9/6/2021

CHƯƠNG 1
NỀN TẢNG KHOA HỌC HÀNH VI
Mục tiêu chương:
Giới thiệu các khái niệm liên quan về khoa học hành vi,
giúp sinh viên phân biệt và vận dụng vào quá trình tư duy
biện luận các tình huống thực tế trong cuộc sống và các
quyết định của bản thân.
Giúp sinh viên phân biệt được các yếu tố sẽ ảnh hưởng đến
quyết định của một người để từ đó nhìn nhận vấn đề, tìm ra
giải pháp, khuyến nghị các nhà đầu tư tránh được các sai
lầm cho các quyết định của bản thân.

CHƯƠNG 1
NỀN TẢNG KHOA HỌC HÀNH VI

1.1 Tự nghiệm và lệch lạc

1.2 Sự tự tin quá mức
1.3 Nền tảng của cảm xúc

1.1 TỰ NGHIỆM VÀ LỆCH LẠC

1.1.1 Nhận thức, trí nhớ, tự nghiệm

1.1.2 Sự quen thuộc và tự nghiệm có liên quan
1.1.3 Các lệch lạc liên quan
1.1.4 Neo quyết định
1.1.5 Câu hỏi thảo luận

1
 9/6/2021

NHẬN THỨC

Theo quan điểm triết học Mác-Lênin, nhận

thức được định nghĩa là quá trình phản ánh
biện chứng hiện thực khách quan vào trong bộ
óc của con người, có tính tích cực, năng động,
sáng tạo, trên cơ sở thực tiễn

NHẬN THỨC
Nhận thức (perception) có chức năng tải thông
tin về “máy tính con người” tuy nhiên lại
thường đọc sai thông tin.
Chúng ta chỉ “nhìn thấy” điều chúng ta kỳ vọng,
mong muốn nhìn thấy.
Đôi khi một số nhận thức bị bóp méo bởi ý muốn
bản thân (self-serving fashion).
Nhận thức là sự chọn lọc, trong đó các kỳ vọng tác
động rất mạnh tới nhận thức

NHẬN THỨC

Nhận thức là hành động hay quá trình tiếp thu kiến thức và
những am hiểu thông qua suy nghĩ, kinh nghiệm và giác quan,
bao gồm các qui trình như tri thức, sự chú ý, trí nhớ, sự đánh
giá, sự ước lượng, sự lí luận, sự tính toán, việc giải quyết vấn
đề, việc đưa ra quyết định, sự lĩnh hội và việc sử dụng ngôn
ngữ.
Sự nhận thức của con người vừa ý thức, vừa vô thức, vừa cụ
thể, vừa trừu tượng và mang tính trực giác. Quá trình nhận thức
sử dụng tri thức có sẵn và tạo ra tri thức mới.

2
 9/6/2021

NHẬN THỨC
Cách sử dụng khái niệm này khác nhau trong từng
ngành học. Ví dụ như trong tâm lý học và khoa học nhận
thức, "nhận thức" thường đề cập đến việc các chức năng
tâm lý của một cá nhân xử lý thông tin. Nó còn được sử
dụng trong một nhánh của tâm lý học xã hội - ý thức xã
hội, để giải thích về những thái độ, sự phân loại và động
lực nhóm.
Trong tâm lý học nhận thức và kỹ thuật nhận thức,
"nhận thức" thông thường được coi là quá trình xử lý
thông tin của tâm trí người tham gia hay người điều hành
hoặc của bộ não.

XUNG ĐỘT NHẬN THỨC

XUNG ĐỘT NHẬN THỨC Giảm thiểu/né tránh

(cognitive dissonance) những mâu thuẫn trong
tâm lý

Gia tăng hình ảnh tích cực

của bản thân.

Có sự thống nhất giữa

hành động và quan điểm

XUNG ĐỘT NHẬN THỨC

Đôi khi một số nhận thức bị bóp méo bởi ý muốn bản
thân.
Xung đột nhận thức tạo nên tình huống trong đó
mọi người bị thúc đẩy phải giảm thiểu hoặc né tránh
những mâu thuẫn trong tâm lý, thường để nhằm gia
tăng hình ảnh tích cực của bản thân và có sự thống
nhất giữa

3
 9/6/2021

TRÍ NHỚ
Color Pallets

Sự sai lệch càng gia tăng khi một người cố gắng nhớ lại
những nhận thức hoặc quan điểm trong quá khứ

Thông thường, ta nghĩ rằng kinh nghiệm trong quá khứ

được ghi vào “ổ cứng” bộ não sau đó được gợi lại.

