬توان الکتریکی‬
‫واحد ياد‌گيري ‪ :5‬اندازه‌گیری توان و ضریب توان‪٩٥.............................................................................‬‬
‫تدريس فصل پنجم‪ :‬نقشه‌خواني با نرم‌افزار‬
‫واحد يادگيري ‪ :6‬شایستگی خواندن نقشه‌های الکترونیکی ساده ‪110...............................................‬‬
‫واحد يادگيري ‪ :7‬شایستگی نصب نرم‌افزارهای الکترونیکی‪129..........................................................‬‬
‫منابع ‪136.............................................................................................................................‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫مقدمه‬

‫موضوع اولین هدف عملیاتی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش مربوط به پرورش‬
‫تربیت یافتگانی است که با درک مفاهیم اقتصادی در چارچوب نظام معیار اسالمی از‬
‫طریق کار و تالش و روحیه انقالبی و جهادی‪ ،‬کارآفرینی‪ ،‬قناعت و انضباط مالی‪ ،‬مصرف‬
‫بهینه و دوری از اسراف و تبذیر و با رعایت وجدان‪ ،‬عدالت و انصاف در روابط با دیگران در‬
‫فعالیت های اقتصادی در مقیاس خانوادگی‪ ،‬ملی و جهانی مشارکت می نمایند‪ .‬همچنین‬
‫سند برنامه ملی درسی جمهوری اسالمی ایران «حوزه تربیت و یادگیری کار و فناوری»‬
‫به قلمرو و سازماندهی محتوای این آموزش ها پرداخته است‪.‬‬
‫در برنامه های درسی فنی و حرفه ای عالوه بر اصول دین محوری‪ ،‬تقویت هویت ملی‪،‬‬
‫اعتبار نقش یادگیرنده‪ ،‬اعتبار نقش مرجعیت معلم‪ ،‬اعتبار نقش پایه ای خانواده‪ ،‬جامعیت‪،‬‬
‫توجه به تفاوت های فردی‪ ،‬تعادل‪ ،‬یادگیری مادام العمر‪ ،‬جلب مشارکت و تعامل‪،‬‬
‫یکپارچگی و فراگیری‪ ،‬اصول تنوع بخشی آموزش ها و انعطاف پذیری به آموزش بر اساس‬
‫نیاز بازار کار‪ ،‬اخالق حرفه ای‪ ،‬توسعۀ پایدار و کاهش فقر و تولید ثروت‪ ،‬شکل گیری‬
‫تدریجی هویت حرفه ای توجه شده است‪.‬‬
‫مطالبات اسناد باالدستی‪ ،‬تغییرات فناوری و نیاز بازار کار داخل کشور و تغییر در‬
‫استانداردها و همچنین توصیه های بین المللی‪ ،‬موجب شد تا الگوی مناسب که‬
‫پاسخگوی شرایط مطرح شده باشد طراحی و برنامه های درسی بر اساس آن برنامه ریزی‬
‫و تدوین شوند‪ .‬تعیین سطوح شایستگی و تغییر رویکرد از تحلیل شغل به تحلیل حرفه‬
‫و توجه به ویژگی های شغل و شاغل و توجه به نظام صالحیت حرفه ای ملی‪ ،‬تلفیق‬
‫شایستگی های مشترک و غیرفنی در تدوین برنامه ها از ویژگی های الگوی مذکور و‬
‫برنامه های درسی است‪ .‬بر اساس این الگو فرایند برنامه ریزی درسی آموزش های فنی و‬
‫حرفه ای و مهارتی در دو بخش دنیای کار و دنیای آموزش طراحی شد‪ .‬بخش دنیای کار‬
‫شامل ده مرحله و بخش دنیای آموزش شامل پانزده مرحله است‪ .‬نوع ارتباط و تعامل هر‬
‫مرحله با مراحل دیگر فرایند به صورت طولی و عرضی است‪ ،‬با این توضیح که طراحی و‬
‫تدوین هر مرحله متأثر از اعمال موارد اصالحی مربوط به نتایج اعتباربخشی آن مرحله‬
‫یا مراحل دیگر می باشد‪.‬‬
‫توصیه سند تحول بنیادین و برنامۀ درسی ملی بر تدوین اجزای بستۀ آموزشی جهت‬
‫تسهیل و تعمیق فعالیت های یاددهی ـ یادگیری‪ ،‬کارشناسان و مؤلفان را بر آن داشت‬

‫‪3‬‬
‫تا محتواهای آموزشی مورد نظر را در شبکه ای از اجزای یادگیری با تأکید بر برنامۀ‬
‫درسی رشته‪ ،‬برنامه ریزی و تدوین نمایند‪ .‬کتاب راهنمای هنرآموز از اجزای شاخص‬
‫بستۀ آموزشی است و هدف اصلی آن توجیه و تبیین برنامه های درسی تهیه شده با‬
‫توجه به چرخش های تحولی در آموزش فنی و حرفه ای و توصیه هایی برای اجرای‬
‫مطلوب آن می باشد‪.‬‬
‫کتاب راهنمای هنرآموز در دو بخش تدوین شده است‪.‬‬
‫بخش نخست مربوط به تبیین جهت گیری ها و رویکردهای کالن برنامه درسی است‬
‫که کلیات تبیین منطق برنامه درسی‪ ،‬چگونگی انتخاب و سازماندهی محتوا‪ ،‬مفاهیم‬
‫و مهارت های اساسی و چگونگی توسعه آن در دوره‪ ،‬جدول مواد و منابع آموزشی را‬
‫شامل می شود‪.‬‬
‫بخش دوم مربوط به طراحی واحدهای یادگیری است و تبیین منطق واحد یادگیری‪،‬‬
‫پیامدهای یادگیری‪ ،‬ایده های کلیدی‪ ،‬طرح پرسش های اساسی‪ ،‬سازماندهی محتوا و‬
‫تعیین تکالیف یادگیری و عملکردی با استفاده از راهبردهای مختلف و در آخر تعیین‬
‫روش های ارزشیابی را شامل می شود‪.‬‬
‫همچنین در قسمت های مختلف کتاب راهنمای هنرآموز با توجه به اهمیت آموزش‬
‫شایستگی های غیرفنی به آموزش مدیریت منابع‪ ،‬ایمنی و بهداشت‪ ،‬یادگیری مادام العمر‬
‫و مسئولیت پذیری تأکید شده است‪.‬‬
‫مسلماً اجرای مطلوب برنامه های درسی‪ ،‬نیازمند مساعدت و توجه ویژه هنرآموزان‬
‫عزیز و بهره مندی از صالحیت ها و شایستگی های حرفه ای و تخصصی مناسب ایشان‬
‫می باشد‪.‬‬

‫دفتر تألیف کتاب های درسی فنی و حرفه ای و کاردانش‬

‫‪4‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫اول‬
‫بخش ّ‬
‫كليات‬

‫‪5‬‬
 ‫تبيين جهت‌گيري‌ها و رويكردهاي كالن برنامهٔ درسي‬

‫رشد فناوری و توسعه گسترده آن در جامعه جهانی سبب شده است تا آموزش‌های فنی و حرفه‌ای به‬
‫طور مستمر مورد بازبینی و پایش قرار‌گیرد‪ .‬با توجه به بازخوردهای دریافتی از پیامدها و خروجی‌های‬
‫حاصل از آموزش هنرجویان در رشتۀ الکترونیک در سال‌های ‪ 1370‬تا ‪ 1391‬هجری خورشیدی‪ ،‬و‬
‫تدوین سند مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم و تربیت رسمی‌جمهوری اسالمی‌ایران مصوب در‬
‫شورای تخصصی رشتۀ الکترونیک در آذر ماه ‪ 1390‬و سند برنام ‌ه درسی ملی مصوب ‪ ،1391‬سازمان‬
‫پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی طرح پژوهشی تحول در آموزش‌های فنی و حرفه‌ای را در دو بازه دنیای‬
‫کار و دنیای آموزش به اجرا در آورد‪ .‬در دنیای کار با استفاده از طرح پژوهشی جهانی دیکوم (‪)Dacum‬‬
‫نیازهای دنیای کار را طی ده مرحله مشخص و استاندارد شایستگی حرفه را براساس وظایف (‪ )Duties‬و‬
‫تکالیف کاری (‪ )Tasks‬در جدول پژوهشی دیکوم تعیین نمود‪ .‬اسناد مرتبط با دنیای کار مشتمل بر دو‬
‫جلد شامل استاندارد شایستگی حرفه و استاندارد ارزشیابی حرفه موجود و قابل دسترسی است‪ .‬یادآور‬
‫می شود که در تنظیم اسناد دنیای کار از خبرگان شاغل در صنایع کوچک و بزرگ در جایگاه‌های کارگر‬
‫ماهر‪ ،‬کمک تکنسین و تکنسین بهره‌مند شده‌ایم‪ .‬اسناد دنیای آموزش نیز در ‪ 15‬مرحله تدوین گردید‬
‫که در نهایت منجر به تولید سند پشتیبان دنیای آموزش‪ ،‬راهنمای برنامهٔ درسی و برنامهٔ درسی رشتهٔ‬
‫الکترونیک گردید‪ .‬در شوراهای تخصصی رشتهٔ الکترونیک نمایندگانی نیز از دنیای کار حضور داشتند که‬
‫انطباق محتواهای تدوین شده را با محتوای مورد نیاز با دنیای کار براساس استاندارد عملکرد و استاندارد‬
‫ارزشیابی مورد پایش قرار می‌دادند‪.‬‬
‫با توجه به استانداردهای آموزش در کشورهای مختلف در سطح دنیا و مطالعه تطبیقی انجام شده‪ ،‬کتاب‌ها‬
‫به صورت درهم تنیده یعنی اجرای آموزش‌های نظری و عملی به طور هم زمان و پی‌درپی در محل کارگاه‬
‫و آزمایشگاه به اجرا در می‌آید‪ .‬دورهٔ دوم متوسطه برای آموزش فنی و حرفه‌ای به صورت سه ساله بوده‬
‫که دروس تخصصی تلفيقي نظري ـ عملي مربوط به رشته در پایه هاي دهم‪ ،‬یازدهم و دوازدهم درهر‬
‫پايه دو روز در هفته جمعاً ‪ 16‬ساعت عالوه بر دروس کارگاهی در دوره سه ساله‪ ،‬دروس دانش فنی پایه‪،‬‬
‫نقشه کشی و شبیه سازی رایانه ای‪ ،‬الزامات محیط کار جمعاً به مدت ‪ 9‬ساعت در هفته و در پایه یازدهم‬
‫دروس کارگاه نوآوری و کارآفرینی‪ ،‬فناوری تولید و اخالق حرفه ای به مدت ‪ 8‬ساعت و در پایهٔ دوازدهم‬
‫دروس کارآموزی به مدت ‪ 120‬ساعت در سال به صورت تراکمی و دانش فنی تخصصی به مدت ‪ 4‬ساعت‬
‫در هفته در نظر گرفته شده است‪.‬‬
‫الزم به یادآوری است که در رشتهٔ الکترونیک دروس کارگاهی پایه های یازدهم و دوازدهم به صورت نیمه‬
‫تجویزی بوده و محتوای آن با توجه به نیاز جامعه‪ ،‬شرایط اقلیمی‌قابل تغییر و انتخاب است‪ .‬در تمام مراحل و‬
‫فرایند برنامه‌ریزی شایستگی‌های پایه‪ ،‬غیرفنی و فنی مورد توجه ویژه شده است‪.‬‬
‫تألیف کتاب‌ها براساس جدول ‪ 1-6‬که در آن اهداف توانمندساز و فعالیت‌های ساخت‌یافته در قالب ماکت‬
‫آموزشی و به صورت یکپارچه برای هر تکلیف کاری صورت گرفته است و در آن کتاب های درسی هنرجو‪،‬‬
‫همراه هنرجو‪ ،‬راهنمای هنرآموز‪ ،‬نرم‌افزار‪ ،‬فیلم‪ ،‬پوستر و سایر موارد وجود دارد‪ .‬سعی کرده‌ایم کتاب‬
‫درسی را به گونه‌ای تدوین کنیم که هر هنرآموز تازه‌کار و جوان بتواند از عهده تدریس محتوا برآید‪.‬‬

‫مؤلفان‬

‫‪6‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫سخنی با همکاران‬

‫همکاران ارجمند‪ ،‬کتابی که در اختیار شما قرار دارد‪ ،‬کتاب راهنمای هنرآموز درس عرضه تخصصی‬
‫قطعات الکتریکی و الکترونیکی است که در راستای برنامه‌ریزی درسی در نظام آموزشی ‪ 6-3-3‬بر مبنای‬
‫شایستگی تدوین شده است‪ .‬همان طور که در مقدمه ذکر شد‪ ،‬برای آموزش محتوای تدریس شده در هر‬
‫پایه آموزشی‪ ،‬سه نوع کتاب درسی‪ ،‬همراه هنرجو و راهنمای هنرآموز (معلم) تدوین شده است‪ .‬مجموعه‬
‫این کتاب ها مکمل یکدیگر هستند‪ .‬رمز موفقیت در آموزش تسلط کامل هنرآموز بر هر سه کتاب در‬
‫فرایند آموزش است‪.‬‬
‫در کتاب درسی هنرجو محتوای آموزش مورد نیاز برای پروژه‌ها‪ ،‬آزمایش‌ها و کارهای عملی و دانش نظری‬
‫به صورت معینی بر فعالیت تعاملی آمده است‪ .‬همچنین فیلم‌ها و نرم‌افزارهای مورد نیاز و روش کاربردی‬
‫آنها نیز به صورت گام به گام توصیه شده است‪ .‬در کتاب همراه هنرجو مواردی مانند استانداردها‪ ،‬جداول‪،‬‬
‫پیش‌نیازها‪ ،‬محتوای آموزش جهت یادآوری و اصطالحات فنی برای هنرجو درج می‌شود‪ .‬به عبارت دیگر‬
‫کتاب همراه هنرجو یک دستینه (‪ )Hand Book‬کوچک است که نیازهای هنرجو را برطرف می‌کند‪ .‬از‬
‫کتاب همراه هنرجو ارزشیابی به عمل نمی‌آید‪.‬‬
‫در کتاب راهنمای هنرآموز مواردی مانند روش کلی تدریس‪ ،‬ابزارها‪ ،‬تجهیزات خاص‪ ،‬نکات ایمنی و‬
‫بهداشتی‪ ،‬فرایند اجرای آموزش‪ ،‬فعالیت‌ها و تمرین‌های خاص‪ ،‬رویکردها و روش‌های ارزشیابی‪ ،‬نکات‬
‫مبهم‪ ،‬روش‌های نمره‌دهی و شرح فعالیت‌های غیر کالسی آورده شده است‪ .‬هنرآموز (معلم) با استفاده‬
‫از کتاب راهنمای هنرآموز (معلم) و کتاب درسی هنرجو و کتاب همراه هنرجو قادر خواهد بود‪ ،‬اهداف‬
‫آموزشی که شایستگی محور است را محقق سازد‪ .‬برای رسیدن به این هدف الزم است توصیه‌های اجرایی‬
‫ارائه شده برای کسب شایستگی‌ها را به دقت مطالعه فرمائید و آنها را عم ً‬
‫ال به اجرا در آورید‪.‬‬

‫مؤلفان‬

‫‪7‬‬
 ‫توصیه‌هایی در مورد چگونگی استفاده از کتاب‪:‬‬
‫هنرآموزان محترم توصیه می‌کنیم موارد مندرج در کتاب راهنمای هنرآموز را به دقت‬
‫مطالعه کرده و در فرایند تدریس به اجرا در آورند‪.‬‬
‫‪ -1‬قبل از ورود به کالس کلیه اسناد مرتبط با آموزش مانند‪ ،‬برنامه درسی‪ ،‬راهنمای‬
‫برنامه درسی‪ ،‬کتاب درسی هنرجو‪ ،‬کتاب همراه هنرجو را به طور دقیق مورد مطالعه‬
‫قرار دهید‪.‬‬
‫‪ -2‬تمام فیلم‌ها را مشاهده کنید و در ارتباط با نکات مهم آن یادداشت‌برداری نمایید‪.‬‬
‫‪  -3‬کار با نرم‌افزارها را تمرین کنید‪ .‬توجه داشته باشید که ضرورتی ندارد که شما‬
‫نرم‌افزارتوصیه شده را به اجرا در آورید‪ ،‬بلکه می‌توانید از سایر نرم‌افزارهای موجود‬
‫در بازار یا نرم‌افزارهایی که در اختیار دارید استفاده کنید و آن را جایگزین نرم‌افزار‬
‫توصیه شده نمایید‪.‬‬
‫‪ -4‬تمام مراحل مربوط به کارهای عملی و آزمایشگاهی را حتماً حداقل یک بار اجرا کنید‬
‫تا در خالل آموزش دچار مشکل نشوید‪.‬‬
‫‪ -5‬تجهیزات و امکانات هنرستان‌های خود را مورد بازبینی قرار دهید و محتوی آموزشی‬
‫ال اگر در جایی مطرح شده است که مقاومت ‪ 10‬کیلو اهم‬ ‫را با آنها منطبق کنید‪ .‬مث ً‬
‫و ‪ 5‬کیلو اهم را با هم سری کنید اگر در انبار مقامت‌های دیگری وجود داشت آنها را‬
‫جایگزین و از آنها استفاده کنید‪.‬‬
‫‪ -6‬برای فرایند اجرای آموزش حتماً طرح درس دقیق و زمان‌بندی شده تهیه کنید‪.‬‬
‫‪ -7‬توجه داشته باشید که مواردی مانند فکر کنید‪ ،‬بحث کنید‪ ،‬کار گروهی‪ ،‬بارش‬
‫فکری‪ ،‬خالقیت‪ ،‬ایمنی‪ ،‬پژوهش و فعالیت‌های خارج از هنرستان‪ ،‬موارد حاشیه‌ای‬
‫نیستند‪ .‬بلکه در بسیاری از موارد‪ ،‬اهمیت آن اگر بیشتر از مباحث فنی نباشد‪ ،‬در همان‬
‫سطح قرار دارد‪.‬‬
‫‪ -8‬الگوهای پرسش باید به صورت فعالیت خارج از کالس به هنرجو محول شود و اجرای‬
‫آن مورد پیگیری قرار گیرد‪.‬‬
‫‪ -9‬در کتاب درسی مواردی به صورت باال انگاشت ستاره (٭) وجود دارد که این عالمت‬
‫برای شما مشخص می‌کند که در ارتباط با این موضوع مطلبی در کتاب راهنمای هنرآموز‬
‫بیان شده است‪.‬‬
‫‪ -10‬محتوای دانش‌افزایی که در کتاب هنرآموز آمده است صرفاً برای پویایی و ارتقای‬
‫دانش‪ ،‬توسعه زمینه‌های نوآوری و خالقیت و بهبود روش تدریس برای هنرآموز است و‬
‫تحت هیچ شرایطی این نوع محتواها مورد ارزشیابی قرار نمی‌گیرد‪.‬‬
‫‪ -11‬در مباحث پژوهشی و موارد مشابه الزم است هنرجویان را به گونه‌ای راهنمایی کنید‬
‫ب‌های درسی موجود که در سایت ‪chap. sch. ir‬‬ ‫که بتوانند از منابع فعلی موجود (کتا ‪‎‬‬
‫وجود دارد) استفاده کنند‪.‬‬
‫‪ -12‬استفاده از اینترنت و سایت‌های تخصصی مرتبط به خصوص سایت رشد مربوط‬
‫به سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش ‪ www.roshd. ir‬و سایر سایت‌های تخصصی‬
‫داخلی توصیه می‌شود ولی الزم است نظارت و مدیریت شما و اولیاء بر هنرجویان حاکم‬
‫باشد‪.‬‬

‫‪8‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫‪ -13‬باید همواره توجه داشته باشید که کتاب همراه هنرجو صرفاً یک منبع مرجع مانند کتاب وسترمان برای‬
‫الکترونیک است‪ .‬محتوای این کتاب به هیچ وجه مورد ارزشیابی قرار نمی‌گیرد ولی هنرجویان باید برای چگونگی‬
‫ال مهارت الزم را کسب کنند‪ .‬برای مثال‪ ،‬استخراج شماره سیم از جداول‪ ،‬یا توجه به‬ ‫استفاده از آن کتاب‪ ،‬کام ً‬
‫ترجمه راهنمای کاربرد دستگاه‌ها و موارد مشابه آن ضرورت دارد‪.‬‬
‫‪ -14‬استفاده از سایر منابع که در اختیار دارید در راستای آموزش کتاب بالمانع بوده‪ ،‬حتی می‌توانید در صورت‬
‫دسترسی به منابع مناسب‌تر آن را از طریق رسانه‌های مختلف از جمله سایت دفتر تألیف کتاب‌های درسی فنی‬
‫و حرفه‌ای و کاردانش به نشانی ‪ www. tvoccd. medu. ir‬به اشتراک بگذارید‪ .‬همچنین کلیه اسناد مرتبط‬
‫مانند برنامه درسی‪ ،‬جدول دروس‪ ،‬راهنمای برنامه درسی‪ ،‬اسناد دنیای کار و اسناد پشتیبان دنیای آموزش از‬
‫طریق این سایت قابل بارگیری است‪.‬‬
‫در پایان یادآور می‌شود که آموزش کتاب‌ها در محیط کارگاهی صورت می‌گیرد‪ ،‬به عبارت دیگر الزم است در‬
‫فضای کارگاهی یک کالس درس نیز وجود داشته باشد‪ .‬کارگاه باید مجهز به شبکه رایانه و اینترنت باشد‪ ،‬تا پس‬
‫از تدریس هر مفهوم نظری‪ ،‬بالفاصله مفهوم عملی آن نیز آموزش داده شود‪.‬‬

‫‪9‬‬
10
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫بخش دوم‬
‫طراحي واحدهاي يادگيري‬

‫‪11‬‬
 ‫تبيين منطق يادگيري‬
‫تمام بردهای الکترونیکی شامل قطعات الکترونیکی زیادی است‪ ،‬که برای نصب‪ ،‬راه‌اندازی‪،‬‬
‫تجزیه و تحلیل و تعمیر بردهای الکترونیکی نیاز به شناخت کافی از انواع قطعات‪ ،‬کاربرد‬
‫و عملکرد آنها در مدارهای الکترونیکی داریم‪ .‬در این درس باید به معرفی و عملکرد‬
‫قطعات پایه الکترونیکی پرداخته شود و پس از آموزش صحیح دستگاه‌های اندازه‌گیری‬
‫الکتریکی و الکترونیکی این توانایی در هنرجویان به وجود آید‪ ،‬که بتوانند آنها را با دقت‬
‫قابل قبول و در زمان استاندارد تعریف شده اندازه‌گیری نمایند‪.‬‬
‫همچنین با توجه به گسترش فناوری‌های نوین استفاده از نرم‌افزارهای تخصصی‬
‫الکترونیکی مرتبط با موضوع به منظور درک سریع‌تر و بهتر مفاهیم الکترونیکی امری‬
‫اجتناب‌ناپذیر است‪ .‬لذا استفاده از نرم‌افزارهای تخصصی کمک شایانی به تسریع و تعمیق‬
‫آموزش می‌کند و باعث صرفه‌جویی در زمان و هزینه‌های اجرای سخت‌افزاری می‌شود‪ .‬از‬
‫این رو در این درس مباحثی به نصب نرم‌افزارها و استفاده از آنها در بستن مدار‪ ،‬ترسیم‬
‫نقشه مدار و موارد دیگر اختصاص داده شده است‪.‬‬
‫پس از پایان این درس از هنرجو انتظار می‌رود که با فراگیری هفت واحد یادگیری‪،‬‬
‫توانایی شناخت قطعات الکترونیکی پایه‪ ،‬مانند مقاومت‪ ،‬خازن‪ ،‬سلف را پیدا کند و قادر‬
‫باشد با استفاده از برگه اطالعات (‪ ،)Data Sheet‬رمز عددی و حرفی قطعات و استفاده‬
‫از دستگاه‌های اندازه‌گیری‪ ،‬مقدار کمیت قطعه و مشخصات آنها را بیابد‪ .‬سالم یا ناسالم‬
‫بودن آنها را با آزمایش تشخیص دهد‪.‬‬
‫همچنین نرم‌افزارهای مختلف را نصب کند و با استفاده از آنها‪ ،‬نقشه‌های فنی آنها را‬
‫ترسیم نماید و تعدادی از مدارهای ساده را ببندد‪.‬‬
‫لذا ایده کلیدی در این درس توانایی خواندن برگه اطالعات(‪ ،)Data Sheet‬اندازه‌گیری‬
‫و خواندن کد قطعات‪ ،‬نصب و استفاده از نرم‌افزار و ترسیم مدارهای ساده می‌باشد‪ .‬این‬
‫توانایی اولیه باعث خواهد شد که هنرجو پس از آموزش سایر دروس‪ ،‬هنگام کار با برد‬
‫الکترونیکی شناخته شده و پرکاربرد قادر به تشخیص قطعه معیوب شود و با جاگذاری‬
‫ال مشابه‪ ،‬بردالکترونیکی را تعمیر نماید‪ .‬برای عمق بخشیدن به این فراگیری‬ ‫قطعه‌ای کام ً‬
‫الزم است هنرجو فیلم‌های تهیه شده در بسته آموزشی و در صورت نیاز چندین بار با‬
‫دقت مشاهده کند وپس از تحلیل از مطالب مهم و کلیدی فیلم یادداشت برداري نماید‪.‬‬
‫استفاده از سایت‌های شبکه رشد و سایر سایت‌های اینترنتی علمی مرتبط نیز از دیگر‬
‫اهداف آموزش این درس است‪ ،‬که در فرایند آموزش باید حتماً به آن توجه شود‪.‬‬
‫آموزش در این درس به صورت تعاملی بوده و هنرجو و هنرآموز به طور پیوسته‬
‫فعال است‪ .‬الزم است هنرآموزان با توجه به موقعیت‌های واقعی زندگی و لحاظ نمودن‬
‫تفاوت‌های فردی آموزش را تداوم بخشند‪.‬‬

‫سازماندهی و هدایت‬
‫چگونه هنرآموز سازماندهی و هدایت کند؟‬
‫برای تأثیرگذاری و ایجاد انگیزه یادگیری الزم است هنرآموز در ابتدا با طرح چند‬
‫پرسش انگیزشی با توجه به رخدادهای روز‪ ،‬شرایط اقلیمی و واقعیت‌های زندگی‪ ،‬توجه‬
‫هنرجویان را به محتوای آموزشی جلب نماید‪.‬‬
‫‪12‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫برای درک بهتر و به خاطرسپاری مفاهیم درسی‪ ،‬عالوه بر آموزش کتاب درسی‪،‬‬
‫هنرآموز باید در هر مرحله از فیلم‌های مرتبط با موضوع استفاده کرده و پس از نمایش‬
‫فیلم به تجزیه و تحلیل محتوای فیلم به صورت تعاملی با هنرجویان بپردازد‪ .‬در پاره‌ای‬
‫از موارد الزم است فیلم را به صورت مرحله به مرحله نمایش دهد تا تمام نکات مهم‬
‫آموزش داده شود‪ .‬همچنین در مواردی که نرم‌افزار به آموزش کمک مي کند‪ ،‬با استفاده‬
‫از نرم‌افزارهای معرفی شده در کتاب درسی يا هر نرم افزار مرتبط ديگري‪ ،‬موضوع و‬
‫محتوای درس را به صورت شبیه‌سازی آموزش دهد‪ .‬همچنين از هنرجویان بخواهد که‬
‫این آموزش‌ها را در خارج از ساعات درسی تمرین کنند‪.‬‬
‫در ارتباط با برخی از موضوع‌های درسی الزم است که هنرجویان در قالب پژوهش‬
‫با استفاده از کتاب‌ها و سایت‌های مختلف تخصصی مطالبی را عالوه بر محتوای کتاب‬
‫درسی جمع‌آوری کنند‪ .‬به طور مثال در رابطه با خواندن کد رنگی مقاومت‌ها و انواع آن‬
‫پژوهش کند و نتیجه توسط هنرآموز در کالس به بحث و بررسی گذاشته شود‪.‬‬
‫هنرآموزان قبل از اجرای سخت‌افزاری‪ ،‬تجهیزات و دستگاه‌های آزمایشگاه را مورد‬
‫بازبینی قرار دهند و چنانچه اشکالی مشاهده شد درصدد رفع آن برآیند‪.‬‬
‫پژوهش‌های عنوان شده در کتاب درسی هنرجو را به طور دقیق مطالعه کنند و خود‬
‫نیز اقدام به اجرای آن نمایند تا در خالل آموزش دچار مشکل نشوند‪ .‬همچنین کتاب‬
‫همراه هنرجو نیز از جمله کتاب‌هایی است که باید توسط هنرآموز مطالعه شود و بر‬
‫محتوای آن اشراف کامل داشته باشد‪.‬‬
‫از آنجا که محتوای آموزشی کتاب‪ ،‬مرتبط با دنیای کار است و در دنیای کار براساس‬
‫استانداردعملکرد مورد ارزشیابی قرار می‌گیرد‪ ،‬الزم است کلیه واحدهای یادگیری‬
‫براساس تکالیف عملکردی متصل به دنیای کار آموزش داده شود‪ ،‬تا هنرجویان پس از‬
‫اتمام دوره بتوانند از عهده آزمون‌های مرتبط با دنیای کار برآیند و بتوانند به عنوان یک‬
‫عنصر مفید اشتغال فعال داشته باشند‪ .‬همچنین زمینه‌های خالقیت و نوآوری در آنان‬
‫شکوفا شود تا خود قادر به کارآفرینی شوند‪.‬‬
‫مالک‌های سنجش سطوح عملکرد هنرجویان در نمون‌برگ‌های ‪ 1-8‬و ‪ 1-9‬آمده است‪.‬‬
‫توصیه می‌کنیم راهنمای برنامه درسی رشته و برنامه درسی هر درس را از سایت‌های‬
‫‪ tvoccd.medu.ir‬بارگیری و مطالعه کنید‪ .‬در رشتۀ الکترونیک‪ ،‬هر قدر به پایه‌های باالتر‬
‫و واحدهای یادگیری آن نزدیک می‌شویم نوع آموزش به صورت نیمه‌تجویزی خواهد شد‪.‬‬
‫این شرایط به ما این امکان را می‌دهد تا بتوانیم در شرایط اقلیمی مختلف و متناسب با‬
‫موقعیت مکانی برنامه را به اجرا درآوریم‪.‬‬
‫هنرمندی هنرآموزان در این است که بتوانند در هر زمانی موقعیت یادگیری مناسب‬
‫را متناسب با مخاطبان مهیا سازند و با توجه به تفاوت‌های فردی و موقعیت‌های یادگیری‬
‫مناطق مختلف اهداف آموزشی را محقق نمایند‪.‬‬

‫‪13‬‬
 ‫طرح درس‬
‫مي دانيم طرح درس و بودجه بندي زماني يكي از ابزارهای اصلي و مهم در آموزش‬
‫به شمار مي آيد‪ .‬بنابراين الزم است براي بهبود كيفي و كمي آموزشي‪ ،‬طرح درس روزانه و‬
‫ساالنه داشته باشيم‪ .‬در ادامه نمونه هايي از طرح درس به صورت پيشنهادي ارائه مي شود‪.‬‬

‫طرح درس (بودجه‌بندی) پیشنهادی رشته الکترونیک شاخه‬

‫فنی وحرفه‌ای در ‪ 30‬جلسه در سال‬

‫سال تحصیلی‪95-96 :‬‬ ‫پایه‪ :‬دهم‬ ‫عرضهٔ تخصصی قطعات الکتریکی و الکترونیکی‬

‫فعالیت‌های تکمیلی‬ ‫هدف ویژه درس‬ ‫موضوع و عنوان درس‬ ‫فصل‬ ‫تاریخ‬ ‫جلسه‬

‫پژوهش درباره موضوع و‬ ‫آشنایی با اجسام از‬ ‫از مقاومت‪ ،‬سلف و‬ ‫قطعه‌شناسی‬
‫نمایش فیلم‬ ‫نظر هدایت و جریان‬ ‫خازن تا پایان انواع‬ ‫ا ّول‬
‫الکتریکی‬ ‫جریان الکتریکی‬
‫پژوهش درباره موضوع و‬ ‫آشنایی با انواع مقاومت‬ ‫از روش‌های تولید و‬ ‫ا ّول‬
‫نمایش فیلم‬ ‫مصرف الکتریسیته تا‬
‫دوم‬
‫ابتدای مدارهای سری‬
‫و موازی‬
‫استفاده از نرم‌افزارهای‬ ‫سری و موازی کردن‬ ‫از مدارهای سری‬ ‫ا ّول‬
‫الکترونیکی ـ نمایش‬ ‫مقاومت‬ ‫و موازی تا ابتدای‬
‫سوم‬
‫فیلم و پژوهش درباره‬ ‫روش‌های خواندن‬
‫موضوع‬ ‫مقاومت‌ها‬
‫استفاده از نرم‌افزارهای‬ ‫اندازه‌گیری مقاومت‬ ‫از روش‌های خواندن‬ ‫ا ّول‬
‫الکترونیکی و دفترچه‬ ‫مقاومت تا اجرای کار‬
‫راهنمای مولتی‌متر و‬ ‫عملی شماره ‪8‬‬ ‫چهارم‬
‫برگه اطالعات مقاومت‌ها‬
‫و نمایش فیلم‬
‫اجرای عملی قانون اهم پژوهش درباره موضوع و‬ ‫از منبع تغذیه تا انتهای‬ ‫ا ّول‬
‫و خواندن ظرفیت خازن نمایش فیلم و استفاده از‬ ‫واحد یادگیری اول‬
‫پنجم‬
‫نرم‌افزارهای الکترونیکی‬ ‫و ضریب خودالقایی‬
‫سیم‌پیچ‬

‫‪14‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫پژوهش درباره موضوع و‬ ‫آشنایی با ساختمان‬ ‫از واحد یادگیری ‪2‬‬ ‫ا ّول‬
‫بوبین و عوامل مؤثر بر نمایش فیلم و استفاده‬ ‫سیم‌پیچ یا بوبین تا‬
‫از پویانمایی‬ ‫ضریب خودالقایی بوبین‬ ‫انتهای طبقه‌بندی‬ ‫ششم‬
‫سیم‌ها با توجه به قطر و‬
‫سطح مقطع‬
‫پژوهش درباره موضوع‬ ‫محاسبه عملی یک‬ ‫از محاسبه شدت جریان‬ ‫ا ّول‬
‫نوع بوبین یک الیه با‬ ‫عبوری از سیم‌پیچ تا‬
‫هسته هوا‬ ‫انتهای محاسبه طول‬ ‫هفتم‬
‫بوبین با استفاده از‬
‫تعداد دور‬
‫کار با دستگاه بوبین‌پیچ نمایش فیلم و استفاده از‬ ‫از محاسبه بوبین‌های‬ ‫ا ّول‬
‫نرم‌افزارهای الکترونیکی‬ ‫یک الیه با استفاده‬
‫هشتم‬
‫و اجرای کار عملی‬ ‫از نرم‌افزار تا پایان‬
‫کارعملی شماره ‪3‬‬
‫پژوهش درباره موضوع و‬ ‫تأثیر هسته بر ضریب‬ ‫از تأثیر هسته بر ضریب‬ ‫ا ّول‬
‫نمایش فیلم و استفاده‬ ‫خودالقایی‬ ‫خودالقایی بوبین تا‬
‫نهم‬
‫از پویانمایی‬ ‫انتهای فصل اول و‬
‫اجرای آزمون جامع‬
‫پژوهش درباره موضوع و‬ ‫کمیت‌های اصلی یک‬ ‫از اندازه‌گیری ولتاژ و‬ ‫کمیت‌های‬
‫نمایش فیلم‬ ‫موج سینوسی‬ ‫جریان ‪ DC‬تا ابتدای‬ ‫پایه‬ ‫دهم‬
‫طول موج‬ ‫الکتریکی‬
‫پژوهش درباره موضوع و‬ ‫کمیت‌های اصلی یک‬ ‫از طول موج تا انتهای‬ ‫دوم‬
‫نمایش فیلم و استفاده‬ ‫موج سینوسی‬ ‫مقدار مؤثر موج‬ ‫یازدهم‬
‫از پویانمایی‬ ‫سینوسی‬
‫پژوهش درباره موضوع و‬ ‫منابع تولید الکتریسیته‬ ‫از اختالف‌فاز بین دو‬ ‫دوم‬
‫نمایش فیلم‬ ‫موج سینوسی تا انتهای‬ ‫دوازدهم‬
‫سیگنال‌ژنراتور‬
‫استفاده از نرم‌افزارهای‬ ‫اندازه‌گیری کمیت‌های‬ ‫از کار با نرم‌افزار تا‬ ‫دوم‬
‫الکترونیکی‬ ‫موج‬ ‫انتهای کار عملی‬ ‫سیزدهم‬
‫شماره ‪4‬‬
‫اجرای کار عملی‬ ‫اندازه‌گیری کمیت‌های‬ ‫از ابتدای کار عملی‬ ‫دوم‬
‫موج‬ ‫شماره ‪ 5‬تا انتهای واحد‬
‫چهاردهم‬
‫یادگیری ‪ 3‬و اجرای‬
‫آزمون جامع‬

‫‪15‬‬
‫از موج و کمیت‌های آن ساختار انواع موج‌ها و پژوهش درباره موضوع و‬ ‫موج و‬
‫تا ابتدای سیگنال‌ژنراتور تبدیل موج‌ها به یکدیگر نمایش فیلم و استفاده از‬ ‫کمیت‌های‬ ‫پانزدهم‬
‫نرم‌افزارهای الکترونیکی‬ ‫صوتی‬ ‫آن‬
‫پژوهش درباره موضوع و‬ ‫کار با سیگنال‌ژنراتور‬ ‫از سیگنال‌ژنراتور صوتی‬ ‫سوم‬
‫نمایش فیلم و استفاده از‬ ‫صوتی در نرم‌افزار و‬ ‫تا انتهای کار عملی‬ ‫شانزدهم‬
‫نرم‌افزارهای الکترونیکی‬ ‫اجرای سخت‌افزاری‬ ‫شماره ‪3‬‬
‫پژوهش درباره موضوع و‬ ‫کار با فرکانس‌متر‬ ‫از ابتدای فرکانس‌متر‬ ‫سوم‬
‫نمایش فیلم و استفاده از‬ ‫در نرم‌افزار و اجرای‬ ‫دیجیتالی تا انتهای کار‬ ‫هفدهم‬
‫نرم‌افزارهای الکترونیکی‬ ‫سخت‌افزاری‬ ‫عملی شماره ‪5‬‬
‫پژوهش درباره موضوع و‬ ‫کار با دستگاه‬ ‫از ابتدای اسیلوسکوپ تا‬ ‫سوم‬
‫اسیلوسکوپ در نرم‌افزار نمایش فیلم و استفاده از‬ ‫انتهای حرکت اشعه در‬ ‫هجدهم‬
‫و اجرای سخت‌افزاری نرم‌افزارهای الکترونیکی‬ ‫جهت افقی و عمودی‬
‫پژوهش درباره موضوع و‬ ‫کار با دستگاه‬ ‫از کار عملی شماره ‪ 6‬تا‬ ‫سوم‬
‫اسیلوسکوپ در نرم‌افزار نمایش فیلم و استفاده از‬ ‫انتهای ظاهر نمودن دو‬ ‫نوزدهم‬
‫و اجرای سخت‌افزاری نرم‌افزارهای الکترونیکی‬ ‫موج روی صفحه نمایش‬
‫پژوهش درباره موضوع و‬ ‫کار با دستگاه‬ ‫از ابتدای کار عملی‬ ‫سوم‬
‫اسیلوسکوپ در نرم‌افزار نمایش فیلم و استفاده از‬ ‫شماره ‪ 7‬تا انتهای فصل‬
‫بیستم‬
‫و اجرای سخت‌افزاری نرم‌افزارهای الکترونیکی‬ ‫سوم و اجرای آزمون‬
‫جامع‬
‫پژوهش درباره موضوع و‬ ‫مهارت در به کارگیری‬ ‫از توان و ضریب توان تا‬ ‫توان‬ ‫بیست و‬
‫نمایش فیلم و استفاده از‬ ‫روابط توان و کار با‬ ‫انتهای کار عملی شماره‬ ‫الکتریکی‬ ‫یکم‬
‫نرم‌افزارهای الکترونیکی‬ ‫نرم‌افزار‬ ‫یک‬
‫پژوهش درباره موضوع و‬ ‫محاسبه انواع توان در‬ ‫از اجرای کار عملی‬ ‫چهارم‬ ‫بیست و‬
‫نمایش فیلم و استفاده‬ ‫مدارهای اهمی‪ ،‬سلفی‬ ‫شماره دو تا انتهای‬
‫دوم‬
‫از پویا نمایی‬ ‫و خازنی‬ ‫ضریب توان‬
‫پژوهش درباره موضوع و‬ ‫اجرای نرم‌افزاری و‬ ‫از اجرای کار عملی‬ ‫چهارم‬ ‫بیست و‬
‫نمایش فیلم و استفاده‬ ‫سخت‌افزاری ضریب‬ ‫شماره ‪ 4‬تا پایان فصل و‬
‫سوم‬
‫از پویا نمایی‬ ‫توان و اصالح آن‬ ‫اجرای آزمون جامع‬
‫به کارگیری کلید و فیوز پژوهش درباره موضوع و‬ ‫از خواندن نقشه‌های‬ ‫نقشه‌خواني‬ ‫بیست و‬
‫نمایش فیلم و استفاده از‬ ‫الکترونیکی ساده تا‬ ‫با نرم‌افزار‬ ‫چهارم‬
‫نرم‌افزارهای الکترونیکی‬ ‫انتهای فیوز‬

‫‪16‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬
‫پژوهش درباره موضوع و‬
‫نمایش فیلم و استفاده از‬
‫نرم‌افزارهای الکترونیکی‬
‫پژوهش درباره موضوع و‬
‫نمایش فیلم و استفاده از‬
‫نرم‌افزارهای الکترونیکی‬
‫پژوهش درباره موضوع و‬
‫نمایش فیلم و استفاده از‬
‫نرم‌افزارهای الکترونیکی‬
‫پژوهش درباره موضوع و‬
‫نمایش فیلم و استفاده از‬
‫نرم‌افزارهای الکترونیکی‬
‫پژوهش درباره موضوع و‬
‫نمایش فیلم و استفاده از‬
‫نرم‌افزارهای الکترونیکی‬
‫پژوهش درباره موضوع و‬
‫نمایش فیلم و استفاده از‬
‫نرم‌افزارهای الکترونیکی‬
‫* این برنامه پیشنهادی و تخمینی است و ممکن است با توجه به شرایط کالس و هنرجویان تغییر کند‪.‬‬
‫* در صورتی که دو روز در هفته اجرا شود ‪ 15‬هفته و در صورت اجرای یک روز در هفته ‪ 30‬هفته اجرا خواهد شد‪.‬‬
‫‪17‬‬
‫به کارگیری سی ‌م و‬ ‫از سیم‌ها و کابل‌ها تا‬ ‫پنجم‬
‫کابل‌ها‪ ،‬کانکتورها‪،‬‬ ‫انتهای کار عملی ‪6‬‬ ‫بیست و‬
‫بلندگو‪ ،‬بی‌زر و‬ ‫پنجم‬
‫میکروفون‬
‫به کارگیری موتور‪ ،‬رله‪،‬‬ ‫از ابتدای موتور‬ ‫پنجم‬
‫کریستال‪ ،‬سنسورها‪،‬‬ ‫الکتریکی تا انتهای‬ ‫بیست و‬
‫آی‌سی‌های رگوالتور‪،‬‬ ‫اپتوکوپلر‬ ‫ششم‬
‫تایمر و اپتوکوپلر‬
‫گیت‌های منطقی پایه‬ ‫از گیت‌های منطقی تا‬ ‫پنجم‬ ‫بیست و‬
‫و ترسیم نقشه‌های‬ ‫انتهای واحد یادگیری ‪6‬‬
‫هفتم‬
‫الکترونیکی‬
‫آشنایی و کار با‬ ‫از نصب نرم‌افزارهای‬ ‫پنجم‬
‫نرم‌افزارهای مختلف‬ ‫الکترونیکی تا‬ ‫بیست و‬
‫الکترونیکی‬ ‫انتهای نرم‌افزار‬ ‫هشتم‬
‫‪PCB Wizard‬‬
‫آشنایی و کار با‬ ‫از طبقه‌بندی نرم‌افزارها‬ ‫پنجم‬ ‫بیست و‬
‫نرم‌افزارهای مختلف‬ ‫تا انتهای نرم‌افزار‬
‫نهم‬
‫الکترونیکی‬ ‫‪SMD Decypher‬‬
‫آشنایی و کار با‬ ‫از ابتدای اصالحات و‬ ‫پنجم‬
‫نرم‌افزارهای مختلف‬ ‫عالئم تا انتهای فصل و‬ ‫سی‌ام‬
‫الکترونیکی‬ ‫اجرای آزمون جامع‬
 ‫طرح درس پيشنهادي روزانه‬

‫نام درس‪ :‬عرضه تخصصی قطعات الکتریکی و الکترونیکی کد کتاب‪:‬‬

‫موضوع درس‪ :‬ماهیت الکتریسیته‪ ،‬ساختمان ماده‪ ،‬میدان الکتریکی‪،‬‬
‫اختالف‌پتانسیل الکتریکی و شدت جریان مدت جلسه‪ 8 :‬ساعت درسی‬
‫نام هنرآموز‪:‬‬ ‫تعداد هنرجو‪:‬‬ ‫نام هنرستان‪:‬‬ ‫مشخصات کلی‬
‫کالس و مقطع تحصیلی‪:‬‬ ‫شماره طرح درس‪1 :‬‬
‫سال تحصیلی‪1395-96 :‬‬ ‫گروه آموزشی‪ :‬الکترونیک‬
‫ابزار آموزش‪ :‬کتاب درسی و امکانات نمایش فیلم‬
‫مروری بر مفاهیم ماهیت‬
‫الکتریسیته‪ ،‬ساختمان ماده‪،‬‬
‫زمان‪ 5 :‬دقیقه‬ ‫‪ -1‬حضور و غیاب‪:‬‬
‫میدان الکتریکی‪ ،‬طبقه‌بندی‬
‫زمان‪ 5 :‬تا ‪ 10‬دقیقه‬ ‫‪ -2‬ارزشیابی ورودی‪:‬‬ ‫اهداف کلی درس‬
‫اجسام از نظر هدایت الکتریکی‪،‬‬
‫‪ -3‬محقق ساختن اهداف توانمندسازی‬
‫اختالف‌پتانسیل و شدت جریان‬
‫زمان‪ :‬حدود ‪ 250‬دقیقه‬
‫الکتریکی‬
‫زمان‪ ‌15 :‬تا ‪ 10‬دقیقه‬ ‫‪ -4‬ارزشیابی میانی‪:‬‬
‫زمان‪ 30 :‬تا ‪ 40‬دقیقه‬ ‫‪ -5‬ارزشیابی پایانی‪:‬‬ ‫کارگاه و آزمایشگاه با تجهیزات میز‬
‫‪ -6‬استفاده از فیلم‪ ،‬نرم‌افزار و پویانمایی‬ ‫آزمایشگاهی‪ -‬کتاب عرضه تخصصی‬
‫زمان‪ 15 :‬تا ‪ 20‬دقیقه‬ ‫قطعات الکتریکی و الکترونیکی‪-‬‬
‫‪ -7‬ارائه پژوهش‌ها و فعالیت‌های خارج از کالس‬ ‫برگه اطالعات‪ -‬رایانه برای هر میز‬ ‫وسایل کمک آموزشی‬
‫زمان‪ 30 :‬تا ‪ 40‬دقیقه‬ ‫یک دستگاه‪ -‬نرم‌افزارهای مرتبط ‪-‬‬
‫فیلم‌های مرتبط‪ -‬ویدئو پروژکتور و‬
‫پرده نمایش‪ -‬وایت‌برد‬
‫احوال‌پرسی – مثال‌زدن برای ایجاد انگیزه مث ً‬
‫ال عوامل طبیعی مانند رعد‬
‫و برق و ایجاد الکتریسیته ساکن در بدن انسان‪ ،‬چگونگی تخلیه بار در‬
‫آماده‌سازی قبل از شروع درس‬
‫تانکرهای حمل سوخت‪ ،‬تجمع بار در هواپیما و اشاره به محتوای آموزش‬
‫داده شده در کتاب‌های کار و فناوری و علوم سال‌های قبل‬
‫آزمونی از دانش مرتبط با موضوع درس از علوم سال‌های قبل‪ ،‬مانند‬
‫الگوی پرسش اول کتاب مطرح شود تا سطح دانش هنرجویان مورد‬ ‫نمونه سؤاالت ارزشیابی ورودی‬
‫ارزشیابی قرار گیرد‪.‬‬

‫‪18‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫با توجه به محتوای اهداف توانمندساز نیاز به ایجادمقدمه در زمینه‬

‫الکتریسیته مانند ماهیت الکتریسیته‪ ،‬ساختمان ماده‪ ،‬جذب و دفع‬
‫اجسام باردار‪ ،‬میدان الکتریکی‪ ،‬اختالف پتانسیل‪ ،‬خطرات الکتریسیته‬
‫اهداف توانمندسازی‬
‫و طبقه‌بندی اجسام از نظر هدایت الکتریکی و شدت جریان الکتریکی‬
‫وجود دارد تا بتوانیم وارد موضوع اصلی « تشریح انواع مقاومت‌ها از نظر‬
‫ساختار و کاربرد و چگونگی نصب و خواندن مشخصات آنها» شویم‪.‬‬
‫با استفاده از نمایش فیلم‪ ،‬نرم‌افزار‪ ،‬کتاب درسی و کتاب‌های علوم‬
‫اجرای اهداف توانمندسازی‬
‫سال‌های قبل‪ ،‬پرسش و پاسخ‪ ،‬فعالیت‌های گروهی و ‪.......‬‬
‫مشاهده فیلم – جست‌وجو در فضای مجازی و بارگیری فیلم‌های‬ ‫نمونه‌هایی از فعالیت‌های خارج از‬
‫مرتبط ‪ -‬پژوهش‬ ‫کالس‬

‫مشابه الگوهای موجود در کتاب و تغییر آن با توجه به خالقیت‬ ‫نمونه سؤاالت ارزشیابی پایانی‬
‫هنرآموز و سطح دانش هنرجویان‬ ‫نظری‬

‫مشابه الگوهای موجود در کتاب و تغییر آن با توجه به خالقیت‬ ‫نمونه سؤاالت ارزشیابی پایانی‬
‫هنرآموز و سطح دانش هنرجویان‬ ‫عملی نرم‌افزاری‬

‫مشابه الگوهای موجود در کتاب و تغییر آن با توجه به خالقیت‬ ‫نمونه سؤاالت ارزشیابی پایانی‬
‫هنرآموز و سطح دانش هنرجویان‬ ‫عملی سخت‌افزاری‬

‫تشریح نظری و عملی مفاهیمی مانند ماهیت الکتریسیته‪ ،‬اختالف‬

‫توانایی‌های کسب شده مورد‬
‫پتانسیل الکتریکی‪ ،‬خطرات الکتریسیته‪ ،‬طبقه‌بندی اجسام از نظر‬
‫انتظار از هنرجو‬
‫هدایت الکتریکی و شدت جریان الکتریکی‬
‫هنرجویان با استفاده از کتاب درسی و کتاب همراه هنرجو و فیلم‌های‬
‫اشاره به موضوع درس جلسه بعد‬
‫مربوط به روش‌های تولید و مصرف الکتریسیته خود را برای فراگیری‬
‫و فعالیت هنرجویان‬
‫مطالب جلسه بعد آماده نمایند‪.‬‬

