FM-AA-CIA-15 Rev.

0 10-July-2020

Study Guide in (FIL 104 – ESTRUKTURA NG WIKANG FILIPINO) Module No. 3

STUDY GUIDE FOR MODULE NO. 3

ARALIN 3
PONOLOHIYA
(Palatunugan)
MODULE OVERVIEW

Tayo ay nasa ikatlong bahagi na ng ating silabus at ang paksang nakapaloob dito ay
inihanda upang matukoy mo kung paanong ang Filipino, tulad ng alinmang wika sa daigdig, ay
binubuo ng mga tunog. Sisimulan natin ang pag-aaral sa Filipino sa pamamagitan ng pag-aaral sa
mga tunog na bumubuo dito ngunit hindi natin ganap na mauunawaan ang ating tinatalakay kung
hindi aalamin muna ang mga sangkap na ginagamit natin sa paglikha ng nasabing mga tunog sa
ating pagsasalita.
Anupa't magiging madali at malinaw ang pag-aaral sa alinmang bahagi o antas ng Filipino
kung magkakaroon muna tayo ng sanligang kaalaman sa ponolohiya o palatunugan nito.

MODULE LEARNING OBJECTIVES

Sa pagtatapos ng modyul na ito, nararapat na natamo mo ang mga sumusunod:

1. Nagagamit ang Unang Wika, Filipino at Ingles sa pag-unawa sa palatunugan ng wikang Filipino
at iba pang mga piling wikang lokal.

2. Naipakikita ang kaalaman sa paggamit ng iba’t ibang estratehiya na nalilinang ang kritikal at
mapanuring pag-iisipsa paglalarawan sa ponolohikal na estruktura ng isang wika.

3. Nabibigkas nang wasto ang mga ponema batay sa tono, haba, diin at hinto

LEARNING CONTENTS (Mga Bahaging Ginagamit sa Pagsasalita, Ang Pagsasalita, Ponolohya ng Filipino)

A. Mga Bahaging Ginagamit sa Pagsasalita

Bigyan natin ng pangalan ang saggital diagram sa ibaba. tawagin natin itong OSCAR o
anumang karaniwang ngalan ng tao. may tawag tayo sa bawat bahagi ni OSCAR na
ginagamit sa pagsasalita, gay ng makikita sa ibaba.

ANG MGA PRINSIPAL NA SANGKAP NG PANANALITA

PANGASINAN STATE UNIVERSITY 1

 FM-AA-CIA-15 Rev. 0 10-July-2020

Study Guide in (FIL 104 – ESTRUKTURA NG WIKANG FILIPINO) Module No. 3

Ang enerhiya ay ang nalilikhang presyon o presyur ng papalabas na hiningang galing sa

baga na siyang nagpapakatal sa mga babagtingang pantinig na siyang gumaganap na artikulador.
lumilikha ito ng tunog na minomodipika ng bibig na siya namang nagiging patunugan o resonador.
ang itinuturing na mga resonador ay ang bibig at ang guwang ng ilong.
Ang bibig ng tao (tingnan ang larawan ni OSCAR) ay mayapat na bahaging mahalaga sa
pagbigkas ng mga tunog.

1. dila at panga ( sa ibaba)

2. ngipin at labi (sa unahan)
3. matigas na ngalangala (sa itaas)
4. malambot na ngalangala (sa likod)

Nagbabagu-bago ang hugis at laki ng espasyo sa loob ng bibig dahil sa panga at sa dila na
kapwa malayang naigagalaw. ang dila ay napapahaba, napapaikli, napapalapad, napapapalag,
naitutukod sa ngipin o sa ngalangala, naikukukob, naililiyad o naiaarko ayon sa tunog na gustong
bigkasin. nabibigkas ang mga patinig sa pamamagitan ng pagtaas at pagbaba ng alinman sa
tatlong bahagi ng dila-- harap, sentral, likod-- at sa pamamagitan ng pagbabagu-bago sa hugis at
espasyo ng bibig, kasama na ang mga labi na dinaraanan ng tinig. at dahil sa pagbabagu-bagong
ito ay napag-iiba-iba rin ng nagsasalita ang korte ng mga tunog na lumalabas sa kanyang bibig.

B. Ang Pagsasalita

Tatlong salik ang kailangan upang makapagsalita ang tao.