Thực tế, trí nhớ (memory) sẽ được tái tạo lại. Trí nhớ
không chỉ được tái tạo lại mà còn biến đổi rất mạnh mẽ

TRÍ NHỚ

Trí nhớ (Memory) sẽ được tái tạo lại và trí nhớ không chỉ
được tái tạo mà còn biến đổi rất mạnh mẽ. Trí nhớ là một khả
năng của các sinh vật sinh sống có thể lưu giữ những thông tin
về môi trường bên ngoài tác động lên cơ thể, cũng như các
phản ứng xảy ra trong cơ thể và tái hiện thông tin được lưu giữ
hoặc kinh nghiệm cũ để sử dụng chúng trong lĩnh vực ý thức
hoặc tập tính. Con người dễ dàng mang những ký ức rất tốt
hoặc rất xấu vào trong tâm trí của mình.

TRÍ NHỚ
Vì các ký ức đẹp làm cho bạn cảm thấy hạnh Color Pallets

phúc hơn so với ký ức buồn nên đôi lúc chúng

ta “VIẾT LẠI QUÁ KHỨ”

4
 9/6/2021

TÁC ĐỘNG CỦA BỐI CẢNH

Color Pallets

Nhận thức và trí nhớ bị ảnh hưởng bởi

bối cảnh hay cách trình bày

Hiệu ứng Hiệu ứng Hiệu ứng Hiệu ứng

tương phản ban đầu tức thì danh tiếng
(Contrast effect) (Primacy effect) (Recency effect) (Halo effect)

HIỆU ỨNG TƯƠNG PHẢN

Khi xem xét đánh giá một vấn đề, nếu vấn đề đó
không quá mâu thuẫn với mong đợi của chúng ta, thì
sự khác biệt đó sẽ ít được nhận ra. Tuy nhiên khi sự
khác biệt đó là rõ ràng so với mong đợi thì đôi khi nó
lại được nhận thức một cách phóng đại theo xu hướng
tương phản. Các nhà tâm lý học gọi đó là hiện tượng
tương phản hay hiệu ứng tương phản.

HIỆU ỨNG BAN ĐẦU

Hiệu ứng ban đầu (Primacy effect) cho rằng

nếu một đối tượng được hỏi ấn tượng của họ về
một ai đó dựa trên một loạt các yếu tố đặc
trưng, thì YẾU TỐ ĐẦU TIÊN thường chi
phối.

5
 9/6/2021

Hiệu ứng tức thì

Hiệu ứng tức thì (Receny effect) lại cho thấy điều
ngược lại, những yếu tố XUẤT HIỆN CUỐI CÙNG
sẽ gây tác động mạnh hơn

Hiệu ứng danh tiếng

Hiệu ứng danh tiếng (Halo effect) hình thành từ trực

giác. Ví dụ những bài luận được xem là có chất lượng
tốt khi được viết bởi một người được xem là có sức
cuốn hút.

DỄ DÀNG XỬ LÝ THÔNG TIN VÀ

QUÁ TẢI THÔNG TIN
Color Pallets

1 2 3
Con người Thông tin dễ Lượng thông tin
thường ưa thích hiểu được cho thừa thải càng
các tình huống là chắc chắn tăng lên
mà có thể dễ (information
đúng.
dàng xử lý thông overload), việc
tin (hiểu vấn đề đánh giá thông tin
một cách nhanh càng khó khăn
chóng) hơn)

6
 9/6/2021

DỄ DÀNG XỬ LÝ THÔNG TIN VÀ

QUÁ TẢI THÔNG TIN

Dễ dàng xử lý thông tin thực chất là hiểu một cách

nhanh chóng. Thông tin dễ hiểu thường được cho là
chắc chắn đúng. Con người thường ưa thích các tình
huống có thể Dễ dàng xử lý thông tin

TỰ NGHIỆM
Color Pallets

Không thể trì hoãn TỰ NGHIỆM

đưa ra các quyết đinh
(HEURISTIC)

ĐƯỜNG TẮT
Thông tin quá nhiều và khả năng xử lý (SHORTCUT)
bị hạn chế

TỰ NGHIỆM
Color Pallets

Tự nghiệm là quy tắc đưa ra

quyết định sử dụng một tập hợp
con trong tất cả thông tin.