‫کتاب درسی‪ ،‬کتاب همراه هنرجو‪ ،‬کتاب راهنمای هنرآموز (معلم)‪،‬‬

‫کتاب کار و فناوری‪ ،‬علوم سال‌های قبل‪ ،‬در صورت نیاز منابع دیگر‬
‫منابع مورد استفاده‬
‫مانند کتاب مبانی برق‪ -‬فیلم و نرم‌افزارهای مرتبط توصیه شده در‬
‫کتاب‪ -‬فیلم و نرم‌افزارهای دیگری که هنرآموز انتخاب می‌کند‪.‬‬

‫‪19‬‬
 ‫نمونه دیگری از طرح درس پیشنهادی روزانه‬

‫به نام خدا‬

‫پایه‪ .....................:‬زمان تدریس‪ ...............:‬دقیقه‬ ‫عنوان درس‪........................................................... :‬‬
‫طراحی آموزش براساس برنامه درسی‬
‫راهبرد موضوعی اصلی‪.............................................. :‬‬

‫اهداف کلی‪...............................................................:‬‬

‫اهداف جزئی‪.............................................................:‬‬

‫عرصه‌ها‬
‫انتظارات از هنرجویان در این درس‬ ‫حیطه‌ها و اهداف‬
‫خود دیگران خلقت(طبیعت)‬ ‫خدا‬
‫تعقل‬
‫(فکر کردن)‬
‫ایمان (باور)‬

‫علم‬

‫عمل‬

‫اخالق‬

‫روش تدریس‬

‫امکانات و‬
‫رسانه‌های‬
‫آموزشی‬
‫زمان‬
‫آماده‌سازی‬

‫ارزشیابی آغازین‬
‫یا تشخیصی‬

‫فعالیت‌های هنرآموز و هنرجو‬ ‫فرایند‬

‫یاددهی‪-‬یادگیری‬
‫ضمن تدریس‬
‫(آموزش دادن)‬
‫ارزشیابی پایانی‬
‫تعیین تکالیف و‬
‫فعالیت‌های خارج از‬
‫کالس‬

‫‪20‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫ایمنی و بهداشت و شايستگي هاي غير فني‬

‫نکات ایمنی و بهداشتی فردی‪ ،‬جمعی و محیطی از مواردی است که باید حتماً به آن‬
‫توجه نمایند و آنها را با مصداق‌های مناسب با درک مخاطب نهادینه سازند‪ .‬برای مثال‬
‫در ارتباط با تماس درست با بردهای مدار چاپی یا قطعات الکترونیکی‪ ،‬آنان را از میزان‬
‫آلودگی این اجزا آگاه نمایند و عواقب آن را که می‌تواند بسیار مهلک و عالج‌ناپذیر باشد‪،‬‬
‫گوشزد کنند‪.‬‬
‫حفظ محیط زیست از دیگر مواردی است که توجه به آن باید نهادینه شود‪ .‬برای‬
‫مثال خطرات ناشی از پس‌ماندهای الکترونیکی برای انسان‌ها و محیط زیست بیان شود‬
‫و راه‌های جمع‌آوری و بازیافت زباله‌های الکترونیکی آموزش داده شود‪ .‬این فرایندها با‬
‫استفاده از فیلم‌های آموزشی روشنگری پیدا می‌کند و تعمیم می‌یابد‪ .‬پاره‌ای از نکات‬
‫زیست محیطی و ایمنی به شرح زیر است‪:‬‬
‫الف) پوشیدن لباس کار‬
‫ب) رعایت ارگونومی (نشستن صحیح روی صندلی کار با رایانه)‬
‫پ) توجه به نکات ایمنی مربوط به استفاده از دستگاه‌های اندازه‌گیری‬
‫ت) به کارگیری ابزارهای استاندارد و استفاده صحیح آن در آزمایش‌های سخت‌افزاری‬
‫ث) حفاظت از تجهیزات و قطعات‬
‫ج) رعایت نظم هنگام کار عملی و پرهیز از قرار دادن وسایل اضافی بر روی میز کار‬
‫چ) تفکیک و معدوم کردن زباله‌های تولید شده‬
‫ح) توجه به مقرارت کارگاهی و رعایت آن‬

‫سنجش و ارزشیابی واحد يادگيري‬

‫در فرايند آموزش چنانچه سنجش و ارزشيابي به طور صحيح و براساس شايستگي‌ها انجام‬
‫ال بي‌خاصيت و ابتر مي‌ماند‪ .‬مبناي سنجش و ارزشيابي‬ ‫نشود ‪ ،‬آموزش‌هاي داده شده كام ً‬
‫استاندارد عملكرد دنياي كار و شايستگي‌هاي مورد نياز بازاركار است‪ .‬بايد توجه داشته‬
‫باشيم كه هدف از آموزش‪ ،‬كسب شايستگي در سه حوزه دانشي‪ ،‬مهارتي و نگرشي است‪.‬‬
‫در آموزش هاي فني و حرفه اي شايستگي‌هاي دانشي توأم با شايستگي هاي مهارتي و‬
‫ال يكي از شايستگي‌هاي مورد نظر در اين فصل استفاده از‬ ‫نگرشي ارزشيابي مي شود‪ .‬مث ً‬
‫مولتي متر است‪ .‬بنابراين دانش آموخته بايد توانايي استفاده از راهنماي كاربرد دستگاه‬
‫را داشته باشد (دانشي) با استفاده از مولتي متر كميت‌‌ها را به طور صحيح و دقيق اندازه‬
‫بگيرد (مهارتي)‪ .‬همچنين هنگام كار نكات ايمني و شايستگي‌هاي غيرفني را به طور‬
‫نهادينه شده به كار بگيرد‪ .‬ارزشيابي براي مراحل كار‪ ،‬تكليف كاري‪ ،‬واحد يادگيري وحرفه‬
‫صورت مي‌گيرد‪ .‬در ادامه نمونه اي از كاربرگ ارزشيابي مراحل كار‪ ،‬چگونگی ارزشیابی‬
‫شایستگی های غیرفنی و ارزشیابی شایستگی در دنیای کار را آورده‌ايم‪ .‬همچنین در‬
‫بخش سوم برای هر یک از مراحل کار و تکالیف کاری نمونه هایی از کاربرگ ارزشیابی‬
‫آمده است‪.‬‬

‫‪21‬‬
 ‫كاربرگ ارزشيابي مراحل كار‬

‫مرحله كار‪ :‬اندازه‌گيري مقاومت‌هاي ثابت‬

‫كار‪ :‬آزمایش قطعات الکتریکی و الکترونیکی (مقاومت‪ ،‬خازن و سلف)‬
‫تاریخ‪..……………………:‬‬ ‫کد کار‪0101 :‬‬ ‫نام و نام خانوادگی هنرجو‪:‬‬

‫بارم آزمون‪20 :‬نمره‬ ‫آزمون نظری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬

‫‪ )1‬مقدار مقاومت و درصد خطای مقاومت با کد رنگی مقابل را مشخص کنید‪.‬‬

‫‪ Multi )2‬به معنای ‪ ............‬و ‪ meter‬به معنای ‪ ..............‬است‪.‬‬
‫نادرست‬ ‫‪ )3‬روی مقاومتی به صورت ‪ SMD‬کد ‪ 472‬نوشته شده است‪ ،‬مقدار مقاومت آن ‪ 472‬اهم است‪ .‬درست‬
‫‪……………………………… )4‬‬

‫بارم آزمون‪ 8 :‬نمره‬ ‫آزمون نرم‌افزاری‪ :‬سؤال براساس الگوی پرسش‬

‫‪ )1‬نرم‌افزار ‪ Electroasistant‬را فعال کنید‪.‬‬
‫‪) 2‬مراحل چگونگی نصب و راه‌اندازی نرم‌افزار را بررسی کنید‪.‬‬
‫‪ )3‬مقاومتی با مقدار ‪ 390‬اهم و تلرانس ‪ %10‬را روی صفحه ظاهر کنید و کد رنگی آن را یادداشت نمایید‪.‬‬
‫‪......................................... )4‬‬

‫بارم آزمون‪ 12 :‬نمره‬ ‫آزمون سخت‌افزاری‪ :‬سؤال براساس الگوی پرسش‬

‫‪)1‬مقاومتی را با رنگ‌های جدول در اختیار بگیرید و اطالعات جدول را تکمیل نمایید‪.‬‬
‫مقدار اندازه‌گیری‬ ‫درصد‬ ‫مقدار مقاومت با‬
‫میزان اختالف‬ ‫نوار رنگی مقاومت‬
‫شده با اهم‌متر‬ ‫خطا‬ ‫کد رنگی‬

‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫شایستگی‌های غیر فنی‪:‬‬

‫‪ 6‬نمره‬ ‫‪)1‬رعایت نکات ایمنی دستگاه‌ها (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫‪ 4‬نمره‬ ‫‪)2‬دقت و تمرکز در اجرای کار (از طريق مشاهده)‬
‫‪ 4‬نمره‬ ‫‪)3‬رعایت ارگونومی هنگام کار (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫‪ 2‬نمره‬ ‫‪ )4‬مسئوليت‌پذيري در هنگام ارشد بودن در كارگاه‬
‫‪ 2‬نمره‬ ‫‪)5‬مشاركت در كار گروهي هنگام كار با هم‌گروهي خود و ساير گروه‌ها‬
‫‪1‬نمره‬ ‫‪)6‬روحيه پاسخ‌دهي‬
‫‪1‬نمره‬ ‫‪)7‬روحيه پرسش‌گري‬
‫کلیه آزمون‌ها براساس استاندارد عملکرد نمون‌برگ ‪ 1-8‬انجام می‌شود‪.‬‬

‫‪22‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫نمونه‌هایی از چگونگی ارزشیابی شایستگی‌های غیرفنی‪:‬‬

‫‪-1‬تفکر منطقی‬
‫فرایندی ‪ ‬پایانی‬ ‫تشخیصی‬ ‫ارزشیابی‪:‬‬
‫آیا هنرجو در فرایند اجرای فعالیت‌ها اقدام به شناسایی واقعیت‌ها و حقایق می‌نماید و‬
‫آنها را درست به کار می‌برد و نتیجه‌گیری صحیحی می‌نماید؟‬
‫با توجه به محدودیت‌ها آیا تصمیم درست اخذ می‌کند؟‬
‫اطالعات مورد نیاز را به نحو مطلوب جمع‌آوری می‌کند؟‬
‫تناقض‌ها و شکایات و مشکالت را ارزیابی می‌کند و مسئله مربوطه را مورد شناسایی‬
‫قرار می‌دهد؟‬
‫‪-2‬خالقیت‬
‫پایانی‬ ‫تشخیصی ‪ ‬فرایندی‬ ‫ارزشیابی‪:‬‬
‫در فرایند اجرای کار هنرجو‪ ،‬الگوها و روابط را شناسایی می‌کند‪.‬‬
‫بین پدیده‌های جدید و قدیم ارتباط برقرار می‌کند‪.‬‬
‫اقدام به خالصه‌سازی‪ ،‬جمع‌بندی و پاراگراف‌بندی می‌کند‪.‬‬
‫آیا برای حل مسائل راه‌حل خالقانه و جدید ارائه می‌دهد؟‬
‫‪ -3‬یادگیری مادام‌العمر‬
‫پایانی‬ ‫فرایندی ‪‬‬ ‫تشخیصی‬ ‫ارزشیابی‪ :‬‬
‫آیا هنرجو برای یادگیری دانش جدید از دانش قبلی استفاده می‌کند؟‬
‫نمودارها و نمادها را تفسیر می‌کند‪.‬‬
‫روحیه پرسشگری دارد‪.‬‬
‫در جست‌وجوی دانش است و سعی می‌کند کمبودها را برطرف کند‪.‬‬
‫اشکاالت احتمالی محتوا و روش‌های ارائه شده را اعالم و پیشنهاد می‌کند‪.‬‬
‫‪ -4‬سواد اطالعاتی‬
‫پایانی‬ ‫فرایندی‬ ‫تشخیصی‬ ‫ارزشیابی‪:‬‬
‫آیا هنرجو در فرایند کار در انتخاب‪ ،‬به دست آوردن شناسایی داده‌ها‪ ،‬فرایندها‪ ،‬طبقه‌بندی‬
‫کردن‌ها و پیش‌بینی نتایج تالش می‌کند؟‬
‫آیا داده‌ها و اطالعات را به طور صحیح مورد استفاده قرار می‌دهد؟‬
‫دقت و صحت داده‌ها‪ ،‬اطالعات و فرایندها را مورد بررسی و تحلیل قرار می‌دهد؟‬
‫گزارش‌ها را به طور کامل و صحیح و به موقع با کارایی باال استفاده می‌کند؟‬
‫‪ -5‬کاربرد فناوری‬
‫پایانی‬ ‫فرایندی ‪‬‬ ‫تشخیصی‬ ‫ارزشیابی‪:‬‬
‫آیا هنرجو در شناسایی و استفاده از فناوری‌های موجود و مناسب با توجه به نوع کار و‬
‫کسب نتایج فناورانه تالش می‌کند؟‬
‫آیا با استفاده از فناوری‌های موجود در نگهداری مستندات‪ ،‬شناسایی اشکاالت و تعیین‬
‫کمبودها و رفع نقص‌ها اقدام می‌کند؟‬

‫‪23‬‬
 ‫‪ -6‬محاسبه‬
‫پایانی‬ ‫فرایندی‬ ‫تشخیصی ‪‬‬ ‫ارزشیابی‪:‬‬
‫آیا هنرجو از علوم پایه مانند ریاضی و علوم استفاده می‌کند؟‬
‫آیا نتایج حاصله را ثبت می‌کند؟‬
‫محاسبات مرتبط را به طور صحیح و دقیق انجام می‌دهد؟‬
‫متون مورد نیاز را به راحتی ترجمه می‌کند؟‬
‫‪ -7‬ارتباط مؤثر‬
‫پایانی ‪‬‬ ‫فرایندی ‪‬‬ ‫تشخیصی ‪‬‬ ‫ارزشیابی‪:‬‬
‫آیا هنرجو در فرایند آموزش به دقت گوش می‌دهد؟‬
‫روحیه پرسشگری و پاسخ‌دهی دارد؟‬
‫با دیگران ارتباط دوستانه برقرار می‌کند؟‬
‫به طور فعال در مساعدت با دیگران تالش می‌کند؟‬
‫ارتباط کالمی و غیرکالمی مناسبی دارد؟‬
‫در مذاکره‌ها شرکت فعال می‌کند و نسبت به کسب نتیجه مطلوب و به موقع حساس‬
‫و نگران است؟‬
‫مشکالت و نقص‌های موجود را به موقع و با گفتار مؤدبانه بیان می‌کند؟‬
‫‪ -8‬کارتیمی‬
‫پایانی‬ ‫فرایندی ‪‬‬ ‫تشخیصی‬ ‫ارزشیابی‪:‬‬
‫هنرجو در گروه کاری خود به عنوان یک عضو فعال تیم عمل می‌کند؟‬
‫آیا سایر اعضای گروه و کالس او را به عنوان فردی مثبت‪ ،‬فعال‪ ،‬قانونمند و داوطلب‬
‫برای انجام وظایف خاص و کمک به اعضای تیم می‌شناسند؟‬
‫آیا استانداردها را می‌شناسد؟ استانداردها را رعایت می‌کند؟‬
‫برای پذیرش مفاهیم جدید به دیگران کمک می‌کند؟‬
‫در موقعیت‌های جدید خود را تطبیق می‌دهد؟‬
‫به حقوق دیگران احترام می‌گذارد و حقوق خود را طلب می‌کند؟‬
‫تفاوت‌ها‪ ،‬تبعیض‌ها و نگرانی‌ها را تشخیص می‌دهد؟ و موارد ديگري مانند آن‬
‫‪ -9‬ویژگی‌های شخصیتی و اخالقی‬
‫فرایندی ‪ ‬پایانی‬ ‫ارزشیابی‪ :‬تشخیصی‬
‫آیا هنرجو اخالق حرفه‌ای و ارزش‌های اجتماعی می‌شناسد؟ و به آنها پایبند است؟‬
‫در کار خود و وفادار است و با حسن نیت مسئولیت‌ها را می‌پذیرد و اجرا می‌کند؟‬
‫حضور به موقع و فعال دارد و تمام قوانین و مراحل مرتبط با اجرای مسئولیت‌ها را به‬
‫طور دقیق اجرا می‌کند؟‬
‫مسئولیت‌های واگذار شده را بدون نظارت مافوق با دقت انجام می‌دهد؟‬
‫همواره با اشتیاق کار می‌کند و فعالیت‌های خود را به نمایش می‌گذارد؟‬
‫پایبند به کسب روزی حالل و اجرای وظایف با توجه به آموزه‌های اخالقی‪ ،‬اجتماعی‬
‫و دینی است؟‬
‫امانت‌دار است و از منابع و تجهیزات به خوبی نگهداری می‌کند؟ و موارد ديگري مانند آن‪.‬‬

‫‪24‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫‪ -10‬مستندسازی‬
‫پایانی‬ ‫فرایندی ‪‬‬ ‫تشخیصی‬ ‫ارزشیابی‪:‬‬
‫آیا هنرجو گزارش‌ها و فعالیت‌های خود را مستندسازی می‌کند؟‬
‫نمون‌برگ‌های ارائه شده را به طور دقیق کامل می‌کند؟‬
‫آیا به کنترل کیفیت پایبند است و آن را مستند می‌کند؟ ( مث ً‬
‫ال به دست آوردن نتایج‬
‫صحیح و قابل قبول در کارهای عملی)‬
‫‪ -11‬مدیریت منابع‬
‫پایانی ‪‬‬ ‫فرایندی ‪‬‬ ‫تشخیصی‬ ‫ارزشیابی‪:‬‬
‫آیا هنرجو کار خود را به موقع شروع می‌کند و در بازه زمانی تعیین شده اجرا می‌نماید؟‬
‫آیا به جداول زمانی مربوط به برنامه‌های ارشد و مامورین نظافت کارگاه پایبند است؟‬
‫تحویل و تحول تجهیزات را سریع و به موقع انجام می‌دهد؟‬
‫در صورتی که به عنوان ارشد کارگاه انتخاب شود‪ ،‬در توزیع تجهیزات و تحویل و تحول‬
‫آن به طور دقیق عمل می‌کند؟‬
‫وظایف خود را به خوبی می‌شناسد و به آن عمل می‌کند؟ و موارد ديگري مانند آن‪.‬‬
‫‪ -12‬مدیریت کار و کیفیت‬
‫پایانی‬ ‫فرایندی ‪‬‬ ‫تشخیصی‬ ‫ارزشیابی‪:‬‬
‫آیا هنرجو نقاط قوت و ضعف فردی خود را می‌شناسد و نسبت به اصالح و ارتقای آن‬
‫تالش می‌کند؟‬
‫مسئولیت‌پذیر است و به آسانی مسئولیت‌ها را می‌پذیرد؟‬
‫زمان انجام کار و رسیدن به نتیجه را می‌تواند تخمین بزند؟‬
‫به مسائل مدیریتی مانند مشتری‌مداری‪ ،‬سلسله مراتب اداری‪ ،‬کسب دانش و مهارت‬
‫در صورت نیاز‪ ،‬برای داشتن یک نتیجه کیفی‪ ،‬پایبند است؟‬
‫‪ -13‬تفکر سیستمی‬
‫پایانی‬ ‫فرایندی ‪‬‬ ‫تشخیصی‬ ‫ارزشیابی‪:‬‬
‫آیا هنرجو‪ ،‬محیط هنرستان را به عنوان یک سیستم زنجیروار وابسته به هم می‌داند و‬
‫آن را به خوبی می‌شناسد؟‬
‫آیا به اجرای یک فعالیت آزمایشگاهی نگرش سیستمی دارد؟‬
‫آیا در فرایند اجرای کار در صورت رسیدن به مشکل قدرت تصمیم‌گیری دارد؟‬
‫آیا در بهبود و تداوم فعالیت‌ها در محیط کالس‪ ،‬کارگاه و هنرستان تالش می‌کند؟ و‬
‫موارد ديگري مانند آن‪.‬‬
‫‪ -14‬تفکر انتقادی‬
‫پایانی ‪‬‬ ‫فرایندی ‪‬‬ ‫تشخیصی ‪‬‬ ‫ارزشیابی‪:‬‬
‫آیا هنرجو در هنگام برخورد با یک مورد اشتباه اقدام به انتقاد صحیح می‌کند؟‬
‫آیا برای بهبود یک فرایند نظرات خود را خیلی صریح و بی‌پرده دنبال می‌نماید؟‬
‫آیا قدرت تشخیص در انتخاب بهترین‌ها در میان فعالیت‌های انجام شده را دارد؟‬
‫سعی دارد با نگاه نقادانه دانش خود را ارتقا دهد و فرایندها را اصالح نماید؟ و موارد‬
‫ديگري مانند آن‬

‫‪25‬‬
 ‫‪ -15‬کارآفرینی‬
‫پایانی ‪‬‬ ‫فرایندی ‪‬‬ ‫تشخیصی‬ ‫ارزشیابی‪:‬‬
‫آیا هنرجو در فرایند اجرای کار نسبت به ایجاد یک زمینه شغلی مرتبط با کارهای‬
‫عملی و محتوای نظری خود فکر می‌کند و پیشنهادی ارائه می‌دهد؟‬
‫آیا آموخته‌های خود را با نیازهای بازار تطبیق می‌دهد و در راستای ایجاد شغل و‬
‫کارآفرینی پیشنهادهایی ارائه می‌دهد؟ و موارد ديگري مانند آن‬

‫نمونه ای از ارزشیابی استاندارد عملکرد براساس شایستگی در دنیای کار‬

‫در دنیای کار ارزشیابی براساس استاندارد عملکرد کار (تکلیف کاری ـ واحد یادگیری)‬
‫یا حرفه صورت می گیرد‪ .‬لذا الزم است اجرای آموزش و ارزشیابی آن در دنیای آموزش‬
‫به گونه ای باشد که این امر تحقق یابد‪.‬‬
‫در این ارزشیابی معیار سنجش از ‪ 1‬تا ‪ 3‬است‪ .‬عدد ‪ 3‬می تواند معادل نمره ‪17‬تا ‪ 20‬و‬
‫عدد ‪ 2‬معادل نمره ‪ 13‬تا ‪ 17‬و عدد ‪ 1‬معادل نمره کمتر از ‪( 13‬مرداد) درنظر گرفته شود‪.‬‬
‫در صورتی که حداقل نمره قبولی ‪ 10‬یا ‪ 12‬باشد بازه تعریف شده برای اعداد (‪ 1‬تا ‪)3‬‬
‫تغییر خواهد کرد‪ .‬یادآور می شود که در این طرح پیشنهادی حداقل میانگین نمرات‬
‫قبولی برای شایستگی های فنی ‪ 2‬و برای شایستگی های غیرفنی نیز ‪ 2‬است‪ .‬یک نمونه‬
‫از ارزشیابی شایستگی فنی براساس استاندارد عملکرد کار در ادامه آمده است‪ .‬نمونه های‬
‫دیگر این نوع ارزشیابی برای هر یک از واحدهای یادگیری در کتاب درسی آمده است‪.‬‬

‫‪26‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫ارزشیابی شایستگی آزمایش قطعات الکتریکی و الکترونیکی (مقاومت‪ ،‬خازن و سلف)‬

‫شرح کار‪:‬‬
‫‪١‬ـ نصب مقاومت ها روی برد‪ ،‬تنظیم مولتی متر عقربه ای یا دیجیتالی و اندازه گیری دقیق مقدار مقاومت‬
‫‪2‬ـ نصب خازن ها روی بردبرد‪ ،‬تنظیم پل ‪ LCR‬متر و اندازه گیری دقیق مقدار خازن‬
‫‪3‬ـ نصب سلف ها روی بردبرد‪ ،‬تنظیم پل ‪ LCR‬متر و اندازه گیری دقیق مقدار خازن‬
‫‪4‬ـ نصب برنامه ‪ Electronic Assistant‬یا مشابه آن روی رایانه و راه اندازی نرم افزار‬
‫‪5‬ـ خواندن مقادیر مقاومت‪ ،‬سلف و خازن با استفاده از نرم افزار‬

‫استاندارد عملکرد‪:‬‬
‫اندازه گیری مقادیر مقاومت‪ ،‬خازن و سلف با دقت براساس استانداردهای تعریف شده و خواندن برگه اطالعاتی‬

‫شاخص ها‪:‬‬
‫‪1‬ـ خواندن صحیح مقدار دو نمونه از هر یک از قطعات مقاومت‪ ،‬خازن و سلف با استفاده از عالئم ظاهری و تولرانس ‪ 8( %5‬دقیقه)‬
‫‪2‬ـ اندازه گیری صحیح مقدار دو نمونه از هر یک از قطعات مقاومت‪ ،‬خازن و سلف با استفاده از مولتی متر و پل ‪ LCR‬متر (‪ 9‬دقیقه)‬
‫‪3‬ـ اندازه گیری کمیت ها در مدارهای سری و موازی شامل دو مقاومت با استفاده از مولتی متر (‪ 10‬دقیقه)‬
‫‪4‬ـ انطباق اطالعات مقاومت‪ ،‬سلف و خازن با برگه اطالعات (‪ )DataSheet‬یا انتخاب یک قطعه با استفاده از برگه اطالعات (‪)DataSheet‬‬
‫(‪ 9‬دقیقه)‬
‫‪ 5‬ـ اندازه گیری مقدار ظرفیت معادل دو خازن به صورت سری و موازی و ضریب خودالقایی دو سلف به صورت سری و موازی توسط ‪LCR‬‬
‫متر (‪10‬دقیقه)‬
‫‪6‬ـ تشخیص ‪ 3‬قطعه معیوب مقاومت‪ ،‬خازن و سلف از بین ‪ 9‬قطعه سالم و معیوب (‪ 20‬دقیقه)‬
‫‪7‬ـ آزمایش و اندازه گیری مقاومت متغیر خطی و غیرخطی با مولتی متر (دو نمونه) (‪ 6‬دقیقه)‬
‫‪8‬ـ نصب و راه اندازی و استفاده از نرم افزار (‪ 12‬دقیقه)‬

‫شرایط انجام کار و ابزار و تجهیزات‪ :‬مکان انجام کار با کف عایق یا آنتی استاتیک ـ نور مناسب برای کارهای ظریف (مونتاژکاری) ـ ابعاد‬
‫حداقل ‪ 6‬متر مربع ـ دارای تهویه یا پنجره ـ دمای طبیعی (‪27° C‬ـ‪ )18° C‬و مجهز به وسایل اطفاء حریق ـ میزکار استاندارد با ابعاد ‪× H80‬‬
‫‪ L180 × D80‬مجهز به فیوز حفاظت جان ـ رایانه متصل به شبکه اینترنت ـ فرد با لباس کار ـ انجام کار در حال نشسته ـ نرم افزار خاص ـ‬
‫ذر ه بین با بزرگ نمایی ‪10‬‬
‫ابزار و تجهیزات‪ :‬مقاومت های ساده (‪ TH‬و ‪ )SMD‬ـ مقاومت های متغیر ـ انواع خازن ـ انواع سلف ـ ابزار عمومی برق یا الکترونیک ـ‬
‫جداول استاندارد ـ ‪ LCR‬متر ـ لوازم التحریر ـ سیم های رابط ـ فرهنگ (انگلیسی به فارسی) ـ ب ِردبُرد ـ رایانه‬

‫معیار شایستگی‪:‬‬
‫نمره هنرجو‬ ‫حداقل نمره قبولی از ‪3‬‬ ‫مرحله کار‬ ‫ردیف‬
‫‪2‬‬ ‫اندازه گیری مقاومت های ثابت‬ ‫‪1‬‬
‫‪2‬‬ ‫اندازه گیری مقاومت های متغیر‬ ‫‪2‬‬
‫‪2‬‬ ‫اندازه گیری ظرفیت خازن های ثابت‬ ‫‪3‬‬
‫‪2‬‬ ‫اندازه گیری ضریب خودالقایی سلف‬ ‫‪4‬‬
‫‪2‬‬ ‫استفاده از نرم افزارهای مرتبط برای بندهای ‪ 1‬تا ‪4‬‬ ‫‪5‬‬
‫شایستگی های غیرفنی‪ ،‬ایمنی‪ ،‬بهداشت‪ ،‬توجهات زیست محیطی و نگرش‪:‬‬
‫‪1‬ـ رعایت نکات ایمنی دستگاه ها‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬ـ دقت و تمرکز در اجرای کار‬
‫‪3‬ـ شایستگی تفکر و یادگیری مادام العمر‬
‫‪4‬ـ اخالق حرفه ای‬
‫*‬ ‫میانگین نمرات‬
‫* حداقل میانگین نمرات هنرجو برای قبولی و کسب شایستگی‪ 2 ،‬می باشد‪.‬‬

‫‪27‬‬
28
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫بخش سوم‬
‫چگونگي تدريس فصل هاي كتاب درسي‬

‫تدريس فصل اول‪ :‬قطعه‌شناسی‬

‫‪29‬‬
 ‫واحدیادگیری‪:1‬‬

‫آزمایش قطعات الکتریکی و الکترونیکی‬

‫نظر هاي هنر جويان به ويژه در هنگام اجراي‬
‫فعاليت بارش فكري و ارائه پژوهش ها ضروري‬
‫بوده و موجب برقراري روحيه مودت‪ ،‬دوستي‬
‫و وحدت بين هنرجويان باهم و هنرجويان‬
‫با هنرآموز مي شود‪ .‬همچنين در اين فرايند‬
‫چگونگي برقراري ارتباط مؤثر آموزش داده‬
‫مي شود و محيط آموزشي لذت بخشي را‬
‫فراهم مي آورد‪.‬‬
‫‪ -‬چنانچه تك تك فعاليت هاي تعريف‬
‫ال به اجرا در آيد‪ ،‬قطعاً خروجي ها‬‫شده عم ً‬
‫(‪ )outputs‬و پيامدهاي(‪ )outcomes‬يادگيري‬
‫مطلوب حاصل شده و هنرجويان قادر خواهند‬
‫بود جذب بازار كار شوند‪.‬‬
‫براي تدريس فصول كتاب موارد زير و ساير‬
‫مواردي كه به نظر شما از اهميت ويژه اي‬
‫برخوردار است را اجرا نماييد‪.‬‬
‫در فرايند تدريس فصل هاي كتاب درسي‬
‫بايد به نكات اساسي زير توجه ويژه داشته‬
‫باشيم‪.‬‬
‫‪ -‬كتاب درسي هنرجو با رويكرد هنرآموز‬
‫فعال و هنرجو فعال نوشته شده است‪.‬‬
‫‪ -‬در فرايند آموزش و يادگيري با توجه به‬
‫فعاليت هاي تعريف شده‪ ،‬هريك از هنرجويان‬
‫و همه هنرجويان در همه فعاليت ها مشاركت‬
‫فعال دارند و در ساعات غير درسي نيز‬
‫فعاليت هايي براي آنان پيش بيني شده است‪.‬‬
‫‪ -‬كتاب درسي هنرجو خود آموز نيست و‬
‫به گونه اي تهيه شده است كه هنرجويان‬
‫را وادار به تفكر مي نمايد و عالقه آنان‬
‫برانگيخته شده و زمينه نوآوري و خالقيت‬
‫در آنان شكوفا مي شود‪.‬‬
‫‪ -‬داشتن صبر و حوصلهٔ كافي در شنيدن‬

‫فيلم مباني الكتريسيته قسمت ساختمان اتم و بارهاي الكتريكي را در خارج از ساعات‬ ‫فيلم‬
‫درسي ببينيد‪ .‬سپس به منظور رفع ابهام‌های هنرجویان‪ ،‬آن را در كالس درس براي‬
‫هنرجويان به نمايش در آوريد و درباره آن بحث کنید‪ .‬همچنين اگر فيلم‌هاي ديگري در‬
‫اين زمينه داريد‪ ،‬آن را در اختيار هنرجويان قرار دهيد‪ .‬در ضمن به هنرجویان تأکید کنید‬
‫که فیلم‌های مرتبط را در ساعات غیردرسی ببینند و تکرار کنند تا محتوای آموخته‌های‬
‫قبلی خود را به طور کامل یادآوري کنند و بیاموزند‪.‬‬

‫پيش آزمون را قبل از شروع درس انجام دهيد و پس از ارزيابي كالس مبحث درس را‬ ‫پيش آزمون‬
‫شروع كنيد‪ .‬در صورت نياز از هنرجویان بخواهيد تا مطالبي كه قب ً‬
‫ال آموخته‌اند يا در كتاب‬
‫همراه هنرجو آمده است را مرور كنند‪.‬‬

‫با توجه به اطالعات قبلي كه هنرجويان در دروس علوم و کار و فناوری پایه‌های هفتم تا‬ ‫بحث كنيد‬
‫نهم كسب كرده‌اند‪ ،‬بحث مربوط به اتم و ملكول را هدايت كنيد‪.‬‬

‫‪30‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫جست‌وجو كنيد‬
‫با مراجعه به سایت دانشنامه رشد وزارت آموزش  و پرورش «‪»http : // www.medu.roshd.ir‬‬
‫و فضاي مجازی اندرویدی و جست‌وجوی کلمات ‪ valance electron+ film,free electron+film‬و‬
‫‪ phet‬فیلم‌هایی را بارگیری کنید (‪ )download‬و پس از مشاهده‪ ،‬آنها را به کالس بیاورید‪.‬‬
‫نتایج جست‌وجوی هنرجویان را بررسی کنید و بهترین فیلم‌ها را انتخاب کنید و به هنرجویان‬
‫توصیه نمایيد‪ .‬تعدادی از این فیلم‌ها در لوح فشرده پیوست کتاب آمده است‪ .‬این فعالیت را برای‬
‫نرم‌افزارها نیز انجام دهید و به هنرجویان نیز توصیه کنید‪.‬‬
‫هم زمان به نحو مقتضی ازاولیاءبخواهید بر این امر نظارت کنند همچنین هنرجویان را توجیه کنید‬
‫که این نوع نظارت‌ها ضروری بوده و همواره به نفع آنان است‪.‬‬

‫توجه‪ :‬اين مبحث مورد ارزشيابي قرار نمي‌گيرد‪.‬‬

‫محاسبه تعداد الكترون‌ها در مدارهاي اتم‬

‫دانش افزايي‬ ‫تعداد حداكثر الكترون‌های روی هر مدار اتم از رابطه ‪ 2n2‬محاسبه می‌شود‪ .‬در اين‬
‫رابطه ‪ n‬نشان‌دهنده شماره مدار است‪ .‬مث ً‬
‫ال برای تعيين تعداد الكترون های مدار اول‬
‫(‪ )K‬می‌توان نوشت‪:‬‬
‫‪2n =2×1 =2‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫بنابراين در مدار اول حداكثر تعداد دو الكترون وجود دارد‪ .‬به همين ترتيب تعداد‬
‫الكترون‌های مدارهای ديگر قابل محاسبه است‪ .‬شکل ویژگی های اتم و ذرات آن‪.‬‬

‫شكل ‪1‬ـ تعداد الکترون ها در مدار واالنس‬

‫‪ -1‬جرم پروتون ‪ 1840‬مرتبه بیشتر از جرم الکترون است‪.‬‬
‫‪ = 1/673×10-27 kg‬جرم پروتون‬ ‫‪ =9/1×10-13 kg‬جرم الکترون ‬ ‫ ‬

‫‪ - 2‬قطر پروتون و قطر الکترون (براساس آخرین برآورد)‪.‬‬

‫‪ = 5/6×10-13 cm‬قطر الکترون‬ ‫‪ =0/84×10-13 cm‬قطر پروتون ‬ ‫ ‬

‫‪31‬‬
 ‫پژوهش انجام شده توسط هنرجویان دربارهٔ مفيد يا مضر بودن بارهاي الكتريكي ساكن (الكتريسيته‬ ‫پژوهش‬
‫ساكن) را بررسی و بهترین نمونه را در کالس به بحث بگذارید و نتيجه‌گیری كنيد‪.‬‬

‫فيلم تعاملي مباني الكتريسيته قسمت باردارشدن اجسام‪ ،‬جذب و دفع بارهاي الكتريكي و‬ ‫فيلم‬
‫ميدان‌هاي الكتريكي و ميدان‌هاي مغناطيسي را براي هنرجويان به نمايش در آوريد و پس از اتمام‬
‫نمايش آن را به بحث بگذاريد‪ .‬در فضاي مجازي انواع فيلم‌هاي تعاملي وجود دارد كه مي‌توانيدآنها‬
‫را نيز به كار ببريد‪ .‬استفاده از نرم‌افزار‌‪ phet‬توصيه مي‌شود‪ .‬اشاره به بخش الكتريسيته در علوم‬
‫كتاب هشتم و يادآوري مطالب ضروري است‪ .‬در صورت صالحديد فايل كتاب‌هاي علوم و كار و‬
‫فناوري را در اختيار هنرجويان قرار دهيد‪.‬‬

‫از هنرجويان بخواهيد با استفاده از دو عدد مغناطيس و مقداري براده آهن‪ ،‬ميدان‌هاي‬
‫مغناطيسي را عم ً‬
‫ال به نمايش در آورند و درباره آن بحث كنند‪.‬‬

‫محاسبه نيروي وارد شده بين دو بار الكتريكي‬

‫یک کولن بار الکتريکی موجود در یک جسم برابر با ‪ 6/ 28 × 1018‬الكترون است‬ ‫دانش افزايي‬
‫‪1=6/28×1018=6280000000000000000‬کولن‬

‫با بهره‌گيری از يك ضريب ثابت كه نشان‌دهنده‬
‫خاصيت محيط در برگيرنده اجسام باردار است‬
‫می‌توان رابطه قانون كولن را به صورت زیر‬
‫نوشت‪:‬‬
‫‪F=k‬‬
‫‪q1q2‬‬
‫‪d2‬‬
‫براي حل تمرين و كسب اطالعات بيشتر‬
‫مي‌توانيد به منابع ذكر شده در انتهاي‬
‫كتاب مراجعه كنيد‪.‬‬
‫كولن بر پايه انجام آزمايش‌های زياد با‬
‫اجسام باردار نتيجه گرفت كه نيروهای‬
‫جاذبه و دافعه ميان بارها از «قانون كولن»‬
‫پيروی می‌كنند‪ .‬نيروی بين دو بار الكتريكی‬
‫با حاصل ضرب اندازه بارها نسبت مستقيم و‬
‫با مجذور فاصله ميان بارها نسبت معكوس‬
‫دارد‪ .‬ارتباط عوامل مؤثر با نيروی بين دو بار‬
‫را با رابطه زير تعيين مي‌كنيم‪ q q :‬‬
‫=‪F‬‬ ‫‪1 2‬‬
‫‪d2‬‬

‫در ارتباط با انتقال بار و جريان الكتريكي و پاسخ به پرسش «تحت چه شرايطي انرژي‬ ‫پاسخ فكر كنيد‬
‫پتانسيل ذخيره شده دريك ذره با بار منفي به ذره ديگري كه داراي بار الكتريكي مثبت‬
‫است انتقال مي‌يابد؟»‪ ،‬هنرجويان را وادار به بحث و گفت‌وگو كنيد تا اين مفاهيم به طور‬
‫كامل و دقيق‌تر روشن شود‪ .‬مطلب زير مي‌تواند مفيد باشد‪:‬‬

‫توجه‪ :‬اين مبحث مورد ارزشيابي قرار نمي‌گيرد‪.‬‬

‫‪32‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫فيلم‬ ‫فيلمي که درباره پديده رعد وبرق‪ ،‬پتانسيل صفر زمين و اختالف پتانسیل الکتریکی‬
‫است را ببینید و پس از نمایش برای هنرجویان درمورد آن بحث كنيد‪.‬‬

‫هدايت پژوهش‬
‫با توجه به محتواي زير و شكل هاي ‪ 2‬و ‪ 3‬پژوهش داده شده به هنرجويان را هدايت‬
‫كنيد‪ .‬از فيلم براي ايجاد زمينه مناسب نيز استفاده كنيد‪.‬‬

‫زمين و پتانسيل الكتريكي صفر‪:‬‬

‫در اندازه‌گيري‌هاي پتانسيل الكتريكي الزم است مبدأ مقايس ٔ‌ه مناسبي با پتانسيل‬
‫الكتريكي صفر انتخاب شود‪ .‬درست همان طور كه در اندازه‌گيري دما‪ ،‬نقط ‌ٔه ذوب يخ به‬
‫عنوان مبدأ مقايسه يا نقط ‌ٔه صفر قبول شده است‪ ،‬در عمل زمين را نيز به عنوان مبدأ‬
‫مقايسه‌اي كه پتانسيل الكتريكي آن صفر است‪ ،‬انتخاب كرده‌اند‪.‬‬
‫اين انتخاب براي آسان شدن كار صورت گرفته است و معنايش اين نيست كه زمين بار‬
‫الكتريكي ندارد‪ .‬همان طور كه نمي‌توان گفت يخ صفر درجه داراي انرژي داخلي نيست‪.‬‬
‫در حقيقت‪ ،‬زمين بار منفي دارد ولي انداز ‌ٔه اين بار منفي به قدري زياد است كه دادن‬
‫مقداري بار الكتريكي به آن يا گرفتن بار از آن در بار الكتريكي‌اش‪ ،‬تأثير محسوسي‬
‫نخواهد داشت‪.‬‬

‫شكل (‪)3‬‬ ‫ ‬ ‫ ‬‫شكل (‪)2‬‬

‫پتانسيل الكتريكي يك جسم باردار‪:‬‬

‫معموالً پتانسيل اجسام باردار را نسبت به زمين مي‌سنجند‪ .‬در اين سنجش‪ ،‬پتانسيل‬
‫زمين را بنا به قرارداد‪ ،‬صفر در نظر مي‌گيرند‪ .‬هنگامي كه يك جسم باردار به وسيلۀ يك‬
‫رشته سيم به زمين متصل مي‌شود‪ ،‬اگر الكترون‌ها از زمين به سوي جسم جريان يابند‬
‫پتانسيل جسم مثبت است‪ .‬برعكس‪ ،‬اگر در اين ارتباط الكتريكي‪ ،‬الكترون‌ها از جسم به‬
‫زمين بروند پتانسيل جسم منفي است‪ .‬بنابراين‪ ،‬پتانسيل اجسام باردار رسانا پس از اتصال‬
‫به زمين صفر مي‌شود‪.‬‬

‫‪33‬‬
 ‫باردار شدن اجسام‬

‫الگوي‌پرسش‪ :‬از هنرجويان بخواهيد الگوي پرسش را در خارج از ساعات كالسي‬ ‫بارش فكري‬
‫اجرا كنند‪ .‬سپس در جلسهٔ بعد از طريق پرسش و پاسخ آن را به بحث بگذاريد‪.‬‬

‫به آن را طراحی و اجرا کنید‪ .‬دربارهٔ‬ ‫طراحي سؤال‪ :‬هنرجويان را در گروه‌هاي‬

‫كاربردهاي ديگر الكتريسيته ساكن در‬
‫دستگاه‌هاي صنعتي مانند رنگ كردن‬
‫بدنه خودرو مثال‌هاي متعدد مطرح كنيد‪.‬‬
‫فيلمي درباره عملكرد دستگاه فتوكپي‬
‫ازديدگاه بارهاي الكتريكي نمايش دهيد و‬
‫درباره آن بحث كنيد‪.‬‬
‫پاسخ كار عملي‪:‬‬
‫چون ميلهٔ پالستيكی عايق است و الكترون‬
‫ال اجرا كنند‪،‬‬
‫آزاد ندارد لذا نمی‌تواند الكترون‌های آخرين‬
‫اليه خود را انتقال دهد و جريان الكتريكي‬
‫در مدار برقرار كند‪ .‬بنابراين المپ روشن‬
‫نمی‌شود‪.‬‬
‫دونفره دسته‌بندي كنيد و از هر گروه‬
‫بخواهيد دو سؤال با پاسخنامه طراحي كنند‬
‫و به كالس ارائه دهند‪ .‬سپس سؤاالت را‬
‫بررسي كنيد و اشكال آنها را برطرف نماييد‪.‬‬
‫اجراي كار عملي‪:‬‬
‫در صورت نیاز ازهنرجويان بخواهيد موضوع‬
‫كار عملي باردار شدن اجسام كه دركتاب‬
‫همراه هنرجو آمده است را عم ً‬
‫سپس دربارهٔ آن بحث كنيد‪.‬‬
‫كاربرگ هنرآموز (معلم)‪:‬‬
‫چگونگي اجراي كار عملي و امتیازدهي‬

‫فيلم مباني الكتريسيته قسمت طبقه‌بندي اجسام از نظرهدايت الكتريكي را ببينيد‬ ‫فيلم‬
‫و براي هنرجویان به نمایش درآورید و درباره آن بحث كنيد‪.‬‬

‫نتيجه پژوهش هنرجويان درباره نيمه‌هادي‌ها را مطرح و در مورد نيمه‌هادي‌ها بيشتر‬ ‫پژوهش‬
‫بحث كنيد‪.‬‬

‫هنرجويان را در گروه‌هاي دونفره دسته‌بندي كنيد و از هر گروه بخواهيد دو مسئله در‬ ‫طراحی مسئله‬
‫ارتباط با محاسبه جريان الكتريكي با پاسخنامه طراحي كند و به كالس ارائه دهد‪.‬‬
‫سپس سؤاالت را بررسي كنيد و اشكال آنها را برطرف نماييد‪.‬‬

‫تبدیل واحدها را با بیان چند نمونه مثال و تمرین به هنرجویان آموزش دهید‪.‬‬ ‫تبديل واحدها‬

‫‪34‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫الكتريسيته حاصل از فشار مكانيكی‪:‬‬
‫هنگامی كه به بعضی اجسام ضربه یا فشار‬
‫وارد كنيم‪ ،‬الكترون‌های واالنس آنها از مدار‬
‫خارج می‌شوند‪ .‬در نتيجه الكترون‌ها يك‬
‫طرف جسم را ترك و در طرف ديگر آن‬
‫جمع می‌شوند‪ ،‬بنابراين در دو طرف جسم‪،‬‬
‫بارهای مثبت و منفی به وجود می‌آيد‪.‬‬
‫در صورتی كه فشار یا ضربه قطع شود‬
‫الكترون‌ها به مدار اوليه خود باز می‌گردند‪.‬‬
‫به اثر فشار برای توليد الكتريسيته‪ ،‬خاصیت‬
‫«پيزوالكتريك‪ »pizoelectric -‬می‌گويند‪.‬‬
‫پيزو يك كلمه يونانی به معنای فشار است‪.‬‬
‫هرچه فشار اعمال شده بيشتر و زمان‬
‫كوتاه‌تر باشد ولتاژ به وجود آمده بيشتر‬
‫خواهد شد‪ .‬از جمله زمينه‌های كاربردي اين‬
‫روش می‌توان به كريستال‌های پيزوالكتريك‬
‫كه در برخی ميكروفون‌ها به كار می‌رود و يا‬
‫فندک‌های مورد استفاده در وسايل گازسوز‬
‫امروزی اشاره كرد‪.‬‬
‫تر از جمله وسايلی است كه از اين راه‬
‫الكتريسيته توليد می‌كند‪ .‬اين پديده‬
‫شكل ‪ 4‬انواع روش هاي توليد الكتريسيته‬
‫را نشان مي دهد‪.‬‬
‫الكتريسيته حاصل از اصطكاك (مالش)‪:‬‬
‫هرگاه دو جسم مانند پارچه ابريشمی را‬
‫با ميله شيشه‌ای يا يك ميله كائوچويی را‬
‫به پارچه پشمی مالش دهيم‪ ،‬بار الكتريكی‬
‫توليد می‌شود‪ .‬به اين بارها «الكتريسيته‬
‫ساکن» می‌گويند‪ .‬بر اثر مالش‪ ،‬در اتم‌های‬
‫سطح خارجی برای آزاد كردن الكترون‌ها‬
‫انرژی حرارتی به وجود می‌آيد كه به آن‬
‫اثر تريبوالكتريک (‪ )Tribo Electric‬نيز‬
‫می‌گويند‪.‬‬
‫الكتريسيته حاصل از فعل و انفعاالت‬
‫شيميايی‪:‬‬
‫برخی مواد شيميايی با فلزات مخصوصی‬
‫تركيب می‌شوند و واكنش‌های شيميايی را‬
‫ايجاد می‌كنند كه باعث انتقال الكترون‌ها‬
‫و توليد بارهای الكتريكی می‌گردد‪ .‬باتری‬
‫مبتنی بر قوانين الكتروشيمی است‪.‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪3‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪3‬‬
‫شكل (‪)4‬‬
‫‪35‬‬

‫‪ 3‬ﻞﻜﺷ‬
‫با جسمی برخورد می‌كنند‪ ،‬انرژی خود را‬
‫از دست می‌دهند‪ .‬در بعضی اجسام انرژی‬
‫فوتون‌ها باعث آزادی الكترون‌ها می‌شود‪.‬‬
‫موادی مانند پتاسيم‪ ،‬سديم‪ ،‬ژرمانيم و‬
‫سولفات سرب در مقابل نور الكترون از‬
‫دست می‌دهند‪.‬‬
‫الكتريسيته حاصل از مغناطيس‪:‬‬
‫همان طوری كه می‌دانيد دو آهن ربا در‬
‫حالتی يكديگر را جذب و در شرايطی‪،‬‬
‫يكديگر را دفع می‌كنند‪ .‬علت اين امرآن‬
‫است كه ميدان‌های حاصل از آهن رباها‬
‫نيرويی دارند كه بر يكديگر اثر می‌كنند‪ .‬با‬
‫در نظر گرفتن اين مقدمه‪ ،‬اگر يك سيم‬
‫مسی را در ميدان مغناطيسی حركت دهيم‪،‬‬
‫الكترون‌های داخل سيم آزاد می‌شوند و در‬
‫يك جهت به حركت در می‌آيند ‪.‬‬
‫هنگامی كه فوتون‌های يك شعاع نوری‬
‫الكتريسيته حاصل از حرارت‪:‬‬
‫همان طوری كه می‌دانيد در هنگام اتصال‬
‫دو جسم غيرمشابه‪ ،‬انتقال الكترون صورت‬
‫می‌گيرد‪ .‬فلزات فعال در درجه حرارت‬
‫معمولی اتاق نيز می‌توانند الكترون آزاد‬
‫كنند‪ .‬برای مثال اگر دو فلز مس و روی را‬
‫به يكديگر متصل كنيم‪ ،‬الكترون‌ها از مس‬
‫خارج شده و به اتم روی وارد می‌شوند‪ .‬در‬
‫نتيجه فلز روی‪ ،‬الكترون‌های اضافی كسب‬
‫كرده و دارای بار منفی می‌شود و بالعكس‬
‫مس كه الكترون‌های خود را از دست داده‬
‫دارای بار مثبت می‌شود‪.‬‬
‫الكتريسيته حاصل از نور‪:‬‬
‫نور نوعی انرژی است كه از ذرات حامل‬
‫انرژی به نام فوتون به وجود می‌آيد‪.‬‬

‫نتیجه پژوهش هنرجویان را در کالس بررسی و درباره آن بحث کنید‪.‬‬ ‫پژوهش‬

‫موضوع مقاومت الكتريكي‪ ،‬هدايت الكتريكي‪ ،‬مقاومت مخصوص و هدايت مخصوص‬ ‫بارش فكري‬
‫رابا توجه به شكل ‪ 5‬ازطريق بارش فكري به بحث بگذاريد و با استفاده از ابزارهاي‬
‫مرتبط مانند شكل‪ ،‬مفاهيم را به طور دقيق و عميق به هنرجويان انتقال دهيد‪.‬‬

‫ب‪ -‬سيم تنگستن در بين دو گيره سوسماري‬ ‫الف ‪ -‬سيم مسي در بين دو گيره سوسماري ‬

‫شکل ‪5‬‬

‫در گروه‌هاي دونفره‪ ،‬هر گروه دو مسئله در ارتباط با محاسبه مقاومت الكتريكي‬ ‫طراحي مسئله‬
‫طراحي كند و با پاسخنامه به كالس ارائه دهد‪.‬‬
‫ ‬
‫ابتدا فيلم مباني الكتريسيته قسمت ساختار‪،‬كاربرد و چگونگي نصب انواع مقاومت‌هاي‬ ‫فيلم‬
‫الکتریکی را ببينيد‪ ،‬سپس آن را براي هنرجويان به نمايش در آوريد و درباره آن‬
‫بحث كنيد‪.‬‬
‫‪36‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫يادآوري‬ ‫در صورت نياز محتواي مربوط به واحد مقاومت و قانون اهم را كه در كتاب علوم پايه‬
‫هشتم مبحث الكتريسيته آمده است توضيح دهيد‪.‬‬

