LỰC QUÁN TÍNH

Bài 1
Moät neâm ABC coù AB = l, AC = h ñaët treân maët
saøn nhaün naèm ngang coù khoái löôïng m2. Ñaët taïi m1
ñænh A cuûa neâm moät vaät coù khoái löôïng m1 roài A
buoâng cho noù tröôït xuoáng doïc theo maët AB. Tìm
thôøi gian ñeå vaät ñi tôùi B vaø quaõng ñöôøng neâm
ñaõ ñi ñöôïc trong thôøi gian ñoù. Cho heä soá ma saùt
B
 m2
C
giöõa vaät vaø maët neâm laø k.

Giaûi
Vì khoâng coù ngoaïi löïc theo phöông naèm ngang neân khoái taâm cuûa caû
heä khoâng di chuyeån theo phöông ngang. Khi m chuyeån ñoäng xuoáng doïc
theo maët neâm, thì khoái taâm cuûa neâm dòch chuyeån sang phaûi.
Choïn heä quy chieáu khoâng quaùn tính gaén vôùi maët neâm
Khi vaät m chuyeån ñoäng doïc xuoáng maët neâm, neâm dòch chuyeån tònh
tieán sang phaûi vôùi gia toác ⃗a2 so vôùi ñaát.
Trong heä quy chieáu gaén vôùi neâm vaät m 1 ngoaøi chòu taùc duïng cuûa y
⃗⃗⃗
caùc löïc P1 , f ms 1 , N 1 coøn chòu taùc duïng cuûa löïc quaùn tính. O
a12 : gia toác cuûa vaät m ñoái vôùi neâm.
⃗ N1 f ms 1
1
F qt
Phöông trình ñoäng löïc hoïc vieát cho vaät m1:
⃗ N 1+⃗
P1 + ⃗ f ms1 +⃗
F qt =m1 ⃗
a12 N 2 P1 a2
(1)
Chieáu (1) leân truïc toïa ñoä Oxy nhö hình veõ f 'ms 1 N '
m1 g sin α−kN 1 +m1 a2 . cosα=m 1 a12 (2) 1

−m1 g cosα+N 1 +m1 a2 . sin α=0 x

Töø (2) vaø (3) ta coù
a12=g( sin α−k cos α )+a2 ( cos α + k sin α ) P2
⃗
Ñeå tìm a2 ta xeùt chuyeån ñoäng cuûa neâm so vôùi maët ñaát.4
Phöông trình ñoäng löïc hoïc chuyeån ñoäng cuûa neâm:
⃗ N 2 + ⃗f ' ms1 + ⃗
P2 + ⃗ N '1 =m2 ⃗
a2
Chieáu leân phöông chuyeån ñoäng vôùi chieàu (+) laø chieàu chuyeån
ñoäng cuûa neâm:
−kN 1 cos α+ N 1 sin α=m2 a2
Theá bieåu thöùc cuûa N1 ôû (3) vaøo ta ñöôïc:
m 1 g(sin α . cos α−k cos2 α )
a2 =
m 2−k . m1 sin α . cos α +m1 sin 2 α
1 2l
Töông töï :
l= a12 t 2 ⇒ t=
2 a12 √
 1 1 2l
S= a 2 t 2 = a2 ( )
2 2 a12
Bài 2
Treân maët doác nghieâng 30o, ñaët vaät m1 vaø vaät m2 nhö
hình veõ. Cho m1=0,1kg , m2=1 kg . Heä soá ma saùt giöõa
m1 vaø m2 laø K1 = 0,1. Heä soá ma saùt giöõa m2 vaø maët
doác k2 = 0,2. Khi thaû tay cho caùc vaät chuyeån ñoäng thì m1
tröôït khoûi m2. chieàu daøi cuûa m2 baèng 1m, kích thöôùc y
cuûa m1 khoâng ñaùng keå.
Tìm gia toác moãi vaät? Tìm löïc eùp cuûa m 1 leân giaù ñôõ
m2 . N F qt
N 2 m1 F ms 1
1
m2 F ms 2
a 2 laø gia toác cuûa vaät m , m ñoái vôùi heä coá ñònh.F 'ms 1
a1 ,⃗ P1
Goïi ⃗ 1 2
P 2 N '1
a
⃗
12 laø gia toác cuûa vaät 1 ñoái vôùi vaät 2.
Caùc löïc taùc duïng ñöôïc bieåu dieãn treân hình veõ. x
Baøi toaùn trôû neân ñôn giaûn khi choïn heä quy chieáu khoâng quaùn
tính gaén vôùi m2. Vaät m1 ngoaøi chòu taùc duïng cuûa troïng löïc P1 , phaûn
⃗