7
 9/6/2021

TỰ NGHIỆM

– Lý do con người sử dụng tự nghiệm:

Phải tiết kiệm chi phí
Không thể phân tích tất cả các biến cố bất
ngờ.

TỰ NGHIỆM

– Tự nghiệm có 2 dạng:
+ Tự nghiệm dạng 1 (phản thân, tự trị, không nhận
thức, và tiết kiệm chi phí): thích hợp khi cần nhanh
chóng đưa ra quyết định hoặc khi số tiền đặt cược là
nhỏ
+ Tự nghiệm dạng 2 (nhận thức) cần nhiều nỗ lực và
thích hợp khi số tiền đặt cược lớn.

TỰ NGHIỆM
Color Pallets

TỰ NGHIỆM

Tự nghiệm dạng 1 Tự nghiệm dạng 2

Có bản chất là
✓ Không nhận thức nhận thức
(noncognitive)
✓ Tiết kiệm chi phí

8
 9/6/2021

TỰ NGHIỆM
Color Pallets

Tự nghiệm có là một
Tự nghiệm hình công cụ hoàn hảo hay
thành từ đâu? không?
Các tự nghiệm tốt không hẳn
Các lực tiến hóa đã trang bị
là tối ưu
cho chúng ta những công cụ
Tự nghiệm đã có từ hàng thế
tốt để tồn tại mà tự nghiệm là
một trong số đó kỷ nhưng tài chính chỉ mới
xuất hiện

Sự quen thuộc và tự nghiệm có

liên quan
Color Pallets

Sự quen thuộc

E ngại sự mơ hồ

Tự nghiệm đa dạng hóa

Không thích sự thay đổi

& hiệu ứng coi trọng tài sản
Tự nghiệm & các lệch lạc,
lý thuyết triển vọng & cảm xúc

SỰ QUEN THUỘC
Color Pallets

Lảng tránh tiếp

Con người có Gắn liền với nhận những
khuynh những thứ họ sáng tạo mới
hướng tìm biết thay vì mặc dù họ biết
kiếm sự an xem xét các lựa những sáng tạo
chọn khác này có thể rất
tâm đáng giá

9
 9/6/2021

SỰ QUEN THUỘC

Sự quen thuộc:
– Cảm thấy an tâm với những điều quen thuộc
– Có khuynh hướng gắn liền với những gì họ biết
thay vì xem xét các lựa chọn khác
– Thường dễ dàng chấp nhận tham gia một cuộc
chơi nếu họ cảm thấy am hiểu về nó, họ cảm thấy có
đủ khả năng.

E NGẠI SỰ MƠ HỒ
Color Pallets

Xác suất tự Khuynh hướng

Nguyên nhân
đánh giá người chơi
• Cao • Đặt cược dựa • Sự quen thuộc
trên kỹ năng
• Đặt cược ngẫu • E ngại sự mơ
• Trung bình nhiên hồ
thấp

E NGẠI SỰ MƠ HỒ

- E ngại sự mơ hồ bắt nguồn từ việc con người ưa

thích rủi ro hơn là sự không chắc chắn.
– Không thích sự mơ hồ và thường tìm cách né tránh
các rủi ro không được bù đắp.
– Lảng tránh tiếp nhận những sáng tạo mới mặc dù họ
biết rằng việc tiếp cận này có thể rất đáng giá.
– Có khuynh hướng tìm kiếm sự an tâm.

10
 9/6/2021

TỰ NGHIỆM ĐA DẠNG HÓA

Color Pallets

Ưa thích sự đa dạng và mới mẻ

Giảm thiểu rủi ro

Làm cho việc chọn lựa đơn giản hơn → tiết kiệm
thời gian và hạn chế mâu thuẫn trong quyết định

TỰ NGHIỆM ĐA DẠNG HÓA

Những yếu tố tác động đến tự nghiệm hóa đa dạng: Color Pallets

+ Nhiều người ưa thích sự đa dạng và mới mẻ

+ Những sở thích trong tương lai bao hàm sự không chắc
chắn
+ Tìm kiếm sự đa dạng hóa làm cho sự lựa chọn của bạn
trở nên đơn giản hơn, do đó tiết kiệm thời gian và hạn
chế mâu thuẫn trong quyết định.