‫فيلم‬ ‫فيلم نكات ايمني‪ ،‬بهداشتي و ارگونومي در رابطه با كار با رایانه را ببينيد و آن را براي‬
‫هنرجويان به نمايش درآوريد‪ .‬همواره بر اجراي اين نكات تأكيد داشته باشيد و در‬
‫فرايند اجراي كار آن را مورد ارزشيابي قرار دهيد‪.‬‬

‫بررسيپژوهش‌ها‬ ‫پژوهش هنرجويان درباره ساختمان و چگونگی خواندن مقادیر انواع مقاومت‌هاي ثابت‬
‫را در كالس بررسي و بحث كنيد‪.‬‬

‫نمايشقطعاتواقعي‬ ‫هنگام توضیح مقاومت‌های ثابت (‪ TH‬و ‪ )SMD‬و متغیر‪ ،‬قطعات واقعی و برد مدار‬
‫چاپي را در اختیار هنرجویان قرار دهید تا آنها را لمس کنند و با مشخصات و شکل‬
‫فیزیکی آنها آشنا شوند‪ .‬همچنین درباره کد رنگی‪ ،‬کد عددی و نوشته‌های روی‬
‫مقاومت‪ ،‬از طریق پرسش کنجکاوی و انگیزه هنرجویان را تحریک و آنان رابه فکر‬
‫وادارید‪ .‬سپس به آنان بگویید در مباحث بعدی به این موضوع خواهیم پرداخت‪.‬‬

‫پژوهش‬ ‫پژوهش‌هاي مربوط به «برگه‌هاي اطالعات (‪ »)Datasheet‬را كه توسط هنرجويان‬

‫تهيه شده است‪ ،‬مورد بررسي قرار دهيد‪ .‬نتيجه را پس از بحث جمع‌بندي كنيد‪ .‬هدف‬
‫از اين پژوهش‪ ،‬آشنا نمودن هنرجويان با اسناد قطعات الكترونيكي به زبان انگليسي‬
‫است‪.‬‬

‫پژوهش‬ ‫با مراجعه به منابع مختلف و اینترنت انواع قطعات ‪ SMD‬پایه‌دار‪ ،‬بدون پایه « آرایه‬
‫چندتایی» (‪ )array‬و بدون استفاده از لحیم‌کاری مستقیم (‪ )solderless‬را شناسایی‬
‫و آرشیوی از تصاویرآنها به صورت فایل الکترونیکی تهیه کنید‪ ،‬سپس با توجه به‬
‫پژوهش‌های هنرجویان‪ ،‬نتایج را به بحث بگذارید‪.‬‬
‫برگه‌هاي اطالعات (‪ )Datasheet‬مربوط به مقاومت‌هاي الكتريكي را از اينترنت‬
‫بارگيري كنيد و بررسي كنيد چه اطالعاتي در اين برگه‌ها داده مي‌شود؟ سپس نتيجه‬
‫پژوهش هنرجويان را در كالس به بحث بگذاريد‪.‬‬
‫حداقل دو مثال از قانون اهم حل كنيد و تعدادي تمرين برای اجرا در خارج از‬
‫ساعات درسي بدهيد‪.‬‬

‫پژوهش‬ ‫پژوهش هنرجويان درباره اتصال مشترك زمين در مدارهاي الكترونيكي را در كالس‬
‫به بحث بگذاريد‪.‬‬

‫‪37‬‬
 ‫اتصال مشترك يا زمين‪:‬‬
‫در برخی ﻣﻮارد ﺑﺮای ﺳــﺎدهﺗﺮ رﺳــﻢ ﮐﺮدن‬
‫ﻣﺪارﻫــﺎی الكتريكي‪ ،‬یکی از ﻗﻄﺐﻫــﺎی‬
‫ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻐﺬﯾﻪ مثبت (‪ )+‬ﯾﺎ منفي (‪ )-‬را به‬
‫صورت ﻣﺸــﺘﺮك در ﻧﻈﺮ میﮔﯿﺮﻧﺪ و آن‬
‫را زﻣﯿﻦ (‪ )ground‬ميﻧﺎﻣﻨﺪ‪ .‬از ﺳﯿﻢ‬
‫زﻣﯿﻦ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان یکی از ﺳﯿﻢﻫﺎی راﺑﻂ ﻣﺪار‬
‫ً‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻ‬ ‫اﺳﺘﻔﺎده میﺷﻮد‪ .‬در اين شرايط‬
‫ﯾﮏ ﻃﺮف ﻣﺼﺮفﮐﻨﻨﺪهﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ سيم‬
‫مشترك (زﻣﯿﻦ) وﺻﻞ میﺷــﻮد‪ .‬در اﯾﻦ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ عبور ﺟﺮﯾــﺎن از ﻃﺮﯾﻖ اﺗﺼﺎل زﻣﯿﻦ‬
‫(سيمﻣﺸــﺘﺮك) ﺻﻮرت میﮔﯿــﺮد‪ .‬ﺷﮑﻞ‬
‫(‪ )6‬ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﺪار و نماد اﺧﺘﺼــﺎری اتصال‬
‫زﻣﯿﻦ را ﻧﺸﺎن می دﻫﺪ‪ .‬براي نماد اتصال‬
‫زمين از عالئم خاص با تعاريف مختلف‬
‫استفاده مي كنند كه نمونه اي از آن در‬
‫شكل (‪)6‬‬ ‫شكل ‪ 6‬آمده است‪ .‬به برد مدار چاپي توجه‬
‫كنيد‪.‬‬
‫با استفاده از عبارت ‪ ohm's law calculator‬محاسبه‌گرهاي مختلف را بيابيد و‬ ‫نرم افزار‬
‫محاسبات قانون اهم را با آن تمرين كنيد‪ ،‬سپس هنرجويان را در اين زمينه راهنمايي‬
‫و هدايت كنيد‪.‬‬

‫نتايج پژوهش هنرجويان درباره سامانه سيم‌كشي منزل را بررسي و در كالس به بحث‬ ‫پژوهش‬
‫بگذاريد‪.‬‬

‫از طريق پرسش و پاسخ و بارش فكري‬ ‫براي تشريح مدارهاي سري مي‌توانيد از‬
‫نكات مربوط به مدارهاي سري و موازي‬ ‫مثال‌هاي مختلف مانند اتصال حلقه‌هاي‬
‫را بدون وارد شدن به مباحث نظري و‬ ‫زنجير شكل ‪ 7‬استفاده كنيد‪.‬‬
‫محاسباتي و با ذكر مثال‌هايي كه كاربرد‬
‫عمومي دارد براي هنرجويان مطرح‬
‫كنيد و آنان را به چالش وادار سازيد تا‬
‫آموزش عمق يابد‪.‬‬
‫از هنرجويان بخواهيد الگوي پرسش‬
‫را انجام دهند‪ ،‬سپس از آنان آزمون‬
‫شفاهي يا كتبي بگيريد‪.‬‬ ‫شکل ‪7‬‬

‫‪38‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫پژوهش‬ ‫براي آموزش مدارهاي موازي مي‌توانيد از تصاوير شكل‪ 8‬استفاده كنيد‪.‬‬

‫شكل (‪)8‬‬

‫همچنین می توانید شکل های موردنیاز خود را ازكتاب‌هاي مباني برق چاپ سال ‪،1393‬‬
‫مباني الكتريسيته چاپ سال ‪ 1394‬و الكترونيك پايه چاپ سال ‪ 1394‬استخراج كنيد‪.‬‬
‫اين كتاب‌ها از سايت ‪ http://chap.sch.ir‬ادارهٔ كل نظارت بر نشر و توزيع مواد آموزشي‬
‫وزارت آموزش و پرورش قابل بارگيري است‪.‬‬
‫ﺣﺎﻻت ﺧﺎص در ﻣﺪارﻫﺎی ﺳﺮی ﻣﻘﺎومتی‪:‬‬
‫ﻣﺜــﺎل‪ :‬در ﺻﻮرﺗــی ﮐﻪ ﭼﻬﺎر ﻣﻘﺎوﻣــﺖ‬ ‫ﻣﻨﻈــﻮر از ﺣــﺎﻻت ﺧﺎص ﻣﻮاردی اﺳــﺖ‬
‫‪ 33‬اهمی به صورت سری ﺑﻪ ﻫﻢ اﺗﺼﺎل‬ ‫ﮐﻪ ﺑــﻪ ﻟﺤﺎظ ﺷــﺒﺎﻫﺖﻫﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‬
‫ﯾﺎﺑﻨﺪ ﻣﻘﺪار ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻌﺎدل ﭼﻨﺪ اﻫﻢ‬ ‫میﺗﻮان رواﺑﻂ اصلی را در ﺷــﮑﻞ ﺳــﺎدهﺗﺮ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ؟‬ ‫و ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﻋﻤﻞ بيشتري ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﻣﺪار ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﺮی اﺳﺖ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻫﺎ‬ ‫ﻗﺮار داد‪ .‬دو ﺣﺎﻟﺖ ﻋﻤﺪه از ﺣﺎﻻت ﺧﺎص‬
‫ﻧﯿﺰ ﻣﺴﺎوی ﻫﺴﺘﻨﺪ ﭘﺲ‪:‬‬ ‫در ﻣﺪار ﺳــﺮی ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮاست‪.‬‬
‫‪RT= n.R =4×33 =133Ω‬‬
‫در صورتي كه ‪ n‬مقاومت مساوي ‪ R‬اهمی‬
‫اﮔﺮ دو ﻣﻘﺎوﻣﺖ ‪ R1‬و ‪ R2‬ﺑﻪ ﺻﻮرت‬ ‫به صورت سري با هم قرار گيرند مقدار‬
‫ﺳﺮی ﺑﺴــﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار وﻟﺘﺎژ دو‬ ‫مقاومت معادل از رابطه ‪ RT= R×n‬قابل‬
‫ﺳـﺮ ﻫﺮ ﯾﮏ از ﻣﻘﺎوﻣﺖﻫﺎ را از رواﺑﻂ زﯾﺮ‬ ‫محاسبه است‪.‬‬
‫میﺗﻮان ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﺮد‪:‬‬

‫‪39‬‬
 ‫‪R1‬‬
‫ـــــــــ = ‪V1=R1I → I‬‬
‫‪R1+ R2‬‬
‫‪RR11‬‬ ‫‪R1‬‬
‫رابطه‪RR1‬اول==‪VV11‬‬
‫→ ‪1II‬‬‫در‬ ‫جايگزيني ==‬
‫مقدار‪→II‬‬ ‫ــــــــــــــ ‪→ V1=V‬‬
‫→با‬
‫‪R1+ R2‬‬
‫‪RR11++RR22‬‬
‫‪R2‬‬
‫ــــــــــــــ ‪ V2=V‬ﻣﺤﺎﺳــﺒﻪ كنيم‪.‬‬ ‫ﺑﺮﻫﻤﯿﻦ اﺳــﺎس وﻟﺘــﺎژ ‪ V2‬را میﺗﻮاﻧﯿﻢ از رابطة‬
‫‪R1+ R2‬‬
‫ﻣﺜــﺎل‪ :‬در ﺻﻮرتی ﮐﻪ دو ﻻﻣﭗ ﺑــﺎ ﻣﻘﺎوﻣﺖ داخلی ‪ 4 Ω‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳــﺮی و ﺑﻪ ﺑﺎﺗﺮی‬
‫‪ 1/5‬وﻟﺖ اﺗﺼﺎل ﯾﺎبد اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ در ﺳﺮ ﻫﺮ ﻻﻣﭗ ﭼﻨﺪ وﻟﺖ اﺳﺖ؟‬
‫‪4 =0/75V‬‬
‫ــــــ ×‪R2 =1/5‬‬
‫ـــــــــ ‪V1=V‬‬
‫‪R1+ R2‬‬ ‫‪4+4‬‬
‫‪4 =0/75V‬‬
‫ـــــ ×‪R2 =1/5‬‬
‫ـــــــــ ‪V2=V‬‬
‫‪R1+ R2‬‬ ‫‪4+4‬‬

‫حداقل دو نمونه تمرین مدارهای سری را به هنرجویان ارائه کنید‪ .‬روش طراحی را‬ ‫طراحي سؤال‬
‫برای آنان توضیح دهید و از آنان بخواهید حداقل سه نمونه تمرین طراحی کنند‪.‬‬ ‫براي تمرين‬

‫مرتبط ذکر شده در مباحث قبل مراجعه‬ ‫درباره اتصال موافق و مخالف پیل‌ها‬
‫کنید‪.‬‬ ‫هنرجویان را راهنمایی و هدایت کنید‪.‬‬
‫برای کسب اطالعات بیشتر به منابع‬

‫چند مثال درباره مدارهاي موازی حل كنيد و تعدادي تمرين نيز به هنرجويان بدهيد‬ ‫فعاليت هنرآموز‬
‫تا در ساعات غير درسي حل كنند‪ .‬نمونه مثال‌ها را مي‌توانيد از كتاب‌هاي مباني برق‬
‫چاپ سال ‪ ،1392‬مباني الكتريسيته چاپ سال ‪ 1392‬و الكترونيك پايه چاپ سال‬
‫‪ 1392‬استخراج كنيد‪ .‬اين كتاب‌ها از سايت ‪ http: //chap.sch.ir‬ادارهٔ كل نظارت‬
‫بر نشر و توزيع مواد آموزشي وزارت آموزش و پرورش قابل بارگيري است‪.‬‬

‫ﺣﺎﻻت ﺧﺎص در ﻣﺪارﻫﺎی موازی مقاومتي‪:‬‬

‫ﻣﺜــﺎل‪ :‬در ﺻﻮرﺗــی ﮐﻪ ﭼﻬﺎر ﻣﻘﺎوﻣــﺖ‬
‫‪ 220‬اهمی به صورت موازی ﺑﻪ ﻫﻢ اﺗﺼﺎل‬
‫ﯾﺎﺑﻨﺪ ﻣﻘﺪار ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻌﺎدل ﭼﻨﺪ اﻫﻢ ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﺷﺪ؟‬
‫ﺣﻞ‪ :‬ﻣﺪار ﺑﻪ ﺻﻮرت موازی اﺳﺖ و‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﻣﺴﺎوی ﻫﺴﺘﻨﺪ ﭘﺲ‪:‬‬
‫‪R = 220‬‬
‫ــــ = ‪RT‬‬ ‫‪ =55Ω‬ـــــ‬
‫‪n‬‬ ‫‪4‬‬
‫اﮔﺮ دو ﻣﻘﺎوﻣﺖ به ﺻﻮرت موازی ﺑﺴــﺘﻪ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار جريان عبوری از ﻫﺮ ﯾﮏ از‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖﻫﺎ و مقاومت معادل را میﺗﻮان‬
‫ﻣﻨﻈــﻮر از ﺣــﺎﻻت ﺧﺎص ﻣﻮاردی اﺳــﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺑــﻪ ﻟﺤﺎظ ﺷــﺒﺎﻫﺖﻫﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‬
‫میﺗــﻮان رواﺑﻂ اصلی را در ﺷــﮑﻞ‬
‫ﺳــﺎدهﺗﺮ و ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﻋﻤﻞ بيشتري ﻣﻮرد‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار داد‪ .‬دو ﺣﺎﻟﺖ ﻋﻤﺪه از ﺣﺎﻻت‬
‫ﺧﺎص در ﻣﺪار موازی ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮاست‪:‬‬
‫در صورتي كه ‪ n‬مقاومت مساوي ‪R‬‬
‫(اهمي) به صورت موازی با هم قرار‬
‫گيرند مقدار مقاومت معادل از رابطه‬
‫‪R‬‬
‫ــــ = ‪ RT‬قابل محاسبه است ‪.‬‬
‫‪n‬‬
‫‪40‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫ازرواﺑﻂ زﯾﺮ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮐﺮد‪:‬‬

‫‪V1‬‬ ‫‪R1R2‬‬
‫ـــــــــ = ‪R1 → R‬‬
‫ـــــــــ ‪R2 → I = I‬‬
‫ــــــــ ‪ → I1= IT‬ـــــ =‪I1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪T‬‬ ‫‪T‬‬
‫‪R1‬‬ ‫‪R1+R2‬‬ ‫‪R1+R2‬‬ ‫‪R1+R2‬‬

‫طراحي سؤال‬ ‫حداقل دو نمونه تمرین مدارهای موازي را به هنرجویان ارائه کنید‪ .‬روش طراحی‬
‫براي تمرين‬ ‫را برای آنان توضیح دهید و از آنان بخواهید حداقل سه نمونه تمرین طراحی کنند‪.‬‬

‫فيلم‬ ‫با استفاده از نرم‌افزار ادیسون مدارهای آماده را براي هنرجويان به نمايش درآوريد و‬
‫چگونگي كار با نرم‌افزار را به آنان آموزش دهيد‪.‬‬

‫پژوهش‬ ‫ل مدارهای بسته شده‬‫با جست‌وجو در اینترنت‪ ،‬نرم‌افزار ادیسون را دانلود کنید و مثا ‌‬
‫در نرم‌افزار را در رابطه با قانون اهم‪ ،‬مدارهای سری و موازی و ساير مباحثی را که‬
‫آموزش داده‌اید براي هنرجويان به نمايش درآوريد و نتايج پژوهش هنرجويان را در‬
‫فرايند آموزش دخالت داده و ارزيابي كنيد‪.‬‬

‫با استفاده از نرم‌افزار‬ ‫مراحل نصب نرم ‌افزار مولتي‌سيم يا‬

‫‪electronics assistance‬‬ ‫نرم‌افزار ديگري كه مورد نظرتان است‬
‫یا نرم‌افزارهای مشابه‪ ،‬مثال‌ها و تمرین‌های‬ ‫را اجرا كنيد و فيلم فرايند نصب نرم‌افزار‬
‫حل شده را راستی آزمایی کنید‪.‬‬ ‫مولتي‌سيم را تهيه كنيد‪.‬‬
‫با استفاده از آدرس‌هاي اينترنتي كه مي‌شناسيد‪،‬‬ ‫در ارتباط با نصب نرم‌افزار مولتي‌سيم‬
‫هنرجويان را در زمينه استفاده از انواع‬ ‫هنرجويان  را  راهنمايي كنيد و در صورت‬
‫محاسبه‌گرهاي رمز مقاومت‌ها راهنمايي‬ ‫نياز فيلم فرايند نصب نرم‌افزار مولتي‌سيم‬
‫كنيد (شکل ‪.)9‬‬ ‫را براي هنرجويان به نمايش در آوريد‬
‫و چگونگي كار با نرم‌افزار را به آنان‬
‫آموزش دهيد‪.‬‬
‫نرم افزار‬ ‫در صورت نياز روش نصب نرم‌افزار‪ Resistor Color Coder v2/1‬يا مشابه آن را‬
‫به هنرجويان آموزش دهيد و از آنان بخواهيد رمز «عدد‪-‬حرف» مقاومت‌ها را تمرين‬
‫كنند‪ .‬سپس گزارش كار گروهي آنان را مورد ارزيابي قرار دهيد‪.‬‬

‫شکل‪9‬‬

‫‪41‬‬
 ‫تحقيق مربوط به جدول ‪ 1-3‬و نرم‌افزارهاي استاندارد مقاومت‌ها كه توسط هنرجويان‬ ‫پژوهش‬
‫تهيه شده است را دركالس بررسي و هنرجويان را در اين زمينه راهنمايي كنيد‪.‬‬
‫براي كسب اطالعات بيشتر به كتاب‌های آزمايشگاه اندازه‌گيري كد‪ 359/94‬و مباني‬
‫الكتريسيته كد ‪ 604/7‬و الكترونيك پايه كد‪ 609/17‬چاپ سال ‪ 1394‬مراجعه كنيد‪.‬‬
‫اين كتاب‌ها از سايت ‪ http://chap.sch.ir‬قابل بارگيري است‪.‬‬
‫چگونگي محاسبه محدوده مقاومت‌ها را با توجه به تولرانس آن به هنرجويان آموزش دهيد‪.‬‬ ‫پژوهش‬

‫فيلم مربوط به كاربرد مولتي‌متر ديجيتالي را براي هنرجويان به نمايش در آوريد و‬ ‫فيلم‬
‫چگونگي استفاده از دفترچه راهنما و كار با آن را آموزش دهيد‪.‬‬
‫مشخصات فني دستگاه را روي راهنماي كاربرد مولتي‌متر ديجيتالي موجود در‬
‫آزمايشگاه به بحث بگذاريد و بر استفاده از راهنماي كاربرد مولتي‌متر تأكيد كنيد‪.‬‬

‫شکل ‪10‬‬
‫قبل از اجراي آزمايش‌ها مدار را با تجهيزات موجود در آزمايشگاه ببنديد و نقاط ضعف‬
‫اجرايي را بيابيد‪.‬‬
‫چگونگي استفاده از دستگاه‌هاي اندازه‌گيري با استفاده از دفترچه راهنما را در اولويت‬
‫قرار دهيد و بر آن تأكيد كنيد‪.‬‬
‫نمون برگ ارزشيابي شایستگی های فنی‬
‫امتيازكسب‬ ‫امتياز‬
‫شاخص‌هاي امتيازدهي‬ ‫رديف‬
‫شده‬ ‫پيشنهادي‬
‫‪15‬‬ ‫استفاده از دفترچه راهنماي دستگاه‌ها‬ ‫‪1‬‬

‫‪15‬‬ ‫استفاده از نرم‌افزارها‬ ‫‪2‬‬

‫‪20‬‬ ‫اجراي صحيح فرايند كار (مشاهده)‬ ‫‪3‬‬

‫‪20‬‬ ‫اندازه‌گيري صحيح‬ ‫‪4‬‬

‫‪20‬‬ ‫مقايسه مقاديراندازه‌گيري شده باجدول‬ ‫‪5‬‬

‫‪10‬‬ ‫تنظيم گزارش كار (مشاهده)‬ ‫‪6‬‬

‫‪100‬‬ ‫جمع امتيازها‬ ‫‪8‬‬

‫‪100‬‬ ‫ايمني و بهداشتي و ‪NT‬‬ ‫‪9‬‬

‫ ‬ ‫‪42‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫بر پوشيدن روپوش كار و رعايت نكات ايمني و بهداشتي اصرار داشته باشيد‪.‬‬
‫ارزشيابي آزمايش‌ها و كارهاي عملي را به صورت فرايندي و با توجه به الگوي پيشنهادي‬
‫انجام دهيد‪.‬‬

‫نمون برگ ارزشیابی شایستگی های غیرفنی‬

‫شاخص‌هاي امتياز دهي ايمني‪ ،‬بهداشت و شايستگي هاي غير فني(‪) NT‬‬
‫امتياز‬ ‫معيارهاي ارزشيابي‬ ‫رديف‬
‫‪20‬‬ ‫بهداشت فردي شامل لباس كار تميز و داشتن اتيكت نام‬ ‫ا‬
‫‪16‬‬ ‫مراقبت انگشتان دست هنگام روكش‌برداري (استفاده از دستكش)‬ ‫‪2‬‬
‫‪16‬‬ ‫مسئوليت‌پذيري در حفظ و مراقبت از دستگاه‌ها و لوازم‬ ‫‪3‬‬
‫‪16‬‬ ‫كار ايمن با دستگاه‌ها با توجه به راهنماي كاربرد‬ ‫‪4‬‬

‫‪16‬‬ ‫مشاركت فعال در گروه جهت اجراي مراحل اندازه‌گيري‬ ‫‪5‬‬

‫‪16‬‬ ‫توجه به صرفه‌جويي و استفاده از مواد مصرفي‬ ‫‪6‬‬

‫نکته مهم‪ :‬در این مرحله الزم است هنرآموزان‬

‫محترم نحوة استفاده از دفترچة راهنمای کاربرد‬
‫منبع تغذیة میز آزمایشگاهی را به هنرجویان‬
‫آموزش دهند واشکاالت آنان را برطرف نمایند‪.‬‬

‫‪43‬‬
 ‫كاربرگ ارزشيابي مراحل كار‬

‫مرحله كار‪ :‬اندازه‌گيري مقاومت‌هاي ثابت‬

‫كار‪ :‬آزمایش قطعات الکتریکی و الکترونیکی (مقاومت‪ ،‬خازن و سلف)‬
‫تاریخ‪:‬‬ ‫کد کار‪0101 :‬‬ ‫نام و نام خانوادگی هنرجو‪:‬‬
‫بارم آزمون‪20 :‬نمره‬ ‫آزمون نظری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬
‫‪ )1‬مقدار مقاومت و درصد خطای مقاومت با کد رنگی مقابل را مشخص کنید‪.‬‬
‫‪ Multi )2‬به معنای ‪ ............‬و ‪ meter‬به معنای ‪ ..............‬است‪.‬‬
‫‪ )3‬روی مقاومتی به صورت ‪ SMD‬کد ‪ 472‬نوشته شده است‪ ،‬مقدار مقاومت آن ‪ 472‬اهم است‪.‬‬
‫نادرست‬ ‫درست‬
‫بارم آزمون‪ 8 :‬نمره‬ ‫آزمون نرم‌افزاری‪ :‬سؤال براساس الگوی پرسش‬
‫‪ )1‬نرم‌افزار ‪ Electro asistant‬را فعال کنید‪.‬‬
‫‪ )2‬مراحل چگونگی نصب و راه‌اندازی نرم‌افزار را بررسی کنید‪.‬‬
‫‪ )3‬مقاومتی با مقدار ‪ 390‬اهم و تولرانس ‪ %10‬را روی صفحه ظاهر کنید و کد رنگی آن را یادداشت نمایید‪.‬‬
‫‪......................................... )4‬‬
‫بارم آزمون‪ 12 :‬نمره‬ ‫آزمون سخت‌افزاری‪ :‬سؤال براساس الگوی پرسش‬
‫‪ )1‬مقاومتی را با رنگ‌های جدول در اختیار بگیرید و اطالعات جدول را تکمیل نمایید‪.‬‬
‫مقدار اندازه‌گیری شده‬ ‫مقدار مقاومت با‬
‫میزان اختالف‬ ‫درصد خطا‬ ‫نوار رنگی مقاومت‬
‫با اهم‌متر‬ ‫کد رنگی‬

‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫شایستگی‌های غیر فنی‪:‬‬

‫‪ 6‬نمره‬ ‫‪ )1‬رعایت نکات ایمنی دستگاه‌ها (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫‪ 4‬نمره‬ ‫‪ )2‬دقت و تمرکز در اجرای کار (از طريق مشاهده)‬
‫‪ 4‬نمره‬ ‫‪ )3‬رعایت ارگونومی هنگام کار (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫‪ 2‬نمره‬ ‫‪ )4‬مسئوليت‌پذيري در هنگام ارشد بودن در كارگاه‬
‫‪ 2‬نمره‬ ‫‪ )5‬مشاركت در كار گروهي هنگام كار با هم‌گروهي خود و ساير گروه‌ها‬
‫‪ 1‬نمره‬ ‫‪ )6‬روحيهٔ پاسخ‌دهي‬
‫‪ 1‬نمره‬ ‫‪ )7‬روحيهٔ پرسش‌گري‬
‫کلیه آزمون‌ها بر اساس استاندارد عملکرد نمون‌برگ ‪ 1-8‬انجام می‌شود‪.‬‬
‫‪44‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫كاربرگ ارزشيابي مراحل كار‬

‫مرحله كار‪ :‬اندازه‌گيري مقاومت‌هاي متغير‬

‫كار‪ :‬آزمایش قطعات الکتریکی و الکترونیکی (مقاومت‪ ،‬خازن و سلف)‬
‫تاریخ‪:‬‬ ‫کد کار‪0101 :‬‬ ‫نام و نام خانوادگی هنرجو‪:‬‬
‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫آزمون نظری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬
‫‪ )1‬مقاومت‌های متغیر تابع عوامل فیزیکی به چند دسته تقسیم می‌شوند؟ نام ببرید‪.‬‬
‫‪ )2‬اگر ترمیستوری را حرارت دهیم و اهم آن کاهش پیدا کند‪ ،‬این مقاومت دارای ضریب حرارتی ‪ ............‬است‬
‫و آن را با عالمت اختصاری ‪ .........‬نشان می‌دهند‪.‬‬
‫‪ )3‬کدام عالمت اختصاری معرف مقاومت وابسته به ولتاژ است؟‬
‫ت) ‪VDR‬‬ ‫پ) ‪LDR‬‬ ‫ب) ‪PTC‬‬ ‫الف) ‪NTC‬‬
‫بارم آزمون‪ 8 :‬نمره‬ ‫آزمون نرم‌افزاری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬
‫‪ )1‬مقاومت متغير مكانيكي را از يكي از نرم‌افزارها انتخاب كنيد‪.‬‬
‫‪ )2‬توسط دستگاه‌هاي موجود در نرم‌افزار با تغيير محور متغير پتانسيومتر‪ ،‬مقاومت بين دو پايه (يك پايه ثابت‬
‫و يك پايه متغير) را در سه وضعيت (محور در انتهاي سمت چپ‪ ،‬محور در انتهاي سمت راست و محور در‬
‫وسط) اندازه‌گيري كنيد‪.‬‬
‫بارم آزمون‪ 12 :‬نمره‬ ‫آزمون سخت‌افزاری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬
‫عالئم روي مقاومت‬ ‫‪ )1‬مقاومت متغیری را در اختیار بگیرید‪.‬‬
‫‪)2‬عالئم روی آن را یادداشت کنید‪.‬‬
‫شكل مقاومت و پايه‌هاي شماره گذاري شده‬ ‫است؟‬ ‫استخراج‬ ‫قابل‬ ‫اطالعاتی‬ ‫چه‬ ‫مقاومت‬ ‫‪ )3‬از روي عالئم و نوشته‌هاي روي‬
‫‪)4‬پایه‌های آن را شماره‌گذاری کنید و مقاومت بین هر يك از دو پایه‌ها‬
‫را به ترتيب اندازه‌گیری نمایید‪.‬‬
‫‪R12 = ............Ω R13 = ...............Ω R23 = ................Ω‬‬
‫‪ )5‬اگر مقاومت بین پایه‌های ‪ 1‬و ‪ 2‬صفر اهم باشد‪ ،‬مقاومت بین پایه‌های ‪ 3‬و ‪ 1‬چند اهم است؟‬
‫‪ )6‬مقاومت پتانسیومتر را در سه حالت زیر اندازه‌گیری کنید‪.‬‬
‫الف) محور در انتهای سمت چپ قرار گیرد‪…………Ω .‬‬
‫ب) محور در انتهای سمت راست قرار گیرد‪…………Ω .‬‬
‫پ) محور در وسط قرار گیرد‪…………Ω .‬‬
‫‪........................................... )7‬‬
‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫شایستگی‌های غیر فنی‪:‬‬
‫‪ 8‬نمره‬ ‫‪ )1‬رعایت نکات ایمنی دستگاه‌ها (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫‪ 4‬نمره‬ ‫‪ )2‬دقت و تمرکز در اجرای کار (از طريق مشاهده)‬
‫‪ 2‬نمره‬ ‫‪ )3‬رعایت ارگونومی هنگام کار (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫‪ 2‬نمره‬ ‫‪ )4‬مسئوليت‌پذيري در هنگام ارشد بودن در كارگاه‬
‫  ‪ 2‬نمره‬ ‫‪ )5‬مشاركت در كار گروهي هنگام كار با هم‌گروهي خود و ساير گروه‌ها‬
‫‪1‬نمره‬ ‫‪ )6‬روحيهٔ پاسخ‌دهي‬
‫     ‪1‬نمره‬ ‫‪ )7‬روحيهٔ پرسش‌گري‬
‫کلیه آزمون‌ها بر اساس استاندارد عملکرد نمون‌برگ ‪ 1-8‬انجام می‌شود‪.‬‬
‫‪45‬‬
 ‫كاربرگ ارزشيابي مراحل كار‬
‫مرحله كار‪ :‬اندازه‌گيري ظرفيت خازن‌هاي ثابت و متغير‬
‫كار‪ :‬آزمایش قطعات الکتریکی و الکترونیکی (مقاومت‪ ،‬خازن و سلف)‬
‫تاریخ‪:‬‬ ‫کد کار‪0101 :‬‬ ‫نام و نام خانوادگی هنرجو‪:‬‬
‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫آزمون نظری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬
‫‪ )1‬ظرفیت خازن را تعریف کنید و واحد آن را بنویسید‪.‬‬
‫‪ )2‬خازنی با ظرفیت ‪ 0/047‬میکروفاراد چند نانو فاراد است؟‬
‫ت) ‪47000‬‬ ‫پ) ‪47 ×10-6‬‬ ‫ب) ‪47 ×10-3‬‬ ‫الف) ‪47‬‬
‫‪ )3‬روی خازنی نوشته شده است ‪ WV 50,25µF‬مشخصات این خازن را تعیین کنید‪.‬‬
‫نادرست‬ ‫درست‬ ‫برابر ‪ 100nF‬است‪.‬‬ ‫‪ )4‬ظرفیت خازن با کد عددی‬
‫‪.................................................. )5‬‬
‫بارم آزمون‪ 8 :‬نمره‬ ‫آزمون نرم‌افزاری‪ :‬سؤال براساس الگوی پرسش‬
‫‪ )1‬نرم‌افزار ‪ Electroasistant‬را فعال کنید‪.‬‬
‫‪ )2‬چند نمونه مقادیر خازن را بخوانید و یادداشت کنید‪.‬‬
‫‪............................................... )3‬‬
‫بارم آزمون‪ 12 :‬نمره‬ ‫آزمون سخت‌افزاری‪( :‬حداقل ‪ 4‬نمونه قطعه براساس الگوی پرسش)‬
‫‪ )1‬سه نمونه خازن عدسی و یک نمونه خازن الکترولیتی را در اختیار بگیرید‪ .‬اطالعات روی آن را یادداشت‬
‫کنید و ظرفیت خازن و ولتاژ کارآن را از روی اطالعات بنویسید‪.‬‬
‫‪)2‬با استفاده از دستگاه ‪ LCR‬متر ظرفیت خازن‌ها را اندازه‌گیری کنید و مقادیر را یادداشت نمایید‪.‬‬
‫‪ )3‬آیا بین مقادیر اندازه‌گیری شده و مقدار خوانده شده از مرحله ‪ 1‬اختالفی وجود دارد؟ توضیح دهید‪.‬‬
‫‪...................................)4‬‬
‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫شایستگی‌های غیر فنی‪:‬‬
‫‪ 6‬نمره‬ ‫‪ )1‬رعایت نکات ایمنی دستگاه‌ها (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫‪ 4‬نمره‬ ‫‪ )2‬دقت و تمرکز در اجرای کار (از طريق مشاهده)‬
‫‪ 4‬نمره‬ ‫‪ )3‬رعایت ارگونومی هنگام کار (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫‪2‬نمره‬ ‫‪ )4‬مسئوليت‌پذيري در هنگام ارشد بودن در كارگاه‬
‫‪2‬نمره‬ ‫‪ )5‬مشاركت در كار گروهي هنگام كار با هم‌گروهي خود و ساير گروه‌ها‬
‫‪1‬نمره‬ ‫‪ )6‬روحيه پاسخ‌دهي‬
‫‪1‬نمره‬ ‫‪ )7‬روحيه پرسش‌گري‬
‫کلیه آزمون‌ها بر اساس استاندارد عملکرد نمون‌برگ ‪ 1-8‬انجام می‌شود‪.‬‬

‫‪46‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫كاربرگ ارزشيابي مراحل كار‬

‫مرحله كار‪ :‬اندازه‌گيري ضريب خودالقائي‬
‫كار‪ :‬آزمایش قطعات الکتریکی و الکترونیکی (مقاومت‪ ،‬خازن و سلف)‬
‫تاریخ‪:‬‬ ‫کد کار‪0101 :‬‬ ‫نام و نام خانوادگی هنرجو‪:‬‬
‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫آزمون نظری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬
‫‪ )1‬ضریب خودالقایی یک سلف ‪ 100µH‬است‪ .‬ضریب خودالقاء این سلف بر حسب میلی هانری ‪ ............‬است‪.‬‬
‫‪ )2‬ضریب خودالقایی سلفی با کد رنگی آبی‪ ،‬قرمز‪ ،‬زرد و قهوه‌ای ‪ 620mH‬با ‪ %1‬تولرانس است‪.‬‬
‫نادرست‬ ‫درست‬
‫‪ )3‬ضریب خودالقایی سلفی با کد رنگی قرمز‪ ،‬قرمز‪ ،‬قهوه‌ای و نقره‌ای چند میکروهانری و چند میلی هانری است؟‬
‫‪............................................ )4‬‬
‫بارم آزمون‪ 8 :‬نمره‬ ‫آزمون نرم‌افزاری‪ :‬سؤال براساس الگوی پرسش‬
‫‪ )1‬نرم‌افزار ‪ Electroasistant‬را فعال کنید‪.‬‬
‫‪ )2‬برای این اندازه‌گیری قسمت سلف (سیم‌پیچ) را انتخاب کنید‪.‬‬
‫‪ )3‬سلفی با کد رنگی زرد‪ ،‬بنفش‪ ،‬قرمز و نقره‌ای را روی صفحه کار ظاهر کنید‪.‬‬
‫‪ )4‬ضریب خودالقایی سلف را یادداشت نمایید‪.‬‬
‫‪ )5‬سلفی با ضریب خودالقایی ‪ 390mH‬و با تولرانس ‪ %3‬را روی صفحه ظاهر کنید و کد رنگی مشاهده شده‬
‫را یادداشت نمایید‪.‬‬
‫‪......................................... )6‬‬
‫بارم آزمون‪ 12 :‬نمره‬ ‫آزمون سخت‌افزاری‪( :‬حداقل دو نمونه سلف )‬
‫‪ )1‬سلفی را در اختیار بگیرید‪.‬‬
‫‪ )2‬عالئم روی آن را یادداشت کنید‪.‬‬
‫‪ )3‬چه اطالعاتی از روي عالئم استخراج می‌شود؟ یادداشت کنید‪.‬‬
‫‪ )4‬مقدار مقاومت اهمی آن را با استفاده از مولتی‌متر اندازه‌گیری کنید و یادداشت نمایید‪.‬‬
‫‪ )5‬توسط دستگاه ‪ LCR‬متر ضریب خودالقایی سلف را اندازه بگیرید و یادداشت کنید‪.‬‬
‫‪)6‬آیا مقدار اندازه‌گیری شده با مقدار خوانده شده از روی کد انطباق دارد؟ شرح دهید‪.‬‬
‫‪........................................... )7‬‬
‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫شایستگی‌های غیر فنی‪:‬‬
‫‪ 6‬نمره‬ ‫‪ )1‬رعایت نکات ایمنی دستگاه‌ها (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫‪ 4‬نمره‬ ‫‪ )2‬دقت و تمرکز در اجرای کار (از طريق مشاهده)‬
‫‪ 4‬نمره‬ ‫‪ )3‬رعایت ارگونومی هنگام کار (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫‪2‬نمره‬ ‫‪ )4‬مسئوليت‌پذيري در هنگام ارشد بودن در كارگاه‬
‫‪2‬نمره‬ ‫‪ )5‬مشاركت در كار گروهي هنگام كار با هم‌گروهي خود و ساير گروه‌ها‬
‫‪1‬نمره‬ ‫‪ )6‬روحيهٔ پاسخ‌دهي‬
‫‪1‬نمره‬ ‫‪ )7‬روحيهٔ پرسش‌گري‬
‫کلیه آزمون‌ها بر اساس استاندارد عملکرد نمون‌برگ ‪ 1-8‬انجام می‌شود‪.‬‬

‫‪47‬‬
 ‫كاربرگ ارزشيابي كلي واحد يادگيري‬
‫كار‪ :‬آزمايش قطعات الکتریکی و الکترونیکی (مقاومت‪ ،‬خازن و سلف)‬
‫تاریخ‪:‬‬ ‫کد کار‪0101 :‬‬ ‫نام و نام خانوادگی هنرجو‪:‬‬

‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫آزمون نظری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬

‫‪ )1‬میدان الکتریکی اطراف یک ذره با بار الکتریکی مثبت و منفی به صورت شکل زیر است‪.‬‬
‫نادرست‬ ‫درست‬

‫‪ )2‬برخی از مواد در دمای ‪ ...................‬رفتار ویژه‌ای دارند‪ ،‬به طوری که دارای مقاومت صفر می‌شوند‪ .‬به این‬
‫اجسام ‪ .................‬می‌گویند‪.‬‬
‫‪ )3‬واحد مقاومت مخصوص( ‪) ρ‬کدام است؟‬
‫‪m‬‬
‫ـــــــ‬ ‫‪Ωmm‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪Ωmm‬‬ ‫‪Ωm‬‬
‫ت)‬ ‫پ) ــــــــ‬ ‫ب)ــــــــ‬ ‫الف) ‪ 2‬ـــــ‬
‫‪ Ωmm2‬‬ ‫‪ m‬‬ ‫‪ m‬‬ ‫‪mm‬‬

‫‪ SMD )4‬اول کلمات انگلیسی ‪ ..........‬و به مفهوم ‪ ................‬است‪.‬‬

‫‪ )5‬در مدار زیر اگر المپ ‪ L1‬بسوزد و قطع شود چه اثری روی المپ ‪ L2‬و ‪ L3‬می‌گذارد؟ چرا؟‬

‫‪ )6‬پنج عدد مقاومت مساوی که مقدار هر مقاومت ‪ 100‬اهم است را یک بار به طور سری و بار دیگر به طور‬
‫موازی به هم وصل می‌کنیم‪ .‬در هر حالت مقاومت معادل را محاسبه کنید‪.‬‬
‫‪ )7‬مقدار مقاومت و تولرانس مقاومتی با کد عدد و حرف به شکل مقابل را بنویسید‪.‬‬
‫‪2KVJ‬‬
‫‪ )8‬مقاومت معادل را از دو نقطه ‪ A‬و ‪ B‬محاسبه کنید‪.‬‬
‫‪ )9‬ظرفیت هر یک از خازن‌ها را بر حسب فاراد و میکروفاراد بنویسید‪.‬‬
‫پ) ‪0/15‬‬ ‫ب) ‪33‬‬ ‫الف) ‪204‬‬

‫بارم آزمون‪20 :‬نمره‬ ‫آزمون نرم‌افزاری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬

‫‪ )1‬نرم‌افزار ادیسون یا هر نرم‌افزار دیگری را فعال کنید‪.‬‬
‫‪ )2‬سه المپ مشابه با مشخصات ‪ 3‬ولت و ‪ 2‬وات را به روی میز کار بیاورید‪.‬‬
‫‪ )3‬مداری سری با استفاده از سه المپ‪ ،‬آمپرمتر‪ ،‬ولت‌متر‪ ،‬کلید‪ ،‬فیوز و باتری ‪ 9‬ولتی را ببندید‪.‬‬
‫‪ )4‬کلید مدار را وصل کنید و جریان مدار را اندازه‌گیری نمایید و یادداشت کنید‪I=……….‬‬
‫‪ )5‬ولتاژ دو سر هر المپ را با ولت‌متر اندازه بگیرید و یادداشت کنید‪.‬‬
‫‪VL1 = …. V‬‬ ‫‪VL2 = …. V‬‬ ‫‪VL3 = …. V‬‬
‫‪............................ )6‬‬

‫‪48‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫آزمون کار عملی سخت‌افزاری‪:‬‬

‫دو عدد مقاومت در اختیار بگیرید و جدول زیر را کامل کنید‪.‬‬

‫کد رنگی‬
‫اندازه‌گیری با اهم‌متر در صد تولرانس مقدار مقاومت‬ ‫ردیف‬
‫رنگ اول‬ ‫رنگ دوم‬ ‫رنگ سوم‬ ‫رنگ چهارم‬ ‫رنگ پنجم‬

‫‪1‬‬

‫‪2‬‬

‫‪)2‬دو عدد خازن در اختیار بگیرید و اطالعات نوشته شده روی آن را یادداشت کنید‪.‬‬
‫‪ )3‬ظرفیت خازن و ولتاژ کار آن را بنویسید‪.‬‬

‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫شایستگی‌های غیر فنی‪:‬‬

‫‪6‬نمره‬ ‫‪ )1‬رعایت نکات ایمنی دستگاه‌ها (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫‪4‬نمره‬ ‫‪ )2‬دقت و تمرکز در اجرای کار (از طريق مشاهده)‬
‫‪4‬نمره‬ ‫‪ )3‬رعایت ارگونومی هنگام کار (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫   ‪2‬نمره‬ ‫‪ )4‬مسئوليت‌پذيري در هنگام ارشد بودن در كارگاه‬
‫   ‪2‬نمره‬ ‫‪ )5‬مشاركت در كار گروهي هنگام كار با هم‌گروهي خود و ساير گروه‌ها‬
‫ ‪1‬نمره‬ ‫‪ )6‬روحيه پاسخ‌دهي‬
‫     ‪1‬نمره‬ ‫‪ )7‬روحيه پرسش‌گري‬

‫کلیه آزمون‌ها بر اساس استاندارد عملکرد نمون‌برگ ‪ 1-8‬انجام می‌شود‪.‬‬

‫‪49‬‬
 ‫تدريس فصل اول ‪ :‬قطعه شناسي‬
‫واحدیادگیری‪:2‬‬
‫پیچیدن یک بوبین ساده در حد ‪ mH‬و ‪µH‬‬

‫پیچیدن یک بوبین ساده در حد ‪ mH‬و ‪µH‬‬

‫محتواي درس به صورت تعاملي و از طريق پرسش و پاسخ با استفاده از پوستر يا تابلو‬
‫انواع بوبين توضيح داده شود‪.‬‬
‫فیلم کاربرد انواع خازن‌های پراکنده را نمایش دهید و در مورد آن بحث کنید‪.‬‬ ‫فيلم‬

‫فیلم کاربرد انواع بوبین‌ها را نمایش‬ ‫با استفاده از لوح‌فشرده (‪ )CD‬همراه‬

‫دهید و در مورد آن بحث کنید‪.‬‬
‫با مراجعه به منابع مختلف و سايت‌هاي‬
‫رايانه‌اي از هنرجويان بخواهيد پژوهشي‬
‫در زمينه چگونگي پيچيدن بوبين‬
‫چندالیه با روش النه زنبوری تهيه كنند‬
‫و آن را به كالس ارائه دهند‪.‬‬
‫کتاب درسی‪ ،‬فیلم مربوط به انواع‬
‫خازن‌های پراکنده را مشاهده کنید و‬
‫نکات الزم را در کالس درس توضیح‬
‫تو‌جو در‬‫دهید‪ .‬همچنین با جس ‌‬
‫اینترنت چنانچه به فیلم مناسب‌تری‬
‫دست یافتید‪ ،‬آن را در کالس به نمایش‬
‫درآورید‪.‬‬

‫توسعه پایدار‬
‫از طريق پرسش و بارش فكري‪ ،‬نظرتعدادي از هنرجويان را جوياشويد و روي تابلو‬ ‫بارش فكري‬
‫بنويسيد‪ .‬از هنرجويان بخواهيد كه درباره توسعه پايدار توضيح دهند‪.‬‬

‫فیلمی ازتوسعه پايدار و تأثير آن بر محيط زيست به نمايش درآوريد و در مورد آن‬ ‫فيلم‬
‫بحث کنید‪.‬‬
‫نسل‌های آینده در تأمین نیازهایشان را به‬ ‫از هنرجويان بخواهيد كه درباره توسعه‬
‫مخاطره اندازد‪ ،‬فراهم می‌کند‪ .‬کمیسیون‬ ‫پايدار توضيح دهند‪ ،‬شما توضيحات آنان را با‬
‫جهانی محیط و توسعه که از سوی مجمع‬ ‫استفاده از متوني مانند متن زير تكميل كنيد‪.‬‬
‫عمومی سازمان ملل ایجاد شده‪ ،‬توسعه‬ ‫« توسعه پایدار آن گونه توسعه‌ای است که‬
‫پایدار را چنین تعریف کرده است‪:‬‬ ‫نیازهای زمان حال را بدون اینکه توانائی‬

‫فرایند تغییری که استفاده ازمنابع‪ ،‬هدایت سرمایه‌گذاری‌ها‪ ،‬سمت‌گیری توسعهٔ‬

‫تکنولوژیکی و تغییر نهادی با نیازهای حال و آینده سازگار باشد‪ .‬بنابراین‪ ،‬خط مشی های‬
‫اقتصادی‪ ،‬مالی‪ ،‬تجاری‪ ،‬انرژی‪ ،‬کشاورزی‪ ،‬صنعتی وغیره می‌باید چنان طراحی شوند‬
‫که توسعه‌ای را فراهم آورند که از نظر اقتصادی‪ ،‬اجتماعی‪،‬اکولوژیکی و زيست محيطي‬
‫پايدار باشد‪».‬‬
‫محمدرضا عادلی مسبب کودهی‬ ‫برگرفته از‪ :‬ماهنامه بررسی‌های بازرگانی‬

‫‪50‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫می‌دهیم‪ .‬یک نمونه راه‌حل تمرین در‬ ‫بيان مثال‌هايي از توليد زباله كم و‬
‫ادامه آورده شده است‪.‬‬ ‫دسته‌بندي انواع زباله‌ها‪ ،‬بازيافت و‬
‫راهنمايي براي حل الگوي پرسش‪:‬‬ ‫استفاده چندباره از آنها مي‌تواند مفيد‬
‫اگر تعداد دور بوبين دو برابر‪ ،‬قطر آن نصف‬ ‫باشد‪ .‬براي اين منظور از فضاي مجازي‬
‫و طول آن چهار برابر شود ضريب خود‬ ‫كمك بگيريد‪.‬‬
‫القاي آن چند برابر مي‌شود؟ براي حل‬ ‫اصوالً پرسش‌هایی که در کتاب درسی‬
‫اين مسئله ابتدا براي هريك از مشخصه‌ها‬ ‫مطرح می‌شود‪ ،‬مرتبط با موضوع درسی‬
‫عددي فرضي در نظر مي‌گيريم سپس‬ ‫است و حل آن از پیچیدگی خاصی‬
‫‪ L1‬را محاسبه مي‌كنيم‪ .‬سپس ‪ L2‬را با‬ ‫برخوردار نیست‪ .‬برخی از الگوهای‬
‫مشخصات داده شده در مسئله به دست‬ ‫پرسش و تمرین‌ها ممکن است برای‬
‫مي‌آوريم‪ .‬در نهايت نسبت ‪ L1‬به ‪ L2‬را‬ ‫همکارانی که تجربه کمتری در تدریس‬
‫تعيين مي‌كنيم‪.‬‬ ‫دارند‪ ،‬دارای ابهاماتی باشد‪ ،‬لذا برای‬
‫رفع ابهام راه‌حل این‌گونه مسائل را ارائه‬
‫حل الگوي پرسش‬
‫با توجه به صورت مسئله داريم‪:‬‬
‫‪1 D1 , L2 = 4L1‬ــــ = ‪N2 = 2N1 , D2‬‬
‫‪2‬‬
‫ابتدا يك بوبين با اعداد فرضي را در نظر مي‌گيريم و مقدار ‪ L‬را محاسبه مي‌كنيم‪:‬‬
‫‪ D1 = 2cm‬دور‪N1 = 100‬‬ ‫‪I1 = 6cm‬‬ ‫؟? = ‪L1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫ــــــــــــــــ = ‪0/08×(2cm)2(100)2‬‬
‫ـــــــــــــــــــــ = ‪0/08D 1N 1‬‬
‫ــــــــــــــ = ‪L1‬‬ ‫ـــــ =‪0/08×4×10000‬‬
‫‪3200= 53/33μH‬‬
‫)‪3D1+9L1   (3×2cm)+9(6cm‬‬ ‫‪6+54‬‬ ‫‪  60‬‬
‫ـــ =‪N2 = 2N1 = 2×100=200 D2‬‬ ‫ــــ = ‪1 D‬‬‫‪2 = 1cm l =4L =4×6=24cm‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫? = ‪L2‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪0/08×(1cm)2(200)2 = 0/08×1×40000‬‬
‫ــــــــــــــــــــــ = ‪0/08D 2 N 2‬‬
‫ـــــــــــــــ=‪L2‬‬ ‫‪3200 =14/61μH‬‬
‫ــــــ = ــــــــــــــــ‬
‫‪3D2+9l2‬‬ ‫)‪(3×1cm)+9(24cm‬‬ ‫‪3+216‬‬ ‫‪219‬‬
‫ــــــــ = ‪L2‬‬
‫ـــــ‬ ‫ـــ ≅ ‪27‬‬
‫ـــــ = ‪24/61 = 0/27‬‬ ‫‪1‬‬ ‫ ‬
‫‪L1 53/33‬‬ ‫‪100   4‬‬

