Professional Documents
Culture Documents
MODYUL SA 8
FILIPINO
Quarter 1
ARALIN 1 (KARUNUNGANG BAYAN AT DALAWANG URI NG PAGHAHAMBING)
ARALIN 2 (ALAMAT AT PANG-ABAY)
Nang inilimbag ang koleksiyon ng panulaang tagalog ng Vocabulario de la Lengua Tagala ng mga
prayleng misyonaryong sina Juan Noceda at Pedro San Lucar noong 1754, nagbigay ito ng pagkakataon
upang masilip natin ang komunidad o mundo ng mga Lumad Pilipino sa pamamagitan ng kanilang
produksiyong pampanitikan. Sa mga bugtong, salawikain, awiting bayan at tulang-bayan natin makikita
kung papaano nila inunawa ang kanilang mundo kasama ang kanilang pagsisikap upang makapagbigay
Hayag sa salawakain ang pagsusulong ng mga katangian at pangaral nais tumiim sa mga mamamayanan
upang maging mabuting tao. Sa pamamagitan ng sukat (madalas ay pipituhin o wawaluhing pantig) at
tugma, naging madali ang repetisyon upang hindi makalimutan ang mga taludtod. Ngunit higit sa lahat
talinghaga sa salawikain.
ibang salita, hindi binubuo ng tumpak na kahulugan ang mga kanya-kanyang salita na nabuo. Ito
2
ARALIN 1 (KARUNUNGANG BAYAN AT DALAWANG URI NG PAGHAHAMBING)
ARALIN 2 (ALAMAT AT PANG-ABAY)
MGA HALIMBAWA
Salawikain Sawikain Kasabihan
“Ang lumakad nang matulin, bukas ang palad - matulungin Ang batang makulit,
kung matinik ay malalim” napapalo sa puwit.
ibaon sa hukay - kalimutan
“Kung ano ang itinanim, Ang batang matalino, nag-
siyang aanihin” Amoy Pinipig - mabango aaral ng husto.
“Kapag maikli ang kumot, Kabiyak ng Dibdib - asawa Ang batang iyakin, nagiging
matutong mamaluktot” mutain.
Lantang Gulay - sobrang
“Daig ng maagap ang pagod Ang gumagawa ng kabutihan,
masipag” hindi matatakot sa
Nagsusunog ng Kilay - kamatayan.
“Ubos-ubos biyaya, masipag mag-aral Dapat lahat tayo ay
pagkatapos ay magpakabuti, sapagkat ang
nakatunganga” kamatayan ay nakasunod
Pag-iisang Dibdib - kasal parati.
“Nasa Diyos ang awa; nasa
tao ang gawa Makapal ang Palad - masipag
3
ARALIN 1 (KARUNUNGANG BAYAN AT DALAWANG URI NG PAGHAHAMBING)
ARALIN 2 (ALAMAT AT PANG-ABAY)
Sa ikapitong baiting ay iyong natutunan ang dalawang uri o antas ng paghahambing. Ito ay ang
pantay na antas na maari ding tawaging paghahambing na makatulad. Balikan natin ang mga
depenisyon ng mga ito.
Mga Halimbawa:
Kung maramihan o tambalan ang simuno, idinaragdag ang mag sa simula ng salita. Maaring ang
anyong batayan ay ang ugat, ang tangkay na sing+ (pang-uri o pandiwa), o ang tangkay na
kasing+ (pang-uri o pandiwa)
Mga Halimbawa
4
ARALIN 1 (KARUNUNGANG BAYAN AT DALAWANG URI NG PAGHAHAMBING)
ARALIN 2 (ALAMAT AT PANG-ABAY)
Maipapakita rin ang di-pantay na antas sa paghahambing. Madalas na nagagamit ang mga
salitang mas…kaysa (kay kung bagay na pag-aari) upang magsabi na di-pantay na antas. Maaring
magkasabay na gamitin ang mas at kaysa (kay) (sa) sa isang pangungusap o kaya nama’y kaltasin ang
mas o ang kaysa.
Mga Halimbawa:
1. Hambingang Pasahol – Ang pinaghahambingan ay mas maliit. Gumagamit naman ito ng mga
salitang di-gaano, di-totoo, di lubha, at di-gasino.