32

KHÔNG THÍCH SỰ THAY ĐỔI & HIỆU

ỨNG COI TRỌNG TÀI SẢN SỞ HỮU
Color Pallets

Con người chống lại sự

Việc thích giữ nguyên tình
trạng hiện tại xuất phát từ
việc tìm kiếm cảm giác an
tâm.
thay đổi, lo sợ sẽ hối tiếc
nếu bước đi tiếp theo làm
thay đổi tình trạng hiện tại
• Tiếp tục nắm giữ cái họ đang có
• Coi trọng tài sản sở hữu

11
 9/6/2021

KHÔNG THÍCH SỰ THAY ĐỔI

& HIỆU ỨNG COI TRỌNG TÀI SẢN SỞ HỮU
Color Pallets

Phân bổ tiền thừa kế Đổi hay tiếp tục nắm

vào lựa chọn đầu tư giữ?
•Cổ phiếu XYZ có rủi •Tiếp tục đầu tư vào
ro trung bình cổ phiếu XYZ
•Cổ phiếu ABC có •Chuyển sang cổ
rủi ro cao phiếu ABC
•Tín phiếu kho bạc •Chuyển sang tín
•Trái phiếu đô thị phiếu kho bạc
•Chuyển sang trái
phiếu đô thị

TÌNH HUỐNG ĐIỂN HÌNH VÀ CÁC

LỆCH LẠC LIÊN QUAN

Có 3 loại tự nghiệm có thể dẫn tới sự

chệch hướng cá nhân:
• Tình huống điển hình
• Sự sẵn có
• Neo quyết định

CÁC LOẠI TỰ NGHIỆM

Color Pallets
3 loại tự
Tình huống điển hình nghiệm dẫn
(representativeness) tới sự chệch
hướng cá
Sự sẵn có nhân
(Availability)

Neo quyết định

(Anchoring)

12
 9/6/2021

CÁC BIẾN THỂ

Color Pallets

Ảo tưởng liên kết (Conjunction fallacy)

Phớt lờ xác suất cơ sở (Base rate neglect)

Ước lượng quá cao khả năng dự báo

Sự sẵn có, tức thì và nổi trội

PHỚT LỜ XÁC SUẤT CƠ SỞ

Color Pallets

- Hiện tượng ghi điểm liên tục: phân phối có

điều kiện sẽ giống như mẫu (nếu đã thắng liên
tục sẽ tiếp tục cơ hội thắng)
=> Coi tổng thể giống như mẫu

38

ẢO TƯỞNG CON BẠC

Color Pallets
- Ảo tưởng con bạc: mẫu mặc dù nhỏ sẽ giống
như tổng thể – áp dụng luật số lớn cho một
mẫu nhỏ, nghĩa là sử dụng không chính xác
“luật số nhỏ” (nếu đã thắng liên tiếp thì sẽ
không thắng tiếp theo vì số lần thắng cũng
phải trở về mức trung bình)
=> Coi mẫu giống như tổng thể.

39

13
 9/6/2021

SỰ SẴN CÓ
Color Pallets

- Dữ liệu dễ dàng được thu thập và xử lý là “sẵn

có”.Việc dữ liệu dễ xuất hiện cũng được xem là
“sẵn có”.
- Sự kiện dễ dàng gợi lại trong trí óc thì được cho
là dễ xuất hiện.
Ví dụ: kể ra 10 số bắt đầu bằng chữ số 1.

TỰ NGHIỆM SẴN CÓ
Color Pallets

- Đưa ra quyết định dựa trên một tập hợp các

thông tin, dữ liệu sẵn có, dễ xuất hiện.
Ví dụ: Quyết định xem các số từ bắt đầu bằng
chữ k nhiều hơn hay số từ có chữ k ở vị trí thứ 3.

TỰ NGHIỆM SẴN CÓ
Color Pallets

Có 2 yếu tố tạo nên sự sẵn có, dễ xuất hiện:

- Sự kiện xảy ra gần đây, việc gợi nhớ đến nó sẽ dễ
dàng.
- Sự kiện nổi trội, việc gợi nhớ đến nó cũng sẽ dễ
dàng.