‫‪1‬‬
‫ضريب خودالقائي ‪ L2‬تقريباً ‪ L1‬ـــ مي‌شود‪.‬‬
‫طراحي سؤال‪ :‬با توجه به ‪4‬‬
‫الگوي پرسش از هنرجويان بخواهيد سؤاالت ديگري را‬
‫طراحي و به كمك هم‌كالسي‌هاي خود حل كنند‪.‬‬
‫نمونه‌هاي واقعي انواع سيم‌ها به كالس آورده شود و در خالل آموزش به نمايش درآيد‪.‬‬

‫‪51‬‬
‫دهید‪.‬‬
‫آموزشدهيد‪.‬‬
‫آنانآموزش‬
‫جداولرارابهبهآنان‬
‫جدول ‪1‬‬
‫کاربرد ‪1‬‬
‫چگونگیكاربرد‬
‫هنرجویانچگونگي‬
‫پژوهشهنرجويان‬
‫توجهبهبهپژوهش‬
‫باباتوجه‬
‫‌ها‬
‫سيمم‬
‫‌ها‬ ‫مشخصاتسی‬
‫جدول‪-11‬مشخصات‬‫جدول‬

‫‪52‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫‪53‬‬
 ‫می‌گیرد‪ ،‬محاسبه کنیم‪ .‬با وجود اینکه‬ ‫پاسخ الگوی پرسش‪ :‬در فضای‬
‫ستون سوم در سمت چپ سطح مقطع‬ ‫یک سانتی‌مترمربع حدوداً چند رشته‬
‫را داده است‪ .‬این عدد را نمی‌توانیم بکار‬ ‫سیم الکی با قطر ‪0/05‬میلی‌متر جای‬
‫ببریم‪ ،‬زیرا در اين قسمت قطر سیم بدون‬ ‫می‌گیرد‪ ،‬محاسبه کنید‪.‬‬
‫روکش (الک) داده شده است‪ .‬سطح‬ ‫‪10mm‬‬
‫مقطع سیم را برای قطر سیم روکش‌دار‬
‫محاسبه می‌کنیم‪.‬‬

‫‪10mm‬‬
‫‪   1‬‬ ‫‪ 1‬‬
‫‪ π(0/062)2 ≈ 0/003mm2‬ـــ = ‪ πD‬ـــ = ‪S = A‬‬
‫‪2‬‬
‫‪4‬‬ ‫  ‬ ‫‪4‬‬

‫تعداد دور از تقسيم سطح موجود بر سطح‬

‫مقطع يك سيم به دست مي آيد‪:‬‬ ‫شکل‪11‬‬
‫دور ‪100mm2 = 33333‬‬ ‫محاسبات هنرجویان را بررسی کنید و‬
‫ـــــــــــــــ = تعداد دور =‪N‬‬
‫‪0/003mm2‬‬ ‫از یکی از هنرجویان بخواهید الگوی‬
‫اين عدد در شرايطي صحيح است كه مقطع‬ ‫پرسش را با کمک شما حل کند‪.‬‬
‫حل‪ :‬فـــضای مــــوجود ‪100mm2‬‬
‫سيم به صورت مربع باشد و به‌صورت دقيق‬
‫(یکصد  میلی‌متر مربع) است‪ .‬با مراجعه‬
‫در كنار هم پيچيده شود‪ .‬از آنجا كه مقطع‬ ‫به ستون ششم از سمت چپ (تعداد‬
‫سيم دايره است تقريباً ‪ 1‬از فضا خالي‬ ‫دور در هر سانتی‌مترمربع) بیست هزار‬
‫‪3‬‬
‫‪ .‬بنابراين تعداد دور مفيد‬ ‫مي‌ماند‬ ‫دور (‪ )20000‬پیشنهاد شده است‪ .‬برای‬
‫برابراست با‪:‬‬ ‫محاسبه تعداد دور باید سطح مقطع مفید‬
‫=‪×2‬ــــ ='‪ =N‬تعداد دور مفيد‬
‫‪N‬‬ ‫‪33333‬‬
‫≈‪×2=22222‬ــــــــ‬ ‫‪20000‬‬ ‫و مؤثر سیم را از نظر فضایی که در بر‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬

‫مثال‌هاي طراحي شده توسط هنرجويان را بررسي كنيد و مثال‌هاي مناسب را انتخاب‬ ‫بارش فكري‬
‫و حل نماييد‪.‬‬

‫چگونگي استفاده از نرم‌افزار محاسبه قطر سيم را آموزش دهيد و از هنرجويان‬

‫پژوهش‬
‫بخواهيد آن را عم ً‬
‫ال مورد استفاده قرار دهند‪.‬‬

‫‪ A‬سطح مقطع سيم بر حسب ميلي‌مترمربع و ‪ d‬قطر سيم بر حسب ميلي‌متر است‪.‬‬
‫=‪I → A‬‬
‫ــــ =‪A‬‬ ‫‪  d → d =   4A‬‬
‫ــــ        ‬ ‫=‪ → d= √1/2738A → d‬ــــ‬ ‫ـــ ‪   1/13‬‬
‫‪I‬‬
‫‪j‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪√ π‬‬ ‫   ‬ ‫‪√ j‬‬ ‫خالقيت‬
‫الگوي پرسش‪ :‬سؤاالت ديگري در ارتباط با محاسبه قطر سيم و جريان نامي مجاز سيم‬
‫طراحي كنيد و آن را به عنوان تكليف منزل به هنرجويان بدهيد‪.‬‬
‫يك نمونه ميكرومتر به كالس بياوريد و چگونگي كار با آن را تشريح كنيد‪.‬‬
‫فيلم كاربرد ميكرومتر را دقيقاً مشاهده كنيد و پس از درك دقيق و كامل نكته‌هاي‬ ‫فيلم‬
‫آموزشي‪ ،‬آن را براي هنرجويان به نمايش در آوريد‪.‬‬
‫گزارش پژوهش‌هاي هنرجويان درباره ميكرومتر ديجيتالي را بررسي و آنها را مورد‬ ‫پژوهش‬
‫ارزشيابي قرار دهيد‪ .‬بهترين گزارش را انتخاب و به كالس معرفي كنيد‪.‬‬

‫‪54‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫پس از تدریس این قسمت‪ ،‬الزم است از‬ ‫شکل مربوط به میکرومتر در کتاب‬
‫هنرجویان ارزشیابی به عمل آید‪ .‬نمونه‌ای‬ ‫درسی را با ويديو پروژكتور به نمايش در‬
‫از جدول ارزشیابی به صورت پیشنهادی‬ ‫آوريد و چگونگي اندازه‌گيري با ميكرومتر‬
‫در اختیار شما قرار دارد‪ ،‬با توجه به‬ ‫را با روش پرسش و پاسخ براي هنرجويان‬
‫این نمونه و فرایند ارائه شده در جدول‬ ‫توضيح دهيد‪.‬‬
‫ارزشیابی‪ ،‬ارزشیابی صورت گیرد‪ .‬بدیهی‬ ‫به شاخص‌ها و معيارهاي ارزشيابي و‬
‫است با توجه به تنوع روش‌های ارزشیابی‬ ‫امتيازدهي كه در كتاب همراه آمده است‬
‫شما می‌توانید از الگوهای دیگر نیز استفاده‬ ‫توجه كنيد‪ .‬اين معيارها تعيين‌كننده ميزان‬
‫کنید و نتایج را اشاعه دهید‪.‬‬ ‫شايستگی هنرجو در انجام كار است‪.‬‬
‫نمون برگ ارزشیابی شایستگی های غیرفنی (‪)NT‬‬
‫شاخص‌هاي امتيازدهي ايمني‪ ،‬بهداشت و شايستگي‌هاي غير فني(‪) NT‬‬
‫امتیاز کسب شده‬ ‫امتياز‬ ‫معيارهاي ارزشيابي‬ ‫رديف‬

‫‪20‬‬ ‫بهداشت فردي شامل لباس كار تميز و داشتن اتيكت نام‬ ‫ا‬
‫‪20‬‬ ‫مراقبت از انگشتان دست هنگام روكش‌برداري (استفاده از دستكش)‬ ‫‪2‬‬
‫‪15‬‬ ‫مسئوليت‌پذيري در حفظ و مراقبت از ميكرومتر و ساير لوازم‬ ‫‪3‬‬
‫‪15‬‬ ‫كار ايمن با ميكرومتر با توجه به راهنماي كاربرد‬ ‫‪4‬‬
‫‪15‬‬ ‫مشاركت فعال در گروه جهت اجراي مراحل اندازه‌گيري‬ ‫‪5‬‬
‫‪15‬‬ ‫توجه به بازیافت مواد زائد دور ریز مانند سیم های مسی‬ ‫‪6‬‬
‫نمون برگ ارزشيابي شایستگی های فنی‬
‫امتيازكسب شده‬ ‫امتياز پيشنهادي‬ ‫شاخص‌هاي امتيازدهي‬ ‫رديف‬

‫‪10‬‬ ‫استفاده از دفترچه راهنماي دستگاه‬ ‫‪1‬‬

‫‪10‬‬ ‫تشريح عملكرد ميكرومتر‬ ‫‪2‬‬
‫‪15‬‬ ‫اجراي صحيح فرايند كار (مشاهده)‬ ‫‪3‬‬
‫‪15‬‬ ‫روكش‌برداري صحيح (مشاهده)‬ ‫‪4‬‬
‫‪20‬‬ ‫اندازه‌گيري صحيح قطر سيم‌ها (مشاهده)‬ ‫‪5‬‬
‫‪15‬‬ ‫مقايسه مقاديراندازه‌گيري شده باجدول‬ ‫‪6‬‬
‫‪15‬‬ ‫تنظيم گزارش كار (مشاهده)‬ ‫‪7‬‬
‫‪100‬‬ ‫جمع امتيازها‬ ‫‪8‬‬
‫‪100‬‬ ‫ايمني و بهداشتي و ‪NT‬‬ ‫‪9‬‬
‫ازهنرجويان بخواهيد به سؤاالت الگوي پرسش پاسخ دهند‪ .‬همچنين با مشاركت آنان‬
‫‪55‬‬ ‫سؤال‌هاي جديدي طراحي كنيد‪.‬‬
 ‫با مراجعه به منابع مختلف و اينترنت وجود يا نبود روابط ديگر براي محاسبه بوبين با‬ ‫پژوهش‬
‫هسته هوا را بررسي كنيد و نتايج را به كالس ارائه دهيد‪.‬‬

‫هوا پژوهش كنيد و نتايج را با هنرجويان‬ ‫بهترين روش براي انتخاب طول بوبين و‬
‫به بحث بگذاريد‪.‬‬ ‫قطر سيم با توجه به فضاي محدودي كه‬
‫با استفاده از نتايجي كه هنرجویان در‬ ‫در اختيار داريم را بيابيد و در كالس به‬
‫ارتباط با يافتن بهترين روش براي‬ ‫بحث بگذاريد‪.‬‬
‫تعيين ابعاد سيم‌پيچ به دست آورده‌اند‪،‬‬ ‫روابط مربوط به محاسبه بوبين را به‬
‫از طريق بارش فكري‪ ،‬بهترين راه را‬ ‫صورت تعاملي‪ ،‬مانند بارش فكري‪،‬‬
‫انتخاب و پيشنهاد دهيد‪.‬‬ ‫پرسش و پاسخ يا تفكر انتقادي آموزش‬
‫طراحي و حل چند تمرين‪ :‬با استفاده‬ ‫دهيد‪ .‬ضرورتي ندارد هنرجويان روابط‬
‫از تجربه كسب شده حداقل ‪ 4‬تمرين‬ ‫را به خاطر بسپارند‪ .‬كافي است آنها به‬
‫براي محاسبه بوبين ارائه و حل كنيد‪.‬‬ ‫راحتي بتوانند از روابط استفاده كنند‪.‬‬
‫        بررسي    كارگروهي  هنرجويان‪:‬‬ ‫اثبات روابط مورد نظر نيست‪ ،‬ولي الزم‬
‫تمرين‌هاي طراحي شده توسط گروه‌هاي‬ ‫است هنرجويان اين آگاهي را داشته‬
‫هنرجويي را با استفاده از خردجمعي‬ ‫باشندكه مرجع روابط علمي و عملي‬
‫مورد بررسي و ارزشيابي قراردهيد‪.‬‬ ‫ريشه علمي دارد و تصادفي نيست‪.‬‬
‫نصب نرم‌افزار‪ :‬مراحل نصب نرم‌افزار را‬ ‫شما نيز مانند هنرجويان در ارتباط با‬
‫اجرا كنید و در صورت نياز به هنرجويان‬ ‫روش‌هاي ديگر محاسبه بوبين با هسته‬
‫آموزش دهيد‪.‬‬
‫به سايت‌هاي اينترنتي مراجعه كنيد‪ .‬آيا نرم‌افزار ديگري براي محاسبه بوبين وجود‬ ‫پژوهش‬
‫دارد؟ نتيجه را با پژوهش هنرجويان مقايسه كنيد‪.‬‬

‫بهداشت داشته باشيد و در مواقع ضروري‬
‫تذكر دهيد‪.‬‬
‫ارزيابي كار ساخته شده را بر اساس‬
‫محصول نهايي و از طريق مشاهده فرايند‬
‫و مشاهده محصول نهايي انجام دهيد‪.‬‬
‫ارزشيابي را بر اساس نمون برگ‬
‫ارزشيابي انجام دهيد‪.‬‬
‫نتايج حاصل از بارش فكري هنرجويان را‬
‫به بحث بگذاريد و نتايج حاصل شده را براي‬
‫اصالح نمون برگ ارزشيابي به كار ببريد‪.‬‬
‫ساخت قرقره‪ :‬هنرجويان بايد بتوانند‬
‫با استفاده از آموخته‌هاي قبلي خود در‬
‫درس كار و فناوري قرقره را طراحي كنند‬
‫و بسازند‪.‬‬
‫به منظور جلوگيري از اتالف وقت و‬
‫تسلط در طراحي و ساخت قرقره‪ ،‬يك‬
‫نمونه قرقره بسازيد و بر اساس آن دستور‬
‫كار تهيه و در صورت نياز به هنرجويان‬
‫ارائه كنيد‪.‬‬
‫همواره تأكيد بر رعايت نكات ايمني و‬

‫‪56‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫نمون برگ ارزشيابي شایستگی های فنی‬

‫امتياز کسب شده‬ ‫امتياز پيشنهادي‬ ‫شاخص‌ها‬ ‫رديف‬

‫‪20‬‬ ‫داشتن نقشه كار‬ ‫‪1‬‬

‫‪20‬‬ ‫اجراي صحيح فرايند كار (مشاهده)‬ ‫‪2‬‬
‫‪20‬‬ ‫ابعاد صحيح (مشاهده محصول)‬ ‫‪3‬‬
‫‪15‬‬ ‫تميزي كار (مشاهده محصول)‬ ‫‪4‬‬
‫‪25‬‬ ‫استحكام (مشاهده محصول)‬ ‫‪5‬‬
‫‪100‬‬ ‫جمع امتيازها‬ ‫‪6‬‬
‫‪100‬‬ ‫ايمني و بهداشت و ‪NT‬‬ ‫‪7‬‬

‫ابتكار و خالقيت‬ ‫درباره چگونگي ساخت دستگاه‌هاي نشان داده شده توضيح دهيد و ذهن هنرجويان‬
‫را در ارتباط با ساخت اين دستگاه‌ها فعال كنيد‪ .‬نتايج گزارش هنرجويان را در كالس‬
‫به بحث بگذاريد‪.‬‬

‫مطالعه كنيد‬ ‫دفترچه راهنماي دستگاه بوبين‌پيچ موجود در كارگاه را در اختيار هنرجويان قرار‬
‫دهيد تا مطالعه كنند‪.‬‬

‫فيلم‬ ‫فيلم كاربرد دستگاه بوبين‌پيچ را نمايش دهيد‪ .‬عملكرد نمونه‌هاي واقعي دستگاه را‬
‫پس از نمايش فيلم به هنرجويان نشان دهيد‪.‬‬

‫پژوهش‬ ‫با مراجعه به اينترنت و ساير منابع درباره كاربرد انواع بوبين‌پيچ‌ها در زمينه‌هاي‬
‫مختلف تحقيق كنيد سپس گزارش هنرجويان را به بحث بگذاريد‪.‬‬

‫ترجمه كنيد‬ ‫در ترجمه راهنماي كاربرد دستگاه بوبين‌پيچ از زبان انگليسي به فارسي به هنرجويان‬
‫كمك كنيد‪ .‬قبل از ورود به كالس متن را ترجمه كنيد و به طوركامل ياد بگيريد‪.‬‬
‫توجه داشته باشيدكه هدف از ترجمه متن‪ ،‬كاربرد دستگاه با استفاده از دفترچه‬
‫راهنما است‪ .‬نمونه‌هاي ديگري از راهنماي كاربرد را نيز ترجمه كنيد‪.‬‬

‫‪57‬‬
 ‫نمونه ديگري از (‪)Instruction manual‬‬
‫‪,‬‬
‫‪[How It s Made] Building a Speaker bobin‬‬
‫‪Start at: 2 : 24‬‬
‫‪a) the core is mounted on the winding machine. Manual is the‬‬
‫    ‪same (or better), only problem is speed.‬‬ ‫‪Since actual hand‬‬
‫‪wind- ing takes 1 or 2 minutes, no big deal.‬‬
‫‪b) You must pre-cut the strip which will be your VC form.‬‬
‫‪Then degrease it very well with some kind of solvent and never‬‬
‫‪ever again touch its surface. Best sounding and easiest to wind‬‬
‫‪and glue is paper, only problem is that it does not handle much‬‬
‫‪power.‬‬

‫شكل ‪ - 12‬دستگاه بوبین‌پیچ‬

‫قبل از هنرجويان فيلم مشخصات ابزار و نكات ايمني مربوط به آنها را مشاهده كنيد‬ ‫فيلم‬
‫و در هنگام نمايش در كالس از طريق پرسش و پاسخ آموزش را عمق دهيد‪.‬‬

‫هم زمان با آموزش‪ ،‬قطعات را براي هنرجويان به نمايش در آوريد و روي راهنماي‬ ‫نمايش قطعات‬
‫كاربرد به زبان انگليسي تأكيد و تمرين كنيد‪.‬‬

‫وكمك به هنرجويان در ترجمه راهنماي‬ ‫فيلم پيچيدن بوبين را براي هنرجويان‬

‫كاربرد دستگاه‪.‬‬
‫طراحي سؤاالت جديد در راستاي فراگيري‬
‫دستگاه پل ‪ LCR‬متر با استفاده از‬
‫راهنماي كاربرد به زبان انگليسي‪.‬‬
‫توزيع و تقسيم‌بندي دفترچه راهنماي‬
‫كاربرد بين هنرجويان و ترجمه كامل‬
‫آن به صورت يك كار تيمي‪.‬‬
‫بررسي ترجمه‌هاي انجام شده‪ ،‬اصالح و‬
‫نمايش دهيد‪.‬‬
‫نظارت براجراي صحيح بوبين پيچي به‬
‫وسيلهٔ هنرجويان ‪.‬‬
‫ارزشيابي فعاليت هنرجويان از طريق‬
‫فرايند اجراي كار و مشاهده محصول‪.‬‬
‫فيلم اندازه‌گيري بوبين را براي هنرجويان‬
‫نمايش دهيد‪.‬‬
‫تشريح اصول كار دستگاه پل‪ LCR‬متر‬

‫‪58‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫ارزشيابي فعاليت هنرجويان از طريق‬ ‫ارزشيابي آنها با كمك هنرجويان‪.‬‬

‫فرايند اجراي كار و مشاهده محصول‪.‬‬ ‫فيلم پيچيدن بوبين را براي هنرجويان‬
‫دريافت بوبين‌هاي ساخته شده و بايگاني‬ ‫نمايش دهيد‪.‬‬
‫آنها براي كار در آزمايش‌هاي بعدي‪.‬‬ ‫نظارت براجراي صحيح بوبين‌پيچي به‬
‫وسیله هنرجويان‪.‬‬
‫ٔ‬

‫محاسبه بوبين چنداليه‬

‫دانش افزایی‬ ‫اگر ضريب خودالقائي زياد باشد‪ ،‬پيچيدن سيم به‌صورت يك اليه باعث بزرگ شدن‬
‫بوبين مي‌شود لذا بوبين را به صورت چند اليه مي‌پيچند‪ .‬شكل ‪ 13‬يك بوبين چنداليه‬
‫را نشان مي‌دهد‪.‬‬

‫شكل ‪ -13‬مشخصات بوبين چند اليه‬

‫‪ l‬طول سيم‌پيچ برحسب سانتي متر‪e ،‬‬ ‫با معلوم بودن ‪ Dmin‬و ‪ Dmax‬قطر متوسط‬
‫عمق سيم‌پيچ برحسب سانتي‌متر و ‪N‬‬ ‫يعني ‪ Dave‬را به دست مي‌آوريم‪.‬‬
‫تعداد دور بوبين است‪.‬‬
‫اگر فقط ‪ Dmin‬معلوم باشد به‌صورت زير‬ ‫‪Dave = D‬‬ ‫‪+ Dmin‬‬
‫ــــــــــــــ‬
‫‪max‬‬
‫عمل مي‌كنيم‪.‬‬ ‫‪2‬‬
‫الف) محاسبه قطر سيم عيناً شبيه محاسبات‬ ‫براي به دست آوردن عمق سيم پيچ (‪ )e‬از‬
‫قطرسيم در بوبين يك اليه است‪.‬‬ ‫رابطه زیر استفاده مي‌كنيم‪:‬‬
‫ب) تعداد دور در يك اليه از رابطه ‪l‬‬
‫ـــ = ‪n‬‬ ‫‪Dmax- Dmin‬‬
‫‪d‬‬
‫به‌دست مي‌آيد‪.‬‬ ‫ــــــــــــــ = ‪e‬‬
‫‪2‬‬
‫پ) اگر بوبين را يك اليه فرض كنيم‬ ‫با استفاده از رابطه‪:‬‬
‫از ‪ Dmin‬مي‌توان تعداد دور يعني ‪ N‬را‬
‫‪L = 0/08D‬‬ ‫‪N2‬‬
‫‪2‬‬
‫ـــــــــــــــــ‬
‫‪ave‬‬
‫به دست آورد‪:‬‬ ‫‪3Dave+9l+10e‬‬
‫‪L = 0/08D‬‬ ‫‪min N‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫ـــــــــــــــــ‬ ‫مقدار ضريب خودالقائي ‪ L‬محاسبه مي‌شود‪.‬‬
‫‪3Dmin+9l‬‬
‫كه در آن‪:‬‬
‫)‪L(3D+9l‬‬
‫‪ L‬ضريب خودالقائي برحسب ميكرو هانري‪،‬‬
‫ـــــــــــــ = ‪N‬‬ ‫‪ Dave‬قطر متوسط برحسب سانتي‌متر‪،‬‬
‫‪√ 0/08D2min‬‬
‫‪59‬‬
‫ث) عمق سيم پيچ برحسب سانتی‌متر‬ ‫ت) بعد از محاسب ْه تعداد دور فرضي تعداد‬
‫‪ e= n'×d‬است‪.‬‬ ‫اليه‌ها را به‌دست مي‌آوريم‪:‬‬
‫ج) قطر متوسط از ‪ Dave=Dmin+e‬به‌دست‬
‫‪N‬‬
‫مي‌آيد‪.‬‬ ‫ــــ = '‪= n‬تعداد اليه‌ها‬
‫‪n‬‬

‫مراحل محاسبه و اجراي يك بوبين چنداليه‬

‫الف) ابعاد قرقره را متناسب با فضاي موجود انتخاب كنيد‪.‬‬
‫ب) قطر سيم را باتوجه به جريان محاسبه كنيد ‪.‬‬
‫پ)تعداد دور فرضي را براي بوبين يك اليه محاسبه كنيد‪.‬‬
‫ت) ‪ Dave‬و ‪ e‬را محاسبه كنيد‪.‬‬
‫)‪(3D+9l‬‬
‫را قرار دهيد‪،‬‬ ‫‪Nd2‬‬
‫ــــــ‬ ‫= ‪ N‬به جاي ‪ e‬مساوي آن‬ ‫ــــــــــــ ‪L‬‬ ‫ه) در رابطه‬
‫‪l‬‬ ‫√‬ ‫‪0/08D2‬‬
‫سپس ‪ N‬را به دست آوريد‪ ،‬به فرمول نهايي زير مي‌رسيد‪.‬‬

‫‪10‬‬ ‫)‪    10 Ld2 2+ 0/32LD2ave(3Dave+9l‬‬

‫)ـــــــــ( √ ‪Ld2 ±‬‬
‫ـــــــــ‬
‫‪l‬‬ ‫‪l‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ = ‪N‬‬
‫‪0/16D2ave‬‬

‫مثال ‪ :‬بوبيني با ضريب خودالقائي ‪ 10‬ميلي هانري را براي جريان ‪ 200‬ميلي‌آمپر با‬ ‫دانش افزایی‬
‫قرقره اي به ابعاد ‪ Dmin =1/5 cm‬و ‪ l=2 cm‬طراحي و محاسبه كنيد‪.‬‬

‫حل‪ :‬الف) ‪ Dmin =1/5 cm‬و ‪l=2 cm‬‬

‫ب) محاسبه تعداد دور فرضي براي يك اليه‪:‬‬

‫ــــــــــــــــــــ = )‪L(3D+9l‬‬
‫ــــــــــــ = )‪104(3×1/5+9×2‬‬
‫دور‪22/5×104 = 1118‬‬
‫ـــــــــــــ = ‪N‬‬
‫‪√ 0/08D‬‬ ‫‪2‬‬
‫)‪√ 0/08(1/5‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪√ 0/18‬‬

‫پ) قطرسيم كه در بوبين يك اليه محاسبه شد‪.‬‬

‫‪d = 0/25 mm‬‬
‫ـــــــ = ‪l‬‬
‫‪2 = 80‬‬
‫ـــ = ‪n‬‬ ‫ث) دور يك اليه‬
‫‪d 0/025‬‬

‫ـــــــ =  ‪N‬‬
‫ج) تعداد اليه ‪1118 = 13/97 ≅ 14‬‬
‫ـــ = '‪n‬‬
‫‪n‬‬ ‫‪80‬‬
‫چ) محاسبة تعداد دور‬
‫]ــــــــــــــــــــ[ √ ‪10×104×(0/025)2 ±‬‬
‫ــــــــــــــــــــ‬ ‫‪    10×104×(0/025)2 2+ 0/32×10‬‬ ‫‪4‬‬
‫)‪×(1/85)2(3×1/85+9×2‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫)‪0/16×(1/85‬‬ ‫‪2‬‬
‫ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ = ‪N‬‬
‫)‪0/16×(1/85‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪60‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫‪31/25 ± 508/81‬‬
‫ــــــــــــــــــــ = ‪N‬‬ ‫دور ‪540 = 10000‬‬
‫ــــــ = ‪N‬‬
‫‪0/54‬‬ ‫‪0/54‬‬

‫‪e = d×n' = 0/025×14=0/35cm‬‬ ‫چ) عمق سيم‌پیچ‬

‫‪Dave=Dmin+ e =1/5+0/35=1/85cm‬‬ ‫ح) قطر متوسط‬

‫پس مشخصات اين بوبين به قرار زير است‬

‫‪Dave= 1/85 cm‬‬ ‫‪e=0/35 cm‬‬ ‫‪l=2 cm‬‬ ‫دور‪N=1000‬‬

‫نمون برگ ارزشيابي شایستگی های فنی‬

‫امتياز کسب شده‬ ‫امتياز پيشنهادي‬ ‫شاخص‌ها‬ ‫رديف‬
‫‪20‬‬ ‫استفاده صحيح از دستگاه‬ ‫‪1‬‬
‫‪20‬‬ ‫اجراي صحيح فرايند كار‬ ‫‪2‬‬
‫‪20‬‬ ‫اندازه‌گيري صحيح‬ ‫‪3‬‬
‫‪15‬‬ ‫دقت در اتصال مدار‬ ‫‪4‬‬
‫‪25‬‬ ‫مستندسازي و گزارش كار‬ ‫‪5‬‬
‫‪100‬‬ ‫جمع امتيازها‬ ‫‪6‬‬
‫‪100‬‬ ‫ايمني و بهداشت و ‪NT‬‬ ‫‪7‬‬

‫و براي هنرجويان نيز به نمايش در آوريد‪.‬‬ ‫براي ارتقاء سطح علمي خود فصل‬
‫به هنرجويان چگونگي نصب نرم‌افزار و‬ ‫اول ماشين‌هاي الكتريكي‪ DC‬با عنوان‬
‫استفاده ازآن را آموزش دهيد و بر عملكرد‬ ‫الکترومغناطيس را مطالعه كنيد‪.‬‬
‫آنان نظارت دقيق داشته باشيد‪.‬‬ ‫فيلم تأثیر هسته ازجنس مواد مختلف در‬
‫ضریب خودالقایی بوبین را مشاهده كنيد‬

‫‪61‬‬
 ‫نمون برگ ارزشيابي شایستگی های فنی‬
‫امتياز کسب شده‬ ‫امتياز پيشنهادي‬ ‫شاخص‌ها‬ ‫رديف‬

‫‪20‬‬ ‫داشتن نقشه كار‬ ‫‪1‬‬

‫‪20‬‬ ‫اجراي صحيح فرايند كار (مشاهده)‬ ‫‪2‬‬
‫‪20‬‬ ‫ابعاد صحيح (مشاهده محصول)‬ ‫‪3‬‬
‫‪15‬‬ ‫استفاده صحيح از دستگاه‬ ‫‪4‬‬
‫‪25‬‬ ‫اندازه‌گيري صحيح‬ ‫‪5‬‬
‫‪100‬‬ ‫جمع امتيازها‬ ‫‪6‬‬
‫‪100‬‬ ‫ايمني و بهداشت و ‪NT‬‬ ‫‪7‬‬

‫فيلم تأثیر هسته ازجنس مواد مختلف در ضریب خودالقایی بوبین را مشاهده كنيد‬ ‫فيلم‬
‫و براي هنرجويان نيز به نمايش در آوريد‪.‬‬

‫مقايسه كنيد و براساس نمون برگ‪8-1‬‬ ‫به هنرجويان چگونگي نصب نرم‌افزار و‬
‫( تحلیل استاندارد عملکرد کار) و نمون‬ ‫استفاده ازآن را آموزش دهيد و بر عملكرد‬
‫برگ ‪( 9-1‬ارزشيابي) فعاليت عملي آنان‬ ‫آنان نظارت دقيق داشته باشيد‪.‬‬
‫را ارزشيابي كنيد‪.‬‬ ‫نمونه‌هايي از فيلم‌هاي آموزشي‬
‫گزارش كار هنرجويان را مشاهده كنيد و‬ ‫استفاده شده در اين تكليف كاري را به‬
‫بر اساس نمون برگ‪( 8-1‬تحلیل استاندارد‬ ‫نمايش در آوريد و از طريق پرسش و‬
‫عملکرد کار) و نمون برگ ‪( 9-1‬ارزشيابي)‬ ‫پاسخ هنرجويان را بر اساس نمون برگ‬
‫آن را ارزشيابي كنيد‪.‬‬ ‫‪( 8-1‬تحلیل استاندارد عملکرد کار)‬
‫از محتواي نظري آموزش داده شده‬ ‫و نمون برگ ‪( 9-1‬ارزشيابي) مورد‬
‫انواع سؤال‌هايي مانند سؤال‌هاي تشريحي‪،‬‬ ‫ارزشيابي قرار دهيد‪.‬‬
‫كوتاه پاسخ‪ ،‬چند گزينه‌اي‪ ،‬صحيح – غلط‪،‬‬ ‫نمونه‌هايي از نرم‌افزارآموزشي استفاده‬
‫پركردني و جوركردني طراحي كنيد و بر‬ ‫شده در اين تكليف كاري را به نمايش در‬
‫اساس نمون برگ‪( 8-1‬تحلیل استاندارد‬ ‫آوريد و از طريق پرسش و پاسخ و بر اساس‬
‫عملکرد کار) و نمون برگ ‪( 9-1‬ارزشيابی)‬ ‫نمون برگ ‪( 8-1‬تحلیل استاندارد عملکرد‬
‫آن را ارزشيابي كنيد‪.‬‬ ‫کار) و نمون برگ ‪( 9-1‬ارزشيابي) مورد‬
‫ارزشيابي قرار دهيد‪.‬‬
‫بوبين‌هاي ساخته شده توسط هنرجويان‬
‫را مشاهده كنيد و از آنان بخواهيد به‬
‫صورت انفرادي مقادير ضريب خودالقائي‬
‫را اندازه بگيرند‪ ،‬مقادير اندازه‌گيري شده‬
‫را با مقادير ثبت شده در دفتر گزارش كار‬

‫‪62‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫ايمني‬ ‫براساس نمون برگ‪( 8-1‬تحلیل استاندارد عملکرد کار) و نمون برگ ‪9-1‬‬
‫(ارزشيابي)‪ ،‬موارد ايمني را از طريق مشاهده و پرسش و پاسخ مورد ارزشيابي قرار‬
‫دهيد‪.‬‬
‫زيست محيطي‬ ‫براساس نمون برگ‪( 8-1‬تحلیل استاندارد عملکرد کار) و نمون برگ ‪9-1‬‬
‫(ارزشيابي)‪ ،‬موارد زيست محيطي را از طريق مشاهده و پرسش و پاسخ مورد ارزشيابي‬
‫قرار دهيد‪.‬‬

‫‪63‬‬
 ‫كاربرگ ارزشيابي مراحل كار‬
‫مرحله كار‪ :‬تشريح ساختمان بوبين‬
‫كار‪:‬پيچيدن يك نمونه بوبين ساده در حد ‪ mH‬و ‪μH‬‬
‫تاریخ‪:‬‬ ‫کد کار‪0107 :‬‬ ‫نام و نام خانوادگی هنرجو‪:‬‬
‫بارم آزمون‪20:‬نمره‬ ‫آزمون نظری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬
‫نادرست‬ ‫درست‬ ‫‪ )1‬سلف‌های با هسته هوا معموالً ابعادی بزرگ دارند‪.‬‬
‫ــــــ ‪ 4‬باشد‪ .‬قطر سیم را برای عبور جریان ‪ 1‬آمپر محاسبه کنید‪.‬‬
‫‪ )2‬اگر چگالی جریان برای یک سیم ‪A‬‬
‫‪mm2‬‬
‫‪.............................................. )3‬‬
‫بارم آزمون‪---- :‬‬ ‫آزمون نرم‌افزاری‪--------- :‬‬
‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫آزمون سخت‌افزاری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬
‫‪ )1‬میکرومتری را در اختیار بگیرید‪.‬‬
‫‪ )2‬دو نمونه سیم الکی را در اختیار بگیرید‪.‬‬
‫…………= ‪d1 =………… d2‬‬ ‫‪ )3‬قطر سیم‌های الکی را با روکش اندازه بگیرید‪.‬‬
‫‪ )4‬توسط سمباده نرم قسمت پوشش الکی سیم را بردارید‪.‬‬
‫…………= ‪d1 =………… d2‬‬ ‫‪ )5‬قطر سیم الکی بدون روکش را اندازه بگیرید‪.‬‬
‫‪ )6‬تفاوت قطر سیم‌ها را (با روکش و بدون روکش) محاسبه کنید‪.‬‬
‫‪....................................................... )7‬‬
‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫شایستگی‌های غیر فنی‪:‬‬
‫‪ 6‬نمره‬ ‫‪ )1‬رعایت نکات ایمنی دستگاه‌ها (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫         ‪ 4‬نمره‬ ‫‪ )2‬دقت و تمرکز در اجرای کار (از طريق مشاهده)‬
‫‪ 4‬نمره‬ ‫‪ )3‬رعایت ارگونومی هنگام کار (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫        ‪2‬نمره‬ ‫‪ )4‬مسئوليت‌پذيري در هنگام ارشد بودن در كارگاه‬
‫     ‪2‬نمره‬ ‫‪ )5‬مشاركت در كار گروهي هنگام كار با هم‌گروهي خود و ساير گروه‌ها‬
‫     ‪1‬نمره‬ ‫‪ )6‬روحيه پاسخ‌دهي‬
‫‪1‬نمره‬ ‫‪ )7‬روحيه پرسش‌گري‬
‫کلیه آزمون‌ها بر اساس استاندارد عملکرد نمون‌برگ ‪ 1-8‬انجام می‌شود‪.‬‬

‫‪64‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫كاربرگ ارزشيابي مراحل كار‬

‫مرحله كار‪ :‬محاسبه پیچیدن دو نوع بوبين‬
‫كار‪ :‬پيچيدن يك نمونه بوبين ساده در حد ‪ mH‬و ‪μH‬‬
‫تاریخ‪:‬‬ ‫کد کار‪0107 :‬‬ ‫نام و نام خانوادگی هنرجو‪:‬‬
‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫آزمون نظری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬
‫‪ )1‬مراحل محاسبه یک بوبین یک الیه با هسته هوا را به ترتیب اجرای کار شرح دهید‪.‬‬
‫‪ )2‬برای محاسبه ضریب خودالقایی بوبین با هسته هوا از رابطه  ‪0/08D2N2‬‬
‫ـــــــــــــ = ‪ L‬استفاده می‌کنیم‪ .‬واحدهای ‪L,‬‬
‫‪3D+9l‬‬
‫‪ D, l‬را بنویسید‪.‬‬
‫‪ )3‬قطر سیمی پس از محاسبه برابر ‪ d=0/23 mm‬به دست آمد‪ .‬سیم با قطر ‪ 0/23‬وجود ندارد‪ ،‬ولی سیم با‬
‫قطر ‪ 0/2‬میلی‌متر و ‪ 0/25‬میلی‌متر موجود است‪ .‬انتخاب کدام قطر مناسب‌تر است؟ چرا؟‬
‫‪.................................. )4‬‬
‫بارم آزمون‪ 8 :‬نمره‬ ‫آزمون نرم‌افزاری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬
‫‪ )1‬نرم‌افزار محاسبه‌گر بوبین یک الیه را نصب کنید‪.‬‬
‫‪ )2‬بوبین با ضریب خودالقایی ‪ 50µH‬طراحی کنید‪ .‬جریان عبوری از سیم‌پیچ ‪ 500mA‬و قطر قرقره‬
‫‪ D = 2 cm‬و چگالی جریان ‪A‬‬
‫ــــــ ‪ j = 4‬است‪.‬‬
‫‪mm2‬‬
‫‪ )3‬مشخصات بوبین فوق را با نرم‌افزار محاسبه کنید‪.‬‬
‫‪ )4‬مقادیر به دست آمده با نرم‌افزار را با مقادیر محاسبه شده مقایسه کنید‪.‬‬
‫‪................................... )5‬‬

‫بارم آزمون‪ 12 :‬نمره‬ ‫آزمون سخت‌افزاری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬

‫‪ )1‬محاسبات در مورد بوبین ‪ 50µH‬را بازبینی و در صورت نیاز اصالح کنید‪.‬‬
‫‪ )2‬سیم مناسب را انتخاب و قطر آن را با میکرومتر اندازه بگیرید و یادداشت کنید‪d =……mm .‬‬
‫‪ )3‬با رعایت کلیه نکات اجرایی در پیچیدن بوبین‪ ،‬بوبین محاسبه شده را توسط دستگاه بوبین‌پیچ بپیچید‪.‬‬
‫‪ )4‬توسط دستگاه ‪ LCR‬متر‪ ،‬ضریب خوالقائی بوبین پبچيده شده را اندازه بگیرید‪L=………… µH .‬‬
‫‪ )5‬در صورت وجود اختالف اندک‪ ،‬با کم و یا زیاد کردن دور بوبین‪ ،‬ضریب خودالقایی را اصالح کنید‪.‬‬
‫‪..................................................... )6‬‬

‫بارم آزمون‪ 20     :‬نمره‬ ‫شایستگی‌های غیر فنی‪:‬‬

‫     ‪ 6‬نمره‬ ‫‪ )1‬رعایت نکات ایمنی دستگاه‌ها (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫     ‪ 4‬نمره‬ ‫‪ )2‬دقت و تمرکز در اجرای کار (از طريق مشاهده)‬
‫            ‪ 4‬نمره‬ ‫‪ )3‬رعایت ارگونومی هنگام کار (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫     ‪2‬نمره‬ ‫‪ )4‬مسئوليت‌پذيري در هنگام ارشد بودن در كارگاه‬
‫‪2‬نمره‬ ‫‪ )5‬مشاركت در كار گروهي هنگام كار با هم‌گروهي خود و ساير گروه‌ها‬
‫‪1‬نمره‬ ‫‪ )6‬روحيه پاسخ‌دهي‬
‫    ‪1‬نمره‬ ‫‪ )7‬روحيه پرسش‌گري‬
‫کلیه آزمون‌ها بر اساس استاندارد عملکرد نمون‌برگ ‪ 1-8‬انجام می‌شود‪.‬‬
‫‪65‬‬
 ‫كاربرگ ارزشيابي مراحل كار‬
‫مرحله كار‪ :‬بوبين با هسته آهني و هسته فريت‬
‫كار‪ :‬پيچيدن يك نمونه بوبين ساده در حد ‪ mH‬و ‪μH‬‬
‫تاریخ‪:‬‬ ‫کد کار‪0107 :‬‬ ‫نام و نام خانوادگی هنرجو‪:‬‬
‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫آزمون نظری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬
‫‪ )1‬میزان نفوذ خطوط نیروی مغناطیسی در مواد مغناطیس شونده را ‪ ........‬می‌نامند و آن را با ‪ ...............‬نشان‬
‫می‌دهند‪.‬‬
‫‪ )2‬نیکل و کبالت جزء مواد فرومغناطیسی و مس و برنج مواد غیر مغناطیسی هستند‪.‬‬
‫نادرست‬ ‫درست‬
‫‪.............................. )3‬‬
‫بارم آزمون‪-------:‬‬ ‫آزمون نرم‌افزاری‪--------------- :‬‬
‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫آزمون سخت‌افزاری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬
‫‪ )1‬بوبین ساخته شده با ضریب خودالقایی ‪ 50µH‬را در اختیار بگیرید‪.‬‬
‫‪ )2‬هسته‌هایی از جنس آهن‪ ،‬پالستیک و فریت را در هر مرحله در داخل سوراخ قرقره بوبین قرار دهید و‬
‫مقدار اندوکتانس بوبین را با ‪ LCR‬متر اندازه بگیرید و سپس جدول را کامل کنید‪.‬‬
‫هسته فریت‬ ‫هسته پالستیک‬ ‫هسته آهن‬ ‫هسته هوا‬ ‫جنس هسته‬

‫‪ L‬برحسب ‪µH‬‬
‫‪)3‬کدام جنس هسته فوران‌های مغناطیسی را به خوبی از خود عبور می‌دهد و باعث افزایش ضریب خودالقایی‬
‫می‌شود؟‬
‫‪........................................... )4‬‬
‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫شایستگی‌های غیر فنی‪:‬‬
‫‪ 6‬نمره‬ ‫‪ )1‬رعایت نکات ایمنی دستگاه‌ها (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫‪ 4‬نمره‬ ‫‪ )2‬دقت و تمرکز در اجرای کار (از طريق مشاهده)‬
‫‪ 4‬نمره‬ ‫‪ )3‬رعایت ارگونومی هنگام کار (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫‪2‬نمره‬ ‫‪ )4‬مسئوليت‌پذيري در هنگام ارشد بودن در كارگاه‬
‫‪2‬نمره‬ ‫‪ )5‬مشاركت در كار گروهي هنگام كار با هم‌گروهي خود و ساير گروه‌ها‬
‫‪1‬نمره‬ ‫‪ )6‬روحيه پاسخ‌دهي‬
‫‪1‬نمره‬ ‫‪ )7‬روحيه پرسش‌گري‬
‫کلیه آزمون‌ها بر اساس استاندارد عملکرد نمون‌برگ ‪ 1-8‬انجام می‌شود‪.‬‬

‫‪66‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫كاربرگ ارزشيابي واحد يادگيري ‪2‬‬

‫كار‪ :‬پيچيدن يك نمونه بوبين ساده در حد ‪ mH‬و ‪μH‬‬
‫تاریخ‪:‬‬ ‫کد کار‪0107 :‬‬ ‫نام و نام خانوادگی هنرجو‪:‬‬
‫بارم آزمون‪ 20:‬نمره‬ ‫آزمون نظری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬
‫‪ )1‬برای کاهش ظرفیت خازن‌های پراکنده پیچیدن سیم‌پیچ به روش ‪ ..........‬انجام می‌گیرد‪.‬‬
‫‪ )2‬اگر بخواهیم بوبینی با ضریب خودالقاء ‪ 200µH‬را روی قرقره‌ای به قطر ‪ 1cm‬و در طول ‪ 8cm‬بپیچیم‪،‬‬
‫تعداد دور سیم‌پیچ را محاسبه کنید‪.‬‬
‫‪ )3‬کدام گزینه محاسبه قطر سیم را نشان می‌دهد؟‬
‫‪I‬‬ ‫‪j‬‬ ‫‪I‬‬
‫ــــ ‪1/13‬‬ ‫ت)‬ ‫ــــ ‪1/13‬‬ ‫پ)‬ ‫ــــ ‪1/13‬‬ ‫ب)‬ ‫الف) ‪j‬‬
‫ــــ√ ‪1/13‬‬
‫‪√ j‬‬ ‫‪   I‬‬ ‫‪   j‬‬
‫‪I‬‬
‫‪.............................)4‬‬
‫بارم آزمون‪ 8 :‬نمره‬ ‫آزمون نرم‌افزاری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬
‫‪ )1‬نرم‌افزار محاسبه‌گر بوبین یک الیه را نصب کنید‪.‬‬
‫‪A‬‬
‫ـــــــ ‪    4‬و‬ ‫‪ )2‬بوبینی با ضریب خودالقایی ‪ 200‬میکروهانری را با هسته هوا محاسبه کنید‪ .‬چگالی جریان   ‬
‫‪   mm2‬‬
‫جریان عبوری از سیم‌پیچ ‪ 100mA‬و قطر قرقره ‪ 2cm‬در نظر گرفته شود‪.‬‬
‫‪ )3‬مشخصات بوبین فوق را با نرم‌افزار محاسبه کنید‪.‬‬
‫‪ )4‬محاسبات نرم‌افزاری و سخت‌افزاری را با هم مقایسه کنید‪ .‬در صورت وجود اختالف علت را توضیح دهید‪.‬‬
‫‪.............................. )5‬‬
‫بارم آزمون‪ 12 :‬نمره‬ ‫آزمون سخت‌افزاری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬
‫‪ )1‬محاسبات بوبین ‪ 200µH‬را مورد بازبینی قرار دهید و در صورت نیاز اصالح کنید‪.‬‬
‫‪d=…….. mm‬‬ ‫‪ )2‬سیم مناسب را انتخاب و قطر آن را با میکرومتر اندازه بگیرید‪.‬‬
‫‪ )3‬قطر سیم انتخابی را با قطر سیم محاسبه شده مقایسه کنید‪.‬‬
‫‪ )4‬با رعایت کلیه نکات اجرایی در پیچیدن بوبین‪ ،‬بوبین محاسبه شده را توسط دستگاه بوبین‌پیچ‪ ،‬بپیچید‪.‬‬
‫‪ )5‬توسط دستگاه ‪ LCR‬متر ضریب خودالقایی بوبین پیچیده شده را اندازه بگیرید‪.‬‬
‫‪L =……….µH‬‬
‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫شایستگی‌های غیر فنی‪:‬‬
‫‪ 6‬نمره‬ ‫‪ )1‬رعایت نکات ایمنی دستگاه‌ها (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫‪ 4‬نمره‬ ‫‪ )2‬دقت و تمرکز در اجرای کار (از طريق مشاهده)‬
‫‪ 4‬نمره‬ ‫‪ )3‬رعایت ارگونومی هنگام کار (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫   ‪2‬نمره‬ ‫‪ )4‬مسئوليت‌پذيري در هنگام ارشد بودن در كارگاه‬
‫             ‪2‬نمره‬ ‫‪ )5‬مشاركت در كار گروهي هنگام كار با هم‌گروهي خود و ساير گروه‌ها‬
‫              ‪1‬نمره‬ ‫‪ )6‬روحيه پاسخ‌دهي‬
‫             ‪1‬نمره‬ ‫‪ )7‬روحيه پرسش‌گري‬
‫کلیه آزمون‌ها بر اساس استاندارد عملکرد نمون‌برگ ‪ 1-8‬انجام می‌شود‪.‬‬

‫‪67‬‬
 ‫تدريس فصل دوم‪:‬کمیت‌های پایه الکتریکی‬
‫واحدیادگیری‪:3‬‬
‫اندازه‌گیری ولتاژ و جریان ‪ DC‬و ‪AC‬‬

‫اندازه‌گیری ولتاژ و جریان ‪ DC‬و ‪AC‬‬

‫در فرايند تدريس فصل دوم نيز بايد به نكات اساسي ذكرشده در فصل اول توجه ويژه‬
‫داشته باشيم ‪.‬‬

‫به هنرجویان توصیه کنید که پویا نمایی جریان ‪ AC‬و ‪ DC‬را در ساعات غیردرسی‬
‫پويا نمايي‬
‫مشاهده کنند‪ ،‬سپس آن را در کالس به نمایش در آورید و از هنرجویان بخواهید در‬
‫مورد آن بحث کنند‪.‬‬

‫از هنرجویان بخواهید فیلم تولید جریان ‪ AC‬را در خارج از ساعات درسی مالحظه‬ ‫فيلم‬
‫کنند‪ ،‬سپس فیلم را در کالس به نمایش در آورید و از هنرجویان بخواهید در مورد‬
‫آن بحث کنند‪.‬‬

‫‪ -1‬جریان‌های ‪ DC‬ثابت و متغیر و ‪ AC‬را به نمایش درآورید‪.‬‬ ‫فعاليت هنرآموز‬

‫‪-2‬نتایج مربوط به پژوهش‌های کمترین و بیشترین فرکانس‌های تولیدی مغز انسان‬
‫را مورد بررسی قرار دهید‪.‬‬

‫از آنجا كه با مرور زمان سيكل‌ها تداوم مي‌يابد تا زماني‌كه منبع روشن است‪ ،‬تعداد‬ ‫فكر كنيد‬
‫سيكل‌ها يا چرخه‌ها ادامه دارد و بنابراين براي تعداد چرخه‌ها نمي‌توان حدي قائل‬
‫شد‪ ،‬مگر اين كه دستگاه خاموش شود‪.‬‬

‫‪-1‬تحقیق در مورد فرکانس‌کار میکروفر را مورد بررسی قرار دهید و بهترین تحقیق‬ ‫فعاليت هنرآموز‬
‫را به کالس ارائه دهید‪:‬‬
‫س کار میکروفر‪:‬معموالً ‪ 2450‬مگا هرتز است‪.‬‬
‫‪-2‬پاسخ پژوهش مربوط به فرکان ‌‬