Halimbawa:
Di-gaano kahusay ang mga baguhang artista kaysa sa mga matagal nang nasa industriya ng
multimedia.
Halimbawa:
5
ARALIN 1 (KARUNUNGANG BAYAN AT DALAWANG URI NG PAGHAHAMBING)
ARALIN 2 (ALAMAT AT PANG-ABAY)
GAWAIN 1
BILOG (PAGKAKAIBA)
KAHON (PAGKAKATULAD)
6
ARALIN 1 (KARUNUNGANG BAYAN AT DALAWANG URI NG PAGHAHAMBING)
ARALIN 2 (ALAMAT AT PANG-ABAY)
GAWAIN 2
2. Ano ang epekto sa’yo ng iyong kaalaman at pag-unawa sa mga karunungang bayan?
3. Sa iyong palagay nararpat bang panatilihin at paunlarin ang panitikang ito na pamana ng ating mga ninuno?
Ipaliwanag
7
ARALIN 1 (KARUNUNGANG BAYAN AT DALAWANG URI NG PAGHAHAMBING)
ARALIN 2 (ALAMAT AT PANG-ABAY)
GAWAIN 3
BUHAY ESTUDYANTE
Ikapitong-langit ang nadarama ng sinumang estudyante dahil sa pagkakataon
nilang makapag-aral sa kabila ng kahirapan ng buhay. Dahil dito, marami sa
kanila ang nagsusunog ng kilay sa hangaring maipasa ang lahat ng asignatura.
Gaano man kahirap ang mga gawaing pampaaralan, kailanma’y di sumagi sa
kanilang isipan na itaas ang kanilang watawat. Alam nilang sa likod ng makapal
na ulap ay may nakatagong liwanag.
Nakatutuwang isipin, marami sa mga mag-aaral na ito ang kayod kalabaw para
masuportahan lamang ang pag-aaral. Tinitiis din nila ang maraming pagkakataong
kinakalambre ang kanilang tiyan. Marami rin sa kanila ang natutong mamaluktot
dahil sa maigsi ang kumot. Ang masaklap, malimit na butas ang kanilang bulsa.
Ibayong sipag at tiyaga ang ipinamamalas nila dahil ayaw nilang maranasan ang
tulad ng iba riyan na walang ibang gawin kundi magbilang lamang ng poste.
Lalong ayaw nilang maituring na mga laman ng lansangan. Ibayong atensyon din
ang kanilang ibinibigay sa kanilang pag-aaral sapagkat ayaw nilang makakuha ng
kalabasa sa anumang pagsusulit sa alinmang asignatura. Lahat ay ginagawa rin nila
upang makadaupang-palad ang sinumang nakasasalamuha.
8
ARALIN 1 (KARUNUNGANG BAYAN AT DALAWANG URI NG PAGHAHAMBING)
ARALIN 2 (ALAMAT AT PANG-ABAY)
Sa kabilang banda, abo’t batok ang ngiti ng mga estudyanteng ito kung may
mga indibidwal na bukas ang diddib. Pinasasalamatan nilang lubos ang taong
tulad nila. Oo, dalangin nating magtagumpay ang mga estudyanteng tulad nila.
Mainit na komendasyon ang ibig nating tanggapin nila. Isa ka ba sa kanila?
Mga
Salawikain/Kasabihan/Sawikaing KAHULUGAN
Ginamit
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
9
ARALIN 1 (KARUNUNGANG BAYAN AT DALAWANG URI NG PAGHAHAMBING)
ARALIN 2 (ALAMAT AT PANG-ABAY)
GAWAIN 4
1. Bakit mahalagang maunawaan ang dalawang uri ng paghahambing habang pinag-aaralan ang
mga karunungang bayan sa panahon ng katutubo?
2. Makakatulong ba ang dalawang uri ng paghahambing upang higit na mapalitaw ang mga
kulturang masasalamin sa mga karunungang-bayan? Patunayan
10
ARALIN 1 (KARUNUNGANG BAYAN AT DALAWANG URI NG PAGHAHAMBING)
ARALIN 2 (ALAMAT AT PANG-ABAY)
GAWAIN 5
Sariwa ang hangin na humihihip sa karagatan. Mas masarap ang pakiramdam ko ngayon kaysa noong
nakaraang buwan. Kapansin-pansin rin ang tubig na umaalon sa dagat na maituturing kong kasinlinaw ng
kristal. Di- gasino mang maingay dito ,wala man ang ingay na matagal ko nang kinagisnan, alam kong
masasanay rin ako.Naalala ko tuloy ang pook na pinasyalan namin ni inay noong bata pa ako.
