Professional Documents
Culture Documents
1st Part
1st Part
ABOT-TANAW
BALIK-TANAW
WIKA
B. Mayroon tayong iba’t-ibang karanasan sa paggamit ng wika, Ingles man ito o Filipino. May mga gumagamit ng
Filipino para masabing makabayan sila. Ang iba naman gumagamit ng Ingles para magpasikat sa kausap nila.
Ano ang karanasang hindi mo malilimutan sa paggamit ng Wika? Ikuwento ito.
___________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________
GAOD-KAISIPAN
Mayaman ang wika at isa itong malawak na larangan. Hindi nauubos ang mga kaalamang natututuhan at
natutuklasan tungkol sa wika. Maraming pakahulugan ang wika na ibinigay ng mga sumusunod na mga dalubhasa.
Ayon sa Lingguwistang si Henry Gleason, ang WIKA ay masistemang balangkas ng sinasalitang tunog na pinipili
at isinasaayos sa paraang arbitraryo upang magamit ng mga taong kabilang sa isang kultura.
Ayon sa aklat nina Bernales et al. (2002), ang WIKA ay isang proseso ng pagpapadala at pagtanggap ng mensahe
sa pamamagitan ng simbolikong cues na maaaring berbal o di-berbal.
Ayon sa aklat nina Mangahis et al. (2005), ang WIKA ay may mahalagang papel na ginagampanan sa
pakikipagtalastasan. Ito ang midyum na ginagamit sa maayos na paghahatid at pagtanggap ng mensahi na susi sa
pagkakaunawaan.
Ayon sa mga edukador na sina Pamela C. Constantino at Galileo S. Zafra (2000), ang WIKA ay isang kalipunan
ng mga salita at ang pamamaraan ng pagsasama- sama ng mga ito para magkaunawaan o makapag-usap ang isang
grupo ng mga tao.
Ayon kay Bienvenido Lumbera (2007), ang WIKA ay parang hininga. Gumagamit tayo ng wika upang kamtin ang
bawat pangangailangan natin.
Ayon sa lingguwistang si Alfonso O. Santiago (2003), WIKA ang sumasalamin sa mga mithiin, lunggati, pangarap,
damdamin, kaisipan o saloobin, pilosopiya, kaalaman at karunungan, moralidad, paniniwala, at mga kaugalian ng tao
sa lipunan.
Ayon sa Diksyunaryo, ang WIKA ay sistema ng komunikasyon ng mga tao sa pamamagitan ng mga pasulat o
pasalitang simbolo.
Ayon sa UP Diksyunaryong Filipino (2001), ang WIKA ay lawas ng mga salita at sistema ng paggamit ng mga ito
na laganap sa isang sambayanan na may iisang tradisyong pangkultura at pook na tinatahanan.
Sa pangkalahatan, batay sa mga kahulugan ng wika, masasabi na ang wika ay kabuuan ng mga sagisag na binubuo ng
mga tunog na binibigkas o sinasalita at ng mga simbolong isinusulat. Sa pamamagitan ng wika, nagkakaunawaan,
nagkakaugnay, at nagkakaisa ang mga tao. Kasangkapan ang wika upang maipahayag ng tao ang kanyang iniisip,
maibahagi ang kanyang mga karanasan, at maipadama ang kanyang nararamdaman. Ang bawat bansa ay may sariling
wika na nagbibigkis sa damdamin at kaisipan ng mga mamamayan nito. Sa wika nasasalamin ang kultura at
pinagdaanang kasaysayan ng isang bansa.
Ano kaya sa tingin mo ang mangyayari kun magkakaibang wika ang ginagamit ng mga tao sa
pakikipag-usap sa kanilang lugar?
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________________
1. Ito ay isang instrumento sa komunikasyon. Mahihirapang magtagumpay ang komunikasyon kapag walang wikang
ginagamit.
