Doon tayo!

Bilang ng Modyul: 3 Modyul 3: Repleksiyon ng Kasalukuyan… Tungo sa Kinabukasan Bilang ng Sesyon: 7 linggo
Paalala:
Ang Gabay ng Guro na ito ay magsisilbing gabay ng mga guro sa pagtuturo ng Filipino sa Baitang 8. Naglalaman ito ng kumpletong mga
mungkahing gawain para sa bawat aralin at estratehiya na maaring gamitin ng mga guro sa kanilang pagtuturo. Ang bawat gawain sa isang aralin ay nakabatay
sa limang araw na panturo sa loob ng 50 minuto bawat sesyon. Iminumungkahi na higit na pagyamanin ng mga guro ang mga mungkahing gawain at
estratehiya na nakapaloob dito batay sa interes at kakayahan ng mga mag-aaral upang sa gayo’y higit nilang maunawaan ang bawat aralin at gawain sa Modyul
3.

Modyul Para sa Sariling Pagkatuto Gabay sa Pagtuturo ng Modyul

I.Panimula at Mga Pokus na Tanong

Pamantayang Pangnilalaman sa
Pagtatapos ng Modyul 3:
Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-
unawa sa estilo, mekanismo,
pamamaraang tekniko, at mga kaalamang
teknikal ng mga panitikang popular.
Pokus na Tanong para sa Modyul
3: Paano naiiba ang tradisyunal na uri ng
panitikan sa panitikang popular?
Bakit nagkaroon ng transpormasyon
mula sa tradisyonal na panitikang
Pilipino tungo sa panitikang popular?
Paano nakatutulong ang mga panitikang
popular sa pagpapaigiting ng kamalayang
panlipunan?
Pamantayan sa Pagganap sa Ang mga mag-aaral ay inaaasahang matututo ng ilang mga
pagtatapos ng Modyul 3:
pamamaraan sa pagbuo ng mga panitikang popular sa
Ang mag-aaral ay nakikibahagi sa pagbuo
ng kampanya tungo sa kamalayang pamamagitan ng mga gawain sa modyul na ito (nakasaad sa
panlipunan (social awareness
pamantayang pangnilalaman) na kanilang magagamit sa
campaign) sa pamamagitan ng alinmang
midyum ng multimedia. pagbuo ng isang produkto sa katapusan ng kanilang pag-aaral
(nakasaad sa pamantayan sa pagganap)
Mahalagang Konsepto para sa
Modyul 3:
Ang tradisyunal na panitikang Pilipino ay Ang mga mahahalagang konseptong nakatala ay ang
salalayan ng buhay, at ang panitikang
popular ay pamamaraan ng pamumuhay.
konseptong nais maikintal sa isipan ng mga mag-aaral sa
pagtatapos ng aralin. Ito ang inaasahang magiging sentro ng lahat
Bunsod ng pagpapalitang kultural, ng gawain sa modyul.
kapangyarihan ng teknolohiya, at
pangangailangan ng pamayanang global,
nagkaroon ng transpormasyon ang
panitikang Pilipino mula tradisyonal tungo
sa pagiging popular Ang mga mahahalagang tanong ay naglalahad ng mga
kaisipang inaasahang masasagot sa pagsasakatuparan ng mga
gawain sa modyul na ito.
II. Ang Mga Aralin at Ang Saklaw
Nito Mga Aralin sa Yunit Ang mga araling nakatala ang magiging saklaw ng mga
Aralin 3.1: Kontemporaryong Panitikan Tungo sa Kultura at Panitikang
magiging pagtalakay at mga gawain sa modyul na ito. Ang
Popular bawat aralin ay nakatuon sa iba’t ibang aspekto ng kulturang
popular (kontemporaryong babasahin, broadcast media at
a. Panitikan: Popular na Babasahin
dokumentaryong pampelikula). Bawat paksang nabanggit ay
 Pahayagan (Tabloid) may kaakibat na aralin sa wika na makatutulong sa lalong
 Komiks pagsusuri at pag-unawa sa mga ito.
 Magasin
 Kontemporaryong Dagli

b. Wika: Antas ng Wika

 Pormal
 Di-pormal
 Popular (Balbal)

Aralin 3.2: Broadcast Media: Mekanismo ng Pagbabago at Pag-unlad ng

Kulturang Pilipino

. a. Panitikan: Opinyon at Talakayang Panradyo

b. Wika: Konsepto ng Pananaw

a. Panitikan: Dokumentaryong Pantelebisyon

b. Wika: Mga Konseptong May Kaugnayang Lohikal

Aralin 3.3: Dokumentaryong Pampelikula: Midyum sa Pagbabagong

Panlipunan

a. Panitikan: Manoro (Ang Guro) sa Direksiyon ni

Brillante Mendoza
b. Wika: Komunikatibong Gamit ng mga Pahayag

Sa pagtatapos ng bawat aralin, ikaw ay inaasahang:

Aralin 1: Makapagbabahagi ng mga babasahing popular na sumasalamin sa

kultura at tradisyon sa kasalukuyang panahon.
 Aralin 2: Makalilikha ng isang akdang naglalahad ng sariling pananaw batay
sa pamantayan ng isang mapanagutang mamamahayag.

Aralin 3: Makapagpapamalas ng pag-unawa sa estilo, mekanismo at

kaalamang teknikal ng isang dokumentaryong pampelikula bilang
midyum sa pagbabagong panlipunan.

III. Mga Inaasahang Kasanayan:

Ang mga kasanayang nakatala ay ang mga kasanayang
inaasahang malilinang sa mga mag-aaral sa pagsasakatuparan ng
mga gawain sa modyul na ito.
MODYUL Mga Kasanayang Pampagkatuto
3
Pakikinig

Naililipat sa isang grapikong organayser ang mga impormasyong

napakinggan (transkoding)
 dayagram
 grap
 grid

Nailalahad ang sariling pamamaraan sa napakinggang pahayag,

mensahe at teksto

Napauunlad ang kasanayan sa mapanuring pakikinig/panonood

 Napag-iiba ang katotohanan sa mga hinuha, opinion at

personal na interpretasyon ng nagsasalita at nakikinig

 Napag-iiba ang katotohahan (facts) sa mga hinuha (inferences),

opinyon at personal na interpretasyon ng nagsasalita at ng nakikinig
/nanonood

 Nailalahad ang mga pagkiling (biases, prejudices) at sariling

interes ng nagsasalita
  Naisasaayos ang mga ideya o impormasyon mula sa teksto o
diskursong napakinggan/napanood

 Nailalahad sa sariling pamamaraan ang mga napakinggang

pahayag, mensahe at teksto

Pagsasalita

Nailalahad nang maayos at mabisa ang mga nalikom na datos sa

pananaliksik

Nailalahad nang maayos ang pansariling pananaw, opinyon at

saloobin

Nakapagpapahayag nang wasto ng mga pag-aalinlangan/ pag-

aatubili o pasubali

Pag-unawa sa Binasa

Nakikilala ang tono ng teksto sa tulong ng mga tiyak na bahagi nito

Naihahambing ang teksto sa iba pang uri ng teksto batay sa:

 paksa
 layon
 tono
 pananaw
 paraan ng pagkakasulat
 pagbubuo ng salita
 pagbubuo ng pangungusap
 pagtatalata

Nakagagawa ng mga gawaing magpapatunay sa mapanuring

pagbasa ng teksto gaya ng sumusunod:

 Nakabubuo ng balangkas ng binasang teksto

 Nakabubuo ng sintesis ng mga kaisipan o ideyang

nakapaloob
sa teksto
  Nakapagbibigay ng impresiyon sa teksto kaugnay ng
- paksa
- tono
- layon
- estilo at
- gamit ng mga salita

Naiuugnay ang mga kaisipang nakapaloob sa akda batay sa mga

nangyayari sa:
 sarili
 pamilya
 pamayanan
 lipunan
 daigdig

Nakapagbibigay ng sariling kuru-kuro at mungkahi tungkol sa alinman

sa mga paksa gaya ng sumusunod:
- HIV and Drug Prevention
- Peace Education
- Karapatang Pambata at Kanilang Responsibilidad
- Kaligtasan ng Tao, Batas Trapiko at mga Pilipino

Napauunlad ang kakayahang umunawa sa binasang teksto sa

pamamagitan ng pagkilala sa:

 Naiisa-isa ang mga positibo at negatibong pahayag

 Napagsasama-sama ang mga magkakasalungat na ideya

 Nakikilala ang tono ng teksto sa tulong ng mga tiyak na

bahagi nito

Nakagagawa ng mga gawaing magpapatunay sa mapanuring

pagbasa sa teksto

 Nakapagbibigay ng impresiyon sa teksto kaugnay ng:

- paksa/tema
- layon
- gamit ng mga salita
Pagsulat

Nagagamit ang iba’t ibang estratehiya sa pangangalap ng ideya sa

pagsulat tulad ng panayam, brainstorming, pananaliksik
at panonood

 Nakapagsasagawa ng rebisyon kung kinakailangan

 Nakapagtatala ng mahahalagang impormasyon

 Naisasaalang-alang ang mga kailanganin sa pagsulat ng isang

dokumentaryong panradyo

 Nakapipili ng isang napapanahong paksa

 Nakapagtatala ng mga kinakailangang impormasyon

 Nakabubuo ng maayos na balangkas

 Naibabanggit nang wasto ang may-akda, personalidad,

organisasyong nagbibigay-kredibilidad sa mga kaisipang
ipinapahayag

 Nagagamit ang mga ekspresiyong nagpapakilala ng konsepto ng

pananaw

 Nagagamit ang mga ekspresiyong nagpapakilala ng

kaugnayang lohikal

Tatas

Nagpapakita ng kaalaman sa pagkakaiba ng pormal at impormal na

Filipino pasalita man o pasulat

Nagagamit ang gramatika/retorika at bokabularyong Filipino sa

pakikipagkomunikasyon, pasalita man o pasulat

Nasusuri ang mahalagang detalye ng napakinggang impormasyon

Napagtitimbang-timbang kung ang napakinggan ay may kabuluhan at
kredibilidad

Nakikipagkomunikasyon gamit ang wikang Filipino batay sa hinihingi ng

pagkakataon/sitwasyon

Pakikitungo sa Wika at Panitikan

Naiuugnay sa pang-araw-araw na pamumuhay ang mga natutuhan sa pag-

aaral ng wika at panitikan

Hinaharap ang mga pang-araw-araw na gawain sa klase na may

kasiyahan at kasiglahan

Masigasig na tumutugon sa mga oportunidad sa ibayong pag-aaral ng

wika at panitikan

Nagagamit sa angkop na sitwasyon at pangangailangan ang mga natutuhan

sa pag-aaral ng wika at panitikan

Estratehiya sa Pag-aaral/Pananaliksik

Naipamamalas ang kakayahang maisaayos ang mga impormasyon at

talang nalikom mula sa iba’t ibang lawak ng pag-
aaral/pananaliksik

 Nailalahad nang maayos at mabisa ang mga nalikom na datos sa

pananaliksik

 Nalilikom ang mga impormasyon sa tulong ng mga sanggunian

sa aklatan/Internet

Nalilikom ang mga kakailanganing impormasyon mula sa iba’t ibang

pinagkukunang sanggunian

Nailalahas nang maayos ang mga nalikom na impormasyon sa

isinagawang pananaliksik
 Panonood

Nagpapamalas ng kakayahang suriin ang teksto o diskursong

Napanood

 Nakabubuo ng sariling pananaw tungkol sa isang

napapanahong isyu na may kaugnayan sa napanood

IV. Konseptuwal na Balangkas ng Modyul 3

Makikita sa konseptwal na balangkas ang magiging tuon
REPLEKSIYON NG KASALUKUYAN… TUNGO SA KINABUKASAN ng pagtalakay sa kabuuan ng modyul.
Aralin 3.1 Kontemporaryong Panitikan Tungo sa
Kultura at Panitikang Popular
a. Panitikan: Popular na mga Babasahin
 Pahayagan(tabloid)
 Komiks
 Magasin
 Kontemporaryong Dagli
b. Wika: Antas ng Wika
 Pormal
 Di-Pormal
 Popular (balbal)

Aralin 3.2 Broadcast Media: Mekanismo ng

Pagbabago at Pag-unlad ng Kulturang Pilipino
a. Panitikan: Komentaryong Panradyo
Dokumentaryong Pantelebisyon
b. Wika: Konsepto ng Pananaw/Kaugnayang
Lohikal

Aralin 3.3 Dokumentaryong Pampelikula: Midyum

sa Pagbabagong Panlipunan

a. Panitikan: Manoro (Ang Guro) sa Direksiyon ni

Brillante Mendoza
b. Wika: Komunikatibong Gamit ng mga
Pahayag
V. Paunang Pagsusulit (Kalakip 3.1) Ipasagot ang dalawampung aytem (20) na Paunang
Pagsusulit. Ipaliwanag ang panuto. Makabubuting magsagawa ng
item analysis pagkatapos na maiwasto ang sagutang papel upang
mataya kung aling kasanayan ang lilinangin sa mga mag-aaral.

SUSI SA PAGWAWASTO PARA SA

PANIMULANG PAGTATAYA

1. A 6. A 11. D 16. C
2. C 7. B 12. B 17. B
3. C 8. C 13. C 18. B
4. C 9. A 14. B 19. B
5. D 10. A 15. B 20. A

VI. Yugto ng Pagkatuto

ALAMIN:
Handa ka na bang tumuklas ng mga bagong kaalaman? Kung gayon, simulan na natin
ang iyong pag-aaral tungkol sa mga panitikang popular. Naisip mo na ba kung paano naiba ang
mga panitikan sa kasalukuyan sa mga tradisyunal na uri ng panitikan na iyong natalakay sa mga
naunang aralin? Bakit nga ba nagkaroon ng transpormasyon mula sa tradisyunal na panitikang
Pilipino tungo sa panitikang popular? Bakit kailangang basahin at pag-aralan ang mga panitikang
popular?
GAWAIN 1: Bugtungan, Dugtungan!
Alam mo ba ang iba’t ibang uri ng panitikan na maituturing nating bahagi ng
anitikang popular? Batid mo rin ba ang iba’t ibang midyum na ginagamit upang
Maaaring hayaang maglahad ang mga mag-aaral na
kanilang mga opinyon kaugnay ng mga pagbabago sa larangan ng
panitikan sa ating bansa. Maaaring paghambingin ang kalagayan
ng panitikan noon at sa kasalukuyan. Tanggapin lamang ang
kanilang mga magiging sagot. Hayaang matuklasan nila ang
kasagutan sa mga katanungan sa pag-usad ng pagtalakay.
Layon ng gawaing ito na mataya ang dating kaalaman ng
mga mag-aaral tungkol sa nilalaman ng Modyul 3. Ipasagot ang
bahaging ito sagutang papel. Gayahin ang format. Maaaring
gawing paligsahan sa klase ang pagsagot sa mga bugtong.
maipahatid ang mga ito sa higit na nakararaming mamamayan? Tukuyin mo ang
nilalarawan ng mga bugtong sa ibaba. Pagkatapos, isulat mo ang mga titik ng yong sagot
sa mga kahon upang mabuo ang crossword puzzle. SUSI SA PAGWAWASTO PARA SA GAWAIN 1

1. Pelikula
Mga Bugtong: 2. Komiks
3. Telebisyon
1 – Pinipilahan ng mga manonood, sa
2 4 5 4. Internet
pinilakang tabing ito’y itinatampok!
2 – Kahong puno ng makukulay na 5. Radyo
larawan at usapan ng mga tauhan. Tunay
6. Tabloid
na kinagigiliwan ng kabataan!
6 T 3 – Kuwadradong elektronikong 7. Magasin
M D
kagamitan.Tampok ay iba’t ibang
3 L palabas na kinaaaliwan!
4 – Sa isang click lang mundong
1P ito’y mapapasok na para mag-Fb,
Twitter o magsaliksik pa.
B 5 – Musika’t balita ay napapakinggan
na. Sa isang galaw lamang ng pihitan,
may FM at AM pa!
T 6 – Maliit na dyaryong inilalako sa
daan; balita, tsismis at iba pa ang
7 G laman.
7 – Pabalat nito’y may larawan pa ng
sikat na artista. Nilalama’y mga
artikulong tumatalakay sa iba’t ibang
paksa.

Kung nakuha mo nang tama ang lahat ng aytem, binabati kita dahil may ideya ka
na sa iba’t ibang uri ng panitikang popular! Kung hindi naman, huwag kang mag-aalala
dahil tutulungan ka ng modyul na ito upang maitama ang iyong mga maling akala.
 Alam mo ba na... Matapos masagutan ang crossword puzzle, hayaan
Mayroong iba’t ibang midyum na ginagamit sa paghahatid ng ang mga mag-aaral na magbahagi ng kanilang mga
impormasyon, balita at iba’t ibang palabas na maaaring napakikinggan o nalalaman Maaaring
kaugnayngmganaitalang kasagutan.
napanonood ng mamamayan lalo na ng kabataan sa kasalukuyan? Ang ilan tanungin kungsila ba ayisa sa mga
sa mga ito ay ang tabloid, komiks, magasin, internet, radyo at
tumatangkilik ng mga ito at kung bakit ang mga ito ay
telebisyon. Ang mga ito ay maituturing nating kumakatawan sa popular sa kasalukuyan.
kulturang popular ng mga Pilipino sa ngayon.

GAWAIN 2: Alin, Alin ang PAGKAKAIBA?

Maaaring isagawa ang gawaing ito nang papangkat.
Hayaang suriin ng mga mag-aaral ang tradisyunal at popular na
Napansin mo ba ang pagkakatulad ng mga katangian ng mga nabanggit na
uri ng panitikan sa iba’t ibang mga aspektong nabanggit (paksa,
panitikang popular sa Gawain 1? Naisip mo ba ang pagkakaiba ng mga ito sa mga
wika at paraan o midyum). Maaari rin silang magtanghal o
tradisyunal na panitikan? Subukin naman nating isa-isahin ang mga katangian ng magbahagi ng ilang mga halimbawa ng panitikan noon at sa
panitikang popular at tradisyunal sa tulong ng gawain sa ibaba. Isulat mo sa kahon ang kasalukuyan.
mga katangian na sa iyong palagay ay taglay ng panitikang popular at tradisyunal na
panitikan. Bigyan mo ng pansin ang paksang kadalasang tinatalakay sa mga ito, wikang
ginagamit at midyum na ginagamit sa paghahatid nito sa mamamayan.

Tradisyunal na Panitikang
Panitikan Popular
Paksang Tinatalakay

Wikang Ginagamit

Paraan/Midyum sa
Paghahatid
PAUNLARIN:

Sa bahaging ito ng modyul ay bibigyan natin ng pansin ang iba’t ibang uri ng
panitikang popular at ang iba’t ibang midyum na ginagamit sa pagpapalaganap nito. Sa
pamamagitan ng mga gawain na nakahanay sa mga aralin, matutuklasan natin ang
kahalagahan ng pag-aaral ng mga panitikang popular at ang papel na ginagampanan
ng mga ito sa kamalayang panlipunan ng mamamayan ng isang bansa.

Sa tulong ng mga araling pangwika, pagtalakay sa iba’t ibang pamamaraan sa

pagbuo panitikang popular, pagsasagawa ng mga programang panradyo at maging ng
pelikula, inaasahang magiging bahagi ka rin ng paghahanda ng isang kampanya tungo
sa kamalayang panlipunan sa pamamagitan ng multimedia (social awareness
campaign through the yse of multimedia).

Simulan na natin ang pagpapaunlad ng iyong kaalaman at kakayahan sa

pamamagitan ng pagtalakay sa Aralin 3.1 ng modyul na ito - ang mga uri ng
kontemporaryong panitikan.

Aralin 3.1: Kontemporaryong Panitikan Tungo sa Kultura

at Panitikang Popular
Bilang ng Sesyon: 10

I. Panimula at Mga Pokus na Tanong
Pokus na tanong para sa Aralin 3.1:
Bakit kinawiwilihang basahin ng mga
kabataan ang mga popular na babasahin?
Paano nakatutulong ang antas ng wika sa
mabisang pagpapahayag?
Ang mga pokus na tanong at mahalagang konsepto ang
inaasahang magiging sentro ng pagtalakay sa araling ito.
Mahahalagang Konsepto para sa Maaaring banggitin ang mga pokus na tanong sa pagsisimula ng
Aralin 3.1:
pagtalakay upang magsilbi itong direksyon ng pagtalakay at
Malapit sa karanasan ng kabataan at pagsasagawa ng mga gawain.
sumasalamin sa kasalukuyang pangyayari
ang nilalaman ng mga popular na babasahin
kung kaya’t makatutulong ito upang
magkaroon sila ng sariling pagtataya sa
lipunang
kanilang ginagalawan.
II. Ang Mga Aralin at Ang Saklaw ng mga Ito
ARALIN 3.1: Kontemporaryong Panitikan Tungo sa Kultura at Panitikang Nakatala dito ang mga aralin na tatalakayin sa bahaging
Popular ito ng modyul. Nakatala ang aralin sa panitikan at ang awalin sa
a. Panitikan: Panitikang Popular na Babasahin (Tekstuwal
wika na magiging saklaw ng pagtalakay.
Analisis)
 Pahayagan(tabloid)/broad sheet
 Komiks
 Magasin
 Kontemporaryong Dagli
b. Wika: Antas ng Wika
 Pormal
 Di-pormal
 Popular (balbal)

III. Mga Inaasahang Kasanayan na Lilinangin sa Aralin 3.1 Ang mga kasanayang nakatala ay ang mga
Mga Kasanayang Pampagkatuto kasanayang lilinangin sa mga mag-aaral sa araling ito.

