Μεταπολεμική ποίηση

(1944 - 1974)
- Ιστορικό πλαίσιο
- Θέματα, τεχνοτροπία, γλώσσα
- Σχέση μεταπολεμικών ποιητών με παλαιότερους λογοτέχνες
- Κριτίρια ένταξης ποιητών σε μεταπολεμική ποίηση
- Σημαντικοί πολιτικοί ποιητές / Γνωρίσματα του έργου τους
- Υπαρξιακός προβληματισμός στο έργο των μεταπολεμικών
- Ομοιότητες διαφορές γενιάς 30 vs μεταπολεμικοί

1) Ιστορικό πλαίσιο (αγώνας ανίστασης, διώξεις Εμφυλίου, κοινωνικοί αγώνες)

Όρια μεταπολεμικής περιόδου

Ξεκινά: με τον τερματισμό Γερμανικής κατοχής, μετά την απελευθέρωση Αθήνας,
Θεσσαλονικής
Τελειώνει: πτώση δικτατορικού καθεστώτος (1967-1974)
 Έντονη απήχη σύγχρονης ιστορίας στη μεταπολεμική λογοτεχνική παραγωγή

Κατοχική αντίσταση (1941 – 1944)

Αγώνας για εθνική απελευθέρωση

α) συνένωσε το λαό
β) ενεργοποίησε τη συλλογικότητά του

1941: ίδρυση πρώτης αντιστασιακής οργάνωσης, το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (Ε.Α.Μ.)

Σε συνεργασία με το στρατιωτικό της κέντρο Ε.Λ.Α.Σ.
 Συσπείρωσε τις λαϊκές δυνάμεις εναντίον των κατακτητών

1942: δημιουργία και άλλων αντιστασιακών οργανώσεων

Σημαντικότερη ο Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικός Σύνδεσμός (Ε.Δ.Ε.Σ)

Τα δύο τελευταία χρόνια της Κατοχής

α) Πλησίαζε η εθνική ελευθερία
β) Ο αγώνας της αντίστασης σημαδεύτηκε από αντιπαραθέσεις και συγκρούσεις,
με σκοπό την πολιτική επικράτηση μετά την απελευθέρωση

Προσπάθειες για εκτόνωση κρίσης ανάμεσα σε αντιστασιακές οργανώσεις και εξόριστη

ελληνική κυβέρνηση
α) συμφωνία του Λιβάνου: στα πλαίσια της οποίας σχηματίστηκε κυβέρνηση εθνικής
ενότητας
β) συμφωνία της Καζέρτας: το Ε.Α.Μ. δέχτηκε να μη καταλάβει το Ε.Λ.Α.Σ. την Αθήνα
και την αποβίβαση βρετανικών στρατευμάτων στην Ελλάδα
Α’ Μεταπολεμική Φάση ( Απελευθέρωση και Εμφύλιος) 1944 – 1949

Οκτώβριος 1944:
 αποχώρηση δυνάμεων του Άξονα από την Ελλάδα
 Βρετανοί περιφρουρούν χώρα από ‘’αναρχία’’, αφοπλισμός ανταρτών
 Ε.Α.Μ.: αποχωρεί από τη κυβέρνηση εθνικής ενότητας λόγω της αμιφισβήτησης
λαϊκής κυριαρχίας
 ΕΛΑΣ: αρνείται να διαλυθεί

3 Δεκεμβρίου:
 Συγκέντρωση διαμαρτυρίας στη πλατεία Συντάγματος
 Η κυβέρνηση τραυμάτισε πολλούς διαδηλωτές
 Άρχισαν συγκρούσεις και πολύνεκρες μάχες στην Αθήνα (Δεκεμβριανά)
 Εχθρότητα ανάμεσα στις δύο παρατάξεις, μεγάλη ιδεολ. πόλωση
 Εξομάλυνση κρίσης: με συμφωνία της Βάρκιζας δεν έφερε ουσιαστικά
αποτελέσματα, η κυβέρνηση σε μεγάλο βαθμό αθέτησε τη συμφωνία με
διώξεις, φυλακίσεις και εξορίες κατά της Αριστεράς
- Μέσα σε αυτό το κλίμα διώξεων πολλοί κατέφυγαν στα βουνά
- Έκαναν ανταρτοπόλεμο με στρατό κυβέρνησης

1946: επικράτηση Δεξιάς, επάνοδος βασιλιά

Οξύνεται το πολεμικό κλίμα εμφυλίου
1947: Κ.Κ.Ε. τέθηκε εκτός νόμου
ΗΠΑ αρχίζουν να παρεμβαίνουν σε πολιτικές εξελίξεις
1949: ο εθνικός στρατός, που τον βοηθούν οι ξένοι κάνει επίθεση στην Ηπειρο και
απωθεί Δημοκρατικό στρατό
- Στρατιωτική ήττα Αριστεράς
- Συνέπειες στην Ελλάδα: εθνικός διχασμός, μίσος, διώξεις, μεταναστεύσεις,
ηττοπάθεια

Β’ Μεταπολεμική Φάση (Αστικό κράτος, Ιδεολ. Φυσιογνωμία Αριστεράς) 1950-1959

Κατάσταση της Ελλάδας

 Η δεκαετία του 50: καθορίστηκε από το ‘’Ψυχρό πόλεμο’’
 Ένταξη Ελλάδας στο ΝΑΤΟ (1952): ενισχύει εξάρτηση με Δύση
 Εσωτερικό: έντονη η αντικομουνιστική προπαγάνδα, διχασμός λαού
 Οξυμένα προβλήματα: οικονομικός μαρασμός, ανεργία, υποαπασχόληση
Οδηγούν σε:
Α) Εσωτερική μετανάστευση σε μεγάλα αστικά κέντρα
Β) Εξωτερική μετανάστευση (Αμερική, Γερμανία, Αυστραλία)
 Απόλυτη κυριαρχία Δεξιάς
 Πιέσεις στο εργατικό κίνημα, ταπεινωτικοί όροι όπως ‘’πιστοποιητικό κοιν.
φρονημάτων’’
 Ο λαός κινητοποιείται σε συλλογικούς αγώνες από αριστερές και προοδευτικές
δυνάμεις

Γ’ Μεταπολεμική Φάση (Αναθέρμανση κοιν. αγώνων έως δικτατορία) 1967 – 1974

Α) η Ένωση Κέντρου με αρχηγό το Παπανδρέου, συσπειρώνει δυνάμεις εναντίον της

Δεξιάς, για να εξυγιανθεί η πολιτική ζωή – λαϊκή αντίδραση
Β) εθνικό πρόβλημα Κύπρου
Γ) Δεξία: χρησιμοποιεί τη βία, δολοφονία βουλευτή ΕΔΑ Λαμπράκη Γρηγόρη
Δ) κλίμα πολιτικής αστάθειας
Ε) πτώση κυβέρνησης Παπανδρέου
-> πραξικόπημα συνταγματαρχών
-> χούντα για μια επταετία

