Đề luyện tập: Cảnh khuya – Rằm tháng giêng 2

Cho hai bài thơ:

Tiếng suối trong như tiếng hát xa,
Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa.
Cảnh khuya như vẽ, người chưa ngủ,
Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà.
(“Cảnh khuya”, theo SGK Ngữ Văn 7, Tập một)
Phiên âm :
Kim dạ nguyên tiêu nguyệt chính viên,
Xuân giang xuân thủy tiếp xuân thiên ;
Yên ba thâm xứ đàm quân sự,
Dạ bán quy lai nguyệt mãn thuyền.
Dịch thơ:
Rằm xuân lồng lộng trăng soi,
Sông xuân nước lẫn màu trời thêm xuân ;
Giữa dòng bàn bạc việc quân,
Khuya về bát ngát trăng ngân đầy thuyền.
(“Nguyên tiêu” (Rằm tháng giêng), theo SGK Ngữ Văn 7, Tập một)
Câu 1: Hãy tìm và phân tích tác dụng của biện pháp tu từ điệp ngữ được sử dụng trong
hai câu đầu bài thơ “Cảnh khuya”
- Biện pháp tu từ điệp ngữ sử dụng trong hai câu thơ đầu bài thơ “Cảnh khuya” : từ
“lồng” được điệp lại 2 lần.
- Tác dụng :
+ Nhấn mạnh một không gian nhiều tầng lớp, đường nét, hình khối trong bức tranh thiên
nhiên.
+ Ánh trăng bao trùm, lồng vào những vòm cây cổ thụ, bóng cây in hình trên đất tạo nên
Câu 2: Viết đoạn văn khoảng 7 câu nêu cảm nghĩ của em về hai câu thơ cuối bài thơ
“Cảnh khuya”
 Bài làm
Hình ảnh, tâm hồn của Bác được thể hiện trong hai câu thơ cuối của bài thơ “Cảnh
khuya” đã để lại trong em những ấn tượng sâu sắc. “Cảnh khuya như vẽ người chưa
ngủ”, câu thơ được sử dụng biện pháp tu từ so sánh, nhằm nhấn mạnh, đồng thời cũng
khẳng định lại vẻ đẹp lung linh huyền ảo mà chẳng kém phần cổ kính trang nghiêm của
một bức hoạ thiên nhiên trong trẻo, sống động. Nghệ thuật điệp vòng tròn cụm “chưa
ngủ” như đã mở ra hai cảnh cửa với hai phía tâm trạng khác nhau, tình yêu thiên nhiên và
tình yêu Tổ Quốc. Bác chưa ngủ vì say mê cảnh đẹp thiên nhiên, Bác cũng chưa thể yên
giấc vì nỗi lo vận mệnh đất nước. “Lo nỗi nước nhà”, cụm từ tưởng chừng như đơn giản
nhưng chứa chan một tình yêu to lớn, luôn thường trực trong tâm hồn của tác giả đối với
Tổ Quốc. Tâm hồn nghệ sĩ và chất chiến sĩ của thi nhân hoà hợp như “chất tình” hoà
“chất thép”, tạo nên cốt cách của vị lãnh tụ vĩ đại, tạo nên phong thái ung dung, lạc quan
mà chẳng thiếu đi những trăn trở, lo âu trong tâm trí tác giả.

