Gis 2011

Geo INFORMACIONI SISTEMI
Dr - Strahiwa Trpevski
1.
Geo INFORMACIONEN SISTEMI
OBLASTI KOI ]E SE DISKUTIRAAT
1.G-eo INFORMACIONI SISTEMI
Definicii,
terminologija,
zna~ewe i potrebi
Implementacija,
prednosti, nedostatoci i korist
Funkcii, dizajnirawe i implementacija
Prostorni problemi
Prostorni podatoci
Procesirawe na prostornite podatoci
GLOBALEN INFORMACIONEN SISTEM

2. KATASTAR NA NEDVI@NOSTI
[to se nedvi`nosti
[to e Katastar
Postoe~ka legislativa vo odnos na katastarot
Vospostavuvawe na katastar
Relaciite na katastarot so:
Zakon za sopstvenost
Zakon za grade`no zemji{te
Zakon za Prostorno i urbanisti~ko planirawe
Zakon za ekspropriacija
Zakon za centralen registar
3.KOMUNALNI INFORMACIONI SISTEMI
Sopstvenosta na nedvi`nostite vo komunalnata

svera
Dimenzionirawe na infrastrukturata
Vospostavivawe na edinstven Komunalen IS
4. E-UPRAVUVAWE I EDNO[ALTERSKI SISTEM

E-Vlada
E-Parlament
E-Op{tina
E-Estonija
Vo svetot vo koj informacionata i komunikacionata

( ICT )tehnologija postanaa dominantni vo site sektori:
privatniot biznis, naukata, javnata administarcija,
zna~eweto na GeoIS-stemi stanuva se pozna~ajno za efikasno
upravuvawe vo ovie oblasti
Golem obem na delovnite planirawa I

administrativnite raboti na centralno I
lokalno nivo se temelat na prostornite podatoci
poradi toa GIS- ot pretstavuva ceneta alatka vo
koristeweto na prostornite podatoci niz site
administrativnite aktivnosti na modernata
administracija
Niz procesot na predavawe na ovoj predmet ]e dobiete

Tehni~ki
Stru~ni
Metodolo[ki upatstva
Za donesuvawe odluki za koristewe na GIS-ot I zamena na
procedurite so avtomatizirani tehnologii
2.
VO DENE[NIOT SOVREMEN NAÎN NA @IVEEWE,

[TO E NAJPRISATNO??????
[TO E NAJKORISNO?????
[TO MO@E DA DONESE DO USPEH??????
2.
INFORMACIJA
INFORMACIJATA JA SOZDAVAAT PODATOCITE

1. HAOTI^NI,
2. POLU SISTEMATIZIRANI I
3. CELOSNO SISTEMATIZIRANI
GEOMATIKA
VOVED VO Geo INFORMACIONEN SISTEMI
G E O M A T I K A
KADE SE GeoIS VO OVOJ SKLOP

[TO E GeoIS ?
SEMANTI^KI POSTOJAT
GIS _ PIS _ LIS_ !??!
SEMANTIKATA GeoIS ZNAÎ
Geo + I + S
KAKO VIE GO GLEDATE SISTEMOT PO
NEGOVATA DEFINICIJA ?
PREPORAKA ZA START :
NEMOJ GeoIS DA GO GLEDATE PO DEFINICIJA
TUKU KAKO POTREBA ZA OSTVARUVAWE NA
INTERESNI SFERI NA VA[IOT BIZNIS I
POTREBITE NA KLIENTITE
NI[TO LO[O AKO GeoIS VI SE ÎNI
DEKA E ?
REALEN SVET F2(x, y ..)
A
J
I
T
U
F1(x, y ..) K Fi(x, y ..)
A
N
R
C
Fn(x, y ..) REALEN SVET

[TO E GeoIS
GIS – The Intelligent Platform
GIS-ot se zasnova na znaewa od oblasta na geografijata,

kartografijata, komputerskata nauka i matematikata.
Geografskata informaciska nauka pretstavuva nova

interdisciplinarna oblast izvedena od upotrebata i teorijata na
GeoIS.
Razli~ni definicii na GIS se razvija vo razli~ni oblasti i

disciplini.
Site definicii za GIS se soglasni deka prostornite

podatoci se edinstveni bidej}i se povrzani so kartite i
prostorot/geografski/lokaciski/sistem/fajl.
Nekoi definicii za GIS
1. GISot sodrì vo najmal del baza na podatoci, podatoci od

karti i kompjuterska zasnovana vrska pome|u niv.
2. GIS-ot e definiran i kako kutija na alatki za analizirawe na
prostornite podatoci.
3. Isto taka, GIS-ot e definiran kako informaciski sistem za
obrabotka na prostornite podatoci.
1. Definicijata na informaciskite sistemi na Dueker seu{te

opstojuva od 1979 godina.
2. Definicijata na Dueker go koristi karakteristi~niot model na
geografski prostor.
3. Standardniot karakteristi~en model na GeoIS, vr{i podelba na
odredena snimena sostojba vo razli~ni podatoci, koi moè da se
to~ki, linii ili oblasti.
4. Upotrebata na GIS vklu~uva snimawe na prostornata
rasprostranetost na podatoci/strukturi preku merewe na svetot
ili na kartite.
1. Skoro site ~ove~ki aktivnost i prirodni fenomeni se

prostorno rasprostraneti, taka {to moè da se prou~uvaat so
primenata na GIS.
2. GIS-ot koristi podatoci od karti za upravuvawe so podatoci.
3. GIS-ot e dovolno fleksibilen za da se koristi i za ad –hok
barawa i analizi.
4. GIS-ot moè da vr{i analizi, modelirawe i predviduvawa.
5. GIS-ot pretstavuva pristap kon naukata {to opfa}a pove}e
tehnologii.
1. Geografskata informaciska nauka istovremeno pretstavuva

istraùvawe na i vo ramkite na GIS-ot.
2. GIS-ot pretstavuva pove}emilionski biznis.
3. Spored Chrisman GIS-ot gi vklu~uva lu|eto i instituciite koi
donesuvaat odluki so primena na geografski merewa i
transformacii na podatoci.
4. GIS-ot si go nao|a svojot pat vo mnogu aspekti na sovremeniot
ìvot.
1. Peter Borough (1986 ),vo negovata pionerska kniga za gis-ot veli:

Toa e
MO]EN SET NA ALATKI ZA SKLADIRAWE, REPRODUCIRAWE
ILI PRONAO\AWE PO POTREBA, TRANSFORMIRAWE I
IZLO@UVAWE NA PROSTORNITE PODATOCI OD RELANIOT
SVET ZA POSEBEN SET/GRUPA NA NAMENI
2. CLARKE (1995)- AUTOMATIZIRAN SISTEM ZA PRIFA]AWE
,SKLADIRAWE,PRONAO\AWE I IZLO@UVAWE NA PROSTORNI
PODATOCI
Jack Estes I Jeffrey Star (1990) :INFORMACIONEN SISTEM

DIZAJNIRAN DA RABOTI SO REFERENCIRANI PODATOCI OD
PROSTORNI ILI GEOGRAFSKI KOORDINATI. So drugi zborovi
GIS-ot e dvete: SISTEM SO BAZA NA POFDATOCI SO POSEBNA
SPOSOBNOST ZA PROSTORNO-REFERENCIRAWE NA PODATOCI
KAKO I SET NA OPERACII ZA RABOTEWE SO PODATOCI
definicija
Географски информационen систем (ГeoИС) е систем за

управuvawe so просторни подаtoci и na niv придружениte
особинi.
Vo najtesna смислa na zborot то е рачунарски систем способан
за интегриrawe
, складиraење,
уреduвање,
анализa и приказ na географски информациi.
Vo po{iroka смислa ГИС е alatka -"паметнa картa"
Којa оставa mо`nost кориснициte да поставuvaat
интерактивнi pra{awa
Da gi анализираaat просторнite
информациi и da gi ureduvaat податocite.
definicija
Преставуваат системи кои процесираат просторни

настани следејки го континуитетот на процеси од
демистрификацијата на настанот од релниот свет,
негово администрирање на ниво на податковна и
репрезентативна изграденост па се до оформување
на информативни материјали како одговор на сет од
кориснички побарувања и ориентации
Istorijat na GeoIS
Arapska karta -Al Idrizija 1154
Istorijat na GeoIS
Ptolomeeva karta 15 vek
Istorijat na GeoIS
Keplerova karta
Istorijat na GeoIS
John Snow's 1855 map of the Soho cholera outbreak
Istorijat na GeoIS
Првиот период може да го карактеризираме како инжинерски

пристап во исцртување на објекти на хартија. Овие периоди
датираат во далечниот осумнаесетти век. Sovremeni geodetski
tehniki za topografsko kartirawe
Вториот развоен период го одбележува првата електронска
копија на мапа. Се работи за период 1950 година, а како носител
е Colonel Colbby, Англија.
Третиот период е карактеристичен во масовната публикација и
дистрибуција на мапи.
Четвртиот период е карактеризиран со подготовките за
трансформација на конвенционалните, додавајќи ги
основните функции како поддршка на реалните проекции од
корисничките потреби врз базната организација на податоци.
-од 1960 година во Соединетите Американски Држави (САД).
-Во 1962 година во Канада, како лесни/едноставни графики и алгоритми (niz
od postapki vo matematikata)
Istorijat na GeoIS
Шведска во 1970 година, со одлука на парламентот, решава да

отпочне со истражувања за трансформацијата на стариот
земјишен информационен систем со нов кој би имал
електронска обработка и евиденција на просторните податоци
со назив: „THE LAND DATA BANK SYSTEM“.
Во наредните дваесеттина години Шведската геодетска јавност

работи на формирање на нумеричка банка на податоци, што
пак денес резултира со целосно државно покривање со „LAND
INFORMATION SYSTEM FROM DATA BANK“.
Австрија почетните работи на автоматизација на катастарот

ги прави со изработка на автоматизирана база на податоци за
парцели („GRUND STUCK DATEN BANK“ - GDB) со помош
на бушени картици за гломазните IBM машини во период
1955-1979 година.
Istorijat na GeoIS
до 1989 година е формирана база од 250000 конфигурациско-

тополошки точки со оригинален назив EP (Einshalt Punkte)-
точки so sodrìna, а до 1991 целата територија на Австрија е
покриена со EP точки со гридска структура од 300 метри.
Денеска се насочени организирани акции на изработка на дигитални катастарски
планови со интегрирана просторна содржина што претставува создавање на услови
за формирање на повеќенаменски катастри и комунални информациски системи.
Холандскиот катастар своите технолошки процесирања ги има

подвоено во насока на обезбедување на атрибутната содржина
на просторните надземни сегменти врз платформа на
информатички структуирани компоненти, а со графичкиот дел
започнува осумдесеттите години. Трансформацијата на
графичкиот просторен надземен дел е обезбеден со
дигитализација со олеатно подвојување на парцели и објекти.
Komponenti i osnovni pojmovi
1.G-eo INFORMACIONI SISTEMI

Se sostojat od 4 interaktivni komponenti:
-Podsistem za Vnesuvawe, koj vr{i konverzija na
kartata i drugi prostorni podatoci vo digitalna
forma/ digitalizacija na podatoci
-Podsistem za skladirawe i prepoznavawe na
podatoci
-Podsistem za analizirawe na podatoci i
-Izlezen podsistem za izrabotka na karti, tabeli
i davawe odgovori na postaveni pra{awa
Komponenti i osnovni pojmovi
1.G-eo INFORMACIONI SISTEMI- osnovni

komponenti
ГеоИС конструктивно го сочинуваат ресурси,
алгоритми, начела и стандарди чија што
организација е ориентирана да го следи
континуитетот на администрирањето на настанот,
организацијата на податоците, дистрибутивната
инфраструктура и отвореноста за прифат и
сервисирање на екстерните и интерните
корисници.
BAZIÊN KONCEPT I
DESKRIPCIJA I INFRASTRUKTURA
VLEZNA KOLIÎNA NA DISKERETIZACIONI POJAVI
PREKU :
KOLIÎNATA I OBLIKOT NA DISKRETIZACIONIOT
B MATERIJAL
A
Z PODATOCI
I
R
A
RESURSI /
J
] VLEZ IZVR[ITELI
I IZLEZ
S PROCESI
E
N
OD A DA SE NAPRAVI
NI[TO NOVO
OVIE TEHNOLO[KI NIVOA SE EGZISTENTNI

BAZIRANI VRZ
KONVENCIONALNI PLATFORMI_ORGANIZACII
PRA[AWE :
POSTOI LI DRUGA
ORGANIZACIONO_TEHNOLO[KA POSTAVENOST
ODGOVOR : POSTOJAT
AVTOMATIZIRANI GEoIS
DA ISPROVOCIRAME SOSTOJBI
KONVENCIONALNI
FUNKCII
SPORA_NEEDNOZNA^NA
KOMUNIKACIJA
INFORMA
TI^KA TE
HNOL
OGIJA
ZO[TO AVTOMATIZIRANI GeoIS
BIDEJKI KONVENCIONALNITE IMAAT
GOLEMI OTSTAPUVAWA POME\U

1
PLANIRANITE I REALIZIRANITE
AKTIVNOSTIST
ZGOLEMEN BROJ NA NERE[ENI POBARUVAWA
2 GOLEM BROJ NA PROBLEMI

VO SFERATA NA AKTUELIZACIJA NA PODATOCI,
SERVISNITE OSTVARUVAWA, STATI^NOSTA VO
KOMUNIKACIITE I ..
3 NAMELENA KONKURENTNOST
POJAVA NA INSTITUCII SO PARALELNI
FUNKCII
ZO[TO - Povolnosti AVTOMATIZIRANI GeoIS
ZATOA [TO E ORIENTIRAN KON
1. ZA[TEDA NA VREME
2. ZA[TEDA NA PROSTOR
<KONVENCIONALNITE MATERIJALI SE
KONVERTIRAAT VO DIGITALNI FORMI>
3. BRZO POVRA]AWE NA PODATOCITE
4. EDNOSTAVNA I KONTROLIRANA
PROMENA NA PODATOCI
5. INTERAKTIVNOST VO RABOTEWETO SO
KORISNI^KA ORIENTACIJA
6. NELIMITIRA^KI _
SEPAK KONTROLIRANI PRISTAPI
7. STANDARDIZIRANI PUBLIKACII
8. BRZA I EFTINA PRODUKCIJA NA

INFORMATIVNIOT MATERIJAL
9. STANDARDIZACIJA NA ORGANIZACIJATA,
PRISTAPITE, ZA[TITATA,
DISTRIBUCIJATA, IZMENITE I
MANIPULACIJATA SO PODATOCITE
10. OPTIMIRAWE NA INFRASTRUKTURATA

NA SISTEMOT I KORISNI^KATA
INTEGRACIJA
POSTOJAT LI NEPOVOLNOSTI OD
VOVEDUVAWETO GeoIS
1. STARTNA INVESTICIJA
VLOU@VAWE VO NOVATA TEHNOLOGIJA
<HARDVER_SOFTVER> I EDUKACIJA
A SISTEMOT SE U[TE NEMA PRODUKCIJA
2. VREMENSKA DISPROPORCIJA
FORMIRAWE_EKSPLOATACIJA NA PODATOCI
OBEZBEDUVAWETO NA OBLIKUVANA SODR@INA
ÎNI VREME I PARI A SISTEMSKATA
EKSPLOATACIJA E PERIOD KOJ TREBA DA SLEDI
3. POTREBNO VREME ZA [IROKA EDUKACIJA NA
SITE UÊSNICI
NOVATA TEHNOLOGIJA BARA SPREMAWE NA
KADROVSKI POTENCIJAL ZA NEJZINA
EFEKTIVNA PRIMENA I UPRAVUVAWE
4. SE RABOTI ZA START BEZ DIFERENCIRANI

NASOKI ZA KOMERCIJA SO PROSTORNI
PODATOCI
NEOFORMENA INFRASTRUKTURA ZA
DISTRIBUCIJA I PODR[KA NA KORISNI^KITE
POBARUVAWA
MAP PRIFAT I REALIZACIJA
SERVER NASERVISI
Workstation
Workstation
TCP/IP, HTTP, G
SSL,Net8 e
o
WEB MAP server
I
S
WAN K
Terminal O
Servis Cluster N
C
Workstation WWW E
P
T
Interni odelenija i
korisnici Servisi za javni i specifi~ni
korisnici
Da ja vidime bazi~nata idea
RABOTILNICA
PROSTOREN PROBLEM _ RE[ENIE
DA PROVOCIRAME ZA START
FORMULIRAVTE LI KONKRETNA IDEA

ZA VA[IOT SISTEM
RABOTILNICA : PROSTOREN PROBLEM_RE[ENIE
DISKUSIITE
OBEZBEDIJA ODGOVOR
ILI
DOPOLNITELNO STVORIJA
? PROBLEM ?
PROSTOREN PROBLEM_RE[ENIE
[TO E VO SU[TINA PROSTOREN PROBLEM

Отпочнувањето на било какви активности, секогаш се
поврзува со постоење на интерес и иницијатива која ја
оправдува причината за нивно опстојување.
Како ќе се наречат причините заради кои се активираат

процесите за утврдување на самиот настан, зависи од многу
предуслови.
За момент, овие причини едноставно ќе ги поистоветиме со

појавен просторен проблем кој сам по себе претставува
иницијатива за оформување на решение. Во таква
констелација може да подвлечеме дека:
PROSTOREN PROBLEM
PROBLEM E
POÊTNO SOZNANIE ZA NASTAN
PROBLEM E
SAMIOT PARCIJALEN NASTAN OD EDNA
POJAVA I/ILI EDINKA OD NEJZINITE
@IVOTNI CIKLUSI
PROBLEM E
NAMERATA NA KORISNIKOT ZA OTPO^NUVAWE
NA AKTIVNOSTI ZA OSOZNAVAWE
PROSTOREN PROBLEM
PROBLEM E
PRISTIGNATO BARAWE DO
SISTEMSKATA LOKACIJA I
AKTIVIRAWE NA PROCESI
PROBLEM E
SE [TO NE E PROBLEM
KAKOV INFORMATIVEN MATERIJAL?