2. Ito ay mahalaga sa pagpapanatili, pagpapayabong, at pagpapalaganap ng kultura ng bawat grupo ng tao.
3. Kapag may wikang ginagamit ang isang bansa, nangangahulugang ito ay malaya at may soberanya. Malaki ang
papel na ginagampanan ng wika bilang tagapagpanatili ng pambansang kamulatan at pagkakakilanlan.
4. Ito ang nagsisilbing tagapag-ingat at tagapagpalaganap ng mga karunungan at kaalaman. Halimbawa, lumaganap
ang Bibliya nang maisalin sa iba’t-ibang wika. Naging instrument ang wika para maunawaan ng daigdig ang
nilalaman ng Bibliya at maipakalat ang Kristiyanismo sa mundo. Ang nobelang Noli Me Tangere at El
Filibusterismo ni Dr. Jose Rizal ay naisalin sa iba’t-ibang wika ng daigdig, gayundin ang mga akda ni F. Sionil
Jose, isang Pilipinong nagsusulat sa wikang Ingles, at ang awit na “Anak” ni Freddie Aguilar.
5. Mahalaga ang wika bilang Lingua Franca o bilang tulay para magkausap at magkaunawaan ang iba’t-ibang grupo
ng taong may kanya-kaniyang wikang ginagamit.
1. Ang wika ay may masistemang balangkas. Binubuo ng mga makabuluhang tunog o ponema ang wika na
nakalilikha ng mga yunit ng salita na kapag pinagsama-sama sa isang maayos at makabuluhang pagkakasunod-
sunod ay nakabubuo ng mga parirala, pangungusap at talata.
2. Ang wika ay arbitraryo. Pinagkakasunduan ang anomang wikang gagamitin ng mga grupo ng tao para sa kanilang
pang araw-araw na pamumuhay.
3. Ginagamit ang wika ng pangkat ng mga taong kabilang sa isang kultura. Ang kultura ang nagpapayaman sa
wika samantalang ang wika naman ang nagbibigay ngalan o salita sa lahat ng mga gawaing nakapaloob sa kultura.
Kasama rin sa mga katangian ng wika ang pagiging buhay o dinamiko nito. Ibig sabihin, sumasabay sa pagbabago
ng panahon ang wika at Malaya itong tumatanggap ng mga pagbabago upang patuloy na yumaman at yumabong.
Namamatay ang wika kapag hindi nakasabay sa pagbabago ng panahon o kapag hindi tumanggap ng mga
pagbabago. Nagbabago ang anyo, gamit at kahulugan ng mga salita ayon sa takbo ng panahon at sa mga taong
gumagamit nito. Dahil nagbabago ang wika, may mga salitang namamatay o hindi na ginagamit sa paglipas ng
panahon, at may nadaragdag o naisisilang namang mga bagong salita sa bokabularyo.
1. Ang pelikulang pinagbidahan ni Coco Martin ang siyang tumabo sa sinehan noong nakaraang MMFF.
Kahulugan:____________________________________________________________________
2. Ang mga manggagawa ay dumaing sa baba ng sahod na kanilang natatanggap.
Kahulugan:_____________________________________________________________________
3. Upang maging matagumpay, kailangan lang natin sumabay sa agos ng buhay.
Kahulugan:_____________________________________________________________________
4. Si Ana ay mahilig magsuot ng mga sayal lalo na kung aalis ng bahay.
Kahulugan:_____________________________________________________________________
5. Upang makabawas gastusin sa kanyang magulang, bumukod na ng bahay sina Mario at Maria.
Kahulugan:_____________________________________________________________________
Ayon sa mga lingguwista, may mahigit 5,000 wika na sinasalita sa buong mundo. Ang Pilipinas ay isa sa mga
bansang biniyayaan ng maraming wika: di kukulangin sa 180 ang wikang sinasalita sa Pilipinas.