Αντίδραση λογοτεχνών
Ως το 1970 επέλεξαν τη σιωπή ως μορφή διαμαρτυρίας

Κλίμα στην Ελλάδα:

Εντείνεται αντιδικτατορικός και ανιιμπεριαλιστικός αγώνας
Εξέγερση Πολυτεχνείου
Πέφτει η χούντα (1974)
Εισβολή Τούρκων στην Κύπρο (1974): η έναρξη της μεταπολεμικής περιόδου
σημαδεύτηκε από αυτό το γεγονός

2) Γραμματολογικοί προσδιορισμοί μεταπολεμικής γενιάς

1) Μεταπολεμική λογοτεχνική παραγωγή

α) το σύνολο του λογ. έργου της μεταπολεμικής περιόδου
β) ο όγκος του είναι μεγαλύτερος από προηγούμενες περιόδους
γ) χωρίζεται σε ώριμο έργο παλαιότερων (λογοτέχνες μεσοπολέμου και γενιά 30) και σε
δυναμική παρουσία νέων λογοτεχνών που εμφανίστηκαν τα μεταπολεμικά χρόνια

2) Μεταπολεμικοί λογοτέχνες
-> όσοι γεννήθηκαν ανάμεσα 1917 – 1940
-> και εξέδωσαν λογ. βιβλίο στη διάρκεια της μεταπολεμικής περιόδου
Πχ Σεφέρης αν και ανήκει στη μεταπολεμική λογοτεχνία χρονολογικά, πρακτικά είναι
στη γενιά του 30 και έχει ήδη διαμορφώσει την προσωπικότητά του τα πρώτα
μεταπολεμικά χρόνια

3) Μεταπολεμική λογοτεχνική γενιά

Λογοτεχνική γενιά: μια ομάδα λογοτεχνών με κοινά ηλικιακά δεδομένα, βιώματα,
πνευματική μόρφωση, παραπλήσια εκκίνηση συγγραφικής δραστηριότητας
Διάκριση σε: (Αργυρίου)
Πρώτη μεταπολεμική γενιά: όσοι γεννήθηκαν μεταξύ 1917 – 1928
Δεύτερη μεταπολεμική γενιά: χρονικά πλαίσια 1929 – 1940
Διαφορά πρώτης και δεύτερης μεταπολεμικής γενιάς: όσοι ανήκουν στην πρώτη γενιά
(1917-1928)συμμετείχαν ενεργά στους αντιστασιακούς αγώνες και έζησαν τις διώξεις
του Εμφυλίου, όσοι ανήκουν στη δεύτερη (1929-1940) είχαν έμμεση αντίληψη των
γεγονότων.

4) Μεταπολεμικότητα
-> είναι το κοινό στίγμα των μεταπολεμικών λογοτεχνών
-> που στην κρίσιμη ηλικία της νεότητάς τους έζηαν οδυνηρά βιώματα πολέμου
- αποκόμισαν: αίσθηση ‘’ήττας’’ ανθρώπου, παρακμής ηθικών αξιών

3)Γενική παρουσίαση ποιητών – διάκριση 3 τάσεων στη μεταπολεμική ποίηση

Επιμέρους τάσεις μεταπολεμικής ποίησης- κυριότεροι εκπρόσωποι:

α) πολιτική ποίηση χαρακτηρίζεται από έντονο κοινωνικό προβληματισμό και το

ιδεολογικό και πολιτικό της περιεχόμενο. Η αμεσότητα αποτελεί κύριο χαρακτηριστικό
ης ποιητικής τους. Εκφράζουν όμως και ανθρώπινα συναισθήματα
Εκπρόσωποι: Δούκαρης και Λειβαδίτης (υπαρξιακές και μεταφυσικές αναζητήσεις),
Αλεξάνδρου, Αναγνωστάκης (έγραψε υπαρξιακά & ερωτικά), Πατρίκιος, Γκόρπας,
Λεοντάρης, Κατσαρός.

β) υπαρξιακή ποίηση κινείται ανάμεσα στον κοινωνικό προβληματισμό και την

υπαρξιακή εμπειρία, με κύριο χαρακτηριστικό την αγωνία για την τύχη του
μεταπολεμικού ανθρώπου.
Σινόπουλος, Καρούζος: το έργο τους αναδεικνύει έντονη σύνδεση με εποχή μέσα από
την υπαρξιακή αγωνία τους για τη τύχη του μεταπολεμικού ανθρώπου
Ασλάνογλου, Δημουλά: νεότεροι ποιητές, εσωτερικεύουν συμβάντα εποχής, έμφαση σε
συναισθήματα ιδιωτικής ζωής
Εκπρόσωποι: Σινόπουλος, Σαχτούρης, Παπαδίτσας, Καρούζος, Δημουλά, Μέσκος,
Ασλάνογλου

γ) μετα-υπερρεαλιστική ποίηση, αφομοίωσε αρκετά στοιχεία από τον υπερρεαλισμό

και τα συνδύασε με τις μοντερνιστικές τάσεις της εποχής.
Εκπρόσωποι: Κακναβάτος, Βαλαωρίτης, Γονατάς, Αραβαντινού.
4) Θεματική μεταπολεμικών, τεχνοτροπία, μορφολογία, γλώσσα, ύφος

Οι μεταπολεμικοί ποιητές
α) συνδέθηκαν με την ιδεολογική τους ένταξη
β) κοινά στοιχεία αναφοράς και συλλογική δράση διαμόρφωσαν την κοσμοθεωρία τους

Θέματα που ασχολείται μεταπολεμική ποίηση:

1) Συλλογικά βιώματα της εποχής συνέβαλλαν στη δημιουργία μιας ομοειδούς
κοινωνικής ψυχολογίας.
α) Εμπειρίες πολεμικού και πολιτικού αγώνα, αντίστασης , στρατοπέδου, φυλακής,
εξορίας.
β) επιπτώσεις της ήττας, αντίδραση - αντιήττα
γ) ειρήνη και προβλήματα προσαρμογής του ανθρώπου στα νέα δεδομένα
5) η πολιτική αμφισβήτηση

2) σχέσεις προσώπων ή συντροφιάς ανθρώπων ή ομάδων μέσα από την πολιτική

διάσταση

3) Αισθήματα:
α)η νοσταλγία της χαμένης αγωνιστικότητας
β) έκπτωση από παράδεισο ή ελπίδα
γ) η απογοήτευση, η φθορά χρόνου, η υπαρξιακή αγωνία μπροστά στη ζωή, τον θάνατο
και τον έρωτα επανέρχονται σε πολλά έργα.
δ) Το αίσθημα της ενοχής, αυτοτιμωρίας του αδιεξόδου και του παραλόγου επικρατεί,
ενώ έντονα προβάλλει η ανθρώπινη μοναξιά και αλλοτρίωση.
ε) ατομικό και κοινωνικό άγχος και απελπισία