1. ang pinanggagalingan ng lakas o enerhiya

2. ang kumakatal na bagay o artikulador

3. ang patunugan o resonador

Ang interaksyong nagaganap sa tatlong salik na ito ay lumilikha ng alon ng mga tunog. at
gaya ng alam natin, ang hangin ang nagiging midyum o pahatiran ng mga alon ng tunog na siya
naman nating naririnig.

LEARNING ACTIVITY 1

I. Ngalanan ang bawat bahagi ni OSCAR na itinuturo ng palaso. Pagkatapos tingnan sa

pahina 1 kung tama ang iyong mga sagot.

1. 8

2
9
3

10
4
11
5
12
6
13
7
14
15

PANGASINAN STATE UNIVERSITY 1

 FM-AA-CIA-15 Rev. 0 10-July-2020

Study Guide in (FIL 104 – ESTRUKTURA NG WIKANG FILIPINO) Module No. 3

LEARNING CONTENTS (PONOLOHYA NG FILIPINO)

C. PONOLOHIYA NG FILIPINO

1. Mga Ponemang Segmental

Bawat wika ay may kani-kaniyang tiyak na dami o bilang ng makabuluhang mga tunog.
sinasabing makabuluhan ang isang tunog kapag nag-iba ang kahulugan ng salitang
kinasasamahan nito sa sandaling ito'y alisin o palitan. Ang salitang bansâ halimbawa, ay mag-iiba
ng kahulugan kapag inalis o pinalitan ang / s / - baňa 'small lake' , bantâ 'threat'. Samakatwid, ang /
s / ay isang makabuluhang tunog sa Filipino ay tatawagin nating ponemang segmental o ponema.

Ang Filipino ay may 21 ponema-- 16 sa mga ito ang katinig at 5 naman ang patinig.

Mga Katining - / p, t, k, ʔ, b, d, g, m, n, n, s, h, l, r, y, w/
Mga Patinig - / i, e, a, o, u/

Ang patinig ay itinuturing na siyang pinakatampok o pinakaprominenteng bahagi ng pantig.

walang pantig sa Filipino na walang patinig.

a. Mga Katinig. Ang katinig ng Filipino ay maiaayos ayon sa punto at paraan ng artikulasyon
at kung ang mga ito ay binibigkas nang may tinig (m.t) o walang tunog (w.t.), gaya ng makikita sa
tsart sa ibaba.
Mga Ponemang Katinig ng Filipino

PUNTO NG ARTIKULASYON
PARAAN NG Pang- Pang- Pangngalangala
Panlabi Glottal
ARTIKULASYON ngipin gilagid Palatal Velar
Pasara
w.t. p t k ʔ (-)
m.t b d g
Pailong
m.t. m N Ŋ - ng
Pasutsot
w.t. S h
Pagilid
m.t. L
Pakatal
m.t. R
Malapatinig
m.t. y w

Ang / Ŋ / ay katumbas ng ng sa ating ALPABETO na bagamat binubuo ng dalawang letra ay

sumasagisag lamang sa isang makahulugang tunog.

Sa punto ng artikulasyon ay inilalarawan kung saang bahagi ng bibig nagaganap ang saglit
na pagpigil o pag-abala sa papalabas na hangin sa pagbigkas ng isang katinig. Mailalarawan ang
mga katinig ng Filipino sa pamamagitan ng limang punto ng artikulasyon, gaya ng mga sumusunod:

PANGASINAN STATE UNIVERSITY 1

 FM-AA-CIA-15 Rev. 0 10-July-2020

Study Guide in (FIL 104 – ESTRUKTURA NG WIKANG FILIPINO) Module No. 3

1) Panlabi - ang ibabang labi ay dumidiit sa labing itaas. /p, b, m /

2) Pangngipin - ang dulo ng dulo ng dila ay dumidiit sa loob ng mga ngiping itaas. / t, d, n/

3) Panggilagid- ang ibabaw ng dulong dila ay lumalapit o dumidiit sa punong gilagid. / s, l, r /

4) (Pangngalangala) Velar - ang ibabaw ng punong dila ay dumidiit sa velum o malambot na

bahagi ng ngalangala. / k, g, Ŋ/

5) Glottal - ang mga babagtingang pantinig ay nagdidiit o naglalapit at hinaharang o inaabal

ang presyon ng papalabas na hininga upang lumikh ng paimpit o pasutsot na tunog.