Magkasingganda ang pook na iyon at ang lugar na kinatatayuan ko ngayon. Simputi rin ng bulak ang
buhangin doon. Akala ko iyon na ang una at huling araw na makadadalaw ako sa ganoong klaseng lugar.
Sa mura ko kasing edad noon, alam ko na ang hirap na pinagdadaanan ng aming pamilya kaya napilitan
akong magbanat ng buto kahit wala pa sa panahon. Buti na lang kinaawaan ako ng Poong Maykapal.
Inialis ako sa nakasusulasok na lugar at dinala ako sa lugar na singganda ng paraiso. Salamat at nakilala
ko si Sir James Bossier.
Pansamantala man ang pananahan ko dito, batid ko na sa aking pagpupursige kasama ng aking pamilya
ay makababalik ako dito upang manirahan.
11
ARALIN 1 (KARUNUNGANG BAYAN AT DALAWANG URI NG PAGHAHAMBING)
ARALIN 2 (ALAMAT AT PANG-ABAY)
PAMAGAT
12
ARALIN 1 (KARUNUNGANG BAYAN AT DALAWANG URI NG PAGHAHAMBING)
ARALIN 2 (ALAMAT AT PANG-ABAY)
nagmula o kung bakit tagalay ng bagay o lugar ang particular na katangian. Subalit hindi
maaring kaagad na ipagpalagay na iyon llamang ang alamat sa buhay ng ating mga ninuno. Sa
katotohanan, Artikulasyon ito ng kung paano nila inunawa sa paraang pasalaysay ang kanilang
kultura, kaugalian, mga paniniwala, at gawi ng pamumuhay. Dahil sangkap ng alamat ang mga
bilang literal ang pakahulugan sa mga ito. Maaring isipin na ito ang matalinghaga nilang paraan
nitong umiiral.
naghaharing-uri o ruling class. Nagmula sa kanilang perspektiba ang salaysay sa alamat. Naging
Daan din ang alamat upang tanggapin sa sinaunang bayan ang herarkiya bilang hindi
makukuwestiyong kaayusan. Katulad ng iba pang nasa ilalim ng pasalaysay na panitikan, taglay
rin ng alamat ang mga sangkap na tauhan, tagpuan, tunggalian, at balangkas o banghay.
13
ARALIN 1 (KARUNUNGANG BAYAN AT DALAWANG URI NG PAGHAHAMBING)
ARALIN 2 (ALAMAT AT PANG-ABAY)
PINATUBO
Sa kahariang Masinlok, may isang matandang datu na hindi masaya kahit sariwa ang
hangin at luntian ang mga dahoon ng mga batang halaman sa paligid. Ang kagandahan ng
umagang iyon ay walang epekto sa ugali ng datu. Malungkot ang matandang datu dahil nais
niyang mangaso ulit tulad ng dati sa isang malayong bundok. Ngunit, hindi niya ito kaya dahil
kay Prinsesa Alindaya kaya nagbigay siya ng solusyon sa problema ng datu. Magpapatubo ang
salamangkero ng isang bundok para sa pangangaso ng datu. Kumuha siya ng maliit na bato at
itinanim niya ito sa lupa katulad ng pagtatanim ng isang halaman. Biglang tumubo ang isang
bundok sa loob ng ilang minuto sa lugar kung saan itinanim ang maliit na bato.
14
ARALIN 1 (KARUNUNGANG BAYAN AT DALAWANG URI NG PAGHAHAMBING)
ARALIN 2 (ALAMAT AT PANG-ABAY)
Alindaya sa salamangkero. Nalungkot ang prinsesa sa ginawang pasya ng kaniyang ama dahil
parang ipinagpalit lang siya ng isang bundok. Nagkasakit ang prinsesa dahil sa walang tigil na
Umuwi nang galit ang salamangkero dahil sa kaniyang kabiguan. Dahil nagulo ang kaniyang
loob, hindi niya napansin na lumalaki ang bundok. Ito’y naging problema ng datu at inutusan
niyang pugutan ang salamangkero. Hinuli nga ang salamangkero at siya’y pinatay.