ARALIN 3.1 Pakikinig

Naililipat sa isang graphic organizer ang mga impormasyong
napakinggan (transkoding)
 dayagram
 grap
 grid

Nailalahad ang sariling pamamaraan sa napakinggang pahayag,

mensahe at teksto

Pagsasalita
Nailalahad nang maayos at mabisa ang mga nalikom na datos sa pananaliksik

Nailalahad nang maayos ang pansariling pananaw, opinyon at

saloobin
Pag-unawa sa Binasa
Nakikilala ang tono ng teksto sa tulong ng mga tiyak na bahagi nito
Naihahambing ang teksto sa iba pang uri ng teksto batay sa:
 paksa
 layon
 tono
 pananaw
 paraan ng pagkakasulat
 pagbubuo ng salita
 pagbubuo ng pangungusap
 pagtatalata

Nakagagawa ng mga gawaing magpapatunay sa mapanuring

pagbasa ng teksto gaya ng sumusunod:
 Nakabubuo ng balangkas ng binasang teksto
 Nakabubuo ng sintesis ng mga kaisipan o ideyang
nakapaloob sa teksto

Nakapagbibigay ng impresyon sa teksto kaugnay ng

 paksa
 tono
 layon
 estilo at
 gamit ng mga salita.
Naiuugnay ang mga kaisipang nakapaloob sa akda batay sa mga
nangyayari sa:
 sarili
 pamilya
 pamayanan
 lipunan
 daigdig

Nakapagbibigay ng kuro-kuro at suhestiyon tungkol sa alinman sa mga

paksa gaya ng sumusunod:
 HIV and Drug Prevention
 Peace Education
 Karapatang Pambata at Kanilang
Responsibilidad
 Kaligtasan ng Tao, Batas Trapiko at mga
Pilipino
Pagsulat
Nagagamit ang iba’t ibang estratehiya sa pangangalap ng ideya sa pagsulat
tulad ng panayam, brainstorming, pananaliksik at panonood

 Nakapagsasagawa ng rebisyon kung kinakailangan

 Nakapagtatala ng mahahalagang impormasyon

Nababanggit nang wasto ang may-akda, personalidad, organisasyon o grupo

na nagpapatunay sa datos o impormasyong nagbibigay kredibilidad sa mga
kaisipan at opinyong ipinahahayag sa kaniyang lathalain

Tatas
Nagpapakita ng kaalaman sa pagkakaiba ng pormal at impormal na
Filipino pasalita man o pasulat

Nagagamit ang gramatika/retorika at bokabularyong Filipino sa

pakikipagkomunikasyon, pasalita man o pasulat

Pakikitungo sa Wika at Panitikan

Naiuugnay sa pang-araw-araw na pamumuhay ang mga natutuhan sa pag-
aaral ng wika at panitikan

Hinaharap ang mga pang-araw-araw na gawain sa klase na may

kasiyahan at kasiglahan

Masigasig na tumutugon sa mga oportunidad sa ibayong pag-aaral ng

wika at panitikan

Naiuugnay sa pang-araw-araw na pamumuhay ang mga natutuhan sa pag-

aaral ng wika at panitikan

Nagagamit sa angkop na sitwasyon at pangangailangan ang mga

natutuhan sa pag-aaral ng wika at panitikan

Estratehiya sa Pag-aaral
Naipamamalas ang kakayahang maisaayos ang mga impormasyon at talang
nalikom mula sa iba’t ibang lawak ng pag-aaral/pananaliksik
  Nailalahad nang maayos at mabisa ang mga nalikom na datos
sa pananaliksik
 Nalilikom ang mga impormasyon sa tulong ng mga
sanggunian sa aklatan/Internet

Panonood
Nagpapamalas ng kakayahang suriin ang teksto o diskursong
napanood
 Nakabubuo ng sariling pananaw tungkol sa isang
napapanahong isyu na may kaugnayan sa napanood

IV. Konseptuwal na Balangkas ng Aralin 3.1 Makabubuting maipaskil sa loob ng silid ang
Konseptuwal na Balangkas na ito upang maging gabay ng guro
Aralin3.1: Kontemporaryong Panitikan Tungo at mag-aaral sa pagtalakay ng aralin. Isulat sa manila paper o
sa Kultura at Panitikang Popular
cartolina. Talakayin ang mga araling nakapaloob sa araling ito.

Panitikan: Mga Wika: Antas ng Wika

Popular na
Babasahin  Pormal
 Pahayagan  Di-pormal (balbal)
(tabloid/
broad sheet)
 Komiks
 Magasin
 Kontemporaryong
Dagli

Produkto/Pagganap: LiteraryFoliona
sumasalamin sa kasalukuyang kalagayan ng
barangay.
V. Panimulang Pagtataya ( para sa Aralin 3.1)
(Crossword Puzzle) Susi sa Pagwawasto:

1. Komiks
2. Tabloid
3. Dagli
4. Magasin

Gabay sa Pagsagot:

1. Kuwentong isinalarawan ng mga dibuhista. (pababa)

2. Pahayagan ng masa. (pahalang)
3. Kuwentong higit na maiksi sa maikling kuwento. (pahalang)
4. Makulay na babasahin na hitik sa iba’t ibang impormasyon (pahalang)

VI. YUGTO NG PAGKATUTO PARA SA ARALIN 3.1

ALAMIN:
Masasabing nagpatuloy ang tradisyon sa panitikan sa kabila ng modernisasyon
sa pamamagitan ng pagpasok ng teknolohiya. Marahil, nagkaroon lamang ito ng
bagong mukha. Kapansin-pansin sa kasalukuyan na ang kinawiwilihan ng kabataan na
mga babasahin gaya ng komiks, magasin, at dagling katha ay nauulit lamang ang
paksa at tema sa mga akda sa tradisyunal na uri ng panitikan. Kung susuriin,
nagkakaiba lamang sa estilo, pamamaraan at kaalamang teknikal ang panitikang
popular.
Simulan na natin ang pag-aaral nang sa ganoo’y malaman mo kung paano
naiiba ang tradisyunal na uri ng panitikan sa panitikang popular? Bakit nagkaroon ng
transpormasyon mula sa tradisyunal na panitikang Pilipino tungo sa panitikang
popular? Bakit kailangang basahin ang mga babasahing popular?
Maaaring magsagawa ang guro ng pananaliksik sa mga
kontemporaryong manunulat na nabanggit sa bahaging ito upang
maibahagi sa mag-aaral ang buhay at mga naisulat ng mga ito.
Makatutulong ang paggamit ng mga social networking site gaya
ng Facebook upang madaling makaugnay sa mga manunulat na
ito.
Ipasulat ang inaasahang mahahalagang tanong para sa
kabuuan ng modyul. Maaaring gamitin ang estratehiyang TOP 10
QUESTION sa bahaging ito. Ipasuri sa mga mag- aaral kung alin
sa mga naisulat nilang tanong ang magkakatulad lamang. Sa
ganitong paraan, tinuturuan na natin silang magbasa at magsuri at
umunawa ng kanilang binabasa nang hindi nila namamalayan.
Kinakailangang mapalabas ng guro sa bahaging ito ang
inaasahang mahalagang tanong sa kabuuan ng modyul.
 Sa tulong ng Sarbey-Tseklist, nais kong malaman kung alin sa mga
babasahing popular ang kilalang-kilala mo at binabasa ng kabataang tulad mo. Sa
pamamagitan nito, nakatitiyak akong maihahambing mo ang mga babasahing popular
na ito sa mga tradisyunal na anyo ng panitikan na pinag-aralan mo sa Modyul 1 at 2 sa
huling bahagi ng araling ito.

GAWAIN 3.1a : SARBEY-TSEKLIST
Lagyan mo ng tsek (/) ang mga babasahing popular sa iyo. Pagkatapos, iayos nang
paranggo batay sa naging resulta. Lagyan ng bilang 1-4 ang bawat kahon.
Pinakamataas ang bilang 1 samantalang ang bilang 4 ang pinakamababa. Gawin sa papel.
Gayahin ang format
Makabubuting ipakita rin ang apat na obra (Ibong Adarna,
Florante at Laura, Noli Me Tangere at El Filibusterismo) sa
bahaging ito upang makapagsagawa ng paghahambing ang mga
mag-aaral sa tradisyunal na panitikan at panitikang popular.

Pahayagan Komiks Magasin Mga Aklat

Broadsheet Aliwan Liwayway Mga aklat ni

Inquirer Pantastik Yes! Bob Ong
Manila Bulletin Halakhak FHM Florante at
Philippine Star Pugad Baboy Candy Laura
Business Super T3 Noli Me
Ipagaya ang format ng sarbey sa gawaing ito. Layunin
Mirror Manhwa Men’s Health Tangere
Manila Times Korean Metro Mga aklat ni nito na matuklasan ng guro mula sa kanyang mag- aaral kung
Comics Entrepreneur Eros Atalia ano ang higit na popular na babasahin ang binabasa ng kaniyang
Tabloid Archie Cosmopolitan Aklat
mga estudyante. Mula rito, maaaring itanong ng guro ang
Abante Marvel Good Kalipunan ng
Taliba Japanese Housekeeping mga Tula mahalagang tanong na: “Bakit kinagigiliwang basahin ang mga
Pilipino Mirror Manga Teksbuk babasahing popular? Hayaan lamang at tanggapin lahat ang
Pilipino Star Captain Horror Books
sagot. Pagkatapos, ipagawa ang Gawain 2: Kahon ng Hinuha
Ngayon America Antolohiya ng
Tempo Maikling
Kuwento
Kalipunan ng
Dagling Katha
Bibliya
RANKING ORDER

Pahayagan (tabloid/ broad sheet)

LEGEND
Komiks 1 Pinakapopular sa akin
2 Popular sa akin
Magasin 3 Di-masyadong popular sa akin
4 Hindi popular sa akin
Mga Aklat

GAWAIN 3.1.b : KAHON NG HINUHA

Sa tingin ko ang kaibahan ng panitikang popular sa tradisyunal na uri ng panitikan ay
Sa palagay ko ang pagbabago sa panitikang popular ay bunsod ng
Nalalaman ko na kailangang basahin ang panitikang popular dahil
Ipasagot ang nasa loob ng Kahon ng Hinuha sa kanilang
sagutang papel. Pagkatapos ng aralin, muling balikan ang
gawaing ito at ipasagot ang nasa labas na bahagi ng kahon. Kung
may mapansing pagkakamali sa mga isinagot ng mag-aaral
hayaan mo lamang. Sa pagpapatuloy ng aralin ay hayaan mong
siyang makatuklas kung ang pag-unawa ba niya ay wasto o mali.

Ngayo’y naunawaan ko na

Nabago ang aking paniniwala sa
PAUNLARIN:
Ang bahaging ito ay makatutulong sa iyo upang maunawaan mo ang
mahahalagang konsepto sa aralin. Huwag kang mag-alala gagawin nating
magaan ang pagpoproseso ng iyong pag-unawa. Maligayang araw ng pag-
unawa!
Ipabigay ang mga inaasahang produkto o pagganap ng
mga mag-aaral matapos ang aralin. Ipasulat ito sa pisara at sa
kanilang sagutang papel. Gabayan ang mga mag-aaral na ang
kanilang magiging produkto ay isang Literary Folio mula sa
iba’t-ibang akdang-pampanitikan na kanilang isusulat.
Ilahad na rin sa mga mag-aaral ang pamantayan sa
pagmamarka ng inaasahang produkto. Sangguniin sa huling
bahagi ng aralin ang rubric.
 Napakaraming popular na babasahin sa kasalukuyan ang
kinagigiliwang basahin. Nariyan ang mga tabloid, komiks, magasin, at mga
kontemporaryong dagling katha. Magsimula tayo sa tabloid.

Babasahin 1: PAHAYAGAN (tabloid) (Kalakip 3.1.a)

GAWAIN 3.1.c : LISTING

Ipasulat sa sagutang papel ang bahaging ito. Magkaroon
Mga Katanggap-tanggap na Ideya o Pahayag
nang maikling talakayan kaugnay ng mga gabay na tanong.
Gabayan ang mga mag-aaral na maunawaan ang mahahalagang
1. konsepto sa aralin.
2.
3.
4.
5.

MGA GABAY NA TANONG:

1. Ano sa palagay mo ang mga dahilan kung Bakit kaya higit na binabasa ang tabloid
kaysa sa broadsheet?

2.Sa kabila ng pagpasok ng teknolohiya,lalo na ang malaganap na internet, bakit

marami pa rin ang tumatangkilik at nagbabasa ng mga pahayagan?
Babasahin 2: Komiks (Kalakip 3.1.b)
Magpadala ng makabagong komiks sa mga mag- aaral
kung mayroon man sila sa bahay. Mahalagang makapag-print
din kahit pabalat lamang ng mga sinaunang komiks upang
mapaghambing ng mga ito ang komiks noon at sa kasalukuyan.
Maaaring sumangguni sa internet ang mga guro para sa mga
larawang pabalat ng mga halimbawang komiks. Higit na
mainam kung ang silid- aklatan ng paaralan ay nakapagtabi ng
mga komiks.
Madaling makikita ng mga mag-aaral kung may pagkakaiba ba
ang komiks noon sa kasalukuyan .
Kuwadro- Pamagat
naglalaman ng isang ng Mahalagang maipakita sa mga mag-aaral ang bahaging ito
tagpo sa kuwento kuwento upang maunawaan nila ang mga bahaging bumubuo sa komiks.
(frame) Nang sa ganoon ay madali silang makagagawa ng sarili nilang
komiks sa mga susunod na gawain sa araling ito. Kung may nais
Kahon ng Salaysay- pang idagdag mula sa mga bahagi ng komiks na naibigay sa
kinasusulatan ng araling ito bilang karagdagang impormasyon sa mga mag-aaral ay
maikling salaysay maluwag na tinatanggap ng gabay na ito.
tungkol sa tagpo

Lobo ng usapan-
kinasusulatan ng usapan
Larawang guhit Pagkatapos na malagyan ng angkop na diyalogo ang mga
ng mga tauhan. May iba’t
ng mga tauhan
ibang anyo ito batay sa lobo ng usapan sa komiks, pumili ng tatlong estudyante at ipabasa
sa kuwento.
inilalarawan ng sa harap ng klase ang bawat istoryang kanilang naisulat.
dibuhista. Pagbotohan sa klase kung alin sa tatlo ang may pinakamagandang
diyalogong nabuo kaugnay ng ipinakikita sa mga larawan.

Mga
larawan
mula sa
Philippine
Online
Chronicles
GAWAIN 3.1.d : GUHIT-LIKHANG KUWENTO Maaaring gamiting estratehiya sa bahaging ito ang
Powerpoint Presentation o Movie Maker para maipakita ang
ebolusyon ng komiks sa Pilipinas. Maaari rin namang magpakita
ng mga larawang pabalat ng komiks na naibigay na takdang-aralin
Isang araw, sa unahang bahagi ng gabay na ito. Makatutulong din ang
ipinakita at pakikipanayam kay G. Gerry Alanguilan tungkol sa kalagayan ng
ikinuwento
ng lola ni Komiks bansa. Sangguniin sa Youtube ang link sa ibaba.
Cyrus ang
mga sumikat http://www.youtube.com/watch?v=tbCXNQu8pI8
na komiks
noon na siya
ang isa sa
mga
dibuhista

…wakas

MGA GABAY NA TANONG:

1. Bakit patuloy na kinagigiliwang basahin ang komiks?

2. Mabisa bang midyum ang komiks upang mailarawan ang kultura, tradisyon at ang
kasalukuyang kalagayan ng isang lipunan?
Babasahin 3: MAGASIN (Kalakip 3.1.c)
GAWAIN 3.1.e : KONTRA-SALIKSIK
Pamagat
Mga Natuklasan sa Naunang
Binasang Pananaliksik
KONGKLUSYON
Mga Natuklasan sa Isinagawang
Pananaliksik
Mahalagang may halimbawang magasin na maipakikita
ang guro sa mga mag-aaral sa bahaging ito ng talakayan. Maging
maingat sa pagpapakita ng mga larawang hindi angkop sa
gulang ng mga mag-aaral mula sa ipakikitang mga halimbawang
magasin gaya ng FHM at iba pa. Pumili ng isang kapaki-
pakinabang na artikulo mula sa magasin na angkop na malaman
ng isang Grade 8 na mag-aaral. Mahalagang malaman ng mga
mag-aaral na maraming impormasyon ang makukuha sa
pagbabasa ng iba’t ibang magasin.
PAALALA: Iwasan ang anumang pag-eendorso ng mga brand
ng magasin. Hangad lamang natin sa bahaging ito na mailahad
ang mga nilalaman ng bawat magasin at ang resulta ng sarbey na
naisagawa upang makapagsagawa ang mag-aaral ng kaniyang
KONTRA-SALIKSIK na makikita sa susunod na gawain sa
araling ito.
MGA GABAY NA TANONG:
1. Ano ang pagkakatulad at pagkakaiba ng tabloid, komiks at magasin sa isa’t isa?
2. Sa iyong tingin, Paano nakatutulong ang mga babasahing ito sa pag-unlad ng iyong
pagkatao at sa lipunang iyong ginagalawan?
Babasahin 4: KONTEMPORARYONG DAGLI (Kalakip 3.1.d) Babasahin
5: ANG DAGLI SA KASALUKUYAN (Kalakip 3.1.e)
Babasahin 6: HAHAMAKIN ANG LAHAT ni Abdon M. Balde Jr. (Kalakip 3.1.f)
Itanong ang bahaging ito sa mag-aaral. Palitawin sa
talakayan ang pagkakaiba at pagkakatulad ng tabloid, komiks at
magasin. Muli, kinakailangang masagot ang mahahalagang tanong
para sa araling ito upang higit na tumibay ang pag-unawa ng mga
mag-aaral sa aralin.
Maaaring gamitin ang estratehiyang Pinatnubayang Pagbasa
at Pag-iisip sa pagtalakay sa Kontemporaryong Dagli at Ang
Dagli sa Kasalukuyan.. Hatiin ang buong artikulo sa apat o
limang bahagi. Bumuo ng mga tanong pagkatapos ng bawat bahagi
hanggang sa matapos ang buong artikulo.
PAALALA: Maaaring magsagawa ng pananaliksik ang guro tungkol sa
ilang kritisismo ni Prof. Rolando Tolentino ng Unibersidad ng Pilipinas
tungkol sa mga dagling katha sa Pilipinas. Maaaring sangguniin ang link
sa ibaba:
http://greatrefusal.multiply.com/journal/item/10?&show_inter
stitial=1&u=%2Fjournal%2Fitem
Maaaring sangguniin ang aklat na “100 Kislap” ni Abdon
M. Balde upang makapamili pa nang nais na lunsaran. Sa aklat
din matatagpuan ang mga karagdagang impormasyon tungkol sa
kontemporaryong dagli.
Babasahin 7: SKYFAKES ni Eros Atalia (Kalakaip 3.1.g)
Sangguniin ang aklat na “Wag Lang Di Makaraos” ni
Eros Atalia na pinagkuhanan ng Skyfakes. Naglalaman ang
Mga Gabay na Tanong/Gawain aklat ng isandaang dagling katha. Maaaring makapamili ng
1. Sa tulong ng Concept Map, itala ang hinihinging mga impormasyon kaugnay ng
kuwentong nais ipabasa sa mga mag-aaral.
binasang teksto.

Layunin ng
Ipasagot/Ipagawa sa sagutang papel ang mga inihandang
Mga Katangian
mga Naunang tanong at mga gawain na susubok sa kasanayan ng mga mag-
ng Naunang
Dagling Katha Dagling Katha
aaral. Sundin ang mga format.

Maaaring gawing pangkatang pagsusuri ang pagsagot sa

Mga Unang mga gawaing inihanda sa bahaging ito. Bumuo ng sariling
Katawagan pamantayan ang guro para sa pagtataya ng pag- uulat sa bawat
pangkat mula sa naging resulta ng pagsusuri ng bawat pangkat sa
gawain.
KONTEMPORARYONG
DAGLI

Internasyonal na Lokal na Pag-

Pag-aaral na aaral na
Naisagawa Naisagawa
Tungkol sa Dagli Tungkol sa Dagli

2. Sa pamamagitan ng Dayagram na Paghahambing at Pagtutulad, suriin ang nilalaman ng

dalawang Dagli na iyong nabasa batay sa paksa, tono, layon, estilo at gamit ng mga
salita.
 HAHAMAKIN ANG LAHAT SKYFAKES
Abdon M. Balde Jr. EROS ATALIA

Paano Nagkakatulad?

Paano Nagkaiba?

KARAGDAGANG KAALAMAN: Kung susuriin, higit na matimpi

ang paggamit sa wika ng manunulat na si Abdon Balde Jr. kaysa sa
manunulat na si Eros Atalia. May kinalaman kaya ang gulang/edad
ng mga manunulat na ito sa estilo ng paggamit nila ng mga salita? Si
Abdon ay kasalukuyang nasa kalagitnaang sisenta ang edad
samantalang si Eros ay nasa kalagitnaan ng trenta ang gulang.
Iminumungkahing magsaliksik pa ang guro sa buhay ng dalawang
manunulat na ito bago ipabasa ang kanilang mga akda.
3. Sa tulong ng T-Chart, ibigay ang mga kaisipang taglay ng bawat akda at iugnay ito batay
sa mga nangyayari sa sarili, pamilya, pamayanan, lipunan , daigdig.
 HAHAMAKIN ANG LAHAT SKYFAKES
Abdon M. Balde Jr. EROS ATALIA

Kaisipan: Kaisipan:

1. sarili: 1. sarili:

2. pamilya: 2. pamilya:

3. pamayanan: 3. pamayanan:

4. lipunan: 4. lipunan:

5. daigdig: 5. daigdig:

4. Gamit ang 3-2-1 Chart, Itala ang mga natuklasan, kapaki-pakinabang na kaalaman, at mga
katanungang nasa iyong isipan pa hanggang sa ngayon magmula sa unang gawain
hanggang sa huling gawain sa aralin.

3-2-1 CHART

3. Mga Natuklasan

2. Mga Kapaki-pakinabang na Kaalaman

1. Mga Katanungang Nasa Isipan Hanggang sa Kasalukuyan

5. Sa tulong ng Three Minute Pause, Ilahad ang sariling kongklusyon, paniniwala,

pagbabago sa sarili at epekto ng mga akda hindi lamang sa sarili kundi sa nakararami
 1. Kongklusyon 2. Paniniwala 3. Pagbabago sa sarili

6. Pansinin ang paggamit ng mga salita ng dalawang manunulat, Ano ang kapuna- puna sa
paggamit nila ng wika sa kanilang akda?

