Cảnh ngày hè

NGUYỄN TRÃI
I. TÌM HIỂU CHUNG
1. Tác giả: Nguyễn Trãi
- Xuất thân trong một gia đình có hai truyền
thống: yêu nước và văn hoá, văn học
- Cuộc đời của Nguyễn Trãi gắn liền với cuộc
khởi nghĩa Lam Sơn, là bậc anh hùng dân tộc,
một nhân vật toàn tài hiếm có của lịch sử Việt
Nam
- Nguyễn Trãi là nhà văn chính luận kiệt xuất của dân tộc
- Ông cũng là nhà thơ trữ tình sâu sắc với lí tưởng của người anh hùng là hoà
quyện giữa nhân nghĩa với yêu nước, thương dân. Lí tưởng ấy lúc nào cũng
thiết tha, mãnh liệt
Sự nghiệp của Nguyễn Trãi
- Nguyễn Trãi sáng tác trên nhiều thể loại, có nhiều thành tựu lớn
Văn học chữ Hán Quân trung từ mệnh tập
Đại cáo bình Ngô

Ức Trai thi tập

……

Văn học chữ Nôm Quốc Âm thi tập

…..
2. Tác phẩm: Cảnh ngày hè
- Xuất xứ: Là bài thơ số 43 trong 61 bài thơ thuộc mục “Bảo kính
cảnh giới”
 Thảm án
Lệ Chi Viên
 Bố cục

01 02
Vẻ đẹp bức tranh thiên Vẻ đẹp tâm hồn của
nhiên, cuộc sống Nguyễn Trãi
Câu 2 - câu 6 Câu 1, câu 7 - 8
II. TÌM HIỂU CHI TIẾT

01
Vẻ đẹp bức tranh thiên
nhiên, cuộc sống

Câu 2 - câu 6
 Sự vận động của một nguồn
sống mãnh liệt, sôi trào

Động từ mạnh

Màu xanh
cây hòe Hoè lục đùn đùn tán rợp giương.

Tán cây tỏa rộng che rợp mặt đất như một tấm
trướng rộng căng ra giữa trời với cành lá xanh tươi

=> Hình ảnh cây hoè đang ở độ phát triển, có sức sống mãnh liệt
 So sánh: tính từ “lập loè” trong thơ Nguyễn Du:
Cây thạch lựu ở “Dưới trăng quyên đã gọi hè
trước hiên nhà Đầu tường lửa lựu lập loè đơm bông”

Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ

Động từ mạnh
Gợi tả những bông
thạch lựu bung nở
Thiên về tả sức sống
ào ạt, rực rỡ tựa hồ
một cơn mưa hoa
 Gợi sự bừng nở, khoe sắc, toả hương
ngào ngạt của hoa sen mùa hạ.

Ngát mùi hương

Hoa sen
hồng trong Hồng liên trì đã tiễn mùi hương
ao

Sự lan tỏa, sự chuyển động của

mùi hương ấy khắp không gian

“…còn…đã…”  sắc hoa này còn đang tươi thắm, sắc hoa khác đã
bung nở, ngát hương  Thiên nhiên đua nhau khoe sắc, sức sống
tràn trề
=> Các động từ mạnh, tính từ sắc thái hóa góp phần diễn tả một bức tranh
thiên nhiên mùa hè tràn đầy sức sống. Nguồn sống ấy như tạo ra một sự
thôi thúc tự bên trong, đang ứ căng, đang tràn đầy trong lòng thiên nhiên
vạn vật, ko kìm lại được, khiến chúng phải “giương” lên, “phun” ra hết lớp
này đến lớp khác.

- Màu sắc: Màu lục của lá hòe làm nổi bật màu đỏ của thạch lựu, màu hồng của cánh
sen; ánh mặt trời buổi chiều như dát vàng lên những tán hòe xanh => hài hòa, rực rỡ.
 Âm thanh từ xa vọng lại → cái
nghiêng tai kì diệu, tinh tế và
Âm thanh đặc trưng của làng chài - dấu tấm lòng luôn hướng đến con
hiệu của sự sống của con người. người và cuộc sống của
Nguyễn Trãi
Lao xao chợ cá làng ngư phủ,
Đảo ngữ

Làm bật lên cái âm thanh sôi

động, náo nhiệt, xóa tan không khí
quạnh hiu, cô tịch lúc "tịch dương”

Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương.