Câu 3: Viết một đoạn văn khoảng 7 câu nêu cảm nghĩ của em về hai câu thơ cuối bài thơ
“Nguyên tiêu” (Rằm tháng giêng)
Bài làm
Hai câu thơ cuối trong bài thơ “Rằm tháng giêng” của tác giả Hồ Chí Minh đã làm
nổi bật vẻ đẹp khung cảnh về khuya của thiên nhiên, đồng thời tôn lên vẻ đẹp tâm hồn
của những người chiến sĩ. “Yên ba thâm xứ đàm quân sự”, Bác bàn việc kháng chiến dân
tộc trong đêm thanh tĩnh, một không gian đầy bí mật – nơi sâu thẳm, mịt mù khói sóng.
Công việc bộn bề như thế, ấy vậy nhưng nhà thơ vẫn không thể kìm lòng với khung cảnh
tuyệt vời trước mắt. Người chiến sĩ kiên cường ấy, bên trong chứa đọng tâm hồn nghệ sĩ
đã rung cảm trước vẻ đẹp của thiên nhiên, tự mình vẽ lên một bức tranh thuỷ mặc. Cụm
“nguyệt mãn thuyền” mang nghĩa trăng đầy thuyền, ta hiểu tác giả ở đây đang thể hiện
hình ảnh ánh trăng đổ xuống tràn ngập thuyền trong khung cảnh mịt mù khói sóng. Ánh
sáng không chỉ toả ra từ ánh trăng thiên nhiên mà còn ánh lên ánh sáng của cách mạng,
toả ra từ vẻ đẹp tâm hồn của Bác. Ánh trăng đẹp thật đấy, nhưng phong thái ung dung,
lạc quan, tin tưởng vào thắng lợi của cách mạng của Bác còn đẹp hơn, vị lãnh tụ của
chúng ta vừa lo cho nước, cho dân, nhưng vẫn mang trong mình một tâm hồn giao cảm,
hoà hợp với thiên nhiên. Quả là đáng ngưỡng mộ!

Câu 4: So sánh hai bài thơ “Cảnh khuya” và “Nguyên tiêu” (Rằm tháng giêng) ở các
phương diện: hoàn cảnh sáng tác, thể thơ, ngôn ngữ, bức tranh thiên nhiên, hình ảnh con
người.

Phương diện / Bài thơ Cảnh khuya Rằm tháng Giêng

Hoàn cảnh sáng tác Năm 1947, ở chiến khu Việt Năm 1948, ở chiến khu
Bắc những năm đầu cuộc Việt Bắc những năm đầu
kháng chiễn chống Pháp. cuộc kháng chiễn chống
Pháp.
Thể thơ Thất ngôn tứ tuyệt Đường Thất ngôn tứ tuyệt Đường
Luật Luật.
Ngôn ngữ Chữ quốc ngữ Chữ Hán

Bức tranh thiên nhiên -Âm thanh tiếng suối trong
trẻo, sống động, gần gũi.
-Hình ảnh : trăng, cổ thụ,
hoa -> nhiều tầng lớp,
đường nét, hình khối, ánh
sáng lung linh.
=> Bức tranh thiên nhiên
trong trẻo, sống động, lung
linh huyền ảo, cổ kính trang
nghiêm.
- Cảnh đêm rằm tháng
Giêng.
+ “Nguyệt chính viên”
Trăng đúng lúc tròn đầy,
viên mãn nhất.
+ Xuân giang, xuân thuỷ,
xuân thiên -> 3 tầng không
gian hoà quyện với nhau,
không tách biệt.
+ Điệp từ “xuân” nhấn
mạnh sức sống của mùa
 xuân.
=> 1 không gian cao, rộng,
ánh trăng sáng, tràn đầy
sức sống.
Hình ảnh con người -Còn thao thức chưa ngủ. -Người chiến sĩ ẩn mình
( chất nghệ sĩ + chất chiến bàn việc kháng chiến dân
sĩ) tộc trong một màn đêm
-Phong thái ung dung, lạc thanh tĩnh, mịt mù khói
quan nhưng cũng chứa dầy sóng.
trăn trở. - Sự tin tưởng vào chiến
-BPTT Điệp ngữ ( điệp thắng của cách mạng, tinh
vòng tròn) -> nhấn mạnh t/y thần lạc quan, tâm hồn
đất nước, sự hoà hợp giữa giao cảm hoà hợp với
tâm hồn nghệ sĩ & chất thiên nhiên.
chiến sĩ.