löïc N 1 , löïc ma saùt Fms 1 , coøn coù theâm löïc quaùn tính F qt=−m1 .⃗
a2
⃗ ⃗ ⃗
Phöông trình ñoäng löïc hoïc cho cô heä:
Vaät m1: P1 + ⃗
⃗ N 1 +⃗
F ms 1 + ⃗
Fqt =m1 .⃗
a12=m1 (⃗
a1 −⃗
a 2)
(1)
Chieáu leân heä truïc toïa ñoä Oxy nhö hình veõ:
Ox: m1 g sin α−K 1 N 1−m1 a 2=m1 (a1 −a2 )
 m1 g sin α−K 1 N 1=m1 a 1 (2)
Oy: N 1 −m1 g cos α=0 (3)
 N 1 =m1 g cos α
Keát hôïp (2) vaø (3) tìm ñöôïc:
a1 =g sin α−K 1 g cos α =4 , 05 m/s2
Ñeå tìm a2, ta vieát phöông trình ñoäng löïc hoïc cuûa vaät m 2 so vôùi
maët phaúng nghieâng:
P2 + ⃗
⃗ N 2+ ⃗
N 1 '+ ⃗F ' ms1 +⃗
F ms2 =m2 .⃗
a2
Chieáu leân heä truïc toïa ñoä Oxy:
Ox: m2 g sin α+K 1 N 1 −K 2 . N 2 =m2 a2 (4)
Oy: −m 2 g cos α+ N 2−N 1 '=0

 N 2 =m2 g cos α+m1 g cos α=(m1 +m2 )g cos α (5)

Töø (3), (4) vaø (5) tìm ñöôïc a2:
m 2 g sin α + K 1 m 1 g cos α −K 2 (m1 + m 2 ) g cos α
a2 = =3 ,12 m/s 2
m2
 Löïc eùp cuûa m1 leân giaù ñôõ m2:
N 1 =m1 g cos α=0 , 866 N
Nhö vaäy, khi m2 chuyeån ñoäng thì aùp löïc cuûa m1 leân m2 coù giaù
trò baèng vôùi aùp löïc trong tröôøng hôïp m2 ñöùng yeân.
N 1 =m1 g cos α
Bài 3
Cho cô heä nhö hình veõ. Heä soá ma saùt giöõa m
vaø M laø K1, giöõa M vaø maët phaúng ngang laø K2. m
Taùc duïng vaøo vaät M moät löïc ⃗F hôïp vôùi maët M F
phaúng ngang moät goùc α . Khi α thay ñoåi xaùc
ñònh giaù trò nhoû nhaát cuûa F ñeå vaät M coù theå
tröôït khoûi m.
Caùc löïc taùc duïng leân cô heä ñöôïc bieåu dieãn
treân hình. Trong ñoù:
 N 1 ' laø aùp löïc cuûa m leân M
⃗