‫نتایج پژوهش هنرجویان در مورد فرکانس و طول موج چند ایستگاه رادیویی را مورد‬ ‫بررسيپژوهش‌ها‬
‫بررسی قرار دهید و بهترین پژوهش را در کالس مطرح نمایید‪.‬‬

‫‪68‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫فيلم‬ ‫فیلم مربوط به شکافتن باتری را برای هنرجویان به نمایش درآورید ودر مورد رعایت‬
‫ایمنی و بهداشت به آنان تذکر دهید و از آنان بخواهید که هرگز این کار را انجام‬
‫ندهند‪.‬‬

‫بررسيپژوهش‌ها‬ ‫‪ -1‬نتایج تحقیق هنرجویان در مورد مشخصات چند نوع باتری را بررسی کنید و‬
‫بهترین تحقیقات را در کالس به بحث بگذارید‪.‬‬
‫‪- 2‬پژوهش هنرجویان در مورد باتری خورشیدی و ترموپیل را مورد بررسی قرار دهید‬
‫و تحقیقات مناسب را به کالس ارائه دهید‪.‬‬
‫‪ -3‬كارگروهي در مورد آمپر ساعت را مورد بررسی قرار دهید و نتایج صحیح را‬
‫جمع‌بندی نمایید‪.‬‬
‫‪-4‬نتایج تحقیق هنرجویان در مورد نیروگاه زمین گرمایی را مورد بررسی قرار دهید‬
‫و بهترین تحقیقات رابه کالس ارائه دهید‪.‬‬

‫فعاليت هنرآموز‬
‫‪ -1‬بر فعالیت گروهی هنرجویان در هنگام اوراق نمودن ترانسفورماتور مستعمل‬
‫نظارت کامل کنید و اطالعات کشف شده توسط هنرجویان را جمع‌بندی نمایید‪.‬‬

‫بررسيپژوهش‌ها‬ ‫‪ -2‬نتایج پژوهش هنرجویان در مورد ترانسفورماتور یک به یک را مورد بررسی‬

‫قراردهید‪ ،‬بهترین پژوهش را در کالس معرفی کنید‪.‬‬

‫نمون برگ ارزشيابي شایستگی های فنی‬

‫امتيازكسب شده‬ ‫امتياز پيشنهادي‬ ‫شاخص‌ها‬ ‫رديف‬

‫‪10‬‬ ‫بستن صحیح مدار‬ ‫‪1‬‬

‫‪20‬‬ ‫استفاده صحيح از دستگاه‬ ‫‪2‬‬
‫‪15‬‬ ‫اندازه‌گیری صحیح کمیت‌های مدار در‬ ‫‪3‬‬
‫مدار نرم‌افزاری‬
‫‪15‬‬ ‫اندازه‌گیری صحیح کمیت‌های مدار در‬ ‫‪4‬‬
‫مدار سخت‌افزاری‬
‫‪25‬‬ ‫تسلط بر مباحث نظری‬ ‫‪5‬‬
‫‪15‬‬ ‫پاسخ صحیح الگوی پرسش‬ ‫‪6‬‬
‫‪100‬‬ ‫جمع امتيازها‬ ‫‪7‬‬
‫‪100‬‬ ‫ايمني و بهداشت و ‪NT‬‬ ‫‪8‬‬

‫‪69‬‬
 ‫كاربرگ ارزشيابي مراحل كار‬
‫مرحله كار‪ :‬تشريح ولتاژهاي ‪ DC‬و ‪AC‬‬
‫كار‪ :‬اندازه‌گيري ولتاژها و جريان ‪ DC‬و ‪AC‬‬
‫تاریخ‪:‬‬ ‫کد کار‪0103 :‬‬ ‫نام و نام خانوادگی هنرجو‪:‬‬
‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫آزمون نظری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬
‫‪ )1‬جریان الکتریکی به سه دسته جریان ‪ .........‬و جریان ‪ .........‬و ‪ ..........‬تقسیم‌بندی می‌شوند‪.‬‬
‫‪ DC )2‬اول کلمات انگیسی ‪ ................‬و ‪ AC‬اول کلمات انگلیسی ‪ ...........‬است‪.‬‬
‫‪ )3‬زمان تناوب‪ ،‬فرکانس و مقدار مؤثر موج مقابل را حساب کنید‪V .‬‬

‫‪ 10‬ولت‬ ‫‪μsec‬‬

‫‪................ )4‬‬
‫بارم آزمون‪--------- :‬‬ ‫آزمون نرم‌افزاری‪------------- :‬‬
‫بارم آزمون‪ 12 :‬نمره‬ ‫آزمون سخت‌افزاری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬
‫‪ )1‬ولتاژ ‪ DC‬ناشی از یک باتری ‪ 9‬ولتی را در نمودار زیر رسم کنید‪.‬‬

‫‪)2‬یک سیکل از موج سینوسی با دامنه پیک ‪ 3‬ولت و زمان تناوب ‪ 25‬میکروثانیه را در نمودار با مقیاس‬
‫مناسب رسم کنید‪.‬‬
‫مقیاس هر خانه عمودی معادل ‪ 1‬ولت و هر خانه افقی معادل ‪ 10‬میکروثانیه است‪.‬‬
‫‪.................................................. )3‬‬
‫بارم آزمون‪ 20:‬نمره‬ ‫شایستگی‌های غیر فنی‪:‬‬
‫‪ 6‬نمره‬ ‫‪ )1‬رعایت نکات ایمنی دستگاه‌ها (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫‪ 4‬نمره‬ ‫‪ )2‬دقت و تمرکز در اجرای کار (از طريق مشاهده)‬
‫‪ 4‬نمره‬ ‫‪ )3‬رعایت ارگونومی هنگام کار (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫‪2‬نمره‬ ‫‪ )4‬مسئوليت‌پذيري در هنگام ارشد بودن در كارگاه‬
‫‪2‬نمره‬ ‫‪ )5‬مشاركت در كار گروهي هنگام كار با هم‌گروهي خود و ساير گروه‌ها‬
‫‪1‬نمره‬ ‫‪ )6‬روحيهٔ پاسخ‌دهي‬
‫‪1‬نمره‬ ‫‪ )7‬روحيهٔ پرسش‌گري‬
‫کلیه آزمون‌ها بر اساس استاندارد عملکرد نمون‌برگ ‪ 1-8‬انجام می‌شود‪.‬‬
‫‪70‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫كاربرگ ارزشيابي مراحل كار‬

‫مرحله كار‪ :‬منابع و كاربردهاي ولتاژ ‪ DC‬و ‪AC‬‬
‫كار‪ :‬اندازه‌گيري ولتاژها و جريان ‪ DC‬و ‪AC‬‬
‫تاریخ‪:‬‬ ‫کد کار‪0103 :‬‬ ‫نام و نام خانوادگی هنرجو‪:‬‬
‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫آزمون نظری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬
‫نادرست‬ ‫‪ )1‬باتری از جنس اکسید نقره دارای شارژ با ثبات است‪ .‬درست‬
‫‪ )2‬یک باتری ‪ 45‬آمپر ساعت با جریان ثابت ‪ 15‬آمپر چند ساعت کار می‌کند؟‬
‫ت) ‪3‬‬ ‫پ) ‪15‬‬ ‫ب) ‪45‬‬ ‫الف) نامحدود‬
‫‪ )3‬چهار نوع نیروگاه تولید انرژی الکتریکی را نام ببرید‪.‬‬
‫‪........................................... )4‬‬
‫بارم آزمون‪---- :‬‬ ‫آزمون نرم‌افزاری‪----- :‬‬
‫بارم آزمون‪ 12 :‬نمره‬ ‫آزمون سخت‌افزاری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬
‫‪ )1‬سه نمونه باتری (باتری ساعت‪ ،‬باتری موبایل( تلفن همراه) و باتری قلمی ‪ )AA‬را در اختیار بگیرید‪.‬‬
‫‪ )2‬اطالعات فنی روی این باتری‌ها را یادداشت کنید‪.‬‬
‫وسیله ولت‌متر‪ ،‬ولتاژ دو سر باتری‌ها را اندازه بگیرید و یادداشت کنید‪.‬‬
‫ٔ‬ ‫‪ )3‬به‬
‫‪V=..............V‬‬ ‫‪V=..............V‬‬ ‫‪V =..............V‬‬
‫باتري ساعت‬ ‫باتري موبايل‬ ‫باتري قلمي‬

‫‪ )4‬به وسیله آمپرمتر و در زمانی بسیار کوتاه جریانی که هر باتری می‌دهد را اندازه بگیرید و یادداشت کنید‪.‬‬
‫‪I=.............. A‬‬ ‫‪I=.............. A‬‬ ‫‪I =.............. A‬‬
‫باتري ساعت‬ ‫باتري موبايل‬ ‫باتري قلمي‬

‫‪......................................)5‬‬
‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫شایستگی‌های غیر فنی‪:‬‬
‫‪ 6‬نمره‬ ‫‪ )1‬رعایت نکات ایمنی دستگاه‌ها (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫‪ 4‬نمره‬ ‫‪ )2‬دقت و تمرکز در اجرای کار (از طريق مشاهده)‬
‫‪ 4‬نمره‬ ‫‪ )3‬رعایت ارگونومی هنگام کار (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫       ‪2‬نمره‬ ‫‪ )4‬مسئوليت‌پذيري در هنگام ارشد بودن در كارگاه‬
‫      ‪2‬نمره‬ ‫‪ )5‬مشاركت در كار گروهي هنگام كار با هم‌گروهي خود و ساير گروه‌ها‬
‫   ‪1‬نمره‬ ‫‪ )6‬روحيه پاسخ‌دهي‬
‫   ‪1‬نمره‬ ‫‪ )7‬روحيه پرسش‌گري‬
‫کلیه آزمون‌ها بر اساس استاندارد عملکرد نمون‌برگ ‪ 1-8‬انجام می‌شود‪.‬‬

‫‪71‬‬
 ‫كاربرگ ارزشيابي مراحل كار‬
‫مرحله كار‪ :‬اندازه‌گيري ولتاژ و جريان ‪ DC‬و ‪ AC‬به وسيله مولتي‌متر و استفاده از نرم‌افزار‬
‫كار‪ :‬اندازه‌گيري جريان و ولتاژ ‪ DC‬و ‪AC‬‬
‫تاریخ‪:‬‬ ‫کد کار‪0103 :‬‬ ‫نام و نام خانوادگی هنرجو‪:‬‬
‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫آزمون نظری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬
‫‪)1‬ترانسفورماتور کاهنده مقدار ولتاژ را در ثانویه کاهش و جریان را افزایش می‌دهد‪.‬‬
‫نادرست‬ ‫درست‬
‫‪ )2‬در یک ترانسفورماتور واقعی‪ ،‬اگر توان دریافتی از شبکه برق شهر ‪ p1‬و توان ثانویه ‪ P2‬باشد کدام گزینه‬
‫صحیح است؟‬
‫ت) ‪P1 =2 P2‬‬ ‫پ)‪P1 P2‬‬ ‫ب) ‪P1 = P2‬‬ ‫الف)‪P1 P2‬‬

‫‪ )3‬قطعات منبع تغذیه ‪ DC‬که شماره‌گذاری شده است را نام ببرید‪.‬‬

‫‪٣‬‬ ‫‪١‬‬

‫‪٢‬‬

‫‪۴‬‬

‫‪.................................... )4‬‬
‫بارم آزمون‪ 8 :‬نمره‬ ‫آزمون نرم‌افزاری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬
‫‪ )1‬نرم‌افزار ادیسون یا هر نرم‌افزار مناسب دیگر را فعال کنید‪.‬‬
‫‪ )2‬مداری مطابق شکل مقابل ببندید‪.‬‬
‫‪I= ……… mA‬‬ ‫‪ )3‬جریان مدار را محاسبه کنید‪.‬‬
‫‪I= ……… mA‬‬ ‫‪ )4‬کلید مدار را ببندید و جریان مدار را اندازه بگیرید‪.‬‬
‫‪ )5‬ولت‌متر را به دو سر مقاومت وصل کنید و ولتاژ دو سر مقاومت را اندازه بگیرید‪.‬‬
‫‪VR =...............V‬‬ ‫‪...................................(6‬‬

‫‪72‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫بارم آزمون‪ 12 :‬نمره‬ ‫آزمون سخت‌افزاری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬

‫اندازه‌گیری ولتاژ و جریان در مدار مقاومتی‬
‫‪ )1‬مدار شکل مقابل را روی بردبرد ببندید‪.‬‬
‫‪ )2‬منبع تغذیه را روی ‪ 6‬ولت تنظیم کنید‪.‬‬

‫‪ )3‬کلید مدار را وصل کنید ولتاژ دو سر مقاومت را اندازه بگیرید و یادداشت کنید‪.‬‬
‫‪VR =...........................................V‬‬
‫‪ )4‬به وسیله آمپرمتر‪ ،‬جریان مدار را اندازه بگیرید و یادداشت کنید‪.‬‬
‫‪I= ……… mA‬‬
‫‪ )5‬کلید مدار را باز کنید و سپس ولت‌متر را به دو سر کلید وصل کنید و ولتاژ آن را اندازه بگیرید‪.‬‬
‫‪V=........................................... V‬‬
‫كليد باز‬
‫‪........................................... )6‬‬
‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫شایستگی‌های غیر فنی‪:‬‬
‫‪ 6‬نمره‬ ‫‪ )1‬رعایت نکات ایمنی دستگاه‌ها (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫‪ 4‬نمره‬ ‫‪ )2‬دقت و تمرکز در اجرای کار (از طريق مشاهده)‬
‫‪ 4‬نمره‬ ‫‪ )3‬رعایت ارگونومی هنگام کار (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫‪2‬نمره‬ ‫‪ )4‬مسئوليت‌پذيري در هنگام ارشد بودن در كارگاه‬
‫‪2‬نمره‬ ‫  ‬ ‫‪ )5‬مشاركت در كار گروهي هنگام كار با هم‌گروهي خود و ساير گروه‌ها‬
‫   ‪1‬نمره‬ ‫‪ )6‬روحيه پاسخ‌دهي‬
‫  ‪1‬نمره‬ ‫‪ )7‬روحيه پرسش‌گري‬
‫کلیه آزمون‌ها بر اساس استاندارد عملکرد نمون‌برگ ‪ 1-8‬انجام می‌شود‪.‬‬

‫‪73‬‬
 ‫كاربرگ ارزشيابي واحد یادگیری ‪3‬‬
‫كار‪ :‬اندازه‌گيري ولتاژها و جريان ‪ DC‬و ‪AC‬‬
‫تاریخ‪:‬‬ ‫کد کار‪0103 :‬‬ ‫نام و نام خانوادگی هنرجو‪:‬‬
‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫آزمون نظری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬
‫‪ )1‬اگر مقدار مؤثر یک موج سینوسی ‪ 5‬ولت باشد‪ ،‬مقدار پیک تا پیک آن کدام است؟‬

‫‪10‬‬
‫ت) ـــ‬ ‫الف) ‪5‬‬
‫پ) ‪10√2‬‬ ‫ب) ‪5√2‬‬ ‫ـــ‬
‫‪√   2‬‬ ‫‪√   2‬‬
‫نادرست‬ ‫درست‬ ‫‪ )2‬طول موج مسافتی است که موج در یک ثانیه طی می‌کند‪.‬‬
‫‪ )3‬بین دو موج ‪ 1‬و ‪ 2‬در شکل زیر ‪ ............‬اختالف فاز وجود دارد و موج ‪ 1‬نسبت به موج ‪ ............ 2‬است‪.‬‬

‫‪.................. )4‬‬
‫بارم آزمون‪ 8 :‬نمره‬ ‫آزمون نرم‌افزاری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬

‫‪ )1‬نرم‌افزار ادیسون یا هر نرم‌افزار مشابه دیگر را فعال کنید‪.‬‬

‫‪ )2‬موتورالکتریکی را روی میز کار ظاهر کنید‪.‬‬

‫‪ )3‬مشخصات فنی موتور را روی توان ‪ 3‬وات و ولتاژ کار ‪ 9‬ولت تنظیم کنید‪.‬‬

‫‪ )4‬منبع تغذیه را به موتور وصل کنید و جریان موتور ولتاژ دو سر آن را اندازه بگیرید و یادداشت کنید‪.‬‬

‫‪Imotor =……….. mA‬‬ ‫‪Vmotor =……………. V‬‬

‫‪.……………… )5‬‬

‫‪74‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫بارم آزمون‪ 12 :‬نمره‬ ‫آزمون سخت‌افزاری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬

‫‪ )1‬مدار شکل مقابل را روی بردبرد ببندید‪.‬‬

‫‪I =……….. mA‬‬ ‫‪ )2‬جریان مدار را از نظر تئوری محاسبه کنید‪.‬‬

‫‪ )3‬آمپرمتر را در مدار قرار دهید‪ ،‬سپس کلید مدار را ببندید و جریان مدار را اندازه بگیرید‪.‬‬

‫‪I =……….. mA‬‬

‫‪ )4‬ولتاژ دو سر هر مقاومت را با ولت‌متر اندازه بگیرید و یادداشت کنید‪.‬‬

‫‪VR1 =……… V‬‬ ‫‪VR2=……… V‬‬ ‫‪VR3 =……… V‬‬

‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫شایستگی‌های غیر فنی‪:‬‬
‫‪ 6‬نمره‬ ‫‪ )1‬رعایت نکات ایمنی دستگاه‌ها (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫‪ 4‬نمره‬ ‫‪ )2‬دقت و تمرکز در اجرای کار (از طريق مشاهده)‬
‫‪ 4‬نمره‬ ‫‪ )3‬رعایت ارگونومی هنگام کار (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫‪2‬نمره‬ ‫  ‬ ‫‪ )4‬مسئوليت‌پذيري در هنگام ارشد بودن در كارگاه‬
‫‪2‬نمره‬ ‫‪ )5‬مشاركت در كار گروهي هنگام كار با هم‌گروهي خود و ساير گروه‌ها‬
‫‪1‬نمره‬ ‫‪ )6‬روحيه پاسخ‌دهي‬
‫‪1‬نمره‬ ‫  ‬ ‫‪ )7‬روحيه پرسش‌گري‬
‫کلیه آزمون‌ها بر اساس استاندارد عملکرد نمون‌برگ ‪ 1-8‬انجام می‌شود‪.‬‬

‫‪75‬‬
 ‫تدريس فصل سوم‪ :‬موج و کمیت‌های آن‬
‫واحدیادگیری ‪:4‬‬
‫مشاهده شکل موج و اندازه‌گیری کمیت‌های آن‬

‫مشاهده شکل موج و اندازه‌گیری کمیت‌های آن‬

‫در فرايند تدريس فصل سوم نيز بايد به نكات اساسي ذكرشده در فصل اول توجه ويژه‬
‫داشته باشيم و آنها را اجرا كنيم ‪.‬‬

‫‪-1‬انواع شکل موج و مقایسهٔ آنها‬

‫گزارش پژوهش‌های هنرجویان در‌بارۀ آی‌سی ‪ 555‬را بر‌رسی کنید و آنها را مورد‬ ‫نتايج پژوهش‬
‫ارزشیابی قرار دهید‪ .‬چند گزارش خوب را انتخاب و به کالس معرفی کنید‪.‬‬

‫اگر به مشخصات موج مربعی و مثلثی توجه شود‪ ،‬در ردیفی از جدول مشخصات‬ ‫دانش افزايي‬
‫سیکل‌وظیفه برحسب در‌صد نوشته شده است‪ .‬اطالعات زیر صرفاً جهت دانش‌افزایی‬
‫است ونباید از هنر‌جویان پرسش شود‪.‬‬

‫مثال‪ :‬چرخه کار را برای شکل ‪11‬محاسبه‬ ‫چرخهٔ کار (‪)Duty Cycle‬‬
‫کنید‪.‬‬ ‫در یک موج مربعی مطابق شکل‪ 14‬نسبت‬
‫زمان وصل پالس (یا پهنای پالس یا ‪)W‬‬
‫به زمان تناوب (‪ )T‬را چرخه کار یا سیکل‬
‫‌وظیفه (دیوتی سایکل ‪)Duty Cycle‬‬
‫می‌گویند و آن را با حرف ‪ D‬نشان می‌دهند‪.‬‬
‫شكل ‪15‬‬
‫پاسخ‪ :‬زمان وصل پالس ‪ 2‬میلی‌ثانیه و‬ ‫زمان وصل پالس‬
‫‪ = W‬ــــــــــــــــــــ = ‪D‬‬
‫ــــ‬
‫زمان تناوب ‪ 8‬میلی‌ثانیه است لذا‪:‬‬ ‫زمان تناوب‬ ‫‪T‬‬
‫ــــ = ‪W‬‬
‫ــــ = ‪D‬‬ ‫ــــ = ‪2‬‬
‫‪1 = 0/25‬‬
‫‪T 8‬‬ ‫‪4‬‬ ‫مثال‪ :‬چرخه کار را برای موج مربعی شکل‬
‫‪ 15‬محاسبه کنید‪.‬‬
‫ــــ = ‪W‬‬
‫ــــ = ‪D‬‬ ‫ــــ = ‪10‬‬
‫‪1 = 0/5‬‬
‫‪T 20 2‬‬

‫شكل ‪14‬‬
‫‪76‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫ارزشیابی‪ :‬مراحل کارعملی باید ارزشیابی شود‪ .‬می توانید از الگوی ارزشیابی زیر‬
‫استفاده کنید‪.‬‬

‫نمون برگ ارزشيابي شایستگی های فنی‬

‫امتيازكسب شده‬ ‫امتياز پيشنهادي‬ ‫شاخص‌هاي امتيازدهي‬ ‫رديف‬

‫‪15‬‬ ‫تسلط بر مباحث نظری‬ ‫‪1‬‬

‫‪10‬‬ ‫بستن صحیح مدار‬ ‫‪2‬‬
‫‪15‬‬ ‫تنظیم صحیح مقادیر منبع ورودی‬ ‫‪3‬‬
‫اندازه‌گیری صحیح مقادیر ولتاژ و جریان ‪15‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪10‬‬ ‫صحت محاسبات‬ ‫‪5‬‬
‫‪20‬‬ ‫پاسخ صحیح الگوی پرسش‬ ‫‪6‬‬
‫‪15‬‬ ‫تنظیم دقیق گزارش‌کار‬ ‫‪7‬‬
‫‪100‬‬ ‫جمع امتيازها‬ ‫‪8‬‬
‫‪100‬‬ ‫ايمني و بهداشت و ‪NT‬‬ ‫‪9‬‬

‫‪-2‬سیگنال ژنراتور صوتی‬

‫نتايج پژوهش‬ ‫با جست‌وجو در فضای مجازی چند نمونه سیگنال‌ژنراتور‪ AF‬را بیابید و مشخصات‪،‬‬
‫راهنمای کاربُرد و تصاویر آنها را بار‌گیری کنید و با نتیجه جستجوی هنر‌جویان مقایسه‌کنید‪.‬‬

‫درمورددفترچهراهنمایکاربردبههنرجویان‬ ‫نتایج پژوهش هنر‌جویان در مورد انواع‬

‫توضیح دهید و در فرایند ترجمه به آنان کمک‬ ‫سیگنال‌ژنراتور ومقاومت داخلی دستگاه را‬
‫کنید‪.‬‬ ‫مورد بررسی قرار‌دهید و بهترین پژوهش را‬
‫به کالس ارائه دهید‪.‬‬
‫فيلم‬ ‫فیلم مربوط به عملکرد فانکشن‌ژنراتور موجود در نرم‌افزار را مرحله به مرحله به نمایش‬
‫در‌آورید و در هر مرحله از هنرجویان پرسش‌کنید‪.‬‬

‫فعاليت هنرآموز‬ ‫نتایج پژوهش هنرجویان در مورد ‪ BNC‬را مورد بررسی قرار‌دهید و بهترین موارد را در‬
‫کالس مطرح کنید‪ .‬مواردی که باید در پژوهش به آن برسند‪ ،‬به این شرح است‪ .‬درمورد‬
‫کلمه‪ BNC‬با مراجعه به منابع مختلف فرهنگ لغت بابیلون‪ Webpedia،‬برای عالمت‬
‫اختصاری‪ BNC‬این موارد تعریف شده‌‍‍‌است‪.‬‬

‫‪77‬‬
 ‫‪BNC= British Naval Connector‬‬
‫اتصال الکترونیکی وابسته به نیروی دریایی انگلیس‬
‫‪BNC= Bayonet Neill Concelman‬‬
‫‪ Carl Concelman‬و ‪Paul Neill‬‬ ‫نام دو دانشمند به‌نام‬
‫‪BNC=Baseband Network Cable‬‬
‫اتصال کابل مخصوص شبکه‬

‫درصورتی که نمونه دستگاه سیگنال‌ژنراتور در کارگاه و آزمایشگاه شما با نمونه تشریح‌‬ ‫فعاليت هنرآموز‬
‫شده تفاوت دارد‪ ،‬دکمه‌های دستگاه را با آنچه در کتاب درسی آمده است انطباق دهید‬
‫و به هنرجویان بیاموزید که یاد‌بگیرند چگونه از راهنمای کاربرد دستگاه استفاده کنند‪.‬‬

‫ترجمه هنرجویان در مورد سیگنال‌ژنراتور دیجیتالی را مورد بررسی قرار دهید و بهترین‬
‫موارد را در کالس مطرح‌کنید و هنرجویان مجری را مورد تشویق قرار‌دهید‪.‬‬

‫فیلم سیگنال‌ژنراتور واقعی را مرحله به مرحله نمایش دهید و در هر مرحله از هنرجویان‬ ‫فيلم‬
‫سؤال‌کنید‪.‬‬

‫کار عملی هنرجویان را مورد ارزشیابی قرار‌دهید ‪.‬‬ ‫فعاليت هنرآموز‬

‫ترجمه هنرجویان در مورد سیگنال‌ژنراتور دیجیتالی را‪ ،‬مورد بررسی قرار دهید و‬ ‫بررسي ترجمه‬
‫بهترین موارد را در کالس مطرح‌کنید‪.‬‬

‫الگوی ارزشیابی‪ :‬درفرایند اجرای کار نرم‌افزاری یا در پایان کار‪ ،‬باید ارزشیابی ب ‌ه عمل‬
‫آید‪ .‬می‌توانید از الگوی ارزشیابی زیراستفاده‌کنید‪.‬‬
‫نمون برگ ارزشيابي شایستگی های فنی‬
‫امتياز پيشنهادي امتيازكسب شده‬ ‫شاخص هاي امتياز دهي‬ ‫رديف‬

‫‪15‬‬ ‫تسلط بر مباحث نظری‬ ‫‪1‬‬

‫‪10‬‬ ‫بستن صحیح مدار در نرم‌افزار‬ ‫‪2‬‬
‫‪15‬‬ ‫تنظیم صحیح مقادیر منبع ورودی‬ ‫‪3‬‬
‫‪15‬‬ ‫اندازه‌گیری صحیح مقادیر‬ ‫‪4‬‬
‫‪10‬‬ ‫صحت محاسبات‬ ‫‪5‬‬
‫‪20‬‬ ‫پاسخ صحیح الگوی پرسش‬ ‫‪6‬‬
‫‪15‬‬ ‫تنظیم دقیق گزارش‌کار‬ ‫‪7‬‬
‫‪100‬‬ ‫جمع امتيازها‬ ‫‪8‬‬
‫‪100‬‬ ‫ايمني و بهداشتي و ‪NT‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪78‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫الگوی ارزشیابی برای اجرای کار با دستگاه واقعی‪ :‬در فرایند اجرای کار یا در‬
‫پایان کار با دستگاه واقعی‪ ،‬باید ارزشیابی ب ‌ه عمل آید‪ .‬می‌توانید از الگوی ارزشیابی‬
‫زیراستفاد ‌ه کنید‪.‬‬
‫نمون برگ ارزشيابي شایستگی های فنی‬
‫امتياز كسب شده‬ ‫امتياز پيشنهادي‬ ‫شاخص هاي امتياز دهي‬ ‫رديف‬

‫‪15‬‬ ‫تسلط بر مباحث نظری‬ ‫‪1‬‬

‫‪10‬‬ ‫بستن صحیح مدار در محيط کار واقعی‬ ‫‪2‬‬
‫‪15‬‬ ‫تنظیم صحیح مقادیر منبع ورودی‬ ‫‪3‬‬
‫‪15‬‬ ‫اندازه‌گیری صحیح مقادیر‬ ‫‪4‬‬
‫‪10‬‬ ‫صحت محاسبات‬ ‫‪5‬‬
‫‪20‬‬ ‫پاسخ صحیح الگوی پرسش‬ ‫‪6‬‬
‫‪15‬‬ ‫تنظیم دقیق گزارش‌کار‬ ‫‪7‬‬
‫‪100‬‬ ‫جمع امتيازها‬ ‫‪8‬‬
‫‪100‬‬ ‫ايمني و بهداشتي و ‪NT‬‬ ‫‪9‬‬

‫‪ -3‬اسیلوسکوپ‪:‬‬
‫فيلم‬ ‫فیلم انواع اسیلوسکوپ (آنالوگ و دیجیتال ) و کاربرد کلی اسیلوسکوپ را به نمایش‬
‫درآورید‪.‬‬

‫فيلم‬ ‫فیلم در مورد ساختمان داخلی اسیلوسکوپ و صفحه‌نمایش ‪ ،CRT‬را برای هنر‌جویان‬
‫به ‌نمایش درآورید و د ‌ر مورد قسمت‌های کلی دستگاه (برد اصلی‪ ،‬المپ اشعه‬
‫کاتدیک‪ ،‬قسمت‌های مختلف المپ و سایر موارد کلی) برای هنرجویان توضیح دهید‪.‬‬
‫در صورت امکان یک نمونه دستگاه مستعمل را باز کنید و ساختمان داخلی آن‌را به‌‬
‫نمایش در‌آورید‪.‬‬

‫فعاليت هنرآموز‬
‫‪ -1‬نتایج پژوهش هنرجویان درمورد صفحه‌نمایش‪ CRT ،LCD‬و ‪ LED‬را مورد‬
‫بررسی قرار‌دهید و بهترین تحقیق را در کالس مطرح کنید‪.‬‬
‫‪ -2‬فیلم در مورد صفحه‌نمایش ‪ LCD‬و ‪ LED‬را برای هنر‌جویان به‌نمایش درآورید‪.‬‬
‫‪ -3‬پژوهش هنرجویان در‌مورد دستگاه‌ها و وسایلی که در منزل با آنها سرو‌کار دارند‬
‫و دارای صفحه نمایش هستند را مورد بررسی قرار‌دهید و توجه هنرجویان را به این‬
‫نکته جلب‌کنید که در زندگی روزمره با صفحه نمایش سرو‌کار دارند‪ .‬بهترین تحقیقات‬
‫را در کالس مطرح‌کنید و هنرجویان ذی ربط را تشویق‌کنید‪.‬‬

‫‪79‬‬
 ‫نتایج فعالیت‌گروهی‪ :‬در جمع‌بندی‬ ‫اندازه صفحه یا ‪ :Screen Size‬اندازه‬
‫فعالیت گروهی باید هنرجویان به نتایج‬ ‫صفحه نمایش معموالً به اینچ بیان می‌شود‬
‫ٔ‬
‫زیر برسند‪.‬‬ ‫صفحه‌نمایش است‪.‬‬
‫ٔ‬ ‫و در واقع اندازه قطر‬
‫اوالً نقطه نورانی زمانی که از یک نقطه به‬ ‫ال صفحه نمایش ‪ 4‬اینچ شکل ‪ 16‬دارای‬ ‫مث ً‬
‫نقطه مجاور حرکت‌می‌کند‪ ،‬اثر آن تا مدت‬ ‫قطر ‪ 10/16‬سانتی‌متر است‪.‬‬
‫زمانی کوتاه در چشم باقی می‌ماند‪ ،‬ثانیاً‬
‫عمل جاروب‌کردن موج روی صفحه‌نمایش‬ ‫شکل ‪16‬‬
‫تکرار‌می‌شود‪.‬‬
‫‪4 inch=4×2/54=10/16cm‬‬
‫پویا‌نمایی در مورد رسم شکل موج سینوسی و مربعی روی صفحه‌نمایش را نشان‬ ‫فعاليت هنرآموز‬
‫دهید و نقش فرکانس را در ایجاد منحنی پیوسته برای هنرجویان تشریح‌کنید‪.‬‬

‫اگر به پاندول ساعت یک مداد وصل‌کنیم و زیر آن یک صفحه کاغذ طویل و باریک‬ ‫پاسخ دهيد‬
‫را به‌صورت عمود بر حرکت پاندول و به‌صورت یکنواخت به حرکت ‌در‌آوریم‪ ،‬موج‬
‫سینوسی رسم می‌شود‪ .‬در صورت امکان این فرایند را برای هنرجویان نمایش دهید‪.‬‬

‫دانش‌افزایی‪ :‬ساختارنمایشگر کریستال‌مایع‬

‫‌الکتریکی می‌چرخند به‌طوری‌که محور طولی‬
‫آنها در جهت میدان قرار می‌گیرد‪ .‬میزان‬
‫هم‌جهت‌شدن کریستال‌ها به اندازه ولتاژ‬
‫اعمال‌شده یا شدت میدان‌الکتریکی بستگی‬
‫دارد‪ .‬شکل ‪ 17‬جهت قرار‌گرفتن کریستال‌ها‬
‫در حالت عادی و چرخش آنها را تحت تأثیر‬
‫میدان‌الکتریکینشانمی‌دهد‪.‬‬
‫نمایشگر‌های کریستال‌مایع ساختار ساده‌ای‬
‫دارند‪ .‬در ساخت آنها از چند خاصیت کریستال‌‬
‫مایع و ابزار‌های الزم برای به‌کار‌گیری این‬
‫خواص‪ ،‬استفاده می‌شود‪ .‬برخی خواص‬
‫کریستال‌مایع و ابزار مور ‌د نیاز به‌این شرح‬
‫است‪.‬‬
‫ل مایع در میدان‬ ‫مولکول‌های کریـستا ‌‬

‫شكل ‪17‬‬

‫‪80‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫‌می‌دهند‪ .‬با ‌استفاده از این مواد می‌توان‬
‫پتانسیل الکتریکی را برای تحریک سلول‌های‬
‫کریستال‌مایع به سر‌تا‌سر سلول رساند بدون‬
‫آنکه در خروج نور از سلول دیگر‪ ،‬اختاللی‬
‫ایجاد شود‪.‬‬
‫برایجهت‌گیریاولیهمولکول‌هایکریستال‬
‫‌مایع‪ ،‬روی صفحه شیشه‌ای‪ ،‬خراش‌های ریز‬
‫میکروسکوپی ایجاد می‌کنند‪ .‬ب ‌ه این ترتیب‬
‫ل مایع در جهت‬ ‫یک‌الیه مولکولی از کریستا ‌‬
‫این خراش‌ها قرار‌می‌گیرند‪ .‬الیه‌های بعدی‬
‫کریستال‪ ،‬با الیه‌های اولی هم‌جهت می‌شوند‪.‬‬
‫شکل ‪ 18‬این ساختار را نشان می‌دهد‪.‬‬
‫مواد کریستال‌مایع شفاف هستند و نور‬
‫را از خود عبور می‌دهند‪.‬‬
‫مواد کریستال‌مایع دارای دو ضریب‌‌شکست‬
‫هستند‪.‬ضریب ‌شکست این مواد در جهت‬
‫طولی و در جهت عرضی با‌هم متفاوت است‪.‬‬
‫لذا سرعت نور در عبور از این مواد در جهت‬
‫طولی و عرضی متفاوت است‪.‬‬
‫در مسیر نور صفحاتی قرار داده می‌شوند‬
‫که نور را در یک جهت (راستا) عبور داده و‬
‫در راستای دیگر حذف‌کنند‪.‬‬
‫برخی مواد هادی الکتریسیته وجود دارند‬
‫که شفاف هستند و نور را از‌خود عبور‬

‫بسته‌شدن‪ ،‬میزان روشنایی خروجی را‬ ‫برای اعــمال پتانــسیل ‍‌الکتریکی به‬
‫کنترل می‌کنند‪.‬‬ ‫کریستـــال‌مایع‪ ،‬الکتـــرود‌هایی را روی‬
‫برای تولید تصویر روی صفحه ‌نمایش از‬ ‫صفحات شیشه‌ای قرار‌می‌دهند‪ .‬شکل ‪19‬‬
‫چرخش سلول‌های کریستال‌مایع استفاده‬ ‫نشان‌می‌دهد که چگونه پس از بر‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌قرار شدن‬
‫میکنند‪ .‬میزان چرخش به‌وسیله ولتاژ‬ ‫ولتاژ‪ ،‬مولکول‌‌های کریستال‌مایع چرخیده‬
‫اعمالی کنترل می‌شود و میزان روشنایی‬ ‫و در جهت میدان ‌الکتریکی قرار‌گرفته‌اند‪.‬‬
‫نقاط تصویر تنظیم می‌شود‪.‬‬ ‫مولکول‌های کریستال‌مایع در واقع مانند‬
‫یک دریچه نوری عمل می‌کنند و با باز و‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ - 14‬ﮔﺮﺩﺵ ﻣﻮﻟﻜﻮﻝﻫﺎﻱ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻝ ﻣﺎﻳﻊ‬

‫شكل ‪ -19‬گردش مولكول‌هاي كريستال مايع‬
‫‪81‬‬
 ‫تشکیل تصویر در نمایشگر‌های کریستال‌مایع (‪)LCD‬‬

‫فیلتر‌های نوری‪ ،‬میزان روشنایی و رنگ‬ ‫برایتشکیلتصویردرنمایشگر‌هایکریستال‬

‫نقطه به نقطه تصویر را با کنترل میزان نور‬
‫منتقل‌شده به هر نقطه تعیین می‌کند‪.‬‬
‫بخش الکترونیک‪ :‬این بخش سیگنال‬
‫آدرس یا به عبارت دیگر سیگنال جاروب‬
‫را فراهم می‌کند‪ .‬آدرس هر نقطه روی‬
‫خطوط آدرس قرار می‌گیرد و نقاط مختلف‬
‫به‌صورت دیجیتالی آدرس‌دهی می‌شود‪.‬‬
‫ال برای دادن ولتاژ آدرس به کریستال‬ ‫مث ً‬
‫نقطه ‪ X‬در شکل ‪ 20‬کافی است ولتاژ‬
‫سطر ‪ B‬وصل‌شده و ستون ‪ 1‬زمین‌شود‪.‬‬
‫در شکل ‪ 21‬اجزای یک صفحه نمایش‬
‫‪ LCD‬را مشاهده می‌کنید‪.‬‬
‫‌مایع به اجزای زیر نیاز است ‪.‬‬
‫منبع نور داخلی‪ :‬چون در نمایشگر‌های‬
‫کریستال‌مایع نور روی صفحه نمایش تولید‬
‫نمی‌شود‪ ،‬برای تولید نور الزم جهت تشکیل‬
‫تصویر‪ ،‬به منبع نور داخلی نیاز است‪.‬‬
‫بخش توزیع نور (‪:)Optical Scanner‬‬
‫چون با تغییر محتوای اطالعات تصویر‪،‬‬
‫روشنایی از یک نقطه به نقطه دیگر روی‬
‫صفحه‌نمایش تغییر می‌کند لذا این بخش‪،‬‬
‫نور منبع را به‌طور یکنواخت روی صفحه‬
‫نمایش توزیع می‌کند‪.‬‬
‫بخش‌کریستال‌مایع‪ :‬این بخش با‬

‫شكل ‪ -21‬اجزاي صفحه نمايش‬ ‫شكل ‪ -20‬آدرس دهي نقطه ‪X‬‬

‫ ‬
‫‪LCD‬‬

‫فیلم در مورد اسیلوسکوپ نرم‌افزار را مرحله به مرحله نمایش دهید و در هر مرحله از‬ ‫فعاليت هنرآموز‬
‫هنرجویان سؤال‌کنید سپس مرحله دیگری از کار دکمه‌ها و سلکتور‌های اسیلوسکوپ‬
‫را نشان دهید‪.‬‬

‫‪82‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫عملکرد کلید‌ها و ولوم‌های پر‌کاربرد اسیلوسکوپ نرم‌افزار‪:‬‬

‫کلید‌ها و ولوم‌های پر‌کاربرد اسیلوسکوپ مانند شکل ‪ 22‬شماره‌گذاری شده‌است‪ .‬نام‬
‫هرکلید و ولوم به این شرح است‪.‬‬
‫‪ -2‬ضریب ‪Time/Div‬‬ ‫‪ -1‬کلید روشن و خاموش‬
‫‪ -4‬ترمینال تست پراب‬ ‫‪ -3‬کلید معکوس‌کننده سیگنال‬
‫‪ -6‬ترمینال‪ BNC‬ورودی کانال‬ ‫‪ -5‬ولوم‪Volt/Div‬‬
‫‪ -8‬ولوم ‪Time/Div‬‬ ‫‪ -7‬ورودی سیگنال تریگرخارجی‬
‫‪ -10‬ولوم تغییر‌مکان عمودی‬ ‫‪ -9‬ولوم تغییر‌مکان افقی‬
‫‪ -12‬کلید انتخاب‪AC-GND-DC‬‬ ‫‪ -11‬فهرست(‪ )Menu‬کانال ‪1‬‬
‫‪ -14‬ضریب ‪Volt/Div‬‬ ‫‪ -13‬کلید تنظیم سریع و دقیق‬

‫شکل ‪ - 22‬اسیلوسکوپ سه‌بعدی نرم‌افزار‬

‫فعاليت هنرآموز‬ ‫قبل از اجرای آزمایش نرم‌افزاری در کالس‪ ،‬در صورت نیاز‪ ،‬این فعالیت (کار با اسیلوسکوپ‬
‫موجود در نرم‌افزار برای ظاهر‌نمودن موج مربعی کالیبره) را انجام ‌دهید و پاسخ‌های‬
‫مرتبط با اجرای فعالیت نرم‌افزاری را از قبل آماده‌کنید‪ .‬یادآور می‌شود که الز ‌م است فایل‬
‫نرم‌افزاری همواره آماده و دردسترس باشد‪.‬‬

‫‪83‬‬
 ‫نمون برگ ارزشيابي شایستگی های فنی‬
‫امتيازكسب شده‬ ‫امتياز پيشنهادي‬ ‫شاخص‌هاي امتيازدهي‬ ‫رديف‬

‫‪20‬‬ ‫تسلط بر شرح عملکرد دکمه‌ها‪ ،‬ولوم‌ها‬ ‫‪1‬‬

‫‪10‬‬ ‫ظاهر نمودن موج پایدار روی صفحه نمایش‬ ‫‪2‬‬
‫‪10‬‬ ‫به‌کارگیری صحیح دستگاه‌های اندازه‌گیری‬ ‫‪3‬‬
‫در مدار نرم‌افزار‬
‫‪15‬‬ ‫اندازه‌گیری صحیح مقادیر از روی شکل‌موج‬ ‫‪4‬‬
‫‪10‬‬ ‫صحت محاسبات‬ ‫‪5‬‬
‫‪20‬‬ ‫پاسخ صحیح الگوی پرسش‬ ‫‪6‬‬
‫‪15‬‬ ‫تنظیم دقیق گزارش‌کار‬ ‫‪7‬‬
‫‪100‬‬ ‫جمع امتيازها‬ ‫‪8‬‬
‫‪100‬‬ ‫ايمني و بهداشتي و ‪NT‬‬ ‫‪9‬‬

‫الگوی ارزشیابی‪ :‬درفرایند اجرای کار نرم‌افزاری یا در پایان کار‪ ،‬باید ارزشیابی به‌عمل‬
‫آید‪ .‬می‌توانید از الگوی ارزشیابی زیر استفاد ‌ه کنید‪.‬‬

‫نمون برگ ارزشيابي شایستگی های غير فنی‬

‫شاخص‌هاي امتيازدهي ايمني‪ ،‬بهداشت و شايستگي‌هاي غير فني(‪)NT‬‬
‫امتیاز کسب شده‬ ‫امتياز پیشنهادی‬ ‫معيارهاي ارزشيابي‬ ‫رديف‬

‫‪20‬‬ ‫بهداشت فردي شامل لباس كار تميز و داشتن‬ ‫ا‬

‫اتيكت نام‬

‫‪20‬‬ ‫مسئولیت‌پذیری در حفظ ومراقبت از وسایل و‬ ‫‪2‬‬

‫تجهیزات مرتبط با رایانه‬

‫‪20‬‬ ‫کار ایمن با رایانه با توجه به راهنمای کاربرد‬ ‫‪3‬‬

‫‪20‬‬ ‫صحیح نشستن و رعایت ارگونومی‬ ‫‪4‬‬
‫‪20‬‬ ‫مشارکت فعال در گروه جهت اجرای مراحل کار‬ ‫‪5‬‬

‫‪84‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫فيلم‬ ‫فیلم مربوط به عملکرد دکمه‌ها و ولوم‌های اسیلوسکوپ واقعی را مرحله به مرحله‬
‫نمایش دهید و در هر مرحله از هنرجویان پرسش‌کنید‪ .‬روی ظاهر نمودن موج مربعی‬
‫کالیبره و کاربرد این موج تأکید‌داشته‌باشید ‪.‬‬
‫فیلم مربوط به اندازه‌گیری ولتاژ ‪ DC‬را نمایش دهید و مراحل اجرای کار را از‬
‫هنرجویان سؤال‌کنید ‪.‬‬
‫فیلم مربوط به ظاهر‌نمودن موج سینوسی و اندازه‌گیری کمیت‌های آن را نمایش‬
‫دهید و مراحل اجرای کار را از هنرجویان سؤال‌کنید ‪.‬‬
‫فیلم مربوط به ظاهر‌نمودن دو موج سینوسی و اندازه‌گیری کمیت‌های آنها را‬
‫نمایش دهید و کار دکمه‌ها و کلید‌های جدیدی را که در این مرحله مورد‌استفاده‬
‫قرار‌می‌گیرند‪ ،‬از هنرجویان سؤال‌کنید‪.‬‬

‫فعاليت هنرآموز‬ ‫ل موج به طور همزمان روی صفحه نمایش‪:‬‬

‫نمایش‪ ،‬اسیلوسکوپ ابتدا سیگنال کانال‪1‬‬
‫را نمایش می‌دهد و سپس در تناوب دیگر‪،‬‬
‫سیگنال کانال‪ 2‬را نمایش می‌دهد‪ .‬زمانی‬
‫که کانال‪ 1‬نشان‌داده می‌شود‪ ،‬کانال‪ 2‬قطع‬
‫است و برعکس‪ .‬چون فرکانس سیگنال‬
‫زیاد است‪ ،‬به دلیل سرعت قطع و وصل‬
‫زیاد‪ ،‬این ‪‌‎‬مورد احساس نمی‌شود و دو‬
‫شکل ‌موج ب ‌ه طور همزمان روی صفحه‬
‫مشاهده می‌شوند‪ .‬این روش را روش‬
‫تناوبی (‪ )Alternation=ALT‬گویند‪.‬‬
‫شکل ‪ 23‬این حالت را نشان می‌دهد‪.‬‬
‫موج با فرکانس ‪ 1KHZ‬به باال روی صفحه‬
‫ترسیم دو شک ‌‬
‫برای ترسیم دو شکل موج روی صفحه‬
‫‌نمایش به ‌طور همزمان‪ ،‬به دو اشعه نیاز‬
‫است در اسیلوسکوپ‌های دو کاناله‪،‬‬
‫المپ اشعه کاتدیک فقط یک اشعه تولید‬
‫می‌کند‪ .‬در اسیلوسکوپ‌های قدیمی‌تر دو‬
‫اشعه تولید می‌کردند و هر اشعه مربوط به‬
‫یک کانال بود‪ .‬این نوع اسیلوسکوپ‌ها را‬
‫‪ Dual Beam‬می‌نامیدند‪ .‬اما د ‌ر حال‬
‫حاضر همان یک اشعه‪ ،‬دو سیگنال را‬
‫ن می‌دهد‪ .‬به این نوع اسیلوسکوپ‌ها‪،‬‬‫نشا ‌‬
‫‪ Dual      Trace‬می‌گویند‪ .‬برای ترسیم‬

‫شكل ‪23‬‬

‫‪85‬‬
‫می‌شود‪ .‬در این روش به‌طور هم‌زمان‬
‫یک نقطه کوچک از سیگنال کانال‪ 1‬و‬
‫یک نقطه کوچک از سیگنال کانال‪ 2‬و‬
‫به‌همین‌ترتیب تا آخرترسیم می‌شود‪.‬‬
‫در لحظه‌ای که سیگنال کانال‪ 1‬ترسیم‌‬
‫می‌شود کانال‪ 2‬قطع است‪ .‬چون این نقاط‬
‫فوق‌العاده کوچک‌‍‌اند‪ ،‬ما آنها را کنار هم و‬
‫به‌صورت پیوسته می‌بینیم‪.‬‬
‫شکل‪ 24‬دو شکل‌موج سینوسی هم‌فرکانس‬
‫را به صورت ‪( Chopping‬بریده بریده)‬
‫نشان‌می‌دهد‪.‬‬
‫شكل ‪24‬‬
‫اگر فرکانس کم باشد (کمتر از ‪،)1KHZ‬‬
‫مشاهده دو شکل موج به طور همزمان با‬
‫استفاده از کلید در وضعیت‪ ALT‬ب ‌ه خوبی‬
‫امکان‌پذیر نیست‪ ،‬زیرا اسیلوسکوپ وقتی‬
‫سیگنال کانال‪ 1‬را نمایش می‌دهد به علت‬
‫فرکانس کم و زمان تناوب زیاد‪ ،‬سیگنال‬
‫کانال ‪ 2‬از دید محو ‌می‌شود و دو موج‬
‫به‌صورت چشمک‌زن یا متحرک در جهت‬
‫افقی‪ ،‬روی صفحه حساس ظاهر می‌شوند‪.‬‬
‫برای نمایش سیگنال‌های با فرکانس کم‪ ،‬از‬
‫روش دیگری به‌نام ‪ Chopping‬استفاده‬
‫‪86‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫الگوی ارزشیابی‪ :‬در فرایند اجرای کار یا در پایان کار‪ ،‬باید ارزشیابی به‌عمل آید‪ .‬می‌توانید‬
‫از الگوی ارزشیابی زیر استفاده‌کنید‪.‬‬

‫نمون برگ ارزشيابي شایستگی های فنی‬

‫امتيازكسب شده‬ ‫امتياز پيشنهادي‬ ‫شاخص‌هاي امتيازدهي‬ ‫رديف‬

‫‪20‬‬ ‫تسلط بر شرح عملکرد دکمه‌ها‪ ،‬ولوم‌ها‬ ‫‪1‬‬

‫‪10‬‬ ‫ظاهر نمودن موج پایدار روی صفحه نمایش‬ ‫‪2‬‬
‫‪10‬‬ ‫تنظیم صحیح موج روی صفحه‌نمایش‬ ‫‪3‬‬
‫‪15‬‬ ‫اندازه‌گیری صحیح مقادیر از روی شکل‌موج‬ ‫‪4‬‬
‫‪10‬‬ ‫صحت محاسبات‬ ‫‪5‬‬
‫‪20‬‬ ‫پاسخ صحیح الگوی پرسش‬ ‫‪6‬‬
‫‪15‬‬ ‫تنظیم دقیق گزارش‌کار‬ ‫‪7‬‬
‫‪100‬‬ ‫جمع امتيازها‬ ‫‪8‬‬
‫‪100‬‬ ‫ايمني و بهداشتي و ‪NT‬‬ ‫‪9‬‬

‫‪87‬‬
 ‫كاربرگ ارزشيابي مراحل كار‬
‫مرحله كار‪ :‬دستگاه‌هاي مولد انواع موج‬
‫كار‪ :‬تشریح و ترسیم انواع شکل موج‬
‫تاریخ‪:‬‬ ‫کد کار‪0105 :‬‬ ‫نام و نام خانوادگی هنرجو‪:‬‬
‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫آزمون نظری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬
‫‪ )1‬فرکانس موج مقابل چند هرتز است؟ محاسبه کنید‪ .‬دکمه تنظیم زمان بر روی ‪ 5‬میلی ثانیه قرار دارد‪.‬‬

