GENEL DİNAMİK YÜK ETKİSİNDEKİ TEK SERBESTLİK DERECELİ

SİSTEMLERİN DAVRANIŞI

Direkt integrasyonda, dinamik hareket denklemi, adım adım sayısal işlem

kullanılarak integre edilmektedir. Burada direkt integrasyon teriminden denklemlerin
farklı bir forma dönüştürülmeden işlemlerin adım adım yürütüldüğü anlaşılmalıdır.
Direkt sayısal integrasyon, iki durum dikkate alınarak gerçekleştirilmelidir: birincisi,
herhangi bir t anında dinamik denge denklemini sağlamaya çalışmak yerine ayrı ayrı Δt
zaman aralıklarında bu denklemi sağlamayı amaçlamaktadır. Bunun anlamı, basit
olarak atalet ve sönüm kuvvetlerini içeren statik dengenin çözüm aralığı içerisinde her
Δt zaman aralığında araştırılmasıdır. Bu nedenle, statik analizde kullanılan bütün
çözüm tekniklerinin direkt integrasyonda etkili bir şekilde kullanılabildiği
görülmektedir. İkincisi, her Δt zaman aralığında yerdeğiştirme, hız ve ivme değerlerinin
değişim göstermesidir. Bu değişim üzerinde yapılan kabulün şekli, çözümün
doğruluğunu ve stabilizesini belirlemektedir.
Çözümde u o ,u o ,u o ile gösterilen t=0 anında başlangıç yerdeğiştirme, hız ve ivme

değerleri bilinmektedir. Dinamik hareket denkleminin çözümü, t=0 ile t=T zaman
aralığında dikkate alınırsa, T çözüm zamanı, n eşit zaman aralığına bölünür (Δt=T/n). t
anındaki çözüm bilindiği için t+Δt anındaki çözüm bulunabilir. Yani, başlangıç
şartlarından hareketle Δt zaman sonraki çözüm elde edilebilmektedir. Bu işlem, çözüm
aralığı boyunca devam ettirilir.
Direkt integrasyon yöntemlerinden interpolosyona dayanan yöntemler; merkezi
fark yöntemi, Houbolt yöntemi ve Newmark yöntemi en etkili olanlarıdır.

NEWMARK YÖNTEMİ

1959 yılında N.M. Newmark tarafından geliştirilen aşağıdaki formüllerle dinamik

hareket denklemi adım adım çözülebilmektedir.

u i 1  u i  1    t  u i   t  u i 1
(1)

u i 1  u i   t  u i   0, 5    t   u i    t   u i 1
2 2
    (2)

1
Bu denklemlerdeki  ve  parametreleri, t zaman aralığındaki ivmenin değişimini

tanımlar. Ayrıca bu parametreler, kullanılan metodun stabilite ve doğruluk

karakteristiklerini belirler.   1 2 ve 1 6    1 4 alınması metodun doğruluğu için

tatminkardır.

Dinamik hareket denkleminin i anındaki dengesi dikkate alındığında

mu i  cu i  ku i  fi (3)

i+1 anındaki dengesi dikkate alındığında ise

mu i 1  cu i 1  ku i 1  f i 1 (4)

şeklinde elde edilir.

Newmark yönteminde iki özel durumu vardır:
1) Eğer i adımından i+1 adımına kadar ivmenin değişiminin sabit bir değer olduğu
kabul edilirse, bu Ortalama İvme Yöntemi olarak adlandırılır.

u i  u11
u
2 (5)

2) Eğer i adımından i+1 adımına kadar ivmenin değişiminin lineer olduğu kabul
edilirse, bu Lineer İvme Metodu olarak adlandırılır.

u11  u i
u  (6)
t

1. Ortalama İvme Yöntemi

(1) ve (2) denklemlerinde   1 2 ve   1 4 alınırsa t zaman aralığında ivmenin

değişimi sabit veya ortalamadır.

2
 u i  u i 1
u(  )  (6)
2

u(  )  u i   u i  u i 1  (7)
2
2
u(  )  u i  u i    u i  u i 1  (8)
4

Eğer   t alınırsa (7) ve (8) denklemleri,

t
u i 1  u i   u i  u i 1  (9)
2
t 2
u i 1  u i  u i t   u i  u i 1  (10)
4

şeklinde elde edilir. Eğer (1) denkleminde   1 2 alınırsa (8) denklemi; (1) denkleminde

  1 4 alınırsa (10) denklemine ulaşılır. Yani   1 2 ve   1 4 alınırsa ortalama ivme

yöntemi olur.

2. Lineer İvme Yöntemi

(1) ve (2) denklemlerinde   1 2 ve   1 4 alınırsa t zaman aralığında ivmenin

değişimi lineer olur.

3
 u i 1  u i
u(  )  u i   (11)
t
2
u(  )  u i  u i    u i 1  u i  (12)
2t
2 3
u(  )  u i  u i   u i   u i 1  u i  (13)
2 6

Eğer   t alınırsa (12) ve (13) denklemleri,

t t
u i 1  u i  u i t   u i 1  u i   u i   u i  u i 1  (14)
2 2
t 2 t 2
 u i 1  u i   u i  u i t  t 2  u i  u i 1 
1 1
u i 1  u i  u i t  u i  (15)
2 6 3 6 

şeklinde elde edilir. Eğer (1) denkleminde   1 2 alınırsa (14) denklemi; (1) denkleminde

  1 4 alınırsa (15) denklemine ulaşılır. Yani   1 2 ve   1 4 alınırsa lineer ivme

yöntemi olur.