7. Magbigay ng mga tiyak na patunay mula sa akda tungkol sa paggamit nila ng wika. Sino
ang gumamit ng Pormal, Di- Pormal at popular na wika?

Mahusay! Ngayon ay unti-unti mong nauunawaan ang daloy sa ating aralin.

Upang lubos mong maunawaan ang araling pangwika sa ating aralin, narito ang isang kaugnay
na teksto (pabula) basahin at suriin ang wikang ginamit ng manunulat.
Maligayang pagbabasa!
GAWAIN 3.1.f : PAHINA NG PAGKILALA
Babasahin 8: Ang Talangkang Nakaharap Lumakad ni Jayson Alvar Cruz
(Kalakip 3.1.h)
Iminumungkahing ipasadula ang pabula sa mga piling
mag-aaral. Kung marunong gumawa ng animation sa computer
ang mga mag-aaral, pagawan ito ng sarili nilang interpretasyon
gamit ang teknolohiya. Maaari rin namang magpabuo ng komiks
mula sa kuwento sa mga mag-aaral na mahusay gumuhit. Kung
hindi magagawa ang mga iminumungkahi, maaaring gamitin ang
estratehiyang Dugtungang Pagbasa sa bawat talata ng pabula.

Palutangin sa huling bahagi ng pabula ang aral, mensahe

at kaisipang nais ibahagi ng akda sa mga mambabasa. Ipasuri na
rin ang antas ng wikang ginamit ng manunulat sa akda.
GAWAIN 3.1.g : PAHALAGANITI
Bigyang-halaga ang pabulang binasa sa pamamagitan ng PAHALAGANITIK.
Dugtungan ang sumusunod na pahayag upang mabuo ang kaisipan sa loob ng frame. Gawin sa
papel. Gayahin ang format.
Ipasulat sa sagutang papel o sa pisara ang mga salita o
pahayag mula sa akdang binasa ang nagpapakita na pormal ang
ginamit na wika ng manunulat. Bigyan ng pagkakataon ang mag-
aaral na ilipat ang mga pormal na pahayag patungo sa di pormal
na antas ng wika.

Halimbawa:
Katibayan ng Pagpapahalaga
PORMAL: “Salamat Tikang. Ngayon, bubuo tayo ng bagong
Inihahandog para sa akdang
henerasyon ng mga talangka sa ating baryo. Isang henerasyon na
Ang Talangkang Nakaharap Lumakad
may busilak na kalooban na walang halong inggit sa kalooban”.
(pabula) Marahang tugon ni Mokong Talangka.

DI-PORMAL: “Thanks, Tikang. Tayo ang mag- start ng new

Dahil sa taglay nitong mensahe tungkol sa
generation ng mga talangka. Bad trip kasi ang mga kalahi
Nagkaroon ng pitak sa aming puso ang maiiwan nitong kaisipan natin. Isang generation na walang hassle at walang basagan ng
na trip. Gets mo?” ang sabi ni Mokong Talangka

Pangalan at Lagda ng Mag-aaral

MGA GABAY NA TANONG:

1. Anong antas ng wika ang ginamit ng manunulat sa akda? Patunayan sa pamamagitan ng

pagbibigay ng mga tiyak na bahagi mula sa akda.

2. Naging mabisa ba ang paggamit ng wika ng manunulat upang maipahayag niya ang kaniyang
saloobin o paniniwala? Patunayan. _

3. Mahalaga ba ang antas ng wika sa pasalita o pasulat na komunikasyon? Ipaliwanag ang

iyong sagot.
Alam mo ba…
ANTAS NG WIKA

Ayon sa isang kilalang lingguwista, upang maiwasan ang panghuhusga sa

halaga (judgement of value) ng iba’t ibang antas ng wika, nararapat na
limitahan lamang ito sa tatlong antas ng wika. Narito ang sumusunod:
1. Pormal – wikang ginagamit sa mga seryosong publikasyon, tulad ng mga
aklat, mga panulat na akademiko o teknikal, at mga sanaysay sa mga
paaralan. Ito ay impersonal, obdyektib, eksakto, at tiyak. Ito ay gumagamit
ng bokabularyong mas komplikado kaysa sa ginagamit sa pang-araw-araw na
usapan. Gumagamit din ito ng mga pangungusap na binubuo ayon sa mga
panuntunang gramatikal.
2. Di-Pormal – wikang ginagamit ng karamihang tao araw-araw. Simple lang
ang bokabularyo nito at ang mga pangungusap nito ay maiiksi lamang.
Tinatanggap dito ang tonong kumberseysyonal at ang paggamit ng mga
panghalip na “ako” at “mo.” Hindi ito mahigpit sa tamang paggamit ng din-
rin,daw-raw, kaunti-konti, atbp. Ang mga artikulo at kolum sa mga diyaryo na
parang nakikipag-usap lamang sa mambabasa ay kadalasang gumagamit ng
mga wikang di-pormal. Ito rin ang mga wikang ginagamit sa pagsulat sa mga
kaibigan. Halimbawa nito ay ang salitang balbal tumutukoy sa kataga o
pariralang likha o hiram sa ibang wika na karaniwang ginagamit ng mga
Ipasadula ang kuwentong ito sa mga piling mag- aaral.
mababa ang katayuan sa buhay. Kung ito’y hiram, binabago ang anyo nito
upang maiakma sa paggamit.
Kung mayroong kapasidad ang paaralan sa teknolohiya,
maaaring pagawaan ito ng movie clip upang lalong maunawaan
ng mga mag-aaral ang kuwento. Layon ng bahaging ito ng aralin
na mapalutang ang iba’t ibang isyung panlipunan gaya ng
GAWAIN BLG. 3.1.h : MALIKHAING PAGSULAT sumusunod:
Gamit ang iyong mga natutuhan sa araling ito, subuking humalaw ng iba’t ibang uri  HIV and Drug Prevention
ng babasahin mula sa diyalogo gamit ang malikhain at responsableng gamit ng wika (pormal).
 Peace Education
Babasahin 9: ISANG GABI SA PILING NG MAYNILA ni Jayson Alvar Cruz  Karapatang Pambata at Kanilang Responsibilidad
(Kalakip 3.2.i)  Kaligtasan ng Tao, Batas Trapiko at mga Pilipino
 BALITA ARTIKULO PAALALA: Iminumungkahing gabayan ang mga mag- aaral
sa pagbabasa/panonood sa kuwentong ito. Makabubuting
magkaroon din ng pahapyaw na pagtalakay sa mga nasabing
KOMIKS KONTEMPORARYONG DAGLI isyung panlipunan na matatagpuan sa kuwento. Hangga’t
maaari’y maimulat ang mga kabataan sa mga isyung ito upang
hindi sila maging biktima ng mga ganitong karanasan. Sa
pamamagitan ng inihandang mga gawain pagkatapos mabasa
GAWAIN 3.1.i : Kahon ng Hinuha ang kuwento, kinakailangang mapatunayan ng mga mag-aaral
na may pakialam siya sa mga nangyayari sa kaniyang paligid.
Muli mong balikan ang Kahon ng Hinuha at dugtungan mo na ang huling
pahayag sa labas ng kahon upang matiyak mo kung nauunawaan mo talaga ang araling Mula sa kuwento, hahalaw siya ng iba’t ibang akda, balita,
ito. Kinopya ko ulit ito para sa iyo. artikulo, komiks at dagling katha na magiging daan upang
masolusyonan ang mga nakikitang suliranin sa kuwento.
Sa tingin ko ang kaibahan ng panitikang popular sa tradisyunal na uri ng panitikan ay Gayundin, inaasahan na gagamitin ng mag-aaral ang pormal na
wika upang matamo ang responsableng gamit ng wika.
Sa palagay ko ang pagbabago sa panitikang popular ay bunsod ng

Nalalaman ko na kailangang basahin ang panitikang popular dahil

Iminumungkahing ipasulat ang akda sa manila paper
kung pangkatan ang gagamiting teknik ng guro. Kung isahan,
ipasulat ito sa bond paper. Ang matatapos na produkto sa
MGA DAPAT ISAALANG-ALANG SA PAGGAWA
bahaging ito ay maaaring ilahok sa gagawing Literary Folio ng
NG LITERARY FOLIO buong klase.

Sa pamamagitan ng pakikiisa ng bawat isa sa inyong klase ay makabubuo kayo

ng isang literary folio na sumasalamin sa kasalukuyang kalagayan ng isang barangay.
Narito ang mga dapat isa-alang alang sa paggawa nito.

1. Magkaisa ang buong klase kung ano ang magiging pamagat ng inyong literary
folio. Kasama na rito ang napagkasunduang logo, konsepto ng pabalat ng
aklat at mga kinakailangang larawan.
Halimbawa:

Mataas na Paaralang Neptali A. Gonzales

Lungsod ng Mandaluyong

KALSADA-PASADA
(Mga Akdang Napulot sa Kalsada)

Literary Folio 2012

2. Sumulat ng Panimula, Pasasalamat at Paghahandog sa unahang bahagi ng

inyong literary folio.
3. Kinakailangang makita rin ang Talaan ng Nilalaman bago ang koleksiyon ng mga
akdang-pampanitikan na isinulat ng bawat isa. Sikaping
mauri ang bawat isa sa bahaging ito upang madaling makita ng mambabasa kung
tula, maikling kuwento, dula at iba pang akdang pampanitikan.
4. At ang pinakatampok sa literary folio ang koleksiyon ng iba’t ibang akdang
pampanitikan na orihinal na isinulat ng bawat isa sa inyong klase na dumaan sa
proseso ng pag-eedit.

Ilipat

Ang layunin mo sa bahaging ito ay mailipat ang mahahalagang konsepto na

iyong natutuhan sa tunay na buhay. Ikaw ay bibigyan ng mga gawain na magpapakita
ng iyong pagkaunawa sa mahahalagang konsepto na natamo mo sa araling ito.
Gamiting gabay ng inyong pangkat ang sumusunod na pamantayan.
 Mga Pamantayan

A. Malikhain

B. Kaisahan (pagkakaugnay-ugnay ng mga pangungusap)

C. Makatotohanan (Sumasalamin sa lipunang ginagalawan)

D. Pormal at responsible ang gamit ng wika

E. Kawastuhan (Wasto ang gamit ng mga salita at bantas)

LEGEND

20 – 25...........................................................................Napakahusay

15 – 20...........................................................................Mahusay

10 – 15...........................................................................Katamtamang Husay

5 – 10...........................................................................Di-gaanong mahusay

0 – 5.............................................................................Nangangailangan ng

Literary Folio
ng
Aming Barangay
 IV. PANGWAKAS NA PAGTATAYA: Susi sa Pagwawasto:
1. Komiks
Isulat ang tamang sagot na tinutukoy sa bawat bilang. Isulat ito sa iyong sagutang
2. Dagli
papel. 3. Salitang Impormal
4. Salitang Balbal
1. Isang grapikong midyum na ng mga salita at larawan ay
ginagamit upang ihatid ang isang salaysay o kuwento.
2. Ang tawag sa mga kuwentong binubuo ng 1,000 hanggang 2,000
libong salita.
3. Binubuo ito ng mga salitang ginagamit lamang sa pang-araw- araw
na usapan.
4. Salitang tumutukoy sa kataga o pariralang likha o hiram sa ibang wika
na binago ang anyo upang maiakma sa paggamit.

Sa susunod na aralin, bibigyan natin ng pansin ang mundo ng broadcast

media. Aalamin natin kung ano ang papel na ginagampanan ng radyo at telebisyon
sa pagbabagong anyo ng panitikan at kung paanong ang ating napakikinggan at
napanonood ay nagkakaroon ng malaking bisa sa ating kamalayan sa mahahalagang
kaganapan sa ating lipunan? Pagkatapos sagutan ang ilang mga katanungan sa
Panimulang Pagtataya para sa Aralin 3.2.. Ipagpatuloy mo na ang iyong pag-aaral.
Aralin 3.2: Ang Broadcast Media: Mekanismo ng Pagbabago
at Pag-unlad ng Kulturang Pilipio
Bilang ng Sesyon:

I. Panimula at Mga Pokus na Tanong
Pokus na tanong para sa Aralin 3.2:
Paano nakatutulong ang broadcast media
sa pagpapalaganap ng kulturang popular at
kamalayang panlipunan?
Paano nakatutulong ang mga ekspresyong
nagpapakilala sa konsepto ng pananaw at
kaugnayang lohikal sa mabisang
pagpapahayag?
Ang mga pokus na tanong at mahalagang konsepto ang
inaasahang magiging sentro ng pagtalakay sa araling ito. Maaaring
Mahahalagang Konsepto para sa banggitin ang mga pokus na tanong sa pagsisimula ng pagtalakay
Aralin 3.2:
upang magsilbi itong direksyon ng pagtalakay at pagsasagawa ng
Ang broadcast media ay may malaking mga gawain.
papel na ginagampanan sa pagpapaigting ng
kamalayang panlipunan at pagpapalaganap
ng kulturang popular ng mga mamamayan ng
isang bansa.

II. Ang Mga Aralin at Ang Saklaw ng mga Ito

a. Panitikan: Komentaryong Panradyo/ Dokumentaryong Pantelebisyon
b. Wika: Mga Ekspresyong Nagpapakilala sa Konsepto ng Pananaw/ Mga
Ekspresyong Nagpapakilala ng Kaugnayang Lohikal
Ang mga araling nakatala ang magiging saklaw ng
mga magiging pagtalakay at mga gawain sa modyul na ito. Bawat
paksa may kaakibat na aralin sa wika na makatutulong sa lalong
pagsusuri at pag-unawa sa mga ito.

III. Mga Inaasahang Kasanayan na Lilinangin sa Aralin

Narito ang mga inaasahang kasanayan ng bawat isang
3.1 Mga Kasanayang Pampagkatuto mag-aaral na malilinang sa pamamagitan ng pag-aaral ng modyul
Aralin na ito.
Pag-unawa sa Napakinggan
3.2
Napauunlad ang kasanayan sa mapanuring pakikinig/panonood

 Napag-iiba ang katotohanan sa mga hinuha, opinyon at personal na

interpretasyon ng nagsasalita at ng nakikinig
  Napag-iiba ang katotohanan (facts) sa mga hinuha (inferences),
opinyon at personal na interpretasyon ng nagsasalita at ng
nakikinig/nanonood
 Nailalahad ang mga pagkiling (biases,prejudices) at sariling
interes ng nagsasalita
 Naisasaayos ang mga ideya o impormasyonb mula sa teksto
o diskursong napakinggan/napanood
 Nailalahad sa sariling pamamaraan ang mga napakinggang
pahayag, mensahe at teksto

Pag-unawa sa Binasa

Napauunlad ang kakayahang umunawa sa binasang teksto sa

pamamagitan ng pagkilala sa:

 Naiisa-isa ang mga positibo at negatibong pahayag

 Napagsasama-sama ang mga magkakasalungat na ideya
 Nakikilala ang tono ng teksto sa tulong ng mga tiyak na bahagi nito
Nakagagawa ng mga gawaing magpapatunay sa mapanuring pagbasa sa
teksto

 Nakapagbibigay ng impresyon sa teksto kaugnay ng:

- paksa/tema
- layon
- gamit ng mga salita

Pagsasalita

Nakapagpapahayag nang wasto ng mga pag-aalinlangan/pag-

aatubili/pasubali

Nailalahad nang maayos ang pansariling pananaw,opinyon at saloobin

Pagsulat

Naisasaalang-alang ang mga kailanganin sa pagsulat ng isang dokumentaryong

panradyo
 Nakapipili ng isang napapanahong paksa
 Nakapagtatala ng mga kinakailangang impormasyon
  Nakabubuo ng maayos na balangkas
 Naibabanggit nang wasto ang may akda, personalidad, organisasyong
nagbibigay kredebilidad sa mga kaisipang ipinapahayag
 Nagagamit ang mga ekspresyong nagpapakilala ng konsepto ng
pananaw
 Nagagamit ang mga ekspresyong nagpapakilala ng kaugnayang
lohikal
Tatas

Nagpapakita ng kaalaman sa pagkakaiba ng pormal at impormal na Filipino

pasalita man o pasulat

Nasusuri ang mahalagang detalye ng napakinggang impormasyon

Napagtitimbang-timbang kung ang napakinggan ay may kabuluhan at

kredibilidad

Nakikipagkomunikasyon gamit ang wikang Filipino batay sa hinihingi ng

pagkakataon/sitwasyon

Pananaliksik

Nalilikom ang mga kakailanganing impormasyon mula sa iba’t ibang

pinagkukunang sanggunian

Nailalahad nang maayos ang mga nalikom na impormasyon sa isinagawang

pananaliksik

Nagagamit ang diksyunaryo at iba pang kagamitang sanggunian sa

aklatan/Internet
IV. Konseptuwal na Balangkas ng Aralin 3.2
Broadcast Media: Mekanismo ng Pagbabago at
Pag-unlad ng Kulturang Pilipino
Makabubuting maipaskil sa loob ng silid ang Konseptuwal
na Balangkas na ito upang maging gabay ng guro at mag-aaral sa
pagtalakay ng aralin. Isulat sa manila paper o cartolina.
Talakayin ang mga araling nakapaloob sa araling ito.

RADYO TELEBISYON

Panitikan: Panitikan:
Komentaryong Dokumentaryong
Panradyo Pantelebisyon

Wika: Wika:
Mga Ekspresyong Mga Ekspresyong
Nagpapakilala ng Nagpapakilala ng
Konsepto ng Pananaw Kaugnayang Lohikal

Dokumentaryong Panradyo/
Dokumentaryong Pantelebisyon

V. Panimulang Pagtataya (para sa Aralin 3.2)

Ang bahaging ito ang makakapag-uugnay sa iyo sa mga bagay na dapat mong malaman
kaugnay ng Aralin 2 sa modyul na ito. Gumamit ng sagutang papel sa pagsagot ng puzzle.
Unawain at limiin ang mga isinaad na datos upang maibigay ang tamang sagot. Bilugan ang mga
letrang bumubuo sa tamang sagot sa bawat bilang. Kopyahin at gawin ito sa papel.
1. Naghahatid ng balita at mga programang nakaaliw at kawili-wili maging sa
mga mata.
2. Isang palabas na maaring maging daan upang maimulat ang mga mamamayan sa
katotohanan ng buhay sa kanyang paligid.
3. Maaring maghatid ng balita, talakayaan at impormasyon sa bayan man o sa
nayon gamit ang mga baterya.
4. Isang bagay na hatid ng midyum ng broadcast media na nakaaaliw sa
pandinig.
5. Maaring marinig ang mga ito maging sa radyo o telebisyon.
Sa panimulang pagtataya sa bawat aralin, susukatin ng guro
kung hanggang saan na ang kaalaman ng mag-aaral kaugnay ng
paksang tatalakayin.
Inaasahang marami sa mag-aaral ang may sapat ng
kaalaman at kakikitaan ng sigla upang alamin pa ang susunod na
mga paksa.
Kung may ilan na di ganap ang kahandaan at kaalaman,
iminumungkahing maging malikhain ang guro upang maipakilala sa
mag-aaral ang mga kakailanganin upang lubos na maunawaan ng
mag-aaral ang mga talakayan. Iayon ito sa kanilang
pangangailangan.
 T E L E B I S Y O N M V
Susi sa Pagwawasto:
L M N H I E A Y O A U M
E J O S H I D I E T S U
L I R A B A L I T A I S 1. Telebisyon (pahalang)
E C A C R I S T Y S K A 2. Dokumentaryo (pahalang)
O M A R I C A R R O A K 3. Radyo (Pahilis na paitaas)
D O K U M E N T A R Y O 4. Musika (patayo)
5. Balita (pahalang)

VI. YUGTO NG PAGKATUTO

Alamin:

Mahilig ka bang makinig ng radyo o manood ng telebisyon? Kung oo ang

iyong sagot, isa ka sa maraming tumatangkilik ng broadcast media.
Hikayatin ang iyong mga mag-aaral na ibahagi sa buong
GAWAIN 3.2.a : PABORITO KO!
klase ang mga bagay na kanila ng nalalaman kaugnay ng radyo at
Isulat mo sa loob ng larawan ng telebisyon ang iyong kinagigiliwang palabas, at sa telebisyon. Maaari mo itong gawing interaktibong talakayan. Hatiin
loob naman ng larawan ng radyo ang iyong paboritong pinapakinggang programa. Ipaliwanag
mo rin ang mga kadahilanan kung bakit mo pinanonood o pinakikingggan ang mga programang
ang mga mag-aaral sa limang pangkat. Bigyan ang bawat pangkat
iyong nabanggit. ng limang (5) minuto upang magtalakayan at magpalitan ng
kaalaman. Himukin silang isulat ang kanilang sagot sa mga strips
ng cartolina (gawing masmakulay ito para maging kaakit-akit sa
Paboritong programa
mga mag-aaral). Matapos nito, ipadikit sa pisara ang mga cartolina
Paboritong Palabas sa Telebisyon: sa Radyo: strips ng bawat pangkat. Ang unang pangkat na makapagdikit ng
lahat ng kanilang cartolina strips ang unang magtatalakay ng
Dahilan Kung Bakit
Dahilan Kung Bakit Kinagigiliwan: Kinagigiliwan: kanilang mga sagot.

GAWAIN 3.1.b: Alam Ko ‘Yan!

Alamin muna natin ang lawak ng iyong kaalaman kaugnay ng paksang ating
tatalakayin. Isulat mo sa mga talahanayan ang mga kaisipang alam mo na, nais mong
malaman at ang paraan kung paano ito matututuhan. Sagutin mo naman ang huling hanay
sa katapusan ng pag-aaral mo sa araling ito upang iyong maitala ang mga kaisipang iyong
natutuhan.
 Broadcast Media: Mekanismo ng Pagbabago at Gamit ang cartolina o manila paper kopyahin ang
Pag-unlad ng Kulturang Pilipino
talahanayan at ipakopya sa mga mag-aaral sa kanilang kwaderno.
Pasagutan ito nang isahan o individual.alika ag huling hanay (Ano
Ano ang ALAM
ko na?
Ano ang NAIS kong
MALAMAN?
Paano ko ito
MATUTUTUHAN?
Ano ang aking
NATUTUHAN?
ang aking natutuhan?) sa katapusan ng pagtalakay sa aralin.