14
 9/6/2021

NEO QUYẾT ĐỊNH

Color Pallets

- Trong một số trường hợp, nhiều người thực

hiện việc ước lượng bắt đầu từ 1 giá trị ban đầu
và điều chỉnh nó để tạo nên ước lượng cuối
cùng. Thông thường sự điều chỉnh này là không
đầy đủ.

43

PHÂN LOẠI NEO QUYẾT ĐỊNH

Color Pallets

Mốc neo có liên quan

•Một giá trị cột mốc có thể là gợi ý, đáp án
gắn liền với vấn đề, tình huống cần giải
quyết.

Mốc neo không liên quan

•Một giá trị cột mốc hoàn toàn không liên
quan gì với vấn đề, tình huống cần giải
quyết.

NGUYÊN NHÂN DẪN ĐẾN NEO

QUYẾT ĐỊNH
Color Pallets

Các mốc • Do sự không

neo liên chắc chắn về
quan giá trị đúng.

Các mốc • Do sự thiếu nỗ

neo lực nhận thức
không hay sự lười
liên quan biếng nhận thức.

15
 9/6/2021

NEO QUYẾT ĐỊNH SO VỚI TÍNH ĐẠI

DiỆN
Color Pallets
Con người là “ngắm lệch”
oNhìn mọi vật dưới màu đen hoặc màu trắng
oKhông nhìn vào trạng thái màu xám

SỰ BẤT HỢP LÝ VÀ THÍCH

NGHI
Color Pallets
CÁC TỰ NGHIỆM NHANH CHÓNG VÀ ÍT TỐN
KÉM (fast and frugal heuristics)

“Mục đích của tự nghiệm

là nhằm tối thiểu hóa thời
gian, kiến thức và sự tính
toán”

→ Các lựa chọn thích nghi

trong thế giới thực

SỰ BẤT HỢP LÝ VÀ THÍCH

NGHI
Color Pallets

SỰ HỢP LÝ BỊ GIỚI HẠN (bounded rationality)

Con người thể xử lý các vấn đề tối ưu hóa phức tạp nhưng
“thỏa mãn” với những gì tốt nhất trong hoàn cảnh của mình.

16
 9/6/2021

PHẢN ỨNG TRƯỚC NHỮNG

CHỈ TRÍCH
Color Pallets

Thomas Gilovich và Griffin cho rằng tự

nghiệm tách rời khỏi tính bất hợp lý : chúng thường dựa vào
những quá trình cơ sở phức tạp và là những phản ứng trực giác
thông thường đối với những câu hỏi về xác suất.

Họ còn kết luận rằng tự nghiệm không thể tối ưu hóa do

chúng được cải tiến qua nhiều năm bởi các lực tiến hóa

1.2 SỰ TỰ TIN QUÁ MỨC

1.2.1 Sự ước lượng sai

1.2.1 Sự quá tự tin
1.2.3 Ứng dụng cho tài chính
1.2.4 Câu hỏi thảo luận

ƯỚC LƯỢNG SAI

• Khái niệm: là khuynh hướng phóng đại sự

chính xác kiến thức của bản thân trong việc
tính toán, ước lượng số học.
• Người ước lượng sai do quá tự tin vào sự
chính xác kiến thức của mình nên thường đưa
ra các khoảng tin cập thấp cho một giá trị.
• Ví dụ về khoảng tin cậy.

17
 9/6/2021

Hiệu ứng khó –dễ

- Sự thiếu tự tin có xu hướng xuất hiện ở những tinh Color Pallets

huống chắc chắn tức là khi gặp những câu hỏi dễ

Sự tự tin lại thường xuất hiện trong những câu hỏi khó.
➔ đây gọi là hiệu ứng khó-dễ

LẠC QUAN QUÁ MỨC

Color Pallets

- Quá lạc quan hiện diện khi con người đánh giá
các xác suất cho các kết quả thuận lợi/bất lợi cao
hơn/thấp hơn dựa vào trải nghiệm lịch sử hoặc
những phân tích suy luận.