Sa paraan ng artikulasyon naman ay inilalarawan kung papaanong gumagana ang ginagamit na

mga sangkap sa pagsasalita at kung paanong ang hininga ay lumalabas sa bibig o sa ilong sa
pagbigkas ng alinman sa mga ponemang katinig. Ang paraan ng artikulasyon sa Filipino ay
mapapangkat sa anim, gaya ng mga sumusunod:

1) Pasara- ang daanan ng hangin ay harang. / p, t, k, ʔ, b, d, g, /

2) Pailong- ang hangin na nahaharang dahil sa pagtikom ng mga labi, pagtukod ng dulong
dila sa itaas ng mga ngipin, o kaya'y dahil sa pagbaba ng velum o malalambot na
ngalangala ay hindi sa bibig kundi sa ilong lumalabas. /m, n, Ŋ/

3) Pasutsot- ang hanging lumalabas sa mga gilid ng dila sapagkat ang dulong dila ay nakadiit
sa punong gilagid. /I/

4) Pakatal- ang hangin ay ilang ulit na hinaharang at pinababayaang lumabas sa

pamamagitan ng ilang beses na pagpalag ng dulo ng nakaarkong dila. /r/

5) Malapatinig- kaiba sa mga katinig, dito'y nagkakaroon ng galaw mula sa isang pusisyon ng
labi o dila patungo sa ibang pusisyon. /w, y/ Sa /w/ ay nagkakaroon ng glayd o
pagkakambyo mula sa puntong panlabi-papasok; samantala, ang /y/ ay ang kabalikan nito--
palabas. Ito ang dahilan kung bakit hindi isinama ang mga ito sa paglalarawan ng punto ng
artikulasyon ng mga katinig.

b. Mga Patinig. Ang mga patinig ng Filipino ay maiaayos din sa tsart ayon naman sa kung
aling bahagi ng dila ang gumagana sa pagbigkas ng isang patinig - unahan, -sentral, likod--
at kung ano pusisyon ng nasabing bahagi sa pagbigkas-- mataas, nasa gitna o mababa.

Mga Ponemang Patinig ng Filipino

Harap Sentral Likod

Mataas i u

PANGASINAN STATE UNIVERSITY 1

 FM-AA-CIA-15 Rev. 0 10-July-2020

Study Guide in (FIL 104 – ESTRUKTURA NG WIKANG FILIPINO) Module No. 3

Gitna e o

Mababa a

Ang /i/, halimbawa, ay tinatawag na mataas-harap sapagkat kapag binibigkas ito,

ang harap na bahagi ng dila ang gumagana na karaniwa'y umaarko nang pataas.

LEARNING ACTIVITY 2

A. Ilagay ang ponemang dapat mapalagay sa bawat bilang. Ang unang bilang ay may
sagot na.

PUNTO NG ARTIKULASYON
PARAAN NG Panla Pang- Pang- Pangngalangala
Glottal
ARTIKULASYON bi ngipin gilagid Palatal Velar
Pasara
w.t. p1 -4 -11 -15
m.t -2 -5 -12
Pailong
m.t. -3 -6 -13
Pasutsot
w.t. -7 -16
Pagilid
m.t. -8
Pakatal
m.t. -9
Malapatinig
m.t. -10 -14

LE LEARNING CONTENTS (DIPTONGGO, MGA KLASTER, PARES MINIMAL,PONEMANG MALAYANG NAGPAPALITAN)

A. MGA DIPTONGGO

Ang mga diptonggo ng Filipino ay aw, iw, iy, ey, at uy. Alinmang patinig na
sinusundan ng malapatinig na /y/ o /w/ ay napapagitan sa dalawang patinig, ito ay
napapasama na sa sumusunod na patinig, kaya't hindi na maituturing na diptonggo. Ang
"iw", halimbawa, sa 'a-liw' ay diptonggo. Ngunit sa "a-li-wan" ay hindi na ito maituturing na
isang diptonggo sapagkat ang "aw" ay napagitan na sa dalawang patinig. Ang magiging
pagpapantig sa "aliwan" ay a-li-wan at hindi a-liw-an.