4) αναζήτηση ατομικής και κοινωνικής αυθεντικότητας

5) Συμβολισμοί που επαναλαμβάνονται στη μεταπολεμική ποίηση: στέρηση,

εγκλεισμός, απομόνωση, σκοτάδι, δίψα, μνήμη, νεκροί, παραισθήσεις, χειραψία,
γράμμα, ερείπια, λάσπη, άνεμος, φωτιά, καρφί, μηχανές (ο άνεμος είναι το μοτίβο σε
συλλογές του Λειβαδίτη)

6) Θέματα: έλλειψη ιδεολογικής πίστης, κενό, αίσθηση αδιεξόδου στην κοινωνική ζωή
και σε ανθρώπινες σχέσεις, ανορθόδοξες ερωτικές στάσεις

Ιδεολογία των μεταπολεμικών ποιητών:

 η ιδεολογική φόρτιση του ποιητικού λόγου αποτελεί ένα ακόμη διακριτικό

γνώρισμα
 ποίημα: είναι φορέας μηνυμάτων με πολιτική και κοινωνική σημασία
 μεταπολεμικοί ποιητές: είχαν εμπλακεί οι περισσότεροι στα πολιτικά
πράγματα του τόπου
 αγωνίζονται για το κοινό καλό
  στάση «κοινωνικού πόνου»: έχουν αίσθημα κοινωνικής ευθύνης σε ιστορικές
εξελίξεις
 υπηρετούν κοινωνική λειτουργία ποίησης
χρήση του ‘’εμείς’’:η ποίησή του εκφράζει τη συλλογική συνείδηση,
αγωνιστικότητα, αισιοδοξία και προσπαθεί να ξυπνήσει την εργατική τάξη
χρήση α’ ενικού προσώπου: η διάψευση των οραμάτων τη μετατρέπει τελικά
σε υποκειμενική συνείδηση και ποίηση που εκφράζει την προσωπική θέαση
του κόσμου ή εξωτερικεύει δραματικά την υπαρξιακή αγωνία

Τεχνοτροπία – μορφολογία - επιδράσεις:

Ο στενός δεσμός των μεταπολεμικών ποιητών με ιστορική και ποιητική πραγματικότητα

α) ενδυνάμωσε τον κοινωνικό προβληματισμό
β) ενίσχυσε τη ρεαλιστική έκφραση

Επιδράσεις

1) από ιδεολογικά στρατευμένοι ποιητές:

 στοχεύουν σε ρεαλιστική απόδοση πραγματικότητας
 Στόχος: η μετάδοση του ποιητικού λόγου στον απλό λαό

Επίδρασεις:
 επίδραση Ρίτσου: μέσα από αυτόν πολλοί μεταπολεμικοί ποιητές γνώρισαν την
αντίσταση και την εξορία
 επίδραση Λιβαδείτη: γράφτηκαν μεγάλες ποιητικές συνθέσεις, επικοί τόνοι,
αγωνιστική αισιοδοξία

2)Βαθμιαία υποχώρηση επίδρασης Ρίτσου για την κοινωνική λειτουργία ποίησης:

-> με τη σταδιακή συνειδητοποίηση της ιδεολογικής κρίσης
ύφος:
α)η ιδεολογική στράτευση: ύφος υψηλών τόνων
Ποίηση: πλάθει οράματα
β) το διαδέχθηκε το ύφος της καθημερινής συνομιλίας
Ποίηση: εκφράζει ψυχολογική δοκιμασία των ανθρώπων που αγωνίζονται να μη
συνθλιβούν στη κοινωνική ζωή

2) Στάση απέναντι σε υπόλοιπους εκπροσώπους γενιάς 30

 ήταν αυστηρά επιλεκτικοί
 εκδήλωσαν ενδιαφέρον σε δυτικά ποιητικά ρεύματα (αγγλοσαξωνικός
μοντερισμός, υπερρεαλισμός)
 τους επέκριναν λόγω της έλλειψης ιδεολογικού προβληματισμού στα έργα τους

Χαρακτηριστικά μεταπολεμικών ποιητών

 υπερίσχυε ανάμεσά τους το αίσθημα συλλογικότητας
 η τέχνη: να παίρνει θέση στα τρέχοντα γεγονότα της ζωής
  θέτουν το έργο τους στην υπηρεσία του κοινωνικού συνόλου

 Δύο ποιητές συντέλεσαν στη διαμόρφωση των μεταπολεμικών ποιητών:

Καβάφης: με την ιστορική του αίσθηση, φιλοσοφικό προβληματισμό, ειρωνεία σε
φαινόμενα ηθικής παρακμής
Καρυωτάκης: με τη κριτική και σατιρική του διάθεση

Μορφολογία μεταπολεμικών ποιητών

 Ακολουθεί προδιαγραφές μοντέρνας ποίησης: χρήση ελεύθερου στίχου
 Δεν αποκόβονται όμως από την παράδοση
Α) διατηρούν επαφή με στοιχεία της (δεκαπεντασύλλαβο, λεξιλόγιο,
ποιητική μυθολογία)
Β) επιρροή δημοτικού τραγουδιού ιδιαίτερα στην ποίηση της Αντίστασης
που στόχευε στην αναβίωση του ηρωικού πνεύματος του δημοτικού
τραγουδιού.
 Στη συνέχεια υιοθέτησαν μοντέρνους εκφραστικούς τρόπους

Γλώσσα
 Αντλούν το υλικό τους από καθημερινή ζωή και προφορικό λόγο
 Εγκατάλειψη «ποιητικού» λεξιλογίου
 Χρήση λαϊκής γλώσσας, τόνος καθημερινής συνομιλίας
 ύφος καθημερινής συνομιλίας με πρόθεση
α)να περάσουν μηνύματα στο λαό – επικοινωνία με απλούς ανθρώπους
β)να αναδείξουν καθημερινά γεγονότα σε πηγή ποιητικής συγκίνησης
γ)να αναδείξουν την ποίηση σαν επαναστατικό μέσο
 Τάση να κάνουν γλωσσικούς πειραματισμούς με ανατροπές στη
γραμματική και τη σύνταξη, νέες λέξεις και φράσεις, χρήση ξενικών
εκφράσεων
 Σπάνια χρησιμοποιούν την καθαρεύουσα με σκοπό να ειρωνευτούν και να
προβάλλουν την αντίθεση της άρχουσας και της λαϊκής τάξης.