SAI LẦM TRONG VIỆC LẬP KẾ

HOẠCH
Color Pallets

Người ta thường
Thực tế
nghĩ
• Hoàn thành kế • Chúng ta không thể
hoạch sớm hơn thực thực hiện các mục
tế tiêu cơ bản trong
ngắn hạn
• Tất cả các chi phí • Việc chi vượt kế
phát sinh đều đã hoạch luôn phổ biến
được tính đến

18
 9/6/2021

CÓ PHẢI CON NGƯỜI

ĐỀU QUÁ TỰ TIN NHƯ NHAU
Color Pallets

- Nghiên cứu chỉ ra con người thường hơi quá

tự tin trong lĩnh vực chuyên môn của họ.
- Mức độ thiếu tự tin thể hiện qua một phần của
nhân khẩu học – nam giới tự tin thái quá hơn
nữ giới.
- Giáo dục có phải là cách tốt để giảm bớt sự
quá tự tin?
“Ta không biết thứ gì ngoại trừ sự thiếu hiểu
biết của bản thân”- Greek Socrates.

KHÁI NIỆM TỰ TIN QUÁ

MỨC
Color Pallets
- Là khuynh hướng con người đề
cao kiến thức, khả năng và tính
chính xác trong thông tin của
mình hoặc lạc quan quá mức về
tương lai và khả năng kiểm soát
tình thế.
- Hầu hết chúng ta thường tự tin
quá mức trong các hoạt động của
cuộc sống.

BIỂU HIỆN CỦA SỰ TỰ TIN

QUÁ MỨC
Color Pallets

Tự tin quá mức biểu hiện ra thành:

- Ước lượng sai
- Hiệu ứng tốt hơn trung bình
- Ảo tưởng kiểm soát
- Lạc quan quá mức

www.themegall
ery.com

19
 9/6/2021

NHỮNG YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN

VIỆC TỰ TIN QUÁ MỨC
Color Pallets

Khuynh hướng tự quy kết

Khuynh hướng nhận thức muộn

Khuynh hướng tự xác nhận

KHUYNH HƯỚNG TỰ QUY KẾT

Color Pallets

- Đưa ra nhận định về người, sự

việc nào đó một cách chủ quan,
thiếu căn cứ, phiến diện 1 chiều
(và thường là đánh giá nặng nề)
- Hành vi của con người phần
nhiều là kết quả của tình huống
cụ thể, hơn là do tính cách.

KHUYNH HƯỚNG TỰ QUY

KẾT
Color Pallets

Ảnh hưởng đến sự tự tin.

- Quy kết những thành công hoặc kết quả tốt đẹp cho
khả năng bản thân.
- Đổ lỗi những thất bại cho các điều kiện ngoài tầm
kiểm soát.
➔Gia tăng sự quá tự tin

20
 9/6/2021

KHUYNH HƯỚNG NHẬN

THỨC MUỘN
Color Pallets

Khuynh hướng đưa

người ta đến những suy
nghĩ là người ta đã biết
nó từ lâu rồi sau khi đã
có kết quả. Do đó làm gia
tăng sự quá tự tin

KHUYNH HƯỚNG TỰ XÁC

NHẬN
Color Pallets

Khi bạn tin vào điều gì

thì bạn cố gắng tìm bằng
chứng để củng cố thêm
niềm tin của mình mà
không bận tâm đến
những bằng chứng khác

NGUYÊN NHÂN LỆCH LẠC NỘI ĐỊA

- NĐT lạc quan về thị trường trong nước hơn thị Color Pallets

trường nước ngoài

- Xu hướng tìm kiếm sự an tâm, thoải mái và sự quen
thuộc
- Đầu tư quốc tế có thể ít hấp dẫn vì các rào cản về
thể chế
- Lợi thế thông tin: lợi ích từ việc có một vị trí địa lý
gần với một công ty dường như có thể giúp khả năng
giám sát và khả năng tiếp cận với thông tin riêng.

