Bác Hồ là một nhà cách mạng làm thơ.

Trăng luôn là người bạn gần gũi với Bác, là nguồn cảm
xúc thi ca nồng nàn của Người. Cảnh khuya là một bài thơ trăng tuyệt đẹp được Bác viết ở
chiến khu Việt Bắc năm 1947. Trong hoàn cảnh kháng chiến gian khổ, Bác Hồ vẫn tràn đầy
cảm hứng trước vẻ đẹp của đêm trăng huyền ảo. Thân bài: * Cảnh đêm trăng thơ mộng nơi rừng
núi Việt Bắc (2 câu thơ đầu): – Bài thơ mở đầu bằng một khung cảnh thiên nhiên hữu tình vào
một đêm trănghuyền ảo giữa núi rừng Việt Bắc kháng chiến: Tiếng suối trong như tiếng hát xa
Trăng lồng cổ thụ, bóng lồng hoa. Người đọc ngay lập tức bị hấp dẫn bởi tiếng suối trong trẻo
ngân nga, khi xa, khi gần trong đêm yên tĩnh nghe như tiếng hát của ai đó giữa rừng khuya. Khi
so sánh tiếng suối với tiếng hát, nhà nghệ sĩ – chiến sĩ Hồ Chí Minh đã bộc lộ một cách cảm
nhận mĩ học rất hiện đại: con người là chuẩn mực của mọi vẻ đẹp trong thiên nhiên! Vì vậy
tiếng suôi chảy mới biến thành tiếng hát ngọt ngào say đắm long người. Dòng suối như mang
hồn người và trở thành ca sĩ chốn lâm tuyền. Tiếng suối âm vang trong đêm vắng khiến vẻ
thanh tịnh của rừng đêm thêm rõ nét hơn. Bút pháp nghệ thuật lấy động tả tĩnh được sử dụng rất
đắc địa khiến cho bức tranh phong cảnh mang đậm chất Đường thi cổ điển. Cùng với tiếng suối
ngân nga là vầng trăng soi sáng đại ngàn. Ánh trăng lọc qua vòm cây cổ thụ tạo nên một bức
thảm thêu hoa lung linh, huyền hoặc. Nghệ thuật so sánh, lấy động tả tĩnh, bức tranh thiên
nhiên có chiều cao, chiều xa, chiều rộng.
Câu thơ thứ ba: “Cảnh khuya như vẽ, người chưa ngủ” dường như là lời giải đáp lí do khiến nhà
thơ thao thức: Người chưa ngủ vì cảnh khuya như vẽ. Rừng suối trong đêm trăng thực sự là một
họa phẩm trác tuyệt của hoá công. Ai nỡ ngủ trước cái đẹp kì diệu đang lộ diện. Tác giả đang
say mê cảnh thiên nhiên trong trẻo, kì diệu. Sự thao thức ấy cũng là một phương diện thể hiện
tư chất nghệ sĩ của Bác. Nhưng câu thơ thứ tư khiến ta bất ngờ và xúc động: “Chưa ngủ vì lo
nỗi nước nhà!”. Hoá ra, Bác chưa ngủ vì một nguyên cớ khác. Việc nước bộn bề khiến Người
thao thức suốt đêm thâu. Thao thức nên Người mới nghe thấy dòng suối hát ca trong đêm vắng.
Khoảnh khắc nghe suối hát cũng là lúc người bất chợt phát hiện vẻ đẹp kì thú của ánh trăng nơi
lâm tuyền. Đây cũng là chỗ linh diệu của bài thơ Cảnh khuya. Hai yếu tố nghệ sĩ và chiến sĩ, cổ
điển mà hiện đại xuyên thấm vào nhau khó mà tách bạch được. Kết bài: Bài thơ bộc lộ tâm hồn
tinh tế nhạy cảm, ý thức trách nhiệm của vị lãnh tụ cách mạng đối với đất nước trong hoàn cảnh
gian nan. Tác phẩm đặc sắc, ở đó có sự kết hợp hài hoà giữa cảnh và tình; giữa vẻ đẹp cổ điển
và tinh thần hiện đại.

Cảnh khuya là một trong những bài thơ cảm hứng trữ tình đặc sắc, một đóa hoa nghệ thuật tuyệt
đẹp của Bác Hồ kính yêu. Năm 1947, cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của nhân dân ta
đang diễn ra vô cùng ác liệt, tại chiến khu Việt Bắc, Bác Hồ đã viết một chùm thơ chữ Hán và
tiếng Việt. Cảnh khuya nằm trong chùm thơ ấy.
Tiếng suối trong như tiếng hát xa,
Trăng lồng cổ thụ, bóng lồng hoa.
 Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ,
Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà.
(Cảnh khuya – 1947 – Hồ Chí Minh)
Bài thơ miêu tả cảnh khuya núi rừng một đêm trăng, nói lên những suy tư lo lắng của Bác Hồ
đối với vận mệnh của dân tộc.
Hai câu đầu làm hiện lên trước mắt người đọc một bức tranh sơn thủy về cảnh suối rừng, trăng
ngàn Việt Bắc. Nhà thơ thao thức lắng nghe tiếng suối chảy trong treo từ rừng sâu vọng đến:
Tiếng suối trong như tiếng hát xa.