OD KADE E INICIJATIVATA ZA FORMIRAWE NA
MATERIJALOT?
i SLI^NO i SLI^NO i SLI^NO . . . .
ÊKORI
ZA IDENTIFIKACIJA NA PROBLEMOT
1. SUBLIMIRAWE RE[ENIJA ZA PROBLEMOT VO

PROEKT I NEGOVA VERIFIKACIJA
NAJPOZNAT METOD E
METOD NA LOGI^NA i ANALITI^KA RAMKA
2. INTEGRACIJA I ORIENTACIJA NA
SOZNANIJATA KON KONE^NA FORMA ZA
ODLUKI
OD TIPOT EDEN [AL TER MNOGU FUNKCII

3. KVANTIFIKACIJA : KOLIÎNA_STRUKTURA
KOLKU, DO KOJ OBEM
ÊKORI
4. REALISTI^NOST ZA OSTVARUVAWE NA
RE[ENIETO
SOGLEDUVAWE NA REALNATA DIMENZIJA I
FOKUSOT NA PROBLEMOT
5. KAPACITETI/RESURSI
PERSONAL - TEHNI^KI
6. UPRAVLIVOST_INFRASTRUKTURA_
KONTROLA_VERIFIKACIJA
KOJ - [TO
ODGONETNUVAWE NA PROBLEM
METOD : LOGI^NA RAMKA
INDIKATORI NA MERKI ZA PRETPOSTAVKI

OPIS POSTIGAWATA POSTIGAWATA I RIZICI
GENERALNI MERILA ZA IZVORI ZA

CELI POSTIGAWATA INFORMACII
SPECIFI^NI MERILA ZA IZVORI ZA PRETPOSTAVKI

CELI POSTIGAWATA INFORMACII I RIZICI
MERILA ZA IZVORI ZA PRETPOSTAVKI

REZULTATI
POSTIGAWATA INFORMACII I RIZICI
VLEZOVI-
ÔVE^KI I TRO[OCI ZA PRETPOSTAVKI
AKTIVNOSTI
FIZI^KI VLEZOVITE I RIZICI
RESURSI
METOD : ANALITI^KA RAMKA
5.
ANALIZA NA OPRAVDANOST VO
[IROK KONTEKST
SORABOTKA SO DRUGI
ORGANIZACII/GRUPI
-KONKURENTNOST
4. -SORABOTKA
ANALIZA NA OPRAVDANOST -KOORDINACIJA
ZAKONSKA RAMKA ZAKONSKA RAMKA

-ORGANIZACIONA -ORGANIZACIONA POSTAVENOST
E POSTAVENOST -ODNOSI SO DRUGI RELEVANTNI
W -ODNOSI SO DRUGI INSTITUCII
IRA RELEVANTNI INSTITUCII
IZ RESURSI RESURSI
AL
-VODSTVO -VODSTVO
-PERSONAL -PERSONAL
A N -FONDOVI -FONDOVI
NA
-TEHNOLOGIJA -TEHNOLOGIJA
-INICIJATIVI -INICIJATIVI
V EC 3.
-KAPACITET ZA POBRZUVAWE
NA RESURSITE SO CELITE
-KAPACITET ZA POBRZUVAWE NA
RESURSITE SO CELITE
A ANALIZA NA STRUKTURATA
PR ORGANIZACIONA STRUKTURA ORGANIZACIONA STRUKTURA ORGANIZACIONA STRUKTURA

-DIFERENCIJACIJA I -DIFERENCIJACIJA I -DIFERENCIJACIJA I
INTEGRACIJA NA FUNKCIITE INTEGRACIJA NA FUNKCIITE INTEGRACIJA NA FUNKCIITE
2. -SPECIFIKACIJA NA -SPECIFIKACIJA NA -SPECIFIKACIJA NA
ANALIZA NA FUNKCIITE / NADLE@NOSTI I NADLE@NOSTI I NADLE@NOSTI I
SISTEMITE ODGOVORNOSTI ODGOVORNOSTI ODGOVORNOSTI
FUNKCII FUNKCII FUNKCII FUNKCII

-PERSONALNI -PERSONALNI -PERSONALNI -PERSONALNI
-FINANSISKI -FINANSISKI -FINANSISKI -FINANSISKI
-MARKETING -MARKETING -MARKETING -MARKETING
SISTEMI SISTEMI SISTEMI SISTEMI

-ANGA@IRAWE -ANGA@IRAWE -ANGA@IRAWE -ANGA@IRAWE
-PROCENA -PROCENA -PROCENA -PROCENA
1.. -BUXETIRAWE -BUXETIRAWE -BUXETIRAWE -BUXETIRAWE
ANALIZA NA KAPACITET
NA PERSONALOT PROCEDURI PROCEDURI PROCEDURI PROCEDURI
TEHNI^KI I MENAXERSKI TEHNI^KI I MENAXERSKI TEHNI^KI I MENAXERSKI TEHNI^KI I MENAXERSKI TEHNI^KI I MENAXERSKI
KAPACITETI NA KAPACITETI NA KAPACITETI NA PERSONALOT KAPACITETI NA KAPACITETI NA PERSONALOT
PERSONALOT PERSONALOT PERSONALOT
3.
ANALIZA NASTRUKTURATA
ORGANIZACIONA STRUKTURA
-DIFERENCIJACIJA I
2. INTEGRACIJA NA FUNKCIITE
ANALIZA NA -SPECIFIKACIJA NA
FUNKCIITE / NADLE@NOSTI I
SISTEMITE ODGOVORNOSTI
FUNKCII FUNKCII
-PERSONALNI -PERSONALNI
-FINANSISKI -FINANSISKI
-MARKETING -MARKETING
SISTEMI SISTEMI
1. -ANGA@IRAWE -ANGA@IRAWE
ANALIZA NA -PROCENA -PROCENA
KAPACITET NA -BUXETIRAWE -BUXETIRAWE
PERSONALOT PROCEDURI PROCEDURI
TEHNI^KI I TEHNI^KI I TEHNI^KI I MENAXERSKI
MENAXERSKI MENAXERSKI KAPACITETI NA PERSONALOT
KAPACITETI NA KAPACITETI NA
PERSONALOT PERSONALOT
NAÎNI
ANALIZA NA ZATEGNATI STRANI
. SESII ILI TAKA NAREÊNI BURI NA IDEI

. INSTITUCIONALNI ANALIZI -SWOT
S W
- SILNA STRANA - SLABOSTI
SWOT
O
T - MO@NOSTI
- OPASNOSTI
ZATVOREN CIKLUS ZA PROBLEM
Za da otpo~ne formirawe na sistem mora da postoi problem,
da se pokrene izvr{na lokacija vo sistemskoto procesirawe mora vo
istata da ima pristignato problem
PROBLEM
USLOVI/ODLUKI ZA
FORMIRAWE NA GeoIS
ZA POKRENUVAWE NA
IZVR[NA LOKACIJA
PROBLEM I/ILI FUNKCIJA VO
GeoIS
Deskripcija na sistemot , osnovni grupaciski nivoa I
Podatok procesi
nepotvrdena
Struktura
informacija
Kvalitet-datum
ANALIZA I
-Pristap N T
potvrdena
X
publikacija Y
z E
-relacija / okolina
-pripadnost -obezbeduvanje
M
VLEZOVI G DATA IZLEZI
E MENAXMENT
S
Z Z
A BAZA NA A
PODATOCI
K K
O O
INTERNI G NADVORE[NO G EKSTERNI
KORISNICI O UPRAVUVAWE O KORISNICI
VNATRE[NO
UPRAVUVAWE
Demarkacija na PROSTOREN PROBLEM
претставува почетна иницијатива за оформување на пристап и методологија за
негово решавање.
Степенот на искористеност и динамиката за активирање, се условени од пристигнато барање
пред нивните извршни локации. Со други зборови, просторниот проблем е иницијативност за
активирање на ресурси од моментот на неговото препознавање до конечното решение.
KONSTATIRANIOT PROBLEM ZNAÎ

NASTAN_ODGOVOR
При тоа, поаѓаме od јасната декларација дека настанот може да го
претпоставиме како базичен проблем.
RELACIJATA NASOÛVA AKTIVNOSTI SO CEL DA SE
OTKRIJAT_LOCIRAT_ DIMENZIONIRAT_ORIENTIRAT_
ADAPTIRAT_TRANSFORMIRAT
EGZISTENTNITE NASTANI I POJAVI OD REALNIOT FENOMEN VO
PREPOZNATLIVI SISTEMSKI KATEGORII_FUNKCII_PROCESI
Za utvrduvawe i re{avawe na problem mora da postojat komponenti koi se

spremni da gi izvr{at ovie potrebi. Ogranizacionata struktura na ovoj tip
komponenti vsu{nost go ~inat samiot sistem, Toga{ spregata problem-
komponenta }e bide edna od klu~nite vo razrabotka na sistemskata konstrukcija
Demarkiraat odredena
grupacija na pra{awa
KOMERCIJALNA BANKA
URBANA ZONA
ULICA : Kej Dimitar Vlahov
VISINA : P+4+P
Y_Koo: 536 450.69
X_Koo: 4 650 431.19
H_Teren: 225.9346
H_Krov: 246.8346
POGLED_KON KAMENI MOST

Demarkiraat odredena grupacija na pra{awa
?
?
?
ODGONETNUVAWE/prepoznavawe NA PROBLEM
Прифаќајки го фактот дека проблемот е иницијатива за отпочнување на
било каква системска активност, се наметнува прашањето како истиот да
го препознаеме.
DEMARKIRAWETO I POSTAVUVAWETO NA PROBLEMEMOT

PRESTAVUVA BAZI^NA KATEGORIJA VO PROCESITE ZA
FORMIRAWE NA ODGOVORI
Prepoznavawe na problem zna~i:
Прифаќање на пристигнат настан vo laokacija I/ili на влезот од системот;
-Демаркирање на барањата кои конструктивно го чинат настанот;
-Насочување на почетните сознанија низ инфраструктурата на системот до
соодветната локација;
-Оформување на интегрални сознанија како одговор на парцијалните
сознанија од секоја локација kade po~etnata demarkacija bila upatena
OD OPERATIVEN ASPEKT OVIE KATEGORII
PRESTAVUVAAT KLUÊN FAKTOR VO PRAVILNOSTA ZA IZBOROT I
NASOÛVAWETO NA ALGORITAMSKITE I PROCESNITE AKTIVNOSTI
OD SISTEMSKI ASPEKT OVIE KATEGORII
ZNAÂT NASOKI ZA UTVRDUVAWE NA ADEKVATNI RESURSI OD DEMARKIRAWETO
DO FORMIRAWETO NA KONA^NA ODLUKA
Имплементацијата на ГеоИС во дисциплините
илустративно прикажани
Нашата концепција, базирана врз трансформација на егзистентното работење,
однапред значи функционирање со интерен и екстерен осет, бидејќи
просторниот проблем опстојува во многу дисциплини и институции.
PLANIRAWE I RAZVOJ I ODR@UVAWE

UREDUVAWE
BAZA NA PODATOCI
PR
PR ODR@UVAWE NA ZGRADI
PLANIRAWE NA I
RESURSI IF
FA
AT
T
ANALIZA NA
POZEMNI
SOOBRA]AJ
INFRASTRUKTRI
FUNKCII
KONTROLA I NADZOR SERVIS _ GRA\ANI

KONSTATACIJA
VO KOJA KATEGORIIJA I INFORMACIJSKI TOK
]E BIDAT NASOÊNI PROCESITE, ZAVISI
TOKMU OD REZULTATITE NA POÊTNATA
DEMARKACIJA
DODEKA
KOLIÎNATA I DOMENOT NA LOCIRANIOT

PROBLEM SE BAZI^NOST KOI NUDAT
OBLIK_NASOKA_ME\URELACIJA
NA ADEKVATNI ANGA@MANI NA RESURSI

Што е просторен податок? (Дефиниција) 6.4.
Вредност со која се димензионира секоја конструктивна и

суштинска особина на објектот.
Конструктивното димензионирање се врши со помош на
просторни координати во единствен референтен систем, а
суштинските димензии на објектот се пренесуваат со
единствен адресен податковен модел.
Значи, се работи за две конструктивни категории за објектот
преку кои му се обезбедуваат просторните и описните
димензии. Од овие дискусии може да ја извлечеме следната
слободна интерпретација :
Под просторен податок се подразбира единична

конструктивна категорија на репрезентот со чија
моќ се врши прифат на просторната локација на
објектот и нејзино описно интерпретирање.
Кои се двата типови на податоци кои се користат во ГеоИС?. 7.5.
Бидејќи и едната и другата форма се дигитални, од причина

што и двете имаат дигитален запис со точно утврден
редослед за секој единичен елемент во рамките на некакви
референтни системи.
Раководејќи се од публикациите во стручната литература,
како и од практичните и оперативните насоки во
процесирањето со овие записи, целисходната
класификација може да ја поставиме низ следните две
препознатливи и лесни за издвојување категории :
Ö. Вектор _ дигитална форма со векторски
запис
Ö. Растер _ дигитална форма со растерски
запис
Што преставува растерски а што векторски концепт? 19.10.
РАСТЕР КОНЦЕПТ
Рекордот на запис во овој концепт за просторен податок е