Tiếng ve như một cung đàn mùa hạ
âm thanh đặc trưng của ngày hè tấu lên một cách rộn ràng hòa chung
→ Những âm thanh được gợi tả với bản đàn rạo rực, hối hả của nhịp
thật rộn rã, tươi vui. sống căng tràn trong thiên nhiên.
=> Qua bức tranh thiên nhiên sinh động và đầy sức sống, ta thấy được sự
giao cảm mạnh mẽ và tinh tế của nhà thơ đối với cảnh vật. Nhà thơ đã
đón nhận cảnh vật bằng nhiều giác quan: thị giác, thính giác, khứu giác và
cả sự liên tưởng. Tất cả cho thấy tấm lòng yêu thiên nhiên, tâm hồn nhạy
cảm, tinh tế của Ức Trai thi sĩ.

=> Bức tranh thiên nhiên, cuộc sống được miêu tả vào thời điểm cuối ngày nhưng ko
gợi cảm giác ảm đạm. Bởi ngày sắp tắt nhưng sự sống ko ngừng lại. Thiên nhiên vẫn
vận động với một nguồn sống dồi dào, mãnh liệt. Bức tranh thiên nhiên, cuộc sống còn
rộn rã những âm thanh tươi vui.

=> Bức tranh thiên nhiên, cuộc sống còn hết sức sinh động. Bởi nó có
sự kết hợp hài hòa giữa đường nét, màu sắc và âm thanh, con người
và cảnh vật.
II. TÌM HIỂU CHI TIẾT

02
Vẻ đẹp tâm hồn của
Nguyễn Trãi

Câu 1, câu 7 - 8
nhịp của chữ “rồi” tách riêng khỏi nhịp
của câu thơ như nhấn mạnh sự rảnh
rỗi của nhà thơ
rỗi rãi, nhàn rỗi
Hoàn cảnh lí tưởng cả điều kiện khách
quan và chủ quan để Nguyễn Trãi làm thơ
và yêu say cảnh đẹp
Cảm nhận được tiếng thở dài  hoàn
cảnh hưởng “nhàn” bất đắc dĩ

Rồi, hóng mát thuở ngày trường Một xã hội suy yếu,
nguyện vọng, ý chí
của tác giả đã bị vùi
ngày hè dài
lấp  từ quan để về
ở ẩn  đành “hóng
nhịp thơ như trải dài  tâm trạng nhân vật mát” cả ngày trường
trữ tình, những nỗi niềm của Ức Trai để vơi đi một tâm sự,
một gánh nặng đang
đè lên vai mình.
 ngợi ca cảnh thái bình, thịnh trị đang tấm lòng
đàn của vua Ngu Thuấn, bậc hiện hữu từ tiếng lao xao của cuộc “ưu dân
minh quân Trung Hoa gắn với sống bình yên nơi “chợ cá” ái quốc”
khúc hát Nam Phong những ước mong, khao khát ở phía của nhà
trước của nhà thơ về một cuộc sống Nguyễn
ấm no, hạnh phúc của dân nước Trãi

Dẽ có Ngu cầm đàn một tiếng,

Dân giàu đủ khắp đòi phương.

6 chữ dồn nén cảm xúc cả bài thơ

điểm kết tụ của hồn thơ Ức Trai ko phải ở thiên nhiên tạo vật mà
chính ở cuộc sống con người, ở nhân dân
=> Khát vọng về cuộc sống thái bình, no ấm, hạnh phúc cho nhân dân
(dân giàu đủ) và đó phải là cuộc sống thái bình, ấm no, hạnh phúc cho tất
cả mọi người ở mọi nơi (khắp đòi phương).
Ức Trai cũng đã nhắc tới sở nguyện này trong một bài thơ khác:
“Dân Nghiêu Thuấn, vua Nghiêu Thuấn
Dường ấy ta đà phỉ sở nguyền”
=> Nguyễn Trãi rảnh rỗi nhưng không hề thanh thản, ông nhàn thân nhưng không nhàn
tâm, trong lòng nhà Nho chân chính ấy luôn canh cánh nỗi niềm dân nước