Moduli “Organizatat dhe sjellje organizative”

Organizatat dhe
struktura organizative

Përkufizimi i konceptit të “organizatës”

Një argument shumë i gjerë dhe kompleks
• ekzistojnë “sisteme organizative” të ndryshëm
• ekzistojnë mënyra të ndryshme të studimit të organizatave

Është e mundur të përvijëzojmë disa linja kryesore në

studimin e organizatave:
• të kuptojmë çfarë dallon një organizatë nga struktura të tjera sociale si
p.sh familja dhe komuniteti
• të kuptojmë çfarë diferencon organizatat e ndryshme

2
Diferencimi i organizatave
Organizatat diferencohen kryesisht për:
1. Karakter të aktivitetit
2. Kohë angazhimi të individëve
3. Mënyrë “kontrolli” të individëve

Një mënyrë e mundshme përkufizimi të

organizatës

• Organizata është një formë e veprimit kollektiv e bazuar

në proçese të diferencimit dhe të integrimit
tendencialisht e qëndrueshme dhe e qëllimshme

Ky përkufizim mundëson që:

a) të dallojmë organizatën nga çdo tjetër artefact social
b) të përcaktojmë elementët që mundësojnë diferencimin midis organizatave

4
Mekanizma të integrimit dhe diferencimit

• Prania e mekanizmave të integrimit dhe diferencimit (të

formalizuara ose jo) është elementi që mundëson dallimin e
një organizate nga grupe të tjera shoqërore

• Diferencim: ndarje e detyrave dhe roleve

• Integrim: rivënia bashkë e qëllimeve dhe përpjekjeve të prodhuara nga
secili rol

Proceset e diferencimit
• Diferencim = specializim i roleve

• Nëpërmjet proçesit të diferencimit, organizata kalon nga një bashkim i

padiferencuar individësh në një sistem rolesh

• diferencimi mund të kuptohet si një ndarje të detyrave që u jepen herë

pas here çdo individi

• sistemi roleve ka tendencë të stabilizohet dhe të konsolidohet:

mund të vihet në diskutim vetëm në prani të mosfunksionimit apo krizë të

shërbimit të organizatës

6
 Proceset e integrimit

• proceset (mekanizmat) e integrimit janë të shumtë:

a) Hierarkia
b) Norma dhe procedura
c) Teknologji
d) Skema dhe strategji
e) Vlera (absolute dhe profesionale)

Procese të integrimit
1. Hierarkia

• Ka funksionin të garantojë bashkimin e përpjekjeve të ndarjeve të

ndryshme të organizatës

• “Kryetari” duhet të garantojë që përpjekjet e vartësve të tij të jenë në

mënyrë reciproke koherent dhe të jenë koherent për sa janë duke
operuar me pjesët e tjera të organizatës

8
Procese të integrimit

2. Norma dhe procedura

• Funksioni i nirmave dhe i procedurave është ai i integrimit të

sjelljeve individuale pa dashur t’i drejtohemi “kryetarit”

Procese të integrimit

3. Teknologji

• Funksioni i teknologjisë është ai i rregullimit të një sërë aktivitetesh të

ndryshme në një sekuencë logjike, duke përcaktuar (imponuar) kohen
e/o modalitete me anë të të cilave një aktivitet duhet të kryhet

10
Procese të integrimit
4. Skema dhe strategji

• Skemat janë programe të veprimit të cilat tregojnë parametra të

sjelljes të cilat janë më parë simuluar dhe kuptuar
(p.sh. skema e veprimit në një lojë)

• Strategjitë janë linja të sjelljes që përcaktojnë objektiva

imediat dhe afatgjatë, kritere të orientimit, kufizime të
veprimit dhe që influencojnë çdo aktor apo njësi organizative
të komformohet në lidhje me sjelljet që duhet të garantojnë
arritjen e rezultateve të pritura

• Skemat dhe strategjitë duhet të njihen nga aktorët, por jo

nevojshmërisht të bashkëndara (në terma vlerash)