келија. Ваквата структура на записи има релативна
конзистентност на ограничена келија, грид и/или матрица на
регуларни келии. Секоја келија има вредност која
репрезентира единичност, како локаторска состојба и/или
вид на содржинска карактеристика, како на пример
елевација, тип на парцела и слично. Идентификаторската
ориентација на келијата е дефинирана во нејзиниот
вредносен број прикажано на следните табели
1вредностCountCover_Type218МТ_мрежи3211електро434в
одовод5412Агро655елевација7630парцела710Геологија
Што преставува растерски а што векторски концепт? 19.10.
ВЕКТОР КОНЦЕПТ
Во овој концепт просторниот податок е со точно утврдена позиција изразена со просторни
координати во референтен координатен систем. Се работи за
податоци кои имаат нерегуларни форми или како што се среќава во податочните
терминологии податоци со ирегуларни форми.
Овој тип на податковни форми има висока оперативна моќ и поголема проодност во
просторните анализи и манипулации за разлика од растерскиот концепт. На сликата се
прикажани двата концепта како компаративност на записите за нивните форми.
VEKTORSKI RASTERSKI
PODATOCI TO^KI LINII POLIGONI PODATOCI TO^KI LINII POLIGONI
1 3
2
OSOBINI OSOBINI
5 4
POLO@BA + + POLO@BA
VO 121 12 VO
+ 13
POLIGON + + 123 POLIGON
MRE@I MRE@I
POSEBNI + + 8 9 POSEBNI
OZNAKI + + + 10 OZNAKI
+ +
POVR[- + +
POVR[-
+ +
INI + + INI
+ +
LABELI VELES E5
LABELI
о.
[TIP [TIP
RELACII ATRIBUTI ATRIBUTI RELACII ATRIBUTI ATRIBUTI

3,3.1.Vektorski strukturi na podatoci
So prifa}aweto na hierarhiskiot sistem kako na~in

na organizirawe na bazite na podatoci na atributi,
na po~etok na 1960-te se izraboti hierarhija za
prostornite podatoci koja izrasna vo model
lak/nulta to~ka,jazol arc/node model.
Golem broj sistemi od prvata generacija, vklu~uvaj}i

gi POLYVRT, GIRAS i ODYSSEY, go koristat tokmu
ovoj sistem.
Ovaa struktura na podatoci trgnuva od faktot deka sekoj tip na

podatoci - to~Ki, linii i oblasti - se sostojat od podatoci so
slednite nekolku dimenzii:
podatocite od oblasti se sostojat od linii, a liniite se
sostojat od povrzani to~ki.
Prednosta e vo toa {to moè da imame oddelni datoteki za

oblasti, linii i to~Ki.
Negativno e {to mora da se sledat vrskite pome|u datotekite na

proizvolen na~in. Na primer, (na sledna slika) eden poligon
se sostoi od dve linii ili lakovi, sekoja so poseben zbir na
to~ki. To~kite se redat od node to node/jazol nulta to~ka do
nulta to~ka, po redosled.

Novata generacija na arc/node strukturi na podatoci

pristgna po odrùvaweto na Prviot me|unaroden
simpozium po topolo{ki strukturi na podatoci za
geografski informaciski sistemi, koj se oddrà vo
1979.
Ovaa elegantna nova struktura go koriste{e lakot kako
osnova za zapi{uvawe podatoci i se potpira{ee na
rekonstruirawe na poligonot po potreba.
Na~inot na koj se postigna seto ova ima{e kako rezultat

druga prakti~na korist,
Sistemot vr{e{e zapi{ivuawe na to~kite kako i prethodno, no vo

datotekata na lakovi povrzana so datotekata na to~ki se nao|a{e
skraten -skelet- na lakot ( sledna slika). ova se sostoe{e od prvite
i poslednite to~ki vo lakot, nare~eni krajni nulti to~ki, kako i
informacii koi se odnesuvaa ne kon ovoj konkreten lak tuka kon
sosednite vo geografskiot prostor. Ova go vklu~uva brojot na lakot
na sledniot lak {to se povrzuva i brojot na poligonot koj leì levo
ili desno od lakot.
Dokolku linijata ozna~uva reka ili pat, ovie informacii ne se od

su{tinski zna~ewe. No, dokolku lakot e del od mreàta koja
formira zatvoreni oblasti ili poligoni, brojot za identifikacija
na poligonot pretstavuva{e klu~ot za izgradba na poligoni.
Poligonite se gradea so izvlekuvawe na site lakovi {to daden
poligon gi ima kako sosedni. Dokolku poligonot pretstavuva sosed
na

Sistemski formulacii
Podatok - Informacija, nivni razliki 8. ; 9.
-GeoIS operira so pretpostavka deka

INFORMACIJATA E SUROVINA I PROIZVOD VO
SISTEMOT, a nejzina bazi~na materijalna forma ,
odnosno sistemski zapis se definira kako
PODATOK
-Informacijata se generira i pretstavuva produkt ili

posledica na generiraweto, a bazi~na materija vrz
koja se proecirani algoritmite idrugite resursi za
generirawe na produktot se PODATOCITE
- Податокот е еден од основните компоненти кои го

чинат ГеоИС,
- кои се конструктивните целини на податокот??????????-

kvalitet na podatok?
• TO^NOST,
• VERODOSTOJNOST,
• POTPOLNOST,
• PRILAGODLIVOST
TO^NOST,-konstruktivna komponenta na to~nosta e preciznosta na
podatokot,
ako e vrzana za prostor toga{ pod to~nost se podrazbira integralen
kvantifikator so koj se izrazuva stepenot, grani~nite uslovi I
opkruùvaweto vo koe se realiziraat procesite na metodologijata
Vreodostojnost-permanentna aktuelizacija na podatokot, sporadi~no
aktivirawe na procesi za sogleduvawe I realizacija za sekoja
prostorna I neprostorna izmena vo realniot svet
Potpolnost-vo sistemot da se obezbedi kontaktibilnost I
transparentnost na vnatre{nosta na reprezentativniot materijal so
kontaktni reprezenti od prostornoto opkruùvawe
Prilagodlivost- sposobnost za pristap bez limitirawe na resursi/ da
ne se poistovetuva so fleksibilnost
RAZVOEN KONCEPT NA podatok- informacija 10
MATERIJALNOST NIVOA NA PROCENKI PROCESI
REALEN SVET-
KOI ? ZA
FENOMEN- KOJ? SVOJSTVA
[TO?
RELACII
SOSTOJBI
OBJEKT/ SELEKCIJA
PREPOZNAVAWE GENERALIZACIJA
PROCENKA
SIMULACIJA
INFORMACIJA
KAKVA PUBLIKACIJA
DISKRETIZACIJA
ORGANIZACIJA
PODATOCI
RELACII
DISTRIBUCIJA
PUBLIKACIJA
Информирањето претставува смислен сплет на процеси, базирани врз

количински одржан и адекватно избран податковен материјал, а се
соопштува преку јасен и публикациски подреден информативен
материјал,
Наменската цел на информирањето, секако дека е насочена кон
донесувањето одлука како една од основните причини за покренување
на целокупните процесни нивоа.
Управувањето ги вклучува планирањето, организирањето и
контролирањето на активностите во институционалното работење.
Со планирањето се формулираат целите на системот и се развиваат
планови за остварување на целите.
Организирањето на системот значи изработка на организациона структура
и пропишување на правила, односно процедури за извршување на
активностите.
Со контролирањето се надгледуваат работните активности, се проценува
степенот на нивната реализација и се пропишуваат предлози за
надминување и/или корегирање на недостатоците кои генерираат
фалинки, неоперативност, неефикасност, застој и слични недостатоци.
OBLASTI NA PRIMENA I DELUVAWE
Air Quality
Studying the Effects of Smog
Predicted levels of nitric

dioxide concentrations
from a waste treatment
factory in Kiev, Russia
Asset Management
This map identifies arterial streets that require

future improvement based on two separate conditions:
future capacity constraints and severe pavement
deficiencies. Projects identified on this map
require financial analysis and needs assessment.
GIS is a powerful framework with which asset management

organizations can
• Track location, condition, and age of capital assets and
infrastructure.
• Monitor the use and distribution of assets across departments.
• Measure asset life cycles, maintenance costs, and depreciation.
Construction
The city and county of Honolulu

deployed a new permit system to
improve the methods
and processes for approval of
construction and development
permit applications.
Energy Systems
Kбrahnjъkar Hydroelectric Project

The National Power Company of Iceland
This map shows all
operating nuclear power plants throughout
the United States and their proximity
to cities and urban population centers.
Environmental Management
The Nature Conservancy of Washington used

ArcGIS to develop this collection of selected
planning units, termed the “conservation
portfolio,” providing a systematic basis for
site planning and acquisition.
Geology
The North American Geologic Map Los Alamos Regional Infiltration Study
Model, a data model for mapping geography,
is currently being developed by
• Association of American State Geologists
• Geologic Survey of Canada
• U.S. Geological Survey
Homeland Security
Assess risks to community and
infrastructure.
• Establish specific mitigation/protection
plans.
• Determine the scale of the emergency.
• Estimate rate of spread or progression.
• Identify and evacuate at-risk
populations.
• Expedite and direct rescue efforts.
• Provide accurate damage estimates.
• Prioritize recovery efforts.
Hydrology
Create hydro networks of rivers and streams.

• Define drainage areas linked to a hydro network.
• Represent channel shape using three-dimensional
models.
• Connect geospatial features to time series
measures at gauging sites.
19
To determine the total available water in
the basin, the Oklahoma Water Resources
Board conducted bathymetric mapping
of Hugo and Sardis lakes, which provided
valuable information regarding the depths
and volumes of the lakes.
Land Records
Thematic Layers of the Parcel Data Model
Land Development
Marine and Coastal

Mining
The Mayflower Mine complex
visualized in 3D with
ArcView and the 3D Analyst
extension. This view is to
the southeast and shows the
heavily mined western ore
body (right) and the narrow Exploration
• Operations
• Management
• Environment
eastern ore body (left).
Petroleum and Pipelines

Port Facilities
Public Safety
Public Works
Solid Waste
ESRI’s ArcGIS is being used to

• Find new landfill sites.
• Manage landfill operations.
• Design and manage service routes.
• Manage trash pickup.
• Manage recycling activities.
• Manage hazardous waste.
• Monitor litter control.
Surveying
Survey control network for the Curry Village Area, Yosemite National Park
Sustainability
This map, which depicts the change in population around the Baltic Sea, was created as part of the
INTERREG II C research project for the Committee for Spatial Development in the Baltic Sea region.
Respect of community life

• Ecological integrity
• Social and economic justice
• Environmental pollution
• Biodiversity
• Climate change
• Deforestation
• Food production
• Fresh water supply
• Health and disease
• Urbanization
• Rural development
• Poverty reduction
Traffic and Streets
This map identifies arterial

streets that require future
improvement based on two
separate conditions—future
capacity constraints and
severe pavement deficiencies.
This map is one of a series of standard street directory

types produced by Albury City, mainly for staff reference
and customer service.
Transportation
GIS can be used for

• Transportation planning
• Highway management
• Bus/Public transportation
• Railway management
• ITS and traveler information
• Routing and fleet logistics
• Airport management
• Water navigation and shipping
• Management
• Roadway management
Urban and Regional Planning

Javni pretprijatija (Electric and Gas)
Utility Industry
• Electric Distribution
• Electric Transmission
• Gas Distribution
• Energy Utilities MultiSpeak
• Land Parcels
• Pipeline
• Telecommunications
• Water Utilities
Water Resources
• Watershed modeling
• Water distribution system master planning
• Population and demand projections
• Water quality monitoring
• Hazardous materials tracking
• Well log and data management
• Environment mapping
Water/Wastewater
Facilities inventory and automated

mapping
• Visualization of engineering projects
• Sewer collection
• TV inspections
• Operations and maintenance
• Network tracing and reporting
• Network pressure and flow analysis
• Surface flow analysis
• Customer service
• Public information counter
• Construction management
• Finance and administration
GIS – The Intelligent Platform

Geo INFORMACIONEN SISTEMI 3.
Korenite na GIS vo kartografijata
2.1 Karti i atributivni podatoci

Informaciite se zastapeni {irum na{eto

op{testvo, no za sre}a se sre}evaat samo vo nekolku
razbirlivi oblici.
Bez podreduvawe na informaciite, pogolemiot del
ne bi se koristel vo sekojdnevniot ìvot.
-Kako primer moè da se zemat adresarite,
spisanijata ili televiskata programa. Pove}eto
informacii naj~esto se podreduvaat vo:
spisoci, broevi, tabeli, tekstovi, sliki, karti ili
indeksi.
Grupa sli~ni informacii, naj~esto brojki i tekstovi,
se narekuvaat podatoci.
----- Koga
podatocite se vnesuvaat vo
kompjuter, gi ~uvame vo datoteki i site
zaedno so~inuvaat baza na podatoci. --------
Koristej}i ja terminologijata na bazata na
podatoci, predmetite za koi sobirame
informacii se narekuvaat atributi a
poedni~nite podatoci se narekuvaat zapisi.
Kako atributi se javuvaat imiwa na sportski
igra~i, na tim, godinite koj {to igra~ot e vo
timot, itn. Vrednosti na atributite moè da
se 2001 - 2002 godina i sl.
Osnovna razlika pome|u ovie vidovi

informacii i informaciite koi se pribrani vo
geografskite informaciski sistemi e vo toa {to GIS
informaciite se potpiraat na geografija, ili opis na
lokacii na zemjinata topka.
Odredena to~ka na zemjata mora na nekoj na~in da
bide vnesena vo GIS bazata na podatoci, za da moème
toj podatok da go dobieme spored lokacijata - i
lokacijata spored podatokot. So ovaa karakteristika
se nadopolnuva faktot {to sega moème da
upravuvame so podatocite so primena na geografijata,
atributite ili i dvete.
Ova }e koristi i vo na{iot primer so kartite za

sportskite timovi.
Na sekoja karta go imame imeto na timot i gradot kade{to igra timot.
Dokolku otvorime atlas i gi pogledneme
geografskite {irini na gradot, nie bi vr{ele
geokodirawe na kartite. Dokolku potoa bi gi napi{ale
geografskata {irina i dolìna na sekoja karta, bi imale geografski
informaciski sistem, iako podatocite od kartite bi morale da gi
vneseme vo kompjuter za da navistina imame GIS.
Podatocite sega se pove}e korisni, zatoa {to ako imame
sposobnost za mapirawe na na{iot GIS, moème da vnesuvame
sekakvi informacii na karti. Ponatamu, }e vidime deka ova
pretstavuva samo edna od mnogute novi mo`nosti {to gi nosi
georeferenciraweto na podatoci. No, zasega lokacijata
pretstavuva s#!
Mo}ta na GIS se sostoi vo toa {to dozvoluva atributot

i geografskata informacija i informaciite od kartite da bidat
povrzani na korisen na~in. Na primer, podatocite moème da gi
prebaruvame spored atributi (da se najdat site igra~i so odreden
prosek na golovi) ili so koristewe na karti (da se najdat site igra~i
koi igraat na rastojanie od 200 km od stadionot).
O~igledno, dokolku dvata vida informacii se
povrzani, moème da koristeme bilo koj za da go
najdeme drugiot vid, ili moème da gi koristime i
dvata.
Na primer, moème od GIS-ot da pobarame da gi izbere od bazata na
podatoci site igra~i koi frlaat topka so leva raka, onie koi imaat
podobar prosek i ne igraat podaleku od 200 km od stadionot. Ponatamu,
bidej}i raspolagame so lokaciite, moème da odgovorime na
pra{aweto za podatokot so koristewe na karti namesto spisoci.
Najbitno kaj ovie karti na atributivni