Paunlarin Sa gawaing ito, maaring iguhit nang mas malaki ang larawan ng
radyo upang maging tampok sa gagawin mong talakayan. Maari
Sa bahaging ito, bigyan muna natin ang pansin ang radyo bilang isa sa mga midyum ng ka ring magpakita ng tunay na radyo (nakabatay ito kung mayroon
komunikasyon na naglalayong magbahagi ng mga kaganapan ng mundo sa mas malawak na kang magagamit na materyales). Matapos makilala ng mga mag-
sakop nito. Sa modyul na ito, matutuklasan mo ang gampanin ng radyo bilang gabay sa aaral ang mga bagay na naihahatid ng radyo sa mga tao, hikayatin
kamalayang panlipunan. mo ang mga bata na ipaliwanag ang ibig sabihin ng mga ito.
GAWAIN 3.2.c : RADYORIFIC ANG HATID

Tuklasin mo kung gaano na kalawak ang iyong kaalaman sa araling ito. Gamit ang
arrow ikonekta ang mga pahayag na may kaugnayan sa radyo sa larawang nasa gitna. Nasa loob Narito ang ilang mga kasagutan:
ng malilit na kahon ang nasabing mga pahayag. Gawin sa iyong sagutang papel. Gayahin ang 1. Paghahatid ng musika – kadalasang nakikinig tayo lalo na
pormat. kayong mga kabataan ng musika sa radyo, lalo na nakabatay ito
sa tinatawag nating “mood” kaya nga may iba’t ibang uri ng
musika na inyong pinapakinggan, gaya ng pop,rnb.rock,hip-hop
nagpapalabas ng teledrama naghahatid ng napapanahong balita at mga senti-love songs. (maaring maging daan ito upang ang
imahinasyon ng mga mag- aaral ay magsimulang mabuhay at
nagpalabas ng variety show
nagpapakinig ng mga awit nagpapalabas ng magkaroon kayo ng masayang talakayan
2. Paghahatid ng balita
naghahatid ng musika 3. Pagpapakilala ng mga produkto
pelikula
4. Pagpapahatid ng mga panawagan
5. Paghahatid ng pulso ng bayan
nagpapakilala ng produkto nagpapahatid ng mga panawagan
 Ang radyo ang nagsisilbing orasan ng marami sa ating mga
naghahatid ng mga nagbibigay ng opinyon kaugnay kababayan lalo na sa mga nayon kaya masasabing ito ay
talakayan/pulso ng bayan ng isang paksa mahalaga din sa pagbibigay-hudyat.
 Punan mo ang kasunod na tsart. Unahing sagutin ang tatlong naunang kolum, ang KWH. Sa tulong ng KWHL Sheet, alamin ang mga nais
Sasagutin lamang ang huling kolum, na L pagkatapos na mapag-aralan ang modyul na ito.
pang matutunan at maunawaan ng iyong mag-aaral.
Masasabi mo bang malaki ang naging bahagi ng kasalukuyang anyo ng radyo
Hikayatin silang nais mong bigyan nila ng tugon ang
bilang midyum ng pagpapalaganap ng panitikang popular?
Ipaliwanag.
tanong na sa loob ng kahon. Unahing sagutin ang tatlong naunang
kolum ng KWH.

K W H L Sagutin lamang ang huling kolum, ang L matapos na

Ano ang alam Ano ang nais Paano mo makikita Ano ang iyong mapag-aralan ang araling ito.
mo na? mong ang nais mong natutuhan/
malaman? maunawaan? naunawaan? Ibigay na takdang-aralin ang pagrerekord o pagbasa nang
may damdamin ang iskrip panradyo sa 2 mag-aaral na mahusay sa
pagsasalita (maari din naman na ang guro ang mag record ng
iskrip) at iparinig ito sa klase. Gawing makatotohanan ang
Babasahin 1: KOMENTARYONG PANRADYO KAUGNAY NG FREEDOM OF pagbabasa sa iskrip at lagyan ng angkop a damdamin. Maaaring
INFORMATION BILL (FOI) (Kalakip 3.2.a) magtago sa likod ng silid aralan ang 2 batang magbabasa ng iskrip.
Siguruhin na walang isa man sa mga mag-aaral ang makakikita ng
GAWAIN 3.2.d : Radyopinyon mga tagapakinig.
Basahin ang mga pahayag ng mga komentarista. Alin sa mga ito ang nagsasaad ng
positibo at negatibong pananaw? Isulat sa bituin ang positibo at sa bilog ang negatibo.
Gawin sa iyong sagutang papel. Maari ring gumamit dito ng Venn Diagram sa
paghahambing ng mga positibo at negatibong pananaw.

Halimbawa ng positibong pahayag:

GAWAIN 3.2.e : Radyomentaryo
Bilang bahagi ng iyong gawain nais kong i-klik mo ang alin man sa mga link sa loob
ng bilog. Makinig ng ilang napapanahong mga balita.
Sa tingin ko partner eh makatutulong pa nga ‘yan dahil magiging
mas maingat sila sa pagdedesisyon at matatakot ang mga
corrupt na opisyal.
Halimbawa ng negatibong pahayag:
Naku! Delikado naman pala ‘yan! Eh di magdiriwang na ang
mga tsismosa at pakialamero sa Pilipinas. Isyu dito, isyu doon
na naman yan! Demanda dito, demanda doon!
 http://www.tv5.com.ph/ click radyo5
http://www.interaksyon.com/article/42031/teodoro-l--locsin-jr---why-
theyre-afraid-of-foi
tunein.com/radio/Radyo-Patrol-630-s14674/
radioonlinenow.com/2011/02/25/listen-to-92-3-news-fm-online/
Para sa mga walang Internet sa klase, maaring makinig sa radyo sa anomang estasyon
sa AM o kaya ay basahin ang kasunod na teksto na kuwentuhang media.
Tandaan : Habang ikaw ay nakikinig, sikapin mong magtala ng iba’t ibang
detalye tungkol sa: 1) Pamagat ng paksang tinalakay; 2) Mga batayan ng mga
salaysay, at 3) Mga aral na natutuhan
Ang Komentaryong Panradyo ayon kay Elena Botkin – Levy,
Koordineytor, ZUMIX Radio; ay ang pagbibigay ng oportinidad sa mga
kabataan na maipahayag ang kanilang mga opinyon at saloobin kaugnay
sa isang napapanahong isyu, o sa isang isyung kanilang napiling
talakayin at pagtuunan ng pansin. Ang pagbibigay-opinyon ayon kay
Levy ay maktutulong ng malaki upang ang mga kabataan ay higit na
maging epektibong tagapagsalita. Ayon pa rin sa kanya, ang unang
hakbang upang makagawa ng isang mahusay at epektibong
komentaryong panradyo ay ang pagkakaroon ng malawak na kaalaman
sa pagsulat ng isang sanaysay na naglalahad ng opinyon o pananaw.

Mga Gabay na Tanong:

1. Tungkol saan ang iyong napakinggan?
2. Paano naging malinaw at kapani-paniwala ang mga pahayag ng mga Ang mga link na nasa module ay maari mong hanapin sa internet,
komentarista? upang mapakinggan ng mga mag-aaral ang programang panradyo
3. Paano nagiging makabuluhan ang isang komentaryo? na may kaugnayan sa talakayan. Isang halimbawa ang “Punto por
Punto” ni Anthony Taberna sa DZMM. Kung wala namang
BAGO MAKASULAT NG ISANG DOKUMENTARYONG PANRADYO NARITO koneksiyon ng internet sa inyong paaralan, maaaring gumamit ng
ANG MGA DAPAT TANDAAN: radyo at ilagay ang talapihitan ng radyo sa AM.
 Magsaliksik ng mga impormasyon
 Huwag kalimutang banggitin ang mga personalidad na binanggit sa mga
detalye upang ipakita ang kredibilidad ng iyong isinulat Ang “Kwentuhang Midya” ay isang uri sulating nagsasaad
 Magkaroon ng malinaw na pagpapasiya sa paksa
ng opinyon sa paraang nakikipag-usap sa mga mambabasa o
Babasahin 2: KWENTUHANG MEDYA (Kalakip 3.2.b) conversational style (Maaaring maghanap ng iba pang sipi na
may katulad na format na tumatalakay sa mga isyung higit na
GAWAIN 3.2.f: Radyopormasyon napapanahon at may kaugnayan sa mga mag-aaral.)
Pagkatapos mong basahin at unawain ang mga pahayag sa binasang teksto, Bumuo ng limang pangkat, bigyan ng limang minuto bawat
punan ang kasunod na kahon ng tamang mga impormasyon. Gawin sa
papel. grupo upang makapagpalitan ng kuro-kuro kaugnay ng kanilang
binasa. Pumili ng isang mag-aaral bawat pangkat upang maging
Mga nagpapahayag ng impormasyon tagapagsalita ng bawat grupo.
Mga pahayag ng mga personalidad
Sariling pananaw
GAWAIN 3.2.g: Radyotik na mga Titik
Napansin mo ba ang mga salitang may salungguhit sa mga halimbawa ng iskrip
panradyo na iyong binasa? Ang mga iyon ay tinatawag na konsepto ng pananaw. Mula sa
binasang teksto na Kwentuhang Media. Hanapin ang mga salitang tumutukoy sa mga konsepto
ng pananaw. Isulat ang iyong sagot sa mga bilog sa ibaba.
Bibigyang-daan ng gawaing ito ang pagtalakay sa araling
pangwika.
Maari pang dagdagan ang mga halimbawa ayon sa
kinakailangan ng iyong mga mag-aaral. Gamitin ang mga
napapanahong isyu upang bumuo ng mga mas makabuluhang
halimbawang pangungusap.

Narito ang ilan pang dagdag na kaalaman upang lubos mong maunawaan kung ano ang
tinatawag na Konsepto ng Pananaw.

1. May mga ekspresiyong naghahayag ng konsepto ng pananaw o “point of

view”. Kabilang dito ang ayon/batay/para/sang-ayon sa/kay, ganoon din sa
paniniwala/pananaw/akala ko/ni/ng, at iba pa. Inihuhudyat ng mga ekspresyong ito ang
iniisip, sinasabi o paniniwalaan ng isang tao. Tulad nito:

Ayon/ Batay/ Sang-ayon sa 1987 Konstitusyon ng Pilipinas, ang Filipino ang

pambansang wika at isa sa mga opisyal na wika ng komunikasyon at sistema ng
edukasyon.

Sa paniniwala/ akala/ pananaw/ paningin/ tingin/ palagay ni/ ng Pangulong

Quezon, mas mabuti ang mala-impyernong bansa na pinamamahalaan ng mga Pilipino
kaysa makalangit na Pilipinas na pinamumunuan ng mga dayuhan.

Inaakala/ Pinaniniwalaan/ Iniisip kong hindi makabubuti kanino man ang kanilang
plano.

Sa ganang akin/ Sa tingin/ akala/palagay ko, wala nang gaganda pa sa lugar na ito.

2. May mga ekspresiyong nagpapahiwatig ng pagbabago o pag-iiba ng paksa at/ o

pananaw, tulad ng sumusunod na halimbawa. Gayon man, mapapansing di tulad ng
mga naunang halimbawa na tumitiyak kung sino ang pinagmumulan ng pananaw,
nagpapahiwatig lamang ng pangkalahatang pananaw ang sumusunod na halimbawa:
 Sa isang banda/ Sa kabilang dako, mabuti na rin sigurong nangyari iyon upang
matauhan ang mga nagtutulog-tulugan.
Samantala, makabubuti sigurong magpahinga ka muna para makapag-isip ka nang
husto.

Maaaring palawikin ang pagtalakay ng panitikang popular sa

pamamagitan ng pag-iisa-isa sa mga impluwensya ng radyo, bilang
Tandaan: Ang panitikang popular ay may malaking kaugnayan sa kulturang
popular kung saan ang mga bagay na pawang gumagamit ng mga bagong isang midyum ng broadcast media, sa pagpauso ng ilang mga
kasangkapan, imahe, diwa, at iba pang kaugnay na paksa, upang maitanghal ang pahayag (gaya ng Bisyo na ito! at iba pa), paraan ng pagsasalita
isang uri ng kulturang kakaiba sa dating nakagisnan ng mga Pilipino. (Taglish o kaya naman ay ang paghahalo ng mga wikang
lalawiganin sa pagsasalita, gaya ng Ay, Ambot! at iba pa), at lalo
Mula sa mga gawaing iyong nabigyang tugon mula sa simula ng araling ito, bigyang
tugon ang tsart na kasunod sa bahagi ng L. pang pagpapatanyag ng ilang mga usapin o isyung nagaganap sa
kasalukuyan.
K
W
H Balikan ang mga mga naging kasagutan ng mga mag- aaral
L
sa naunang gawain kaugnay ng KWHL.
Subukan mo namang makagawa isang bagay na noong una’y inisip mong mga
kilalang mamamahayag lamang sa radyo ang nakagagawa. Mula sa iyong naipong
kaalaman sa mga nagdaang gawain, alam kong handa ka na.
Maaaring isagawa ang gawain nang dalawahan. Maaaring
Bilang Pangulo ng Interact Club ng inyong bayan, ikaw ay inanyayahang ang isang mag-aaral ay maglalahad ng mga positibong pananaw at
maging manunulat ng iskrip ng isang programang panradyo. Ang programa ay ang isa naman ay maglalahad ng mga negatibong pahayag kaugnay
nagbibigay ng pagkakataon sa mga kabataang tulad mo na maglahad ng kani- ng isyung napili. Maaaring ipabasa nang malakas at may damdamin
kaniyang opinyon kaugnay ng mga napapanahong isyu. Inaasahang ikaw ay ang iskrip na mabubuo.
magbabahagi ng opinyon kaugnay ng isa sa mga sumusunod na isyu:

a. Cyber Bullying
b. Child Protection Policy
c. Kasalukuyang Kalagayan ng Edukasyon sa Bansa.

Inaasahang ikaw ay makagagamit ang mga salitang nagsasaad ng

konsepto ng pananaw sa paglalahad ng iyong opinyon. Maari kang magsaliksik
upang mapalawak ang pagtalakay ng paksang napili.
 NARITO ANG MGA PAMANTAYAN SA PAGTATAYA NG
GINAWANG PAGTATANGHAL NG ISANG PROGRAMANG
PANRADYO

Pamantayan Napakahusay Mahusay Umuunlad Nagsisimula

4 3 2 1
Makabuluhan at
Komprehensibo at Masaklaw,
napapanahon ang mga May makabuluhan at
makabuluhan ang makabuluhan at
impormasyong napapanahong mga
Masaklaw na napapanahon mga napapanahon ang mga
inilalahad sa materyal impormasyong inilahad sa
paglalahad ng impormasyong impormasyong
napapanahong
alinsunod sa paksang materyal ukol sa paksang
inilalahad sa inilalahad sa
impormasyon itinatampok ngunit itinatampok ngunit
materyal alinsunod materyal alinsunod sa
may mga detalyeng limitado ang mga ito.
sa paksang paksang
hindi nailahad
itinatampok. itinatampok.
Bigyan ng pansin dito ang pagkakagamit ng mga mag- aaral
Natatangi ang Masining at maingat Masining na ginamit ang sa mga salitang nagpapakilala sa konsepto ng pananaw. Bigyan din
Masining at Masining at maingat na
maingat na
paggamit ng wika na nagamit ang wika
nagamit ang wika sa
wika sa karamihan ng ng pansin ang linaw ng paglalahad.
nang higit pa sa sa kabuuang pahayag sa nabuong
paggamit ng karamihan ng pahayag
wika inaasahang pagpapahayag sa materyal ngunit hindi
sa nabuong materyal.
pamamaraan sa nabuong materyal. maingat ang paggamit.
materyal.

Taglay ang lahat ng

Tipong propesyonal kailangang elemento Taglay ang mga susing Bigyan ng timbang ang kahalagahan ng paglalahad nang
ang pagkakagawa sa sa mabisang pagbuo elemento sa mabisang Naipamalas sa materyal
Mahusay na materyal dahil sa ng materyal. pagbuo ng materyal at ang minimal na antas ng may angkop na emosyon sa pagiging mabisa ng pagpapahayag.
aspetong
teknikal
husay ng pagtatagpi- Naipapamalas ang naipamalas ang angkop pagtatagpi-tagpi ng Kung ipapabasa ang iskrip sa mga mag-aaral, maari ring
tagpi ng mga kahusayan sa teknikal na teknikal na elemento at teknikal na
elemento nito. na pagganap. pagganap. pagganap. makatulong ang mga sound effects o background music sa lalo
pang pagpapaganda ng presentasyon.

Naging madali ba para sa iyo ang paggawa ng isang iskrip panradyo? Paano nito naimulat
ang iyong isipan sa katotohanan ng buhay? Gawin sa papel.

SAGOT:

.
 Binabati kita sa iyong pagsasakatuparan ng mga gawain kaugnay ng iyong pagtuklas Art Angel (Children Show) - mga programa o palabas sa telebisyon na
ng mga kaalaman kaugnay ng radyo bilang isang midyum ng broadcast media. Ngayon naman,
ang pangunahing mithiin ay makuha ang atensyon ng mga bata sa paraang
ating aalamin ang mga mahahalagang kaalaman tungol sa isa bang midyum ng broadcast media,
ang telebisyon.
sila ay masisiyahan at mabibigyang impormasyon.
i- Witness (Documentary Program) - programang naglalayong
Isa pang mahalagang midyum sa larangan ng broadcast media at hindi maghatid ng komprehensibo at etratehikong proyekto na sumasalamin sa
maikakailang bahagi ng buhay ng bawat Pilipino ang telebisyon. Naging
katotohanan ng buhay.
bahagi at sinasabing kasama nga sa daily routine ng mga Pilipino ang
panonood ng mga palabas sa telebisyon simula sa paggising sa umaga sa mga Matanglawin (Educational Program) - tumatalakay sa mga bagay na
morning show hanggang sa oras na bago matulog sa mga prime time na mga noong una ay pinag-aaralan lamang sa pamamagitan ng mga nakalimbag
panoorin kabilang na ang mga teledrama, balita at mga dokumentaryong na impormasyon.
pantelebisyon.
Rated K (Magazine Show) - isang programang pantelebisyon
GAWAIN 3.2.i: Paborito Kong Palabas! na nagpe-presinta ng iba’t ibang isyung napapanahon, may kaunting
panayam at komentaryo.
Simulan mong pag-aralan ang tungkol sa telebisyon sa pamamagitan ng pagkilala sa mga
programang pantelebisyon sa ibaba. Alin- ang pamilyar sa iyo? Pumili ng tatlo at isaayos ayon Umagang Kayganda (Morning Show) - tinatawag din na breakfast
sa dalas ng iyong panonood. Ipaliwanag kung bakit. television kung saan nag-uulat nang live tuwing umaga ang mga
mamamahayag na naglalayong makapaghatid ng mga napapanahong
impormasyon.
Weekend Getaway TV Patrol (News Program) - naghahatid ng napapanahong
XXX Rated K kaganapan o panyayari sa loob at labas ng bansa, may mga ilang panayam
din at komentaryo.
TV Patrol XXX (Public Service Program) - naghatid ng tulong sa mga
ART Angel
mamamayan o maging daan sa pagpapahatid ng tulong.
Teen Gen Weekend Getaway (Travel Show ) - naglalahad ng paglalakbay sa
Matanglawin
iba’t ibang bayan o bansa at pagpapakilala sa mga produkto na
matatagpuan dito.
Umagang Kayganda Talentadong Pinoy
Talentadong Pinoy (Variety Show) – nagbibigay ng tuon sa
patimpalak sa pag-arte, pag-awit, pagsayaw at pagpapalabas ng isang
i - Witness comedy skit.

Teen Gen (Youth Oriented Program) –nakatuon sa pagtalakay sa isyu

ng kabataan. Karaniwang tema nito ay ang kanilang buhay pag-ibig.
Ngunit hindi nawawala ang pagbibigay o paglalaan ng eksena sa
pagpapahalagang pangkatauhan o moral values.
GAWAIN 3.2.j: Gulong ng Buhay Telebisyon
Maaari itong gawin sa tatlong bahagi, una sabihin sa mga
Magbigay ka ng mga dahilan kung bakit mo pinanonood ang programang mag-aaral na tukuyin ang mga programang pamilyar sa kanila at
pantelebisyon. isulat ito sa isang buong papel. Ikalawa, matapos nilang
makapaglista ng kanilang mga sagot; pangkatin sila ayon sa
PAMAGAT NG PROGRAMA DAHILAN KUNG BAKIT PINANONOOD
pagkakatulad ng mga programang kilala nila. Ikatlo, bigyan sila ng
tiglilimang minuto upang ipakilala sa buong klase ang mga
programang pamilyar sa kanila sa pamamagitan ng maikling
paglalarawan tungkol sa programa at sa dahilan kung bakit ito
pinanonood.

GAWAIN 3.2.k: Telembistiga

Maaaring itong isagawa nang papangkat. Ipasuri sa mga
Pansinin ang mga pamagat ng palabas sa telebisyon na nakasulat sa ibaba. pangkat ang pagkakatulad ng mga palabas ayon sa layunin nito.
Ibigay ang pagkakatulad nila. Maaari ring hayaang gumanap ang mga mag- aaral bilang mga
hosts ng mga napiling palabas at magtanghal ng ilang mga
INVESTIGATIVE natatandaang episode o eksena mula dito. Bigyang-pansin ang
STORYLINE DOCUMENTARIES S. O. C. O. nagiging papel ng mga palabas na ito sa pagsisiwalat ng mga isyung
panlipunan, paghahatid nito sa pamahalaan at sa paghahatid ng
solusyon sa mga ito.

