You are on page 1of 32

TRUNG TÂM BỒI DƯỠNG NGHIỆP VỤ III

Địa chỉ: Đường Nguyễn Sinh Sắc - Quận Liên Chiểu - TP Đà Nẵng
Điện thoại: +84-0236.3842521,
Email: Phongdtbd@gmail.com
Website: http://www.ttbdnv3.edu.vn

TÀI LIỆU THAM KHẢO

NĂNG LỰC HỌC TẬP ỨNG DỤNG VÀ SÁNG TẠO TRONG CÔNG VIỆC

Dẫn nhập:

Các nhà quản trị doanh nghiệp thế giới gần đây cho rằng mỗi người ở thế kỷ XXI phải
có khả năng học tập và sáng tạo ra tri thức cho riêng mình. Khả năng tự học và sáng tạo của
mỗi nhân viên giúp doanh nghiệp tồn tại và phát triển trong môi trường kinh doanh toàn
cầu luôn thay đổi mạnh mẽ, và chứa đựng nhiều yếu tố rủi ro bất ngờ.

Hơn nữa với cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 khi các dây chuyền tự động hóa thay thế
người lao động chân tay trong nền kinh tế, khi robot thay thế con người trong nhiều lĩnh
vực, hàng triệu người trên thế giới có thể rơi vào cảnh thất nghiệp. Nghiên cứu mang tên
"Cuộc cách mạng kỹ năng" của ManpowerGroup được trình bày tại hội thảo “Nguồn nhân
lực và công nghệ cho kỷ nguyên số tại Việt Nam" do Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội
và ManpowerGroup tổ chức cho thấy có tới 45% công việc con người đảm nhiệm có thể
được tự động hóa. Các ngành chịu tác động nhiều nhất từ công nghệ số và tự động hóa là
công nghệ thông tin (26%), nhân sự (20%) và dịch vụ khách hàng (15%).

Do đó, để không bị bỏ rơi trong guồng máy tự động hóa người lao động phải có khả
năng học hỏi, sáng tạo sẵn sàng tiếp thu những kỹ năng mới vì cơ hội để hoàn thành tốt
công việc ít phụ thuộc vào kiến thức mà phụ thuộc nhiều vào khả năng học tập, ứng dụng và
thích nghi tốt.
TRUNG TÂM BỒI DƯỠNG NGHIỆP VỤ III
Địa chỉ: Đường Nguyễn Sinh Sắc - Quận Liên Chiểu - TP Đà Nẵng
Điện thoại: +84-0236.3842521,
Email: Phongdtbd@gmail.com
Website: http://www.ttbdnv3.edu.vn

Phần 1:

NĂNG LỰC HỌC TẬP ỨNG DỤNG

1. Một số khái niệm về học tập:


Môi trường tổ chức luôn thay đổi nên yêu cầu mỗi chúng ta cần chuyển hóa được
những kinh nghiệm xã hội thành kinh nghiệm của riêng mình, do đó mỗi chúng ta cần học
hỏi thường xuyên.

Do đó có thể hiểu rằng , học là quá trình tương tác giữa cá thể với môi trường, kết
quả là dẫn đến sự biến đổi bền vững về nhận thức, thái độ hay hành vi của cá thể đó.

Ví dụ: một nhân viên mới của VNPT, ban đầu có thể chưa thành thạo về công việc
chuyên môn. Sau thời gian tìm hiểu, cùng với sự giúp đỡ của đồng nghiệp, nhân viên đó đã
thực hiện công việc được giao có hiệu quả.

Như vậy có thể thấy, hành động của nhân viên trên được xuất phát từ nhu cầu của cá
nhân và được thực hiện một cách có chủ ý. Trong những trường hợp như vậy, ta gọi đó là
học tập

Học tập là việc học có chủ ý, có mục đích trước, được tiến hành bởi một hoạt động
đặc thù nhằm thỏa mãn nhu cầu học của cá nhân.

Khung năng lực dành cho nhân viên theo quyết định số 1311/QĐ-VNPT-
KHCN&ĐT ngày 21 tháng 10 năm 2013 của Tập đoàn thì năng lực học tập ứng dụng được
định nghĩa là việc kịp thời xử lý và ứng dụng những thông tin mới liên quan đến công việc.