podatoci e iznao|aweto na na~in kako da se povrze
kartata so atributite.
Bidej}i koristime kompjuteri, logi~no e vrskata da bide vo
oblik na brojki. Koga locirame lu|e i ku}i, naj~esto koristime
ulici namesto brojki. Vo ponatamo{niot del, }e vidime deka so
pomo{ na GIS-ot moème da se dviìme od eden kon drug vid
opis na lokacija so brojki.
Me|utoa, zasega dovolno ni e da imame ednostaven numeri~ki
opis za edna lokacija. Vo prethodniot primer koristevme
geografski {irini i geografski dolìni. Golem broj GIS
paketi koristat geografski {irini i dolìni, {to
zna~i deka e soodvetno.
Pred da prodolìme ponatamu, bitno e da

se dobie ~uvstvo za zna~eweto na ovie geografski
brojki i kako tie korespondiraat so mesta na
zemjinata topka i na kartite. Iako e posloèno otkolku
{to se ~ine{e prvobitno, no so mala degresija, brzo moème da
go sovladame pra{aweto i duri da postaneme stru~naci. Toa
zna~i deka za da se razbere GIS-ot, morame vo mal del da ja
poznavame kartografijata, {to pretstavuva nauka {to se
zanimava so izrabotka, koristewe i principite na kartite i
koristeweto na kartite.
Osnovata vodi poteklo u{te od vremeto na rabotata na
anti~kiot grk Ptolomej, tatkoto na geografskite {irini i
proektirawe na karti.
2.2 Razmer na karti i proektiranja
Oblikot na Zemjata –
Kakva svera koristime za deskripcija –perfektna sfera
Pomegu polovi: 39,939,593.9 m.
Okolu ekvator e: 40,075,452.7 m.
Satelitskata era so : Global Positioning Systems /GPS/
Donese novi merewa
1983- North Akerican Datum (NAD83) prifaten kako:
Geodetic referent system /GRS80/ elipsoid-napravi
korekcija od samo 300m vo Amerika
-vo 1984 ekoregiran vo World geodetic system (WGS84)
Za isklucivo tocni podatoci I merenja se koristi rezultantna
povrsina -geoiid
2.2 Razmer na karti i proektirawa
Site karti, bez razlika dali se vo hartien oblik ili se

nao|aat vo kompjuter, pretstavuvaat namalena golemina na
zemjinata topka. Karta so razmer 1:1 voop{to ne bi bila korisna,
zatoa {to ne bi moèle da ja otvorite. Vo kartografijata, se koristi
poimot reprezentativen del za iznosot na razmerot.
Reprezentativniot del pretstavuva soodnos na
rastojanieto na kartata so istoto toa rastojanie na
zemja. Maketite so avioni ili vozovi se naj~esto napraveni so
soodnos 1:40. Toa zna~i deka sekoe rastojanie e 1/40tina od
goleminata na vistinskiot predmet.
Bidej}i svetot e tolku golem, kartite se izrabotuvaat so mnogu
mali vrednosti na reprezentativniot del.
2.2 Razmer na karti i proektirawa
Najprvo, da ja upotrebime cifrata WGS84 (World geodetic

system) za goleminata na zemjinata topka. Dvete elipsoidni
rastojanija vo prosek iznesuvaat 6,367,444.65 metri. Za da se
presmeta kolkav e krugot potrebno e da se pomnoì dva pati
so P. .............
Drug biten faktor {to treba da se ima vo predvid e
deka GISot vo golem del e bez razmer. Podatocite
moè da se zgolemuvaat ili namaluvaat se dodeka ne se dobie
potrebnata golemina. Me|utoa, kako {to se odale~uvame od
razmerot na kartata, pred da bide vnesena vo GIS, taka se pojavuvaat
problemi okolu razmerot. So zgolemuvaweto na kartite, treba da se
prilagodat i podatocite.
Soodvetnoto pretstavuvawe na informaciite na odreden
razmer pretstavuva edna od najbitnite celi vo
kartografskoto dizajnirawe.
Proektirawe karti
Bidej}i Zemjata ima oblik na topka ili

elipsoid, se pra{uvame kako da izvr{ime
konverzija na podatoci vo geagrafski {irini i
dolìni na ramna karta, so oskite x i y?
Najednostaven na~in e da se ignorira faktot deka
geografskata {irina i dolìna pretstavuvaat agli
vo sredinata na Zemjata i da se zamislite deka
istite pretstavuvaat h i u vrednosti.
O~igledno, kartata }e se dviì od 90 stepeni
sever do 90 stepeni jug i od 180 stepen istok
do 180 stepeni zapad.
Proektirawe karti
Soodvetnite vrednosti h i u }e se dviàt od (-

180, -90) do (+180, +90). Ovaa karta sega pretstavuva
proekcija na karta, bidej}i geografskite
koordinati na Zemjata ({irini i dolìni) se
”mapirani” ili proektirani na ramna povr{ina.
Ova moè da se izvede na pove}e na~ini. Moème da napravime

”proektirawe” na topkata (ili elipsoidot) na bilo koi tri
ramni povr{ini i potoa da se ra{irat za da se formira
karta.
Toa moè da se obi~nata povr{ina / azimutna/, cilindri~nata
ili konusna povr{ina.
Proektirawata na ovie tri povr{ini se narekuvaat
azimutno, cilindri~no i konussn.
Proektirawe karti
Moème da napravime ”proektirawe” na topkata (ili

elipsoidot) na bilo koi tri ramni povr{ini i potoa da se
ra{irat za da se formira karta.
Proektirawe karti
Moème da napravime ”proektirawe” na topkata (ili

elipsoidot) na bilo koi tri ramni povr{ini i potoa da se
ra{irat za da se formira karta.
FIGURE 2.2: Sphere and ellipsoid (or spheroid). Earth's ellipsoid is actually only about 1/300 off from the sphere.
Proektirawe karti
Proektirawata na ovie tri povr{ini se

narekuvaat azimutno, cilindri~no i konussn.
Proektirawe karti
Moème da odbereme kako }e se vr{i mapiraweto
vo odnos na zemjinata povr{ina, taka {to moè
konusot ili cilinderot da ja ”presekuvaat” zemjata.
Toa proektirawe se narekuva sekant.
Taka na primer, dokolku konusot ja presekuva zemjata

imame sekantno konusno proektirawe.
Linijata na kartata kade ”presekot” pa|a na

proekcijata e zna~ajna bidej}i pretstavuva linija
pokraj koja zemjata i kartata sovr{eno se isti, kako
so globusot na istiot razmer, bez nikakvo
iskrivuvawe.
Proektirawe karti
Dokolku ovaa linija se sovpa|a so paralela na
geografska {irina, naj~estpo se narekuva
standardna paralela. Na ovaa linija ili pokraj
istata, kartata e najto~na.
Sli~no, nema pravilo deka morame da gi orientirame
podatocite koi gi koristime vo proektiraweto so
polarnite ili rotacionite agli na zemjata.
Dokolku namesto toa se podredima na linija od 90
stepeni na ovoj agol, proektiraweto go narekuvame
transvers.
Dokolku ja orintirame oskata na proektirawe na
drug agol, proektiraweto go narekuvame nakoseno.
Proektirawe karti
Proektirawata na ovie tri povr{ini se

narekuvaat azimutno, cilindri~no i konussn.
Proektirawe karti
Kartografite imaat razraboteno iljadnici

razli~ni proekcii na karti.
Za sre}a, site spa|aat vo ”vidovi” koi se lesno
razbirlivi.
Najednostaven na~in za procenka na edna evaluacija e
spored toa kako ja iskrivuva zemjinata povr{ina za
vreme na transformacijata od oblik na topka ili
elipsoid vo ramna povr{ina.
Nekoi proekcii go zadrùvaat svojstvoto na
lokalniot oblik, taka {to iscrtuvaweto na mala
oblast kako {to e dràva ili del od krajbre`je e
precizno.
Proektirawe karti
Ovie se narekuvaat konformalni proektirawa.

Lesno se identifikuvaat, bidej}i so konformalno
proektirawe, liniite na koordinatnata mreà na
geografskite {irini i dolìni (nare~ena mreà)
se dopiraat pod pravi agli, kako {to se slu~uva na
globus, iako ne site mreì pod prav agol zna~at i
konformalni proekcii. Konformalnoto
proektirawe se koristi naj~esto za karti kade se
vr{i merewe na nasokite, bidej}i ja zadrùvaat
nasokata okolu bilo koja to~ka. Primer za toa se
konformalniot konus Lambert i Merkator
proekciite.
Proektirawe karti
Proektirawata na ovie tri povr{ini se narekuvaat azimutno, cilindri~no i konussn.

Proektirawe karti
Proektirawata na ovie tri povr{ini se narekuvaat azimutno, cilindri~no i konussn.

Vtora kategorija na proekcii
Proektirawe karti
Od druga strana se proektirawata koi ja zapazuvaat

povr{inata.
Mnogu GIS paketi ja presmetuvaat i ja
koristat povr{inata vo sekakvi analizi i
kako takvi mora povr{inata da bide
mapirana ramnomerno na povr{inata na
kartata. Proektiraweto koe ja zapazuva
povr{inata se narekuva ednakva povr{ina ili
ekvivalent. Na edna ekvivalentna proekcija, site
delovi od povr{inata na zemjata se prikaàni so
nivnata to~na povr{ina, kako na topkata ili
elipsoidata. Kako primerio se Albertovata
ednakva povr{ina i sinusoidalnite proektirawa.
Proektirawe karti
Proektirawata na ovie tri

povr{ini se narekuvaat azimutno
, cilindri~no i konussn.
treta kategorija na proekcii
Proektirawe karti
Kako najzna~ajni implikacii od proektiraweto karti za GIS-
ot se slednite:
-kako prvo, {to e pogolema povr{inata tolku se pogolemi
mo`nostite za gre{ki vo proektiraweti. So razmer 1:24,000,
gre{kite se ve}e zna~ajni a so pomali razmeri kako 1:1
milion tie stanuvaat mo{ne zna~ajni.
-Kako vtoro, proektiraweto {to se primenuva treba da odgovara
i na GIS aplikacijata.
Golem broj GIS aplikacii imaat sposobnost da vr{at
konvertirawe na geografskite koordinati na
razli~ni proektirawa na karti.
Nekoi ovozmoùvaat obratno konvertirawe, od koordinati na
karti vo proektirawe na geografski {irini i dolìni.
Sekako, ova sposobnost e bitna za sposobnosta i mo}ta na
GISot, zatoa {to naj~esto GIS kartite poteknuvaat od
razli~ni izvori.
Proektirawe karti
Ponatamu, nekoi zemji a osobeno odredeni

koordinatni sistemi celosno se potpiraat na
sposobnosta da se raboti na konkretno
proektirawe na karta, so konkreten elipsoiden
ili specifi~en podatok.
Vo SAD, na primer, pogolemiot del od topografskite
serii na karti 1:24.000 na US Geological Survey
koristi polikonusno proektirawe.
Dokolku korisnicite na GIS napravat osnovna
gre{ka vo sporedbata ili sklopuvaweto na kartite
na razli~ni proektirawa, vrz osnova na razli~ni
elipsoidi i so razli~ni podatoci, moè da
nastanat kompleksni gre{ki. Ova e osobeno va`no
koga treba da se prevzemat podatoci od karta ili
kompjuter
2.3. Koordinatni sistemi
Koga davame opis za mestoto kade se nao|ame,

naj~esto go kaùvame mestoto vo odnos na nekoja druga
lokacija. Koga davame nasoki, na primer, davame
objasnuvawe kako da se stigne do toa mesto.
Koga sakame da dademe opis za lokacijata na odredena

ku}a ili deloven objekt, ja kaùvame ulicata.
Adresata isto taka pretstavuva upatuvawe na
odredeno mesto.
Geografijata vakvite upatuvawa gi narekuva

relevantni lokacii, bidej}i ja davaat lokacijata vo
odnos na odredeno mesto.
Ponatamu }e zabeleìme deka GISot moè da prifa}a

odredeni relevantni lokacii, kako {to se uli~nite
adresi. No, toa moè da go izvr{i samo so fiksirawe
na lokaciite vo odnos na Zemjata vo celina.
Ova se narekuva apsolutna lokacija, bidej}i e
fiksirana vo odnos na odredeno poteklo, odnosno
-nulta to~ka-.
Kaj geografskata {irina i dolìna, go koristime
ekvatorort i po~etniot meridijan kako osnova na
sistemot. Lokacijata na toa mesto, koe se nao|a vo
okeanot kaj zapadna Afrika, ne e od krucijalno
zna~ewe, no lokacii koi se fiksirani so koristewew
na poteklo se navistina zna~ajni.
Konvertiraweto na karti vo brojki bara od nas

da odbereme standarden na~in na {ifrirawe
lokacii na Zemjata.
Se iscrtuvaat karti (so ili bez koristewe kompjuteri) na ramna
povr{ina kako {to e hartijata. Lokaciite na kartite moè da bidat
dadeni vo kartiski milimetri ili in~i i toa vo dolniot lev agol.
Kompjuterskiot ploter ili pe~ata~ moè da gi razbere
ovie dimenzii i bara dimenziite da se dadeni vo format (x,y);
odnosno rastojanie istok-zapad, sledeno so rastojanie sever-jug.
Ovoj par na broevi se narekuva koordinaten par
ili naj~esto se narekuva koordinata. Standarden
na~in na podreduvawe na koordinatite se narekuva
korrdinaten sistem. Kartite na koordinatnite
sistemi avtomatski se podreduvaat.
Zna~aen problem koj se javuva kaj koordinatite e vo toa

{to iako dimenziite na kartite se ednostavni i oskite (h,u) se
nao|aat pod prav agol, lokaciite na povr{inata na Zemjata ne
moè taka lesno da se dobijat. Kako prv i najzna~aen
problem koj se javuva e vo toa {to edna ramna karta na
del ili celata povr{ina na Zemjata mora da se nao|a
kako proekcija na karta..
Ne{to mora da e iskriveno za da povr{inata bide ramna:
naj~esto razmerot, oblikot, povr{inata ili
nasokata.
Na na{ata ramna karta, nie bi sakale da gi izramnime site
neramnini. A kako toa }e go izvedeme zavisi od razli~nite
koordinatni sistemi {to }e se koristat, od goleminata na
povr{inata {to treba da se opfati vo kartata i vidot proekcija
{to ja koristi sistemot.
Vo ovoj del detalno }e bidat opfateni ~etirite

sistemi koi se koristat vo SAD.
Kako {to }e se obrabotuva sekoj poedine~en sistem, zabeleète koi proekcii se
koristat i povrzete gi so kategoriite koi bea dadeni vo Delot 2.2.
Moè da se kaè deka nitu eden od koordinatnite sistemi ne e

pogoden za voobi~aena upotreba vo kompjutersko mapirawe.
Me|utoa,so ogled kolku e kompleksen oblikot na Zemjata,
pove}eto sistemi se idealno soodvetni -navistina povolni za
rabota so GIS.
êtirite sistemi koi {to gi pokrivame se

samite geografski koordinati;
potoa svetskiot univerzalen trensvers Merkator
(UTM universal transverse Mercator) koordinaten sistem
koj se koristi pri golem broj napori za mapirawe;
voeniot mreèn sistem (military grid system) i e
alternativniot oblik na UTM koj e usvoen vo pove}e
zemji nadvor od SAD i se koristi za mapirawe na
celiot svet;
i sistemot State plane, koj ja pretsatavuva osnovata na
pove}e praksi na mapirawe vo SAD. Ponatamu,
razgleduvame i koi drugi sistemi moè da se sretnat
vo svetot na GIS kako i posledicite od nivnata
primena.
2.3.1. Geografski Koordinatni
Pove}e GIS sistemi ~uvaat podatoci vo oblik na brojki koristej}i

geografska {irina i dolìna ili geografski koordinati.
Ovoj sistem be{e standardiziran od strana na Me|unarodnata
meridijanska konferencija, koja se odrà vo Va{ington vo 1884
godina. Tokmu na ovaa konferencija se odlu~i da se vospostavi
osnovata na geografskata dolìna na mestoto kade{to se nao|a
obzervatorijata Grinvi~ vo Anglija.
Vo ramkite na GIS, geografskata {irina i dolìna se skoro sekoga{
geokodirani, ili prevzemeni od kartata vo kompjuter, na eden od
dvata na~ina.:
1. Toa se Stepeni, Minuti, Sekundi (DMS) ili decimalni stepeni (DD).
2. I vo dvata slu~ai, geografskata {irina se dviì od 90 stepeni
ju`no (-90) do 90 stepeni severno (+90). Preciznosta pod odreden
stepen e geokodirana kako minuti i sekundi i decimali od sekundi,
vo eden od dvata formata: kako DMS kako plus ili minus
DD.MMSS.XX, kade{to DD se stepenite, MM se minutite i SS.XX se
decimalni sekundi; ili alternativno vo DD kako DD.XXXX ili
decimalni stepeni.