5) Πολιτικοί ποιητές / στάδια διαμόρφωσης

Πολιτική ποίηση
 Ο όρος προσδιορίζει ένα μέρος της μεταπολεμικής ποίησης
 Ειδοποιός διαφοράς μεταπολεμικής γενιάς με προηγούμενη:
Έντονος κοινωνικοπολιτικός προσανατολισμός
 Κείμενα μεταπολεμικής γενιάς: εμπλέκοντα έμμεσα ή άμεσα με προβλήματα
εποχής

«πολιτικός ποιητής» δηλώνει

  τη μαχητική στράτευση του ποιητή στη μαρξιστική ιδεολογία.
 απαραίτητη προϋπόθεση για τη συζήτηση του έργου του: τα ποιήματα να μην είναι
απλώς προπαγανδιστικά αλλά να έχουν λογοτεχνική αξία

Ποίηση πολιτικών ποιητών

 Συνδέθηκε στενά με την ελληνική μεταπολεμική κοινωνία και τις περιπέτειές της
 Οι μεγαλύτεροι ηλικιακά ποιητές της: έπαιξαν ενεργό ρόλο στην αντίσταση
 Οι περισσότεροι: μάρτυρες των γεγονότων όχι συμμέτοχοι

Ηλικιακή διαφορά πρώτης και δεύτερης μεταπολεμικής γενίας

 Συνεπάγεται διαφορετικές ιστορικές εμπειρίες
 Μεγαλύτεροι ποιητές:
α) έζησαν την ακμή του αγωνιστικού οράματος
β) πλήρωσαν το τίμημα της στρατιωτικής ήττας της Αριστεράς
 Νεότεροι:
α) πλήρωσαν το ίδιο τίμημα
β) η ψυχολογία τους τραυματίστηκε λόγω της στέρησης οράματος και δράσης,
χρεώθηκαν την ήττα για μια μάχη που δεν έζησαν

α) Η ποίηση της Αντίστασης

μια σειρά πατριωτικών ποιημάτων που εμπνεύστηκαν διάφοροι επώνυμοι ποιητές από τον
αγώνα ενάντια στους ξένους κατακτητές

 Αγωνιστικά ποιήματα: Με σκοπό να ανυψώσουν το ηθικό των αγωνιστών ενάντια

στους κατακτητές και να υμνήσουν ιδανικά ελευθερίας (Σικελιανός)
 Παρόμοια ποιήματα γράφτηκαν και ύστερα από τη απελευθέρωση με σκοπό να
ενισχύσουν την πίστη στα οράματα της αριστερής ιδεολογίας. (Άρης Αλεξάνδρου:
Ακόμη τούτη η Άνοιξη).
 Διασώθηκαν μαρτυρίες Κατοχής και Εμφυλίου
 Νεότεροι ποιητές: στα κείμενά τυς δίνουν την καθημερινή αγωνία του ανθρώπου
στην κατοχή και στον εμφύλιο και την παθητική αντίσταση και ήττα του (Μάρκος
Μέσκος: Επαρχιακό γήπεδο).

β) Η ποίηση της δοκιμασίας

 γράφονται την δεκαετία του ’50
 πραγματεύονται την ήττα των αριστερών που έχει δύο όψεις:
α) την επικράτηση των αντιπάλων και τη βίαιη συμπεριφορά τους και
β) την ιδεολογική κρίση της αριστεράς

Τύχη μεταπολεμικών ποιητών:

  Εκτοπίστηκαν, πήγαν σε ξερονήσια, εξορία
 Οι φυλακίσεις – εξορίες ήταν χρόνος απολογισμού
 κριτικός έλεγχος ιδεολογικής ένταξης ψύχραιμος καταλογισμός ευθυνών
(Λεοντάρης «ποίηση της ήττας»- πραγματεύονται την ήττα του ανθρώπινου
πολιτισμού)
 ρήξη με τη κομματική γραμμή
 προβολή ανθρώπινου προσώπου πολιτικής ποίησης

Η ποίηση της Αντίστασης και η ποίηση της Δοκιμασίας ανήκουν στην πολιτική τάση.

γ) Ποιητική και πολιτική ηθική:

 Με τον όρο αυτό που εισήγαγε ο Μαρωνίτης δηλώνεται ότι από τη σύμπραξη της
ποιητικής πράξης με την πολιτική δράση προκύπτει μια νέου τύπου ηθική
 ύπαρξη αλληλεπίδρασης ανάμεσα στην ιδεολογία και ποίηση μεταπολεμικών
ποιητών επηρέασε το έργο τους

Ποιητική ηθική:
 η στάση των μεταπολεμικών ποιητών είχε συλλογικό χαρακτήρα τόσο στην ποίηση
όσο και στον ιδεολογικοκοινωνικό προβληματισμό
 η συλλογικότητα διασπάστηκε μετά την ήττα « μες την ήττα πως αλλάζουν όλα»
 Μετά τη διάσπαση η πολιτική ποίηση εκφράζει μια υποκειμενική θεώρηση του
κόσμου, αναζητώντας της ιστορική αλήθεια για ιστορικά συμβάντα μεταπολεμικής
εποχής
 Βασικά θέματα τώρα: απολογισμός των θυσιών για τον ιδεολογικό αγώνα- ενοχές
όσων επέζησαν- κοινωνικές αλλαγές- αστικοποιημένη καταναλωτική κοινωνία και
αλλοτρίωσή της, δυνατότητες παρέμβασης ποίησης,
 διάθεση απολογισμού παρελθόντος
 Αναγνωστάκης: στο μεγαλύτερο μέρος του έργου του εσωτερικεύει την πολιτική
του ηθική στάση
 Πολλοί στράφηκαν σε υπαρξιακές αναζητήσεις

6) Άλλες τάσεις μεταπολεμικής ποίησης

α) από τον κοινωνικό προβληματισμό
β) στην υπαρξιακή αγωνία: άγχος, φόβος, αβεβαιότητα, αίσθηση αδιέξοδου
έκφραση μέσα από την ποίηση

Θεματική:
 οι τραυματικές εμπειρίες της ιστορίας (πόλεμος, θάνατος, διάψευση οραμάτων)
 η φθορά του χρόνου
 κοινωνική λειτουργία ποίησης

1) Τάκης Στασινόπουλος (τοπίο θανάτου, μυθική μέθοδος)

  «τοπίο θανάτου» : βίωσε το τοπίο θανάτου μεταπολεμικής ποίησης, γιατρός στο
Αλβανικό μέτωπο
 Νεκρόδειπνος: κεντρικό πρόσωπο ο επιζών που βασανίζεται από το βίωμα
θανάτου, η ύπαρξή του δεμένη με παρελθόν, διχασμένη προσωπικότητα
 Στο ξεκίνημα: επηρεάστηκε από Σεφέρη, Έλιοτ, Πάουντ
 Ανέπτυξε ένα τοπίο θανάτου με τη μυθική μέθοδο (πρόσωπα, συμβολισμοί)
 Μετά: ιστορική διάσταση στην ποίησή του (Πολυτεχνείο, δικτατορία)

2) Νίκος Καρούζος ( ρομαντικές υπαρξιακές αναζητήσεις, ιδιόμορφη ποιητική γλώσσα)