2. Lợi ích của học tập ứng dụng:


Nhân viên VNPT là những người có kinh nghiệm và quan điểm riêng, có thể tự định
hướng cho việc học của mình. Tuy nhiên để việc học tập ứng dụng được thực hiện thường
xuyên và đem lại hiệu quả cao nhất mỗi người cần nhìn thấy lợi ích của việc học tập.
- Học thuật:
TRUNG TÂM BỒI DƯỠNG NGHIỆP VỤ III
Địa chỉ: Đường Nguyễn Sinh Sắc - Quận Liên Chiểu - TP Đà Nẵng
Điện thoại: +84-0236.3842521,
Email: Phongdtbd@gmail.com
Website: http://www.ttbdnv3.edu.vn

Học tập ứng dụng sẽ đem đến cho mỗi người một sự khởi đầu về trí tuệ và tối đa hóa
tiềm năng học tập của bạn.
Ngoài ra với trải nghiệm của mình mỗi người sẽ có chiến lược học riêng đem lại hiệu quả
cao nhất vì chỉ có chính mình mới tìm ra được cách thức học tốt nhất vượt qua giới hạn và
những rào cản bên ngoài cũng như có những kỹ thuật căn bản để việc học trở nên thú vị,
giảm áp lực cho bản thân. Bên cạnh đó, nó còn giúp bạn chủ động trong việc học tập nghiên
cứu, chủ động trong việc quản lí thời gian cá nhân, có thể đi sâu vào khai thác những vấn đề
mà bản thân có khả năng hoặc cảm thấy tâm đắc.
- Cá nhân:
Lênin đã từng nói: “thế giới tiến bộ không ngừng, ai không học là lùi”. Vì ai cũng
biết rằng kiến thức trong cuộc sống là vô cùng, vô tận. Để chiếm lĩnh được tri thức thì cách
duy nhất là tự học. Việc học sẽ làm phong phú thêm những kiến thức đã được trang bị; giúp
bạn khám phá thêm những tri thức mới, làm tăng vốn sống và khả năng hiểu biết. Ngoài ra
đối với cá nhân mỗi nhân viên VNPT, việc học giúp cải thiện hình ảnh và tăng sự tự tin của
chính bạn.
- Nghề nghiệp:
Cùng với những nhu cầu đổi mới của xã hội, mỗi người học cần phải là người tự
mình chiếm lĩnh hệ thống tri thức, kĩ năng để nắm vững những cơ sở nghề nghiệp tương lai
và có tiềm năng vươn lên thích ứng với những yêu cầu trước mắt và lâu dài do thực tiễn xã
hội đặt ra. Việc học cho bạn một lợi thế so với các đối thủ cạnh tranh, tăng cường khả năng
thuyết phục và bán hàng. Hơn nữa còn giúp bạn tăng cường sự hợp tác với đồng nghiệp.
3. Sự cần thiết phải nâng cao năng lực học tập ứng dụng:
Hiện nay, các doanh nghiệp đang đứng trước áp lực phải sáng tạo và đổi mới không
ngừng!Bởi vì, trong một thế giới thay đổi nhanh như ngày nay, những người tiêu dùng
thông minh ngày càng có nhu cầu cao hơn và khó thỏa mãn hơn. Chính vì vậy, để đáp ứng
tốt nhu cầu của người tiêu dùng thì chất lượng sản phẩm và dịch vụ mà doanh nghiệp cung
ứng phải chứa đựng hàm lượng tri thức cũng như mang tính sáng tạo cao hơn.
TRUNG TÂM BỒI DƯỠNG NGHIỆP VỤ III
Địa chỉ: Đường Nguyễn Sinh Sắc - Quận Liên Chiểu - TP Đà Nẵng
Điện thoại: +84-0236.3842521,
Email: Phongdtbd@gmail.com
Website: http://www.ttbdnv3.edu.vn