Mga Diptonggo sa Filipino

Harap Sentral Likod

Mataas iw, iy uy
Gitna ey oy

PANGASINAN STATE UNIVERSITY 1

 FM-AA-CIA-15 Rev. 0 10-July-2020

Study Guide in (FIL 104 – ESTRUKTURA NG WIKANG FILIPINO) Module No. 3

Mababa aw, ay

B. MGA KLASTER

Ang mga klaster o kambal-katinig sa Filipino ay parami nang parami dahil sa

impluwensya ng Ingles. Ang klaster ay ang magkakabit na dalawang magkaibang katinig sa
isang pantig. Ang sumulat at mga nagpatibay sa BALARILA ay naniniwalang walang klaster
sa taal na Tagalog ng mga panahong iyon, kayat ang pagsulat ng mga klaster sa mga
salitang-hiram ay laging sinisingitan ng patinig. Dito lumitaw ang mga salitang teren (tren),
tarak (trak) atbp. na ngayon ay pinagtatawanan ng karamihan.

/w/ /y/ /r/ /l/ /s/

/p/ x x x x
/t/ x x x x
/k/ x x x x
/b/ x x x x
/d/ x x x
/g/ x x x x
/m/ x x
/n/ x x
/l/ x x
/r/ x x
/s/ x x
/h/ x x

Ang mga halimbawa ng mga klaster na mahahango sa itaas ay gaya ng mga sumsusunod:
pwede, pyano, preno, plano, twalya, tyangge, trabaho, tsinelas, kwago, kyosko, krus, klase,
bwaya, byenan, braso, blangko, lwalhati, lyabe, sweldo, hweteng, rehyon.

C. MGA PARES MINIMAL

Ang pares na salita na magkaiba ng kahulugan ngunit magkatulad na magkatulad sa

bigkas maliban sa isang ponema sa magkatulad na pusisyon ay tinatawag na pares
minimal. Karaniwang ginagamit ang pares minimal sa pagpapakita ng pagkakaiba ng mga
tunog ng magkakahawig ngunit magkakaibang ponema.
Tingnan natin ang halimbawang ito: kape:kafe ay nasa magkatulad na kaligiran ang
p at f. Ngunit hindi natin masasabing magkaibang ponema ang mga ito sapagkat hindi
nakapagpapabago ang mga ito sa kahulugan ng salita. Samaktwid, ang f ay hindi pa
maituturing na ponema sa Filipino. Sa Ingles ay malinaw na magkaibang ponema ang /p/
at /f/, tulad ng makikita sa mga pares minimal ng pin:fin, pan:fan, past:fast, atbp.
Sa halimbawa namang pala:alab. Nasa magkatulad na kaligiran ba ang /p/ at /b/?
Wala, sapagkat ang /p/ ay nasa pusisyong inisyal ng salita samantalang ang /b/ naman ay
nasa pusisyong pinal. Samaktwid, hindi magagamit ang pala:alab na halimbawa upang
ipakita na ang /p/ at /b/ ay magkaibang ponema.

D. MGA PONEMANG MALAYANG NAGPAPALITAN

PANGASINAN STATE UNIVERSITY 1

 FM-AA-CIA-15 Rev. 0 10-July-2020

Study Guide in (FIL 104 – ESTRUKTURA NG WIKANG FILIPINO) Module No. 3

Ang magkaibangponemang matatagpuan sa magkatulad na kaligiran ngunit hindi

nagpapabago sa kahulugan ng mga salita, ay sinasabing nasa malayang pagpapalitan. Sa
ibang salita, ang isang ponema ay maaring ipalit sa pusisyon ng ibang ponema nang hindi
mababago ang kahulugan ng salita. Ang malayang pagpapalitan ng dalawang ponema ay
karaniwang nangyayari sa mga ponemang patinig na i at e, gayundin sa u, at o. Sa
Matandang tagalog, gayundin sa iba pang wikang katutubo sa Pilipinas, ay wala ang mga
ponemang patinig na /e/ at /o/. Ang ponemang ito ay hiram sa Kastila.
Madaling patunayan na ang /i/ at /e/, gayundin ang /u/ at /o/ ay magkahiwalay na
ponema sa Filipino sapagkat ang mga ito'y nagkokontrast sa magkatulad na kaligiran.
Kapag sinabing nagkokontrast sa magkatulad na kaligiran ang ibig sabihin, ang dalawang
tunog o ponemang pinag-uusapan ay nakapagpapabago sa kahulugan.
Ang /p/ at /b/ sa pares minimal na ito ay nagkokontrast o nasasalungatan sa magkatulad na
kaligiran sapagkat magkaiba ang kahulugan ng pala at bala. Iba pang halimbawa:

mesa uso
misa oso
tela mura
tila Mora

Ngunit may mga pagkakataon na ang /i/ at /e/, gayundin ang /u/ at /o/, ay hindi
nagkokontrast o nasasalungatan.
Halimbawa:

lalaki tutoo
lalake totoo
bibi nuon
bibe noon
Pansinin sa mga halimbawa na malayang nagpapalitan ang /i/ at /e/, gayundin ang
/u/ at /o/, kung ang pantig na katatagpuan ng dalawang ponema ay walang diin (stress).
Ang isang kataliwasang mababanggit dito ang pares minimal na butuhan:botohan na kahit
ang diin ay wala sa /u/ at /o/ ay nagkokontrast pa rin.

LEARNING ACTIVITITY 2

A. Lagyan ng (/) ang salitang may diptonggo.

____ 1. baliw ____ 6. aruy

____ 2. liwayway ____ 7. daloy
____ 3. niyog ____ 8. apoy
____ 4. iyo ____ 9. Yoyong
____ 5. iyan ____ 10. mababaw

B. Suriin ang bawat salita. Kung may klaster o mga klaster ang salita, isulat ang
klaster sa katapat na patlang.

____ 1. kard ____ 6. suplada

____ 2. apartment ____ 7. Isidra

PANGASINAN STATE UNIVERSITY 1

 FM-AA-CIA-15 Rev. 0 10-July-2020

Study Guide in (FIL 104 – ESTRUKTURA NG WIKANG FILIPINO) Module No. 3

____ 3. narses ____ 8. tsinelas

____ 4. drama ____ 9. plantsa
____ 5. eroplano ____ 10. istrayp

C. Lagyan ng tsek (/) ang mga pares minimal dahil nagkokontrast ang dalawang
ponema.

____ 1. tekas : tikas ____ 4. diles : riles

____ 2. belo : bilo ____ 5. marumi : madumi
____ 3. diretso : deretso

LEARNING CONTENTS (Ang Glottal na Pasara o Impit na Tunog, Mga Ponemang

Suprasegmental)

A. Ang Glottal na Pasara o Impit na Tunog. Ang bilang ng mga katinig ay naging labing-
anim sa halip na labinlima lamang dahil sa ponemang glottal na pasara. Sa Matandang
Balarila, gaya ng nabanggit na, ay tinatawag itong impit na tunog. Nabanggit na ring ang
ponemang ito ang nakapagpapagulo nang kaunti sa palabaybayang Filipino sapagkat kahit
ito'y itinuturing na isang ponema, kaiba sa ibang ponema, hindi ito inirerepresenta ng titik o
letra.

Sa halip ay inirerepresenta ito sa dalawang paraan:

a. Nakasama ito sa palatuldikan at inirerepresinta ng tuldik na paiwa (ˋ) kung nasa
pusisyong pinal ng salita. Ang mga salitang may impit na tunog sa pusisyong pinal ay
tintawag na malumi o maragsa, tulad ng mga halimbawa sa ibaba:

Malumi - bagà, pusò, sagaǹa

Maragsâ- bagâ, kaliwâ, dukhâ
Pansinin na ang tandang pakupya (^) ay pinagsamang tandang pahilis (´) at tandang paiwa
(ˋ), kaya't ang kumakatawan sa ponemang glottal na pasara o impit na tunog ay ang
tandang paiwa pa rin.

b. Inirerepresinta ito ng gitling (-) kapag ito'y nasa loob ng salita sa pagitan ng katinig
at patinig, tulad halimbawa sa mga salitang may-ari, mag-alis, pang-ako, atbp. Pansinin na
kapag inalis ang gitling na kumakatawan sa ponemang glottal na pasara ay mag-iiba ang
kahulugan ng mga salita: mayari, magalis, pangako. Ang gitling na nagrerepresinta ng
glottal na pasara ay karaniwan nang matatagpuan sa pagitan ng panlapi na nagtatapos sa
katinig at salitang-ugat na nagsisimula sa patinig.