HETEROGENOUS HOMOGENOUS
WIKA
DIYALEKTO
BERNAKULAR
A. Gamit ang iyong sariling wika (Bikol), Ano ang masasabi mo sa larawang ito?
__________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________
B. Magbigay ng Limang (5) Bikol na Salita na magkaiba ang tawag sa magkaibang lugar.
Halimbawa:
Bikol na Salita: ITLOG
Bikol Naga: Sogok
Bikol Legazpi: Bunay
1. Salita:___________________
:___________________
:___________________
2. Salita:___________________
:___________________
:___________________
3. Salita:___________________
:___________________
:___________________
4. Salita:___________________
:___________________
:___________________
5. Salita:___________________
:___________________
:___________________
Ang BILINGGUWALISMO ay tumutukoy
Sa dalawang wika. Ito ay tumutukoy kun saan ang
isang tao ay nakakapagsalita ng dalawang wika nang
may pantay na kahusayan.Nangangahulugan ito ng
kakayahang paggamit ng Ingles at Filipino.
GAWAIN:
GAWAIN:
Sa iyong opinyon, alin ang mas dapat bigyang pansin ng mga Pilipino, ang pag-aaral ng
Wikang Tagalog o ang pag-aaral ng Wikang Ingles? Bakit?
Ang Wikang Pambansa
Ang kanyang mga magulang ay sina Lucio Quezon, isang guro mula sa Paco, Manila at retired Sergeant
of the Spanish Civil Guard. Habang ang kanyang ina na si María Dolores Molina ay isa namang guro sa
kanilang bayan. Nagsilbi bilang presidente ng Commonwealth of the Philippines mula 1935 hanggang
1944 si Quezon. Edad 9 nang dalhin si Quezon sa Maynila para mag-aral hanggang sa siya ay sumapit na
sa kolehiyo. Sumuporta siya sa mga Espanyol laban sa mga nasyonalistang Pilipino ngunit noong 1899 ay
umanib siya kay General Aguinaldo sa guerrilla war laban sa mga Amerikano. Taong 1906 nang mahalal
bilang gobernador ng Tayabas si Quezon matapos itong magsilbing prosecutor sa Mindoro.
Taong 1907 naman nang maitalaga siya bilang majority floor leader at chairman of the committee on
appropriations sa kauna-unahang Philippine Assembly na kinalaunan ay tinawag na House of
Representatives.
1916 nang bumalik si Quezon sa Maynila at nahalal bilang senador at kinalaunan ay naging Senate
President kung saan siya nagsilbi ng 19 taon hanggang 1935.
Taong 1922 nang maging lider ng Nacionalista Party si Quezon.
Taong 1935 nang mahalal bilang presidente si Quezon sa kauna-unahang national presidential election sa
ilalim ng Nacionalista Party. Nakakuha ito ng boto na halos 68% laban sa mga katunggali na sina Emilio
Aguinaldo at Gregorio Aglipay.
Pumanaw ito noong August 1, 1944 sa sakit na tuberculosis sa Saranac Lake, New York.
Siya ay inilibing sa Arlington National Cemetery sa Estados Unidos.
Kalaunan ay muling inilibing sa Sementeryong Norte sa Maynila noong July 17, 1946 bago inilipat sa
Quezon Memorial Circle noong August 19, 1979.
Ipaliwanag:
Ayon kay Dr. Jose Rizal, “Ang hindi marunong magmahal sa sariling wika ay higit pa sa
hayop at malansang isda.”
_____________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
LAYAG-DIWA
1. Bukod sa nabanggit sa itaas, Sa iyong palagay, sa ano-ano pang gawain at sitwasyon dapat
gamitin ang Filipino bilang opisyal na wika? Sa ano-anong Gawain naman dapat gamitin ang
Ingles bilang opisyal na wika?
2. Sa hindi lalampas sa sampung (10) pangungusap, ipaliwanag ang mga nakatalang katangian
ng wika. Patibayin ang paliwanag sa pamamagitan ng pagbibigay ng halimbawa gamit ang
mga sitwasyong pangkomunikasyon sa mga napapanood na mga programa sa telebisyon.