Để dần lấy lại thị trường, khắc phục những tồn tại, phát huy những thế mạnh hiện có
để phát triển, một trong những việc đầu tiên được VNPT triển khai chính là phân bổ lại
nguồn lực cả về tổ chức, cơ sở hạ tầng mạng lưới và nguồn nhân lực một cách tối ưu để
doanh nghiệp có thể đạt hiệu năng hoạt động tốt nhất.
Bên cạnh đó, Tập đoàn cũng đã có định hướng trong việc phát triển 4G. Cụ thể, Tập
đoàn VNPT đang thực hiện 3 lộ trình chiến lược gồm: chuyển đổi sang ứng dụng 4G trên
mạng di động; chuyển đổi điều khiển mạng băng rộng thành mạng hạ tầng thông minh,
chuyển đổi tư duy về dịch vụ truyền thống sang tư duy về dịch vụ thông minh.
Thêm vào đó Tập Đoàn cũng đã đưa vào áp dụng công cụ thẻ điểm cân bằng BSC, trả
lương theo 3Ps để đánh giá đúng và phân phối lương theo hiệu quả công việc thực tế.
Từ những định hướng thay đổi kể trên đòi hỏi mỗi nhân viên phải không ngừng học
tập nâng cao năng lực bản thân, tự hoàn thiện mình.
Học tập không ngừng chính là phương thức hiệu quả để tự hoàn thiện bản thân, nâng
cao năng suất lao động.

4. Những hành động chính trong năng lực học tập ứng dụng:

4.1. Tích cực tham gia vào các hoạt động học tập:

Tích cực tham gia vào các hoạt động học tập là tham gia vào những hoạt động học
tập cần thiết một cách tích cực và hiệu quả nhất (ví dụ ghi chép, đặt câu hỏi, làm bài tập).
Mỗi người cần nhớ rằng kiến thức là chìa khóa cho mọi vấn đề, chất lượng nguồn
nhân lực là vấn đề mà mọi tổ chức đặt lên hàng đầu. Như vậy mỗi CBCNV cần không
ngừng nâng cao kiến thức, rèn luyện khả năng tự học.
Tự học là con đường tốt nhất để phát triển và hoàn thiện bản thân cũng như khai
thác tối đa tài năng của mỗi người.
Theo Ông Ngô Diên Hy - Tổng giám đốc Tổng công ty VNPT Media, trong quá
trình tự học nên áp dụng công thức 70-20-10, trong đó
 Học hiệu quả nhất là qua công việc, chiếm 70% bao gồm:
- Áp dụng các kiến thức đã học vào công việc thực tế
TRUNG TÂM BỒI DƯỠNG NGHIỆP VỤ III
Địa chỉ: Đường Nguyễn Sinh Sắc - Quận Liên Chiểu - TP Đà Nẵng
Điện thoại: +84-0236.3842521,
Email: Phongdtbd@gmail.com
Website: http://www.ttbdnv3.edu.vn

- Thực hiện việc tự học và tự phát triển bản thân


- Thử nghiệm cách tiếp cận mới cho một vấn đề cũ
- Trải nghiệm với các nhiệm vụ khó, thách thức
 Học qua tương tác, giao tiếp với người khác chiếm 20%, bao gồm:
- Quan sát
- Tìm lời khuyên, hỏi ý kiến và nghe các ý tưởng
- Huấn luyện, kèm cặp từ cấp quản lý
- Các kinh nghiệm chia sẻ từ các đồng nghiệp
- Các đánh giá và thông tin phản hồi từ khách hàng
 Bằng cấp, chứng chỉ đào tạo chỉ đem lại 10% kiến thức và kỹ năng cần có, bao
gồm:
- Các khóa học tập trung
- Các khóa học trực tuyến
Ví dụ về tấm gương tự học trong VNPT:
Anh Nguyễn Văn Long (sinh năm 1974, người Đô Lương, Nghệ An) - tổ trưởng tổ
kinh doanh thuộc Phòng bán hàng Vinh, Trung tâm Kinh doanh Viễn thông Nghệ An được
biết đến là cá nhân có nhiều thành tích tại VNPT khi bén duyên với công việc kinh doanh
của tập đoàn sau 19 năm làm kỹ thuật. Tới năm 2012, theo điều động của cấp trên, đang ở vị
trí tổ trưởng tổ sửa chữa anh chuyển sang ngã rẽ mới là làm tổ trưởng tổ kinh doanh thuộc
Phòng bán hàng Vinh, Trung tâm Kinh doanh Viễn thông Nghệ An. “Ngay khi nhận công
tác mới, tôi thực sự loay hoay và lúng túng do kiến thức về kinh doanh còn rất ít ỏi, khó có
thể hoàn thành nhiệm vụ lãnh đạo giao phó”, anh Long nhớ lại.