Kako i vremeto, stepenot sodrì 60 minuti, sekoja minuta so

60 sekundi. Istoto vaì i za geografskata dolìna , so
isklu~ok na opsegot -180 do +180 stepeni.
Vo vtoriot format, stepenite se konvertirani vo radijani i
se ~uvaat kako decimalni brojki so soodveten broj na
zna~ajni cifri.
Na primer, datotekata dadena vo slika 2.12 e del od Svetskata
banka na podatoci, odnosno e spisok na koordinati na reki,
ostrovi, krajbre`ja, politi~ki granici od celiot svet.
Koordinatite se decimalni stepeni, zaokruèni na
najbliskiot stepen od 0.001. na ekvatorot, eden stepen e okolu
40,000km na 360 stepeni = 111.11 km; 0.001 stepen iznesuva 111
metri. Zna~i, ovie podatoci imaat rezolucija od 111 metri na
zemjinata povr{ina. Nivnata to~nost se opredeluva vo
zavisnost od toa kolku linijata navistina go odslikuva
krajbre`jeto na Afrika.
Prednosta vo koristewe na geografskite koordinati vo GIS e vo toa

{to site karti moè da se transformiraat vo proekcii na istiot
na~in. Dokolku kartite koi se preslikani vo razli~ni proekcii se
povtorno proektirani vo geografski koordinati, postoi izvesen
prostor za gre{ki.
Na primer, to~kite vo slika 2.12 ne
moàt nikoga{ da postiganat
rezolucija podobra od 111 metri,
bez razlika na proekcijata. No,
dokolku GISot ne poddrùva
transformacii pome|u proekciite,
vo toj slu~aj da se raboti vo
koordinaten sistem kako {to e UTM
ili sistemot State plane e od golemo
zna~ewe dokolku se o~ekuva kartite
da se preklopuvaat edna so druga.
2.3.2. Koordinaten sistem - Universal Transverse Mercator (UTM)
Koordinatniot sistem UTM ~esto se koristi vo

GISot bidej}i istiot e vklu~en na pove}eto USGS
topografski karti od krajot na 1950tite.
Izborot na ovoj sistem, koj sega
se koristi za to~no mapirawe
najverojatno pove}e od bilo koe
drugo proektirawe, ima svoja
interesna istorija. Prikaznata
zapo~nuva so opservacijata deka
ekvatoralnoto proektirawe
Merkator, koe gi iskrivuva
povr{inite kaj polovite, pri
Seto toadava minimalno
iskrivuvawe okolu ekvatorot....
2.3.2. Koordinaten sistem - Universal Transverse Mercator (UTM)

2.3.2.. Koordinaten sistem – Military grid
Vtoriot oblik na UTM koordinaten sistem e military grid

ili voena mreà, usvoen za primena vo 1947 od strana na
vojskata na SAD no koristen vo mnogu zemji i organizacii.
Ovoj sistem koristi sistem na bukvi za namaluvawe na brojot
na cifrite potrebni za izolirawe na dadena lokacija.
Sekoja mre`na }elija ponatamu se deli na kvadrati so sekoja
strana po 100,000 metri.
Na sekoja }elija i se dodeluvaat po dve dopolnitelno bukvi
koi sluàt za identifikacija.
Vo nasokata istok-zapad (h), 100,000 kvadratni metri se
obeleàno so bukvi od A do Z, a potoa se povtoruvaat niz
celiot svet, so isklu~ok na bukvite I i O, poradi toa {to
moè lesno da se sme{aat so brojki. Prvata kolona, A, e
100,000 metri {iroka i zapo~nuva na 180 stepeni zapadno.
Azbukata se povtoruva odnovo na sekoi 18 stepeni i vklu~uva
okolu {est koloni po UTM zoni....


2.3.3. Koordinaten sistem --- State Plane
Ovoj sistem vo golem del se koristi vo SAD za geografskite

podatoci. Sistemot, najprvo se koristi za inènerski
aplikacii, osobeno od strana na komunalnite pretprijatija i
lokalnite vlasti koi imaat potreba da vr{at to~ni
ispituvawa na mreìte, kako {to se elektri~nite mreì i
kanalizacijata ili za razlikuvawe na imoti.
Ovoj sistem se zasnova i na sistemot Merkator i na konformalnite
konusni proekcii na Lmabert so edinici vo metri. Ovoj sistem koj so
decenii se koristi za pi{uvawe pravni opisi na imoti kako i kaj
inènerski proekti vo golem broj dràvi na SAD, se zasnova na
razli~na karta od sekoja dràva, so isklu~ok na Aqaska.
Dràvite koi se izdolèni sever-jug, kako {to e Kalifornija, se
iscrtuvaat na konformalnoto konusno proektirawe na Lambert.
Dràvite koi se izdolèni istok - zapad, kako {to e Wu Jork, se
iscrtuvaat na transvers Merkator proektrawe., bidej}i zonite se
podeleni vo del~iwa sever-jug.
2.3.3. Koordinaten sistem --- State Plane
Dràvata potoa se deli na zoni, ~ii broj zavisi od brojot na malite

dràvi, kako {to e dràvata Rhode Island so edna do pet zoni. ..
Sekoja zona ponatamu ima arbitrativno utvrdeno poteklo koe naj~esto e
dadena brojka na stapki zapadno i ju`no od naju`nata to~ka na
kartata....Ovoj sistem e ne{to poprecizen od UTM sistemot bidej}i
koordinatite se dviàt vo stapki namesto metri, i na toj na~in e
poprecizen za pomali povr{ini. Kako nedostatok se javuva
nedostatokot na univerzalnost.
2.3.4. Drugi sistemi
Pokraj ovie sistemi, postojat i mnogu drugi koordinatni

sistemi. Nekoi se standardizirani, no mnogu od niv i ne se.
Pove}eto zemji imaat sopstveni sistemi, iako pove}eto go
koristat UTM sistemot ili voenata mreà.
Nacionalnata mreà na Velika Britanija go koristi
sistemot na bukvi na voenata mreà no zoni so razli~na
golemina.
Vo nekolku slu~ai - [vedska, na primer - podatocite od
dràvniot popis i drugi podatoci direktno se vrzani vo
koordinatite.
Vo SAD mnogu privatni firmi i javni pretprijatija koristat
posebni sistemi, naj~esto vrzani za specifi~ni funkcii kako
{to se:
-dalekovodite za elektri~na energija ili za konkreten region
kako {to e op{tinata, pa duri i za eden gradeèn proekt.
Postoi isto taka tendencija, osobeno koga

osnovata na kartata e od nepoznato poteklo
ili koga se bara itno da se snimi kartata,
da se isfrlat koordinatite i da se
koristat samo -kartografska milimetri-
ili
-koordinati tableti-.
Vo vakov slu~aj, osven ako go imame kriti~niot

prostoren fakt da znaeme najmalku dve i po
mo`nost pove}e to~ki vo ovoj i drug prifaten
koordinaten sistem, kartata bi bila bezkorisna za
sloùvawe so drugite ili pak za preklopuvawe i
Koga se koristi koordinaten sistem za geokodirawe vo GIS, mora da

bideme konzistentni vo ramkite na toj sistem i da se evidentira
odnosot pome|u sistemot i geografskata {irina i dolìna ili nekoj
drug priznat sistem. Dve to~ki bi bile dovolni dokolu prostorniot
element e sovr{eno podreden i sever e ist na dvete karti, no
razli~nite proektirawa kako i drugite razliki pridonesuvaat za
izmestuvawe na vakvata sostojba. Isto taka, mora da se koristat
precizni brojki koi se istovremeno i logi~ni. Dali navistina
moàt da se meri rastojanieto na nivo an mikrometri, i dokoli
moè dali e seto ova efikasno za GIS? Vo sprotivno, postoi
tendencija na otfrlawe na bezpotrebnata preciznost.
Na kraj, dodeka koordinatite se na~in na koj GIS-ot evidentira
informacii vo odnos na lokaciite, lokacijata pretstavuva
samo edna karakteristika na geografskite podatoci. Vo
naredniot del, }e gi razgledame site svojstva. Golem del od
niv se bitni da se razberat za da moè da se vr{i analiza i
opis na geografskite karakteristiki koristej}i GIS.
2.4. Geografski informacii
Celta na geokodiraweto e da se vr{i kodirawe na

fundamentalnite karakterisiki na geografskite podatoci vo
digitalna forma prepoznatliva za GIS.
O~igledno e deka najosnovnata geografska

karakteristika e lokacijata.
Vo ramkite na eden GIS, lokacijata se opi{uva so koordinati
vo vid na brojki i ponekoga{ so bukvi.
Kako {to kartite sodràt podatoci, taka i kartite vo GIS

mora da sodràt kompleten digitalen opis na podatocite
kako koordinati.
Toa zna~i deka edna tipi~na GIS baza na podatoci,

osobeno komponentata na kartata, e ogromna,
osobeno ako pokrienosta e mo{ne detalna i
oblasta e golema.
Za sre}a, tro{ocite za ~uvawe podatoci se
drasti~no namaleni. Duri i na mali kompjuteri,
novite metodi na ~uvawe podatoci ja zgolemija
raspolìvata memorija od kilobajti na gigabajti, i
toa za samo edna dekada.
Rapidniot porast na GIS vo golem del zavisi od
sistemite za ~uvawe podatoci vo kompjuterite, koi
postojano se zgolemuvaat.
Druga osnovna karakteristika na geografskite

podatoci e dimenzionalnosta.
Tradicionalno, kartografijata vr{i podelba na

podatocite vo to~ki, linii i oblasti. Edna linija
moè da se napravi so povrzuvawe na pove}e to~ki.
Potoa moè da se razvie oblast ili region od
povrazni linii.
Atributite koi se povrzani so geografskite

karakteristiki se isto taka bitni geografski
informacii i moè da se kategoriziraat spored
nivoto na merewe.
Nivoata na merewa se delat na nominalni, ordinalni, intervalni i
Nivoata na merewa se delat na: nominalni,

ordinalni, intervalni i srazmerni.
Nominalnite podatoci se onie koi zadavaat nekakva oznaka ili klasa
na odredena karakteristika, kako {to e rudnik ili skija~ko centar.
Ordinalnite karakteristiki pripi{uvaat odreden rang, kako {to e

sekvencata {to se koristi za avtopatite na kartite, neasfaltirani
pati{ta, dvonaso~ni pati{ta, dràvni avtopati.
Intervalnite vrednosti se onie koi se merat na relativni skali, kako

{to se nadmorskata visina ili lokacii na koi se vr{i premer
mereni spored brzina i kompas bez geodetska kontrola.
Vrednostite na srazmerot se merat na apsolutna skala, kako {to se

koordinati na standarden sistem ili presmetani merki. Vakvata
podelba ovozmoùva grupirawe na podatoci vo klasi.
Druga bitna karakteristika na geografskata

informacija e kontinuiteteot.
Nekoi vidovi karti, kako {to se konturnite karti,
pretpostavuvaat kontinuirana distribucija koja
ponekoga{ se narekuva pole, dodeka drugite, kako
{to se koropletnite karti pretpostavuvaat
nekontinuirana distribuacija. Konttinuitetot
pretstavuva zna~ajno geografsko svojstvo.
Najdobar primer za kontinuirana promenliva e
najverojatno nadmorskata visina. Koga ~ekorime po
povr{inata na Zemjata, sekoga{ imame odredena
nadmorska visina, vo nitu eden slu~aj ne treba da
se potceni elevacijata.
ATRIBUTI
1.
3.2.STRUKTUIRAWE NA ATRIBUTI
Ramnata datoteka pretstavuva tabela.
Kolonite zapi{uvaat atributi a redovite zapisi.
Odnapred go znaeme vidot informacii {to se zapi{uva vo sekoj

atribut, bez razlika dali se raboti za tekst ili brojki,
nezavisno od goleminata na brojkite, itn.
Potoa se vpi{uva redosledot vo datotekata. Za sekoj zapis

moè da se vpi{e kodot ASCII za vrednostite vo sekoj atribut
(spored terminologijata na bazata na podatoci ~esto se narekuva
pole) na konzistenten na~in.
Datotekata vo toj slu~aj bi nalikuvala na eden vid

tabela ili matrica so redovi i koloni.
Sega lesno moè da se sogleda {to vsu{nost moè da

izvr{uvaat operaciite na bazite na podatoci.
Na primer, za sortirawe podatoci moème da

izvr{ime povtorno numerirawe na liniite vo
datotekata.
Ako ni e potreben konkreten zapis, }e napravime

prebaruvawe linija po linija se dodeka ne go najdeme
potrebniot zapis i ne go ispe~atime.
Drug zna~aen del vo struktuiraweto na atributi e vo

toa {to re~nikot na bazata na podatoci, odnosno
spisokot na site atributi zaedno so nivnite
karakteristiki, mora isto taka da e vpi{an vo
datotekata.
Ova ponekoga{ se pravi so koristewe na posebna datoteka, no

naj~esto re~nikot e vpi{an vo gorniot del ili hederot na
datotekata, pred podatocite.
Taka bazata na podatoci na atributite, kako del od GIS, e

relativna ednostavna. Kaj najednostavnite, sodrì samo
datoteka, a kaj najsloènite moè da sodrì nekolku datoteki
vo direktorium. Od aspekt na upravuvawe so podatocite,
manipulacijata so atributite e mo{ne ednostavno. No za àl,
kartite se ne{to posloèni.
Kartite imaat najmalku dve dimenzii; vo prostorot

na Zemjata imaat geografska {irina i dolìna a vo
prostorot na kartata imaat nasoki levo-desno (h) i
nagore-nadolu (u).
Kartite pretstavuvaat namaleno pretstavuvawe na podatocite, podatoci koi moè da se
to~ki, linii, oblasti ili duri i volumeni. Podatocite so to~ki se ednostavni za obrabotka
i lesno moè da kaète deka voop{to ne vi e ni potreben GIS za podatocite so to~ki osven
za da se nacrtaat. Ova e zatoa {to h i u moè da se zapi{uvaat kako obi~ni atributi vo
standardna baza na podatoci.
Liniite i podatocite za odedena oblast se pokomplicirani

bidej}i sodràt razli~ni formi i golemini.
Potocite i ulicite bi se snimale so razli~en broj na to~ki a

ovie ni bi se vklopile taka lesno vo bazata na podatoci na
atributi.
3.3.STRUKTUIRAWE NA KARTI
Vo komjuterskata kartografija i GISot najprvo se

koristea vektorskite strukturi na podatoci
bidej}i pretstavuvaa proizvod od digitalizirawe
na tabeli, bidej}i se poto~ni vo pretstavuvaweto
na kompleksni podatoci kako {to se zemji{nite
parceli i zatoa {to lesno se crtaat na uredi kako
{to se pen-type ploteri.
Me|utoa, vo porane{nite godini mnogu mal broj lu|e
razmisluvaa za vr{ewe standardizacija na na~inot na
digitalizirawe i bidej}i bea prisutni razni tehnologii se
razvija i razli~ni formati. Kako prvi se pojavija datotekite
ASCII na (h,u) koordinati, no naskoro istite se pokaàa kako
glomazni vo golemina, taka {to binarnite datoteki nabrzo
preovladaa.
So prifa}aweto na hierarhiskiot sistem kako na~in

na organizirawe na bazite na podatoci na atributi,
na po~etok na 1960-te se izraboti hierarhija za
prostornite podatoci koja izrasna vo model
lak/nulta to~ka,jazol arc/node model.
Golem broj sistemi od prvata generacija, vklu~uvaj}i

gi POLYVRT, GIRAS i ODYSSEY, go koristat tokmu
ovoj sistem.
Ovaa struktura na podatoci trgnuva od faktot deka sekoj tip na

podatoci - to~Ki, linii i oblasti - se sostojat od podatoci so
slednite nekolku dimenzii:
podatocite od oblasti se sostojat od linii, a liniite se
sostojat od povrzani to~ki.
Prednosta e vo toa {to moè da imame oddelni datoteki za

oblasti, linii i to~Ki.
Negativno e {to mora da se sledat vrskite pome|u datotekite na

proizvolen na~in. Na primer, (na sledna slika) eden poligon
se sostoi od dve linii ili lakovi, sekoja so poseben zbir na
to~ki. To~kite se redat od node to node/jazol nulta to~ka do
nulta to~ka, po redosled.

