www.byjusexamprep.

com

प्रधानमंत्री कृषि ष ंचाई योजना

प्रधानमंत्री कृषी ससंचाई योजना हे कृषी उत्पादकता सुधारणे आसण दे शातील सं साधनां चा उत्तम वापर सुसनश्चचत करणे हे
राष्ट्रीय ध्ये य आहे .
• ुरुवात: PMKSY ही केंद्र प्रायोसजत योजना आहे (कोअर योजना) 2015 मध्ये सु रू करण्यात आली.
• षनधी : केंद्र-राज्ये 75:25 टक्के असतील. उत्तर-पूवव प्रदे श आसण डोंगराळ राज्यां च्या बाबतीत, ते 90:10 असे ल.
• या प्रकल् पासाठी 2015-16 या आसथवक वषाव साठी 5,300 कोटी रुपयां ची तरतूद करण्यात आली होती आसण पु ढील
पाच वषाां साठी एकूण वाटप सुमारे 50,000 कोटी रुपये अपेसित आहे .

अं मलबजावणी:

• राज्य ससंचन योजना आसण सजल् हा ससंचन योजनेद्वारे सवकेंसद्रत अं मलबजावणी

• कायवक्रमाचे पयववेिण आसण दे खरे ख एक आं तर-मं त्रालयीन राष्ट्रीय सु काणू ससमती (NSC) द्वारे केली जाईल, जी
पंतप्रधानां च्या अध्यितेखाली संबंसधत मंत्रालयातील केंद्रीय मंत्र्ां सह स्थापन केली जाईल.

उषिष्टे :

• िेत्रीय स्तरावर ससंचनामध्ये गुंतवणूकीचे असिसरण करणे

• ससंचनाखालील लागवडीयोग्य िेत्र वाढवणे (हर खेत को पानी)
www.byjusexamprep.com

• पाण्याचा अपव्यय कमी करण्यासाठी शेतातील पाण्याच्या वापराची कायविमता वाढवणे

• ससंचन आसण इतर पाणी बचत तंत्रज्ञानामध्ये अचूक असण्याचा अवलं ब वाढवणे (प्रसत थेंब असधक पीक)

घटक:

1. जलद ष ंचन लाभ काययक्रम (AIBP)

राष्ट्रीय प्रकल् पां सह सतत मोठ्या आसण मध्यम ससं चनाच्या जलद पू तवतेवर लि केंसद्रत करणे .
2. हर खेत को पानी (HKKP)
• सकरकोळ जलप्रणालीद्वारे नवीन जलस्रोतां ची सनसमवती (पृष्ठिाग आसण िूजल दोन्ही)
• पारं पाररक जलस्रोतां ची दु रुस्ती, पुनरव चना आसण पुनरव चना
• चाजव श्रेणीची प्रगती
• सुदृढीकरण आसण प्रसाराचे उत्पादन स्त्रोतां पासून ते शे तापयांतचे आयोजन आसण
• जल मंसदर (गुजरात); खत्री, कुहल (H.P.); झाबो (नागालँ ड); एरी, ओरानीस (टी.एन.); डोंग्स (आसाम); कटास,
बां ध (ओसडशा आसण M.P.), इ. व्यवहायव सठकाणी.
3. प्रषत थेंब अषधक पीक (PDMC)
अचूक पाणी उपयोजन साधने , नसलका सवसहरी आसण खोदले ल् या सवसहरी इत्यादींसह स्त्रोत सनसमवती सक्रयाकलापां ना पूरक
म्हणून सूक्ष्म ससंचन संरचनां चे बां धकाम यां सारख्या सवसवध उपक्रमां द्वारे पाण्याच्या वापराची कायविमता सुधारणे.
4. पाणलोट षवका (WD)
ररज टे ररटरी टर ीटमेंट, सीपे ज लाइन टर ीटमेंट, माती आसण ओलसरपणा संरिण, वॉटर ररसपंग आसण इतर पाणलोट मध्यस्थी.

ू क्ष्म ष ं चन षनधी

नॅशनल बँक फॉर अॅसिकल् चर अँड रुरल डे व्हलपमेंट (नाबाडव ) ने ₹ 5000 कोटींचा सनधी स्थापन केला आहे जो कृषी उत्पादन
आसण शेतकऱयां च्या उत्पन्नाला चालना दे ण्याच्या उद्दे शाने सूक्ष्म ससंचनाला प्रोत्साहन दे ण्यासाठी राज्यां ना सवलतीच्या
व्याजदरावर रक्कम प्रदान करे ल.

PMKSY अं तर्यत कोणत्या योजना एकषत्रत केल् या आहे त?

PMKSY ची संकल् पना चालू योजना उदा.
• जलसं पदा मंत्रालयाचा प्रवे गक ससं चन लाि कायव क्रम (AIBP),
• नदी सवकास आसण गंगा पु नरुज्जीवन (RD&GR),
• िू सम सं साधन सविागाचा (DoLR) एकाश्िक पाणलोट व्यवस्थापन कायव क्रम (IWMP) आसण
• कृषी आसण सहकार सविाग (DAC) चे ऑन-फामव वॉटर मॅनेजमेंट (OFWM).
ूक्ष्म ष ंचन षनधी म्हणजे काय?
• नॅ शनल बँक फॉर अॅ सिकल् चर अँ ड रुरल डे व्हलपमेंट (नाबाडव ) ने ₹ 5000 कोटींचा सनधी स्थापन केला आहे .
• जो कृषी उत्पादन आसण शेतकऱयां च्या उत्पन्नाला चालना दे ण्याच्या उद्दे शाने सू क्ष्म ससंचनाला प्रोत्साहन दे ण्यासाठी
राज्यां ना सवलतीच्या व्याजदरावर रक्कम प्रदान करे ल.