 Ρομαντικές υπαρξιακές αναζητήσεις
 Γλωσσική εξωστρέφεια
 Μοναχική πορεία ποιητή, δε θέλει να ομαδοποιηθεί
 Διαρκής μετάβαση σε πεδία προβληματισμού και υπαρξιακές αναζητήσεις
 Υπαρξιακές αναζητήσεις: αντιφατικές (χριστιανισμός, αθεϊα)
 Ιδεολογικές-μαρξιστικές αναζητήσεις: ρομαντική ροπή στην επαναστατικότητα
 Ποιητική γλώσσα: ιδιόμορφη, εκφραστική τόλμη, λυρικά και δραματικά στοιχεία,
αμεσότητα και συναισθηματική φόρτιση προφορικού λόγου

3) Δημήτρης Π. Παπαδίτσας
 η πρώτη συλλογή δείχνει έναν ένθερμο υπερρεαλιστή 
 στη συνέχεια όμως διαλέγεται με όλα τα πεδία του ποιητικού λόγου και δείχνει
μια εσωστρέφεια κι έναν λυρισμό με το ενδιαφέρον του στον έρωτα τις υπαρξιακές
αναζητήσεις του ανθρώπου και την αναζήτηση του Θεού.
 Νυχτερινά ΙV, γλωσσική εσωστρέφεια και λυρικότητα.
 Εκλεπτυσμένη γλωσσική συνείδηση ασκημένη σε όλα τα πεδία του λυρικού
ποιητικού λόγου,
 θεματικές ενότητες: έρωτας, υπαρξιακή αγωνία του ανθρώπινου όντος και η
μεταφυσική αναζήτηση του θεού.

4) Μίλτος Σαχτούρης (εφιαλτικός εσωτερικός κόσμος, παράλογο)

 εφιαλτικός εσωτερικός κόσμος: εφιαλτικές εικόνες, σπαράγματα ενός παράλογου
κόσμου μέσα στον οποίο δεσπόζει το αίσθημα του φόβου και της απειλής.
 Χαρακτηριστικά: παράλογος κόσμος, υπαρξιακή αγωνία, υπερρεαλισμός, αρχέτυπα
σύμβολα, εξπρεσιονιστική συνείδηση ποιητή
 Μορφή και περιεχόμενο ποίησης: επηρεάζεται από υπερρεαλισμό κυρίως στην
εικονοποιία
 Εικόνες στο έργο του Η λησμονημένη IV:
Α) αποδέσμευση από συμβατικές εικόνες καθημερινότητας
Β) συνάρτηση εικόνας-εποχής και την αγωνία του ποιητή
 Ο Μίλτος Σαχτούρης διαμορφώνει έναν περίκλειστο ποιητικό κόσμο με έντονο
ανθρωπολογικό ενδιαφέρον
 Βασική θεματική του: ο έρωτας, η υπαρξιακή αγωνία και ο φόβος του θανάτου, η
πάλη ανάμεσα στις δυνάμεις του καλού και του κακού όσο και οι επιμέρους
 αρχετυπικοί συμβολισμοί που χρησιμοποιεί ο Σαχτούρης (ουρανός, φεγγάρι,
δρόμος, κήπος) είναι οικεία στην καθημερινή ανθρώπινη εμπειρία.  
 Αναπαριστά διαταραγμένη ισορροπία ζωής μεταπολεμικού ανθρώπου
 Πολλά στοιχεία τα έχει αντλήσει από παραμύθια

5) Εσωστρεφής τόνος υπαρξιακής αγωνίας νεότερων μεταπολεμικών ποιητών

Χαρακτηριστικά Νεότερων μεταπολεμικών ποιητών:

 λυρικός ποιητικός λόγος
 εσωστρεφής τόνος υπαρξιακής αγωνίας
 Θεματική: διάφορες εκφάνσεις της ζωής των ανθρώπων, σχέση ανθρώπου με
περιβάλλοντα κόσμο,
 έμφαση σε δραματικές κορυφώσεις ζωής (έρωτας θάνατος)
 υποχωρεί η ιδεολογική χροιά της ποίησης
 Κυριαρχούν: ενδόμυχα αισθήματα, υπαρξιακή αγωνία
 Η προσήλωση στην ποίηση διαποτίζεται από τη μνήμη, δεν είναι συλλογική, αλλά
προσωπική, φορέας ενδόμυχης συγκίνησης

 Νίκος Αλέξης Ασλάνογλου, Η ποίηση δε μας αλλάζει.

 Ντίνος Χριστιανόπουλος
 Κική Δημουλά, Ο πληθυντικός αριθμός.
 Μάρκος Μέσκος

Μετά – Υπερρεαλιστική ποίηση

1) Η καταγωγή από τον υπερρεαλισμό

Συμβολή υπερρεαλισμού στους μεταπολεμικούς ποιητές

 Αποδέσμευσε μεταπολεμικούς ποιητές από παραδοσιακά ποιητικά πρότυπα
 Κριτική της Αριστεράς: αντιμετώπισε υπερρεαλισμό ως εκδήλωση αστικής
παρακμής
 Νέοι ποιητές: αφομοίωσαν γλώσσα + εικονοποιία του

 στα πρώτα στάδια επηρεάστηκαν από τον υπερρεαλισμό,

 στη συνέχεια με εξαίρεση τον Κακναβάτο, συνδύασαν τον υπερρεαλισμό με τις
σύγχρονες αναζητήσεις όπως εκφράστηκαν στο περιοδικό Πάλι (Βαλαωρίτης,
Αραβαντινού) προσανατολίστηκαν στη ψυχανάλυση (Γονατάς) ή στράφηκαν σε
εσωτερικές υπαρξιακές αναζητήσεις (Παπαδίτσας).

2) Οι μετά – υπερρεαλιστές ποιητές

Χαρακτηριστικά
 μικρή έκταση,
 καθημερινό λεξιλόγιο,
 αφηγηματικός χαρακτήρας σε συνδυασμό με τις μοντερνιστικές τεχνοτροπικές
τάσεις
 και η διαφοροποίηση από τις αισθητικές αρχές του υπερρεαλισμού της γενιάς του
’30 (στόμφος, ρητορεία, ρομαντική διάθεση)
 την γενιά του υπερρεαλισμού την αξιοποίησε γόνιμα ο Κακναβάτος.