Novata generacija na arc/node strukturi na podatoci

pristgna po odrùvaweto na Prviot me|unaroden
simpozium po topolo{ki strukturi na podatoci za
geografski informaciski sistemi, koj se oddrà vo
1979.
Ovaa elegantna nova struktura go koriste{e lakot kako
osnova za zapi{uvawe podatoci i se potpira{ee na
rekonstruirawe na poligonot po potreba.
Na~inot na koj se postigna seto ova ima{e kako rezultat

druga prakti~na korist,
Sistemot vr{e{e zapi{ivuawe na to~kite kako i prethodno, no vo

datotekata na lakovi povrzana so datotekata na to~ki se nao|a{e
skraten -skelet- na lakot ( sledna slika). ova se sostoe{e od prvite
i poslednite to~ki vo lakot, nare~eni krajni nulti to~ki, kako i
informacii koi se odnesuvaa ne kon ovoj konkreten lak tuka kon
sosednite vo geografskiot prostor. Ova go vklu~uva brojot na lakot
na sledniot lak {to se povrzuva i brojot na poligonot koj leì levo
ili desno od lakot.
Dokolku linijata ozna~uva reka ili pat, ovie informacii ne se od

su{tinski zna~ewe. No, dokolku lakot e del od mreàta koja
formira zatvoreni oblasti ili poligoni, brojot za identifikacija
na poligonot pretstavuva{e klu~ot za izgradba na poligoni.
Poligonite se gradea so izvlekuvawe na site lakovi {to daden
poligon gi ima kako sosedni. Dokolku poligonot pretstavuva sosed
na

ÊKORI
1. SUBLIMIRAWE RE[ENIJA ZA PROBLEMOT VO

PROEKT I NEGOVA VERIFIKACIJA
NAJPOZNAT METOD E
METOD NA LOGI^NA i ANALITI^KA RAMKA
2. INTEGRACIJA I ORIENTACIJA NA
SOZNANIJATA KON KONE^NA FORMA ZA
ODLUKI
OD TIPOT EDEN [AL TER MNOGU FUNKCII

3. KVANTIFIKACIJA : KOLIÎNA_STRUKTURA
KOLKU, DO KOJ OBEM
ÊKORI
4. REALISTI^NOST ZA OSTVARUVAWE NA
RE[ENIETO
SOGLEDUVAWE NA REALNATA DIMENZIJA I
FOKUSOT NA PROBLEMOT
5. KAPACITETI/RESURSI
PERSONAL - TEHNI^KI
6. UPRAVLIVOST_INFRASTRUKTURA_
KONTROLA_VERIFIKACIJA
KOJ - [TO
METOD : LOGI^NA RAMKA
INDIKATORI NA MERKI ZA PRETPOSTAVKI

OPIS POSTIGAWATA POSTIGAWATA I RIZICI
GENERALNI MERILA ZA IZVORI ZA

CELI POSTIGAWATA INFORMACII
SPECIFI^NI MERILA ZA IZVORI ZA PRETPOSTAVKI

CELI POSTIGAWATA INFORMACII I RIZICI
MERILA ZA IZVORI ZA PRETPOSTAVKI

REZULTATI
POSTIGAWATA INFORMACII I RIZICI
VLEZOVI-
ÔVE^KI I TRO[OCI ZA PRETPOSTAVKI
AKTIVNOSTI
FIZI^KI VLEZOVITE I RIZICI
RESURSI
METOD : ANALITI^KA RAMKA
5.
ANALIZA NA OPRAVDANOST VO
[IROK KONTEKST
SORABOTKA SO DRUGI
ORGANIZACII/GRUPI
-KONKURENTNOST
4. -SORABOTKA
ANALIZA NA OPRAVDANOST -KOORDINACIJA
ZAKONSKA RAMKA ZAKONSKA RAMKA

-ORGANIZACIONA -ORGANIZACIONA POSTAVENOST
E POSTAVENOST -ODNOSI SO DRUGI RELEVANTNI
W -ODNOSI SO DRUGI INSTITUCII
IRA RELEVANTNI INSTITUCII
IZ RESURSI RESURSI
AL
-VODSTVO -VODSTVO
-PERSONAL -PERSONAL
A N -FONDOVI -FONDOVI
NA
-TEHNOLOGIJA -TEHNOLOGIJA
-INICIJATIVI -INICIJATIVI
V EC 3.
-KAPACITET ZA POBRZUVAWE
NA RESURSITE SO CELITE
-KAPACITET ZA POBRZUVAWE NA
RESURSITE SO CELITE
A ANALIZA NA STRUKTURATA
PR ORGANIZACIONA STRUKTURA ORGANIZACIONA STRUKTURA ORGANIZACIONA STRUKTURA

-DIFERENCIJACIJA I -DIFERENCIJACIJA I -DIFERENCIJACIJA I
INTEGRACIJA NA FUNKCIITE INTEGRACIJA NA FUNKCIITE INTEGRACIJA NA FUNKCIITE
2. -SPECIFIKACIJA NA -SPECIFIKACIJA NA -SPECIFIKACIJA NA
ANALIZA NA FUNKCIITE / NADLE@NOSTI I NADLE@NOSTI I NADLE@NOSTI I
SISTEMITE ODGOVORNOSTI ODGOVORNOSTI ODGOVORNOSTI
FUNKCII FUNKCII FUNKCII FUNKCII

-PERSONALNI -PERSONALNI -PERSONALNI -PERSONALNI
-FINANSISKI -FINANSISKI -FINANSISKI -FINANSISKI
-MARKETING -MARKETING -MARKETING -MARKETING
SISTEMI SISTEMI SISTEMI SISTEMI

-ANGA@IRAWE -ANGA@IRAWE -ANGA@IRAWE -ANGA@IRAWE
-PROCENA -PROCENA -PROCENA -PROCENA
1.. -BUXETIRAWE -BUXETIRAWE -BUXETIRAWE -BUXETIRAWE
ANALIZA NA KAPACITET
NA PERSONALOT PROCEDURI PROCEDURI PROCEDURI PROCEDURI
TEHNI^KI I MENAXERSKI TEHNI^KI I MENAXERSKI TEHNI^KI I MENAXERSKI TEHNI^KI I MENAXERSKI TEHNI^KI I MENAXERSKI
KAPACITETI NA KAPACITETI NA KAPACITETI NA PERSONALOT KAPACITETI NA KAPACITETI NA PERSONALOT
PERSONALOT PERSONALOT PERSONALOT
3.
ANALIZA NASTRUKTURATA
ORGANIZACIONA STRUKTURA
-DIFERENCIJACIJA I
2. INTEGRACIJA NA FUNKCIITE
ANALIZA NA -SPECIFIKACIJA NA
FUNKCIITE / NADLE@NOSTI I
SISTEMITE ODGOVORNOSTI
FUNKCII FUNKCII
-PERSONALNI -PERSONALNI
-FINANSISKI -FINANSISKI
-MARKETING -MARKETING
SISTEMI SISTEMI
1. -ANGA@IRAWE -ANGA@IRAWE
ANALIZA NA -PROCENA -PROCENA
KAPACITET NA -BUXETIRAWE -BUXETIRAWE
PERSONALOT PROCEDURI PROCEDURI
TEHNI^KI I TEHNI^KI I TEHNI^KI I MENAXERSKI
MENAXERSKI MENAXERSKI KAPACITETI NA PERSONALOT
KAPACITETI NA KAPACITETI NA
PERSONALOT PERSONALOT
NAÎNI
ANALIZA NA ZATEGNATI STRANI
. SESII ILI TAKA NAREÊNI BURI NA IDEI

. INSTITUCIONALNI ANALIZI -SWOT
S W
- SILNA STRANA - SLABOSTI
SWOT
O
T - MO@NOSTI
- OPASNOSTI
Deskripcija na sistemot , osnovni grupaciski nivoa I
Podatok procesi
nepotvrdena
Struktura
informacija
Kvalitet-datum
ANALIZA I
-Pristap N T
potvrdena
X
publikacija Y
z E
-relacija / okolina
-pripadnost -obezbeduvanje
M
VLEZOVI G DATA IZLEZI
E MENAXMENT
S
Z Z
A BAZA NA A
PODATOCI
K K
O O
INTERNI G NADVORE[NO G EKSTERNI
KORISNICI O UPRAVUVAWE O KORISNICI
VNATRE[NO
UPRAVUVAWE
BAZI^NI FUKKCII VO GeoIS
Zа davawe na системски одговори vo ramkite na GeoIS, osnovna e

потребата за интегрирање на функции, како поддршка во
решавањето на поставените прашања во рамките на системска
координираност.
Постојат повеќе пристапи во класификацијата и подреденоста на

функциите
]е ги наведеме приодите по:
- ], Maguire&Raper,1986 [2.8.3] и
- Ѓорѓиев, 2002 [2.8.2]
Со поставувањето на функциите и понудените групации vo golema

mera ги затвaрame дискусиите во третирањето на просторниот
проблем .
Од друга страна, се утврдуваat локации кои од експлоатационен

аспект ќе бараат почитување и флексибилност во лимитирањето
на корисничкиот квантум на потреби.
Оваа групација на функции е базирана врз технолошката

инфраструктура на системот:
влез_процесирање_излез
и претпоставката дека секој процес во суштина претставува
трансформација.
Во основа се работи за три основни локации

аквизиција_процесирање_публикација и
сегментирањето на функциите во нивните рамки.
Деталната разработка на секоја од глобално иницијализираните

функции, ке придонесе за:
- конкретизација на секоја локација
-димензионирајки ги со тоа и ресурсите од експлоатираната
спрега
проблем_компоненти_структура на податоци.
пристапи во класификацијата и подреденоста на функциите
], Maguire&Raper,
AFINA
TRANSFORMACIJA PROSTORNA
POLINOMSKI
EKSTRAKCIJA
PROSTOREN
BAFERIRAWE
PRA[AWA
ATRIBUTEN
PROSTOREN POKLOPUVAWE
KOMPARIRAWE
ATRIBUTEN POVRZANOST
GRANI^NI
PROSTORNI
SOSEDSTVO
ANALIZA
EDNOVARIJANTNI
ATRIBUTNI
POVE]EVARIJANTNI
PROSTORNA MAPI
PUBLIKACIJA
ATRIBUTNA TABELI
пристапи во класификацијата и подреденоста на функциите
Ѓорѓиев, 2002
VLEZ PROSTORNA algoritmi za apriori analizi

i izbor na metodologija
AKVIZICIJA
ATRIBUTNI
T
PROSTORNI DODAVAWE
R
EDITIRAWE BRI[EWE
A
ATRIBUTNI PROMENA
N PROSTORNI TOPOLOGIJA
STRUKTUIRAWE SLOBODNI
S
ATRIBUTNI HIREARHIJA/MRE@I
F PROCESIRAWA RELACII
O OBJEKT_ORIENTACIJA
R EKSTRAKCIJA
M BAFERIRAWE
PROSTORNI DATABASE SQL

A ANALIZA POKLOPUVAWE
ATRIBUTNI POVRZANOST
C
GRANI^NI
I SOSEDSTVO
J
IZLEZ
PROSTOREN
A
PUBLIKACIJA
ATRIBUTNA

единствен адресен податковен модел. Значи, се работи за две
конструктивни категории за објектот преку кои му се
обезбедуваат просторните и описните димензии. Од овие
дискусии може да ја извлечеме следната слободна
интерпретација :
конструктивна категорија на репрезентот со чија моќ се
врши прифат на просторната локација на објектот и нејзино
описно интерпретирање.
Кои се двата типови на податоци кои се користат во ГеоИС?. 7.5.
Бидејќи и едната и другата форма се дигитални, од причина

што и двете имаат дигитален запис со точно утврден
редослед за секој единичен елемент во рамките на некакви
референтни системи. Раководејќи се од публикациите во
стручната литература, како и од практичните и
оперативните насоки во процесирањето со овие записи,
целисходната класификација може да ја поставиме низ
следните две препознатливи и лесни за издвојување
категории :
Ö. Вектор _ дигитална форма со векторски запис
Ö. Растер _ дигитална форма со растерски запис
Procesni osobenosti na prostornite podatoci 15.
секој настан започнува како последица на јасно утврдена и

прифатена иницијатива,
опстојува како континуитет на повеќе процеси поддржани од

технолошки координирана линија и технологии,
а завршува со процес кој врз база на утврдени критериуми

констатира дека поставената иницијатива е реализирана.
Распознавањето на секој учесник во овој технолошки

континуитет, претставува фундамент во дефинирањето на
функциите и другите учесници во сплетот на
процесирањата.
Procesni osobenosti na prostornite podatoci 15.
Податокот претставува клучен учесник во реализацијата на

инициран настан во системот.
Од една страна може да поставиме дека процесирањето
зависи од податковната оформеност
. Од друга страна, дискусијата може да ја поставиме и

обратно. Ако сакаме во системот да обезбедиме одреден
тип на процесирање, истото барање наметнува активности
за адекватно оформување на податокот.
Суштински помеѓу двата приоди постои заедништво. Ова е

само потврда за зависноста на компонентите во
релацијата податок_настан_податок
Koi se bazi~ni formi koi podatokot go pravat, prifatliv, podgotven,
raspoloìv,iotvoren za sistemski procesirawa 2 20.
Orientacija na podatokot vo procesnite nivoa:

-Razmer, ја вградуваат компонентата на точност,во која
размерот на податоци е дел од нејзината конструкција.
-Просторна положба: податок го прави системски
продуктивен. Неговата местоположба е дефинирана со
просторни координати, кои исто така можат да бидат и
тополошки сврзани, со придодадени/интегрирани описни
својста и карактеристики
-Условеност од употреба: Својство кое во податковниот
интегритет ја има улогата на преносна категорија .
Нејзината оперативност значи, отворена можност, за
секоја класа на податоци или квантификатори кои можат
да бидат тематски идентификувани, во публицирањето
и/или друг вид на манипулација да им се приспојат
дефинирани симболи, бои, патерни и друг вид
препознатливи форми.
Klasifikacija na prostornite podatoci spored slednite principi:
18.
1. Тип
Диференцирањето по овој принцип може да го поставиме од два
аспекти: Едниот е поврзан со преносот на сознанијата кои ги
обезбедува податокот со неговата конструктивност, а
другиот аспект е публикациски и делот кој својствено ги

проширува сознанијата од претходниот аспект.
Со примената на овој принцип, без разлика од кој аспект да биде

поставен, ќе се диференцираат две податковни групации:
Графички: базичен тип за обликување на објекти, со