Suối là vẻ đẹp của rừng già Việt Bắc. Bác lấy tiếng suối so sánh với tiếng hát; là khúc nhạc
rừng ví với tiếng hát xa, êm ái ngọt ngào của con người, làm cho cảnh khuya chiến khu trở nên
gần gũi, mang hơi ấm cuộc đời. Câu thơ làm ta liên tưởng đến tiếng suối trong bài Côn Sơn ca
của Ức Trai hơn 600 năm về trước:
Côn Sơn suối chảy rì rầm,
Ta nghe như tiếng đàn cầm bên tai…
Hai hồn thơ trở nên gần gũi, thân thiết. Nguyễn Trãi đã về Côn Sơn “quê cũ” để xa lánh bụi
trần, danh lợi, lấy suối, đá, thông, trúc làm bầu bạn. Bác Hồ đến chốn lâm tuyền Việt Bắc, xây
dựng chiến khu đánh Pháp. Suối trở thành bài ca, câu hát nâng đỡ tâm hồn Bác trong những
năm dài kháng chiến gian khổ.
Tả suối, ngòi bút nghệ thuật của Bác Hồ rất điêu luyện: lấy cái động (tiếng suối chảy) để miêu
tả cái tĩnh (cảnh khuya) làm nổi bật sự thanh vắng, tĩnh lặng của chiến khu một đêm trăng. Càng
về khuya, núi rừng như chìm trong vắng lặng mênh mông. Bác chưa ngủ nên mới nghe rõ âm
thanh suối chảy.
Câu thứ hai tả trăng ngàn:
Trăng lồng cổ thụ, bóng lồng hoa.
Hai vế tiểu đối gợi lên vẻ đẹp hài hòa của cảnh vật thiên nhiên. Trăng được nhân hóa, rất thơ
mộng lồng vào cổ thụ, bóng cổ thụ lại lồng vào hoa. Cảnh thiên nhiên trở nên hữu tình, huyền
ảo. Chữ “lồng” được láy lại hai lần, chất thơ trữ tình mang hồn người, quyến rũ. Ánh trăng trãi
khắp núi rừng, dát vàng xuống rừng cây, “lồng’’ và trùm lên cổ thụ. Cảnh rừng có tầng cao,
tầng thấp, có mảnh sáng mảnh mờ. Nét vẽ tinh tế, gam màu nhẹ và tươi mát, sự phối sắc tài tình
mĩ cảm, hấp dẫn. Câu thơ của Bác là sự kế thừa sáng tạo vần thơ cổ, ngòi bút của Bác Hồ rất
sành điệu, cổ kính:
Hoa giãi nguyệt, nguyệt in một tấm,
Nguyệt lồng hoa, hoa thắm từng bông.
Nguyệt hoa hoa nguyệt trùng trùng.
 (Chinh phụ ngâm)
Hai câu thơ Bác đầy âm thanh nhạc điệu, trong thơ vừa có nhạc vừa có họa, rất thi vị, gợi cảm.
Bác đã đành cho thiên nhiên, cây rừng, trăng ngàn những tình cảm thiết tha, nồng hậu.
Hai câu thơ 3, 4 trong bài thơ tứ tuyệt được thi pháp cổ gọi là câu “chuyển” và câu “hợp”. Cấu
trúc bài thơ rất đặc biệt. Hai chữ “chưa ngủ” nằm cuối câu “chuyển” được đưa lên vị trí đầu câu
“hợp”, cảnh được “khép” lại, tình được “mở” ra. Nghệthuật liên hoàn hay gọi là “ô thước kiểu”
(quạ bắc cầu) làm cho thơ liền mạch, ý thơ phát triển mở rộng:
Cảnh khuya như vẽ người chưa ngủ,
Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà.
Chưa ngủ vì thi nhân xúc động trước cảnh khuya “như vẽ”. Chưa ngủ thao thức, bồi hồi vì “lo
nỗi nước nhà”. Nước nhà đang bị giặc Pháp xâm lăng, con thuyền kháng chiến đang băng qua
ghềnh thác thì vị “thuyền trưởng” chưa thể ngủ ngon giấc được?
Nguyễn Trãi đã từng thao thức vì đại nghĩa:
Còn một tấc lòng âu việc nước,
Đêm đêm thức nhẵn nẻo sơ chung.
(Quốc âm thi tập)
Bác Hồ cũng thao thức “chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà”. Cùng mang trong tâm hồn một tình yêu
lớn đối với đất nước và nhân dân, thơ của Bác chứa chan tình yêu “ôm cả non sông, mọi kiếp
người” (Tố Hữu). Trong bài Đi thuyền trên sông Đáy, Bác cũng viết:
Lòng riêng riêng những bàn hoàn,
Lo sao khôi phục giang san Tiền Rồng.
Tình cảm đẹp đẽ ấy là điều tâm niệm thường trực của Bác: “Một ngày mà Tổ quốc chưa được
thống nhất, đồng bào còn chịu khổ là một ngày tôi ăn không ngon, ngủ không yên”. Có thể nói,
câu thơ “Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà” bình dị, sáng tỏ như một chân lí, để lại ấn tượng sâu sắc
vì nó “mênh mông bát ngát tình”.
Cảnh khuya – bài thơ tứ tuyệt tựa như một đóa hoa đậm đà hương sắc đã góp phần làm đẹp nền
thơ ca kháng chiến. Câu thơ giàu hình tượng và truyền cảm. Cảnh và tình hòa hợp. Vừa cổ kính,
vừa hiện đại. Tình yêu nước thiết tha, tình yêu thiên nhiên nồng hậu, lời thơ mĩ lệ, trong sáng là
cốt cách, vẻ đẹp của bài thơ. Bác là nhà thơ lớn của dân tộc. Đọc thơ Bác, tình yêu của chúng ta
đôi với Bác gắn liền với. tình yêu Tổ quốc.