- Έκτωρ Κακναβάτος
- Νάνος Βαλαωρίτης
- Ε.Χ. Γονατάς, Φυλακισμένος,
- Μαντώ Αραβαντινού

Κεφάλαιο 14
Η μεταπολεμική πεζογραφία (1944 – 1974)
 - Πολυμορφία μεταπολεμικής πεζογραφίας
- Ιστορική πορεία
- Σημασία συγγραφικών επιλογών (είδος, αφηγηματικές τεχνικές)
- Παραδοσιακά, αντισυμβατικά έργα

Χαρακτηριστικά
-> Υπάρχει ποικιλία τάσεων, θεματικών και αφηγηματικών τρόπων
1) αντλεί από τον προβληματισμό της σύγχρονης ζωής, έντονη πολιτικοποίηση
2) απομακρύνεται από ηθογραφία
3) θέλει να διηγηθεί τα ιστορικά περιστατικά Κατοχής, Εμφυλίου και Αντίστασης
- δίνουν την εντύπωση μαρτυρίας ή χρονικού
Χρειαζόταν κάποια απόσταση χρονική και ψυχική διεργασία για να μετουσιωθούν
τα γεγονότα της δεκαετίας σε δημιουργήματα λογοτεχνικά
Μετά το 1950: παρουσιάζονται ολοκληρωμένα λογοτεχνήματα με θέμα τα
πρόσφατα γεγονότα
4) ιστορικό μυθιστόρημα: αναβιώνει με το Διονύσιο Ρώμα
5) Κοτζιάς, Κάσδαγλης, Ρούφος: εμπνεόνται από τα σύγχρονα γεγονότα, τα χρόνια
της Κατοχής, παρουσιάζουν τα γεγονότα από την πλευρά της δεξιάς παράταξης
6) επιλογή διηγήματος ως μέσου έκφρασης: ως απάντηση στις επείγουσες ανάγκες
έκφρασης και ως προϊόν της δυσκολίας να συλληφθούν οι κατακερματισμένες
εμπειρίες της εποχής
7) ρεαλιστική καταγραφή της αλήθειας των πρόσφατων γεγονότων
8) άνιση λογοτεχνική αξία έργων, αξιώσεις αυθεντικότητας μαρτυρίας

Δημήτρης Χατζής
 Καλλιέργησε το διήγημα
 Εισχωρεί σε εσωτερικό κόσμο προσώπων και δίνει τη ζεστασία των
ανθρώπινων σχέσεων
 Πρόσωπα: παρουσιάζονται με ρεαλισμό και συμπάθεια, με ανθρώπινο τόνο
στην υπερηφάνεια τους
 Ρεαλιστική καταγραφή, οδυνηρή εμπειρία

Ρένος Αποστολίδης
 Θεματική: εμφύλιος
 Είδος μαρτυρία, αντιλογοτεχνική διάθεση
 Μαρτυρία ‘’εν θερμώ’’ τεκμήριο αυθεντικότητας

Σωτήρης Πατατζής
 Καλλιέργησε περισσότερο το διήγημα
 Ολιγογράφος, απαισιόδοξος, χιούμορ
 Ματωμένα χώματα: αφορούν περιστατικά κατοχής ή αντάρτικου, παρουσιάζουν
αφύπνιση λαϊκών ανθρώπων που είναι αντιμέτωποι με τον κατακτητή, ρεαλιστική
συλλογή
 Έντονο το δραματικό στοιχείο
 Στρατής Τσίρκας
 Από πρεσβύτερους μεταπολεμικής γενιάς
 Ακυβέρνητες πολιτείες: αναφέρεται στον πόλεμο Μέσης Ανατολής, στα κινήματα
μέσα στο ελληνικό εκστρατευτικό σώμα και στις αντιδράσεις εναντίον τους, δίνει
από την αριστερή σκοπιά το ιστορικό φόντο

Είδη θεμάτων

Α) Ανάδυση νέου υποκειμένου: Γυναίκες

 Έρχονται στο προσκήνιο γυναίκες συγγραφείς και ηρωίδες
 Θεματοποιείται η διαμόρφωση γυναικείας ταυτότητας και η ανάδυση τους ως
υποκειμένων στην μεταπολεμική εποχή
 Υποκείμενα διαμόρφωσης είναι οι γυναίκες τώρα και η ωρίμανση εδώ δε
συνδέεται με θρηνούμενη απώλεια αλλά με αισιοδοξία δημιουργικότητας
 Α πρόσωπη αφήγηση: θετική αντιμετώπιση γυναικείας ωρίμανσης

Τα ψάθινα καπέλα, Μαργαρίτα Λυμπεράκη:

α) δράση σε χρόνια Κατοχής, πραγματεύεται την ειρηνική πορεία 3 αδερφών προς την
ωριμότητα, διαγράφει τους δρόμους που ανοίγεται για τις γυναίκες της εποχής, ξεφεύγει
από το είδος επιστολών, ημερολογίου, εσωτερικού μονολόγου
β) Σηματοδοτούν δυναμική παρουσία γυναικών ως συγγραφέων και λογοτεχνικών ηρωίδων

Μιμίκα Κρανάκη
α) στο μυθιστόρημα της η ηρωίδα διαπιστώνει έναν αντιχρονισμό (όρος δανεισμένος από
τη μουσική) ανάμεσα στις επιθυμίες και τις εκπληρώσεις τους, που έρχονται πολύ νωρίς ή
αργά
β) πιρκή επίγνωση ανέφικτης πλήρωσης
γ) τριτοπρόσωπη αφήγηση

Τατιάνα Μιλλιέξ
α) η ηρωίδα καταλήγει σε ερήμωση και αποξένωση
β) Στο αλλάζουμε; : η ηρωίδα ακολουθεί ανδρικό πρότυπο ωρίμανσης για να διερευνήσει
τη πορεία δημιουργίας γυναικείας ταυτότητας, ο ερωτηματικός τίτλος θέτει υπό
αμφισβήτηση την έκβαση της χειραφέτησης
γ) τριτοπρόσωπη αφήγηση: η γυναίκα δεν αναδεικνύεται σε φορέα της δικής της αφήγησης
δ) η ιστορία περιγράφεται από διάφορες οπτικές γωνίες, δίνεται μια ολοκληρωμένη
αντίληψη για το πώς αντιλαμβάνεται η ηρωίδα τον εαυτό της και πώς την αντιλαμβάνονται
οι άλλοι

Β) Διερεύνηση των σχέσεων του Ανθρώπου με τις Ιστορικές δυνάμεις

 Άνθρωπος και Ιστορία
 Οι χαρακτήρες εδώ είναι αντιπροσωπευτικοί, οι συγγραφείς έχουν καθολικές
επιδιώξεις για τη σχέση ανθρώπου – ιστορίας
  Στο κέντρο της δημιουργίας λογοτεχνών είναι ο άνθρωπος