‫‪ )2‬زمان رفت موج دندانه‌اره‌ای خیلی بیشتر از زمان برگشت موج است‪ .‬درست نادرست‬
‫‪ ) 3‬برای تبدیل موج مربعی به دندانه‌اره‌ای می‌توان از مدار ‪ RC‬استفاده نمود‪ ،‬به این مدارها ‪ .........‬می‌گویند‪.‬‬
‫‪ )4‬فرکانس موج مقابل کدام است؟‬

‫‪μsec‬‬

‫‪div‬‬
‫‪= ........................µ sec‬‬
‫‪time‬‬

‫ت) ‪100KHZ‬‬ ‫پ) ‪25KHZ‬‬ ‫ب) ‪250KHZ‬‬ ‫الف) ‪1MHZ‬‬

‫‪......................... )5‬‬
‫‪........................... )6‬‬

‫‪88‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫بارم آزمون‪------ :‬‬ ‫آزمون نرم‌افزاری‪-------- :‬‬

‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫آزمون سخت‌افزاری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬
‫‪ )1‬موجی مربعی نامتقارن با مقیاس مناسب ترسیم کنید‪ .‬دامنه پیک موج را ‪ 6‬ولت و زمان تناوب آن را ‪20‬‬
‫میکروثانیه در نظر بگیرید‪ .‬قسمت دامنه مثبت موج در ‪ 15‬میکروثانیه و قسمت منفی موج ‪ 5‬میکروثانیه دوام‬
‫دارد‪.‬دامنه پيك مثبت و منفي موج با هم برابرند‪.‬‬
‫‪............................ )2‬‬
‫بارم آزمون‪ 20:‬نمره‬ ‫شایستگی‌های غیر فنی‪:‬‬
‫‪ 6‬نمره‬ ‫‪ )1‬رعایت نکات ایمنی دستگاه‌ها (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫‪ 4‬نمره‬ ‫‪ )2‬دقت و تمرکز در اجرای کار (از طريق مشاهده)‬
‫‪ 4‬نمره‬ ‫‪ )3‬رعایت ارگونومی هنگام کار (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫‪2‬نمره‬ ‫‪ )4‬مسئوليت‌پذيري در هنگام ارشد بودن در كارگاه‬
‫‪2‬نمره‬ ‫‪ )5‬مشاركت در كار گروهي هنگام كار با هم‌گروهي خود و ساير گروه‌ها‬
‫‪1‬نمره‬ ‫‪ )6‬روحيه پاسخ‌دهي‬
‫‪1‬نمره‬ ‫‪ )7‬روحيه پرسش‌گري‬
‫کلیه آزمون‌ها بر اساس استاندارد عملکرد نمون‌برگ ‪ 1-8‬انجام می‌شود‪.‬‬

‫‪89‬‬
 ‫كاربرگ ارزشيابي مراحل كار‬
‫مرحله كار‪ :‬دستگاه مولد انواع موج‬
‫كار‪ :‬مشاهده شكل موج و اندازه‌گيري كميت‌هاي آن‬
‫تاریخ‪:‬‬ ‫کد کار‪0105 :‬‬ ‫نام و نام خانوادگی هنرجو‪:‬‬
‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫آزمون نظری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬
‫‪ AF-SG )1‬اول کلمات انگلیسی ‪ ..............................‬و به معنی ‪ .........................‬است‪.‬‬
‫‪ )2‬فانکش‌ژنراتور همان سیگنال‌ژنراتور است که عالوه بر موج مربعی و سینوسی قادر به تولید موج ‪ .......‬و ‪ ...............‬است‪.‬‬
‫‪ )3‬کدام گزینه به معنی موج دندانه‌اره‌ای است؟‬
‫ت) ‪Sawtooth Wave‬‬ ‫ب) ‪ Triangle Wave‬پ) ‪Square Wave‬‬ ‫الف) ‪Sine Wave‬‬
‫‪ )4‬کار دکمه ‪ Attenuator‬را در یک سیگنال‌ژنراتور شرح دهید‪.‬‬
‫‪........................... )5‬‬
‫بارم آزمون‪10 :‬نمره‬ ‫آزمون نرم‌افزاری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬
‫‪ )1‬نرم‌افزار مولتی‌سیم یا هر نرم‌افزار مرتبط دیگر را راه‌اندازی کنید‪.‬‬
‫‪ )2‬فانکشن‌ژنراتور را از منوی ابزار انتخاب و روی میز کار ظاهر کنید‪.‬‬
‫‪ )3‬موجی سینوسی با دامنه ‪ 12‬ولت و فرکانس ‪ 4000‬هرتز را تنظیم کنید‪.‬‬
‫‪ )4‬مولتی‌متر را از منوی ابزار به روی صفحه کار آورده و مقدار ولتاژ مؤثر موج تولیدی توسط سیگنال‌ژنراتور‬
‫ولت ‪V= ……….‬‬ ‫را اندازه بگیرید و یادداشت کنید‪.‬‬
‫‪ )5‬چه رابطه‌ای بین مقدار اندازه‌گیری شده و دامنه پیک تا پیک موج وجود دارد؟‬
‫بارم آزمون‪ 10 :‬نمره‬ ‫آزمون سخت‌افزاری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬
‫‪ )1‬سیگنال‌ژنراتور را روی فرکانس ‪ 200‬هرتز و مقدار مؤثر ‪ 4‬ولت تنظیم کنید‪.‬‬
‫‪ )2‬اعداد کلید سلکتور فرکانس و ضریب رنج فرکانس را یادداشت کنید‪.‬‬
‫ضریب رنج فرکانس = ‪.............‬‬ ‫عدد کلید سلکتور = ‪.........‬‬
‫‪ )3‬به وسیلهٔ ولت‌متر ‪ AC‬ولتاژ سیگنال‌ژنراتور را اندازه بگیرید و یادداشت کنید‪ .‬ولت ‪V= ….‬‬
‫‪ )4‬دکمه تضعیف سیگنال‌ژنراتور را فعال کنید و ولتاژ خروجی را اندازه بگیرید‪.‬‬
‫ولت ‪ V= ……….‬تضیف شده‬
‫‪)5‬دامنه ولتاژ چند مرتبه تضعیف شده است؟‬
‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫شایستگی‌های غیر فنی‪:‬‬
‫‪ 6‬نمره‬ ‫‪ )1‬رعایت نکات ایمنی دستگاه‌ها (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫‪ 4‬نمره‬ ‫‪ )2‬دقت و تمرکز در اجرای کار (از طريق مشاهده)‬
‫‪ 4‬نمره‬ ‫‪ )3‬رعایت ارگونومی هنگام کار (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫‪2‬نمره‬ ‫‪ )4‬مسئوليت‌پذيري در هنگام ارشد بودن در كارگاه‬
‫‪2‬نمره‬ ‫‪ )5‬مشاركت در كار گروهي هنگام كار با هم‌گروهي خود و ساير گروه‌ها‬
‫‪1‬نمره‬ ‫‪ )6‬روحيه پاسخ‌دهي‬
‫‪1‬نمره‬ ‫‪ )7‬روحيه پرسش‌گري‬
‫کلیه آزمون‌ها بر اساس استاندارد عملکرد نمون‌برگ ‪ 1-8‬انجام می‌شود‪.‬‬

‫‪90‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫كاربرگ ارزشيابي مراحل كار‬

‫مرحله كار‪ :‬اندازه‌گيري مشخصات شكل موج با اسيلوسكوپ‬
‫كار‪ :‬مشاهده شكل موج و اندازه‌گيري كميت‌هاي آن‬
‫تاریخ‪:‬‬ ‫کد کار‪0105 :‬‬ ‫نام و نام خانوادگی هنرجو‪:‬‬
‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫آزمون نظری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬
‫‪ )1‬اگر فقط به ورودی افقی اسیلوسکوپ موجی بدهیم و ورودی عمودی را زمین کنیم‪ ،‬روی صفحه نمایش‬
‫‪ ...........‬ظاهر می‌شود‪.‬‬
‫ت) یک نقطه‬ ‫پ) موج دندانه‌اره‌ای‬ ‫ب) یک خط عمودی‬ ‫الف) یک خط افقی‬
‫‪ )2‬کار هر یک از کلیدهای ‪ Alt, Chop, Dual‬را در اسیلوسکوپ شرح دهید‪.‬‬
‫‪ )3‬شکل موج مقابل روی صفحه اسیلوسکوپ ظاهر شده است‪ .‬رنج ولتاژ و رنج زمان بر روی عدد یک است‪.‬‬
‫مطلوب است محاسبه‪:‬‬
‫الف) زمان تناوب‬
‫‪msec‬‬ ‫ب) فرکانس‬
‫پ) مقدار مؤثر ولتاژ‬
‫ت) معدل ولتاژ (میانگین ‪ )DC‬در یک سیکل‬
‫‪............... )4‬‬
‫بارم آزمون‪ 8 :‬نمره‬ ‫آزمون نرم‌افزاری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬
‫‪ )1‬نرم‌افزار مولتی‌سیم را فعال کنید و اسیلوسکوپ سه بعدی را روی میز کار بیاورید‪.‬‬
‫‪ )2‬فانکش‌ژنراتور موجود در نرم‌افزار را روی میز کار بیاورید و فرکانس موج سینوسی را روی ‪ 5000‬هرتز و‬
‫دامنه پیک ‪ 6‬ولت تنظیم کنید‪.‬‬
‫‪ )3‬خروجی سیگنال‌ژنراتور را به ورودی یکی از کانال‌های اسیلوسکوپ وصل کنید و موج سینوسی را به‬
‫صورت پایدار روی صفحه نمایش ظاهر کنید‪.‬‬
‫‪ )4‬عدد دکمه ‪ Volt/Div‬و ‪ Time/Div‬را یادداشت کنید‪.‬‬
‫……= عدد دکمه ‪ =……Volt / Div‬عدد دکمه ‪Time / Div‬‬

‫‪ )5‬موج را روی نمودار مقابل رسم کنید‬

‫‪ )6‬زمان تناوب موج را محاسبه کنید‪.‬‬

‫‪ )7‬فرکانس موج را محاسبه کنید‪.‬‬

‫‪ )8‬دامنه پیک تا پیک موج را محاسبه نمایید‪.‬‬

‫‪91‬‬
‫بارم آزمون‪ 12 :‬نمره‬ ‫آزمون سخت‌افزاری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬
‫‪ )1‬سیگنال‌ژنراتور را روی موج سینوسی با فرکانس ‪ 500‬هرتز و مقدار مؤثر ‪ 3‬ولت تنظیم کنید‪.‬‬
‫ولت‪V= ……….‬‬ ‫‪ )2‬به وسیلهٔ ولت‌متر‪ ،‬ولتاژ خروجی دستگاه را اندازه بگیرید و یادداشت کنید‪.‬‬
‫‪ )3‬به وسیلهٔ فرکانس‌متر زمان تناوب و فرکانس موج سیگنال‌ژنراتور را اندازه بگیرید و یادداشت کنید‪.‬‬
‫‪T= …….. sec‬‬ ‫‪F=……. Hz‬‬
‫‪ )4‬موج سیگنال‌ژنراتور را به ورودی یک کانال اسیلوسکوپ وصل کنید و موج را به صورت پایدار روی صفحه‬
‫نمایش ظاهر کنید‪.‬‬

‫‪ )5‬موج را در نمودار شکل مقابل رسم کنید‪.‬‬

‫‪ )6‬دامنه پیک تا پیک موج را اندازه بگیرید‪Vp-p=…..V .‬‬

‫‪ )7‬زمان تناوب موج را اندازه بگیرید‪T=….. sec .‬‬

‫‪F =….. Hz‬‬ ‫‪ )8‬فرکانس موج را اندازه بگیرید‪.‬‬

‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫شایستگی‌های غیر فنی‪:‬‬
‫‪ 6‬نمره‬ ‫‪ )1‬رعایت نکات ایمنی دستگاه‌ها (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫‪ 4‬نمره‬ ‫‪)2‬دقت و تمرکز در اجرای کار (از طريق مشاهده)‬
‫‪ 4‬نمره‬ ‫‪ )3‬رعایت ارگونومی هنگام کار (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫‪ 2‬نمره‬ ‫‪ )4‬مسئوليت‌پذيري در هنگام ارشد بودن در كارگاه‬
‫‪ 2‬نمره‬ ‫‪ )5‬مشاركت در كار گروهي هنگام كار با هم‌گروهي خود و ساير گروه‌ها‬
‫‪ 1‬نمره‬ ‫روحيه پاسخ‌دهي‬
‫ٔ‬ ‫‪)6‬‬
‫‪ 1‬نمره‬ ‫روحيه پرسش‌گري‬
‫ٔ‬ ‫‪)7‬‬
‫کلیه آزمون‌ها بر اساس استاندارد عملکرد نمون‌برگ ‪ 1-8‬انجام می‌شود‪.‬‬

‫‪92‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫كاربرگ ارزشيابي واحد یادگیری ‪4‬‬

‫كار‪ :‬مشاهده شكل موج و اندازه‌گيري كميت‌هاي آن‬
‫تاریخ‪:‬‬ ‫کد کار‪0105 :‬‬ ‫نام و نام خانوادگی هنرجو‪:‬‬
‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫آزمون نظری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬
‫‪ )1‬فرکانس موجی سینوسی با زمان تناوب ‪ 40‬میکروثانیه کدام است؟‬
‫ت) ‪40KHz‬‬ ‫پ) ‪40MHz‬‬ ‫ب) ‪25KHz‬‬ ‫الف) ‪25MHz‬‬
‫‪ )2‬روی برگه اطالعات سیگنال‌ژنراتوری نوشته شده است‪ Measurment error ≥0/5% :‬مفهوم اطالعات‬
‫نوشته شده را شرح دهید‪.‬‬
‫‪ )3‬اگر کلید انتخاب در ورودی اسیلوسکوپ (‪ )DC ,GND,AC‬روی ‪ DC‬قرار گیرد‪ ،‬اسیلوسکوپ فقط‬
‫‪ ....................‬را روی صفحه ظاهر می‌کند‪.‬‬
‫ت) خط ‪GND‬‬ ‫پ) سیگنال ‪ AC‬و ‪DC‬‬ ‫ب) سیگنال ‪AC‬‬ ‫الف) سیگنال ‪DC‬‬
‫………………………‬
‫بارم آزمون‪ 8 :‬نمره‬ ‫آزمون نرم‌افزاری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬
‫‪ )1‬فانکشن‌ژنراتور را روی موج مربعی با فرکانس ‪ 2000‬هرتز و دامنه ‪ 12‬ولت پیک قرار دهید‪.‬‬
‫‪ )2‬فرکانس‌متر را از منوی ابزار به روی میز کار بیاورید‪.‬‬
‫‪F =…….Hz‬‬ ‫‪ )3‬فرکانس موج فانکشن‌ژنراتور را اندازه بگیرید و یادداشت کنید‪.‬‬
‫‪T =……sec‬‬ ‫‪ )4‬دکمه زمان تناوب فرکانس‌متر را فعال کنید و زمان تناوب موج را اندازه بگیرید‪.‬‬
‫‪ )5‬اسیلوسکوپ سه بعدی را روی میز کار ظاهر کنید‪.‬‬
‫‪ )6‬موج سیگنال‌ژنراتور را به یک کانال اسیلوسکوپ اعمال کنید و موج را روی صفحه نمایش پایدار نمایید‪.‬‬
‫‪ )7‬شکل موج را در نمودار مقابل رسم کنید‪.‬‬

‫‪Volt/Div= …….‬‬
‫‪Time/Div =…..‬‬

‫‪T =……… sec‬‬ ‫‪ )8‬زمان تناوب موج را اندازه بگیرید‪.‬‬

‫‪F = ……..Hz‬‬ ‫‪ )9‬فرکانس موج را محاسبه کنید‪.‬‬

‫‪93‬‬
 ‫بارم آزمون‪ 12 :‬نمره‬ ‫آزمون سخت‌افزاری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬
‫‪ )1‬سیگنال‌ژنراتور را روی موج مربعی با فرکانس ‪ 1000‬هرتز و دامنه پیک تا پیک ‪ 8‬ولت تنظیم کنید‪.‬‬
‫‪F = ……..Hz‬‬ ‫‪ )2‬فرکانس موج را توسط فرکانس‌متر اندازه بگیرید و یادداشت کنید‪.‬‬
‫‪T =……… sec‬‬ ‫‪ )3‬زمان تناوب موج را توسط فرکانس‌متر اندازه بگیرید و یادداشت کنید‪.‬‬
‫‪ )4‬موج سیگنال‌ژنراتور را به یک کانال اسیلوسکوپ وصل کنید و موج را روی صفحه نمایش پایدار نمایید‪.‬‬
‫‪ )5‬موج روی صفحه نمایش را در نمودار زیر رسم کنید‪.‬‬

‫‪Volt/Div= …….‬‬
‫‪Time/Div =…..‬‬

‫‪T =……… sec‬‬ ‫‪ )6‬زمان تناوب موج را اندازه بگیرید‪.‬‬

‫‪F = ……..Hz‬‬ ‫‪ )7‬فرکانس موج را محاسبه کنید‪.‬‬
‫‪Vp-p=…..V‬‬ ‫‪ )8‬مقدار ولتاژ پیک تا پیک موج را محاسبه کنید‪.‬‬
‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫شایستگی‌های غیر فنی‪:‬‬
‫‪ 6‬نمره‬ ‫‪ )1‬رعایت نکات ایمنی دستگاه‌ها (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫‪ 4‬نمره‬ ‫‪ )2‬دقت و تمرکز در اجرای کار (از طريق مشاهده)‬
‫‪ 4‬نمره‬ ‫‪ )3‬رعایت ارگونومی هنگام کار (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫‪ 2‬نمره‬ ‫‪ )4‬مسئوليت‌پذيري در هنگام ارشد بودن در كارگاه‬
‫‪ 2‬نمره‬ ‫‪ )5‬مشاركت در كار گروهي هنگام كار با هم‌گروهي خود و ساير گروه‌ها‬
‫‪ 1‬نمره‬ ‫‪ )6‬روحيه پاسخ‌دهي‬
‫‪ 1‬نمره‬ ‫‪ )7‬روحيه پرسش‌گري‬
‫کلیه آزمون‌ها بر اساس استاندارد عملکرد نمون‌برگ ‪ 1-8‬انجام می‌شود‪.‬‬

‫‪94‬‬
 ‫تدريس فصل چهارم‪ :‬توان الکتریکی‬
‫واحدیادگیری‪:5‬‬
‫اندازه‌گیری توان و ضریب توان‬

‫اندازه‌گیری توان و ضریب توان‬

‫در فرايند تدريس فصل چهارم نيز بايد به نكات اساسي ذكرشده در فصل اول توجه ويژه‬
‫داشته باشيم و آنها را اجرا كنيم ‪.‬‬

‫‪-1‬انرژی الکتریکی مصرفی در مقاومت‬

‫فيلم‬ ‫فیلم بر‌چسب انرژی را نمایش دهید و در مورد آن بحث کنید ‪.‬‬

‫نتايج پژوهش‬ ‫از هنرجویان بخواهید نتایج پژوهش در مورد بر‌چسب انرژی را به کالس ارائه دهند‪.‬‬

‫فيلم‬ ‫فیلمی کوتاه حداکثر ‪ 2‬دقیقه‌‌ای در مورد وسایل کم‌وات و پر وات مانند دستگاه‌های‬
‫برقی و نیروگاه کوچک و بزرگ برای هنرجویان به نمایش درآورید‪.‬‬
‫نرم افزار‬ ‫از نرم‌افزار تعاملی مانند ‪ PHET‬برای نشان دادن عوامل مؤثر بر توان استفاده شود و‬
‫چگونگی کاربرد آن به هنر‌جویان آموزش داده شود‪.‬‬

‫نتايج پژوهش‬ ‫از هنرجویان بخواهید نتایج پژوهش در مورد انرژی خورشیدی را به کالس ارائه دهند‪.‬‬

‫فعاليت هنرآموز‬ ‫با توجه به تقسیم‌بندی هنرجویان به گروه‌های کاری‪ ،‬برچگونگی کار گروه‌ها نظارت‬
‫کنید و نتایج کار آنها را بررسی و مشکالت آنان را حل‌کنید‪ .‬یادآور می‌شود که ارشد‬
‫کارگاه نقش اساسی به عنوان همکار هنرآموز دارد‪.‬‬

‫پاسخ سؤال الگوی پرسش دو المپ با توان مختلف و ولتاژ مساوی‪:‬‬

‫مقاومت المپ ‪ 6‬وات و ‪ 6‬ولت‪ R1‬ومقاومت‬

‫المپ ‪12‬وات و ‪ 6‬ولت ‪ R2‬برابر است با‪:‬‬

‫ــــ = ‪V‬‬
‫‪2‬‬
‫ــــ = ‪R1‬‬ ‫‪36 =6Ω‬‬
‫‪P‬‬ ‫‪6‬‬
‫شكل ‪ -25‬مدار معادل‬ ‫‪36 =6Ω‬‬
‫ــــ = ‪V2‬‬
‫ــــ = ‪R1‬‬
‫مدار معادل مانند شکل ‪ 25‬است‪.‬‬ ‫‪P 12‬‬
‫چون مدار سري است‪ ،‬پس مقاومت كل‬
‫برابر ‪ 9‬اهم مي شود‪.‬‬
 ‫جريان عبوري از مدار برابر است با‪:‬‬
‫‪4 2 = 5/33W‬‬
‫)ـــ(×)‪PR2 =(3‬‬
‫‪3‬‬ ‫ـــ = ‪12‬‬
‫ـــــ = ‪I‬‬ ‫ــ   = ‪12‬‬
‫‪4A‬‬
‫‪3+6‬‬ ‫‪9     3‬‬
‫پس‌از وصل کلید‪ ،‬چون از المپ ‪ 6‬وات‬
‫جريان ‪ 1/3‬آمپر عبور مي كند و در آن تواني‬ ‫بنابراين تواني كه به هر المپ مي رسد و بايد‬
‫برابر با ‪ 10/66‬وات مصرف مي شود لذا المپ‬ ‫مصرف كند برابر است با‪:‬‬
‫‪ 6‬واتي می‌سوزد ولی المپ ‪ 12‬وات آسیب‬ ‫‪4 2 = 10/66 W‬‬
‫)ـــ(× )‪PR1 = (6‬‬
‫نمی‌بیند‪.‬‬ ‫‪3‬‬

‫از هنرجویان بخواهید نتایج پژوهش در مورد ابررسانا را به کالس ارائه دهند ‪.‬‬ ‫فعاليت هنرآموز‬
‫نظرات هنرجویان در مورد اطالعات خواسته‌شده در مورد کولر‌گازی را در تابلو‬
‫نوشته وسپس مطالب را جمع‌بندی نمایید‪.‬‬

‫کمتر قطع و وصل می‌شوند و دما قابل‬
‫تنظیم است‪.‬‬
‫در‌ضمن سیستم دارای اینورتر با تغییر‬
‫فرکانس برق‪ ،‬باعث کاهش مصرف می‌شود‪.‬‬
‫جدول ‪ 2‬نمونه‌ای از جدول مساحت اتاق‬
‫و ظرفیت کولر است‪ .‬رعایت این‌نکته سبب‬
‫صرفه‌جویی در هزینه است‪ .‬استفاده از کولر‬
‫آبی در مناطق گرم و خشک (کم‌رطوبت)‬
‫و کولر گازی در مناطق گرمسیر و شرجی‬
‫(هوای با رطوبت زیاد) با ایمنی و بهداشت‬
‫و سالمتی ارتباط مستقی ‌م دارد‪ .‬می‌توانید‬
‫با مراجعه به منابع معتبر اطالعات بیشتری‬
‫را کسب‌نمایید‪.‬‬
‫هدف از طرح این پرسش رعایت برخی‬
‫ال در‬ ‫شایستگی‌های غیر‌فنی است‪ .‬مث ً‬
‫دستگاه‌های تهویه هوا و خنک‌کننده‌ها از‬
‫جمله کولر از گاز فرئون استفاده می‌شود‪.‬‬
‫فرئون‌ها مهم‌ترین عامل تخریب الیه اوزون‬
‫شناخته شده‌اند‪ .‬با تخریب این الیه تغییر‬
‫آب و هوایی در کرۀ زمین اجتناب‌نا‌پذیر‬
‫ال گاز‬‫است‪ .‬گاز کولرهای گازی جدید (مث ً‬
‫فرئون‪ )R410A‬با محیط‌زیست سازگار‌تر‬
‫هستند‪.‬‬
‫در مورد مصرف بهینه انرژی‪ ،‬کولرهای‬
‫گازی جدید با استفاده از اینورتر هوشمند‪،‬‬

‫جدول ‪2‬ـ ظرفيت كولر بر اساس ابعاد فضاي مورد استفاده‬

‫‪96‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫فعاليت هنرآموز‬ ‫در صورت نیاز‪ ،‬به هنر‌جویان در مورد کار‌برد نرم‌افزار ادیسون و تغییرات ولتاژ المپ‬
‫آموزش داده شود‪.‬‬
‫یک نمونه کارعملی خوب اجراشده توسط نرم افزار به وسیله هنرجویان را برای سایر‬
‫هنرجویان به نمایش درآورید و مجری فایل را مورد تشویق قرار دهید‪.‬‬

‫فعاليت هنرآموز‬ ‫تمام مراحل عملی توسط هنرآموز قبل از حضور در کالس به‌اجرا درآید تا در خالل‬
‫انجام کار در ارتباط با کار با نرم‌افزار ابهامی ایجاد نشود‪.‬‬

‫نمون برگ ارزشيابي شایستگی های فنی‬

‫امتيازكسب شده‬ ‫امتياز پيشنهادي‬ ‫شاخص‌هاي امتيازدهي‬ ‫رديف‬

‫‪15‬‬ ‫تسلط بر مباحث نظری‬ ‫‪1‬‬

‫‪10‬‬ ‫بستن صحیح مدار‬ ‫‪2‬‬
‫‪15‬‬ ‫تنظیم صحیح مقادیر منبع ورودی‬ ‫‪3‬‬
‫‪15‬‬ ‫اندازه‌گیری صحیح مقادیر ولتاژ و جریان‬ ‫‪4‬‬
‫‪10‬‬ ‫صحت محاسبات‬ ‫‪5‬‬
‫‪20‬‬ ‫پاسخ صحیح الگوی پرسش‬ ‫‪6‬‬
‫‪15‬‬ ‫تنظیم دقیق گزارش‌کار‬ ‫‪7‬‬
‫‪100‬‬ ‫جمع امتيازها‬ ‫‪8‬‬
‫‪100‬‬ ‫ايمني و بهداشتي و ‪NT‬‬ ‫‪9‬‬

‫فعاليت هنرآموز‬ ‫گزارش‌کار عملی ‪ 1‬و ‪ 2‬تهیه‌شده توسط هنر‌جویان را بررسی کنید و مورد ارزشیابی‬
‫قرار دهید‪.‬‬

‫کم وات ‪ LED‬این اطالعات نوشته ‍‌شده‬
‫است‪ .‬توان مصرفی ‪ 12‬وات – ولتاژ ورودی‬
‫‪ 220-240‬ولت ‪ -‬جریان ورودی ‪100 ma‬‬
‫– فرکانس کار‪ -50 - 60HZ‬محدوده دمای‬
‫کارکرد ‪ -20‬تا ‪ 40‬درجه سانتی‌گراد ‪ -‬طول‬
‫عمر ‪ 25000‬ساعت‪ ،‬البته المپ با وات‬
‫متفاوت و تولید کارخانه‌ای دیگرمشخصات‬
‫متفاوتی دارد‪.‬‬
‫ارزشیابی‪ :‬برای ارزشیابی از مراحل انجام کار‬
‫می‌توانید از الگوی ارزشیابی ‌ پیشنهادی‬
‫ارائه شده استفاد ‌ه کنید یا الگوهای دیگری‬
‫را به کار ببرید‪ .‬در هر صورت باید در فرایند‬
‫آموزش شایستگی‌های تعیین شده حاصل‬
‫شود‪.‬‬
‫پاسخ سؤال ‪ :10‬روی جعبه یک نوع المپ‬

‫‪97‬‬
 ‫‪-2‬مدارهای جریان متناوب‪:‬‬ ‫دانش افزايي‬
‫‪Pe = Ve×Ie Cosϕ‬‬ ‫توجه‪   :‬اطالعات مربوط به دانش‌افزایی صرفاً‬
‫جهت افزایش دانش هنرآموزان محترم است‬
‫‪e = R×Ie 2‬‬
‫=‪PeP‬‬
‫‪2‬‬
‫= ‪R × Ie‬‬ ‫و به ‌هیچ عنوان نباید در ارزشیابی از هنر‬
‫‪V22eR‬‬
‫ــــــ‪Pe =V‬‬ ‫جویان دخالت داده شود‪.‬‬
‫‪Pe = eRR‬‬
‫‪R‬‬ ‫‪ -3‬انواع توان در جريان متناوب تك‌فاز‪:‬‬
‫مدارهاي جريان متناوب شامل عناصري‬
‫در این رابطه ‪ ،VeR‬ولتاژ مؤثر دو سر‬ ‫مانند مقاومت‪ ،‬سلف و خازن يا تركيبي‬
‫مقاومت و ‪ Ie‬جريان مؤثر عبوری از‬ ‫از اين عناصر است‪ .‬گروهي از عناصر مانند‬
‫مقاومت‪ φ ،‬اختالف فاز بين جريان و‬ ‫مقاومت‪ ،‬فقط توان را به‌صورت حرارت تلف‬
‫ولتاژ و ‪ Cosφ‬ضريب قدرت یا ضريب‬ ‫مي‌كنند‪ .‬گروه ديگری از قطعات مانند‬
‫توان است‪ .‬هرچه ضريب توان به عدد يك‬ ‫سلف (سيم پيچ) و خازن ذخیره‌کننده‬
‫نزديك تر باشد‪ ،‬اختالف فاز بين جريان و‬ ‫انرژی هستند‪ .‬در شکل ‪ 26‬مدار معادل‬
‫ولتاژ (‪ )φ‬به صفر نزديك‌تر مي‌شود و توان‬ ‫یک دستگاه را مالحظه می‌کنید‪ .‬در این‬
‫مؤثر افزايش مي‌يابد‪ .‬در مدار با مقاومت‬ ‫مدار هر سه قطعه مقاومت‪ ،‬سلف و خازن‬
‫اهمی خالص ‪ φ‬برابر صفر و ‪ Cosφ‬برابر‬ ‫وجود دارد‪ .‬بنابراین سه نوع توان در‬
‫‪ 1‬است‪.‬‬ ‫مدارهاي جريان متناوب وجود دارد که‬
‫ب‪ -‬توان غيرحقيقي‪ :‬توانی را که سلف‬ ‫مولد این سه‌نوع توان را تأمین می‌کند‪.‬‬
‫یا خازن از شبکه دریافت می‌کند‪ ،‬توان‬
‫غيرحقيقي‪ ،‬توان غيرمفيد‪ ،‬توان راكتيو‬
‫(‪ )Reactive‬يا توان دِواته مي‌گويند‪ .‬اين‬
‫توان در سلف و خازن ذخيره مي‌شود و‬
‫كار مفيد انجام نمي‌دهد‪ .‬توان غيرحقيقي‬
‫به صورت تناوبي بين سلف و خازن و‬
‫منبع رفت    و    برگشت مي‌كند‪ .‬واحد توان‬
‫غيرمفيد ولت آمپر راكتيو (وار ‪)VAR -‬‬
‫شکل‪ -26‬مدار ‪ R‬و‪C‬‬
‫است‪ .‬توان غيرمفيد (راكتيو) را با ‪Pr ، Pd‬‬
‫يا ‪ Q‬نشان مي‌دهند‪.‬‬ ‫الف‪-‬توان حقيقي ‪ -‬توان حقيقي را‬
‫توان غیر مؤثر(دِواته یا راکتیو) از روابط زیر‬ ‫توان مفيد يا اكتيو(‪ ،)Active‬توان واته‬
‫به دست مي‌آيد‪.‬‬ ‫يا توان مصرفي نیز می‌گويند و آن را با‬
‫عالمت‌هاي‪ Pw ، Pe‬يا ‪ P‬نشان مي‌دهند‪.‬‬
‫اين توان در مصرف‌كننده‌هاي اهمي(‪)R‬‬
‫‪Pd P=d =±±V‬‬ ‫‪e Sin ϕ‬‬
‫‪V ee×I×e ISinϕ‬‬
‫مورد استفاده قرار می‌گیرد و به‌صورت انرژي‬
‫‪Pd P=d =±±   XX×I×e I e2‬‬ ‫حرارتي تلف مي‌شود‪ .‬در سيستم ‪ SI‬واحد‬
‫‪2‬‬

‫توان حقيقي برحسب وات (‪ )W‬است‪ .‬اين‬

‫ــــــ‪Pd = ±V‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ex‬‬
‫) ‪(    VXex2‬‬ ‫توان از این روابط به دست مي‌آيد ‪:‬‬
‫‪Pd‬‬ ‫‪=±‬‬
‫‪x‬‬
‫‪98‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫در نظر می‌گیرند‪ .‬لذا‪:‬‬ ‫‪ : X‬معرف راکتانس خازن يا سلف در برق‬

‫) ‪PdL = (VeL‬‬
‫‪2‬‬ ‫متناوب است‪ .‬مي‌دانيم راکتانس سلف از‬
‫‪PdL =XL‬‬
‫‪XL‬‬ ‫رابطه‪ XL= 2πfL   :‬و راکتانس خازن از رابطه‬
‫‪1‬‬
‫ــــــ = ‪ Xc‬به دست مي‌آيد‪.‬‬
‫برای خازن ‪ Pd‬را با عالمت منفی در نظر‬ ‫‪2πfc‬‬
‫می‌گیرند‪ ،‬لذا‪:‬‬
‫باید توجه نمود در رابطه‪:‬‬
‫‪Pdc = -XL×I  e2 PdL= (V‬‬ ‫) ‪e   c‬‬
‫‪2‬‬
‫ــــــ‬
‫‪XC‬‬ ‫‪Pd= ±Ve×Ie Sinϕ‬‬
‫‪ Ve ،‬ولتاژ مؤثر کل مدار است‪.‬‬
‫عالمت مثبت و منفی به معنی عملکرد‬ ‫‪2‬‬
‫در رابطه )‪(V ex‬‬
‫ــــــــ ‪ Vex , Pd = ±‬ولتاژ دو‌سر‬
‫معکوس سلف و خازن است‪ .‬به عبارت‬ ‫‪x‬‬
‫دیگر در سلف جریان پس‌فاز و در خازن‬ ‫المانی است که راکتانس آن را ‪ X‬در نظر‬
‫جریان پیش‌فاز است ‪.‬‬
‫گرفتیم‪ .‬برای سلف ‪ Pd‬را با عالمت مثبت‬
‫پويا نمايي‬ ‫پویانمایی برای نمودار‌های جریان‪ ،‬ولتاژ و توان را در مقاومت‪ ،‬خازن و سلف برای‬
‫هنرجویان به نمایش درآورید و آن را به بحث بگذارید‪.‬‬

‫‪ Ps‬يا ‪ S‬نشان مي دهند و از حاصل ضرب‬
‫ولتاژ و جريان مؤثر مدار ‪Ps = Ve ×Ie‬‬
‫به دست مي‌آيد‪ .‬واحد توان ظاهري ولت‬
‫آمپر (‪ )V.A‬است‪.‬‬
‫پ ‪ -‬توان ظاهري‬
‫در بار واقعی که ترکیبی از مقاومت و‬
‫سلف و خازن است‪ ،‬برايند دو توان حقيقي‬
‫و غيرحقيقي توانی را به‌ وجود می‌آورد که‬
‫آن را توان ظاهری می‌گویند‪ .‬اين توان را با‬

‫فيلم‬ ‫اصالح ضریب قدرت در مراکز تولید‪ ،‬توزیع و مصرف را برای هنرجویان ب ‌ه نمایش در آورید ‪.‬‬
‫‪-4‬روابط برداري بين توان‌ها‪:‬‬
‫است‪ .‬در ضمن ضريب قدرت واته (‪)Cosφ‬‬ ‫توان ظاهري از جمع برداري توان‌هاي‬
‫‪Pe‬‬ ‫حقيقي و غيرحقيقي به دست مي آيد‪،‬‬
‫ــــــــ = ‪ Cosφ‬و ضريب قدرت‬ ‫برابر است با‬
‫‪Ps‬‬ ‫يعني‪:‬‬
‫‪Pd‬‬
‫دِواته (‪ )sinφ‬برابر است با ــــــــ = ‪Sinφ‬‬ ‫‪Ps=Pe+Pd‬‬
‫‪Ps‬‬
‫براي رسم دياگرام برداري توان‌ها‪ Pe ،‬را‬
‫درجهت مثبت محور ‪ x‬و ‪ Pd‬سلفي را‬
‫در جهت مثبت محور‪ Y‬و ‪ Pd‬خازني را‬
‫در جهت منفي محور‪ Y‬رسم مي‌كنيم‪.‬‬
‫شکل‌های ‪ 20‬و ‪ 21‬مثلث توان‌ها را برای‬
‫مدار ‪ RC‬و مدار ‪ RL‬نشان می‌دهد‪.‬‬
‫شکل‪ -21‬مثلث‬ ‫شکل ‪ -20‬مثلث‬ ‫باتوجه به قضيه فيثاغورث‬
‫توان‌ها برای مدار‬ ‫توان‌ها درمد ار‬ ‫‪ Ps2 =Pe2+Pd2‬يا ‪PS = √Pe2+Pd2‬‬
‫‪RL‬‬ ‫‪RC‬‬
‫‪99‬‬
 ‫ازهنر‌جویان بخواهید نتایج تحقیق «اطالعاتی در مورد اصالح ضریب قدرت» را به‬ ‫نتايج پژوهش‬
‫کالس ارائه دهند‪.‬‬

‫مثال‪ :‬در شکل ‪ 27‬مطلوب است محاسبه توان‌های مؤثر‪ ،‬غیر مؤثر سلف و خازن و توان‬
‫ظاهری مدار‪ .‬جریان مؤثر مدار را ‪ 5‬آمپر در نظر بگیرید‪.‬‬

‫شکل ‪ -27‬مدار ‪ R،L‬و ‪C‬‬

‫حل ‪:‬‬
‫‪   =Pe = R×I2 = 12×52=300W‬توان مؤثر‬
‫‪    =PdL= XL×Ie2 = 20×52=500VAR‬توان غیر‌مؤثر سلف‬
‫‪=Pdc= -Xc×Ie2 = -4×52= -100VA‬‬
‫توان غیر‌مؤثر خازن‬
‫‪ =Ps= Ve×Ie = 100×5 = 500VA‬توان ظاهری‬
‫‪PdL+Pdc=(500)+(-100) =400VAR‬‬

‫توان ظاهری را می‌توان از رابطه ‪ Ps = √ Pe2 + Pd2‬نیز به‌ دست آورد‪.‬‬

‫‪= Ps = √300+ 4002 = √250000 =500VA‬توان ظاهري‬

‫نکته بسیار مهم‪ :‬بحث تفصیلی و مورد‌نظر نیست‪ .‬فقط هدف تفهیم انواع‬
‫محاسباتی مدار‌های ‪ L,R‬و‪ C‬که معموالً توان به هنر‌جو و حل مسائل در حد‬
‫در درس مدار‌های الکتریکی در دانشگاه مثال‌های مطرح شده در کتاب درسی و‬
‫مورد مطالعه قرارمی‌گیرد به هیچ عنوان کتاب هنر‌جو است‪.‬‬

‫درمورد عدم وجود وات‌متر به‌صورت سخت‌افزاری و دلیل استفاده از نرم‌افزار به‬ ‫فعالیت هنرآموز‬
‫هنرجویان توضیح دهید‪ ،‬شکل ‪.27‬‬
‫درهنگام اجرای کار نرم‌افزاری‪ ،‬به هنرجویان در نصب وراه‌اندازی نرم‌افزار کمک کنید‪.‬‬

‫‪100‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫از هنرجویان قوی‌تر بخواهید که به هنرجویان ضعیف‌تر کمک کنند ‪ .‬با اجرای‬
‫این‌عمل شایستگی غیر فنی کار تیمی تقویت می‌شود ‪.‬‬
‫نرم‌افزارها از قبل روی سیستم‌های کامپیوتری نصب‌شده باشند تا وقت هنرجویان‬
‫تلف نشود ‪.‬‬
‫در‌صورتی که از نرم‌افزار دیگری مانند‪ Labview‬استفاده می‌کنید به هنرجویان در‬
‫ارتباط با وجود انواع نرم‌افزارها و کاربرد آنها توضیح دهید ‪.‬‬
‫در‌صورت نیاز‪ ،‬از فیلم آموزشی نصب‪ ،‬راه‌اندازی و کاربرد نرم‌افزار دوباره استفاده‬
‫کنید‪.‬‬
‫همواره از ارشدهای کارگاه و آزمایشگاه برای مدیریت و اجرای دقیق فرایند کار‬
‫کمک بگیرید تا روحیه مسئولیت‌پذیری و کمک به دیگران در آنها تقویت شود‪.‬‬
‫ارزشیابی‪ :‬برای ارزشیابی از کار آزمايشگاهي‪ ،‬می‌توانید از الگوی ارزشیابی‌ ارائه شده‬
‫استفاده‌کنید‪.‬‬
‫ ‬
‫نمون برگ ارزشيابي شایستگی های فنی‬

‫امتيازكسب شده‬ ‫امتياز پيشنهادي‬ ‫شاخص‌هاي امتيازدهي‬ ‫رديف‬

‫‪15‬‬ ‫تسلط بر مباحث نظری‬ ‫‪1‬‬

‫‪10‬‬ ‫بستن صحیح مدار‬ ‫‪2‬‬

‫‪15‬‬ ‫تنظیم صحیح مقادیر منبع ورودی‬ ‫‪3‬‬

‫‪15‬‬ ‫اندازه‌گیری صحیح مقادیر ولتاژ و جریان‬ ‫‪4‬‬

‫‪10‬‬ ‫صحت محاسبات‬ ‫‪5‬‬

‫‪20‬‬ ‫پاسخ صحیح الگوی پرسش‬ ‫‪6‬‬

‫‪15‬‬ ‫تنظیم دقیق گزارش‌کار‬ ‫‪7‬‬

‫‪100‬‬ ‫جمع امتيازها‬ ‫‪8‬‬

‫‪100‬‬ ‫ايمني و بهداشتي و ‪NT‬‬ ‫‪9‬‬

‫‪101‬‬
‫ارزشیابی‪ :‬برای ارزشیابی از کار نرم افزاري‪ ،‬می‌توانید از الگوی ارزشیابی ‌ ارائه شده‬
‫استفاده‌کنید‪.‬‬
‫نمون برگ ارزشيابي شایستگی های فنی‬

‫امتياز پيشنهادي امتيازكسب شده‬ ‫شاخص‌هاي امتياز دهي‬ ‫رديف‬

‫‪20‬‬ ‫نصب و راه‌اندازی صحیح نرم‌افزار‬ ‫‪1‬‬

‫‪10‬‬ ‫بستن صحیح مدار در نرم‌افزار‬ ‫‪2‬‬

‫‪15‬‬ ‫تنظیم صحیح مقادیر منبع ورودی‬ ‫‪3‬‬

‫‪15‬‬ ‫اندازه‌گیری صحیح مقادیر ولتاژ و جریان‬ ‫‪4‬‬

‫‪10‬‬ ‫صحت محاسبات‬ ‫‪5‬‬

‫‪15‬‬ ‫پاسخ صحیح الگوی پرسش‬ ‫‪6‬‬

‫‪15‬‬ ‫تنظیم دقیق گزارش‌کار‬ ‫‪7‬‬

‫‪100‬‬ ‫جمع امتيازها‬ ‫‪8‬‬

‫‪100‬‬ ‫ايمني و بهداشتي و ‪NT‬‬ ‫‪9‬‬

‫‪102‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫پاسخ سؤال ‪13‬‬

‫اطالعات داده شده‬

‫نام کارخانه‬ ‫‪1‬‬
‫مدل‬ ‫‪2‬‬
‫قدرت برحسب اسب بخار‬ ‫‪3‬‬
‫شمارۀ بدنه‬ ‫‪4‬‬
‫ولتاژ کار‬ ‫‪5‬‬
‫تعداد فاز ـ یک فاز یا سه فاز‬ ‫‪6‬‬
‫مقدار جریان (مقدار آمپر)‬ ‫‪7‬‬
‫ضریب خدمات (ضریب کارکرد)‬ ‫‪8‬‬
‫کالس عایق‬ ‫‪9‬‬
‫دمای مجاور (دمای محیط)‬ ‫‪10‬‬
‫تعداد دور در دقیقه‬ ‫‪11‬‬
‫مدت زمان كار موتور در بار نامی‬ ‫‪12‬‬
‫حرف رمز در حالت توقف یا در حال کار روتور‬ ‫‪13‬‬
‫حداکثر بازده‬ ‫‪14‬‬
‫میزان بازده اسمی‬ ‫‪15‬‬
‫استاندارد کارخانجات تولیدکنندۀ وسایل الکتریکی‬ ‫‪16‬‬
‫ضریب قدرت‬ ‫‪17‬‬
‫فركانس (برحسب هرتز)‬ ‫‪18‬‬

‫شکل ‪28‬‬
‫‪103‬‬
 ‫كاربرگ ارزشيابي مراحل كار‬
‫مرحله كار‪ :‬تشريح مفاهيم توان و ضريب قدرت‬
‫كار‪ :‬اندازه‌گيري توان و ضريب قدرت‬
‫تاریخ‪:‬‬ ‫کد کار‪0104 :‬‬ ‫نام و نام خانوادگی هنرجو‪:‬‬
‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫آزمون نظری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬
‫‪ )1‬کدام گزینه واحد توان را بیان می‌کند؟‬
‫ت) ثانیه ‪ /‬وات‬ ‫پ) وات × ثانیه‬ ‫ب) ثانیه‪ /‬ژول‬ ‫الف) ثانیه × ژول‬
‫‪9‬‬
‫‪ )2‬نیروگاهی ‪ 5000‬مگاوات برق تولید می‌کند‪ .‬توان تولیدی این نیروگاه ‪ 5 ×10‬وات است‪.‬‬
‫نادرست‬ ‫درست‬
‫‪ )3‬روی یک هویه برقی نوشته شده است‪ 220 :‬ولت‪ 40 ،‬وات‪ ،‬مقاومت المنت حرارتی این هویه را محاسبه کنید‪.‬‬
‫‪................. )4‬‬
‫بارم آزمون‪ 8 :‬نمره‬ ‫آزمون نرم‌افزاری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬

‫‪ )1‬نرم‌افزار ادیسون را راه‌اندازی کنید‪.‬‬

‫‪ )2‬مدار شکل مقابل را ببندید‪.‬‬

‫‪ )3‬مشخصات المپ را روی ‪ 12‬ولت‪ 2 ،‬وات تنظیم کنید‪.‬‬

‫‪ )4‬منبع تغذیه را به مدار وصل کنید‪.‬‬

‫‪I =………A‬‬ ‫‪ )5‬با وصل کلید جریان مدار را اندازه بگیرید‪.‬‬

‫‪V=.............V‬‬ ‫‪ )6‬ولتاژ دو سر المپ را اندازه بگیرید‪.‬‬

‫‪P =) ( × ) ( =............W‬‬ ‫‪ )7‬توان مصرفی المپ را محاسبه کنید‪.‬‬

‫بارم آزمون‪ 12 :‬نمره‬ ‫آزمون سخت‌افزاری‪ :‬سؤال براساس الگوی پرسش‬
‫‪ )1‬مدار مقابل را ببندید‪.‬‬
‫‪ )2‬با بستن کلید چه جریانی از مدار عبور می‌کند؟‬

‫جریان مدار را محاسبه کنید‪.‬‬

‫‪I =………A‬‬ ‫‪ )3‬کلید مدار را ببندید و جریان مدار را اندازه بگیرید‪.‬‬

‫‪V=.............V‬‬ ‫‪ )4‬ولتاژ دو سر مقاومت را اندازه بگیرید‪.‬‬
‫‪P = ) ( × ) ( =............W‬‬ ‫‪ )5‬توان مصرفی مقاومت را محاسبه کنید‪.‬‬
‫‪...................... )6‬‬

‫‪104‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫شایستگی‌های غیر فنی‪:‬‬

‫‪ 6‬نمره‬ ‫‪ )1‬رعایت نکات ایمنی دستگاه‌ها (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫‪ 4‬نمره‬ ‫‪ )2‬دقت و تمرکز در اجرای کار (از طريق مشاهده)‬
‫‪ 4‬نمره‬ ‫‪ )3‬رعایت ارگونومی هنگام کار (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫‪ 2‬نمره‬ ‫‪ )4‬مسئوليت‌پذيري در هنگام ارشد بودن در كارگاه‬
‫‪ 2‬نمره‬ ‫‪ )5‬مشاركت در كار گروهي هنگام كار با هم‌گروهي خود و ساير گروه‌ها‬
‫‪ 1‬نمره‬ ‫‪ )6‬روحيه پاسخ‌دهي‬
‫‪ 1‬نمره‬ ‫   ‬ ‫‪ )7‬روحيه پرسش‌گري‬
‫کلیه آزمون‌ها بر اساس استاندارد عملکرد نمون‌برگ ‪ 1-8‬انجام می‌شود‪.‬‬

‫‪105‬‬
 ‫كاربرگ ارزشيابي مراحل كار‬
‫مرحله كار‪ :‬اندازه‌گيري توان‬
‫كار‪ :‬اندازه‌گيري توان و ضريب قدرت‬
‫تاریخ‪:‬‬ ‫کد کار‪0104 :‬‬ ‫نام و نام خانوادگی هنرجو‪:‬‬
‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫آزمون نظری‪ :‬سؤال براساس الگوی پرسش‬
‫‪ )1‬در یک مدار متناوب‪ ،‬جریان مدار ‪ 90‬درجه نسبت به ولتاژ پس فاز است‪ .‬این مدار سلفی خالص است‪.‬‬
‫نادرست‬ ‫درست‬
‫‪ )2‬کدام گزینه ضریب قدرت ‪ cos φ‬را در یک مدار جریان متناوب نشان می‌دهد؟‬
‫‪Ps‬‬
‫‪Pe × Ps‬‬ ‫ت)‬ ‫‪Pe − Ps‬‬ ‫پ)‬ ‫‪Pe‬‬
‫ب)‬ ‫الف )‬
‫‪Ps‬‬ ‫‪Pe‬‬
‫‪ )3‬دريك مدار ‪ RC‬اگر ولتاژ مؤثر مدار ‪ 5‬ولت و جریان مؤثر مدار ‪ 2‬آمپر‪ ,‬و ضریب قدرت مدار‪ 0/6‬باشد‪ .‬توان‬
‫ظاهری و توان واقعی را محاسبه کنید‪.‬‬
‫‪............................... )4‬‬
‫بارم آزمون‪ 8 :‬نمره‬ ‫آزمون نرم‌افزاری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬
‫‪ )1‬نرم‌افزار مولتی‌سیم یا نرم‌افزار مشابه دیگری را فعال کنید‪.‬‬
‫‪ )2‬مدار مقابل را ببندید‪.‬‬
‫‪ )3‬آمپرمتر ‪ AC‬را با مدار سری کنید‪ .‬سپس کلید مدار را‬
‫ببندید و جریان مؤثر مدار را اندازه بگیرید‪.‬‬

‫‪Ic =……. m A‬‬

‫‪VeR =….. V‬‬ ‫‪ )4‬ولتاژ مؤثر دو سر مقاومت ‪ R‬را اندازه بگیرید‪.‬‬
‫‪Pe = ….. W‬‬ ‫‪ )5‬توان مؤثر مدار را محاسبه کنید‪.‬‬
‫‪Ps =…. VAR‬‬ ‫‪ )6‬توان ظاهری مدار را محاسبه کنید‪.‬‬
‫‪cos φ =.....‬‬ ‫‪ )7‬ضریب قدرت مدار را محاسبه کنید‪.‬‬
‫بارم آزمون‪ 12 :‬نمره‬ ‫آزمون سخت‌افزاری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬
‫‪ )1‬مدار مقابل را روی بردبرد ببندید‪.‬‬
‫‪ )2‬کلید مدار را وصل کنید‪.‬‬