Tuy nhiên vượt lên tất cả anh Long đã nhanh chóng bắt tay vào tìm hiểu, nghiên cứu
các giải pháp tiếp thị, bán hàng cho công việc mới của mình dựa vào kinh nghiệm trong
những năm làm nhân viên kỹ thuật.
Với hoạt động kinh doanh khắc nghiệt, anh luôn phải tìm tòi và nghĩ ra cách làm của
riêng mình. Do thị trường có nhiều cạnh tranh, thực tế đó đòi hỏi bản thân anh và đồng
TRUNG TÂM BỒI DƯỠNG NGHIỆP VỤ III
Địa chỉ: Đường Nguyễn Sinh Sắc - Quận Liên Chiểu - TP Đà Nẵng
Điện thoại: +84-0236.3842521,
Email: Phongdtbd@gmail.com
Website: http://www.ttbdnv3.edu.vn

nghiệp liên tục phải tìm tòi cái mới, sáng tạo trong công tác phát triển thị trường, chăm sóc
khách hàng… để có được những thành quả như ngày hôm nay.
Sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hoá đất nước cùng với sự bùng nổ của công nghệ
thông tin, của những tri thức mới, sự tăng lên gấp bội của sáng tạo công nghệ và kĩ thuật, sự
mở rộng của các ngành nghề... đòi hỏi mỗi người phải có năng lực tự học, tự đào tạo để
thích ứng.
Hãy lựa chọn cho mình một hình thức tự học phù hợp để có thể có được những kết quả
học tập tốt nhất, đó có thể là học thông qua các khóa đào tạo, huấn luyện, kèm cặp hoặc chủ
động thử nghiệm kiến thức mới vào công việc.
Để việc học đạt hiệu quả cao, trước hết nên xác định phong cách học tập phù hợp
nhất đối với bản thân. Nguyên tắc cơ bản là học bằng cách trông thấy, thực hành và lắng
nghe.
Theo như nghiên cứu của các giáo sư và các chuyên gia về Lập trình ngôn ngữ tư duy,
con người có 3 cách tiếp nhận thông tin chính:

V (Visual): Hình ảnh

A (Auditory): Âm thanh

K (Kinesthetic): Vận động

Dựa vào thế mạnh từ bản thân, mỗi người sẽ tìm ra được cách học phù hợp cho
mình.
 Những người có khuynh hướng thích sự rõ ràng. Họ nhớ dễ dàng những gì đã viết
ra, dù không đọc lại nó và làm việc tốt hơn với biểu đồ, phim ảnh, các loại hình ảnh khác.
Họ dễ dàng hình dung ra khuôn mặt và địa điểm bằng cách sử dụng trí tưởng tượng và ít khi
bị nhầm lẫn. Đó là những người phù hợp với phong cách học qua hình ảnh.

Người mạnh về Hình ảnh, nên phát huy những hoạt động sau:

- Sử dụng các biểu đồ, đồ thị, tranh minh họa hoặc các dụng cụ bổ trợ hình ảnh khác.
TRUNG TÂM BỒI DƯỠNG NGHIỆP VỤ III
Địa chỉ: Đường Nguyễn Sinh Sắc - Quận Liên Chiểu - TP Đà Nẵng
Điện thoại: +84-0236.3842521,
Email: Phongdtbd@gmail.com
Website: http://www.ttbdnv3.edu.vn

- Cố gắng hình dung, tưởng tượng ra chủ đề hoặc các vấn đề liên quan đến chủ đề
đang thảo luận.
- Thể hiện thông tin bằng hình ảnh để giúp ghi nhớ tốt hơn như: sử dụng sơ đồ tư duy,
tranh ảnh, biểu đồ, sách minh họa, phim ảnh, video, v…
 Những người thích truyền tải kiến thức thông qua nói và nghe. Họ thường làm một
công việc mới tốt nhất sau khi nghe hướng dẫn từ người khác. Đây là những người có thế
mạnh về âm thanh.

Người học theo phong cách Âm thanh cần áp dụng những điều sau để có kết quả tốt

- Sử dụng các hoạt động liên quan tới thính giác như tập kích não, thảo luận nhóm.
- Diễn đạt thành các câu hỏi và trao đổi với những đồng nghiệp khác.
- Tập nghe, luyện nghe thật nhiều ở mọi lúc mọi nơi.
 Những người có khuynh hướng thích các hoạt động: cầm, nắm, di chuyển và những
hoạt động vận động khác và có thể làm một công việc mới tốt nhất khi tự tay thực hiện và
học trong quá trình làm. Đây là những người thích thử nghiệm nhũng cái mới và không bao
giờ xem hướng dẫn trước.