BALIK-TANAW
Dugtungan tayo: Dugtungan ang bawat pahayag sa loob ng kahon para mabuo ang diwa. Sikaping gamitin ang
alinman sa salitang “Tagalog”, “Pilipino”, at “Filipino” sa pahayag na idurugtong.
2. Pinoy ako…
4. Sa aming bayan…
GAOD-KAISIPAN
Sa loob ng mahabang panahon ng pananakop ng Espanya, ESPANYOL ang opisyal na wika at ito rin ang
wikang panturo.
Nang sakupin ng mga Amerikano ang Pilipinas, sa simula ay dalawang wika ang ginamit ng mga bagong
mananakop sa mga kautusan at proklamasyon, INGLES at ESPANYOL. Sa kalaunan, napalitan ng Ingles ang
Espanyol bilang wikang opisyal. Dumami na ang natutong magbasa at magsulat sa wikang Ingles dahil ito ang
naging tanging wikang panturo batay sa rekomendasyon ng Komisyong Schurman noong Marso 4, 1899. Marami
ring Pilipino ang naknabang sa programang iskolarsip na ipinadala sa Amerika at umuwing taglay ang kaalaman
sa wikang Ingles. Noong 1935, halos lahat ng kautusan, proklamasyon, at mga batas ay nasa wikang Ingles na.
Ngunit sa simula pa lamang ng pakikibaka para sa kalayaan, ginamit na ng mga Katipunero ang wikang
Tagalog sa mga opisyal na kasulatan . Sa Konstitusyong Probisyonal ng Biak- Na- Bato noong 1897,
itinadhanang Tagalog ang opisyal na wika. Sa konstitusyon ng Malolos (Enero 21, 1899), itinadhanang
pansamantalang gamitin ang Espanyol bilang opisyal na wika bagamat noon pa ay nakita na n g mga bumuo ng
konstitusyong ito ang maaaring maging papel ng Ingles sa bansa.
Gaya ng nakasaad sa resolusyon ng Surian ng Wikang Pambansa (SWP), TAGALOG ang tumutugon, sa lahat ng
pangunahing kailangan ng batas 184. Lumitaw sa pag-aaral ng SWP na Tagalog ang wikang pinakamaunlad sa
estruktura, mekanismo, at panitikan, at ito rin ang wikang ginagamit ng nakararaming mamamayan. Isa sa
nakapagpayaman ng panulaang Tagalog ay ang makatang si Fransisco “Balagtas” Baltazar, ang itinuturing na
“Ama ng Panulaang Tagalog”, na kinilala dahil sa kaniyang Florante at Laura bukod sa iba pa niyang mga
sinulat.
FRANCISCO BALTAZAR
“AMA NG PANULAANG TAGALOG”
Bago pinagtibay ang batas Komonwelt Blg. 184 noong Nobyembre 13, 1936, si Pangulong Quezon ay pinadalhan
ni Norberto Romualdez, Tagapangulo ng Komite sa Pambansang Wika ng Uanng Pambansang Asemblea, ng
Memorandum Sobre le Lengua Nacional, na nagsasaad na sa lahat ng katutubong wika, ang TAGALOG ang may
pinakamaunlad na katangiang panloob: estruktura, mekanismo, at panitikan, at bukas sa pagpapayaman at
pagdaragdag ng bokabularyo. Ito rin ang pinakakatanggap-tanggap sa nakararaming mamamayan; ginagamit na ito
ng marami kaya’t di na magiging suliranin ang adapsiyon nito bilang pambansang wika ng Pilipinas.