B. Mga Ponemang Suprasegmental. Ang mga ponema ay tintawag ding mga ponemang
segmental. Napag-aralan natin na bawat wika ay may sariling set o takdang dami ng mga
ponemang segmental. Ang Filipino ay may 21 ponemang segmental.
Pansinin na ang mga ponemang hiram sa wikang Kastila-e, o at r- ang mga
malayang nakikipagpalitan sa kahawig nitong mga ponema-i, u, at d. Isa pa, nagkakaroon
lamang ng malayang pagpapalitan kapag ang mga ponema ay wla sa pantig na may diin
nng salita. Sa ibang salita, nagkontrast ang /d/ at /r/ sa pares minimal na diles-riles sapagkat
ang mga ito ay nasa pantig na may diin.

PANGASINAN STATE UNIVERSITY 1

 FM-AA-CIA-15 Rev. 0 10-July-2020

Study Guide in (FIL 104 – ESTRUKTURA NG WIKANG FILIPINO) Module No. 3

Sa modyul na ito, apat ang kikilalanin nating mga ponemang suprasegmental: tono,
(pitch), haba (length), diin (stress) at antala (juncture). Ang tono ay tumutukoy sa taas-baba
ng bigkas sa pantig ng isang salita, ang haba ay sa haba ng bigkas sa patinig ng pantig, ang
diin ay sa lakas ng bigkas ng pantig at ang antala ay sa saglit ng pagtigil na ating ginagawa
sa ating pagsasalita.

a. Tono. Gaya ng nabanggit na, ang tono ay ang taas-baba na iniuukol natin sa
pagbigkas ng pantig ng isang salita upang higit na maging mabisa ang ating pakikipag-usap
sa ating kapwa. Ang totoo, ang pagsasalita ay tulad din ng musika na may tono -- may
bahaging mababa, katamtaman, mataas, o mataas na mataas ang tono. Ngunit bakit nga
ba tinawag na ponemang suprasegmental ang tono? Mangyari pa'y alam na natin sa
bahaging ito na ang ibig sabihin ng supresegmental ay pantulong sa ponemang segmental;
na higit na nagiging mabisa ang ating paggamit ng 21 ponemang segmental sa ating
pakikipagtalastasan sa pamamagitan ng mga pantulong o suprasegmental na tono, haba,
diin at antala.

b. Haba at Diin. Talakayin natin nang magkasama ang haba at diin para sa lalong
ikalilinaw ng gampanin ng mga suprasegmental na ito. gaya ng natatalakay na, ang haba ay
tumutukoy sa haba ng bigkas na iniuukol ng nagsasalita sa patinig ng pantig ng salita. Ang
diin naman ay tumutukoy sa lakas ng bigkas sa pantig ng salita.
Ang Filipino (batay sa Tagalog na buhat sa angkang Malayo-Polinesyo) ay
sinasabing syllable-timed, samantalang ang Ingles (buhat sa angkang Indo-Europeo) ay
sinasabi namang stress-timed. bawat wika, gaya ng natalakay na natin sa dakong una, ay
may kanya-kanyang natatanging kakanyahan, hindi lamang sa set ng mga ponemang
segmental, sa pagbuo ng mga pantig, salita at pangungusap, kundi gayon din sa mga
ponemang suprasegmental.
Ang tatlong suprasegmental na tono, haba at diin, sa pagbigkas ng isang salita, ay
karaniwang nagkakasama-sama sa isang pantig nito. Halimbawa, kapag binigkas natin nang
karaniwan ang salitang halaman, ang tono, haba at diin ay sama-sama sa pantig na -la. Sa
ibang salita, ang pantig na -la- ay mataas at malakas ang bigkas kaysa ibang kasamang
pantig na ha- at -man.
Ngunit ang tatlong suprasegmental na ito ay may iba't ibang halaga sa bawat wika.
May mga wika na higit na mahalaga ang tono, tulad ng mandarin at Thai na itinuturing na
tone languages. At may mga wika namang higit na mahalaga ang diin tulad ng Filipino at
lahat ng mga wikang katutubo sa Pilipinas na buhat sa angkang Malayo-Polinesyo.