11

Procese të integrimit
5. Vlera

• Rëndësia e vlerave si mekanizma të integrimit manifestohen në dy

mënyra:
a) si referim sistemit të përgjithshëm të vlerave që karakterizon një
organizatë
b) si referim karshi të gjithë asaj njohje, kompetence, mënyra veprimi të
cilat fitohen nëpërmjet eksperiencs apo trajnimit dhe që përbëjnë
vlerat profesionale

12
Ndryshimi midis proçeseve të integrimit
• Hierarkia është proçesi tipik i integrimit të organizatës
• Respektimi i hierarkisë, norma, proçedura dhe teknologji mundësojnë
a) reduktimin e raporteve të varësisë personale
b) bashkimin dhe korrespondimin e aktiviteteve individëve edhe pse në distancë me
njëri-tjetrin

• Për të funksionuar si një mekanizëm i integrimit:

– Hierarki, norma dhe programe nuk kërkojnë një sjellje aktive
– Skema dhe strategji kërkojnë një sjellje aktive nga ana e anëtarëve të
organizatës

• Mekanizmat e ndryshëm të integrimit nuk janë eskluziv njëri nga tjetri.

Në të gjitha organizatat është e mundur të gjendet një kombinim të të
gjithëve.

13

Struktura sociale dhe organizative

• Struktura sociale organizative është një bashkësi modalitetesh
specifike me të cilat secila organizatë menaxhon dhe qeveris
proçeset e diferencimit dhe integrimit

• Strukturat organizative janë të shumëllojshme dhe mund të

ndërtohen dhe projektohen mbi bazën e kritereve të ndryshme

• E njëjta strukturë organizative mund të paraqitet në mënyra të

ndryshme: çdo përfaqësim i një strukture organizative është një
abstraktim, që është një artefakt i një mendimi social (pak a shumë i
bashkëndarë nga anëtarët e një organizate)

14
Modele të strukturës organizative
• Duke u fokalizuar mbi mekanizmat e diferencimit
– Strukturë e thjeshtë
– Strukturë divizionale
– Strukturë me projekt

• Duke u fokalizuar mbi mekanizmat e integrimit (konfigurimi

organizativ, Mintzberg)
– Strukture e thjeshtë
– Burokraci mekanike
– Burokrazi profesionale
– Zgjidhje divizionale
– Adhocraci

15

Struktura e thjeshtë

Drejtimi i
Dir zione gener le
Pergjithshem
TECNOSTRUKTURE STAFF
Asistencë Gestione
Assi tenza
teknike Burimet Njerëzore
r sorse umane
tecni a

Research/Projektim
Ricerca e svil ppo/
Blerje Produzione /
Prodhim/shperndarje Shitje
Vend ta
Acquist (es. progettazi ne Er gaz one
bandi)

• bazohemi në kriterin e funksionit: rolet ndahen në bazë të funksionit që

kanë brenda organizatës

16
 Struktura divizionale
• struktura divizionale bazohet në kriterin e rezultatit që zona të
ndryshme apo sektorë organizativ duhet të ndjekin

ti e strate i o
• struktura divizionale lind shpesh herë në vazhdim të agregimit
c
të shumë
g c

strukturave të thejshta (funksionale) Gru po

Tecn - F gu e d
d rig nt
str ttour st ff
in e med o
• Kriteret për të prcaktuar zonat apo sektorët mund të jenë të ndryshëm:
– Objektiva dhe rezultate që priten; Unità o er tiv d ba e
p a e s
– Kategori përdoruesish/klientë të trajtuar;
– Tipologji Shërbimesh/produkte të shpërndarë;
– Sektorë gjeografik të përkatësisë .

17

Struktura divizionale

DDrejtimi
rezionei
përgjithshëm
generale
Staf centrale
Staff centr le

Sektori
Sett re Sektori
Sett re Sett re
Sektori
Mirembajtje
Manutenzi lulishte
ne ver e sherbimi
ser iz ipuli
pastriumit
ie agr col
bujqesor

Staff
Staf divisionale
si nale
divi

Blerje
Acqu st Produzi ne
Prodhim Vendit
Shitje

18