63

21
 9/6/2021

TÍNH SẴN CÓ
Color Pallets

– Tính sẵn có: Vì sự chú ý là có giới hạn và có quá

nhiều cơ hội đầu tư, giao dịch của NĐT nhỏ lẻ có
khả năng tập trung vào những cổ phiếu mà thông
tin có sẵn và không tốn phí

64

THU HÚT SỰ CHÚ Ý

– Thu hút sự chú ý được thể hiện theo 3 cách: Color Pallets

(1) Các báo cáo tin tức về một cổ phiếu

(2) Khối lượng giao dịch cao
(3) Tỷ suất sinh lợi bất thường
– Các tổ chức đầu tư có thể bị ảnh hưởng ít hơn vì họ
xem xét tất cả chứng khoán trên toàn cầu, không phụ
thuộc bất kỳ tác động nào từ bên ngoài.
– Tin tức có thể dẫn đến các nhà đầu tư nhỏ lẻ mua ròng
cổ phiếu.
65

ỨNG DỤNG CHO TÀI CHÍNH

Color Pallets
- Một số nghiên cứu khác cũng cho thấy các nhà
đầu tư tự tin quá mức cũng có thể kiếm được lợi
nhuận cao hơn các nhà đầu tư khác.
- Kết quả nghiên cứu cũng cho thấy rằng các nhà
đầu tư Nam thường giao dịch với số lượng lớn
cổ phiếu hơn các nhà đầu tư Nữ.

www.themegall
ery.com

22
 9/6/2021

1.3 NỀN TẢNG CỦA CẢM XÚC

1.3.1 Bản chất cảm xúc

1.3.2 Bộ não
1.3.3 Cảm xúc và lý trí
1.3.4 Trí óc, cơ thể và cảm xúc con người
1.3.5 Câu hỏi thảo luận

BẢN CHẤT CỦA CẢM XÚC

Hạnh phúc (happiness), buồn bã (sadness), giận

dữ (anger), thích thú (interest) khinh thường
(contempt), chán ghét (disgust), kiêu hãnh
(pride), sợ hãi (fear), ngạc nhiên (surprise) và
hối hận (regret) là những cảm xúc.

TIỀN LỆ VỀ NHẬN THỨC

Color Pallets
Tiền lệ về nhận thức (cognitive antecedents). Trong
nhiều trường hợp, niềm tin gây ra những phản ứng
cảm xúc.
Ví dụ: Bạn trở nên giận dữ với một tài xế khác vượt
đèn đỏ và gần như gây ra va chạm với bạn bởi vì
bạn tin rằng họ chạy không cẩn thận sẽ gây nguy
hiểm cho bạn.

69

23
 9/6/2021

ĐỐI TƯỢNG CHỦ Ý

Đối tượng chủ ý (intentional objects). Cảm xúc liên Color Pallets

quan đến một người hay hoàn cảnh nào đó.

Ví dụ: Bạn tức giận với người tài xế vượt đèn đỏ. Trong
hầu hết các trường hợp, đối tượng của cảm xúc này có
liên quan mật thiết với niềm tin gây ra cảm xúc. Bạn
giận dữ với người tài xế của chiếc xe khác bởi anh ta
khinh suất. Nhưng cũng có thể bạn đang trong một tâm
trạng u sầu nói chung nếu bạn đang chán nản.

70

SỰ KÍCH THÍCH SINH HỌC

Color Pallets
Sự kích thích sinh học (physiological arousal).
Sự thay đổi của hệ t thống hóc-môn và thần kinh đi
kèm với những phản ứng cảm xúc. Cơ thể của bạn
thật sự phải trải qua sự thay đổi hóc-môn khi bạn trải
nghiệm một cảm xúc.
Ví dụ: Khi suýt va chạm xe, bạn có thể cảm thấy
huyết áp của bạn tăng lên.

71

NHỮNG BIỂU HIỆN SINH HỌC

Color Pallets
Những biểu hiện sinh học (physiological expressions).
Cảm xúc có thể được mô tả bởi các biểu hiện dễ nhận
thấy có liên quan đến cách thức hành động của một cá
nhân.
Ví dụ: Bạn có thể biểu hiện sự giận dữ với người tài xế
bằng cách lên giọng hoặc giơ nắm đấm về hướng anh
ta

72

24
 9/6/2021

HÓA TRỊ
Color Pallets

Hóa trị (valence).

Cảm xúc có thể được đánh giá dựa trên một
thang đo với một điểm trung lập ở giữa và cảm
giác tích cực hay tiêu cực nằm ở hai đầu.
Ví dụ: Bạn đang có cảm giác rất tiêu cực về
người tài xế kia.

73

XU HƯỚNG HÀNH ĐỘNG

Color Pallets

Xu hướng hành động (action tendencies).