Δημήτρης Χατζής
 Στο τέλος της μικρής μας πόλης: οι ήρωες είναι αντιμέτωποι με προκλήσεις νέας
εποχής και οι επιλογές τους οριοθετούν τις εξελίξεις που συμβαίνουν
 Η μικρή μας πόλη ως τόπος και συλλογικός πρωταγωνιστής
 Ο αφηγητής μας ξεναγεί σε αυτήν την εποχή της Κατοχής
 Πρωταγωνιστές: έρχονται αντιμέτωποι με τις κοινωνικοπολιτικές αλλαγές που
μεταβάλλουν οριστικά τον παραδοσιακό τρόπο ζωής, παλιό κόσμο και αξίες
 Προβάλλονται θετικά οι προοδευτικές επιλογές έναντι των συντηρητικών,
αντιδογματικός χαρακτήρας
 Μορφικά χαρακτηριστικά: εστίαση σε διαφορετικούς πρωταγωνιστές, σύνθεση
ενός συλλογικού πορτραίτου της πόλης, η οπτική γωνία εναλλάσσεται μεταξύ
παντογνώστη και χαρακτήρων
 Στο διπλό βιβλίο: τίθεται η αδυναμία συντέλεσης ενιαίου μύθου που να συνδέει
ιστορικό παρελθόν με ό,τι προέκυψε από αυτό

Στρατής Τσίρκας
 Στις Ακυβέρνητες πολιτείες: σχετικισμός στην αντίληψη ιστορικών γεγονότων και
στη δυνατότητα ενεργούς διαμόρφωσης ιστορικών εξελίξεων
 Δράση: 1942 – 1944 Β’ Παγκόσμιος πόλεμος
 Διερευνώνται οι μηχανισμοί που κινούν τις πράξεις των ανθρώπων και την ιστορική
εξέλιξη και οδηγείται στην αποτυχία της δικτατορίας
 Πολιτική στράτευση του ποιητή στο πλευρό των καταπιεσμένων
 Αφηγηματικοί τρόποι: νεωτερικές αφηγηματικές τεχνικές
α) πολλαπλή εστίαση, οπτική γωνία πολλαπλών χαρακτήρων
β) ειρωνική διάσταση, προβάλλεται η σχετικότητα της αλήθειας των πραγμάτων
γ) αφηγητής: α, β, γ πρόσωπο, δημιουργείται πολυφωνία
δ) χειρισμός χρόνου: η δράση δεν είναι γραμμική, υπάρχουν αναδρομές, άλματα
στο μέλλον που αναζητούν είτε τις αιτίες στα περασμένα, είτε παραλληλισμούς σε
γεγονότα, δίνεται η αίσθηση βάθους στα τεκταινόμενα
 Πολλαπλοί αφηγητές και εστίαση πολλαπλή: δείχνει τη σχετικότητα της
ανθρώπινης αντίληψης και εμπειρίας

Γ) Αντιηρωικές όψεις και παρελειπόμενα καθοριστικών ιστορικών γεγονότων της

σύγχρονης εποχής και στον κόσμο που αναδύθηκαν από αυτά
 Διαβρωτική καθημερινότητα

Γιώργος Ιωάννου
 Διακρίθηκε στο εξομολογητικό κείμενο
  Στο έργο του αποτυπώνει κατοχική και μεταπολεμική ανθρωπογεωγραφία
 Από τη σκοπιά ενός ευαίσθητου περιθωριακού παρατηρητή
 Μικρές ασήμαντες ιστορίες, αθέατες όψεις καθημερινής ζωής
 Αφηγητής: περνάει το συλλογικό μέσα από το προσωπικό, μεταφορικές σημασίες
με ευρύτερη εμβέλεια
 Προσήλωση σε ιδιωτικό και συγκεκριμένο
 Εσωστρέφεια συγγραφέα

Κώστας Ταχτσής
 Τρίτο στεφάνι: εξιστορήσεις 2 γυναικών, αναδύεται η μικροαστική
καθημερινότητα, ενόσω εκτυλίσσονται μεγάλα γεγονότα ιστορίας, από Μακεδονικό
αγώνα έως Δεκεμβριανά
 Αναδύεται το μικροαστικό ήθος

Μάρκος Χάκκας
 Παρακολουθούμε το στοχασμό ενός πρωτοπρόσωπου αφηγητή απέναντι σε
απογοητευτικές εξελίξεις του μεταπολεμικού κόσμου
 Στην Καισαριανή, παραδοσιακά αριστερή συνοικία της Αθήνας
 Ανατρεπτική διάθεση απέναντι σε μικροαστισμό

Δ) Η εμπειρία του μεταπολεμικού κόσμου σε φαινομενικά απροσδιόριστο χωροχρόνο

-> Συμβολοποίηση πραγματικότητας
 Αφηγηματικές τεχνικές που προέρχονται από μοντερνισμό, υπερρεαλισμό,
εξπρεσιονισμό
 Χωροχρόνος: αόριστος, με την ταυτότητα προσώπων όχι πάντα ευδιάκριτη
 Δράση: πολλές φορές παράδοξη, παράλογη

Άνδρεας Φραγκιάς
 ‘’συμβολοποίηση’’ πραγματικότητας, έμφαση σε συγκεκριμένα στοιχεία
πραγματικότητας, αποτελεί προέκταση ρεαλισμού
 Ξεκίνησε γράφοντας έργα νεορεαλιστικά, εστίαζαν στον μεταπολεμικό μικρόκοσμο
της αθηναϊκής φτωχογειτονιάς
 Μετά ανάδειξη παράλογου, που ελλοχεύει στη μεγέθυνση της θεματικής και της
μορφής
 Λοιμός: παρουσιάζει μια απομονωμένη κοινωνία κρατουμένων υπό ολοκληρωτικό
καθεστώς, που ρυθμίζει τη ζωή τους σε απόλυτο βαθμό, φτάνει στο παράλογο
 Κατάλυση χρονικότητας και αιτιότητας στα έργα του, μεγέθυνση λεπτομέρειας
 Ασύνδετες σκηνές
 Ρεαλιστικό υπόβαθρο μυθιστορήματος: με την κριτικη στον ολοκληρωτισμό, απηχεί
τη θητεία του συγγραφέα στη Μακρόνησο
 Οδηγείται στο παράλογο και την αλληγορία μέσα από υπερβολή ρεαλισμού

Ε.Χ. Γονατάς
  Παράξενες ιστορίες, καταγωγή από υπερρεαλισμό, εξπρεσιονισμό,
παραδοξογραφία που φτάνει στην αρχαιότητα
 Εξπρεσιονισμός: εσωτερικές καταστάσεις του ανθρώπου εκφράζονται εξωτερικά με
ανοικείες εξελίξεις πλοκής ή στρέβλωσης αντικειμενικών χαρακτηριστικών του
κόσμου)
 Ποιητικότροπη γραφή
 Αφήγηση: λειτουργία ονείρων, με φυσικότητα περιγράφονται παράδοξες
καταστάσεις έξω από χωροχρόνο, έλλειψη σαφούς συμπεράσματος που να βοηθά
σε μεταφορική ερμηνεία ιστοριών
 Ατμόσφαιρα: υπαρξιακό άγχος, έμμονη προσπάθεια και επαναληπτική αποτυχία
ηρώων για επίτευξη ενός στόχου
 Αδυναμία ολοκλήρωσης που εκθέτει τους χαρακτήρες στις μεταμορφώσεις
εμπειρίας και στο ηθικό βίωμα της ετερότητας των πραγμάτων