4
Newmark Yönteminde Hesap Adımları (Lineer Sistemler İçin)

Ortalama ivme yöntemi için   1 2 ve   1 4 alınır.

Lineer ivme yöntemi için   1 2 ve   1 6 alınır.

1. Adım: Başlangıç hesaplamaları yapılır.

Po  cu o  ku o
a) u o 
m

b) t seçilir.

 1
c) k̂  k  c m
t t 2

1 
d) a  m c
t 

1   
e) b  m  t   1  c
2  2 

2. Adım: i. zaman adımı için gerekli hesaplamaları yapılır.

a) p̂i  pi  au i  bu i

p̂ i
b) u i 
k̂

    
c) u i  u i  u i  t  1   u i
t   2

1 1 1
d) u i  u i  ui  ui
t 2 t 2

u i 1  u i  u i
e) u i 1  u i  u i
u i 1  u i  u i

3. Adım: Bir sonraki zaman adımı için, yani i+1 zaman adımı, 2. adımda yapılan
hesaplar i yerine i+1 alınarak tekrarlanır.

5
 SAYISAL ÖRNEK
Kütlesi 0,0452t.s2/cm, viskoz sönüm katsayısı
0,028411t.s/cm, rijitliği 1,7858t/cm olan
şekildeki gibi bir TSD sistem

 5 
p(t)  10sin  t  ile tanımlanmış yarım sinüs
 3 
kuvvetine maruz kalıyor. Başlangıç şartları t=0 için u 0  0, 0 ve u 0  0, 0 olmak üzere, t

zaman artımını 0,1sn alarak bu sistemin 1sn içerisindeki davranışını Ortalama İvme
Yöntemi ile elde ediniz.

ÇÖZÜM:

 5 
p(t)  10sin  t  ile tanımlanmış yarım sinüs kuvveti 0,1sn zaman artımına göre
 3 
aşağıdaki gibi elde edilir;

p(t)
10.00

8.66
8.66

5.00
5.00

0.00
0.00

t(sn)
0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6

1. Adım: Başlangıç hesaplamalar

p0  cu 0  ku 0
a) u 0   0, 0
m

b) t  0,1 sn

 1 0,5 1
c) k̂  k  c m  1, 7858  0, 028411  0, 0452
(t) (t) 2
0, 25(0,1) 0, 25(0,1) 2

k̂  20, 4340

1  1 0,5
d) a  m c  0, 0452  0, 028411  1,8648
(t)  0, 25(0,1) 0, 25

6
 1    1  0,5 
b m  t   1 c  0, 0452  0,1  1  0, 028411  0, 0904
2  2  2(0, 25)  2(0, 25) 

2. Adım: i. zaman adımı için gerekli hesaplamalar

a) p̂i  pi  au i  bu i  pi  1,8648u i  0, 0904u i

p̂i
b) u i 
k̂

    
c) u i  u i  u i   t  1   u i
(t)   2 

0,5 0,5  0,5 

u i  u i  u i  0,11   u i  20u i  2u i
0, 25(0,1) 0, 25  2(0, 25) 

1 1 1
d) u i  u i  ui  ui
(t) 2
(t) 2

1 1 1
u i  2
u i  ui  u i  400u i  40u i  2u i
0, 25(0,1) 0, 25(0,1) 2(0, 25)

e) u i 1  u i  u i u i 1  u i  u i u i 1  u i  u i

i ti pi pi p̂i u i u i u i ui ui ui
0 0,0 0,00 5,00 5,00 0,2447 4,894 97,88 0,00 0,00 0,00
1 0,1 5,00 3,66 21,6347 1,0588 11,388 32,00 0,2447 4,894 97,88
2 0,2 8,66 1,34 43,4438 2,1261 9,958 -60,60 1,3035 16,282 129,88
10,0
3 0,3 -1,34 53,8553 2,6356 0,232 -133,92 3,4296 26,240 69,28
0
4 0,4 8,66 -3,66 39,8615 1,9507 -13,930 -149,32 6,0652 26,472 -64,64
5 0,5 5,00 -5,00 -0,9537 -0,0467 -26,018 -92,44 8,0159 12,542 -213,96
-
6 0,6 0,00 0,00 -2,5853 -24,754 117,72 7,9692 -13,476 -306,40
52,8286
-
7 0,7 0,00 0,00 -4,3236 -10,012 177,12 5,3839 -38,230 -188,68
88,3480
-
8 0,8 0,00 0,00 -4,4537 7,410 171,32 1,0603 -48,242 -11,560
91,0067
-
9 0,9 0,00 0,00 -3,0195 21,274 105,96 -3,3934 -40,832 159,760
61,7012
1
1,0 0,00 -6,4129 -19,558 265,720
0

7
 u(t)

8.0159

7.9692
6.0652

5.3839
3.4296
1.3035

1.0603
0.2447
0.0000

-3.3934

-6.4129
t (sn)
0.0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1.0

Ortalama İvme Yöntemi ile yer değiştirme-zaman grafiği