Người học theo hướng này nên áp dụng những hoạt động sau:

- Chuyển thông tin từ dạng văn bản sang phương tiện khác như bàn phím, vẽ…
- Thực hành những gì đã học
- Nên tạo nhiều cơ hội để rèn luyện các kỹ năng về những gì đã thu thập được.

Khi bạn biết điểm mạnh của mình, bạn sẽ tìm ra được cách học phù hợp nhất cho bạn.
Điều này giúp cho bạn nâng hiệu quả học tập của mình lên cao nhất. Không có cách học
đúng hay sai chỉ có cách học phù hợp với phong cách học của bạn nhất.

Tuy nhiên cho dù thế mạnh của bạn là gì thì khi bắt đầu học cũng nên tạo cho mình
một tâm trạng thoái mái. Trong quá trình học nếu không hiểu một vấn đề gì đó, hãy đánh
TRUNG TÂM BỒI DƯỠNG NGHIỆP VỤ III
Địa chỉ: Đường Nguyễn Sinh Sắc - Quận Liên Chiểu - TP Đà Nẵng
Điện thoại: +84-0236.3842521,
Email: Phongdtbd@gmail.com
Website: http://www.ttbdnv3.edu.vn

dấu lại. Liên tưởng đến những thứ bạn đã biết mà có liên quan để giải quyết vấn đề đồng
thời định hình kiến thức theo cách của chính bạn để việc ghi nhớ được dễ dàng.

4.2. Học nhanh, hiểu nhanh:

Học nhanh, hiểu nhanh nghĩa là mỗi chúng ta luôn sẵn sàng tiếp thu và hiểu những
thông tin mới từ những trải nghiệm học tập chính thức và phi chính thức
Học là quá trình lâu dài và không ngừng nghỉ. Bạn đã ý thức việc học của mình như
thế nào? Bạn có biết kỹ năng học tập có hiệu quả chủ yếu phải dựa vào ý chí và quyết tâm
của chính mình nếu muốn học tập tốt và tiến bộ? Chính bản thân mình phải chịu trách
nhiệm và phải có phương pháp giúp cho việc học tập có hiệu quả hơn.

Kiến thức mà mỗi người có được phải thông qua kỹ năng học và tự học. Việc học
tích cực được ví như những trang thiết bị của người đánh cá. Trang thiết bị càng hiệu quả,
kỹ năng sử dụng trang thiết bị càng thuần thục thì người đánh cá sẽ càng thoả sức vẫy vùng
trong biển tri thức của nhân loại.

Tuy nhiên có rất nhiều người trong chúng ta không thể nhớ nổi nội dung của một cuốn
sách, một bài báo, một tài liệu cần thiết cho công việc của mình. Chính do quá trình quên
nhanh chóng các nội dung quan trọng này, chúng ta thường không thể kết nối kiến thức,
cũng như không thể hoàn thành tốt công việc của chính bản thân mình.

Phương pháp SQ3R (Francis Robinson, 1970) là một kỹ thuật hữu hiệu nhằm giúp
chúng ta nắm hết toàn bộ nội dung thông tin của một tài liệu, một quyển sách, … thông qua
việc rèn luyện cho mình kỹ năng học và đọc một cách tích cực.
Các chữ cái SQ3R là từ viết tắt của các kỹ thuật mà chúng ta sẽ sử dụng liên tiếp để đạt đến
mục đích cuối cùng là nắm toàn bộ nội dung của tài liệu.
 Survey - Khảo sát:
Thu thập các thông tin cần thiết để tập trung và hình thành các mục đích khi đọc.
Trước khi đọc bất kỳ tài liệu nào, hãy dành vài phút ban đầu để xem xét tổng quát tài
TRUNG TÂM BỒI DƯỠNG NGHIỆP VỤ III
Địa chỉ: Đường Nguyễn Sinh Sắc - Quận Liên Chiểu - TP Đà Nẵng
Điện thoại: +84-0236.3842521,
Email: Phongdtbd@gmail.com
Website: http://www.ttbdnv3.edu.vn