Νίκος Καχτιτσής
 Ατμόσφαιρα: υπαρξιακό άγχος, σύνδεση με εξπρεσιονισμό
 Παραδοξότητα που έγκειται στην αμφισημία των γεγονότων και στις ανεπαρκείς
εξηγήσεις για τα αισθήματα αγωνίας και ενοχής των κειμένων του
 Αποτύπωση εσωτερικής ζωής προσώπων: με την εξαντλητική και ουδέτερη
καταγραφή και της πιο μικρής λεπτομέρειας των γεγονότων, των εντάσεων της
συνείδησης, φαντασιώσεων, ονείρων, επιστροφή σε προηγούμενα λεγόμενα
 Συνθέτουν ένα μη ύφος ύφος

Γιώργος Χειμωνάς
 Ριζοσπαστικά πεζογραφήματα, παραδοξότητα
 Δυσκολονόητη πλοκή, δεν είναι πάντα προφανή τα κίνητρα δράσης
 Ήρωες πάντα οι μάζες των ανθρώπων
 Κυρίως θέμα: τίποτα λιγότερο από τη συντέλεια του κόσμου
 Θεματική: η εξερεύνηση του οριακού, το τέλος του πολιτισμού, το όριο του
ανθρώπου-> διαστροφή του λόγου για να το αποτυπώσει
 Θεματική, αποσπασματικότητα μύθου, χαρακτήρων και λόγου: αποτυπώνουν μια
εικόνα του κόσμου κατακερματισμένου

Ε) Γλωσσική κατασκευή πραγματικότητας

Η πραγματικότητα και το υποκείμενο δεν είναι ενιαία, η γλώσσα απλώς τα αναπαριστά
 Κείμενα που εμφανίζονται προς το τέλος της περιόδου, μετά τη δεκαετία του ‘60
 Πραγματικότητα: ζήτημα κοινωνικό και πολιτισμικό
 Έμφαση στο ρόλο της γλώσσας ως φορέα πολιτισμικών παραστάσεων
->Όσον αφορά την κατασκευή της πραγματικότητας

Άρης Αλεξάνδρου, Κιβώτιο

 Αντιμυθιστόρημα, αντισυμβατική μορφή
  Θέτει απαιτήσεις στον αναγνώστη για τη κατασκευή της πραγματικής ιστορίας
 Παρουσιάζεται ως μια σειρά αναφορών ενός έγκλειστου
 Αφηγητής: φτάνει στον προορισμό του ως ο τελευταίος επιζών, φυλακίζεται και το
κιβώτιο είναι άδειο, αγνοεί τους λόγους εγκλεισμού του
 Χαρακτήρας: συντάσσει αναφορές για να αποσύρει τις κατηγορίες που θεωρεί ότι
δέχεται και τις υποθέτει (18 αναφορές)
 Αναφορές: συνθέτουν ένα ευρύτερο απολογισμό, τον αποσυνθέτουν μέσα από
δράσεις της κομμουνιστικής δράσης του ήρωα, αποκαλύπτουν διαφορετικές πτυχές
των πραγμάτων
 Ανακόλουθα εξιστόρησης: συνέπεια η μετατόπιση της αλήθειας, αδυναμία να
ειπωθεί η αληθινή ιστορία
 Μνήμη: για να περιγραφεί με ακρίβεια ένα γεγονός, απαιτούνται άπειρες
επιστροφές της μνήμης σε αυτό
 Η αναζήτηση της αλήθειας γύρω από τη μεταφορά της άδειας κάσας
 Υπάγεται στα διαφορετικά αξιακά συστήματα σκέψης, μνήμης
 Υπογραμμίζει την αναπόφευκτη διαμεσολάβηση της πραγματικότητας από
πολιτισμικούς κώδικες πχ κομματική πίστη, στρατιωτική πειθαρχία
 Εγώ αφηγητή: αποτελείται από διάφορα προσωπεία, το πραγματικό του πρόσωπο
ουσιαστικά σωπαίνει και τελικα μιλά η ίδια η γλώσσα

Αλέξανδρος Κοτζιάς, Αντιποίησης αρχής

 Γλώσσα και διαφορετικές κοινωνικές ιδιόλεκτοι: μεταφέρουν ιδεολογικό φορτίο
που διαμορφώνει ανθρώπους και αλληλεπίδραση με πραγματικότητα
 Αφορά την πρόσφατη ελληνική ιστορία με σημασία που της δίνει η γλώσσα
 Ήρωας: ένας χαφιές της αστυνομίας, αρνητικός ήρωας, εμποδίζει την ταύτηση του
αναγνώστη μαζί του, σκοτεινός ήρωας
 Ήρωας: επιτρέπει μια διεισδυτική ματιά στην κοινωνική και πολιτική παθολογία
εποχής, από εμφύλιο έως δικτατορία και Πολυτεχνείο
 Εκτείνεται σε 3 μέρες, με αναδρομές ανατρέχει στα παραπάνω χρόνια
 Αφηγηματική τεχνική για ροή συνείδησης: ο ελεύθερος πλάγιος λόγος, χρήση γ’
προσώπου δηλαδή με λεξιλόγιο και εκφράσεις που ταιριάζουν στον ήρωα
 Αναδεικνύει τους εξουσιαστικούς λόγους της προσωπικότητας του ήρωα
 Πολυφωνικό γλωσσικό σύμπαν: αποκαλύπτει την ιστορική του διαμόρφωση

Θανάσης Βαλτινός, πεζογραφία

 Έργο: μοιάζει να συντίθεται από υλικό αρχείου: προφορικές μαρτυρίες, αγγελίες
κλπ αυθεντικά ή επινοημένα, ο συγγραφέας ενορχηστρώνει το υλικό
 Τα παραθέματα προκαλούν τον αναγνώστη να αναλάβει ενεργό ρόλο και να
ανασυστήσει αφήγηση που λείπει
 Πχ Στοιχεία για τη δεκαετία του ‘60
 Χαρακτηριστικά: έλλειψη επεξεργασίας σε μια εξιστόρηση στοιχείων που
παρατίθενται, φαινομενική απουσία ερμηνείας συγγραφέα, ενδιαφέρον για
άσημους χαρακτήρες
 Τεκμήρια: αν και δεν σχολιάζονται ανακαλούν τα κοινωνικά τους συμφραζόμενα
 Ήρωες: συστήνονται με μαγνητοσκοπική ακρίβεια τη στιγμή του δράματος ή του
προβληματισμού τους
 Ανασυστήνεται το κοινωνικό πλαίσιο ουσιαστικά, ο αναγνώστης βρίσκεται
αντιμέτωπος με κομμάτια ζωής αμετουσίωτα μέσα από τη γλώσσα τους