 N 1 =− N 1 ' laø phaûn löïc cuûa M leân m

⃗ ⃗
ñöôïc xuaát hieän theo ñònh luaät III Newton.
 N 2 laø phaûn löïc do maët saøn taùc duïng leân M.
⃗
⃗ ⃗
 f ms1∧ f ms2 laø löïc ma saùt do m vaø M
chuyeån ñoäng töông ñoái vôùi nhau.
⃗
 f ms2 laø löïc ma saùt giöõa taám vaùn M vaø maët saøn.
Caùch 1: Choïn heä quy chieáu quaùn tính gaén vôùi maët saøn
Phöông trình ñoäng löïc hoïc cho cô hoïc:
⃗ N 1 + ⃗f 'ms 1=m .⃗
P1 + ⃗ a1
(1)
⃗F +⃗
f ms1 + ⃗
f ms 2 + ⃗
P2 + ⃗
N 2 +⃗
N 1 '=M 1 . ⃗
a2
(2)
Chieáu (1), (2) leân heä truïc toïa ñoä Oxy, ta nhaän ñöôïc:
 Kmg = ma1
 a1 = K1g
 F cos α−K 1 mg−K 2 N 2 =Ma 2
N 2 =Mg+mg−F . sin α
Töø ñaây suy ra
F . cos α −K 1 mg−K 2 (m+ M )g+ K 2 . F . sin α
a2 =
M
Ñeå M coù theå tröôït khoûi m khi: a2> a1
 F . cosα−K 1 mg−K 2 (m+M )g+ K 2 . F .sin α ¿ M . K 1 . g ¿
( K 1 + K 2 )( M +m ) g
F¿ ¿
 cos α + K 2 sin α
 α thay ñoåi, Fmin khi (cosα+ K 2 sin α ) ñaït cöïc ñaïi. Ñaët
y=cos α+ K 2 sin α
Ñeå y ñaït cöïc trò: y '=−sin α+ K 2 cos α=0⇒ tg α=K 2
( K 1 + K 2 )( M +m) g
F min= =( K 1 + K 2 )( M +m ) g . cos α
sin 2 α
cos α + 2
cos α
1 1
cos α = 2
=
vôùi √ 1+ tg α √1+ K 22
vaäy tìm ñöôïc:
( K 1 + K 2 )( M +m) g
F min=
√ 1+ K 22 N1
Caùch 2: Choïn heä quy chieáu khoâng quaùn tính gaén vôùi y
vaät M N 2
Tröôùc heát tìm gia toác a2 cuûa vaät M so vôùi ñaát. f 'ms 1 f 'ms 1 F
Töông töï nhö treân ta tìm ñöôïc: x P1
a2 =
F cos α −K 1 mg−K 2 g(m+ M )+ K 2 . F . sin α O f' N '1
M ms 2
Trong heä quy chieáu gaén vôùi vaät M, vaät m coøn chòu taùc duïng P 2cuûa
löïc quaùn tính F qt =−m ⃗
a2 höôùng sang traùi.
⃗
Phöông trình ñoäng löïc hoïc trong heä quy chieáu khoâng quaùn tính:
P1 + ⃗
⃗ N 1 + ⃗F 'ms1 +⃗
Fqt =m.⃗
a12
Chieáu leân truïc Ox:
K1mg – ma2 = ma12
 a12 = K1g – a2
Ñeå vaät M coù theå tröôït khoûi m:
a12 < 0 (so vôùi chieàu döông truïc Ox)
 K1g> a2
F cos α−K 1 mg−K 2 g(m+ M )+ K 2 . F . sin α
K 1 g<
 M
( K + K 2 )(M + m)g
F> 1
 cos α + K 2 sin α
Töông töï nhö treân ta tìm ñöôïc:
( K 1 + K 2 )( M +m) g
F min=
√ 1+ K 22

3. Một xe chở bình nước hình trụ chiều cao H, đáy là hình tròn có đường kính L. Mặt nước
trong bình cách đáy một đoạn h, đột nhiên xe chuyển động trên mặt đường ngang với gia tốc
a không đổi. Xác định gia tốc a để khi xe chuyển động nước không trào ra ngoài.
Giải:
 Xét một phần tử chất lỏng có khối lượng m nằm trên mặt
thoáng. Khi hình dạng chất lỏng ở giới hạn như hình vẽ thì chất
lỏng không bị trào ra ngoài.
Trong hệ quy chiếu gắn với bình, điều kiện cân bằng chất
lỏng là .
F cos  P sin   ma  mg tan 
Chiếu lên mặt thoáng qt
Hh Hh
 a  g tan   g  2g
L/2 L
4. Một quả cầu nhỏ có khối lượng m = 500g được buộc vào 2 sợi dây
không giãn, khối lượng không đáng kể. Hai đầu còn lại buộc vào hai
đầu một thanh thẳng đứng. Cho hệ quay xung quanh trục thẳng đứng a
qua thanh với vận tốc góc . Quả cầu quay trong mặt phẳng nằm
ngang và các sợi dây tạo thành một góc 900( hình vẽ). Chiều dài của
dây trên là a = 30cm, của dây dưới là b = 40cm. Cho gia tốc rơi tự do g 
= 10m/s2. Tính: b
a. Lực căng các sợi dây khi hệ quay với  = 8rad/s.
b. Vận tốc góc  để dây trên bị đứt. Biết rằng dây bị
đứt khi lực căng của nó T = 12,6N.