Cảm xúc có sự gắn liền với xu hướng hành động.
Khi bạn trải qua một cảm xúc, bạn thường cảm
thấy có một sự thúc đẩy mạnh mẽ để hành động
theo một cách nào đó.

74

SỰ XÚC ĐỘNG
Color Pallets

Sự xúc động (affective assessment) của một người

có được do phản ứng với một kích thích. Xúc động
được đánh giá dựa trên sự kích thích là tốt hay xấu,
tích cực hay tiêu cực.

75

25
 9/6/2021

BỘ NÃO
Hiểu biết về bộ não là điều quan trọng khi Color Pallets
chúng ta nghiên cứu về cảm xúc.

76

NÃO TRƯỚC

Color Pallets

Đại não có thể được chia

thành 2 bán cầu
(hemisphere), mỗi bán
cầu gồm bốn phần: thùy
thái dương (temporal),
thùy chấm (occipital),
thùy đỉnh (parietal) và
thùy trán (frontal).

77

Các nhà khoa học đã đạt được một số thành công Color Pallets

trong việc xác định mục đích của mỗi thùy. Thùy thái
dương điều chỉnh giọng nói, ngôn ngữ, và bộ nhớ. Các
thùy chẩm có chức năng là trung tâm điều chỉnh tầm
nhìn. Thùy đỉnh là trung tâm về cảm giác, bao gồm
phản ứng da và nhiệt độ. Thùy trán là thùy lớn nhất
trong não của chúng ta và có vai trò điều chỉnh cơ vận
động, bộ nhớ, đánh giá, ra quyết định, và khả năng lập
kế hoạch cho tương lai.

78

26
 9/6/2021

CẢM XÚC VÀ LÝ TRÍ

Khi việc đưa ra một quyết định có ý nghĩa then chốt,
cảm xúc thúc đẩy thực hiện quyết định đó. Đôi khi có
quá nhiều sự lựa chọn đến mức nếu chúng ta đánh giá
mỗi cái thì chúng ta sẽ tổn nhiều thời gian vô nghĩa
trong việc ra quyết định.
Cảm xúc giúp chúng ta tối ưu hóa vì chi phí cho việc
xử lí tất cả thông tin có thể là gánh nặng quá lớn. Cách
thứ hai, cảm xúc giúp chúng ta ra các quyết định tốt
hơn.

Color Pallets

Cảm xúc tích cực thực sự có thể tạo điều kiện thuận
lợi hơn cho việc truy cập thông tin trong bộ não,
tính sáng tạo, giải quyết vấn đề, và dàm phán, do
đó hình thành một tiến trình ra quyết định tốt hơn.
Thêm vào đó, khi chúng ta được cung cấp nhiều
hướng hành động, cảm xúc của chúng ta xúc tiến sự
lựa chọn con đường tốt nhất

80

Color Pallets

Các cảm xúc cho phép chúng ta có các phản ứng

với các kích thích nhanh và hợp lí, bao gồm các
tình huống khác nhau như gặp nguy hiểm bất
thình lình hoặc một quyết định tài chính.

81

27
 9/6/2021

TRÍ ÓC, CƠ THỂ VÀ CẢM XÚC

CON NGƯỜI

Nguồn gốc của cảm xúc bao gồm các khía cạnh
nhận thức, sinh lý và 7 tiến hóa.
Các nhà tâm lý học nhận ra rằng cảm xúc báo
gốm nhận thức, sinh lý và các nhân tố hành vi.
Quá trình suy luận của một người là kết quả sự
tương tác phức tạp giữa trí óc và cơ thể,

TÓM TẮT CHƯƠNG

1. Có nhiều thông tin khó xử lý nên con người thường dùng
đường tắt hoặc tự nghiệm để đưa ra quyết định và điều đó dẫn
đến các lệch lạc. Một số sự tự nghiệm ảnh hưởng đến sự ưa
thích của con người do tính tiện lợi mà chúng mang lại.
2. Tự tin quá mức là khuynh hướng con người đề cao kiến thức,
khả năng và tính chính xác thông tin của mình và điều đó có
thể dẫn đến sai lầm khi đưa ra các quyết định của bản thân.
3. Một số nghiên cứu cho thấy các quyết định của con người dựa
trên cảm xúc của cá nhân họ. Cảm xúc sẽ tác động đến hành vi
và ảnh hưởng đến quyết định của bản thân.

28