Gayunman, hindi idineklara ang Tagalog na pambansang wika, kundi “base sa Tagalog” ang pambansang wika. Sa
kanyang pananalita noong Disyembre 30, 1937, iprinoklama ni Pangulong Manuel L. Quezon ang pagpapatibay sa
adapsiyon ng Tagalog bilang basehan ng pambansang wika ng Pilipinias at idinagdag, “and hereby declare and
proclaim the national language so based on the Tagalog dialect, as the national language of the Philippines”.
Sinabi rin ni Pangulong Quezon na sa loob ng mahigit tatlong daang taon ng pananakop ng Espanya, ESPANYOL
ang opisyal na wika ngunit hindi ito kailanman naging wika ng mga mamamayan. Mahigit nang isang henerasyon
mula nang manakop ang mga Amerikano at naging INGLES ang opisyal na wika at wikang panturo. Ngunit ang
Ingles ay hindi nagingpangkalahatang wika ng mga mamamayan.
Ayon kay Pamela Constantino, dalawang (2) konsiderasyon ang nagging batayan sa pagpili sa Tagalog:
SENTIMENTALISMO o paghahanap ng pambansang identidad; at INSTRUMENTAL o funsiyonal o batay sa
gamit ng wika sa lipunan. Ang isang katutubong wika, hindi wikang dayuhan, ang makapagpapahayag ng
kaakuhan ng mga Pilipino. Tungkol naman sa Instrumental na dahilan, idinagdag ni Constantino ang dalawang (2)
pangunahing isyu: a.) pagbubuo at pagpapadali ng komunikasyon (internal at external) na tutulong para mas
epektibo at pantay na matamo ang pangangailangan at interes ng populasyon; at (b) paniniguro na ang iba’t-ibang
wika ay magkakaroon ng pantay na oportunidad na makilahok sa sistema.
Nagpunyagi si Pangulong Manuel L.Quezon na magkaroon ng isang wikang Pambansa batay sa isang katutubong
wika. Binanggit niya sa isang talumpati na mahirap na sa isang pangulo ang maging banyaga sa sariling bayang
pinagmulan kaya kailangang magkaroon ng wikang pambansang magbubuklod sa mga mamamayan.
Tandaan na iba ang wikang opisyal sa pambansang wika. Noong 1987 lamang ginawang Pambansang wika ang
Filipino. Bago ito, ang pambansang wika ay walang pangalan, sinabi lamang sa Konstitusyon ng 1935 na ang
pambansang wika ay batay sa Tagalog. Sa Konstitusyon ng 1973, sinabi naman na ang kongreso ay magsasagawa
ng mga hakbang upang makabuo ng pambansang wika na tatawaging FILIPINO. Ngunit hindi opisyal na ginamit
ang salitang Filipino bilang pambansang wika.
Ayon sa Seksyon 6, Artikulo XIV ng Konstitusyon ng 1987, ang Wikang Filipino ay:
a. Ang Wikang Pambansa ng Pilipinas;
b. Dapat payabungin at payamanin pa salig sa umiiral na mga wika ng Pilipinas at sa iba pang wika; at
c. Dapat magsagawa ng mga hakbangin ang pamahalaan upang ibunsod at puspusang itaguyod ang paggamit ng
Filipino
MGA MAHAHALAGANG YUGTO SA KASAYSAYAN NG WIKANG PAMBANSA
PANAHON NG MGA KASTILA- Ipinagamit ang wikang katutubo. Hindi ipinagamit ang wikang
Espanyol, sa halip, ang mga Kastilang mananakop ang nag-aral ng wika ng mga katutubo.
PANAHON NG MGA AMERIKANO- Malayang ipinagamit ang wikang Ingles. Itinuro ang Ingles sa mga
paaralan at ginamit ang Ingles bilang wika ng pagtuturo. Maraming Pilipino ang natuto at nagsalita sa wikang
Ingles.
LAYAG-DIWA
A. Isulat ang mga dahilan sa pagpili sa Tagalog bilang batayan ng Wikang Pambansa ayon sa iyong binasa.
B. Ano ang opinyon mo sa naging pagpili sa Tagalog bilang batayan ng wikang pambansa? Makatuwiran ba
para sa iyo ang naging proseso sa pagpili? Bakit?