KRUSADA REEL TIME

REPORTER’S
NOTEBOOK
GAWAIN 3.2.l : Teleisipan ng Buhay
Kung hindi maaring kumuha
naman mapapanood
makita ang link
ng na nabanggit, ngmgadokument
Kung mayroon kang kompyuter at konesksyon sa internet, panoorin ang
dokumentaryong “PAGPAG FOR SALE” SineTotoo ni Howie Severino na matatagpuan sa mga mag-aaral. Tiyakin lamang na
Youtube. kapupulutan ito ng aral at magiging isang mabuting motibasyon sa kanila upang
http://www.youtube.com/watch?v=5ERcIh2nJx0&feature=related

Kung wala nama’y basahin mo ang blog para sa isang dokumentaryong

pantelebisyon.
Ang sanaysay na ito ay isang paglalarawan kaugnay ng
Babasahin 3: “Sa Gitna ng Dilim” ni MiL Adonis (Kalakip 3.2.c)
kalagayan ng isang liblib o tagong lugar sa Mindoro. Ang mga
kakulangan ng lugar na ito upang matugunan ang mga
Narito naman ang mga dagdag kaalaman na dapat mong tandaan na alam kong pangangailangan ng mga mag-aaral at maging ng mga guro. Ang
magagamit mo sa susunod na gawain: hirap ng buhay sa ilang, ang tiyaga ng isang mag-aaral upang
makatapos ng pag-aaral at ang patuloy na pagsisikap ng guro na
Gaya ng pelikula ang mga programang pantelebisyon ay maituturing ding isang uri ng sining na nagsisilbing libangan at gumigising sa isip at damdamin ng isang tao. Ito’y mahalaga at mabisang sa
programa sa telebisyon.
maibigay ang pangangailangan ng kanyang mga mag-aaral.

DokumentaryongPantelebisyon – Mga palabas naglalayong maghatid ng

komprehensibo at estratehikong proyekto na sumasalamin sa katotohanan ng buhay at
tumatalakay sa kultura at pamumuhay sa isang lipunan.

Basahin at unawain mo ang ilang paraan upang tagumpay na maisakatuparan ang

gagawing pananaliksik para sa isang dokumentaryo.

BAGO SINIMULAN ANG PANANALIKSIK BASAHIN MUNA ANG MGA DAPAT TANDAAN
SA PAKIKIPANAYAM UPANG MAISAKATUPARAN ANG PAGBUO NG
DOKUMENTARYONG PANTELEBISYON

1. PAGHAHANDA PARA SA PANAYAM

*Magpaalam sa taong gustong kapanayamin
 *Kilalanin ang taong kakapanayamin
*Para sa karagdagang kaalaman i-klik ang kasunod na site Maaaring gumamit ang guro ng iba pang lunsaran at iba
http://www.careerandjobsearch.com/interview_checklist.htm Things
to do before an interview pang mga sites sa pagpapaliwanag sa paksa. Maaari ring
Interview Technique magsaliksik ang mga mag-aaral sa internet kung ibibigay ang ito
Pre-Interview
bilang takdang-aralin bago ang pagtalakay.
2. PAKIKIPANAYAM
*Maging magalang
*Magtanong nang maayos.
*Itanong ang lahat na ibig malalam kaugnay ng paksa.
*Makinig nang mabuti sa sagot ng kinakapanayam.
http://www.careerandjobsearch.com/interview_checklist.htm Interview
Technique
Interviewing Success

3. PAGKATAPOS NG PANAYAM
*Magpasalamat.
*Iulat nang maayos ang nakuhang impormasyon sa panayam
http://www.careerandjobsearch.com/post_interview.htm Post
Interview

GAWAIN 3.2.m : TELEHANAYAN NG KASAGUTAN

Gamit ang talaan ng paglalahat, nais kong sagutin mo ang unang apat na kolum, ang
ikalimang kolum ay iyong sagutin sa pagtatapos mo sa kabuuan ng aralin kaugnay sa telebisyon.

Paksa: Ang telebisyon ba bilang midyum ng panitikang popular ay may malaking

impluwensiya sa paghubog ng bagong kabataan?
 MGA PATUNAY NG
MGA NAUNA MGA NALAMAN AT KATANGGAP-
NALAMAN AT
NANG NATUKLASAN TANGGAP NA MGA PAGLALAHAT
NATUKLASAN
NALAMAN KONDISYON

Hayaang buuin ng mga mag-aaral ang mga pahayag batay

sa kanilang naging pagkatuto. Pagkatapos, suriin ang pagkakabuo
GAWAIN 3.2.n: Telementaryo ng mga pahayag sa tulong ng mga piling salita gaya ng dahil sa,
para at iba pa. Ito ay magsisilbing pagpapakilala sa aralin sa wika
Maraming makabuluhang kaisipan ang tinalakay sa dokumentaryong iyong
napanood. Subukin mong dugtungan ang kasunod na mga pahayag upang makabuo ng
na tatalakayin sa susunod na bahagi.
kaisipang inilalahad nito.

1. Dadalhin ang pagpag sa karinderya para .

2. Dahil kaya binubura sa isipan ang pinanggagalingan ng
pagkain.
3. Nililinis nilang mabuti ang pagpag nang sa ganoo’y .
4. Dahil sa inspirasyong idinulot sa aking puso ng dokumentaryong ito,
.
5. Matapos kong mapanood ang dokumentaryo, .

MGA KONSEPTONG MAY KAUGNAYANG LOHIKAL

May mga konseptong higit na nagiging makahulugan kapag pinag-ugnay o pinagsama.
Halimbawa nito ang mga konseptong nagpapahayag ng relasyon o kaugnayang lohikal tulad ng
ng dahilan at bunga, layunin at paraan, paraan at resulta, kondisyon at bunga o
kinalabasan.
Maaaring bumuo ang mga mag-aaral ng mga halimbawang
pangungusap batay sa mga napanood na dokumentaryo upang higit
pang mapalawak ang mga kaisipang kanilang natutuhan mula sa
mga ito.

1. Dahilan at Bunga/ Resulta

Naghahayag ng sanhi o dahilan ang dahilan ng isang pangyayari. Nagsasabi naman ng

bunga o kinalabasan ang resulta nito.
 Tingnan ang mga halimbawang pangungusap na nagpapakita ng relasyong
dahilan/sanhi at resulta/ bunga. Pansinin ang mga pang-ugnay na ginamit, gayon din ang
padron ng pagsusunod-sunod ng mga konsepto. (nakaturo sa resulta ang arrow o palaso)

Nag-aaral siyang mabuti (dahilan + pang-ugnay+resulta)

kaya/kaya naman natuto
siya nang husto.

Nag-aaral siyang mabuti. (dahilan + pu + resulta; may hinto

dahil dito/Bunga nito/Tuloy sa pagitan ng dahilan at resulta)
natuto siya nang husto.

Sapagkat/Pagkat/Dahil (pu + dahilan + resulta; may hinto

nag-aral siyang mabuti pagkatapos ng dahilan)
natuto siya nang husto.

Natuto siya nang husto (resulta + pu + dahilan)

sapagkat/pagkat/kasi/ dahil
nag-aral siyang mabuti

Makikitang maipahahayag ang relasyong dahilan at bunga sa iba’t ibang paraan.

Ginagamit ang mga kawsatib na pang-ugnay na sapagkat, pagkat, dahil, dahilan sa at kasi sa
pagsasabi ng dahilan o sanhi samantalang naghuhudyat ng resulta o bunga ang mga pang-
ugnay na kaya, kaya naman, dahilan dito, bunga nito.

2. Paraan at Layunin

Ipinakikita ng relasyong ito kung paano makakamit ang isang layunin o naiisipan
sa tulong ng isang paraan. Tingnan ang halimbawa. Pansinin ang mga pang-ugnay, pati na
ang padron ng pagpapahayag ng relasyon. (Nakatuon sa layunin ang arrow o palaso)

Upang/Para matuto nang husto, (pu + layunin + paraan)

nag-aaral siyang mabuti.

Nag-aaral siyang mabuti

upang /para/nang sa ganoo’y (paraan + pu + layunin)
matuto nang husto.

Sa relasyong ito, ginagamit ang mga pang-ugnay na para, upang, o nang sa ganoon
upang maihudyat ang layunin.
1. Paraan at Resulta

Nagpapakita ang relasyong ito kung paano nakukuha ang resulta. Sa mga
halimbawa, nakaturo sa resulta ang arrow.

Sa matiyagang pag-aaral, (paraan + resulta)

nakatapos siya ng kanyang kurso.

Nakatapos siya ng kanyang (resulta + paraan)

kurso sa matiyagang pag-aaral.

Mapapansing walang ginamit na pang-ugnay sa relasyong ito. Inihuhudyat ng sa ang

paraang ginamit upang makamit ang resulta.

2. Kondisyon at Bunga o Kinalabasan

Maihahayag ang relasyong ito sa dalawang paraan:Una, tumbalik o salungat sa

katotohanan ang kondisyon. Tingnan ang halimbawa kung saan nakaturo sa bunga o kinalabasan
ng arrow.

Kung nag-aaral ka lang nang mabuti, (pu + kondisyon + bunga)

sana’y natuto ka nang husto.

Natuto ka sana nang husto (bunga + pu + kondisyon)

kung nag-aral kang mabuti.

At ikalawa, haypotetikal ang kondisyon; tulad nito:

Kapag/Sa sandaling/ basta’t (pu+ kondisyon + bunga)

nag-aral kang mabuti,
matututo ka nang husto.

Matututo ka nang husto (bunga + pu + kondisyon)

kapag/ sa sandaling/ bastat
nag-aral kang mabuti.

Sa unang paraan (salungat sa katotohanan ang kondisyon), ginamit ang pang- ugnay na
kung at karaniwan itong sinamahan ng sana upang maipakitang salungat nga sa katotohanan ang
bunga o kinalabasan. Sa ikalawa, ginamit ang kapag, sa sandaling o basta’t upang ipahayag
na maaaring maganap ang isang pangyayari kung isasagawa ang kondisyon.
GAWAIN 3.2.o : Sinematotohanang Kaganapan
Bigyang-pansin sa bahaging ito ang gamit ng mga salitang
Gamit ang mga salita o ekspresiyong nagpapakita ng mga ugnayang lohikal, sabihin nagpapakilala ng ugnayang lohikal sa pagpapahayag ng kaisipan.
ang kaisipang isinasaad ng bawat larawan. Gawin sa papel. Maaaring gamitin ang mga larawan na nagpapakita ng mga
napapanahong kaganapan, kalamidad, isyu sa pamahalaan at iba
pang isyung panlipunan upang maging mulat ang mga mag-aaral sa
mga nagaganap sa bansa.
kaisipan kaisipan

kaisipan kaisipan kaisipan

kaisipan

GAWAIN 3.2.p: DokPantele Maaari ring isagawa ang gawain sa pamamagitan ng

Layunin mo sa gawaing ito na ilapat sa tunay na sitwasyon ang mahahalagang konsepto pagganap o pagtatanghal. Hayaan ang mga mag-aaral na itanghal
tungkol sa dokumentong pantelebisyon na iyong natutuhan. Basahin at unawain ang ipagagawa ang kanilang nabuong dokumentaryo ayon pa rin sa
ko sa iyo.
napagkasunduang pamantayan.
Sitwasyon:
Taon-taon ay idinaraos ang pagdiriwang para sa pagkakatatag ng
inyong lalawigan. Ngayong taon, naatasan ang inyong Samahang
Pangkabataan ng Lalawigan (SPL) upang magkaroon ng isang palabas sa gabi
ng pagtatanghal. Bilang pangulo ng inyong samahan, ikaw ang naatasang
manguna sa pagpapalabas na may layuning maipabatid ang kasalukuyang
kalagayan ng inyong lalawigan. Ito ay sa pamamagitan ng dokumentaryong
pantelebisyon. Ang dokumentaryong inyong itatanghal ay dapat a) gumamit
ng angkop na wika, b) may mga ekspresiyong nagpapakita ng mga konseptong
may kaugnayang lohikal, at c) estilo ayon sa halimbawang iyong nabasa o
napanood at sa panlasa ng kabataang tulad mo.
 NARITO ANG MGA PAMANTAYAN SA PAGTATAYA NG
GINAWANG PAGTATANGHAL NG ISANG PROGRAMANG
PANRADYO
Pamantayan Napakahusay Mahusay Umuunlad Nagsisimula
4 3 2 1
Makabuluhan at
Komprehensibo at Masaklaw,
napapanahon ang mga May makabuluhan at
makabuluhan ang makabuluhan at
impormasyong napapanahong mga
Masaklaw na napapanahon mga napapanahon ang mga
inilalahad sa impormasyong inilahad sa
paglalahad ng impormasyong impormasyong
napapanahong
materyal alinsunod sa materyal ukol sa paksang
inilalahad sa inilalahad sa
impormasyon paksang itinatampok itinatampok ngunit
materyal alinsunod materyal alinsunod sa
ngunit may mga limitado ang mga ito.
sa paksang paksang
detalyeng hindi
itinatampok. itinatampok.
nailahad

Natatangi ang Masining at maingat Masining na ginamit ang Bigyang-pansin sa bahaging ito ang pagkakagamit ng mga
Masining at Masining at maingat na
paggamit ng wika na nagamit ang wika wika sa karamihan ng salitang nagpapakilala ng kaugnayang lohikal sa paglalahad.
maingat na nagamit ang wika sa
nang higit pa sa sa kabuuang pahayag sa nabuong
paggamit ng karamihan ng pahayag
wika inaasahang pagpapahayag sa materyal ngunit hindi
sa nabuong materyal.
pamamaraan sa nabuong materyal. maingat ang paggamit.
materyal.
Taglay ang lahat ng
Tipong propesyonal kailangang elemento Taglay ang mga susing
ang pagkakagawa sa sa mabisang pagbuo elemento sa mabisang Naipamalas sa materyal
Mahusay na materyal dahil sa ng materyal. pagbuo ng materyal at ang minimal na antas ng
aspetong Maaaring bigyan din ng pansin ang kaangkupan ng mga
teknikal
husay ng pagtatagpi- Naipapamalas ang naipamalas ang angkop pagtatagpi-tagpi ng
tagpi ng mga kahusayan sa teknikal na teknikal na elemento at teknikal na eksena sa pagpapaigiting ng kaisipang nais ibahagi sa
elemento nito. na pagganap. pagganap. pagganap. dokumentaryo at ang angkop na pagganap ng host at ng mga
gaganap sa dokumentaryo (kung ito man ay isasagawa sa
pamamagitan ng pagtatanghal).
Magaling! Natapos na nating talakayin ang tungkol sa radyo at telebisyon, at
natitiyak kong naunawaan mo na rin ang mahahalagang konsepto na nakapaloob sa
araling ito. Para makatiyak ako, isagawa mong muli ang sumusunod na gawain.

Pagnilayan at Unawain Sa bahaging ito, susuriin ang gampanin ng radyo at

telebisyon bilang mga midyum ng broadcast media sa paghahatid
Sa bahaging ito, nais kong pagnilayan mo ang sumusunod na gawain ng mga mahahalagang impormasyon sa madla at pagpapaigting ng
upang higit mong mapalalim ang iyong pag-unawa sa mahahalagang konsepto kamalayang panlipunan ng mga mamamayan.
na nakapaloob sa araling ito. Inaasahan ko na pagkatapos ng mga gawain,
ang lahat ng iyong maling akala o palagay ay naitama na dahil ito ang daan
upang mabisa mong mailipat sa tunay na sitwasyon ang mahahalagang
konsepto na iyong natutuhan. Ipaliwanag sa pamamagitan ng sumusunod na
dayagram kung paano nakatutulong ang Broadcast Media sa iba’t ibang
kaparaanan sa ating araw-araw na pamumuhay.

Maaari itong isagawa nang papangkat. Hayaan ang mga

BROADCAST MEDIA
mag-aaral na magsuri sa gampanin ng broadcast media sa mga
nakatalang aspekto. Maaaring hatiin ang klase sa lima (5) at
RADYO TELEBISYON hayaan silang magpalitan ng ideya kaugnay ng isa sa mga
nakatalang aspekto (mag-atas ng isang aspekto sa bawat pangkat).
Pagkatapos, maaaring ibahagi sa klase ang napagkasunduan ng
MGA ASPEKTO: pangkat.
 pagbibigay ng impormasyon
 pagpapahayag ng mga pananaw at opinyon
 pagpapabatid ng mga pangunahing suliranin
 paglalatag ng mga solusyon sa mga
pangunahing suliranin
 aksiyong naisagawa/solusyon sa mga ipinahatid
na mga suliranin (serbisyo publiko)
Maaaring isulat ng mga mag-aaral ang kanilang kasagutan
sa gawaing ito sa kanilang kwaderno. Maaari ring hayaan silang
Kumpletuhin ang pahayag: sumulat ng slogan na nagpapaliwanag sa gampanin ng broadcast
Ang Broadcast Media ay nakatutulong sa ating araw-araw na pamumuhay media sa pagpapaigting ng kamalayang panlipunan ng mga
sapagkat mamamayan ng isang bansa.
.

Ilipat

Pagkakataon mo nang ilipat ang mahahalagang konsepto na iyong

natutuhan sa araling ito. Alam kong kayang-kaya mo ito. Kung mayroon ka
pang hindi nauunawaan, maaari mong tanungin ang iyong guro.bashin at
unawain mo ang sitwasyon sa ibaba.Sa pamamagitan ng mga kasanayang
iyong natutuhan mula sa mga aralin kaugnay ng broadcast media, tiyak akong
matagumpay mong naisakatuparan ang mga gawaing iyong isinagawa! Alam
kong nabatid mo rin ang papel na ginagampanan ng broadcast media sa
paghahatid ng mahahalaga at napapanahong impormasyon sa na nagdudulot
sa pagkakaroon ng kamalayang panlipunan ng mamamayan. Muli, subukin
natin ang iyong galing at talino. Nasa ibaba ang isang gawaing tiyak kong
kayang-kaya mong isakatuparan.
 Isa kang mamamahayag o journalist/ broadcaster. Ikaw ay
naatasang magsaliksik kaugnay ng mga napapanahong isyu sa ating
bansa. Hayaang pumili ang mga mag-aaral sa midyum na kanilang
Binigyan ka ng kalayaan na pumili kung ikaw ay lilikha ng iskrip gagamitin para sa gawaing ito (komentaryong panradyo o
para sa isang komentaryong panradyo o kaya naman ay para maging dokumentaryong pantelebisyon) . Maaaring ipa- record (tape
bahagi ng isang dokumentaryong pantelebisyon. recorder kung sa radyo at video recorder naman para sa
Para sa pagsasagawa ng komentaryong panradyo, kinakailangan telebisyon) ang nabuong iskrip o kaya naman ay ipatanghal na
mong sumulat ng isang iskrip na magtatampok sa batuhan ng ideya at lamang sa klase sang-ayon sa kakayahan ng mga mag-aaral.
komentaryo kaugnay ng iyong napiling paksa o isyu. Inatasan kang
manaliksik upang magkaroon ng wasto at mapanghahawakang
impormasyon mula sa mga personalidad na may kinalaman sa paksa o
isyu. Kinakailangang bumuo ka ng iskrip para sa dalawang
mamamahayag na siyang magbabasa nito sa isang programa sa radyo –
ang KABOSES.
Kung ikaw naman ay makikiisa sa pagbuo ng dokumentaryong
pantelebisyon, kinakailangan mong makipanayam sa isang tao na
makapagbabahagi ng impormasyon o kaya naman ay may mahalagang
opinyon kaugnay ng paksa o isyung iyong napili. Ang iskrip na iyong
mabubuo ay magiging bahagi ng isang dokumentaryong ipalalabas sa
KABOSES Station Channel 8.
Narito ang ilan sa mga isyu na maaaring maging paksa ng iyong Maaaring baguhin o dagdagan ang mga pagpipiliang paksa
komentaryong panradyo o dokumentaryong pantelebisyon: sang-ayon sa napapanahong isyu. Tiyakin lamang na ito ay
 Dagdag na Taon sa Hayskul, Kailangan Pa Ba? argumentatibo o maaaring sang-ayunan o di sang- ayunan upang
 Pulis Pinoy, Mapagkakatiwalaan Pa Ba? masanay ang kakayahan ng mga mag-aaral na magsaliksik at
 Pamahalaan, Lagi Bang Handa Sa Panahon ng Kalamidad? mangatwiran sang-ayon sa panig na nais nilang ipahayag.
 Mag-aaral na Pinoy, Responsable Pa Bang Estudyante?
Isulat ang matatapos mong iskrip sa isang bond paper. Tiyakin
na malinis at maayos ang pagkakasulat nito..
Narito ang rubrik kung paano mamarkahan ang iyong produkto:

Pinakamahusay 4 Mahusay Umuunlad Nagsisimula 1

3 2
Nilalaman: Layunin
Ang presentasyon ay Ang presentasyon ay may May tiyak na paksa ang Di malinaw na naipakita
may tiyak na layunin o tiyak na paksa, at may presentasyon ngunit ilang ang paksa at ang
tema. Ang lahat ng kaugnayan ang mga bahagi lamang ang karamihan sa bahagi ay
ipinakita rito ay may ipinakita rito sa paksa. nagpakita ng kaugnayan sa walang malinaw na
tiyak na kaugnayan sa paksa. kaugnayan sa tema.
layunin at lubhang
makabuluhan.

Nilalaman: Konklusyon

Ginamit ko ang aking Nakapaghinuha ako ng Sa tulong ng iba, Di naging madali ang
natutuhan at mga dati maayos na konklusyon nakapaghinuha akong paghinuha ko ng
ng kaalaman upang mula sa mga datos na isang magandang konklusyon.
mailahad ang aking pag- nakalap. konklusyon.
unawa sa mga datos na
nakalap.
Katangiang Pang-Multimedia
Gumamit ng mga grapiko, Gumamit ng multimedia Gumamit ng multimedia Di- gumamit ng multimedia
video, tunog, at iba pang upang maisagawa ang upang maisagawa ang upang maisagawa ang
multimedia na presentasyon. presentasyon, ngunit may Presentasyon Maaaring mabago ang bahaging ito ng rubrik na gagamitin
makatutulong upang higit Sumunod sa batas mga pagkakataong
na maging makabuluhan kaugnay ng copyright sa nalalayo sa tema. sang-ayon sa inaasahang produkto ng mga mag- aaral (kunf
ang presentasyon. paggamit ng mga Sumunod sa batas kaugnay recorded o pagtatanghal ang isasagawa).
Sumunod sa batas multimedia features. ng copyright sa paggamit ng
kaugnay ng copyright mga multimedia features.
sa paggamit ng mga
multimedia features.
 Pagiging Malikhain
Ang presentasyon ay Ang presentasyon ay Sinubukang gamitan ng Walang ginamit na
ginamitan ng mga ginamitan ng mga mga kakaibang likhang mga kakaibang
kakaibang likhang sining kakaibang likhang sining sining upang mahikayat likhang sining upang
upang mahikayat ang mga upang mahikayat ang mga ang mga manonood. mahikayat ang mga
manonood, makadaragdag manonood. manonood.
sa pagpapalabas ng layunin
at tema ng paksa.