‫‪ )3‬ولتاژ دو سر مقاومت را با اسيلوسكوپ اندازه‌گیری کنید‪،‬سپس ولتاژ مؤثر را محاسبه نماييد‪.‬‬

‫‪VeR =……………V‬‬
‫‪Ie =………... mA‬‬ ‫‪ )4‬جریان مؤثر مدار را محاسبه کنید‪.‬‬
‫‪Pe = ………... W‬‬ ‫‪ )5‬توان مؤثر مدار را محاسبه کنید‪.‬‬
‫‪Ps =……... VAR‬‬ ‫‪ )6‬توان ظاهری مدار را محاسبه کنید‪.‬‬
‫‪cos φ =...........‬‬ ‫‪ )7‬ضریب قدرت مدار را محاسبه کنید‪.‬‬
‫‪106‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫شایستگی‌های غیر فنی‪:‬‬

‫‪ 6‬نمره‬ ‫‪ )1‬رعایت نکات ایمنی دستگاه‌ها (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫‪ 4‬نمره‬ ‫‪ )2‬دقت و تمرکز در اجرای کار (از طريق مشاهده)‬
‫‪ 4‬نمره‬ ‫‪ )3‬رعایت ارگونومی هنگام کار (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫‪ 2‬نمره‬ ‫‪ )4‬مسئوليت‌پذيري در هنگام ارشد بودن در كارگاه‬
‫‪ 2‬نمره‬ ‫‪ )5‬مشاركت در كار گروهي هنگام كار با هم‌گروهي خود و ساير گروه‌ها‬
‫‪ 1‬نمره‬ ‫‪ )6‬روحيه پاسخ‌دهي‬
‫‪ 1‬نمره‬ ‫‪ )7‬روحيه پرسش‌گري‬
‫کلیه آزمون‌ها براساس استاندارد عملکرد نمون‌برگ ‪ 1-8‬انجام می‌شود‪.‬‬

‫‪107‬‬
 ‫كاربرگ ارزشيابي کلی واحد یادگیری ‪5‬‬
‫كار‪ :‬اندازه‌گيري توان و ضريب قدرت‬
‫تاریخ‪:‬‬ ‫کد کار‪0104 :‬‬ ‫نام و نام خانوادگی هنرجو‪:‬‬
‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫آزمون نظری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬
‫‪ 2000 )1‬مگاوات برابر ‪ 2×10x‬وات است‪ x .‬کدام است؟‬
‫ت) ‪9‬‬ ‫پ)‪6‬‬ ‫ب)‪4‬‬ ‫الف) ‪3‬‬
‫‪ )2‬در مدار متناوب‪ ،‬اگر مدار شامل یک خازن خالص باشد‪ ،‬اختالف فاز جریان و ولتاژ مدار ‪ ........‬درجه است‬
‫و ولتاژ نسبت به جریان ‪ ............‬دارد‪.‬‬
‫‪ )3‬در یک مدار اهمی خالص اگر مقدار ولتاژ منبع نصف شود و سایر کمیت‌های مدار تغییری نکند‪ ،‬توان‬
‫نادرست‬ ‫درست‬ ‫مصرفی توسط مقاومت ‪ 1‬می‌شود‪.‬‬
‫ضریب قدرت را شرح دهید‪.‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪ )4‬روش‌های اصالح‬
‫‪........................................................................ )5‬‬
‫بارم آزمون‪ 8 :‬نمره‬ ‫آزمون نرم‌افزاری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬
‫‪ )1‬نرم‌افزار مولتی‌سیم را فعال کنید‪.‬‬
‫‪ )2‬مدار مقابل را در نرم‌افزار ببندید‪.‬‬
‫‪ )3‬جریان مؤثر مدار را اندازه بگیرید و یادداشت کنید‪.‬‬
‫‪ )4‬توان مؤثر مدار را محاسبه کنید‪.‬‬
‫‪ )5‬وات‌متر نرم‌افزار را روی میز کار بیاورید و توان مؤثر مدار را اندازه بگیرید‪.‬‬
‫‪ )6‬آیا توان محاسبه شده در مرحله ‪ 4‬با توان اندازه‌گیری شده در مرحله ‪ 5‬اختالف دارد؟ شرح دهید‪.‬‬
‫‪Ps =…. VA‬‬ ‫‪ )7‬توان ظاهری مدار را محاسبه کنید‪.‬‬
‫‪cos φ =.....‬‬ ‫‪ )8‬ضریب قدرت مدار را محاسبه کنید‪.‬‬

‫بارم آزمون‪ 12 :‬نمره‬ ‫آزمون سخت‌افزاری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬

‫‪ )1‬مدار را روی بردبرد ببندید‪ .‬در صورت نياز مقادير ولتاژ و فركانس را تغيير دهيد‪.‬‬
‫‪ )2‬کلید مدار را وصل کنید‪.‬‬
‫‪5‬‬

‫‪ )3‬ولتاژ دو سر مقاومت را با اسيلوسكوپ اندازه‬

‫‪VeR =……V‬‬ ‫بگیرید‪ ،‬سپس ولتاژ مؤثر را محاسبه كنيد‪.‬‬
‫‪Ie =…….. mA‬‬ ‫‪ )4‬جریان مؤثر مدار را محاسبه کنید‪.‬‬
‫‪Pe = …….. W‬‬ ‫‪ )5‬توان مؤثر مدار را محاسبه کنید‪.‬‬
‫‪Ps =……. VA‬‬ ‫‪ )6‬توان ظاهری مدار را محاسبه کنید‪.‬‬
‫‪cos φ =..........‬‬ ‫‪ )7‬ضریب قدرت مدار را محاسبه کنید‪.‬‬
‫‪...............................................................)8‬‬

‫‪108‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫شایستگی‌های غیر فنی‪:‬‬

‫     ‪ 6‬نمره‬ ‫‪ )1‬رعایت نکات ایمنی دستگاه‌ها (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫‪ 4‬نمره‬ ‫‪ )2‬دقت و تمرکز در اجرای کار (از طريق مشاهده)‬
‫‪ 4‬نمره‬ ‫‪ )3‬رعایت ارگونومی هنگام کار (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫    ‪ 2‬نمره‬ ‫‪ )4‬مسئوليت‌پذيري در هنگام ارشد بودن در كارگاه‬
‫‪ 2‬نمره‬ ‫‪ )5‬مشاركت در كار گروهي هنگام كار با هم‌گروهي خود و ساير گروه‌ها‬
‫     ‪ 1‬نمره‬ ‫‪ )6‬روحيه پاسخ‌دهي‬
‫‪ 1‬نمره‬ ‫‪ )7‬روحيه پرسش‌گري‬
‫کلیه آزمون‌ها بر اساس استاندارد عملکرد نمون‌برگ ‪ 1-8‬انجام می‌شود‪.‬‬

‫‪109‬‬
 ‫تدريس فصل پنجم‪ :‬نقشه خوانی با نرم افزار‬
‫واحدیادگیری‪:6‬‬
‫شایستگی خواندن نقشه های الکترونیکی ساده‬

‫شایستگی خواندن نقشه‌های الکترونیکی ساده‬

‫در فرايند تدريس فصل پنجم نيز بايد به نكات اساسي ذكرشده در فصل اول توجه ويژه‬
‫داشته باشيم ‪.‬‬
‫با توجه به اینکه موضوع بسیار گسترده است‪ ،‬همواره پرسش‌های متعدد برای‬ ‫دانش افزايي‬
‫هنرجویان مطرح می‌شود که هنرآموز باید قادر به پاسخ‌گویی آن باشد‪ .‬لذا در این‬
‫قسمت چند نمونه دانش‌افزایی در رابطه با موضوع کلیدها را آورده‌ایم‪ .‬توصیه می‌شود‬
‫هنرآموزان ارجمند با مراجعه به منابع مختلف اطالعات خود را در این زمینه تا آنجا‬
‫که می‌توانند گسترش دهند‪.‬‬

‫ترانزیستور به عنوان کلید‪:‬‬ ‫کلید‬

‫با مراجعه به کتاب الکترونیک عمومی ‪2‬‬ ‫کلید ‪ D.P.D.T‬یک کلید دو پل دو راهه‬
‫سال سوم رشتهٔ الکترونیک شاخه فنی و‬ ‫است‪ ،‬كه با دو پل مي توانيم دو مسير‬
‫حرفه‌ای‪ ،‬نحوه عملکرد ترانزیستور به عنوان‬ ‫را قطع كنيم‪ .‬كليد روشنايي لوسترها از‬
‫کلید الکترونیکی را توضیح دهید‪.‬‬ ‫نوع كليد ‪ D.P.D.T‬است‪ .‬كليدهايي كه‬
‫نتایج تحقیقات هنرجویان را درباره انواع‬ ‫در الكترونيك به كار مي روند به صورت‬
‫کلیدهای الکترونیکی بررسی کنید‪.‬‬ ‫دوتايي‪ ،‬سه تايي و چند تايي نيز ساخته‬
‫از هنرجویان بخواهید کار عملی شماره ‪2‬‬ ‫مي شوند‪ .‬در شكل ‪ 29‬نماد يك نمونه‬
‫را با استفاده از نرم‌افزار ببندند و گزارش‬ ‫كليد دو تايي (دوبل‪ -‬دو پل دو راهه‪-‬‬
‫کار را ارائه نمایید‪.‬‬ ‫‪ )D.P.D.T‬را مالحظه مي‌كنيد‪ .‬در برخي‬
‫پاسخ سؤاالت الگوی پرسش را بررسی‬ ‫از كليدها ممكن است با يك پل چند‬
‫کنید و درباره نتایج تحقیقات هنرجویان‬ ‫مسير قطع و وصل شود‪.‬‬
‫در کالس بحث نمایید‪.‬‬
‫فیوز‬
‫فیوزها از نظر سرعت عملکرد به دو دسته‬
‫کندکار و تندکار تقسیم می‌شوند‪.‬‬
‫فیوزهای کندکار‪ :‬این نوع فیوزها در‬
‫برابر عبور جریان بیش از حد‪ ،‬واکنش‬
‫مالیم‌تری از خود نشان می‌دهند و برق را‬
‫دیرتر قطع می‌کنند‪ .‬با این‌همه واکنش این‬
‫فیوزها در برابر جریان اتصال کوتاه تقریباً‬
‫لحظه‌ای است‪ .‬این نوع فیوزها معموالً‬
‫برای کنترل موتورهای صنعتی استفاده‬
‫می‌شوند‪.‬‬ ‫شكل ‪29‬‬
‫فیوزهای تندکار‪ :‬این فیوزها زمان قطع‬
‫‪110‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫می‌شوند‪ .‬رنگ فیوزهای خودرویی معموالً‬ ‫کمتری نسبت به فیوزهای کندکار داشته و‬
‫استاندارد بوده و نشان‌دهنده جریان‬ ‫به همین دلیل در مصارف روشنایی استفاده‬
‫آن می‌باشد‪ .‬نارنجی یا کرم‪ 5 :‬آمپر‪،‬‬ ‫می‌شوند‪.‬‬
‫خاکستری ‪ 7/5‬آمپر‪ ،‬قرمز‪ 10 :‬آمپر‪ ،‬آبی‪:‬‬ ‫فیوزمینیاتوری‪ :‬فیوزهای مینیاتوری و‬
‫‪15‬آمپر‪ ،‬زرد‪ 20 :‬آمپر‪ ،‬بیرنگ‪ 25 :‬آمپر و‬ ‫فشنگی معموالً در مصارف برق‪ ،‬صنعتی‬
‫سبز‪ 30:‬آمپر است‪.‬‬ ‫و خانگی کاربرد دارند و بقیه مدل‌ها در‬
‫عملکرد فیوزها در مدل خیلی سریع (‪،)FF‬‬ ‫مدارهای الکترونیکی استفاده می‌شوند‪.‬‬
‫سریع (‪ ،)F:fast‬متوسط (‪ )Medium‬و‬ ‫فیوزهای مینیاتوری از نوع برگشت‌پذیر‬
‫تأخیر یا کند (‪ )Time lag‬می‌باشد‪.‬‬ ‫هستند‪ .‬فیوز فشنگی از چندین میلی‌آمپر‬
‫این اطالعات از برگه اطالعات ‪Data     Sheet‬‬ ‫تا چند ده آمپر ساخته می‌شوند‪.‬‬
‫فیوزها قابل استخراج است‪.‬‬ ‫فیوزهای خودرو معموالً در جریان‌های‬
‫‪ 25 ،20 ،15 ،10 ،5‬و ‪ 30‬آمپر ساخته‬
‫کابل‬
‫دانش افزايي‬ ‫توضیحات اضافه درباره انواع کابل برای آشنایی با آنهاست و نباید در آزمون‌ها مطرح‬
‫شود و هنرجویان فقط باید بتوانند کابل‌ها را از هم تمیز دهند‪.‬‬

‫کابل است‪ .‬شیلد کابل‌های‌ با قابلیت انعطاف‬
‫معموالً همیشه به صورت مسی بافته شده‬
‫و یک پارچه است‪ .‬به دلیل عبور جریان از‬
‫کابل‌ها‪ ،‬معموالً مقداری توان الکتریکی در آن‬
‫تلف می‌شود‪.‬‬
‫بنابراین برای استفاده در فواصل طوالنی باید‬
‫از کابل‌های با افت ولتاژ و توان کم (‪)low loss‬‬
‫مانند کابل ‪ RG213‬و‪ LMR 500‬استفاده‬
‫کرد‪ .‬جدول(‪ )3‬مشخصات عمومی کابل با‬
‫قابلیت انعطاف را نشان می‌دهد‪.‬‬
‫جدول ‪ -3‬مشخصات عمومی کابل با قابلیت انعطاف‬
‫تــمام کابــل‌ها دارای قـــابلـیت انعــطاف‬
‫ی دارای قابلیت‬
‫(‌‪ )Flexible‬هستند‪ .‬کابل‌ها ‌‬
‫انعطاف دارای مغزی مفتولی و یا افشان‬
‫هستند‪ .‬همچنین آنها را با شماره‌های‬
‫استاندارد جهانی معرفی می‌کنند‪ .‬از‬
‫معروف‌ترین کابل‌های استاندارد می‌توان سری‌‬
‫‪ X LMRXXX , RGXXX , XC-XV‬را‬
‫نام برد‪ .‬با توجه به جدول(‪ )3‬مشخصه کابل‬
‫هر یک از این شماره‌ها معرف مواردی مانند‬
‫جنس‪ ،‬قطر‪ ،‬نوع عایق‪ ،‬نوع مغزی و رنگ بدنه‬

‫‪111‬‬
 ‫در کابل تک رنگ ریبونی‪ ،‬اولین سیم یک طرف‪ ،‬به عنوان شاخص‪ ،‬نوار رنگی می‌گیرد‪.‬‬ ‫فعالیت هنرآموز‬
‫سیم‪ ،‬نوع روکش و دارا بودن شیلد است‪.‬‬ ‫برخی سازنده‌ها مدل‌های کام ً‬
‫ال نسوز کابل‬
‫این کابل‌ها به صورت نوارهای مسی یا‬ ‫ریبونی را برای مصرف نظامی تولید می‌کنند‪.‬‬
‫بدون روکش قلع می‌باشد که بر روی یک‬ ‫پارامترهای مهم در کابل ریبونی‪ ،‬تعداد‬
‫سطح تفلونی کنار هم چسبانده شده‌اند‪.‬‬ ‫رشته‪ ،‬تعداد رنگ‪ ،‬کد سیم‪ ،‬فاصله دو‬
‫فیلم کاربرد انواع سيم‌ها و كابل‌ها را برای هنرجویان نمایش دهید و در مورد آن‬ ‫فيلم‬
‫بحث کنید‪.‬‬

‫با مراجعه به منابع مختلف و سایت‌های رایانه‌ای از هنرجویان بخواهید پژوهشی در‬ ‫فعاليت هنرآموز‬
‫زمینة کاربرد انواع کابل کواکسیال تهیه کنند و آن را به کالس درس ارائه نمایند‪.‬‬
‫از هنرجویان بخواهید به الگوی پرسش پاسخ دهند‪ ،‬سپس موضوع را در کالس به‬
‫بحث بگذارید‪.‬‬
‫از هنرجویان بخواهید به سؤاالت کتاب راهنمای هنرجو دربارهٔ کابل‌ها پاسخ داده و‬
‫نتایج را در کالس به بحث بگذارند‪.‬‬

‫استانداردهای الکتریکی و الکترونیکی‬

‫صحبت‌های مؤسس ‌ه مهندسان الکترونیک‬ ‫استاندارد ‪ IEC‬کمیسیون بین‌المللی‬
‫بریتانیا‪ ،‬مؤسسه مهندسان برق آمریکا و‬ ‫الکتروتکنیک‬
‫‪:International Electrotechnical Commission‬‬
‫دیگران که از سال ‪1900‬در کنگر ‌ه پاریس‬
‫آغاز شده بود‪ ،‬شکل گرفت‪ .‬این سازمان‬ ‫یک مؤسسه استاندارد غیرانتفاعی و‬
‫در لندن تأسیس شد و در سال ‪ 1948‬به‬ ‫غیردولتی است که استانداردهای بین‌المللی‬
‫ژنو انتقال یافت‪ .‬دفاتر منطقه‌ای ‪ IEC‬در‬ ‫کلیه فناوری‌های مرتبط با الکترونیک‬
‫سنگاپور (آسیا‪/‬اقیانوسیه)‪ ،‬سائو پائولو برزیل‬ ‫و الکتریسیته را که در کنار هم با نام‬
‫(آمریکای التین)‪ ،‬بوستون‪ ،‬ماساچوست‬ ‫(الکتروتکنولوژی شناخته می‌شوند) تهیه و‬
‫ایاالت متحده (آمریکای شمالی) قرار دارد‪.‬‬ ‫منتشر می‌کند‪ .‬استانداردهای ‪ IEC‬شامل‬
‫امروزه ‪ IEC‬به عنوان پیشرو و رهبر جهانی‬ ‫دامنه وسیعی از فناوری‌ها ازجمله تولید‪،‬‬
‫برای رشت ‌ه خود مطرح است و استانداردهای‬ ‫انتقال و توزیع نیرو برای مصارف اداری و‬
‫این سازمان به عنوان استانداردهای ملی‬ ‫خانگی‪،‬نیمه‌رساناها‪،‬فیبرهاینوری‪،‬باتری‌ها‪،‬‬
‫در کشورهای عضو پذیرفته شده است‪.‬‬ ‫انرژی خورشیدی‪ ،‬فناوری نانو‪ ،‬انرژی دریایی‬
‫و بسیاری دیگر می‌شود‪ .‬همچنین ‪IEC‬‬
‫‪ ۱۰۰۰۰‬متخصص الکتریک و الکترونیک از‬ ‫مدیریت سه سامانه ارزیابی انطباق جهانی‬
‫شرکت‌ها‪ ،‬دولت‌ها‪ ،‬دانشگاه‌ها و آزمایشگاه‌ها‬ ‫را که تجهیزات‪ ،‬سامانه‌ها یا اجزا را بر اساس‬
‫در امور مورد عالقه و تخصصشان با این‬ ‫استاندارهای جهانی تصدیق می‌کنند‪ ،‬بر‬
‫سازمان همکاری دارند‪ IEC .‬نقش مؤثری‬ ‫عهده دارد‪ .‬منشور ‪ IEC‬هم ‌ه موارد مربوط‬
‫در توسعه و توزیع واحدهای اندازه‌گیری از‬ ‫به الکتروتکنولوژی از جمله‪ :‬تولید انرژی‪،‬‬
‫جمله هرتز‪ ،‬وبر و گاوس داشته است‪.‬‬ ‫الکترونیک‪ ،‬مغناطیس‪ ،‬الکترومغناطیس‪،‬‬
‫در ‪ ۱۹۳۲‬این سازمان واژه‌نام ‌ه چندزبانه‌‬ ‫چندرسانه‌ای‪ ،‬ارتباطات‪ ،‬تکنولوژی پزشکی‬
‫بین‌المللی را برای هماهنگ کردن واژگان‬ ‫و‪ ...‬را می‌پذیرد‪ IEC .‬در سال ‪ 1906‬برپایه‬
‫‪112‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫بزرگ دیگری نیز همکاری دارد‪ .‬به طور‬ ‫مرتبط با الکترونیک‪ ،‬الکتریک و فناوری‬
‫مثال قرارداد همکاری با انجمن مهندسان‬ ‫منتشر کرد‪ .‬استانداردهای ‪ IEC‬در عنوان‬
‫برق و الکترونیک (‪ )IEEE‬در سال ‪۲۰۰۲‬‬ ‫و نام خود دارای اعدادی در بین ‪۶۰۰۰۰‬‬
‫برقرار کرده است‪.‬‬ ‫تا ‪ ۷۹۹۹۹‬هستند به طور مثال استاندارد‬
‫هنگام تدریس این مبحث از تابلو انواع‬ ‫‪ 60417 IEC‬مربوط به عالئم گرافیکی‬
‫سوکت‌ها و کانکتورها و اتصال‌دهنده‌ها و‬ ‫است که در تجهیزات استفاده می‌شود‪.‬‬
‫دوشاخه‌ها استفاده کنید‪.‬‬ ‫شمار ‌ه استانداردهای ‪ IEC‬قدیمی از سال‬
‫‪ ۱۹۹۷‬با اضافه کردن عدد ‪ ۶۰۰۰۰‬به عدد‬
‫قطعات را در کالس نمایش دهید‪.‬‬ ‫قبلی اصالح شد به طور مثال ‪IEC 27‬‬
‫به ‪ IEC 60027‬تبدیل شد‪ IEC .‬با‬
‫سازمان‌های بین‌المللی استانداردسازی‬
‫(‪ )ISO‬و اتحادیه بین‌المللی مخابرات‬
‫(‪ )ITU‬همکاری نزدیکی دارد‪ .‬به عالوه‬
‫‪ IEC‬با سازمان‌های توسع ‌ه استاندارد‬

‫فعالیت هنرآموز‬ ‫کابل معمولی‪:‬‬

‫در وسایلی مانند‪ :‬اتوی برقی‪ ،‬بخاری برقی و قوری‌های برقی که حرارت زیادی تولید‬
‫می‌کنند باید از کابل مناسب با روکش نسوز استفاده شود‪.‬‬
‫نتایج بررسی پژوهش هنرجویان در رابطه با کابل‌های معمولی‪ ،‬کابل‌های دارای زوج‬
‫سیم و استاندارد رنگ کابل‌های تلفن را در کالس به بحث بگذارید و جمع‌بندی‬
‫نمایید‪.‬‬

‫تقسیمات اصلی کانکتورها‪:‬‬

‫کنید و نتایج بحث گروهی را در این رابطه‬ ‫صوت و تصویر ‪1- Audio & Video‬‬
‫جمع‌بندی نمایید‪.‬‬ ‫سوکت قطعات ‪2- Component Socket‬‬
‫)پین( کنتاکت‌ها و پایه‌ها ‪3- Contact & Pins‬‬
‫سوکت ‪:IC‬‬ ‫کابل ریبونی (نواری(‪4- IDC‬‬
‫پرکاربردترین سوکت‌های قطعات هستند‬ ‫‪5- Main: Power and Terminals‬‬
‫که در شکل‌های متنوع دایره‌ای (‪،)Circular‬‬ ‫کانکتورهای برق شهر‬
‫دوردیفه )‪(Dual in line Package=DIP‬‬
‫چند راهه و نظامی ‪6- Multipole‬‬
‫‪( PLCC‬چهار ردیفه)‪( SIL ،‬یک طرفه)‪،‬‬ ‫‪7- PCB Interconnect & Data‬‬
‫و ‪ ...‬ساخته می‌شوند‪ .‬معموالً دارای چهار‬ ‫کانکتورهای مدار چاپی و انتقال داده‬
‫نوع پایه می‌باشند‪ :‬تخت (‪Formed‬‬
‫‪8- RF & Microwave‬‬
‫‪ ،)Pin‬گرد (‪ ،)Turned    Pin‬نصب سطحی‬ ‫کانکتورهای امواج رادیویی و میکروویو‬
‫(‪ )SMD‬و اتصال با پیچاندن سیم (‪Wire‬‬
‫کانکتورهای پرسی و‪9- Test & Crimp‬‬
‫‪ )– Wrap‬وجود دارد‪ .‬روکش پایه‌های‬ ‫تست (کانکتورهای سر سیم) و آزمایش‬
‫اتصال سوکت آی‌سی‌ها می‌تواند از جنس‬ ‫کانکتور فیبر نوری‪10- Fiber Optic‬‬
‫قلع (‪ )Tin‬یا طال (‪ )Gold‬باشد‪.‬‬ ‫پژوهش‌های هنرجویان در رابطه با‬
‫کانکتورهای تغذیه و شارژر را بررسی‬
‫‪113‬‬
 ‫یک مدل سوکت ‪ IC‬معروف به‬
‫)‪ ZIF (Zero Insertion Force‬است‬
‫که جهت موارد آزمایشگاهی و تست کاربرد‬
‫دارد‪ .‬در این نوع سوکت با قرار دادن ‪IC‬‬
‫روی سوکت و پایین آوردن اهرم‪ IC ،‬در‬
‫جای خود محکم می‌شود‪.‬‬
‫کانکتور کابل‌های ریبونی ‪ :IDC‬در دو‬
‫مدل سر کابلی و نصب روی برد وجود دارند‪ .‬شکل‪ -31‬کانکتورها و تطبیق‌دهنده‌های برق‬
‫مدل‌های روبردی در رنگ‌های سفید‪ ،‬سیاه‬
‫و خاکستری تولید می‌شوند‪ .‬در شکل ‪ 30‬کانکتور رایانه‪ :‬این نوع کانکتور معموالً‬
‫جریان پایینی دارند و از تعدادي پایه كه در‬ ‫کانکتور ریبونی را مشاهده می‌کنید‪.‬‬
‫کنار هم قرار دارند شكل مي گيرد و به صورت‬
‫نر و ماده ساخته می‌شوند‪ .‬مشخصات فنی‬
‫آن توسط کارخانه سازنده تعیین می‌شود‪.‬‬
‫کانکتورهای رایانه قابل نصب روی برد یا‬
‫کابل هستند و با نام‌های مختلف شناخته‬
‫می‌شوند‪ .‬جریان قابل تحمل آنها معموالً‬
‫زیر ‪ 10‬آمپر است‪ .‬در شکل ‪ 32‬کانکتور‬
‫رایانه را مشاهده می‌کنید‪.‬‬

‫شکل‪ -30‬کانکتور کابل‌های ریبونی‬

‫کانکتورها و تطبیق‌دهنده‌های برق‪:‬‬
‫این کانکتور برای اتصال تجهیزات جانبی‬
‫خودرو مانند المپ اضطراری و شارژر‬
‫تلفن همراه به سیستم برق خودرو مورد‬
‫استفاده قرار می‌گیرد‪ .‬معموالً آن را به‬
‫فندک خودرو وصل می‌کنند و مورد‬
‫استفاده قرار می‌دهند‪ .‬شکل ‪ 31‬کانکتورها‬
‫و تطبیق‌دهنده‌های برق را نشان می‌دهد‪.‬‬

‫شکل ‪ -32‬کانکتور رایانه تطبیق دهندهٔ برق‬

‫‪114‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫ولتاژ به آنها‪ ،‬یک یا چند صدا با فرکانس‬ ‫بلندگو‪ :‬مشخصه‌های مهم جهت انتخاب‬
‫ثابت را تولید می‌کنند‪ .‬عمومی‌ترین کاربرد‬ ‫بلندگو‪ ،‬شامل‪ :‬ابعاد (قطر یا طول در‬
‫آنها آژیرهای دزدگیر خودرو می‌باشند‪ .‬در‬ ‫عرض)‪ ،‬ضخامت‪ ،‬امپدانس‪ ،‬فرکانس کار‪،‬‬
‫شکل ‪ 33‬انواع آژیر را مشاهده می‌کنید‪.‬‬ ‫توان خروجی‪ ،‬دمای کار‪ ،‬ضد آب بودن و‬
‫شدت صدای خروجی است‪.‬‬
‫بی‌زر‪ :‬جهت کاربردهای نظامی در دمای‬
‫‪ -40‬و ضدآب نیز ساخته می‌شود‪ .‬ولتاژ‬
‫کار آنها محدوده وسیعی دارد و عموماً از‬
‫‪ 2‬یا ‪ 5‬ولت در حد پایین شروع شده و تا‬
‫‪ 25‬یا ‪ 30‬ولت ‪ DC‬قابل دسترسی است‪.‬‬
‫میکروفون‪ :‬میکروفون‌ها را از نظر کاربرد‬
‫به طور کلی به دسته‌بندی‌های زیر تقسیم‬
‫می‌کنند‪:‬‬
‫دریافت صدا از ‪1) Omni directional‬‬
‫تمام جهات‬
‫دریافت صدا ‪2) Uni – directional‬‬
‫مستقیماً از روبه روی میکروفون‬
‫‪3) Noise Canceling‬‬ ‫حذف نویز‬
‫شکل‪ -33‬انواع آژیر خودرو‬ ‫‪ Omni – directional‬قابل ساخت به‬
‫صورت آب‌بندی می‌باشد ولی گروه‬
‫موتور الکتریکی‪ :‬موتور الكتریكی‬ ‫‪ Uni - directional‬به دلیل وجود‬
‫در بسیاری از وسایل و دستگاه‌ها مثل‬ ‫سوراخ‌های پشت میکروفون برای هدایت‬
‫پخش ‪ ،CD‬ضبط صوت ماشین‪ ،‬ماشین‬ ‫صدا در یک جهت‪ ،‬قابل آب‌بندی‬
‫لباسشویی‪ ،‬كولر و ‪ ...‬استفاده می‌شود‪.‬‬ ‫نمی‌باشد‪.‬گروه ‪Noise – Canceling‬‬
‫ل ‪34‬‬
‫عملكرد موتور را می‌توان به‌كمك شک ‌‬ ‫معموالً برای صحبت با فاصله بسیار نزدیک‬
‫درک کرد‪.‬‬ ‫(چسبیده) با میکروفون می‌باشد که این‬
‫در شكل ‪ ،34‬جریان باتری از طریق‬ ‫مدل صداهای اضافی اطراف (نویز) را‬
‫نیم استوانه فلزی سمت چپ وارد سیم‬ ‫حذف می‌کند‪.‬‬
‫پیچ شده‪ ،‬از آن عبور نموده و سپس از‬ ‫پارامترهای مهم جهت انتخاب صحیح‬
‫طریق نیم حلقه فلزی سمت راست خارج‬ ‫میکروفون‪ ،‬جهت صوت‪ ،‬حساسیت ورودی‪،‬‬
‫می‌شود‪ .‬بنا به قانون دست راست‪ ،‬می‌توان‬ ‫فرکانس کار و ابعاد آن است‪.‬‬
‫جهت نیروی وارد بر دو سیم واقع در‬ ‫مولد صدای زنگ‪ :‬با اعمال ولتاژ به آن با‬
‫طرفین حلقه را تعیین نمود‪.‬‬ ‫فرکانس ثابت‪ ،‬تولید صدای زنگ می‌کنند‪.‬‬
‫این قطعات معموالً در تلفن‌ها استفاده‬
‫می‌شوند و کاربرد آنها با توجه به پیشرفته‬
‫شدن نیمه‌هادی‌ها محدود شده است‪.‬‬
‫صداساز‪ :‬قطعاتی هستند که با اعمال‬

‫‪115‬‬
 ‫طبق قانون دست چپ که برای تعیین جهت جریان الکتریکی به کار می‌رود‪ ،‬اگر کف‬ ‫فعاليت هنرآموز‬
‫دست خود را طوری نگه داریم که خطوط میدان مغناطیسی به کف دست ما وارد‬
‫شود انگشتان باز شده جهت جریان الکتریکی و شست جهت حرکت هادی را نشان‬
‫می‌دهد‪ .‬این مرحله در شكل ‪ 34‬انجام شده و گشتاور حاصل از این دو نیرو باعث‬
‫چرخش حلقه می‌شود‪.‬‬

‫دست راست دور محور‬

‫چرخش به طوریکه‬
‫انگشتان در جهت‬ ‫چرخش چرخ‬
‫چرخش باشند شست‬
‫درجهت بردار سرعت‬
‫زاویه‌اي خواهد بود‪.‬‬

‫بردار سرعت زاویه‌اي‬ ‫قانون دست راست براي‬

‫كميت‌هاي زاویه‌اي‬

‫شکل ‪ -34‬قانون دست راست و گشتاور حاصل از دو نیرو‬

‫نمایش فیلم کاربرد و عملکرد رله و بحث درباره چگونگی استفاده در مدارهای الکترونیکی‪.‬‬ ‫فیلم‬

‫بعد از وصل آن سه پایه‪ ،‬سه پایه دیگر را‬
‫به این ترتیب وصل کنید‪ :‬پایه وسط را به‬
‫زمین و دوپایه دیگر را به خروجی اتصال‬
‫دهید‪.‬‬
‫برای اینکه بتوانید از این سنسور استفاده‬
‫کنید به خروجی سنسور مقاومتی ‪1/5‬‬
‫کیلو اهم وصل کنید‪ .‬این مقاومت همیشه‬
‫با سنسور و مدار بعدی که برای پردازش‬
‫سنسور می‌باشد به صورت موازی است‬
‫(یک پایه مقاومت به خروجی مدار و پایه‬
‫دیگر به زمین متصل است)‪.‬‬
‫سنسور‪ :‬می‌خواهیم یک سنسور عالی‬
‫با یک قابلیت عالی را برای روبات‌های‬
‫امدادگر معرفی کنیم‪ .‬این سنسور که در‬
‫بازار به سنسور گاز (‪ )TGS813‬معروف‬
‫است دارای حساسیت باالیی در شناسایی‬
‫گازهای قابل اشتعال از جمله بوتان‪ ،‬متان‬
‫و پنتان است‪ .‬این سنسور دارای شش پایه‬
‫است شما برای استفاده از این سنسور باید‬
‫سه پایه سمت چپ یا راست خود را به‬
‫مثبت پنج ولت وصل کنید‪ .‬هیچ فرقی‬
‫نمی‌کند که کدام سه پایه را وصل می‌کنید‬

‫شکل ‪ 35‬ـ سنسور گازی تطبیق دهنده های برق‬

‫‪116‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬
‫مزایاومعایبالمپ‌هایالایدی(‪:)LED‬‬
‫طول عمر‪ :‬اولین و مهم‌ترین پارامتر‌‪،‬‬
‫طول عمر المپ‌های ‪ LED‬می باشد‪.‬‬
‫المپ‌های ‪ LED‬طول عمری بین ‪50‬‬
‫هزار تا ‪ 60‬هزار ساعت کار دارند‪ .‬این طول‬
‫عمر قابل مقایسه با طول عمر المپ های‬
‫دیگر نمی باشد‪ .‬در کتاب راهنمای هنرجو‬
‫نمودار مقایسه طول عمر انواع المپ‌ها‬
‫نشان داده شده است‪.‬‬
‫وصل کنید‪ .‬در حالت عادی دیود نورانی‬
‫بازده نوری‪ )lum/watt( :‬از دیگر‬
‫خاموش است ولی به محض اینکه گازی به‬
‫مزیت‌های المپ‌های ‪ LED‬می‌توان‬
‫مشام سنسور رسید دیود روشن می‌شود ‪.‬‬
‫به بازده نوری باالی این المپ‌ها اشاره‬
‫نمود‪ .‬در حال حاضر المپ‌های ‪LED‬‬
‫بازده‌ای بین ‪ 74‬تا ‪ 120‬لومن بر وات را‬
‫دارا می‌باشند و این در حالی است که این‬
‫مقدار برای المپ‌های رشته‌ای ‪ 10‬تا ‪15‬‬
‫لومن بر وات‪ ،‬برای المپ‌های کم‌مصرف‬
‫‪ 45‬تا ‪ ، 65‬برای المپ‌های بخار جیوه ‪35‬‬
‫تا ‪ ، 60‬برای المپ‌های بخار سدیم ‪ 60‬تا‬
‫‪ 110‬و برای المپ‌های متال‌هالید ‪ 75‬تا‬
‫‪ 85‬لومن بر وات می‌باشند‪.‬‬
‫زمان پاسخ (‪:)Response Time‬‬
‫المپ‌های ‪ LED‬به محض رسیدن‬
‫ولتاژ به آنها روشن می‌شوند (کمتر‬
‫از‪20‬میکروثانیه) ولی به عنوان مثال‬
‫المپ‌های متال‌هالید زمانی بالغ بر ‪ 5‬دقیقه‬
‫الزم دارند تا به حداکثر نور خود برسند‪،‬‬
‫یعنی المپ‌های ‪( LED‬پانزده میلیون‬
‫بار) سریع‌تر روشن می‌شوند‪ .‬مشکل دیگر‬
‫المپ‌های متال‌هالید این است که اگر این‬
‫المپ‌ها بیش از ‪ 5‬دقیقه روشن باشند‬
‫گرم می‌شوند و بعد از خاموشی دیگر فوراً‬
‫روشن نمی‌شوند‪ .‬زیرا حسگر داخل المپ‬
‫اجازه روشن شدن مجدد المپ را تا زمانی‬
‫که المپ سرد نشده نمی‌دهد‪ .‬اين زمان‬
‫حدوداً ‪ 3‬دقیقه طول می‌کشد تا سنسور‬
‫اجازه ورود ولتاژ را بدهد و بعد از آن ‪ 4‬تا‬
‫‪ 5‬دقیقه زمان الزم است تا به حداکثر نور‬
‫خود برسد‪.‬‬
‫‪117‬‬
‫این سنسور در حالت عادی در خروجی‬
‫دارای صفر منطقی است و وقتی گاز را‬
‫احساس می‌کند خروجی آن به صورت‬
‫یک منطقی در می‌آید‪ .‬برای آزمایش سالم‬
‫بودن سنسور روش زیر را استفاده کنید‪.‬‬
‫سنسور را به همان آرایشی که در باال گفته‬
‫شده بسته و بعد یک دیود نورانی را بایک‬
‫مقاومت ‪ ۲۲۰‬اهم سری کرده و با مقاومت‬
‫‪ 1/5‬کیلو اهم موازی کنید‪ .‬و مدار را به برق‬
‫این سنسور برای راه‌اندازی نیاز به جریانی‬
‫حداقل ‪ ۱۸۰‬میلی‌آمپر دارد برای همین‬
‫نمی‌شود آن را با باتری راه‌اندازی کرد‪ .‬برای‬
‫تغذیه سنسور از یک منبع تغذیه استفاده‬
‫کنید‪ .‬شکل ‪ 35‬یک نمونه سنسور گازی را‬
‫نشان می‌دهد‪.‬‬
‫المپ سیگنال‪:‬‬
‫المپ‌های ‪ LED‬در واقع مجموعه‌ای‬
‫از یک یا چند ‪ LED‬می‌باشند که برای‬
‫به دست آوردن شدت نور و رنگ مورد‬
‫نیاز با یکدیگر در یک مجموعه قرار داده‬
‫می‌شوند و به منظور تأمین روشنایی یا‬
‫تزئینات مورد استفاده قرار می‌گیرند‪.‬‬
‫مشخصات منحصر به فرد ‪ LED‬باعث‬
‫شده است که المپ‌های‪ LED‬به سرعت‬
‫جایگزین سایر منابع تأمین روشنایی‬
‫گردند و از مصادیق بارز آن می‌توان به‬
‫چراغ‌ها و عالئم راهنمایی ساخته شده با‬
‫‪ LED‬اشاره کرد که در حال حاضر در‬
‫کشورمان در مقیاس گسترده‌ای به کار‬
‫گرفته شده‌اند‪ .‬تولیدکنندگان المپ‌های‬
‫قدیمی به صورت گسترده‌ای بر روی تولید‬
‫المپ‌های‪ LED‬سرمایه‌گذاری نموده اند‪.‬‬
‫خواهد داشت یعنی تقریباً ‪ 3‬برابر واتی‬ ‫تعداد قطع و وصل (‪ : )‌‌on/off‬طول‬
‫که باید مصرف کند‪( .‬یعنی در مجموع به‬ ‫عمر المپ‌های ‪ LED‬به هیچ وجه تابعی‬
‫میزان ‪ 841Kwh‬در سال صرفه‌جویی در‬ ‫از تعداد روشن و خاموش شدن نیست‪،‬‬
‫مصرف برق خواهیم داشت‪ ).‬این عملکرد‪،‬‬ ‫می‌توان المپ‌های ‪ LED‬را میلیون‌ها بار‬
‫تجهیزاتی ‪ 3‬برابر قوی‌تر را نیاز دارد که‬ ‫روشن و خاموش کرد‪ .‬در واقع طول عمر‬
‫پیرو آن هزینه‌های تابلو برق و تجهیزات را‬ ‫‪ LED‬ها تنها به مدت زمان روشن بودن‬
‫افزایش خواهد داد‪.‬‬ ‫بستگی دارد‪.‬‬
‫کاهش نور‪ :‬کلیه المپ‌ها‪ ،‬به جز المپ‬ ‫تنظیم شدت نور‪ :‬امکان تنظیم نور در‬
‫‪ LED‬با گذشت زمان دچار افت شدید‬ ‫المپ‌های ‪ LED‬با استفاده از فناوری‬
‫شدت نور می‌گردند‪.‬‬ ‫‪PWM=PulseWidth Modulation‬‬
‫‪LED‬ها‪ :‬قابلیت تغذیه هم با جریان‬ ‫امکان پذیر است‪ .‬این عمل با کنترل‬
‫‪ AC‬و هم جریان ‪ DC‬با مصرف کم‬ ‫ وسیله ریزپردازنده ها انجام‬
‫ٔ‬ ‫پهنای پالس به‬
‫را دارند‪ ،‬لذا می‌توانند از منابع انرژی‬ ‫می شود‪.‬‬
‫خورشیدی و یا باتری نیز جهت تأمین‬ ‫تنظیم زاویه تابش‪ :‬در المپ‌های‬
‫نیروی خود استفاده کنند‪.‬‬ ‫‪ LED‬نور در تمام جهات منتشر نمی‌شود‬
‫از جدول پیشنهادی در فصل هاي گذشته‬ ‫و به دلیل موجود بودن لنزهایی با زوایای‬
‫می‌توانید برای ارزشیابی استفاده کنید‪.‬‬ ‫دلخواه نوری‪ ،‬کام ً‬
‫ال قابل کنترل است‪.‬‬
‫الزم است شاخص هاي ارزشيابي با توجه‬
‫به محتوا تغيير كند‪.‬‬ ‫جریان راه‌اندازی‪ :‬همان طور که در باال‬
‫ذکر شد المپ‌های متال هالید ‪ 5‬دقیقه‬
‫زمان نیاز دارند تا به حداکثر نوردهی خود‬
‫برسند‪ .‬در این المپ نیاز به آمپر بیشتری‬
‫است‪ .‬در آزمایش انجام شده مشاهده‬
‫گردید که در ابتدای روشن شدن المپ‬
‫‪ 400‬واتی‪ ،‬جریان مصرفی ‪ 5‬آمپراست این‬
‫جریان رفته رفته کاهش یافته و پس از‬
‫‪ 5‬دقیقه به ‪ 2/7‬آمپر مي رسد‪ .‬به عبارت‬
‫دیگر یک المپ ‪ 400‬واتی متال هالید در‬
‫مدت زمان راه‌اندازی ‪ 1100‬وات مصرف‬

‫یک فیلم کوتاه از مدارهای مجتمع و کاربرد آن شامل آی‌سی‌های آنالوگ و دیجیتال‬ ‫فيلم‬
‫را برای هنرجویان به نمایش درآورید و درباره قابلیت‌های این آی‌سی‌ها توضیح دهید‪.‬‬
‫انواع رگوالتور را به هنرجویان نشان دهید و دلیل استفاده از آنها را شرح دهید‪.‬‬
‫یک فیلم کوتاه از انواع تایمر با استفاده از لوح‌فشرده (‪ )CD‬همراه کتاب درسی‪ ،‬را‬
‫مشاهده کنید و نکات الزم را در کالس درس توضیح دهید‪.‬‬
‫از هنرجویان بخواهید به سؤاالت کتاب همراه هنرجو درباره انواع رگوالتورها و تایمر‬
‫پاسخ داده و نتایج را در کالس به بحث بگذارید‪.‬‬

‫‪118‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫گواهی‌نامه مهارت در رشته حسابداری‬ ‫‪ -‬گیت‌های منطقی‬

‫باشد‪ .‬اگر یکی از شرایط را داشته باشد‬
‫می‌تواند استخدام شود‪ .‬جدول‪ 4‬وضعیت‬
‫مراجعه‌کنندگان برای استخدام را مشخص‬
‫می‌کند‪.‬‬
‫جدول‪ -4‬جدول درستی گیت‬
‫منطقی ‪OR‬‬
‫مدار منطقی گیت ‪ OR‬را با استفاده از دو‬
‫دیود به صورت شکل ‪ 36‬است‪ .‬در صورت‬
‫داشتن وقت اضافه مدار را با استفاده از‬
‫نرم‌افزار ببندید و درستی جدول را بررسی‬
‫کنید‪.‬‬

‫شکل ‪ -36‬مدار گیت منطقی ‪ OR‬با‬

‫استفاده از دیود‬
‫مثال‪ :‬شرکتی می‌خواهد فردی را استخدام‬
‫کند‪ .‬فرد باید یا دیپلم داشته باشد یا دارای‬

‫فعاليت هنرآموز‬ ‫با توجه به جدول‪ ،4‬اگر فرد فقط یکی از شرایط را داشته باشد استخدام می‌شود و‬
‫اگر هر دو شرط را نیز دارا باشد استخدام خواهد شد‪ .‬در نتیجه و با توجه به جدول‬
‫فقط خانم ‪ A‬شرایط و شانس استخدام را ندارد‪ ،‬و بقیه افراد برای استخدام شرایط‬
‫الزم را دارند‪.‬‬

‫فعاليت هنرآموز‬ ‫مدارهای هنرجویان را که با استفاده از منبع تغذیه‪ ،‬کلید و المپ طراحی کرده‌اند‪ ،‬را‬
‫بررسی کنید‪.‬‬

‫مدار منطقی گیت‪ AND‬با استفاده از دو دیود به صورت شکل ‪ 37‬است‪ .‬در صورت‬
‫داشتن وقت اضافه مدار را ببندید و درستی جدول صحت را بررسی کنید‪.‬‬

‫دیوداز دیود‬
‫استفاده‬ ‫‪ AND‬با‬
‫استفاده از‬ ‫منطقی‬
‫‪ AND‬با‬ ‫گیتمنطقی‬
‫مدار گیت‬ ‫شکل ‪ 37‬ـ‬
‫شکل‪ -37‬مدار‬

‫‪119‬‬
‫ورودی دوم نیز صفر است‪ .‬در نتیجه این‬ ‫مثال‪ :‬شرکتی می‌خواهد فردی را استخدام‬
‫فرد استخدام نمی‌شود بنابراین خروجی‬ ‫کند‪ ،‬از شرایط استخدام‪ ،‬داشتن دیپلم‬
‫نیز صفر است‪.‬‬ ‫و گواهی‌نامه مهارت در کار با کامپیوتر‬
‫جدول‪ -5‬جدول درستی گیت منطقی ‪AND‬‬ ‫است‪ .‬بدین ترتیب فردی می‌تواند از دروازه‬
‫شرکت عبور کند و به استخدام درآید که‬
‫دیپلم و گواهی مهارت در کار با کامپیوتر‬
‫داشته باشد‪ ،‬اگر هر کدام از شرایط را‬
‫نداشته باشد استخدام نمی‌شود‪.‬‬
‫با توجه به جدول‪ 5‬در مورد آقای ‪ B‬که‬
‫دیپلم دارد پس یکی از ورودی‌ها یک است‬
‫اما گواهی‌نامه کار با کامپیوتر را ندارد پس‬

‫بررسی مثال‌های هنرجویان در مورد عملکرد گیت منطقی ‪AND‬‬

‫طراحی مداری با استفاده از کلید والمپ معادل عملکرد گیت منطقی ‪ AND‬را از‬ ‫پژوهش‬
‫هنرجویان بخواهید‪.‬‬
‫جدول‪ -6‬جدول درستی گیت‬ ‫گیت ‪ : NOT‬شرکتی می‌خواهد فردی را‬
‫منطقی ‪NOT‬‬ ‫استخدام کند‪ .‬اگر فردی دارای سابقه کیفری‬
‫باشد استخدام نمی‌شود‪ ،‬یعنی ورودی‬
‫(سابقه کیفری) هست ولی خروجی صفر‬
‫است‪ .‬جدول ‪ 6‬وضعیت مراجعه‌کنندگان را‬
‫برای استخدام مشخص می‌کند‪.‬‬

‫نتایج طراحی مدارهای هنرجویان را بررسی کنید‪.‬‬ ‫پژوهش‬

‫گیت منطقی( ‪: X_OR (Exclusive –OR‬‬ ‫فعاليت هنرآموز‬

‫شرکتی می‌خواهد فردی را استخدام کند‪ .‬اگر فردی دارای مدرک دیپلم و یا فقط‬
‫گواهی‌نامه ‌مهارت در رشته الکترونیک باشد‪ ،‬استخدام خواهد شد‪ .‬در صورتی که‬
‫فردی هر دو شرط را داشته باشد نمی‌تواند به استخدام شرکت در آید‪ .‬زیرا به دلیل‬
‫داشتن دو مدرک از حقوق و مزایای باالتری برخوردار خواهد شد و شرکت توان‬
‫پرداخت حقوق باال را ندارد‪ .‬با توجه به جدول فقط خانم ‪ C‬و آقای ‪ B‬که یکی از‬
‫شرایط را دارا می‌باشند‪ ،‬استخدام خواهند شد‪.‬‬
‫در گیت منطقی ‪ X_OR‬به معنای «یا انحصاری» باید فقط یکی از ورودی‌های آن‬
‫در وضعیت یک منطقی باشد تا خروجی یک شود‪ .‬اگر هر دو ورودی یک یا صفر‬
‫باشند‪ ،‬خروجی صفر خواهد شد‪ .‬جدول درستی گیت ‪ X_OR‬با دو ورودی به صورت‬
‫جدول‪ 7‬و ‪ 8‬می‌باشد‪ .‬اصطالحاً می‌گویند‪ :‬در این گیت هر گاه فقط و فقط یکی از‬
‫ورودی‌ها یک باشد‪ ،‬خروجی یک خواهد شد‪.‬‬
‫‪120‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫جدول‪ -7‬جدول درستی گیت ‪X_OR‬‬

‫گواهینامه مهارت وضعیت استخدام‬ ‫دیپلم‬ ‫فرد مراجعه‌کننده‬
‫استخدام نمی‌شود‬ ‫ندارد‬ ‫ندارد‬ ‫خانم‪A‬‬
‫استخدام می‌شود‬ ‫ندارد‬ ‫دارد‬ ‫آقای ‪B‬‬
‫استخدام می‌شود‬ ‫دارد‬ ‫ندارد‬ ‫خانم ‪C‬‬
‫استخدام نمی‌شود‬ ‫دارد‬ ‫دارد‬ ‫آقای ‪D‬‬

‫جدول‪ -8‬جدول درستی گیت ‪X_OR‬‬

‫‪A‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪F‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬

‫است که پایه ‪ 7‬به زمین اتصال دارد به‬ ‫طراحی مداری با استفاده از کلید والمپ‬
‫پایه ‪ 14‬تغذیه ‪ 5‬ولتی را وصل می‌کنند‪.‬‬ ‫معادل عملکرد گیت منطقی ‪ X_OR‬را از‬
‫در شکل ‪ 38‬نمای ظاهری و مدار داخلی‬ ‫هنرجویان بخواهید‪.‬‬
‫آی‌سی ‪ 7486‬را مشاهده می‌کنید‪.‬‬ ‫در آی‌سی ‪ ،7486‬چهار گیت منطقی‬
‫‪ XOR‬قرار دارد‪ .‬این آی‌سی دارای ‪ 8‬پایه‬