c. Antala. Nabanggit na rin natin na ang antala ay ang saglit na pagtigil sa ating
pagsasalita nupang higit na maging malinaw ang mensaheng ibig nating ipahatid sa ating
kausap. Hindi marahil nangangailangan ito ng masusing talakay o paliwanag. Kunin nating
halimbawa ang pangungusap na "Hindi puti." na ang ibig sabihin sa Ingles ay "It's not white."
Ngunit kung lalagyan natin ng antala ang pagitan ng "hindi" at "puti", kayat magiging "Hindi,
puti". makikita nating mababaliktad ang kahulugan ng pangungusap at magiging " No, it's
not white." Sa pasulat na pakikipagtalastasan, ang antala ay inihuhudyat ng kuwit, mga
tuldok, ng semi-kolon o ng kolon.
.

SUMMARY (PAGLALAGOM)

PANGASINAN STATE UNIVERSITY 1

 FM-AA-CIA-15 Rev. 0 10-July-2020

Study Guide in (FIL 104 – ESTRUKTURA NG WIKANG FILIPINO) Module No. 3

Ngayon ay kilala mo na si Oscar, samakatuwid ay kabisado mo na ang mga sangkap na

ginagamit natin sa paglikha ng mga tunog sa ating pagsasalita. Nalinawan na rin natin na ang
bawat wika ay may kani-kanyang tiyak na dami o bilang ng makabuluhang mga tunog. Sana ay
hindi ka nalito sa pagkakaiba ng glottal na pasara at glottal na pasutsot.
Iyon rin sanang naibigan ang kabuluhan ng mga salitang may klaster, at ang isa sa mga
mahahalagang dapat mong natandaan ay ang mga pares minimal sapagkat ang wikang Filipino nga
naman ay maraming salita na magkaiba ang kahulugan ngunit magkatulad na magkatulad sa
bigkas. Mahalaga rin na iyong naunawaan ang paksa tungkol sa mga ponemang malayang
nagpapalitan sapagkat may mga pagkakataon na ang dalawang salita ay hindi nagbabago sa
kahulugan gaya ng lalaki o lalake, tutoo at totoo…. At bilang pangwakas ang paksang mga
ponemang suprasegmental ay iyo sanang nakabisado upang maging matatas ang iyong pagbigkas
at maging mabisa gamit ang tono, haba, diin at antala sa iyong pakikipagtalastasan. Binabati kita!

REFERENCES

Abad, Marietta A. et al. Komunikasyon sa Akademikong Filipino. SLA Publishing House Dagupan City: 2008.

Arrogante, Jose A. Filipino Pangkolehiyo. National Book Store. San Jose Quezon City: 2000.

Batnag, Aurora E. et al. Komunikasyon at Pananaliksik sa Wika at Kulturang Pilipino. Rex Book Store
Publishing House. 2016.

Gines, Adelaida C. et. al. A Reviewer for the Licensure Examination for Teachers – Filipino. Philippine Normal
University, Manila: Philippines, 2013.

Javier, Clarita G. et. al. Sandigan ng Komunikasyon para sa Kolehiyo Ikalawang Edisyon. Academic
Publishing Corporation. Madaluyong City: 2001.

Santiago, Erlinda M. & Inocencio, Evelina T. Ang Sining ng Pakikipagtalastasan sa Kolehiyo. National Book
Store. Madaluyong City: 2007.

Santiago, Alfonso O. at Tiangco, Norma G. Makabagong Balarilang Filipino, Binagong Edisyon. Maynila: Rex
Book Store. 2003.

PANGASINAN STATE UNIVERSITY 1

 FM-AA-CIA-15 Rev. 0 10-July-2020

Study Guide in (FIL 104 – ESTRUKTURA NG WIKANG FILIPINO) Module No. 3

PANGASINAN STATE UNIVERSITY

SAN CARLOS CAMPUS
BATSILYER SA EDUKASYONG SEKONDARYA - FILIPINO

MODYUL 4
GABAY NG KURSO para sa FIL 104
(ESTRUKTURA NG WIKANG FILIPINO)

ARALIN 4
PALABAYBAYANG FILIPINO

PANGASINAN STATE UNIVERSITY 1

 FM-AA-CIA-15 Rev. 0 10-July-2020

Study Guide in (FIL 104 – ESTRUKTURA NG WIKANG FILIPINO) Module No. 3

PANGASINAN STATE UNIVERSITY 1