C. Kung bibigyan ka ng pagkakataong umakda ng isang Batas Pangwika, Ano ito? Ano sa palagay mo ang
magiging ambag sa wika ng iyong batas na iaakda?
ARALIN 3: REGISTER BILANG VARAYTI NG WIKA
ABOT-TANAW
BALIK-TANAW
A. Basahin ang mga salitang nakatala sa loob ng kahon. Tiyak na pamilyar sa iyo ang mga salitang ito dahil
ginagamit mo ang mga ito kapag nagkokompyuter ka. May mga salita sa loob ng kahon na ginagamit mo rin
kapag wala ka sa harap ng kompyuter at may mga salita na ginagamit mo sa pagkokompyuter lamang.
B. Ang mga salitang hindi lamang pangkompyuter, saang gawain/larangan mo pa ito ginagamit?
GAOD-KAISIPAN
REGISTER ang tawag sa mga salita o termino na maaaring magkaroon ng iba’t-ibang kahulugan ayon sa larangan
o disiplinang pinaggamitan nito. Mapapansin na kapag ginamit sa ibang larangan ang mga terminong ito, naiiba na
ang taglay na kahulugan ng mga ito.
Halimbawa:
Ang SPIN sa Washing Machine ay nangangahulugan ng mabilis na pag-ikot ng makina upang mapiga o
matanggal ang tubig sa mga damit. Samantala sa paggawa ng sinulid, ang SPIN ay nangangahulugang
paghahabi ng hibla o fiber upang maging sinulid.
Ang TEXT sa Cellphone ay tumutukoy sa ipinadalang mensahe patungo sa iba pang cellphone. Samantala,
sa Literatura, ang TEXT ay tumutukoy sa anumang nakasulat na akda gaya ng tula, sanaysay, at kwento.
Ang salitang KAPITAL na may kahulugang puhunan sa larangan ng pagnenegosyo at may kahulugang
punong-lungsod o kabisera sa larangan ng heograpiya.
Hindi lamang ginagamit ang register sa isang particular o tiyak na larangan kundi
sa iba’t-ibang larangan o disiplina rin. Espesyal na katangian ng mga register ang
pagbabago ng kahulugang taglay kapag ginamit na sa iba’t-ibang disiplina o
larangan. Dahil iba-iba ang register ng wika ng bawat propesyon at nababago ang
kahulugang taglay ng register kapag naiba ang larangang pinagagamitan nito,
itinuturing ang register bilang isang salik sa varayti ng wika.
Isang tiyak na halimbawa ng register ng wika ang magkakaibang tawag sa binibigyan ng serbisyo ng bawat
propesyon o larangan.
GAWAIN: Ibigay kung saang larangan pwede pa magamit ang salitang may salungguhit at ibigay ang kahulugan
nito.
MOUSE
LARANGAN KAHULUGAN
BATO
LARANGAN KAHULUGAN
BUWAYA
LARANGAN KAHULUGAN
LAYAG-DIWA
PELIKULA
EDUKASYON
2. DRESSING- Sa medisina, ito ay paglilinis ng sugat o pagpapalit ng benda o takip ng sugat upang maiwasan ang
impeksiyon o paglala nito.
AGRIKULTURA
FASHION
PAGLULUTO
SAYAW AT AWIT
PAGLULUTO
PAMAMAHAYAG
BATAS TRAPIKO
MEDISINA
B. Basahin ang mga sumusunod na mga termino. Pagsama-samahin ang mga ito ayon sa larangang kinabibilangan.
Isulat ang kanilang larangan.
LARANGAN: LARANGAN:
1. 1.
2. 2.
3. 3.
4. 4.
LARANGAN: LARANGAN:
1. 1.
2. 2.
3. 3.
4. 4.