Pagtatanghal
Pinaghandaang mabuti ang Pinaghandaang mabuti ang May mga ilang Di-napaghandaan
bawat linya at malinaw na bawat linya at malinaw na pagkakataong kinabahan ang pagsasalita at
binigkas ang bawat salita. binigkas ang bawat salita. habang nagsasalita. pagganap.
Naipakita ang kabuluhan ng
paksa at tema nito.

Binabati kita at matagumpay mong natugunan ang mga gawain sa Aralin 3.2.
Ngayon ay inanyayahan kitang tayahin ang mga natamo mong kaalaman at nalinang
na kakayahan mula sa pagtalakay mo sa modyul na ito.

VII. Pangwakas na Pagtataya: Maaaring ipasulat sa mga mag-aaral ang kanilang kasagutan
sa pagsusulit na ito sa isang buong papel upang matiyak ang
Punan ang mga patlang sa bawat bilang upang mabuo ang mga kaisipang nais isaad
dito. kanilang naging pag-unawa sa kabuuan ng aralin.

1. Nababatid ng mga mamamayan ang kasalukuyang kaganapan sa kanyang paligid

sa pamamagitan ng .
2. Sa pamamagitan ng mga programa sa radyo, .
3. Sa panonood ng mga dokumentaryong pantelebisyon, ang kabataan ay
.

Buong husay mong naisagawa ang Aralin 3.2. Handang-handa ka na para sa

huling aralin ng modyul na ito. Pag-uusapan naman natin ang tungkol sa
dokumentaryong pampelikula.
Aralin 3.3: Dokumentaryong Pampelikula:
Midyum sa Pagbabagong Panlipunan
Bilang ng Sesyon:

I. Panimula at Mga Pokus na Tanong Ang mga pokus na tanong at mahalagang konsepto ang
inaasahang magiging sentro ng pagtalakay sa araling ito.
Pokus na tanong para sa Aralin 3.3: Mahahalagang Konsepto para sa Maaaring banggitin ang mga pokus na tanong sa pagsisimula ng
Aralin 3.3:
Paano nakakaambag ang mga pelikula sa
pagtalakay upang magsilbi itong direksyon ng pagtalakay at
pagpapaigting ng kuturang popular at Ang mag-aaral ay nakalilikha ng pagsasagawa ng mga gawain. Itanim sa utak ng mga mag-aaral
kamalayang panlipunan ng mga mamamayan isang iskrip para sa isang dokumentaryong ang mga konseptong ito upang magkaroon din ng direksyon ang
ng isang bansa? pampelikula at iba pang uri ng midya gamit
ang wika sa pagpapahayag na kanilang pag-aaral.
Paano nakatutulong ang pagpapahayag pangkomunikatibo.
komunikatibo sa mabisang
pagpapahayag?

II. Ang Mga Aralin at Ang Saklaw ng mga Ito

Aralin 3.3: Dokumentaryong Pampelikula: Midyum sa Pagbabagong Nakatala dito ang mga aralin na tatalakayin sa bahaging
Panlipunan ito ng modyul. Nakatala ang aralin sa panitikan at ang awalin sa
wika na magiging saklaw ng pagtalakay.
a. Panitikan: Manoro (Ang Guro) sa Direksiyon ni
Brillante Mendoza
b. Wika: Komunikatibong Gamit ng mga Pahayag

III. Mga Inaasahang Kasanayan na Lilinangin sa Aralin 3.3

Narito ang mga inaasahang kasanayan ng bawat isang
mag-aaral na malilinang sa pamamagitan ng pag-aaral ng modyul
na ito. Idiin sa kanila na kailangan itong maisakatuparan.
Aralin Mga Kasanayang Pampagkatuto
3.3
Pag-unawa sa Napakinggan
Nailalahad ang pangunahing punto at mahahalagang impormasyon sa
napakinggan
Pag-unawa sa Binasa
Nasusuri ang mahahalagang impormasyon para sa sariling
pagpapakahulugan sa daigdig na kaniyang ginagalawan

Naiisa-isa ang katangian ng ugnayan ng tao sa lipunan na inilalahad sa akda

Nailalahad ang mga patunay, halimbawa at iba’t ibang damdaming ipinahahayag

sa akda/tekstong binasa

Naibibigay ang kaugnayan ng teksto sa :

 sarili
 kapwa
 kapaligiran/ lipunan

Pagsasalita
Nasusuri ang mga uri ng pagpapahayag

Nailalahad nang maayos ang pansariling pananaw, opinyon at

saloobin

Tatas
Napagtitimbang-timbang kung ang napakinggan, napanood, o nabasa ay may
kabuluhan o kredibilidad

Pakikitungo sa Wika at Panitikan

Naipahahayag ng mga mag-aaral ang kanilang mga saloobin at
damdamin gamit ang mga uri ng komunikatibong pagpapahayag

Naiuugnay sa pang-araw-araw na pamumuhay ang mga natutuhan sa pag-

aaral ng wika at panitikan

Estratehiya sa Pananaliksik
Nailalahad nang maayos at mabisa ang mga nalikom na datos sa
pananaliksik

Panonood
Natutukoy ang kontradiksyon sa pelikulang napanood.
IV. Konseptuwal na Balangkas ng Aralin 3.3

DOKUMENTARYONG PAMPELIKULA

Ang Kaligiran ng Komunikatibong Paglikha ng

Dokumentaryo Paggamit ng Pahayag Sequence Script ng
isang pelikula.
Katuturan ng Mga Uri ng Pahayag
Dokumentaryong
Pampelikula Mga Pamantayan
sa paglikha ng
“Sequence Script”
Kaligirang
Pangkasaysayan para sa
Dokumentaryong
Pampelikula
Mga Elemento ng
Dokumentaryong Pampelikula

V. Panimulang Pagtataya (para sa Aralin 3.3)

Panuto: Punan ang mga patlang ng mga titik na bubuo sa salitang tumutukoy sa Pasagutan sa mga mag-aaral ang Panimulang Pagtataya upang masukat ng guro a
hinihingi ng bawat bilang. Susi sa Pagwawasto:
1. Isang uri ng pelikula na aktuwal ang pagkuha ng mga pangyayari upang higit itong
mas maging makatotohanan. D _ _ U _ _ _ T _ _ Y _
2. Mga pelikulang gawa ng mga estudyante o mag-aaral na inilalahok sa mga
patimpalak. S_ _ D_ _ T I_____________D _ N _ _ I _ M. Makabubuting maipaskil sa loob ng silid ang
1. Dokumentaryo 4. Brillante Mendoza
3. Elemento ng pelikula kung saan nakapaloob ang mga eksena at dayalogo ng mga
tauhan at artista. I____________I _
2. Student Independent Film 5. Coco Martin
4. Isa sa kinikilala at tinitingalang pangalan sa paggawa ng Independent Film ay ang
batikang Direktor na si B _ _ L L _ N T _ _ E _ D O _ A. 3. Iskrip

5. Si _ O _ _ _ A _ _ IN ay isa sa pinakamahusay na aktor sa kasalukuyan at produkto

ng Indie Films.
 Mahusay! Sadyang di maikakaila ang laki ng impluwensiya ng pelikula sa buhay ng
mga Pilipino, at di maitatangging kabilang ka rito sapagkat nasagot mo ng buong husay ang
paunang pagtataya. Ngayon ay ipagpatuloy mo na ang pag-aaral ng modyul na ito. Natitiyak
kong lubos kang masisiyahan at maraming matututunan sa araling ito. Tayo na!

VI. YUGTO NG PAGKATUTO

ALAMIN
Batid ko na mayroon ka nang kaalaman tungkol sa mga dokumentaryo at pelikula. Sa
tinatawag nating panitikang popular sa ngayon, ito ay pinagsama, kaya’t tinawag itong
“dokumentaryong pampelikula”. Lubha kang magiging interesado sa paksang ito, lalo na sa
isang katulad mong kabataan na sa kasalukuyan ay nabubuhay sa modernong panahon kung
saan laganap rin ang mga modernong teknolohiya na naging bahagi na ng iyong pang-araw-araw
na pamumuhay.
Nagsisimula ang pormal na pag-aaral ng mga mag- aaral
sa paksa sa yugtong ito ng pagkatuto. Ang una sa mga ito ay ang
Alamin kung saan sinusubok ang paunang kaalaman ng mga
mag-aaral sa aralin.
Bilang eksplorasyon, dapat alamin ng guro kung ano ang
lebel ng interes ng mga mag-aaral sa paksang ito ng
Dokumentaryong Pampelikula na sa pamamagitan ng mga
sumusunod na gawain, aakayin nito kapwa ang guro at mag-aaral
sa malalimang pagtalakay.

Ngunit bago ang lahat, mayroon tayong mahahalagang tanong na dapat mong sagutin
kaugnay ng aralin.

Mga Gabay na Tanong:

1. Bilang isang uri ng panitikang popular sa kasalukuyan, paanong ang kahalagahan ng
isang dokumentaryong pampelikula, ganoon din ang estilo at kaalamang teknikal ay
makatutulong sa mga elementong taglay nito?
2. Bilang isang uri ng midyum, paanong ang isang dokumentaryong pampelikula ay isang
mabisang instrumento sa pagpapaunlad ng pagkatao at pagbabagong panlipunan?
Magsisilbi itong gabay ng guro sa kanyang mga mag-
aaral at kinakailangang masagot sa iba’t ibang bahagi ng pag-
aaral.
Sa pamamagitan nito, naikikintal sa isipan ng mga mag-
aaral ang mga mahahalagang aspeto at mga kaalaman na dapat
matutuhan.

Magkasama nating pag-aaralan ang mahahalagang detalye hinggil sa paksang ito.

Sasagutin natin nang buong husay ang bawat katanungan na siya
 mong magiging gabay sa iyong pag-aaral. Inaasahan din na iyong maisasagawa ang
produktong dapat mong maisakatuparan sa huling bahagi ng iyong pag-aaral. Ngunit bago
natin ituloy ang pag-aaral na ito, bakit hindi mo muna subuking sagutin ang gabay na
tanong.
Paano mabisang maipahahayag ang saloobin, damdamin at mga pananaw para sa
isang dokumentaryong pampelikula bilang isang midyum para sa pagbabagong
panlipunan? Isulat ang iyong kasagutan sa papel.
Gayahin ang pormat.
Sagot:
GAWAIN 3.3.a : LARAWASYON (Imahinasyon Batay sa Larawan)
Pagmasdan at pag-aralan ang mga larawan. Ibahagi ang iyong mga kaalaman at
pananaw kaugnay ng mga ito. Isulat ang iyong mga kasagutan sa loob ng mga kahon sa 3-2-1
Chart. Gawin sa papel.
Ang gawaing ito ay ang aktuwal na pagsukat sa paunang
kaalaman ng mga mag-aaral. Sa pamamagitan ng mga larawan
ay mapanunumbalik sa kanilang memorya kung ano ang
kanilang naalala kapag ipinakita ang mga larawang ito na hango
mula sa mga pelikula (documentary films, independent, indie
films at maging ng mga tinatawag nating commercial
films).
Inilaan ang 3-2-1 Chart upang makuha ang mga bagay na
nagustuhan, mga pananaw at mga mahahalagang aral at kaisipan
na nakuha at napulot ng mga mag-aaral.
Mahalagang Paalala:
Ang guro ay dapat na magpakita ng mga makukulay at
magagandang larawan upang magkaroon ng natatanging interes
ang mga mag-aaral.
Maaaring isagawa sa pamamagitan ng powerpoint
presentation. Magpakita ng iba pang kaugnay na larawan na sa
palagay mo ay uukit sa kaisipan ng mga mag-aaral.
Http:/www.google.com.ph
http://www.cinemalaya.org/film
www.starcinema.com.ph
www.gmanetwork.com/news/video/shows/investigative documentaries

Alin sa mga palabas o pelikula na

3 nakalarawan ang iyong kinagigiliwan?

Magbigay ng tatlo (3) at ipaliwanag kung
bakit. Sa bahaging ito ay ginamit ang dayagram na magsisilbing
patnubay kapwa ng mga guro at mag-aaral upang ipaghambing
Anu-ano ang eksena sa pelikula o palabas ang ang “dokumentaryo” mula sa “pelikula” nang sa ganoon ay
2 tumatak sa iyong isipan. Maglarawan ng dalawa (2)
at ipaliwanag kung bakit. makuha ang pananaw ng mag-aaral kung paano nila binibigyang-
kahulugan ang isang dokumentaryo mula sa pelikula.
Kung bibigyan ka ng pagkakataon, ano
Mahalagang mabatid ang pagkakaiba at pagkakatulad ng
mga ito. Sa pamamagitan nito ay naiuugnay ng guro ang susunod
1
ang isang tanong na nais mong tanungin
sa mga tao sa likod ng mga pelikula o na aralin kung paano ito nagging isang Dokumentaryong
palabas na ito?
Pampelikula.
Ang gawaing Ihasip, (Ihambing at Isaisip) ay malaking
GAWAIN 3.3.b: IHASIP NATIN (Ihambing at Isaisip)
tulong sa mag-aaral na magtutugma sa mas malalim pang pag-
aaral kaugnay ng paksa. Ipasagot ito lahat.
Suriin ang mga palabas na kinakatawan ng mga larawan sa pahina 7. May napansin ka
bang pagkakatulad ng mga ito? Ngayon, subukin mo naman ipangkat ang mga ito sa dalawa (2)
sa tulong ng kasunod na dayagram. Pagkatapos nito, itala mo
ang pagkakatulad ng mga ito kaugnay ng layunin, paraan ng paghahatid nito at mensaheng
naiiwan sa mga manonood. Gawin sa papel. Gayahin ang pormat.
PELIKULA
DOKUMENTARYO
A. Pagkakaiba B. Pagkakaiba
C. Pagkakatulad
Batid kong taglay mo na ang sapat na kaalamang pangkaligirang may kinalaman sa
mga Dokumentaryo at Pelikula. Ang susunod mong mga hakbang ay ang pagpapaunlad naman
ng iyong pag-unawa sa mga kasalukuyang panitikang popular at ito ay ang dokumentaryong
pampelikula.
PAUNLARIN
Sa bahaging ito ng iyong pag-aaral, ang una mong dapat na maisagawa ay basahin ang
buong teksto, ang iskrip ng pelikula. Pagkatapos, maaari mo na itong panoorin bilang
halimbawa ng isang dokumentaryong pampelikula. Pinamagatan itong “Manoro” (The Teacher).
Ang salitang “manoro” ay nangangahulugang “tagapagturo” o “guro” sa katutubong wika ng
mga kapatid nating Aeta.
Ito ay may kinalaman sa isang batang katutubo, isang Aeta na nagtapos ng kaniyang
elementarya sa isang mababang paaralan sa Angeles City, Pampanga at kung paano niya
tinuruan ang kaniyang mga kababayan sa kabundukan na bumasa, bumilang at sumulat. Ngunit
bago ang lahat, ano nga ba ang Dokumentaryong Pampelikula? Ngunit bago mo ito sagutin,
kilalanin mo muna ang batikang direktor nito. Basahin ang kasunod.
Ang kasunod na proseso o lebel ng pag-aaral kung saan
pinauunlad ang kabatiran at kaalaman ng isang bata sa mas
masusing pagkatuto.
Direktang tukuyin sa mga mag-aaral na ang unang gawain
ay ang pagbabasa ng akdang pampanitikan. Ngunit mahalagang
bigyan muna ng kaligirang kasaysayan at kabatiran ang mga
mag-aaral sa kung ano ang akdang pampanitikan na kanilang
babasahin at pag-aaralan. Bigyan sila ng ilang ideya at
impormasyon tungkol sa akda upang maitanim sa kanilang puso’t
isipan ang mahahalagang kaisipan nito habang ito ay patuloy
nilang pinag-aaralan bilang gabay sa pagtalakay sa aralin.
Alam mo ba... (Talakayin matapos mabasa ang akda)
Nang pumutok ang bulkang Pinatubo noong 1992, marami sa mga
kapwa katutubo nating Aeta ang napilitang lumikas mula sa kabundukan
tungo sa kapatagan sa mababang bahagi ng Pampanga. Nagbigay naman
ito ng pagkakataon sa mga batang Aeta na sila ay makapag-aral sa mga
paaralan sa bayan na malapit dito. Ang karakter na si Jonalyn sa pelikula
bilang isang batang Aeta na nagnanais taglay ang mabuting hangarin na
maturuang bumasa at sumulat ang kanyang mga kababayan, lalo na ang
mga nakatatanda upang sa unang pagkakataon sa kanilang tanang buhay ay
magamit ang karapatang ipinagkaloob sa kanila ang makaboto sa nalalapit
na eleksyon sa taong 2004. Maging ang mismong mga sarili niyang
magulang ay kinakailangang turuan ni Jonalyn, lalo na ang kanyang ama
na kinakailangang makapagtrabaho. Kaya naman, si Jonalyn ay nagtungo
sa tahanan ng mga katutubo upang sila’y turuan kung paano sinusulatan
ang mga sample ballot bilang siyang pangunahin niyang misyon. Ngunit
kasabay ng gawain niyang ito ay nalaman niyang nawawala ang kanyang
lolo o Apo (batay sa kanilang katutubong wika) kaya’t kinakailangan
nilang hanapin pa ito sa kabundukan. Ngunit hindi ito naging hadlang kay
Jonalyn.
(tingnan at basahin ang kalakip: Sinopsis ng Manoro)
 Ang dokumentaryong pampelikula na ito ay ayon sa direksiyon ni Brillante
Mendoza, isa sa pinakamahusay na direktor ng bansa sa kasalukuyan lalo na sa paglikha
Gaya ng nabanggit, ito ay mahalagang input na dapat
ng mga Independent o Indie Films o yaong mga pelikulang malaya sa kanilang tema at mabatid ng mga mag-aaral Ang mas malawak na depinisyon ng
pamamaraan na ang pinakalayunin ay buksan ang kaisipan ng mamamayan tungkol sa Dokumentaryong Pampelikula, ang mga anyo at uri ng pelikula
mga isyung panlipunan. Ang nasabing dokumentaryo ay nilapatan ng cinema verite, sa panahong kasalukuyan tulad ng mga Independent at Indie
kung saan aktuwal na nagtagpo at nakunan ang mga pangyayari ng filmmaker ang Films.
kanyang film subject, upang mas higit itong maging makatotohanan. Tunay ngang bahagi
na ito ngayon ng ating kultura at panitikang popular.
Higit sa lahat, ang mga mahahalagang kaalaman sa
batikang Direktor na si G. Brillante Mendoza na nakilala sa
kanyang mga “obra-maestra” na nagwagi ng prestihiyosong
parangal mula sa iba’t ibang mga bansa sa daigdig.
Nagwagi siya ng mga prestihiyosong parangal sa pandaigdigang “pinilakang-
tabing”. Kabilang na rito ang “Manoro” (The Teacher) na pinarangalan sa
CinemAvvenir-Torico Film Festival 2006. Gayundin ng Best Picture at Directors
Paalala:
Award sa Cinemanila 2006. Ilan din sa kaniyang sikat na mga obra ay ang Foster Child
(John John); Tirador (Slingshot) Lola at marami pang iba. Dahil kay Mendoza, muling Maaari pang magsagawa ng ilang mga pananaliksik ang
naitayo sa pedestal ang galing ng mga Pilipino sa larangan ng film-making at film guro at ang mga mag-aaral kaugnay nito bilang karagdagang
industry bilang isang internasyonal na likhang-sining ng mga Pilipino. kaalaman. Batay sa mga impormasyong napag-alaman tungkol
sa direktor, tanungin ang mga mag- aaral kung ano sa palagay
Sinikap at tinangka ng manunulat na isulat ang iskrip nito sa kabila ng pagiging
limitado nito sa iba’t ibang pamamaraan. Kapag pinanood ang buong pelikula, nila ang naging motibasyon ni Mendoza sa paglikha ng mga
mapapansin na ang pangunahing gamit na wika ng mga tauhan ay ang mismong kanilang Independent at Documentary Films.
“mother tongue” o katutubong wika. May mga subtitle sa ilalim nito na nakasulat sa
wikang Ingles. Kaya’t isang hakbang rin na isinagawa ng manunulat ay ang pagsasalin
nito sa wikang Filipino upang maunawaan ng nakararami. Lahat ng ito ay isinagawa
upang lubos na matutuhan at mapahalagahan ang isa sa pinakamagandang Obra-Maestra
na pambuong daigdig ang “Manoro” (The Teacher) o “Manoro” (Ang Guro)

Si G. Brillante Mendoza na nagkamit ng internasyonal at prestihiyosong

mga parangal sa industriya ng pelikula sa loob at labas ng bansa
Babasahin 1: MANORO (Ang Guro) (Sulyap sa Kabihasnan, Isang Realisasyon)
(Kalakip 3.3.a) Aktuwal na pagbabasa ng teksto ng mga mag- aaral.
Mahalagang malaman nila kung tungkol saan ang kanilang
GAWAIN 33.c : HAGDANAW (Hagdan at Pananaw) babasahin. Sa pamamagitan nito ay naikikintal sa isipan ng mga
bata kung ano ang tunay na layunin kung bakit kailangang
Mula sa ibaba patungo sa itaas, sagutin mo ang sumusunod na tanong upang iyong
makuha ang bandila. Lalo pa nitong palalalimin ang iyong kaalaman, pagkilala sa sarili at basahin ang isang akdang pampantikan.
pagkamulat sa kapaligiran. Isulat ang sagot sa papel.
IPAPANOOD: You Tube (on-line) or DVD “Manoro”