‫شکل ‪ -38‬نمای ظاهری و مدار داخلی آی‌سی‪7486‬‬

‫‪121‬‬
‫ببندید‪ .‬با قطع و وصل کلیدهای مدار‪،‬‬ ‫کار عملی‪:‬‬
‫درستی جدول صحت این گیت را بررسی‬ ‫مدار گیت منطقی ‪ X_OR‬را مطابق‬
‫کنید و نتیجه را توضیح دهید‪.‬‬ ‫شکل ‪ 39‬با استفاده از آی‌سی ‪7486‬‬

‫شکل ‪ -39‬مدار گیت منطقی ‪X_OR‬‬

‫مداری با استفاده از کلید‪ ،‬المپ و دیود طراحی کنید تا معادل عملکرد گیت منطقی‬ ‫فعاليت هنرآموز‬
‫‪ X_OR‬عمل کند‪.‬‬

‫فیلم نمایش عملکرد گیت منطقی ‪ X_OR‬دريكي از نرم افزارها‪.‬‬ ‫فيلم‬

‫را در کالس به کمک نرم‌افزار ببندید و از‬ ‫با استفاده از کتاب آزمایشگاه مجازی جلد‬
‫هنرجویان بخواهید جدول صحت هر مدار‬ ‫دوم در رشته الکترونیک هنرستان‪ ،‬در‬
‫را تکمیل کنند‪.‬‬ ‫بخش مبانی دیجیتال مدارهای فصل اول‬

‫نمونه‍‌‌ديگری از جدول ارزشیابی‬

‫نمون برگ ارزشيابي شایستگی های فنی‬
‫امتياز پيشنهادي امتياز كسب شده‬ ‫شاخص‌هاي امتيازدهي‬ ‫رديف‬
‫‪20‬‬ ‫تسلط بر مباحث نظری‬ ‫‪1‬‬

‫‪10‬‬ ‫رسم جدول صحت مدارهای منطقی‬ ‫‪2‬‬

‫‪20‬‬ ‫بستن مدار گیت‌های منطقی در نرم‌افزار‬ ‫‪3‬‬
‫‪30‬‬ ‫شناخت آی‌سی‌ها و توضیح عملکرد آنها‬ ‫‪4‬‬
‫‪20‬‬ ‫پاسخ صحیح الگوی پرسش‬ ‫‪5‬‬
‫‪100‬‬ ‫جمع امتيازها‬ ‫‪6‬‬
‫‪100‬‬ ‫ايمني و بهداشتي و ‪NT‬‬ ‫‪7‬‬

‫‪122‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫كاربرگ ارزشيابي مراحل كار‬

‫مرحله كار‪ :‬قطعات مجزا (‪)discrete‬‬
‫كار‪ :‬خواندن نقشه‌هاي الكترونيكي ساده‬
‫تاریخ‪:‬‬ ‫کد کار‪0301 :‬‬ ‫نام و نام خانوادگی هنرجو‪:‬‬
‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫آزمون نظری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬
‫‪ SPDT)1‬اول کلمات انگلیسی ‪ ................‬و به معنی کلید ‪ ...........‬است‪.‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪ )2‬اجزای کابل شکل مقابل را نام ببرید‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ )3‬کابل‌های نواری را روی کدام کانکتور می‌توان به راحتی نصب کرد؟‬
‫ب) کانکتور کابل ریبونی‬ ‫الف) کانکتور ‪FCC-68‬‬
‫‪3‬‬
‫ت) کانکتور فیبر نوری‬ ‫پ)کانکتور ‪USB‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪ )4‬نماد فنی بلندگو‪ ،‬میکروفون‪ ،‬بی‌زر و رله را رسم کنید‪.‬‬
‫‪................................................ )5‬‬
‫بارم آزمون‪ 8 :‬نمره‬ ‫آزمون نرم‌افزاری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬
‫‪ )1‬نرم افزار مولتی‌سیم را فعال کنید‪.‬‬
‫‪ )2‬از قسمت قطعات پایه‪ ،‬انواع کلیدی که در درس با آنها آشنا شدید را روی میز کار بیاورید‪.‬‬
‫مربوط به چه قطعه‌ای است؟ قطعه مربوطه را بر روی میز کار بیاورید‪.‬‬ ‫‪ )3‬نماد فنی‬
‫‪.............................................................. )4‬‬
‫بارم آزمون‪ 12 :‬نمره‬ ‫آزمون سخت‌افزاری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬
‫‪)1‬یک نمونه کلید واقعی ‪ SPDT‬را در اختیار بگیرید‪.‬‬
‫‪ )2‬اطالعات نوشته شده روی کلید را یادداشت کنید‪.‬‬
‫‪ )3‬شکل مقطع کلید را رسم نموده و پایه‌های آن را شماره‌گذاری کنید‪.‬‬
‫‪ )4‬با اهم‌متر پایه‌های متصل به هم را مشخص کنید‪.‬‬
‫‪ )5‬نقشه فنی کلید را رسم کنید‪.‬‬
‫‪ )6‬چه وسایلی برای روکش‌برداری کابل‌ها مناسب هستند؟ توضیح دهید‪.‬‬
‫‪ )7‬با استفاده از چه وسیله‌ای می‌توان سالم یا ناسالم بودن یک فیوز را آزمایش کرد؟ چگونه؟ شرح دهید‪.‬‬
‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫شایستگی‌های غیر فنی‪:‬‬
‫‪ 6‬نمره‬ ‫‪ )1‬رعایت نکات ایمنی دستگاه‌ها (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫‪ 4‬نمره‬ ‫‪ )2‬دقت و تمرکز در اجرای کار (از طريق مشاهده)‬
‫‪ 4‬نمره‬ ‫‪ )3‬رعایت ارگونومی هنگام کار (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫‪ 2‬نمره‬ ‫‪ )4‬مسئوليت‌پذيري در هنگام ارشد بودن در كارگاه‬
‫‪ 2‬نمره‬ ‫‪ )5‬مشاركت در كار گروهي هنگام كار با هم‌گروهي خود و ساير گروه‌ها‬
‫‪ 1‬نمره‬ ‫‪ )6‬روحيه پاسخ‌دهي‬
‫‪ 1‬نمره‬ ‫‪ )7‬روحيه پرسش‌گري‬
‫کلیه آزمون‌ها بر اساس استاندارد عملکرد نمون‌برگ ‪ 1-8‬انجام می‌شود‪.‬‬

‫‪123‬‬
 ‫كاربرگ ارزشيابي مراحل كار‬
‫مرحله كار‪ :‬قطعات مجتمع ساده‬
‫كار‪ :‬خواندن نقشه‌هاي الكترونيكي ساده‬
‫تاریخ‪:‬‬ ‫کد کار‪0301 :‬‬ ‫نام و نام خانوادگی هنرجو‪:‬‬
‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫آزمون نظری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬
‫‪ )1‬روی آی‌سی رگوالتوری نوشته شده است‪ ،7805 :‬ولتاژ خروجی این آی‌سی ‪ ...........‬ولت است‪.‬‬
‫‪ )2‬در اپتوکوپلر فرستنده معموالً یک ال‌ئی‌دی و گیرنده ترانزیستور معمولی است‪.‬‬
‫نادرست‬ ‫درست‬
‫‪ )3‬کدام گزینه گیتی را نشان می‌دهد که اگر حداقل یک ورودی آن (‪ )1‬باشد‪ ،‬خروجی آن همواره (‪ )1‬است‪.‬‬
‫پ)‬ ‫ب)‬ ‫الف)‬
‫‪ )4‬با مراجعه به منابع مختلف عالئم انواع مقاومت ها را استخراج كنيد ودر يك جدول تنظيم كنيد ‪.‬‬
‫‪............................................. )5‬‬
‫بارم آزمون‪10 :‬نمره‬ ‫آزمون نرم‌افزاری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬
‫‪ )1‬نرم‌افزار ادیسون یا مولتی‌سیم را فعال کنید‪.‬‬
‫‪ )2‬مدار مقابل را در نرم‌افزار ببندید‪.‬‬
‫‪ )3‬با بستن هر کلید‪ ،‬وضعیت المپ را از نظر روشن و خاموش بودن بررسی کنید و نتایج را در جدول یادداشت‬
‫نمایید‪.‬‬
‫‪ )4‬مدار معادل چه گیتی عمل می‌کند؟‬

‫وضعیت کلیدها‬ ‫وضعیت المپ‬

‫کلید ‪A‬‬ ‫کلید ‪B‬‬ ‫کلید ‪C‬‬
‫باز‬ ‫باز‬ ‫باز‬
‫باز‬ ‫باز‬ ‫بسته‬
‫باز‬ ‫بسته‬ ‫باز‬
‫باز‬ ‫بسته‬ ‫بسته‬
‫بسته‬ ‫باز‬ ‫باز‬
‫بسته‬ ‫باز‬ ‫بسته‬
‫بسته‬ ‫بسته‬ ‫باز‬
‫بسته‬ ‫بسته‬ ‫بسته‬

‫‪124‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫بارم آزمون‪ 10 :‬نمره‬ ‫آزمون سخت‌افزاری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬

‫‪ )1‬آی‌سی رگوالتور ‪ 7805‬و ‪ 7812‬را در اختیار بگیرید‪.‬‬
‫‪ )2‬اطالعات روی آی‌سی را یادداشت کنید‪.‬‬
‫‪ )3‬از روی برگه اطالعات آی‌سی که در اختیار شما قرار دارد‪ ،‬اطالعات خواسته شده را یادداشت کنید‪.‬‬
‫الف) پایه‌های ورودی (‪ ،)in put‬زمین(‪ ،)GND‬خروجی(‪)out put‬‬
‫‪ )4‬ولتاژ خروجی (‪ )Out put Voltage‬و جریان ماکزیمم(‪)Peak Current‬‬
‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫شایستگی‌های غیر فنی‪:‬‬
‫‪ 6‬نمره‬ ‫‪ )5‬رعایت نکات ایمنی دستگاه‌ها (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫‪ 4‬نمره‬ ‫‪ )6‬دقت و تمرکز در اجرای کار (از طريق مشاهده)‬
‫‪ 4‬نمره‬ ‫‪ )7‬رعایت ارگونومی هنگام کار (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫‪2‬نمره‬ ‫‪ )8‬مسئوليت‌پذيري در هنگام ارشد بودن در كارگاه‬
‫‪2‬نمره‬ ‫‪ )9‬مشاركت در كار گروهي هنگام كار با هم‌گروهي خود و ساير گروه‌ها‬
‫‪1‬نمره‬ ‫‪ )10‬روحيه پاسخ‌دهي‬
‫‪1‬نمره‬ ‫‪ )11‬روحيه پرسش‌گري‬
‫کلیه آزمون‌ها بر اساس استاندارد عملکرد نمون‌برگ ‪ 1-8‬انجام می‌شود‪.‬‬

‫‪125‬‬
 ‫كاربرگ ارزشيابي مراحل كار‬
‫مرحله كار‪ :‬تشريح بخش‌هاي مختلف نقشه( به صورت بلوك دياگرام) و خواندن عالئم اختصاصي نقشه‬
‫كار‪ :‬خواندن نقشه‌هاي الكترونيكي ساده‬
‫تاریخ‪:‬‬ ‫کد کار‪0301 :‬‬ ‫نام و نام خانوادگی هنرجو‪:‬‬
‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫آزمون نظری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬
‫‪ )1‬هر یک از عالئم اختصاری زیر را شرح دهید‪.‬‬
‫پ)‬ ‫ب)‬ ‫الف)‬
‫‪ )2‬چهار مورد از نکات مهم که باید در ترسیم نقشه‌های الکترونیکی رعایت کرد‪ ،‬را بنویسید‪.‬‬
‫‪ )3‬چند نوع سنسور را نام ببرید و عملکرد آنها را شرح دهید‪.‬‬
‫‪........................................... )4‬‬
‫بارم آزمون‪20 :‬نمره‬ ‫آزمون نرم‌افزاری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬
‫‪ )1‬نرم‌افزار مولتی‌سیم را فعال کنید‪.‬‬
‫‪ )2‬نقشه مدار مقابل را در نرم‌افزار ببندید‪.‬‬

‫ولت‪VR1 =………..‬‬ ‫‪ )3‬ولتاژ دو سر مقاومت ‪ R1‬را با ولت‌متر اندازه بگیرید و یادداشت کنید‪.‬‬
‫ولت‪VR2 =………..‬‬ ‫‪ )4‬ولتاژ دو سر مقاومت ‪ R2‬را با ولت‌متر اندازه بگیرید و یادداشت کنید‪.‬‬
‫‪ )5‬ولتاژ خروجی را اندازه بگیرید و یادداشت کنید‪.‬‬
‫‪ )6‬آیا‪ Vout=VR1+VR2‬است؟‬
‫بارم آزمون‪-------:‬‬ ‫آزمون سخت‌افزاری‪--------:‬‬
‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫شایستگی‌های غیر فنی‪:‬‬
‫‪ 6‬نمره‬ ‫‪ )1‬رعایت نکات ایمنی دستگاه‌ها (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫‪ 4‬نمره‬ ‫‪ )2‬دقت و تمرکز در اجرای کار (از طريق مشاهده)‬
‫‪ 4‬نمره‬ ‫‪ )3‬رعایت ارگونومی هنگام کار (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫‪2‬نمره‬ ‫‪ )4‬مسئوليت‌پذيري در هنگام ارشد بودن در كارگاه‬
‫‪2‬نمره‬ ‫‪ )5‬مشاركت در كار گروهي هنگام كار با هم‌گروهي خود و ساير گروه‌ها‬
‫‪1‬نمره‬ ‫‪ )6‬روحيه پاسخ‌دهي‬
‫‪1‬نمره‬ ‫‪ )7‬روحيه پرسش‌گري‬
‫کلیه آزمون‌ها بر اساس استاندارد عملکرد نمون‌برگ ‪ 1-8‬انجام می‌شود‪.‬‬

‫‪126‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫كاربرگ ارزشيابي کلی واحد یادگیری ‪6‬‬

‫كار‪:‬خواندن نقشه‌هاي الكترونيكي ساده‬
‫تاریخ‪:‬‬ ‫کد کار‪0301 :‬‬ ‫نام و نام خانوادگی هنرجو‪:‬‬
‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫آزمون نظری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬
‫‪ )1‬نماد فنی رله‪ ،‬کریستال و فیوز را رسم کنید‪.‬‬
‫‪ )2‬روی کریستالی نوشته شده است‪ 11/0592 MHz :‬فرکانس این کریستال را بنویسید‪.‬‬
‫‪ )3‬جدول درستی و مدار کلیدی و نماد فنی گیت ‪ OR‬را با دو ورودی رسم کنید‪.‬‬
‫‪.................................. )4‬‬
‫بارم آزمون‪ 10 :‬نمره‬ ‫آزمون نرم‌افزاری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬
‫‪ )1‬نرم‌افزار مولتی‌سیم را فعال کنید‪.‬‬
‫‪ )2‬گیت منطقی ‪ AND‬را بر روی میز کار بیاورید‪.‬‬
‫‪ )3‬منبع تغذیه ‪ DC‬را بر روی میز کار بیاورید‪.‬‬
‫‪ )4‬دو عدد کلید ‪ ،SPST‬یک ‪ LED‬ویک مقاومت ‪ 150‬اهم نیز بر روی میز کار بیاورید‪.‬‬
‫‪ )5‬مدار گیت منطقی ‪ AND‬را ببندید‪.‬‬
‫‪ )6‬با قطع و وصل کلیدها در چهار حالت‪ ،‬وضعیت روشن و خاموش شدن المپ را در جدولی رسم نمایید‪.‬‬
‫بارم آزمون‪ 10 :‬نمره‬ ‫آزمون سخت‌افزاری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬
‫‪ )1‬برگه اطالعات سه نوع کانکتور مختلف را در اختیار بگیرید‪.‬‬
‫‪ )2‬مشخصات هر یک از این کانکتورها را یادداشت کنید‪.‬‬
‫‪ )3‬کاربرد هر یک از این کانکتورها را توضیح دهید‪.‬‬
‫‪................ )4‬‬
‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫شایستگی‌های غیر فنی‪:‬‬
‫‪ 6‬نمره‬ ‫‪ )1‬رعایت نکات ایمنی دستگاه‌ها (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫‪ 4‬نمره‬ ‫‪ )2‬دقت و تمرکز در اجرای کار (از طريق مشاهده)‬
‫‪ 4‬نمره‬ ‫‪ )3‬رعایت ارگونومی هنگام کار (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫‪ 2‬نمره‬ ‫‪ )4‬مسئوليت‌پذيري در هنگام ارشد بودن در كارگاه‬
‫‪ 2‬نمره‬ ‫‪ )5‬مشاركت در كار گروهي هنگام كار با هم‌گروهي خود و ساير گروه‌ها‬
‫‪ 1‬نمره‬ ‫‪ )6‬روحيه پاسخ‌دهي‬
‫‪ 1‬نمره‬ ‫‪ )7‬روحيه پرسش‌گري‬
‫کلیه آزمون‌ها بر اساس استاندارد عملکرد نمون‌برگ ‪ 1-8‬انجام می‌شود‪.‬‬

‫‪127‬‬
 ‫‪ -‬نقشه‌های الکترونیکی‬

‫با استفاده از نقشه‌های الکترونیکی که در اختیار دارید‪ ،‬یا با جست‌وجو در اینترنت‪،‬‬ ‫فعاليت هنرآموز‬
‫مداری را به عنوان پروژه برای هنرجویان تعیین نمایید تا بلوک دیاگرام آن را رسم کنند‪.‬‬
‫مدارهای هنرجویان را برای تسلط بیشتر آنان بر موضوع به بحث و بررسی بگذارید‪.‬‬

‫استفاده شده است‪ .‬در این قسمت هدف‬ ‫پاسخ سؤال ‪ : 10‬بلوک دیاگرام آزمون‬
‫اصلی آشنایی هنرجویان با بلوک دیاگرام‪،‬‬ ‫جامع‪ ،‬مربوط به مدار کاربردی تقویت‌کننده‬
‫منبع تغذیه و قطعات به کار رفته مانند‬ ‫پوش‌پول با مدار راه‌انداز است‪ .‬در این‬
‫میکروفون و بلندگو است‪.‬‬ ‫بلوک دیاگرام یک نمونه تقویت‌کننده‬
‫اولیه صوتی (‪ )Audio    Pre    Amplifire‬و‬
‫تقویت‌کننده قدرت (‪)Power      Amplifire‬‬

‫جدول‪9‬ـ نمونه‌ای از استانداردها‬

‫عالمت‬
‫شرح وظایف‬ ‫نام استاندارد یا مؤسسه‬
‫اختصاری‬

‫ایزو ـ سازمان‬
‫یــک فدراســیون بین المللــی‪ ،‬تشــکیل شــده از‬
‫بین المللی استاندارد‬
‫نهادهــای ملــی اســتاندارد اســت‪ .‬وظیفــۀ ایــزو ارتقــای‬
‫‪ISO‬‬ ‫‪(Intemational‬‬
‫توســعۀ اســتاندارد ســازی و فعالیت هــای مربــوط بــه‬
‫‪standard‬‬
‫آن در دنیــا اســت‪.‬‬
‫(‪organization‬‬

‫استانداردســازی اجبــاری در بســیاری از محصــوالت‬

‫تجــاری و صنعتــی اســت کــه در منطقــۀ اقتصــادی اروپــا‬ ‫‪Communate‬‬
‫‪CE‬‬
‫تولیــد یــا بــه فــروش می رســندو بایــد از نظــر ســامت‬ ‫‪Europeene‬‬
‫و امنیــت بــرای انســان و طبیعــت تضمیــن شــده باشــند‪.‬‬ ‫ ‬

‫مؤسسه ملی استاندارد کار اصلــی ایــن مؤسســه ایــن اســت کــه اعتبــار‬
‫‪ANSI‬‬ ‫‪ ANSI American‬اســتانداردهای تولید شــده به وســیله نمایندگان مؤسســات‬
‫استانداردســازی‪ ،‬گروه هــای مصرف کننــده خدمــات‪،‬‬ ‫‪National‬‬
‫‪ Standards Instute‬شــرکت های تولیــدی‪ ،‬و کارمنــدان را تأییــد می کنــد‪.‬‬

‫ایــن مؤسســه تنهــا مرجــع تعییــن‪ ،‬تدویــن و نشــر‬

‫‪S‬‬ ‫اســتانداردهای ملــی (رســمی) در ایــران اســت و‬
‫مؤسسه استاندارد و‬
‫بــر طبــق قانــون نظــارت بــر اجــرای اســتاندارهای‬
‫تحقیقات صنعتی ایران‬
‫اجبــاری کنتــرل کیفــی مــواردی ماننــد محصــوالت‪،‬‬
‫(ماتصا)‬
‫خدمــات علمــی ـ فنــی‪ ،‬واردات و صــادرات کاال را در‬
‫ایــران برعهــده دارد‪.‬‬

‫‪128‬‬

‫شایستگی نصب نرم‌افزارهای الکترونیکی‬
‫كتاب راهنماي هنرآموز‬
‫تابع(‪ )functions‬برنامه بردارید‪ .‬در پنجره‬
‫اصلی (‪ )front panel‬قرار دهید و سپس‬
‫توسط سیم‌کشی‌های صحیح اجزای مدار را به‬
‫یکدیگر متصل کنید‪ .‬این نرم‌افزار برای موارد‬
‫بی شماری از کاربردهای علمی و مهندسی‪،‬‬
‫ایده‌آل و عملی است و به شما کمک می‌کند‬
‫تا مسائل و مشکالت موجود در برنامه‌نویسی‬
‫را در مدت زمان کوتاهی حل کنید‪ .‬نهایت‬
‫انعطاف پذیری و قدرت این نرم‌افزار در هنگام‬
‫کار با اتصال‌های (پورت‌ها ‪ )Ports‬سری‬
‫و موازی و مدارهای واسط کامپیوتری برای‬
‫عمل مدارهایی مانند کنترل و اتوماسیون و‬
‫سیستم‌های خودکار ظاهر می‌گردد‪.‬‬
‫ابزار) کنترل (‪ )control‬و عملکرد‬
‫پژوهش‬ ‫نتایج پژوهش هنرجویان درباره نرم‌افزار لب‌ویو (‪ )Lab View‬را بررسی و در کالس‬
‫بخش عمده تحت عنوان ‪ ISIS‬که مربوط‬
‫به شبیه‌سازی مدارهای آنالوگ و دیجیتال‬
‫و میکروکنترلی و بخش دیگر ‪ ARES‬که‬
‫مربوط به طراحی مدارهای چاپی (‪،)PCB‬‬
‫تشکیل شده است‪.‬‬
‫برای نصب نرم افزار پروتئوس مشابه بقیهٔ‬
‫نرم افزارها می توان از ‪ CD‬نصب یا دانلود از‬
‫اینترنت استفاده کنید‪ .‬در فصل های قبل‪ ،‬‬
‫با نصب نرم افزار و مولتی سیم آشنا شدید‬
‫و نصب این نرم افزارها را انجام دادید‪ .‬در‬
‫این فصل از هنرجویان بخواهید نرم افزار‬
‫پروتئوس را با نظارت شما نصب نمایند‪ .‬در‬
‫این نرم‌افزار به راحتی و در عین سادگی‬
‫می‌توانید تمام قطعات الکترونیکی را پیدا‬
‫کنید و مدارات خود را با آن ببندید همچنین‬
‫اگر برنامه نویس هستید می‌توانید برنامه‌های‬
‫خود را که برای کار با میکروکنترلرها‬
‫نوشته‌اید در آن اجرا کنید و از کم و کیف و‬
‫مشکالت برنامه خود آشنا شوید‪.‬‬
‫‪129‬‬
‫واحدیادگیری‪:7‬‬
‫نرم‌افزار ‪Lab View‬‬
‫ازکاربردهای این نرم‌افزار می‌توان در‬
‫صنایع گوناگون برای اندازه‌گیری دمای‬
‫یک کوره‪ ،‬یک سیستم سرد کننده مانند‬
‫یخچال‪ ،‬یک محیط گلخانه‌ای‪ ،‬یک اتاق‬
‫و حتی یک اجاق برقی هوشمند اشاره‬
‫کرد‪ .‬عالوه بر اندازه‌گیری دما می‌توان‬
‫از این نرم‌افزار برای اندازه‌گیری مواردی‬
‫مانند فشار‪ ،‬نیرو‪ ،‬جابجایی‪ ،‬کشش و ‪pH‬‬
‫مایعات استفاده کرد‪ .‬کار با این نرم‌افزار‬
‫بسیار ساده و آسان بوده به طوری که مثالً‬
‫شما برای طراحی یک مدار کافی است‬
‫که اجزای آن را از فهرست‌ه‌ا (نوارهای‬
‫درس به بحث بگذارید‪.‬‬
‫نرم‌افزار پروتئوس ‪:‬‬
‫قابلیت کامپیوتر در انجام سریع‌تر و‬
‫دقیق‌تر محاسبات پیچیده و تکراری‪ ،‬آن‬
‫را به ابزاری ضروری در کلیه فعالیت‌های‬
‫صنعتی و تحقیقاتی تبدیل کرده است‪.‬‬
‫به نحوی که انسان سعی دارد محاسبات‬
‫تکراری و وقت‌گیر را به کامپیوتر بسپارد‬
‫و فرصت بیشتری برای فعالیت‌های ابداعی‬
‫و ابتکاری داشته باشد‪ .‬همراه با پیشرفت‬
‫فناوری نرم‌افزار در سایر رشته‌ها‪ ،‬رشته‬
‫مهندسی برق و الکترونیک نیز از این‬
‫اصل مستثنی نبوده و از آن فراتر رفته‬
‫است‪ .‬نرم‌افزارهای مختلفی را در دسترس‬
‫مهندسان و فراگیران عالقه‌مند قرار‬
‫می‌دهد‪ .‬یکی از قوی‌ترین و جدیدترین‬
‫این نرم‌افزارها‪ ،‬نرم‌افزار ‪ Proteus‬است‪،‬‬
‫که با محاسبه و شبیه‌سازی مدارهای‬
‫الکترونیکی و ارائه نتایج به صورت متن و‬
‫گرافیک به میزان زیادی کارایی طراحی‬
‫آن را باال برده است‪ .‬این نرم‌افزار از دو‬
‫اجرا بودند‪SmartSpice،PSpice،HSPI .‬‬
‫‪CE،ultiSIM NanoSim،UltraSim‬‬
‫و بیش از ‪ ۲۰‬عنوان دیگر از این جمله‌اند‪.‬‬
‫همچنین نسخه‌هایی از ‪ SPICE‬با نام‌های‬
‫‪ UltraSim،NanoSim‬و بیش از ‪۲۰‬‬
‫عنوان دیگر از این دسته هستند‪ .‬نسخه‌هایی‬
‫از ‪ SPICE‬با نام‌های ‪ MacSpice‬و‬
‫‪ LTSPICE‬برای اجرا در محیط‌های‬
‫لینوکس و مکینتاش وجود دارند‪ .‬در این‬
‫میان ‪ PSpice‬نسخه‌ای بهینه شده برای‬
‫استفاده در ‪ PC‬می باشد که توسط شرکت‬
‫‪ MicroSim‬توسعه داده شده و بعداً امتیاز‬
‫آن به شرکت ‪ OrCad‬واگذار شد و در حال‬
‫حاضر متعلق به ‪ Cadence‬می‌باشد‪.‬‬
‫بسته نرم‌افزاری ‪ OrCad‬شامل اجزایی‬
‫برای طراحی فیبرهای مدار چاپی نیز‬
‫می‌باشد که برای شبیه‌سازی تنها بخش‬
‫‪ PSpice‬و ‪ Capture‬مورد نیاز است‪.‬‬
‫بدین ترتیب که ابتدا باید مدار مورد نظر‬
‫به صورت گرافیکی در ‪CIS Capture‬‬
‫ترسیم شود و سپس در ‪ PSpice‬فراخوانی‬
‫و اجرا شود تا مدار در این محیط شبیه‌سازی‬
‫ال گرافیکی‬ ‫شود‪ Capture .‬یک محیط کام ً‬
‫می‌باشد و بر خالف نسخه‌های قدیمی برای‬
‫شبیه‌سازی مدار نیازی به نوشتن ‪Netlist‬‬
‫یا لیست گره‌های مدار نیست و با استفاده‬
‫از واسط کاربری گرافیکی (‪ )GUI‬می‌توان‬
‫مدار را به سادگی ترسیم کرد‪ .‬شبیه‌سازی‬
‫با تأکید بر روی مدارات مجتمع و قابل‬
‫اجرا بر روی کامپیوترهای شخصی برای‬
‫اولین بار در سال ‪ 1972‬توسط پروفسور‬
‫‪ Ronald      A    .      Rohrer‬در دانشگاه برکلی‬
‫کالیفرنیا مطرح شد و سپس در سال‬
‫‪ 1984‬اولین نسخه قابل اجرای آن بر روی‬
‫کامپیوترهای شخصی با عنوان ‪PSpice‬‬
‫توسط شرکت ‪ MicroSim‬ارائه شد‪،‬‬
‫این نرم‌افزار در سال ‪ 1989‬توسط شرکت‬
‫‪ ORCAD/CADENCE‬از شرکت‬
‫کامپیوترهای ‪ Main Frame‬قابل اجرا‬
‫‪ MicroSim‬خریداری شد و هم اکنون نیز‬
‫بودند‪ .‬اما در دهه ‪ ۸۰‬نسخه‌هایی از آن تولید‬
‫توسط این شرکت به روز می‌شود‪.‬‬
‫وجود چندین مثال آماده (مثل شبیه‌سازی‬
‫کامپیوتر ‪ Z80‬یا طراحی به صورت‬
‫سخت‌افزاری و ‪ ) ...‬از ویژگی‌های جالب‬
‫این نرم‌افزار است‪ .‬محیط این برنامه ساده‬
‫بوده و باعث افزایش سرعت در طراحی‬
‫مدار می‌شود‪ .‬از دیگر امکانات نرم‌افزار این‬
‫است که حتی بعد از طراحی می‌توانید‬
‫حالت سه بعدی آن را هم مشاهده کنید‪.‬‬
‫نرم‌افزار ‪PSpice‬‬
‫یکی از بهترین و دقیق‌ترین نرم‌افزارهای‬
‫شبیه‌سازی مدارهای الکترونیکی در رشته‬
‫برق و الکترونیک است‪ .‬بی‌شک هر دانشجو‬
‫و مدرس رشته الکترونیک نیاز مبرم به تسلط‬
‫بر این نرم‌افزار دارد‪ .‬گستردگی کتابخانه‌های‬
‫قطعات از یک سو و آنالیزهای مختلف از سوی‬
‫دیگر به همراه سرعت و دقت‪ PSpice ،‬را‬
‫به یکی از محبوب‌ترین و پرکاربردترین‬
‫نرم‌افزارهای رشته برق مبدل ساخته است‪.‬‬
‫از ویژگی‌های برجسته این نرم‌افزار می‌توان به‬
‫موارد زیر اشاره کرد‪:‬‬
‫قابلیت افزودن کتابخانه‌های جدید‪،‬‬
‫امکان در نظر گرفتن اثر نویز و حرارت در‬
‫مدار‬
‫تحلیل ‪ DC‬و ‪ AC‬مدار‬
‫جاروب ‪ AC‬و تحلیل فرکانسی‬
‫شبیه‌سازی مدارهای آنالوگ و دیجیتال‬
‫با استفاده از نرم‌افزار پروتئوس می‌توانید‬
‫مداری را طراحی و اجرای آن را شبیه‌سازی‬
‫کنید‪ .‬در هنگام شبیه‌سازی می‌توانید عوامل‬
‫تأثیرگذار محیط واقعی مثل دمای اتاق را هم‬
‫اعمال کنید و یا دمای خازن را برای ولتاژهای‬
‫مختلف مشاهده کنید‪ .‬رسم نمودارها‪ ،‬وجود‬
‫دستگاه‌هایی مثل اسیلوسکوپ و مشاهده‬
‫شکل موج ولتاژ و جریان در گره‌ها و‬
‫شاخه‌های مختلف از امکانات ارزشمند این‬
‫نرم‌افزاراست‪.‬‬
‫نسخه‌های اولیه ‪ SPICE‬تنها بر روی‬
‫شد که بر روی کامپیوترهای رومیزی نیز قابل‬
‫‪130‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫فعاليت هنرآموز‬ ‫درباره نرم‌افزار‪ Hspice‬و متلب(‪ )matlab‬و توانایی‌های این دو نرم‌افزار برای هنرجویان‬
‫توضیح دهید و موارد مشابه این نرم‌افزارها را با نرم‌افزار‪ PSpice‬بررسی کنید‪.‬‬

‫آموزشی در رابطه با نرم‌افزار ‪PSpice‬‬ ‫برای آشنایی بیشتر با این نرم‌افزار می‌توانید‬
‫استفاده نمایید‪.‬‬ ‫با جستجو در فضاي مجازي اطالعات كافي‬
‫در مورد اين نرم افزار بيابيد و از فیلم‌های‬
‫پژوهش‬ ‫نتایج پژوهش هنرجویان درباره نرم‌افزار پروتل و قابلیت‌های آن را بررسی و جمع‌بندی‬
‫کنید‪.‬‬

‫فعاليت هنرآموز‬ ‫چگونگی بارگیری (دانلود) نرم‌افزارهای تخصصی شبیه‌سازی و مدار چاپی را برای‬
‫هنرجویان توضیح دهید‪ .‬به طور مثال برای استفاده از هر نرم‌افزاری کافی است که در‬
‫کادر باز شده در گوگل نام نرم‌افزار مورد نظر را نوشته و کلمه دانلود را نیز اضافه کنید‪.‬‬

‫سپس با توجه به لیست باز شده‪ ،‬هرکدام را که مناسب می‌دانید باز کنید‪ .‬معموالً اولین‬
‫آدرس باز شده پربیننده‌ترین و معروف‌ترین‌هاست‪.‬‬

‫نحوهٔ کار انواع نرم‌افزار الکترونیکی را نمایش دهید و در مورد آن بحث کنید‪.‬‬

‫‪131‬‬
 ‫نرم‌افزارهایی که در جدول ‪ 7-1‬قابلیت‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری آنها مشخص‬ ‫فعاليت هنرآموز‬
‫نشده است را به عنوان کار پژوهشی برای هنرجویان تعیین کنید و نتیجه تحقیق را‬
‫در کالس مورد بحث و بررسی قرار دهید‪.‬‬

‫نرم‌افزار ‪ElectroDriod‬‬
‫ویژگی‌ها و بخش‌های مختلف برنامه اندروید ‪ ElectroDroid‬به شرح زیر است‪:‬‬
‫محاسبه مقدار مقاومت بر اساس رنگ مقاومت‬ ‫ ‬
‫کد مقاومت‌های ‪SMD‬‬ ‫ ‬
‫قوانین اهم‬ ‫ ‬
‫محاسبه راکتانس و رزونانس‬ ‫ ‬
‫تقسیم ولتاژ‬ ‫ ‬
‫محاسبه مقاومت‌ها (سری‪ -‬موازی)‬ ‫ ‬
‫محاسبه شارژ خازن‬ ‫ ‬
‫تقویت‌کننده‌های عملیاتی‬ ‫ ‬
‫محاسبه مقاومت دیودهای ‪LED‬‬ ‫ ‬
‫رگوالتور قابل تنظیم‬ ‫ ‬
‫محاسبه عمر باتری‬ ‫ ‬
‫محاسبه افت ولتاژ‬ ‫ ‬
‫مبدل ولتاژ‬ ‫ ‬
‫طراحی مدار و اجرای آن با استفاده از کتابخانه کامل شامل قطعات الکترونیکی‬ ‫ ‬
‫کتابخانه کامل شامل میکروکنترلرهای ‪ AVR‬و ‪PIC‬‬
‫محاسبات مربوط به آی‌سی ‪555‬‬ ‫ ‬
‫محاسبات مربوط به مدارهای تغذیه و قدرت مبدل دسی‌بل‬ ‫ ‬
‫مبدل آنالوگ به دیجیتال‬ ‫ ‬
‫انواع مختلف پین و معرفی پایه‌های مربوط به هر کدام شامل ‪USB, :‬‬ ‫ ‬
‫‪Serial, Parallel, Ethernet, RJ, DVI Cables, SD card‬‬
‫و کلی امکانات دیگر که بهتر است خودتان آنها را امتحان کنید‪.‬‬
‫نتیجه پژوهش‌ها و تحقیقات هنرجویان را در رابطه با مدارهای قابل اجرا با استفاده از‬ ‫فعاليت هنرآموز‬
‫نرم‌افزار ‪ElectroDriod‬بررسی و جمع‌بندی نمایید‪.‬‬
‫نرم‌افزار ‪SMD Decypher‬‬
‫از ویژگی‌های این نرم‌افزار می‌توان به موارد زیر اشاره نمود‪:‬‬
‫حاوی مشخصات قطعات بالغ بر ‪ ۱۵۰۰۰۰‬قطعه‬ ‫ ‬
‫قطعاتی مانند دیود‪ ،‬ترانزیستور ومدارات مجتمع(‪)IC‬‬ ‫ ‬
‫جستجو بر اساس شماره قطعه یا کد ‪SMD‬‬ ‫ ‬
‫نمایش کارخانه سازنده قطعه‬ ‫ ‬
‫نمایش نام نوع بسته‌بندی قطعه‬ ‫ ‬
‫نمایش گرافیکی بسته‌بندی (‪ )Package‬قطعه‬ ‫ ‬
‫نمایش مشخصات پایه‌های قطعه‬ ‫ ‬
‫قابلیت اتصال به سایت‌های معروف ‪ Data Sheet‬برای جستجوی برگه اطالعاتی‬ ‫ ‬
‫‪132‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫كاربرگ ارزشيابي مراحل كار‬

‫مرحله كار‪ :‬معرفي نرم‌افزارهاي مرتبط‬
‫كار‪ :‬نصب نرم‌افزارهاي الكترونيكي‬
‫تاریخ‪:‬‬ ‫کد کار‪0303 :‬‬ ‫نام و نام خانوادگی هنرجو‪:‬‬
‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫آزمون نظری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬
‫‪ )1‬توانایی نسخه جدید ‪ Pspice‬را نسبت به نسخه اولیه آن بنویسید‪.‬‬
‫‪ )2‬نرم‌افزار ‪ Pcb Wizard‬یک نرم‌افزار قدرتمند برای طراحی مدار چاپی یک الیه و دو الیه است‪.‬‬
‫نادرست‬ ‫درست‬
‫نادرست‬ ‫‪ )3‬نرم‌افزار پروتئوس برای برنامه‌ریزی میکروکنترلرها قابل استفاده است‪ .‬درست‬
‫‪ )4‬چرا ما نیازمند نرم‌افزار شبیه‌سازی مدار هستیم؟ توضیح دهید‪.‬‬
‫‪ )5‬کدام نرم‌افزار به شما کمک می‌کند تا بتوانید پدیده‌های علمی که نمی‌توانید ببینید را در محیطی پویا و‬
‫جذاب و با استفاده از کنترل‌های فیزیکی‪ ،‬مستقیماً مشاهده کنید‪.‬‬
‫ت) ‪Edison‬‬ ‫پ) ‪Pcb Wizard‬‬ ‫ب) ‪Phet‬‬ ‫الف) ‪Pspice‬‬
‫‪………………………)6‬‬
‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫آزمون نرم‌افزاری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬
‫‪ )1‬با استفاده از لوح فشرده مربوط به نرم‌افزار مولتی‌سیم اقدام به نصب این نرم‌افزار کنید‪.‬‬
‫‪ )2‬برای شروع عملیات نصب ابتدا چه اطالعاتی را باید درباره نرم‌افزار مولتی‌سیم بدانید؟‬
‫‪ )3‬کدام درایو رایانه برای ذخیره فایل‌های نرم‌افزار مناسب‌تر است؟‬
‫‪ )4‬پس از شروع نصب نرم‌افزار در چه مرحله‌ای باید کد نصب را اجرا کنید؟‬
‫‪ )5‬با استفاده از نرم‌افزار ‪ SMD Decypher‬که برای سیستم عامل اندروید است‪ ،‬شمارهٔ آی‌سی‌های‬
‫رگوالتور ‪ 7912 ،7805‬و ‪ 741‬را وارد کنید‪.‬‬
‫‪ )6‬مشخصات به دست آمده مربوط به آی‌سی‌های سؤال ‪ 6‬را یادداشت کنید‪.‬‬
‫بارم آزمون‪------:‬‬ ‫آزمون سخت‌افزاری‪---------- :‬‬
‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫شایستگی‌های غیر فنی‪:‬‬
‫‪ 6‬نمره‬ ‫‪ )1‬رعایت نکات ایمنی دستگاه‌ها (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫‪ 4‬نمره‬ ‫‪ )2‬دقت و تمرکز در اجرای کار (از طريق مشاهده)‬
‫‪ 4‬نمره‬ ‫‪ )3‬رعایت ارگونومی هنگام کار (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫‪ 2‬نمره‬ ‫‪ )4‬مسئوليت‌پذيري در هنگام ارشد بودن در كارگاه‬
‫‪ 2‬نمره‬ ‫‪ )5‬مشاركت در كار گروهي هنگام كار با هم‌گروهي خود و ساير گروه‌ها‬
‫‪ 1‬نمره‬ ‫‪ )6‬روحيه پاسخ‌دهي‬
‫‪ 1‬نمره‬ ‫‪ )7‬روحيه پرسش‌گري‬
‫کلیه آزمون‌ها بر اساس استاندارد عملکرد نمون‌برگ ‪ 1-8‬انجام می‌شود‪.‬‬

‫‪133‬‬
 ‫كاربرگ ارزشيابي مراحل كار‬
‫مرحله كار‪ :‬انتخاب نرم‌افزار مناسب‪ ،‬نصب و راه‌اندازي نرم‌افزار‬
‫كار‪ :‬نصب نرم‌افزارهاي الكترونيكي‬
‫تاریخ‪:‬‬ ‫کد کار‪0303 :‬‬ ‫نام و نام خانوادگی هنرجو‪:‬‬
‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫آزمون نظری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬
‫‪ )1‬چه ویژگی‌هایی برای انتخاب یک نرم‌افزار تخصصی باید در نظر گرفته شود؟‬
‫‪ )2‬اگر در آزمایش خود نیاز به دریافت پاسخ کمیت‌هایی مانند ولتاژ یا جریان داریم کدام نرم‌افزار مناسب‌تر‬
‫است؟‬
‫ت) ‪Multi Sim‬‬ ‫پ) ‪Electronic Assistant‬‬ ‫ب) ‪Porotel‬‬ ‫الف) ‪Phet‬‬
‫‪ )3‬نرم‌افزار ‪ Electric Toolkit‬برای مراحل مختلف سیم‌کشی و کارهای برقی خانگی کاربرد دارد‪.‬‬
‫نادرست‬ ‫درست‬
‫‪ )4‬معنی لغات زیر را بنویسید‪ Instrument ،Virtual .‬و ‪Basic Component‬‬
‫‪................................ )5‬‬
‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫آزمون نرم‌افزاری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬
‫‪ )1‬نرم‌افزار مولتی‌سیم را فعال کنید‪.‬‬
‫‪ )2‬مدار شارژ و دشارژ خازن را ببندید‪.‬‬
‫‪ )3‬با استفاده از دستگاه آنالیزگر ‪ Transient‬منحنی شارژ و دشارژ خازن را نمایش دهید‪.‬‬
‫بارم آزمون‪------- :‬‬ ‫آزمون سخت‌افزاری‪---------- :‬‬
‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫شایستگی‌های غیر فنی‪:‬‬
‫‪ 6‬نمره‬ ‫‪ )1‬رعایت نکات ایمنی دستگاه‌ها (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫‪ 4‬نمره‬ ‫‪ )2‬دقت و تمرکز در اجرای کار (از طريق مشاهده)‬
‫‪ 4‬نمره‬ ‫‪ )3‬رعایت ارگونومی هنگام کار (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫‪ 2‬نمره‬ ‫‪ )4‬مسئوليت‌پذيري در هنگام ارشد بودن در كارگاه‬
‫‪ 2‬نمره‬ ‫‪ )5‬مشاركت در كار گروهي هنگام كار با هم‌گروهي خود و ساير گروه‌ها‬
‫‪ 1‬نمره‬ ‫‪ )6‬روحيه پاسخ‌دهي‬
‫‪ 1‬نمره‬ ‫‪ )7‬روحيه پرسش‌گري‬
‫کلیه آزمون‌ها بر اساس استاندارد عملکرد نمون‌برگ ‪ 1-8‬انجام می‌شود‪.‬‬

‫‪134‬‬
 ‫كتاب راهنماي هنرآموز‬

‫كاربرگ ارزشيابي کلی واحد یادگیری ‪7‬‬

‫كار‪ :‬نصب نرم‌افزارهاي الكترونيكي‬
‫تاریخ‪:‬‬ ‫کد کار‪0303 :‬‬ ‫نام و نام خانوادگی هنرجو‪:‬‬
‫بارم هر سؤال‪ 20 :‬نمره‬ ‫آزمون نظری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬
‫‪ Simulate )1‬به معنی ‪ ...............‬و ‪ Tutorial‬به معنی ‪ .........‬است‪.‬‬
‫‪ Pspice )2‬یک نرم‌افزار برای شبیه‌سازی مدارهای آنالوگ و دیجیتال و ترکیب آنها است‪.‬‬
‫نادرست‬ ‫درست‬
‫‪ )3‬چند نمونه نرم‌افزار قابل نصب روی گوشی‌های هوشمند را نام ببرید‪.‬‬
‫‪ )4‬فایل نرم‌افزارهای روی گوشی‌های تلفن همراه چه پسوندی دارند؟‬
‫‪...................................... )5‬‬
‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫آزمون نرم‌افزاری‪ :‬سؤال بر اساس الگوی پرسش‬
‫‪ )1‬نرم‌افزار مولتی‌سیم را فعال کنید‪.‬‬
‫‪ )2‬مدار شکل مقابل را در صفحه این نرم‌افزار ببندید‪.‬‬

‫‪ )3‬با روشن کردن نرم‌افزار عملکرد مدار را بررسی کنید و شرح دهید‪.‬‬
‫‪........................................ )4‬‬
‫بارم آزمون‪----- :‬‬ ‫آزمون سخت‌افزاری‪------:‬‬
‫بارم آزمون‪ 20 :‬نمره‬ ‫شایستگی‌های غیر فنی‪:‬‬
‫‪ 6‬نمره‬ ‫‪ )1‬رعایت نکات ایمنی دستگاه‌ها (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫‪ 4‬نمره‬ ‫‪ )2‬دقت و تمرکز در اجرای کار (از طريق مشاهده)‬
‫‪ 4‬نمره‬ ‫‪ )3‬رعایت ارگونومی هنگام کار (از طريق مشاهده و پرسش شفاهي)‬
‫‪ 2‬نمره‬ ‫‪ )4‬مسئوليت‌پذيري در هنگام ارشد بودن در كارگاه‬
‫‪ 2‬نمره‬ ‫‪ )5‬مشاركت در كار گروهي هنگام كار با هم‌گروهي خود و ساير گروه‌ها‬
‫‪ 1‬نمره‬ ‫‪ )6‬روحيه پاسخ‌دهي‬
‫‪ 1‬نمره‬ ‫‪ )7‬روحيه پرسش‌گري‬
‫کلیه آزمون‌ها بر اساس استاندارد عملکرد نمون‌برگ ‪ 1-8‬انجام می‌شود‪.‬‬

‫‪135‬‬
 ‫منابع‬
‫‪1‬ـ اصــول الکترونیــک‪ ،‬گــروپ‪ ،‬ترجمــه احمــد ریاضــی‪ ،‬ســید محمــود صموتــی‪،‬‬
‫محمــود همتایــی‪ ،‬دانشــکده شــهید شمســی پور‬
‫‪2‬ـ فلویــد تومــاس‪ ،‬اصــول و مبانــی مدارهــای الکتریکی‪ ،‬مترجــم مهــرداد عابــدی‪،‬‬
‫انتشــارات جهــاد دانشــگاهی‪ ،‬دانشــگاه امیرکبیــر‬
‫‪3‬ـ اندرســن چارلــز‪ ،‬دوره جامــع بــرق و الکترونیــک‪ ،‬مترجــم محمدرضــا محمدی فــر‪،‬‬
‫انتشــارات سپهر‬
‫‪ Electronic devices and circuit theory by Robert Boylestad Louis Nashilsky‬ـ‪٤‬‬
‫‪  Transistor Fundamental by Robert J Brite‬ـ‪5‬‬
‫‪ Transistor circuit action by Henry C.Floyd‬ـ‪6‬‬
‫‪ Electronic devices electron flow version Floyd‬ـ‪7‬‬
‫‪8‬ـ مبانــی بــرق‪ ،‬کــد ‪ 358/18‬مؤلفــان فریــدون قیطرانــی‪ ،‬عیــن الــه احمدی‪ ،‬حســین‬
‫مظفــری‪ ،‬محمــود همتایــی‪ ،‬مســعود تجلی پــور‪ ،‬انتشــارات شــرکت چــاپ و نشــر‬
‫کتاب هــای درســی ایــران‪.1394 ،‬‬
‫‪9‬ـ مبانــی الکتریســته‪ ،‬کــد ‪ ،604/7‬مؤلــف شــهرام خــدادادی‪ ،‬شــرکت چــاپ و نشــر‬
‫کتاب هــای درســی ایــران‪.1394 ،‬‬
‫‪10‬ـ الکترونیــک عمومــی‪ ،1‬مؤلفــان ابوالقاســم جاریانــی‪ ،‬فتــح الــه نظریــان‪ ،‬محمــود‬
‫همتایــی‪ ،‬ســید محمــود صموتــی‪ ،‬شــهرام نصیــری ســوادکوهی‪ ،‬شــرکت چــاپ و‬
‫نشــر کتاب هــای درســی ایــران‪.١٣٩٤ ،‬‬
‫‪11‬ـ آزمایشــگاه مجــازی‪ ،1‬کــد ‪ ،358/3‬مؤلفــان مهیــن ظریفیــان جوالیــی‪ ،‬ســید‬
‫محمــود صموتــی‪ ،‬محمــود شــبانی‪ ،‬ســید علــی صموتــی‪ ،‬شــرکت چــاپ و نشــر‬
‫کتاب هــای درســی ایــران‪.١٣٩٤ ،‬‬
‫‪12‬ـ آزماشــگاه مجــازی‪ ،2‬کــد ‪ ،466/6‬مؤلفــان مهیــن ظریفیــان جوالیــی‪ ،‬ســید‬
‫محمــود صموتــی‪ ،‬محمــود شــبانی‪ ،‬شــرکت چــاپ و نشــر کتاب هــای درســی‬
‫ایــران‪.١٣٩٤ ،‬‬
‫‪13‬ـ الکترونیــک پایــه‪ ،‬کــد ‪ ،609/17‬مؤلفــان فتــح الــه نظریــان‪ ،‬ســید محمــود‬
‫صموتــی‪ ،‬شــهرام نصیــری ســوادکوهی‪ ،‬فرشــته داوودی لعل آبــادی‪ ،‬ســهیال‬
‫ذوالفقــاری‪ ،‬شــرکت چــاپ و نشــر کتاب هــای درســی ایــران‪.١٣٩٤ ،‬‬
‫‪14‬ـ الکترونیــک عمومــی‪ ،2‬کــد ‪ ،490/5‬مؤلفــان ســید محمــود صموتــی‪ ،‬شــهرام‬
‫نصیــری ســوادکوهی‪ ،‬یدالــه رضــازاده‪ ،‬غالمحســین نصــری‪ ،‬فتح الــه نظریــان‪،‬‬
‫شــرکت چــاپ و نشــر کتاب هــای درســی ایــران‪ .١٣٩٤ ،‬‬

‫‪136‬‬
138