liệu bằng cách xem qua mục lục, các tiêu đề của chương, các tựa đề, phần tóm tắt, phần mở
đầu, phần kết luận … Chú ý những bảng biểu, đồ thị, hình vẽ trongsách.
Hãy cố gắng đưa ra ý kiến liệu rằng tài liệu hay cuốn sách này có giúp ích gì cho bạn
không? Nếu cảm thấy rằng nó không có ích lợi gì cho bạn, hãy lựa chọn một cuốn sách
khác.
Việc xem xét tổng quát tài liệu sẽ giúp chúng ta:
- Có một khái niệm ban đầu và sự quen thuộc với nội dung sắp sửa đọc.
- Cho phép ta ước lượng thời gian cần thiết để đọc tài liệu.
- Khi đọc toàn bộ nội dung tài liệu, chúng ta sẽ thông hiểu tài liệu và khắc phục tính ỳ của
trí óc.
 Question - Đặt câu hỏi:
Làm cho não của bạn bắt đầu hoạt động và tập trung bằng cách dựng lên một loạt
câu hỏi làm “khung sườn” cho nội dung. Chúng ta có thể sử dụng kỹ thuật 5W1H để tạo ra
các câu hỏi hoặc biến tiêu đề thành câu hỏi như: “ Tôi đã biết gì về vấn đề này rồi?”, “ Đoạn
văn này muốn nói điều gì?”, “Chi tiết nào là quan trọng?”…
Đặt ra các câu hỏi trước khi bắt đầu đọc thật sự, sẽ giúp chúng ta có chủ đích khi tiến hành
đọc tài liệu.
 Read – Đọc:
Đây là quá trình tìm câu trả lời cho các câu hỏi đã nêu ra.
Trong quá trình đọc, hãy cố gắng tập trung tìm kiếm các chi tiết nhằm giúp ta trả lời những
câu hỏi đã đặt ra bằng cách: đọc chậm lại khi gặp đoạn khó, đọc lại chú thích dưới tiêu đề,
biểu đồ, minh họa, chú ý tất cả những từ in nghiêng, in đậm, đọc từng phần và ghi nhớ trước
khi chuyển qua phần khác, ghi nhớ các câu khóa trong đoạn văn. Khi đọc, chúng ta có thể
sử dụng kỹ thuật bản đồ tư duy để ghi chú các chi tiết
 Recite – Ghi nhớ:

Ở bước này chúng ta giúp não bộ tập trung ghi nhớ về nội dung vừa xem bằng cách
thuật lại, diễn giải nội dung đã đọc bằng chính ngôn ngữ của bản thân.
TRUNG TÂM BỒI DƯỠNG NGHIỆP VỤ III
Địa chỉ: Đường Nguyễn Sinh Sắc - Quận Liên Chiểu - TP Đà Nẵng
Điện thoại: +84-0236.3842521,
Email: Phongdtbd@gmail.com
Website: http://www.ttbdnv3.edu.vn

Nếu cần thiết, hãy viết ra các diễn giải hay các câu trả lời bằng chính suy nghĩ, diễn đạt của
mình. Tăng cường 4 khả năng học là nhìn, nói, nghe, viết.

 Review - Xem lại:

Vào ngày hôm sau, tuần sau, hãy thử quay lại quyển sách đã đọc và xem thử bạn nhớ
được và có thể thuật lại bằng chính từ ngữ của bạn bao nhiêu về nội dung.
Ở bước này, chúng ta chỉ nhìn lướt lại quyển sách đã đọc, các câu trả lời đã hoàn thành, các
câu hỏi đã đặt ra và thử xem bạn có thể trả lời chúng một cách trôi chảy hay không. Nếu
không, hãy làm lại các bước trên.
Bước cuối cùng này giúp cho nội dung được làm mới và ghi nhớ lâu hơn trong trí óc của
chúng ta.

Tuy nhiên việc ứng dụng những kiến thức đó như thế nào để đáp ứng được yêu cầu
công việc là sự thể hiện năng lực của bản thân mỗi người.