Mahalagang bigyang-pakahulugan ang bawat eksena ng

dokumentaryong pampelikula.
Bilang kabataan, ano ang iyong nadarama sa mga kababayan mo na
nagtataglay ng “kawalang-alam” (illiteracy) lalo na sa pagbasa at
pagsulat? Ano ang mga naisip mong proyekto para sa kanila?
Pagkatapos na mabasa ang akda, idiin sa mga mag-aaral
Paano mo bibigyang-kahulugan ang mga tinahak na landas sa pamamagitan ang importansya ng pagsusuri ng akdang pampanitikan.
ng mahabang paglalakad ni Jonalyn at ng kaniyang ama sa kabundukan kung TANDAAN:
ihahambing sa kasalukuyang kalagayan ng mga katutubo at ng bansang
Pilipinas?
Dito na pumapasok ang tinatawag nating Six (6) Facets
of Understanding, mapapansing ang bawat katanungan ay
Kung ikaw si Jonalyn, paano mo isasakatuparan ang pagtuturo ng pagbasa at pagsulat sa
iyong mga kapwa katutubo? Magbigay ng mga mungkahi iniugnay sa Aspekto ng Pagkaunawa ang pagpapaliwanag,
perspektibo, aplikasyon, interpretasyon, empatiya o pag-unawa
Paano nakapagpapamulat ng kamalayan ang isang uri ng media tulad ng Dokumentaryong Pampelikula na bahagi ng ating kultura at panitikang popular? Ipaliwanag.
sa damdamin ng iba, at pagkilala sa sarili .
Kinakailangang maipaliwanag ng mga mag-aaral ang
kanilang mga paninidigan at kasagutan. Maaaring gumamit ng
ilang
Sa iyong sariling pananaw, bagamat napakabata pa para sa kaniyang edad, wasto ba ang hakbang na kakaibang
isinagawa estratehiya
ni Jonalyn sa pagtatanong
para sa kaniyang mga kapwatulad ng palabunutan,
katutubo?
pagpasa ng bola, o di kaya’y sa pamamagitan ng tugtog ng
musika o pag-awit. Maging malikhain bilang isang guro.
Bilang kabataan, paano mo nakikita ang iyong sarili bilang isang mahusay na lider at tagapagtaguyod ng kabutihan sa nakararami sa kasalukuyang panahon?
 Mula sa Dokumentaryong Pampelikula na iyong napanood at iskrip na iyong nabasa,
batid naming naimulat ang iyong isipan sa tunay na kalagayan ng ating mga katutubo sa mga
kabundukan, ang kanilang lagay sa lipunan at ang tunay na kahalagahan ng edukasyon. Kaya
naman, ang isang Dokumentaryong Pampelikula na tulad nito ay isang matibay na instrumento
upang maipamulat sa bawat isa sa atin ang katotohanan o realidad ng buhay. Ngayon ay higit pa
nating palawakin ang iyong kaalaman tungkol dito. Basahin ang sumusunod na Ugnay-
Panitikan:

Ang ilan sa mga pelikula ay nagreresulta bilang “Dokumentaryong

Pampelikula” sapagkat pangunahing layunin nito ang magbigay-impormasyon,
Muli, bilang input, ang Ugnay-Panitikan ay ang mga
manghikayat, magpamulat ng mga kaisipan at magpabago ng lipunan. Sa mas
mahahalagang impormasyon tungkol sa Dokumentaryong
malawak nitong pakahulugan, ito ay isang ekspresyong biswal na nagtatangkang
Pampelikula. Ang Kaligirang Kasaysayan nito mula noong taong
makita ang realidad at katotohanan.
1900 at ang mga naging katawagan nito sa lipunan sa pagdaan ng
Maaga nang taong 1900, nagsimula na ang paglikha ng mga
panahon. Bigyang-diin kung paano ito naging instrumento para
Dokumentaryong Pampelikula. Ito ay isang salitang Pranses na ang pangunahing
maitaguyod ang mga kamalayan at pagbabagong panlipunan.
inilalarawan ay ang pagkuha ng iba’t ibang mga eksena sa anumang gawain ng mga
Ipabasa ito ng malakas sa mga mag-aaral.
tao sa araw-araw. Inilalarawan ito bilang ang “aktuwal na tanawin o eksena”.
Dito ngayon unti-unting nasasagot ang mga ibinigay na
At sa patuloy na pagdaan ng panahon, naipakita sa mga tao ang nakakatulad na
mga Gabay na Tanong. Maaari ring magpakita ng ilang kaugnay
dokumentaryo tulad ng “travelogue”, “newsreel tradition” at “cinema truth”.
na larawan ang guro tungkol sa paksang ito.
Malaki umano ang ginampanang bahagi nito sa bawat bayan noon, sapagkat ito
ang naging instrumento laban sa pulitika at maling pamamahala, dahil sa ipinakita
nito ang realidad. Naging “wartime propaganda”, ethnographic film, at nagsilbing
inspirasyon upang makamit ang maraming tagumpay noon. Sa pamamagitan ng
tinatawag na “Cinema Verite”ang salitang French na nangangahulugang “film
truth” o “pelikula totoo” kung saan nagkaroon ng totohanan at aktuwal na
pagtatagpo at pag-uugnay ng mga pangyayari sa pagitan ng “filmmaker” o
tagalikha ng pelikula at ng kanyang “film subject” o pinakapaksa ng
dokumentaryo. Sa pamamagitan nito, mas nagiging makatotohanan, mabisa at
makabuluhan ang isang dokumentaryo. Sa ating modernong kapanahunan ngayon
at gaya na rin ng ilang mga nabanggit, karaniwang nauuso ang mga “Independent
o Indie Films”, “Short Films”, “Advertisements” at mga “Video Advocacies”
bilang bahagi ng kulturang popular at panitikang popular nating mga Pilipino.
 Higit pa rito, dapat mong malaman na ang isang epektibong
dokumentaryong pampelikula ay nagtataglay ng sumusunod na elemento:

Mga Elemento ng Pelikula: Dito na ngayon pumapasok ang kaalamang teknikal na

a. Sequence Iskrip – Pagkakasunud-sunod ng mga pangyayari sa isang kuwento unang binanggit sa mga gabay na tanong. Ito ay isa sa
sa pelikula. Ipinamamalas nito ang tunay na layunin ng kuwento. pinakamahalagang input na dapat matutuhan ng mga mag- aaral
b. Sinematograpiya – Pagkuha sa wastong anggulo upang maipakita sa dahil malaki ang bahaging ginagampanan nito sa iba pang mga
manonood ang tunay na pangyayari sa pamamagitan ng wastong timpla ng kaugnay na aralin.
ilaw at lente ng kamera.
c. Tunog at Musika – Pagpapalutang ng bawat tagpo at pagpapasidhi PAALALA:
ng ugnayan ng tunog at linya ng mga diyalogo. Pinupukaw ang
interes at damdamin ng manonood. Maaari ring ipasuri sa mga mag-aaral ang pinanood na
Dokumentaryong Pampelikula batay sa mga tinalakay na
Iba pang mga Elemento: elemento. Kinakailangang maibahagi nila sa klase ang kanilang
a. Pananaliksik o Riserts - Isang mahalagang sangkap sa pagbuo at paglikha ng isinagawang kritiko at pagsusuri tungkol sa aralin.
dokumentaryo dahil sa pamamagitan nito ay naihaharap nang mahusay at Pagkatapos maipasuri ang “Manoro” (Ang Guro) bilang
makatotohanan ang mga detalye ng palabas. Dokumentaryong Pampelikula, maaari pang magpasuri ng ibang
b. Disenyong Pamproduksyon – Pagpapanatili sa kaangkupan ng lugar, eksena, mga pelikula o dokumentaryo ang guro upang higit pang mahasa
pananamit at sitwasyon para sa masining na paglalahad ng biswal na ang kakayahan sa pagsusuring analitikal ng mga mag-aaral.
pagkukuwento.
c. Pagdidirihe - Mga pamaraan at diskarte ng direktor kung paano ALAM MO BA...
patatakbuhin ang kuwento sa telebisyon o pelikula.
d. Pag-eedit – Ito ay pagpuputol, pagdudugtong-dugtong muli ng mga negatibo Na upang mas mabisa ang pagsusuri ng isang pelikula o
mula sa mga eksenang nakunan na. Dito ay muling sinusuri ang mga tagpo anumang genre, maaari mo itong ibatay ayon sa mga
upang tayain kung alin ang hindi na nararapat isama ngunit di makaaapekto Dimensyong Panliteratura? Ito ay ipasuri ayon sa mga
sa kabuuan ng istorya ng pelikula dahil may laang oras/panahon ang isang sumusunod na aspeto o dimension:
pelikula.
1. Panlipunan / Sosyolohikal
2. Pangkaisipan / Sikolohikal
3. Kalagayang pang-ekonomiya
GAWAIN 3.3.d : PATINIKAN SA PANITIKAN
4. Pansarili / Personalisasyon
Ngayon naman, muli nating balikan ang iba’t ibang mga eksena mula sa 5. Pangkasaysayan / Historikal
Dokumentaryong Pampelikula na “Manoro” (Ang Guro), Para sa iyo ano kaya ang mga nais
bigyang-tuon nito? Isulat ang sagot sa papel.
 Pasagutan sa mga mag-aaral ang bahaging ito ng
“Patinikan sa Panitikan”. Kinakailangang mabigyang-diin sa
mga mag-aaral kung paano nila binibigyang-kahulugan ang
bawat eksena mula sa dokumentaryo at ang mga pahiwatig nito.

Mula sa gawaing iyong isinagawa, nabatid natin na upang maging nakasisiya at

epektibo ang isang Dokumentaryong Pampelikula, mahalagang isaalang-alang ang bawat kuha
at anggulo ng kamera na tinatawag na camera shots and angles nito sapagkat lalo nitong
pinagaganda ang screenplay ng isang obra-maestra. Malaki rin ang bahaging ginagampanan
nito sa emosyon, lalim at kakintalan at ang magiging implikasyon ng isang dokumentaryo sa
mga manonood nito.

Mga Karaniwang Uri ng Anggulo at Kuha ng Kamera sa Pelikula Isa pang mahalagang input may kinalaman sa estilo,
mga teknik at kaalamang teknikal ng isang dokumentaryong
1. Establishing / Long Shot – Sa ibang termino ay tinatawag na “scene-
pampelikula na may malaking epekto sa kabuuang mensahe ng
setting”. Mula sa malayo ay kinukunan ang buong senaryo o lugar upang bigyan ng
ideya ang manonood sa magiging takbo ng buong pelikula o dokumentaryo. isang pelikula.
2. Medium Shot – Kuha ng kamera mula tuhod paitaas o mula baywang paitaas. Ang guro ay maaaring magpakita ng mga aktuwal na
Karaniwang ginagamit ito sa mga senaryong may diyalogo o sa pagitan ng larawan mula sa mga pahayagan, magasins, internet o mga video
dalawang taong nag-uusap. Gayundin, kapag may ipakikitang clippings ng mga pelikula upang ipakita ang mga anggulong ito
isang maaksiyong detalye.
batay sa pagkakalarawan nito.
3. Close-Up Shot – Ang pokus ay nasa isang partikular na bagay lamang, hindi
binibigyang-diin ang nasa paligid. Halimbawa nito ay ang pagpokus sa ekspresiyon Iuugnay nito ang susunod na gawain.
ng mukha; sulat-kamay sa isang papel.
4. Extreme-Close Up – Ang pinakamataas na lebel ng “close-up shot”. Ang
pinakapokus ay isang detalye lamang mula sa close-up . Halimbawa, ang pokus
ng kamera ay nasa mata lamang sa halip na sa buong mukha.
5. High Angle Shot – Ang kamera ay nasa bahaging itaas, kaya ang anggulo o pokus
ay nagmumula sa mataas na bahagi tungo sa ilalim.
6. Low Angle Shot – Ang kamera ay nasa bahaging ibaba, kaya ang anggulo o pokus
ay nagmumula sa ibabang bahagi tungo sa itaas.
 7. Birds Eye-View – Maari ring maging isang “aerial shot” na anggulo na
nagmumula sa napakataas na bahagi at ang tingin ay nasa ibabang bahagi.
Halimbawa nito ay ang senaryo ng buong karagatan at mga kabundukan na ang
manonood ay tila isang ibong lumilipad sa himpapawid.
8. Panning Shots – Isang mabilis na pagkuha ng anggulo ng isang kamera upang
masundan ang detalyeng kinukunan. Halimbawa nito ay ang kuha sa isang
tumatakbong sasakyan o isang taong kumakaripas ng takbo.
GAWAIN 3.3.e : KUHA KO, HULA MO
Matapos mong matutuhan ang iba’t ibang uri ng anggulo at kuha ng kamera at ang
kahalagahan nito sa pelikula, ngayon ay pagmasdan mo ang kasunod na mga larawan ng mga
aktuwal na kuha ng kamera sa pelikulang iyong napanood. Isulat kung anong uri ito ng camera
shot at ipaliwanag ang nais nitong ipahiwatig.
Uri ng Kuha:
Nais Ipahiwatig:
Uri ng Kuha:
Nais Ipahiwatig:
Uri ng Kuha:
Nais Ipahiwatig:
Ang gawaing ito ay pagtukoy sa mga uri ng camera
shots & angles, ang mga pahiwatig nito ay mahalagang
matalakay upang mabigyang-diin maging ang mga simbolismo
na ginamit at pinalitaw sa pelikula.
Talakayin ang mahahalagang eksena sa pelikula.
Dapat na mga mag-aaral ang magpahayag nto.
MAHALAGANG IMPORMASYON:
(Ibahagi sa mga mag-aaral)
Sa pamamagitan ng Cinema Verite, terminong French na
ang ibig sabihin ay ang aktuwal na pagtatagpo at pagkuha ng
pangyayari ng isang filmmaker at ng kanyang film subject, upang
mas higit itong maging makatotohanan, naisakatuparan at naging
matagumpay ang pagsasagawa ng dokumentaryo at naipakita nito ang
tunay na kalagayan ng mga Aeta. Ang pagiging simple at totoong mga
pangyayari at aktuwal na pag- arte ng mga tauhan at maging ang
lokasyon o lugar ay pawang mga elemento na nagbibigay kulay at
tekstura sa buong pelikula. Ang mahabang paglalakbay at paglalakad
ng mag-ama sa mga baku-bako, maalikabok at masukal na landas ay
isang senaryo na nagpapakita ng mabagal na pag-unlad at
modernisasyon ng ilang mga lugar na napag-iiwanan at napababayaan
sa bansa. Gayundin, ang tinatawag na functional literacy o pagkatuto
na nagagamit at angkop sa pamumuhay ay binigyang-diin. Bagamat
ito ay ipinakita sa sandaling panahon lamang dahil sa eleksyon, ang
pinaka-pokus pa rin ay ang pagbibigay at pagkakaloob ng karapatan sa
mga katutubo na makaboto sa unang pagkakataon.
(tingnan ang kalakip: Sinopsis ng Manoro)
 Uri ng Kuha:

Nais ipahiwatig:

http://www.google.com.ph/images

Isa pang mahalagang aspeto ng dokumentaryong pampelikula ay ang

Komunikatibong Paggamit ng mga Pahayag o Mga Uri ng Pagpapahayag.Sa
pamamagitan nito, higit nating naipauunawa ang mga ibig ipahiwatig ng tauhan sa
Ang Ugnay-Wika ay pagtalakay sa bahaging Gramatika
paraan ng kaniyang mga pananalita.
ng isang aralin. Bigyang-diin ang wastong paggamit at pag-
uugnay-ugnay ng mga Komunikatibong Pahayag.
Lalo na sa wikang Filipino, ang bawat pahayag na ating sinasabi ay tumutugon
Gayundin, ang kahalagahan nito sa pagpapahayag ng
sa anumang layunin at pangkomunikatibong pahayag gamit ang wika upang epektibo mga saloobin, pananaw at bawat damdamin mula sa akda at lalo
nating maiparating ang ninanais na mensahe o reaksyon. Pansinin mo ang sumusunod na sa tunay na buhay.
na pangungusap.

a. Pagpapahayag at pag-alam sa kaisipan at saloobin:

1. “Taos-puso kong tinatanggap ang iyong mga ipinayo.” (pagtanggap)

2. “Maaari kayang mangyari ang kaniyang mga hinala?” (pag-

aalinlangan)

3. Nakalulungkot isipin, ngunit hindi ko kailanman sinabi ang mga

pananalitang yaon.” (pagtanggi)

4. “Talagang sumasang-ayon ako sa iyong mga suhestiyon.”

(pagsang-ayon)
 5. “Ikinalulungkot ko, tahasan akong sumasalungat sa iyong mga pahayag.”
(pagsalungat)

b. Pagpapahayag at pag-alam sa angkop na ginagawi, ipinakita

at ipinadarama

1. Pagbibigay-babala

“Mag-ingat ka sa lahat ng iyong mga lakad.” (pagbibigay-babala)

“Huwag kang magpabigla-bigla sa iyong mga desisyon.”

2. Panghihinayang

“Sayang, tama sana ang aking kasagutan.”

“Kung naipagtapat ko lamang sa kaniya ang lahat, hindi sana nangyari
yaon.”

3. Di-pagpayag

“ Hindi yata sapat kung ganoon lamang ang inyong gagawin.”

“ Bahala na kayo sa anumang hakbang na nais n’yong isagawa.”

Sa bahaging ito, mas lalo pang palalimin ng guro ang

GAWAIN 3.3.F: PAHAYAG KO, TUGON MO
Bigkasin ang sumusunod na linya o mga pahayag batay sa iyong napanood. Alamin
kung anong gawi ng pagsasalita ang nakapaloob sa bawat pangungusap. Pillin ang iyong
kasagutan mula sa kahon. Isulat sa papel ang mga sagot.
pagtalakay at pagpapa-unawa sa mga mag-aaral ng mga bisang
pandamdamin, pansarili at pang-kapaligiran ng mga mag-aaral at
kung bakit iniuugnay ito sa lipunang ginagalawan.

Pagtanggi Pagbibigay-babala Panghihikayat

Pagsang-ayon Panghihinayang Pagsalungat
 “Ama mag-ingat ka sa iyong
“Hindi dapat maiwan si Jonalyn,
paglalakbay, mapanganib sa daan!” dapat kasama natin siya sa
pagboto.”

1. 2.

“Sa ginagawa nilang iyan, “Hindi na ako bomoto, dahil

inaagawan nila ng tahanan naniniwala akong hindi naman ito
ang mga ibon.” makapagpapababa at makababawas
ng aking pagkatao.”

3.
4.

“Ang sampagitang ito ay para sa mga ga-

“ O sige, mag-aaral tayo pagkatapos ng
gradweyt lamang, isuot mo, huwag kang
pananghalian natin.”
mahiya, bagay sa iyo ito.”

5. 6.

GAWAIN 3.3.g : Pahayag Ko, Interpretasyon Mo

Ngayon naman ay basahin mo ang sanaysay na ito. Sa pamamagitan nito ay

higit ka pang magkakaroon ng kasanayan sa ating tinatalakay na paksang pangwika.
Nakapaloob rito ang ilan sa mga pagpapahayag at pag- alam ng mga kaisipan, saloobin,
paggawi at pagdama. Hanapin ang mga ito mula sa Sanaysay at isulat ang iyong mga
kasagutan. Ipaliwanag din ang kahulugan ng bawat pahayag. Isulat sa papel ang iyong
kasagutan. Sundin ang pormat.

Babasahin 2: PINTIG, LIGALIG at DAIGDIG (Kalakip 3.3.2)

 Pahayag:
Paliwanag/Interpretasyon:

Pahayag:
Paliwanag/Interpretasyon:

Pahayag:
Paliwanag/Interpretasyon:

Pahayag:
Paliwanag/Interpretasyon:

GAWAIN 3.3.h : KATUTUBO – Kapatid, Kapamilya’t Kapuso
Sumulat ng isang talata tungkol sa kung paano pahahalagahan ang mga kapatid nating
katutubo. Gumamit ng mga pangungusap na may angkop na komunikatibong pagpapahayag.
Lapatan ito ng sariling pamagat.
Sa pamamagitan nito, nagkakaroon ng aplikasyon ang
mga mag-aaral sa kanilang pinag-aaralan. Idiin ang kahalagahan
ng Komunikatibong Pagpapahayag at kung paano ito nagagamit
sa tunay na buhay at sa lahat ng mga transaksyon kaugnay nito.

PAGNILAYAN AT UNAWAIN

Mula sa mga nauna nating pinag-aralan, natutuhan mo ang mahahalagang bagay

tungkol sa Dokumentaryong Pampelikula. Kabilang na rito ang pagsusuri sa nilalaman nito at
kung ano ang panlipunang kahalagahan nito lalo na sa panahong kasalukuyan sa katulad mong Sa bahaging ito, mas lalo pang palalimin ng guro ang
isang kabataan. Gayundin ang mahahalagang elemento at iba’t ibang uri ng anggulo at kuha ng
camera. pagtalakay at pagpapa-unawa sa mga mag-aaral ng mga bisang
pandamdamin, pansarili at pang-kapaligiran ng mga mag-aaral at
Ngunit tandaan, na ang isang pinakamahalagang elemento ng Dokumentaryong kung bakit iniuugnay ito sa lipunang ginagalawan.
Pampelikula ay ang “iskrip” kung saan nakapaloob ang mga diyalogo o mga pananalitang
namumutawi sa bibig ng mga artistang gumaganap. Sa pananaw ng isang script writer at ng
direktor, ang mga diyalogong ito ay may mas malalim na pagpapakahulugan, sapagkat mula sa
mga ito ay makukuha mo ang mga nakapaloob na mensahe upang magsilbi itong kamalayan
upang buksan ang isipan ng bawat isa hinggil sa mga isyung panlipunan.