елементарните геометриски форми: точка, линија, полигон;
Неграфички: се работи за неграфички податоци со кои се врши

опис на својствата, надлежностите, сопственоста и
особеностите за графичките податоци, објектите, процесите и
предвидувањата. Овие податоци веќе ги нарековме атрибутни
податоци за репрезентот.
18.
Приодите за димензионирање
Принцип кој податоците ги класифицира според изворот и технологијата

употребени/користени во опсервацијата на просторната појава :
-Податоци екстрахирани од реален просторен модел, а базирани врз аналогни,

дигитални опсервациски платформи и методологии;
-Податоци екстрахирани од работен просторен модел, а базирани врз

аналогни, дигитални опсервациски платформи и методологии за
реверзибилна конверзија од графички метеријали. Токму ова ниво на
обезбедување на податоци е причината за постоење на класификацијата по
овој принцип
-Податоци добиени со перманентен мориторинг базирани на мерни станици

кои обезбедуваат континуирани сознанија за опсервациската појава и
феноменот во целина;
-Алгоритамски, статистички и други приоди кои дозволуваат формирање на

структури на податоци.
18.
Објектна припадност:
Принципот се базира врз класата на податоци за обликување на објектот

Кога станува збор за конструктивна обликуваност на просторните
репрезенти под класа на податоци се подразбираат неговите
геометриско_конструктивни чинители. Токму од оваа претпоставка
овој принцип диференцира податоци по следните класи :
Точка: класа која може да биде посебен објект и/или дел од
конструктивноста на објектот;
Линија / полилинија: класа која конструктивно значи елемент со почеток,
меѓучекор и крај дефинирани со претходната класа со дополнителни
сознанија за должината помеѓу нив, насоката, интензитетот и слично;
Површина: класа која е конструктивно дефинирана со претходната како

интеграција на повеќе од неа и/или пак една со ист почеток и крај;
Волумен: класа која конструктивно 3Д го дефинира објектот.
Точност
Форма
Вектор: дигитална форма со векторски запис;
Растер: дигитална форма со растерски запис
ENTITET
1.
Што е просторен ентитет и која е неговата потреба во ГеоИнформациони
Системи? 16.8.
Препознавањето и преносот на сознанија за било каков вид случувања, во

јасно утврдени сегменти на дејствување, се појдовни рамки за
дефинирање на интересна сфера за нивна опсервација.
Реализицијата на овие интереси првенствено значи, покренување на

подреден тип на активности димензионирани и утврдени од степенот на
самиот интерес.
Се работи за оформени пристапи, насочени кон утврдување на што

пореален и доволно количински одржан репрезентативен материјал за
случувањата, карактеризирани во склоп на рамковните интереси.
Ваков тек на настани, во принцип значи приближување и/или

апроксимирање на случувањата кои имаат сопствени, извршни и
независни правила за опстојување.
Со цел утврдените сознанија да бидат распознатливи,

недвосмислено е потребно да се оформат препознатливи
форми за нивна еднозначна интерпретација. Овие форми
ќе треба да овозможат:
опсервацискиот материјал да биде

рамковно утврден,
сконцентриран и
пренослив
според однапред условени критериуми.

Со еден збор, опсервацискиот материјал треба да се

идентификува низ еднозначни форми/објекти/репрезенти.
Со цел да воспоставиме општа терминолошка

препознатливост, за било која посматрана просторна појава
во ГеоИС, за овие репрезенти ќе го прифатиме терминот
ЕНТИТЕТ.
Имајки предвид дека феноменот кој го обработуваме е

просторен оваа категорија ке ја предефинираме со просторен
ентитет.
Ваквата формулација се коси со референтноста на

системите во кои ке се врши димензионирањето и
интерпретацијата на метричките карактеристики за
репрезентите од причина што овие системи, можат да бидат
дефинирани како 2Д и/или 3Д.
Референтните 3Д системи уште можат да се сретнат и како

просторни.
Токму од оваа формулација сите презентирани состојби во

нив го имаат префиксот просторен. Од тие причини и
напомената дека категоризацијата на просторни ентитети не
се поврзува со нив туку со феноменот.
Зеднички информациони категории кај просторните ентитети? 17.9.
Со цел да поставиме глобални рамки за ентитетот,

растоварени од појавите кои преку нив ќе треба да
бидат пресликани во системот, од интерес е да
утврдиме некои заеднички информациони категории
кај секој ентитет.
Се работи за категории, присутни кај било кој ентитет, а кои

истиот го прават препознатлив и достапен. Афирмацијата на
овие две исклучително влијателни ентитетски особини, би ја
претставиле преку следните информациони категории :
1. Идентификатор
2. Локатор
3. Карактер, просторни особини
4. Улога
5. Погодност
Ентитет Идентификатор Локатор Карактер Улога Погодност
Држава Код_Име Координати,

полигон_
granici
sоседство Национален
продукт
Поврзување
на соседство
Prostorno pretstavuvawe na reprezenti
1.
Кои се елементарните геометриски форми кои се користат во ГеоИС за
просторно претставување на репрезентите? 12.6.
Кога станува збор за конструктивна обликуваност на

просторните репрезенти под класа на податоци се
подразбираат неговите геометриско_конструктивни
чинители. Токму од оваа претпоставка овој принцип
диференцира податоци по следните класи :
Ö. Точка _ класа која може да биде посебен објект и/или дел
од конструктивноста на објектот;
Ö. Линија/полилинија _ класа која конструктивно значи
елемент со почеток, меѓучекор и крај дефинирани со
претходната класа со дополнителни сознанија за должината
помеѓу нив, насоката, интензитетот и слично;
Ö. Површина _ класа која е конструктивно дефинирана со
претходната како интеграција на повеќе од неа и/или пак
една со ист почеток и крај;
Ö. Волумен _ класа која конструктивно 3Д го дефинира
објектот.

PODATOK


- кои се конструктивните целини на податокот??????????-

kvalitet na podatok?
• TO^NOST,
• VERODOSTOJNOST,
• POTPOLNOST,
• PRILAGODLIVOST
TO^NOST,-konstruktivna komponenta na to~nosta e preciznosta na
podatokot,
ako e vrzana za prostor toga{ pod to~nost se podrazbira integralen
kvantifikator so koj se izrazuva stepenot, grani~nite uslovi I
opkruùvaweto vo koe se realiziraat procesite na metodologijata
Vreodostojnost-permanentna aktuelizacija na podatokot, sporadi~no
aktivirawe na procesi za sogleduvawe I realizacija za sekoja
prostorna I neprostorna izmena vo realniot svet
Potpolnost-vo sistemot da se obezbedi kontaktibilnost I
transparentnost na vnatre{nosta na reprezentativniot materijal so
kontaktni reprezenti od prostornoto opkruùvawe
Prilagodlivost- sposobnost za pristap bez limitirawe na resursi/ da
ne se poistovetuva so fleksibilnost

-Топологија: Особеност која податокот го позиционира како интерна и екстерна
компонента во остварувањето на нелимитирани, а сепак контролирани
процесирања. Обезбедувањето непрекидност, континуитет, контактност и
соседство со блиската околина како и лоцирањето, утврдувањето и
отстранувањето на несовпаѓањето
-Функционалност: Ова својство првенствено се препознава како оперативна
ширина, како последица на ова, ќе се претпостави степенот на отвореност,
прилагодливост и контактибилност на податокот без да се нарушат неговите
основни владенија и својства.
-Неопходност: Постоење на еднозначни критериуми за пристап, диференцирање по
особина, препознавање и изведување на трансформации и слични дејствија
врз податокот.
-Редудантност: Обезбедувањето на оваа особина значи пренос на оптимален
конструктивен квантум на сознанија во работењето. го прави податокот
рационален и извршен, а од аспект на базното структуирање се намалуваат
можностите за преклопувања на исти податоци за исти објекти на повеќе
локации.

единствен адресен податковен модел. Значи, се работи за две
конструктивни категории за објектот преку кои му се
обезбедуваат просторните и описните димензии. Од овие
дискусии може да ја извлечеме следната слободна
интерпретација :
конструктивна категорија на репрезентот со чија моќ се
врши прифат на просторната локација на објектот и нејзино
описно интерпретирање.
METADATA
1.

PODATOK



-Топологија: Особеност која податокот го позиционира како интерна и екстерна
компонента во остварувањето на нелимитирани, а сепак контролирани
процесирања. Обезбедувањето непрекидност, континуитет, контактност и
соседство со блиската околина како и лоцирањето, утврдувањето и
отстранувањето на несовпаѓањето
-Функционалност: Ова својство првенствено се препознава како оперативна
ширина, како последица на ова, ќе се претпостави степенот на отвореност,
прилагодливост и контактибилност на податокот без да се нарушат неговите
основни владенија и својства.
-Неопходност: Постоење на еднозначни критериуми за пристап, диференцирање по
особина, препознавање и изведување на трансформации и слични дејствија
врз податокот.
-Редудантност: Обезбедувањето на оваа особина значи пренос на оптимален
конструктивен квантум на сознанија во работењето. го прави податокот
рационален и извршен, а од аспект на базното структуирање се намалуваат
можностите за преклопувања на исти податоци за исти објекти на повеќе
локации.
Што е METADATA? 14.7.
Опишувањето на податокот со сите својства

е категорија која во целост го отвора во
интерна и екстерна смисла на
експлоатација.
Во конвенционалното работење, дел од

особините на податокот можат да се добијат
директно од медиумите каде што истиот е
публициран.
Но, во автоматизираните системи, во отсуство на

визуелното стекнување на сознанија и особености за
просторниот податок, мора да постои локација со
информации за поблиско толкување, опишување и
допрецизирање на особините и квалитетот за секој
регистриран просторен податок.
Од тие причини ГеоИС афирмираат таква

категорија. Се работи за јасно прецизирана
категорија која во суштина претставува податок кој
го опишува основниот податок со целокупните
негови особености и својства.
Значи, со еден збор метадата ориентацијата

претставува податок за податокот кој ги интегрира
и пренесува дообјаснувањата и другите додатни
информации за афирмираните особености на
податокот.
Од практичен аспект постоењето на оваа

категорија го растоварува корисникот од помислата
дали ги користи податоците со вистински својства
кои му го решават проблемот.
Значи, оваа категорија во принцип треба да ги

пренесе сознанијата за :
à. Начинот на дефинирање на податокот

à. Користената методологија за димензионирање
à. Изворот и излезната точност
à. Временската актуелност на податокот
à. Опишување на податокот од системска страна
4 TOPOLOGIJA
Во ГеоИС со креирање на топологија за тематско

ниво, исто така се креира и табела на атрибути
за географски објекти која се состои од описни
податоци за тематските нивоа.
Кога врската помеѓу нив е експлицитно
изработена тогаш може да се врши:
пребарување
ажурирање
анализирање и
прикажување
4 TOPOLOGIJA
За да бидеме сигурни дека просторните податоци

се коректни , треба да се извршат следните
чекори:
-градење на топологија
-идентификација на грешки
-корекција на грешки / корекција на
координатите на податоците
-реконструкција на топологија / продукт е
коректна дигитализација
4 TOPOLOGIJA
Procesot na градење на топологија gi

identifikuva greшките што се појавуваат во
дигитализираните податоци, како што се:
-линии кои не се поврзани со други линии
-полигони што не се затворени
- полигони што немаат точки за означување или имаат премногу
точки/ -неможат да содржат описни атрибути кои се поврзани со
нив
- Некоректни идентификатори
Со тоа се постигнува валидност на изработените
анализи, карти, продукти, површини
PROCESNI OSOBENOSTI NA PROSTORNITE
PODATOCI
4 TOPOLOGIJA
MO@NOST ZA OBEZBEDUVAWE NA
NEPREKIDNOST_KONTINUITET_
SOSETSTVO VO BLISKA OKOLINA_
KONTAKTNOST
KAKO I
LOCIRAWE_UTVRDUVAWE_OTKLONUVAWE
NA
NEPOKLOPUVAWA/RAZDOR POME\U
GEOMETRISKI FORMI
TOPOLOGIJA
PRETPOSTAVKA_INICIJATIVA :
SPECIJALNO PROGRAMIRANA STRUKTURA NA
PODATOCI SO CVRSTA VRSKA POME\U NIV
I/ILI
KOMPONENTA KONSTRUKTIVNO OFORMENA
SO ELEMENTARNI GEOMETRISKI FORMI I SO
MO] DA PRIMI I PRENESUVA SOZNANIJA ZA
SEGMENTOT KOJ GO OPI[UVA
REPREZENTOT _ TOPOLOGIJATA
TOPOLOGIJA
RAZVRSKA NA PONUDENATA DILEMA
1. EKVIVALENT SO REPREZENT ?
2. BAZI^NO_KONSTRUKTIVEN SEGMENT
NA REPREZENTOT
RELACIJA NA KONSTRUKTUVNI ELEMENTI

PROSTORNO PRESTAVENI PREKU
ELEMENTARNI PODATO^NI FORMI SO
EDINSTVENA ATRIBUTNA SODR@INA NIZ
CELATA FORMA KAKO I ORIENTACIJA,
MO]NOST I DOPU[TENOST ZA
INTEGRACIJA VO POSTOE^KI RAMKI
I/ILI NA NEKOI DTUGI NIVOA
ELEMENTAREN PRIKAZ NA TOPOLO[KA
STRUKTURA
IZVOREN_DIGITALIZIRAN
FORMIRANATOPOLOGIJA
N2
C2
C1 N5
N1
C3 C4
N3 N4
[TO TOPOLOGIJATA MU PRENESUVA NA
SISTEMOT
ORGANIZIRANI PROSTORNI RELACII I

FORMI, ORIENTIRANI I PODGOTVENI ZA
PROSTORNI ANALIZI I PUBLIKACII
VO SU[TINA SE RABOTI ZA
VREDNOSNA KOMPONENTA NA SISTEMOT
SO [IROK DOMEN NA APLICIRAWE KOI
MO@AT DA SE OPI[AT SO SLEDNITE
GRUPACII
GRUPACII NA APLICIRAWA VO SISTEMOT
PREKU TOPOLOGIJATA
1. PROSTORNI INFORMIRAWA
ZA GEOMETRISKI DIMENZII I GOLEMINI,
DOL@INA, ORIENTACIJA, PERIMETAR,
PLO[TINA..
2. PROSTORNI POVRZUVAWA
3. MR@ENI ANALIZI
KREIRAWE NA TOPOLOGIJATA
1. BAZIÊN/IZVOREN MATERIJAL
ELEMENTARNI GEOMETRISKI FORMI
(Zavisnost na vlezniot materijal i procesot na
formirawe vo pogled na definirawe na
metodologija za akvizicija i sli~no)
2. APLIKATIVNA KONSTRUKCIJA ZA
FORMIRAWE
KONTROLA
REDEFINIRAWE
VERIFIKACIJA
KREIRAWE NA TOPOLOGIJATA
Od Do Lev Dese
11 a1 12 Lin
jaz jaz pol n
a5 ol ol igon pol
6 a2 ija
a4 a3 igon
15 13
а)a 7
14
8 a10
6 a8 А 15 13 0 6
16 a7 17 a9 18
B 13 14 8 6
A
0
15 13 C 15 14 6 7
C 6 B
14 F D 15 17 7 0
0 D 7 8
E 0
E 13 14 6 8
б)
17 F 13 17 8 0
USLOVUVAWA PRI KREIRAWE NA
TOPOLOGIJATA
KORELACIJA
TOPOLO[KA STRUKTURA_
IZVOREN MATERIJAL
1. POSPROCESING
2. DIREKTNO SO KONVERZIJATA NA
IZVORNIOT MATERIJAL
PRAVILA I SVOJSTVA KOI MORAAT DA
BIDAT ISPOÎTUVANI PRI
FORMIRAWETO
1 SEKOJA RELACIJA/LINIJA IMA DVA