Giải:Xét trong hệ quy chiếu quay. Điều kiện cân

    
P  Ta  TB  Fqt  0
bằng của vật:
Chiếu lên phương các sợi dây:
 mg cos   Ta  Fqt . cos   0
(1)
 mg cos   Tb  Fqt . cos   0
(2)
ab
Fqt  mr 2  m 2 .
Với : a  b2
2

r a r b
cos    cos   
b a2  b2 a a2  b2
F , cos  , cos  
Thay các giá trị của qt và  = 8rad/s vào (1) và (2)
 Ta
ta được : r 
a ab 2 Fqt
Ta  mg  m 2 2  Tb
a2  b2 a  b2 
= 9,14N
b a b 2
 P
Tb   mg  m 2
a2  b2 a  b2
2
= 0,6N
Khi Ta = 12,6N dây trên sẽ đứt và vận tốc góc  lúc
đó sẽ là
T(a 2  b 2 )  mga a 2  b 2
2   10rad / s
mab 2

5. Một người đi xe đạp lượn tròn trên một sân nằm ngang có bán kính R. Hệ số ma sát chỉ
 r
  0 1   .
phụ thuộc vào khoảng cách r từ tâm của sân theo quy luật  R  Với  0 là một
hằng số (hệ số ma sát ở tâm của sân). Xác định bán kính của đường tròn tâm O mà người đi
xe đạp có thể lượn với vận tốc cực đại? Tính vận tốc đó ?
Giải:
Giả sử người đó đang đi trên quỹ đạo tròn với bán kính r với vận tốc
v. Ta phải xác định vmax và giá trị này đạt được khi r bằng bao nhiêu.
Đối với hệ quy chiếu cố định gắn ở tâm 0 lực tác dụng lên vật là lực
ma sát đóng vai trò lực hướng tâm và từ đó ta có:
 r v2 g
N  0 1   mg  ma ht  m  v 2   0 rg  0 r 2
 R r R
g
a  0 0
Đây là một tam thức bậc hai ẩn r với hệ số R .
b R  0 gR
2 r   Vmax 
Giá trị của v đạt lớn nhất khi: 2a 2 2 . Vậy người đi xe đạp có
 0gR
Vmax 
thể đi với vận tốc lớn nhất bằng 2 trên quỹ đạo có bán kính lớn nhất bằng
R/2.
6. Một vòng dây xích nhỏ có chiều dài L, khối lượng m được đặt lên một mặt hình nón nhẳn
tròn xoay có góc ở đỉnh bằng 2α. Cả hệ thống quay đều với vận tốc góc 0 chung quanh trục
thẳng đứng trùng với trục đối xứng của hình nón. Mặt phẳng của vòng xích nằm ngang. Tìm
sức căng của vòng xích?
Giải: Chọn trục Oxy cố định như hình vẽ.
Xét một đoạn rất nhỏ  của vòng xích,
chắn bởi góc 2β, nó có khối lượng:
m  
m1  sin     1
L và 2r L
Phương
 trình
 định
 luật II Niuton đối với trọng vật m1:
P1  N  T1  T2  m1 a (*); T1  T2  T
N  P1 / sin   2 
Chiếu (*) lên Oy ta được :
Chiếu (*) lên Ox:
2T sin   N cos   m1a ht  m12 r  3
m 2 L 
T  g cot   
2  2 
Thay (1) và (2) vào (3), ta có :