GAWAIN 3.3.i : INTERDAYAL (Diyalogo Ko, Interpretasyon Mo)
Ang sumusunod na diyalogo ay halaw sa dokumentaryong napanood. Paano mo ito
bibigyang-pakahulugan? Ipaliwanag ang kaugnayan nito sa tunay na buhay at sa kalagayan ng
ating lipunang ginagalawan sa ngayon. Isulat sa papel ang sagot
“Hindi na ako bomoto, sapagkat para sa
akin, hindi ito makapagpapababa
at makababawas ng aking pagkatao”
Hayaan ang mga mag-aaral na ipaliwanag ang kanilang
pakahulugan sa mga pahayag. Pagkatapos nito, hayaan silang
ipaliwanag kung bakit nila naisip ang ganitong pagpapakahulugan.
Maaari itong isagawa nang papangkat. Maaari pa ring dagdagan ang
mga pahayag na nakatala.
MAHALAGANG KAALAMAN PARA SA GURO:
Dapat nating mabatid na ang mga kapwa natin katutubong mga
Aeta ay mga Pilipino rin. Sa matagal na panahon sila ay inakalang
nabibilang sa mga taong hindi sibilisado. Lahat ng mga pribilehiyo at

“Huwag na, hindi na mahalaga ‘yon,
pagsasayang lang ng oras yan, narinig mo
naman ang mga Koreano, kelangan ko na
mag-fill-up ng aplikasyon.”
“Apo Namalyri
Kami’y wala, kung hindi dahil sa ‘yo
Makapangyarihang Isa
Kami ngayo’y
nangagtipon Dito sa
aming taniman
Kayo lamang ang makatutulong sa amin”
Ipinakikita lamang nito na
pagpapakahulugan sa mga diyalogo. Ngayon ay muli mong balikan ang ilang dayalogo sa
dokumentaryong pinanood na sa palagay mo ay tumanim sa iyong isipan,
pagpapakahulugan.
benepisyo ng pangkaraniwang mamamayan ay dapat lamang na kanila
ring tinatamasa. Kaya sa halip na sila ay ipagtabuyan, dapat lamang na
sila’y pahalagahan, pangalagaan at mahalin. Ito ang mensaheng nais
iparating ng pelikula sa mga manonood.
Nang gabing yaon ay nagdiwang ang tribu at inihanda ang
nahuling baboy-ramo. Sumayaw at humiyaw ayon sa kanilang
tradisyon at kinagawian. Sa pagdiriwang na yaon, tinanong ng isang
Aeta ang lolo ni Jonalyn kung bakit hindi siya bomoto. Ang kanyang
matapang, may prinsipyo at may paninindigang kasagutan ay nagpakita
at nagpadama sa kanya na sa loob ng maraming dekada sila ay
nakaranas ng deskriminasyon, pagtratong minorya at pagtatangi, sa
winika nitong “dahil hindi ito makapagpapabawas at
mahalaga sa epektibong komunikasyon ang makapagpapababa ng aking pagkatao.”
bigyan ito ng
GAWAIN 3.3.j : PELSKRIP (Pelikula at Iskrip)
Sa bahaging ito, maaaring ipasok ng guro ang iba pang
Sa iyong mga naunang gawain ay nalaman mo ang uri ng mga pahayag na mga pelikula, maging ito man ay independent film, short film,
video advocacy at iba pang anyo nito. Tiyakin lamang na akma
mahalagang bahagi ng epektibong komunikasyon na nakatutulong upang magkaroon ng mas
at angkop sa edad ng mga mag-aaral ang mga eksenang
malalim na pagpapakahulugan ang mga diyalogo o pahayag. Ngayon naman ay subukin mo ipakikita.
ang iyong kakayahan sa bagay na ito.
Bigyang-pansin kung paano nagagamit ang mga
Ang sumusunod na larawan ay batay sa isang Indie Film na “Ang Babae sa Septic Komunikatibong Pahayag sa mga nabanggit na genre.
Tank” sa direksiyon ni Marlon Rivera , isang pelikulang nagkamit ng maraming parangal na
ang pangunahing tema ay suliraning panlipunan. Subukin mong bumuo ng mga diyalogo mula
sa mga ito na ginagamitan ng iba’t ibang uri ng mga pahayag na ating tinalakay sa mga naunang
aralin. Gawin sa papel.

www.starcinema.com.ph/
GAWAIN 3.3.k : DOKYUFIL (Pelikula at Dokumentaryong Filipino – Epekto Sa Iyo)

Ang mga pelikulang katulad ng “Babae sa Septic Tank” at “Manoro” (Ang Guro) ay
pangunahin at tahasang tumatalakay sa mga napapanahong isyu sa ating lipunan. Kaya’t ang
matataas na uri ng mga obra-maestra na katulad ng mga ito sa larangan at industriya sa
paglikha ng pelikula ay nararapat lamang tangkilikin bilang bahagi ng kultura at panitikang
popular sa ating bansa. Hindi lamang ito nakalilibang kundi naimumulat nito ang ating
kamalayang panlipunan, at kung ano ang naging implikasyon o epekto nito sa iyo bilang mag-
aaral.

Muli, ipahayag at ipaliwanag ang naging implikasyon sa iyo ng dokumentaryong

“Manoro” (Ang Guro) batay sa sumusunod na aspeto. Gawin sa papel. Gayahin ang pormat.

MANORO (Ang Guro) Pinakamahalaga na naiuugnay ang akdang pampanitikan

Dokumentaryong Pampelikula sa panahong kasalukuyan at sa tunay na buhay. Ang Implikasyon
nito sa Sarili, Pamilya at Lipunan.
Itanim sa isip ng mga bata na ang mga akdang
IMPLIKASYON pampanitikan tulad ng “Manoro” (Ang Guro) ay isang midyum
Kaugnayan sa Tunay na Buhay sa hinahangad na pagbabago.

SARILI PAMILYA LIPUNAN

GAWAIN 3.3.l : AKO MISMO, KIKILOS AKO!

Ngayong alam mo na ang naging implikasyon sa iyo ng akda, panahon naman para
maipahayag kung paano ka makatutulong sa iyong pamayanan bilang isang batang lider sa
pagharap at paglutas ng mga suliraning panlipunan na kinakaharap sa kasalukuyan. Gawin sa
papel. Gayahin ang pormat.

Matapos na matalakay ang akda, bigyang-diin na

mahalagang naikakapit ng mga mag-aaral sa kanilang sarili at
buhay ang akdang pampanitikan.Nangangailangan ang pagkilos
matapos itong matutuhan.
Dapat na mapalabas ng guro ang pagiging isang lider ng
“AKO
MISMO,
kabutihan at adbokasiya sa pamayanang ginagalawan upang
BATANG magamit niya ang lahat ng natutuhan.
LIDER”

Mu ang uri
ng mid la sa mga ito ay iyong mahihinuha ang kahalagahan ng media o anum yum tatanging
kabataanpaglutas ng mga suliraning panlipunan at ikaw bilang isang na mi pang
hamon na nagtatalay ng matibay na personalidad sa pagharap mo sa mara na ng isang
Replek darating sa iyong buhay. Kaugnay nito bumuo ka ngayon pormat.
siyon batay sa lahat ng iyong mga natutuhan sa araling ito. Sundin ang

Ang Aking Repleksyion …

Ilipat

GAWAIN 12: Iskripkoto

Sa pagtatapos ng araling ito, inaasahan na ikaw ay makalilikha ng isang
iskrip para sa isasagawang dokumentaryong pampelikula gamit ang iba’t ibang
uri ng mga pagpapahayag.Ngunit bago iyon, dapat mong malaman na bago ka
gumawa ng isang iskrip para sa mga diyalogo ay dapat mo itong simulan sa
pagbuo ng isang sequence script na magsisilbi mong pinakapundasyon at
pinakagabay sa iskrip na iyong isusulat. Narito ang isang halimbawa, (halaw sa
“Manoro”, Ang Guro) basahin, pag-aralan at unawain mo itong mabuti.
Isa sa pinakamahalagang bahagi ng pag-aaral ang paglilipat ng
kaalaman sa mga mag-aaral at ang aktuwal nitong aplikasyon sa
kanilang sarili at sa kanilang pamumiuhay.
Batay sa ibinigay na direksyon, bigyang-laya ang mga mag-
aaral na lumikha ng kanilang sariling iskrip na itatanghal sa klase
na siyang magsisilbi ring pagsasanay nila para sa lalo pang
mapanghamong gawain sa huling bahagi ng pag-aaral batay sa
modyul na ito.

ANG ISKRIP NG MGA EKSENA (“SEQUENCE SCRIPT “)

Mga Detalye/ Mga Tauhan at Iba

Eksena Bilang at Kuha at Anggulo ng
Paglalarawan at pang Datos na
Tagpuan Kamera
Kaisipan ng Eksena Kinakailangan

Eksena / Sequence 1: Establishing Magbubukas ang Karamihan ng mga tao

School Grounds Shot sa “school eksena sa “school sa isang tipikal na
(Graduation Day) grounds” grounds” sa araw ng “Graduation Day”
graduation. (iba’t ibang eksena) Isa
Medium Shot sa mga Hindi magkamayaw sa mga unang makikita Ipaunawa sa mga mag-aaral ang paglikha ng isang
taong nakapaligid (iba’t ang mga tao. ang pangunahing Sequence Script. Idiin sa kanila na lubha nila itong
ibang senaryo) Masayang-masaya tauhan (Jonalyn
ang lahat at lubos Ablong) kasama ang kinakailangan sa pagbuo ng iba pa nilang mga kaugnay na
Close-Up Shot na ang pananabik. ilang miyembro ng proyekto lalo na sa huling bahagi ng aralin.
ipakikita ang ilang Ngunit kasabay nito kanyang pamilya Magpakita ng iba pang mga halimbawa kung
eksena ni Jonalyn ay ang pag-iyak ng (matatapos nang
(pangunahing mga bata’t sanggol. masaya ang graduation) kinakailangan. Mahalaga rin na patiuna itong naunawaan at
tauhan) Maririnig ang ilang napag-aralan ng guro.
mga usapan. Maaari ring magbigay ng iba pang mga sitwasyon at
pagawain ang mga mag-aaral ng kanilang sariling likhang
sequence script.
Eksena / Sequence Long Shot sa isang Jeep Ipakikita ang andar Mga ilang batang
2: na papunta sa ng isang jeep sa katutubo na
Resettlement Area ng mabato at gumradweyt, mga ina,
Sa isang Jeep na mga Katutubo maalikabok na sanggol at iba pang
patungong Resettlement daanan, may ilang mga batang sumama sa
Area ng mga Katutubo (tinatahak ang batang lalaki na graduation at tampok
mababato at nakasakay sa itaas ng ang pangunahing
maalikabok na mga jeep tauhan na si Jonalyn
daanan) Ablong

Medium Shot sa mga

nagsisipagtawanang Masayang
katutubo tungo sa nagtatawanan ang mga
Close-Up Shot sa katutubo tungkol sa
nagsasalitang si katatapos na Graduation
Jonalyn (pangunahing hanggang sa pagdating
tauhan) sa kanilang lugar

VII. PANGWAKAS NA PAGTATAYA: Ipasagot ang pangwakas na pagtataya bilang pagsubok sa

Isulat ang wastong sagot sa patlang. kanilang mga natutuhan sa araling ito ng Dokumentaryong
Pampelikula.
1. Ito ay isang uri ng camera shot na sa ibang katawagan ay “scene setting”. Susi sa Pagwawasto:
1. Establishing / Long Shot
2. Disenyong Pamproduksyon
3. Cinema Truth
2. Isang elemento ng pelikula na ang pangunahing konsentrasyon ay ang pagpapanatili sa 4. Cinema Verite
5. Independent / Indie Films
kaangkupan ng lugar, eksena, pananamit at sitwasyon para sa masining na paglalahad

ng biswal na pagkukuwento.
 3. May katuturang “pelikula totoo” at katangian ng isang dokumentaryong

pampelikula upang maipakita ang realidad at aktuwal na pangyayari.

4. Terminong French na ang ibig sabihin ay ang aktuwal na pagtatagpo at pagkuha ng

pangyayari ng isang filmmaker at ng kanyang film subject. Naging pamamaraan ng
mga makabagong direktor sa kasalukuyan.

5. Ito ang mga pelikulang may malayang tema at pamamaraan, sapagkat

pangunahing layunin nito na buksan ang kamalayang panlipunan ng mamamayan.

Ang bahaging ito ang magsisilbing sintesis ng kabuuan

PAGNILAYAN AT UNAWAIN
Ipaliwanag kung paano nakaapekto at nakaimpluwensiya ang sumusunod na aspeto
o mga bagay sa pagbabago ng mga anyo ng panitikan mula sa tradisyunal na uri tungo sa mga
panitikang popular.
ng modyul. Ang mga magiging kasagutan ng mga mag-aaral sa
bahaging ito ang sasagot sa mga mahahalagang tanong na
nakatala sa simula ng modyul. Inaasahang maipaliliwanag nila
ang pagbabago ng tradisyunal na uri ng panitikan tungo sa
panitikang popular. Maaari itong isagawa nang papangkat. Iatas
sa bawat pangkat ang isa sa apat (4) na salik na nakatala.

Lenggwahe/Wika

Tradisyunal Makabagong Teknolohiya

na Panitikang
Mga Suliranin at
Anyo ng Kalagayang Popular
Panitikan Panlipunan

Prinsipyo at mga
Paniniwala
Batay sa iyong natapos na gawain, buuin ang sumusunod na pahayag:
Napag-alaman ko na bilang anyo ng panitikan ang tradisyunal ay
. Sa paglipas ng panahon,
nagkaroon ng mga pagbabago mula sa tradisyunal na uri ng panitikan tungo sa
popular dahil sa
Nakatutulong ang panitikang popular upang
Bilang isa sa mga kabataan, sisikapin kong .
Maaaring isulat ng mga mag-aaral ang kanilang
kasagutan sa gawain sa kanilang kwaderno. Maaari ring
magpasulat ng isang slogan kaugnay ng paksang nakasaad. Ito
ang magsisilbing paglalahat o sintesis ng kanilang pag-aaral ng
modyul.
.
.

ILIPAT
Bigyang-pansin sa bahaging ito ang gampanin ng internet
bilang midyum kung saan maaaring naibabahagi sa marami ang mga
Dapat nating maunawaan na lahat ng mga midyum na tinalakay sa bawat aralin iba’t ibang uri ng panitikang popular. Maaaring ipa-post sa mga mag-
ng Modyul 3, kabilang ang Kompyuter o ICT bilang malaking bahagi ng Kulturang aaral sa internet (YouTube, Facebook o Twitter) ang matatapos
Popular tungo sa mga Panitikang Popular na umiiral sa kasalukuyan. Basahin at
nilang gawain sa bahaging ito.
unawain mong mabuti ang nakaatang na gawain para sa iyo at ng iyong mga kamag-
aral. Basahin ang nakasulat sa loob ng kahon: Sa loob ng kahon ay detalyado ang presentasyon ng
produkto ayon sa GRASPS. Kinakailangang ipaunawa ito sa mga
mag-aaral upang sila ay magabayan sa isasagawang pinal na produkto.
Nalalapit na ang Social Awareness Campaign na tatampok ng mga
likhang-sining na tumatalakay sa mga suliraning panlipunang kinasasangkutan
ng kabataan. Bukas ang patimpalak sa lahat at hinihikayat ang mga barangay
na lumahok dahil sa tampok na paksa. Nakita ng pamunuan ng inyong
barangay ang oportunidad ng naturang patimpalak sa pagpapaigting ng
responsibilidad at paninindigan ng kabataan sa inyong baranggay. Ikaw ang
pinili ng barangay na maging kinatawan sa MAF. Bumuo ka ng isang
multimedia campaign o kampanya tungo sa kamalayang panlipunan gamit
ang multimedia na maglalahad sa isang suliraning kinasasangkutan ng
kabataan ng inyong barangay at mga paraan upang masolusyunan ang mga ito.
Ang materyal na iyong bubuuin ay huhusgahan gamit ang sumusunod na
pamantayan: komprehensibong paglalahad, malikhaing paggamit ng wika,
kahusayang teknikal at praktikal na mga rekomendasyon.

Ang iyong mabubuong kampanya tungo sa kamalayang panlipunan o social

awareness campaign ay maaaring ilathala gamit ang iba’t ibang midyum na iyong natutuhan
mula sa modyul na ito. Nariyan ang print media na gamit ng mga kontemporaryong uri ng
panitikan gaya ng komiks. Maaari ka rin namang bumuo ng
isang dokumentaryo o documentary clip sa anyong video na siya namang ginagamit na
midyum sa pagpapalabas ng mga dokumentaryo sa telebisyon at pelikula. Maaari mo ring i-
post sa internet ang iyong malilikhang campaign material. Inaasahang maitatampok sa iyong
bubuuing kampanya ang mga suliraning umiiral sa inyong baranggay at ang magagawa ng mga Maaaring pumili ang mga mag-aaral kung print media
kabataang tulad mo sa paglutas ang mga umiiral na suliranin ayon sa inyong taglay na (KOMIKS) o video clip (Dokumentaryong Pantelebisyon o
kakayahan at abilidad. Pampelikula) ang kanilang isasagawa.
Hayaang sumulat muna ang mga mag-aaral ng iskrip na
Ngunit bago ninyo ito tuluyang simulan, kinakailangang makalikha kayo ng isang
balangkas sa isasagawang campaign material. Kabilang na rito ang inyong mga mahahalagang kanilang gagamitin upang mahasa rin ang kanilang kasanayan sa
plano para maisakatuparan ang proyekto. Maisasagawa lamang ito kung makalilikha kayo ng pagsulat. Kung komiks ang bubuuin, hayaan muna silang magplano sa
sequence at dialogue script na siya ninyong magiging batayan para sa pangkalahatang magiging takbo ng mga pangyayari at mga usapan/dayalogo.
produkto.
Tandaan:
Bago mo tuluyang isagawa ang nakaatang na gawain, narito ang ilang mahahalagang
paalala at mga hakbang sa pagbuo at paglikha mo ng iskrip para sa mga eksena sequence Dapat na maisaalang-alang ang mga mahahalagang paalala at mga
script at iskrip na pandayalogo: hakbang sa pagbuo at paglikha ng iskrip upang mas maging epektibo
ang gawa ng mga mag-aaral at naaayon sa mga mahahalagang
1. Tandaan na ang isasagawa mong iskrip ay dapat na maging makatotohanan upang higit pamantayan.
itong maging kapani-paniwala.
2. Magbigay lamang ng mga konkretong halimbawa, ngunit huwag kalimutang maging
malikhain.
3. Maging diretso sa punto kapag isinasagawa ang mga dayalogo. Gamitin ang iba’t ibang
uri ng mga pahayag na pangkomunikatibo gamit ang wastong wika nito.
4. Maging espisipiko kung sino ang partikular na iyong pinatutungkulan sa pagsulat
ng mga dayalogo. Dapat na magkakaugnay ang bawat dayalogo at eksena ng isang
mabisang iskrip.

Narito naman ang magiging pamantayan sa iyong mabubuong campaign material:

Orihinalidad at Pagkamalikhain - 40 %

Pagkakaugnay ng Diwa at Eksena - 20 %

Linaw ng Kaisipan at Mensahe - 10 %

Epektibong Gamit ng Wika - 20 %

Aplikasyong Teknikal - 10 %

100 %
Kaugnay nito, narito ang mga batayan at mga kraytirya sa pagmamarka ng inyong
isasagawang proyekto: Maaari pang pagbutihin ang mga pamantayan ayon sa
pangangailangan ng mga mag-aaral ayon sa hinihingi ng sitwasyon
MGA Kapugay-pugay Magaling Umuunlad Nagsisimula
PAMANTAYAN 4 3 2 1 MARKA kung paano pa higit na magiging mas maayos at maganda ang
isasagawang produkto ng mga mag-aaral.
Makabuluhan at
Komprehensibo at Masaklaw, May makabuluhan
napapanahon ang
makabuluhan ang makabuluhan at at napapanahong
mga
napapanahonmg a napapanahon mga
impormasyong
Masaklaw na impormasyong ang mga impormasyong
inilalahad sa
paglalahad ng inilalahad sa impormasyong inilahad sa materyal
materyal alinsunod
napapanahong materyal inilalahad sa ukol sa paksang
sa paksang
impormasyon alinsunod sa materyal itinatampok ngunit
itinatampok ngunit
paksang alinsunod sa limitado ang mga
may mga detalyeng
itinatampok. paksang ito.
hindi nailahad
itinatampok.

Masining na
Masining at ginamit ang wika ng
Natatangi ang Masining at maingat
maingat na nagamit kabataan sa
Masining at paggamit ng wika na nagamit ang wika
ang wika ng karamihan ng
maingat na ng kabataan nang ng kabataan sa
kabataan sa pahayag sa
paggamit ng higit pa sa karamihan ng
kabuuang nabuong materyal
wika inaasahang pahayag sa nabuong
pagpapahayag sa ngunit hindi
pamamaraan sa materyal.
nabuong maingat ang
materyal.
materyal. paggamit.

Taglay ang lahat

Tipong
ng kailangang Taglay ang mga Naipamalas sa
propesyonal ang
elemento sa susing elemento sa materyal ang minimal
Mahusay na pagkakagawa sa
mabisang pagbuo mabisang pagbuo ng na antas ng
aspetong teknikal materyal dahil sa
ng materyal. materyal at pagtatagpi-tagpi ng
husay ng
Naipapamalas naipamalas ang elemento at teknikal
pagtatagpi-tagpi
ang kahusayan angkop na teknikal na pagganap.
ng mga elemento
sa teknikal na na pagganap.
nito.
pagganap.
Ang mga inilahad
na
Malinaw at May mga
rekomendasyon
Pagkapraktikal ng kapaki- Makabuluhan ang rekomendasyong
ay
rekomendasyon pakinabang para karamihan sa inilahad ngunit
nagmumungkahi
sa lahat ang inilahad na mabuway ang mga
ng kaisipang
inilahad na rekomendasyon. inimumungkahing
pangmatagalan sa
rekomendasyon. kaisipan.
kamalayan ng
madla
KABUUANG
MARKA
 Matapos mong masagutan at maisagawa ang lahat ng mga gawaing iniatang sa iyo
bilang isang mag-aaral, binabati kita! Isang matagumpay na pag-aaral para sa iyo! Tunay na isa
kang masipag at matalinong mag-aaral!

Susi sa Pagwawasto:
PANGWAKAS NA PAGSUSULIT (Kalakip 3.2) 1. B
2. A
3. C
4. C
5. D
6. A
7. D
8. D
9. B
10. D
11. A
12. C
13. B
14. A
15. C
16. B
17. A
18. D
19. A
20. D