JAZLI
2 NEMA INTERSEKCIJA POME\U
RELACII/LINIJA I POLIGONI
3SITE JAZLI, LINII I POLIGONI IMAAT

SOPSTVENI IDENTIFIKATORI
4NEMA IZOLIRANI I NEPOVRZANI TO^KI

PRAVILA I SVOJSTVA KOI MORAAT DA
BIDAT ISPOÎTUVANI
5 LINIITE MORAT DA SE SEÂT SAMO

VO JAZOL
6 SITE LINII SE GRANICI NA

POLIGONI
7 SITE POLIGONI IMAAT VNATRE[NA

TO^KA
8 OBVRZNA INTEGRACIJA NA
GEOMETRISKITE SO ATRIBUTNITE
PODATKOVENI SEGMENTI
SVOJSTVA NA TOPOLOGIJATA
NAVEDENITE SVOJSTVA NA TOPOLOGIJATA I
OBEZBEDUVAAT
VNATRE[NA - NADVORE[NA CVRSTINA
VNATRE[NOSTA NA TOPOLOGIJATA I
OBEZBEDUVA KONTINUITET BEZ PRESKOK NO
VO SKLOPOT NA ELEMENTARNITE
KONSTRUKTIVNI FORMI
NADVORE[NOSTA NA TOPOLOGIJATA I
OBEZBEDUVA KONTINUITET BEZ PRESKOK
NADVOR OD NEJZINATA KONSTRUKTIVNA
IZGRADENOST
SE RABOTI ZA NEDVOSMISLENO OBEZBEDUVAWE NA
SOSETSVO, NADOVRZANOST, POSREDNOST, INTERSEKCIJA
I SLI^NO
POVRZANOST
ID na Do
ID
2 a relaci
Od
jazo j azo
l
10 1 jata l
Na
e d 2 to~kite
9
1 6c 5 b 4
7 f 14
а 1
4 1 2 3 4
8 3 h 4 b 4 5 4 5
k c 5 6 5 6
6
g d
7
1 6 1
11 13
е 1 7 8 9 10 1
12 f 7
…
6 7 6
… … …
VERIGA/ARK, ORIENTACIJA
NEPREKIDNOST
2 a
10 1
e d 2
9
1 6c 5 b 4
7 f 14
8 3 h 4
k
g
11 13
12
O
TOPOLOGIJA _REPREZENT
B
J TOPOLOGIJATA SO SVOJSTVATA
E
K
PRIDONESUVA ZA
T
I OTVORENOST I FLEKSIBILNOST
1
I
VO OBLIKUVAWE NA REPREZENTOT
P UTVRDUVAWE NA GEOMETRISKITE
O NEDOSLEDNOSTI OD KONSTRUKTIVEN
D
A 2 ASPEKT
T
O PRILAGUVAWE NA VLEZOT ZA
C
ALGOIRITMI OD
I 3
TEORIJATA NA GRAFOVI
TOPOLOGIJA _ REPREZENT
1 OBLIKUVAWE NA REPREZENTOT
B
5
C A/ PROBLEM NA GEOMETRISKA
REZOLUCIJA
2 6 C
B
5
3 D
4 6
2
1 3
7
4
8
A 7
E 1
A 8
E
To~ka X Y Strana do do
1 A D B/ PROBLEM NA TOPOLO[KA
A 2 1 2 B D
B 2 5 REZOLUCIJA
3 C E B
C
5
C 6 5 4 A B
D 7 3 5 B C 9 10
6
E 6 1 6 C D
D
7 E D 4
13
8 A E
12 14 7
A 8
E
UTVRDUVAWE NA GEOMETRISKITE
NEDOSLEDNOSTI OD KONSTRUKTIVEN
2 ASPEKT
UTVRDUVAWE NA GEOMETRISKITE
NEDOSLEDNOSTI OD KONSTRUKTIVEN
2 ASPEKT
SOSTOJBI KOI MORAAT DA SE LOCIRAT
UTVRDAT I OTKLONAT KAKO ?
4 5
1 3
2 1
2 1 5
3 4 3
2
3
1
1 5
2
a) b) c) d)
POSTAVUVAWE NA KRITERIUMI / TOLERANCII
PRILAGUVAWE NA VLEZOT ZA ALGOIRITMI OD
3 TEORIJATA NA GRAFOVI
11 a1 12
a5 6 a2
a4 a3
15 13
а)a 7
14
8 a1 0
6 a8
16 a7 17 a9 18
A
0
15 13
C 6
B
14 F
0 7 8
D 0
E
б)
17
S= 9 F=1 N+F = 9+1 = 10 S=8 F=1 N+F = 9+1 = 10
N=9 K=1 S+K = 9+1 = 10 N=9 K=1 S+K = 8+1 = 9
a/ Originalna forma b/ nekonektirana strana
N_JAZOL KRITERIUM
S_STRANI N+F = S+K
F_FIGURI
K_CELOSNOST
KAKO POSLEDICA NA
OJLEROVIOT MODEL
POVRZAN SO VKLUÛVAWE S= 9 F=1 N+F = 8+1 = 9
N=8 K=1 S+K = 9+1 = 10
I/ILI NEVKLUÛVAWE NA
NADVORE[NIOT POLIGON
VKLUÊN K=2 ISKLUÊN K=1 c/ Ispu{ten nod
Cel na koristewe na tehnologijata
UPRAVUVAWE SO SOPSTVENOST
PLANIRAWE NA RAZVOJ
ST5

PLANIRAWE NA RAZVOJ
Slide 230
ST5 Strahinja Trpevski; 07.10.2007

PRIRODNI KATASTROFI/UPRAVUVAWE SO KRIZI
ZA[TITA OD ZAGADUVAWE
MARKETING ISTRA@UVAWA
GEOLOGIJA
Tehnologijata na G-eo INFORMACIONI SISTEMI

Se koristi za:
1.научнi истраживања,
2.управuvawe so ресурси,
3.управuvawe so sopstvenost,
4.планирање na развоја,
5.картографијa ,
6.планирање инфраструктурa
7.природнi катастрофi
8.Za{tita od zagaduvawa
9.Marketin{ki istraùvawa
10.geologija
Asset Management
Asset Management
5.
Интензивни истражувања од областа на ГеоИС
Celi na Katastar 2014
Podjela na “katastar” i “zemljišnu knjigu” će nestati! Komentar:

Podjela je bila neophodna jer raspoloživa tehnologija – papir i planovi
popisi olovka – nije omogućavala drugačije rješenje. Posljedice:
Podjela odgovornosti između geodeta i pravnika na području katastra
ozbiljno će se promijeniti
Četvrti zaključak o katastru 2014. “Katastar olovke i
papira” će nestati! Komentar: Geoinformacijska
tehnologija biti će uobičajeni alat za katastarski rad.
Stvarno ekonomična rješenja moguća su jedino kada se
ova tehnologija kombinira s neopterećujućim upravnim
postupcima.
Razvijene zemlje, zemlje u razvoju i zemlje u
tranziciji trebaju obrasce postojeće situacije kako bi
riješili probleme stanovništva, okoliša i razumnog
korištenja zemljišta.
Posljedice: Moderni katastar mora osigurati osnovni
model podataka. Geodeti širom svijeta moraju biti u
stanju razmišljati u modelima i primjenjivati modernu
tehnologiju kako bi upravljali tim modelima.
Digital elevation model, map (image), and vector data
Digital Elevation Model (DEM)
Digital Elevation Model (DEM)
gvSIG 1.0 open source GIS
Open source software
-GRASS – Originally developed by the U.S. Army Corps of Engineers, open

source: a complete GIS
-MapServer – Web-based mapping server, developed by the University of
Minnesota
-Chameleon – Environments for building applications with MapServer.
-GeoTools – Open source GIS toolkit written in Java, using Open Geospatial
Consortium specifications.
-gvSIG – Open source GIS written in Java.
-JUMP GIS – Java Unified Mapping Platform. (See end of page for JUMP
derivative projects, like Kosmo and OpenJUMP)
-MapWindow GIS – Free, open source GIS desktop application and programming
component.
-PostGIS – Spatial extensions for the open source PostgreSQL database, allowing
geospatial queries.
-Quantum GIS – QGIS is a user friendly Open Source GIS that runs on Linux,
Unix, Mac OSX, and Windows.
-TerraView – GIS desktop that handles vector and raster data stored in a
relational or geo-relational database.
-uDig
-ILWIS – ILWIS (Integrated Land and Water Information System) integrates image,
vector and thematic data.
Other GIS software
GeoBase – Geospatial platform developed by Telogis. A particular focus is placed

on real-time processing for reverse-geocoding, geofencing, etc.
LandSerf – Free GIS written in Java. Source available but not strictly open
source.
Panorama – Russian GIS for military uses.
SPRING – GIS software developed at INPE - Instituto Nacional de Pesquisas
Espaciais and available free of charge.
TerraLib – GIS class and functions library, available from the Internet as open
source, allowing a collaborative environment and its use for the
development of multiple GIS tools.
TNTmips – Geospatial analysis system providing a GIS, RDBMS, and automated
image processing system with CAD, TIN, surface modeling, and data
publishing tools.
SavGIS – Free and complete GIS software available in French, English and
Spanish, developed since 1984 by the Development Research French
Institute (IRD)
Tilcon GIS Maps – Tilcon - an embedded graphical user interface company
produces a GIS application development module.
Scenome – Software for building geo-referenced terrain databases from industry
standard GIS formats such as DEM and GEOTIFF.
GDAL – Geo-Data Abstraction Library. Popular open-source product for
managing GIS data.
PROJ4 P l d tf ti GIS d t b t
commercial or proprietary GIS software
Autodesk – Products include MapGuide and other products that interface with its flagship
AutoCAD software package.
Cadcorp – Developers of GIS software and OpenGIS standard (e.g. Read/Write Open Source
PostGIS database).
Intergraph – Products include GeoMedia, GeoMedia Profesional, GeoMedia WebMap, and
add-on products for industry sectors, as well as photogrammetry.
ERDAS IMAGINE – A proprietary GIS, Remote Sensing, and Photogrammetry software
developed by Leica Geosystems Geospatial Imaging.
ESRI – Products include ArcView 3.x, ArcGIS, ArcSDE, ArcIMS, and ArcWeb services.
IDRISI – Proprietary GIS product developed by Clark Labs.
MapInfo – Products include MapInfo Professional and MapXtreme. integrates GIS software,
data and services.
MapPoint – Proprietary GIS product developed by Microsoft.
Caliper – Products include Maptitude, TransCAD and TransModeler. Develops GIS and the
only GIS for transportation.
CARIS (Computer Aided Resource Information System) – GIS systems for hydrography and cadastral
systems.
DeLorme – Producer XMap and other GIS tools, data, and GPS hardware.
GMS – Three-dimensional environment for building geologic and groundwater models
Manifold System – Low-cost GIS software package.
Oracle Spatial – Product allows users to perform basic geographic operations and store common spatial
data types in a native Oracle environment.
Safe Software – Spatial ETL products including FME, SpatialDirect and the ArcGIS Data Interoperability
Extension.
Smallworld – developed in Cambridge, England (Smallworld, Inc.) and purchased by General Electric and
used primarily by public utilities.
T t kGIS P d t i l d GIS d l t t lkit I t tM S GIS Edit f GIS Vi
LDBS - Land Data Bank System-

Шведска,1970;
GIS - Geographical Information System - Parker,
1986;
LIS - Land Information System -Internacionalna
FIGE 1988;
ГИЗИС- Географски и Земјишни Информацијски
Систем СФРЈ
ПИС - Просторен Информационен Систем - Институт
за геодезија,Београд 1991;
ГеоИС - Гео Информационен Систем - Ѓорѓиев В. 1992.
STATISTI^KI GODI[NIK
NA REPUBLIKA MAKEDONIJA
2005
STATISTICAL YEARBOOK
OF THE REPUBLIC OF MACEDONIA
2005
DOBREDOJDOVTE
WELCOME
6.
Prostoren plan na RM
7.
Prostoren plan na RM
8.

Gis 2011

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Gis 2011

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Geo INFORMACIONI SISTEMI

1.G-eo INFORMACIONI SISTEMI

GLOBALEN INFORMACIONEN SISTEM

3.KOMUNALNI INFORMACIONI SISTEMI

Sopstvenosta na nedvi`nostite vo komunalnata

4. E-UPRAVUVAWE I EDNO[ALTERSKI SISTEM

Vo svetot vo koj informacionata i komunikacionata

Golem obem na delovnite planirawa I

Niz procesot na predavawe na ovoj predmet ]e dobiete

VO DENE[NIOT SOVREMEN NA^IN NA @IVEEWE,

INFORMACIJATA JA SOZDAVAAT PODATOCITE

KADE SE GeoIS VO OVOJ SKLOP

REALEN SVET F2(x, y ..)

Fn(x, y ..) REALEN SVET

GIS – The Intelligent Platform

GIS-ot se zasnova na znaewa od oblasta na geografijata,

Geografskata informaciska nauka pretstavuva nova

Razli~ni definicii na GIS se razvija vo razli~ni oblasti i

Site definicii za GIS se soglasni deka prostornite

Nekoi definicii za GIS

1. GISot sodr`i vo najmal del baza na podatoci, podatoci od

1. Definicijata na informaciskite sistemi na Dueker seu{te

1. Skoro site ~ove~ki aktivnost i prirodni fenomeni se

1. Geografskata informaciska nauka istovremeno pretstavuva

1. Peter Borough (1986 ),vo negovata pionerska kniga za gis-ot veli:

Jack Estes I Jeffrey Star (1990) :INFORMACIONEN SISTEM

Географски информационen систем (ГeoИС) е систем за

Преставуваат системи кои процесираат просторни

Првиот период може да го карактеризираме како инжинерски

Шведска во 1970 година, со одлука на парламентот, решава да

Во наредните дваесеттина години Шведската геодетска јавност

Австрија почетните работи на автоматизација на катастарот

до 1989 година е формирана база од 250000 конфигурациско-

Холандскиот катастар своите технолошки процесирања ги има

1.G-eo INFORMACIONI SISTEMI

1.G-eo INFORMACIONI SISTEMI- osnovni

OVIE TEHNOLO[KI NIVOA SE EGZISTENTNI

GOLEMI OTSTAPUVAWA POME\U

2 GOLEM BROJ NA PROBLEMI

ZATOA [TO E ORIENTIRAN KON

8. BRZA I EFTINA PRODUKCIJA NA

10. OPTIMIRAWE NA INFRASTRUKTURATA

4. SE RABOTI ZA START BEZ DIFERENCIRANI

FORMULIRAVTE LI KONKRETNA IDEA

[TO E VO SU[TINA PROSTOREN PROBLEM

Како ќе се наречат причините заради кои се активираат

За момент, овие причини едноставно ќе ги поистоветиме со

KAKOV INFORMATIVEN MATERIJAL?

1. SUBLIMIRAWE RE[ENIJA ZA PROBLEMOT VO

OD TIPOT EDEN [AL TER MNOGU FUNKCII

METOD : LOGI^NA RAMKA

INDIKATORI NA MERKI ZA PRETPOSTAVKI

GENERALNI MERILA ZA IZVORI ZA

SPECIFI^NI MERILA ZA IZVORI ZA PRETPOSTAVKI

MERILA ZA IZVORI ZA PRETPOSTAVKI

ZAKONSKA RAMKA ZAKONSKA RAMKA

IRA RELEVANTNI INSTITUCII

PR ORGANIZACIONA STRUKTURA ORGANIZACIONA STRUKTURA ORGANIZACIONA STRUKTURA

FUNKCII FUNKCII FUNKCII FUNKCII

SISTEMI SISTEMI SISTEMI SISTEMI

ANALIZA NA ZATEGNATI STRANI

. SESII ILI TAKA NARE^ENI BURI NA IDEI

KONSTATIRANIOT PROBLEM ZNA^I