Ngunit, wala itong ginawa sa lumulubhang suliranin at nakaabot ang balita sa kaharian ng
Pangasinan. Narinig ni Prinsipe Malakas ang nagyaring suliranin sa kahariang Masinlok at agad
Nang dumating ang prinsipe, binunot lang niya ang bundok nang walang kahirap-hirap at
ihinagis niya ito sa lugar na kinaroroonan nito ngayon. Nagkaroon ng isang malaking
pagdiriwang para kay Prinsipe Malakas at nagpakasal siya kay Prinsesa Alindaya.
Ang guwang na nilikha ng pagkabunot sa bundok ay unti-unting napuno ng tubig hanggang ito’y
naging isang lawa. Tinawag nila ito “Lawa ni Alindaya” dahil ang kagandahan ng prinsesa at ang
15
ARALIN 1 (KARUNUNGANG BAYAN AT DALAWANG URI NG PAGHAHAMBING)
ARALIN 2 (ALAMAT AT PANG-ABAY)
PANG-ABAY
Ang pang-abay ay mga salitang nagbibigay-turing sa pandiwa, pang-uri o kapwa pang-abay.
Pamanahon
Ang pang-abay na pamanahon ay nagsasaad kung kailan naganap,ginaganap o gaganapin ang
isang pangyayari o kilos.
May pananda - nang, sa, noon, kung, kapag, tuwing, buhat, mula, umpisa,
at hanggang
Halimbawa: "Tuwing buwan ng Mayo ay nagdaraos kami sa aming pook ng santakrusan."
Panlunan
Ito ay nagsasaad ng lugar kung saan naganap ang pangyayari. Samakatuwid, ito ay nagsasabi
kung saan ginawa, ginagawa, at gagawin ang kilos sa pangungusap; sa ibang pananalita ay
16
ARALIN 1 (KARUNUNGANG BAYAN AT DALAWANG URI NG PAGHAHAMBING)
ARALIN 2 (ALAMAT AT PANG-ABAY)
GAWAIN 1
3. Bakit dating kahanga-hanga ang paraan ng pamumuhay ng mga tao sa pook ng pina.
17
ARALIN 1 (KARUNUNGANG BAYAN AT DALAWANG URI NG PAGHAHAMBING)
ARALIN 2 (ALAMAT AT PANG-ABAY)
7. Alin sa mga nabanggit na kultura o kalagayang panlipunan ang nakikita pa sa lipunang Pilipino sa
kasalukuyan?
18
ARALIN 1 (KARUNUNGANG BAYAN AT DALAWANG URI NG PAGHAHAMBING)
ARALIN 2 (ALAMAT AT PANG-ABAY)
Gawain 2
19
ARALIN 1 (KARUNUNGANG BAYAN AT DALAWANG URI NG PAGHAHAMBING)
ARALIN 2 (ALAMAT AT PANG-ABAY)
3. Bakit nga ba kailangang tanggapin at palaganapin natin ngayon ang mga alamat na
lumganap sa panahon ng katutubo?
GAWAIN 3
3. Makatutulong ba ang nabanggit na dalawang uri ng pang-abay upang higit na maunawaan ang
nilalaman ng isang akdang pampanitikan Pilipino tulad ng Alamat ng Bulkang Pinatubo?
Pangatwiran.
20
ARALIN 1 (KARUNUNGANG BAYAN AT DALAWANG URI NG PAGHAHAMBING)
ARALIN 2 (ALAMAT AT PANG-ABAY)
4. Kauganay ng iyong nagging tugon sab lg 3 kung lubos mong naunawaan ang isang akdang
pampanitikan sa tulong ng dalawang uri ng pang-abay, ano ngayon ang magiging epekto ng
panitikang ito sa’yo bilang Pilipino?
GAWAIN 4
Pang-abay na Pamanahon
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
21
ARALIN 1 (KARUNUNGANG BAYAN AT DALAWANG URI NG PAGHAHAMBING)
ARALIN 2 (ALAMAT AT PANG-ABAY)
Pang-abay na Panlunan
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10
22
ARALIN 1 (KARUNUNGANG BAYAN AT DALAWANG URI NG PAGHAHAMBING)
ARALIN 2 (ALAMAT AT PANG-ABAY)
23