Mỗi chúng ta đều có các năng lực như: năng lực chuyên môn, năng lực phương pháp,
năng lực xã hội, năng lực cá thể. Theo UNESCO các năng lực này tương ứng với các trụ cột
giáo dục là học để biết, học để làm, học để chung sống, học để tự khẳng định.
TRUNG TÂM BỒI DƯỠNG NGHIỆP VỤ III
Địa chỉ: Đường Nguyễn Sinh Sắc - Quận Liên Chiểu - TP Đà Nẵng
Điện thoại: +84-0236.3842521,
Email: Phongdtbd@gmail.com
Website: http://www.ttbdnv3.edu.vn

Việc học tập đối với mỗi nhân viên VNPT không chỉ nhằm mục tiêu phát triển năng
lực chuyên môn bao gồm tri thức, kỹ năng chuyên môn mà còn phát triển năng lực phương
pháp, năng lực xã hội và năng lực cá thể. Những năng lực này không tách rời mà có mối
quan hệ chặt chẽ với nhau và được cụ thể hoá trong từng lĩnh vực chuyên môn, nghề nghiệp
khác nhau.

Các nhóm năng lực cần có của nhân viên VNPT:

- Năng lực kiến thức: am hiểu luật pháp, kiến thức về sản phẩm/ dịch vụ, kinh doanh,
nghiệp vụ…

- Năng lực kỹ thuật (kỹ năng): soạn thảo văn bản, giao tiếp, đàm phán, hoạch định,
giám sát, ra quyết định…

- Nhóm năng lực về khả năng: sức khỏe, tuổi, giới tính, ngoại hình, tư cách pháp lý

- Nhóm năng lực về thái độ: trung thành, trung thực, cam kết, năng động, độc lập …

Cụ thể:
TRUNG TÂM BỒI DƯỠNG NGHIỆP VỤ III
Địa chỉ: Đường Nguyễn Sinh Sắc - Quận Liên Chiểu - TP Đà Nẵng
Điện thoại: +84-0236.3842521,
Email: Phongdtbd@gmail.com
Website: http://www.ttbdnv3.edu.vn

 Với nhân viên kỹ thuật viễn thông VNPT cần đáp ứng được các năng lực:

- Lắp đặt và xử lý sự cố dịch vụ MegaVNN, thuê bao cố định

- Lắp đặt và xử lý sự cố dịch vụ FiberVNN

- Lắp đặt và xử lý sự cố dịch vụ MyTV

- Hàn nối và đo thử cáp quang

-….

 Với nhân viên kinh doanh địa bàn cần các năng lực:

- Giao tiếp

- Làm việc nhóm

- Hiểu biết quy trình, quy định

- Hiểu biết sản phẩm dịch vụ

- Tiếp thị bán hàng

4.3. Thực hành:


Thực hành là việc ứng dụng kiến thức, hiểu biết hoặc kỹ năng mới vào công việc,
học từ sai lầm.
Không phân biệt kiến thức học từ người khác hay kiến thức tự học, giá trị của kiến
thức phải được thể hiện qua hành động hoặc sản phẩm. Vì thế để tự đánh giá được thành
tựu học tập chúng ta nên tìm cách đưa các kiến thức đã học vào cuộc sống.
Hoạt động thực tiễn khá tuyệt vời vì chúng sẽ ăn sâu vào trí nhớ của bạn. Do đó nên
thực hành như bạn chưa bao giờ chiến thắng. Thực hiện như bạn chưa bao giờ thất bại.
Khi bạn thực hành bạn nên tập trung vào vấn đề đó và viết ra ghi chú một cách kỹ
lưỡng, ngay cả khi không cần thiết.
Vấn đề của nhiều người là thường chán nản và buông xuôi mỗi khi thất bại. Tuy
nhiên, thất bại lại là một phần quan trọng trong sự phát triển của mỗi người và đòi hỏi bạn
TRUNG TÂM BỒI DƯỠNG NGHIỆP VỤ III
Địa chỉ: Đường Nguyễn Sinh Sắc - Quận Liên Chiểu - TP Đà Nẵng
Điện thoại: +84-0236.3842521,
Email: Phongdtbd@gmail.com
Website: http://www.ttbdnv3.edu.vn

phải đủ trải nghiệm để nhận ra giá trị của nó


“Ăn mừng thành công cũng tốt, nhưng quan trọng hơn là phải biết chú ý đến những
bài học của thất bại” (Bill Gates)
Đôi khi phạm lỗi không có nghĩa là thất bại; thất bại là kết quả của nỗ lực có ý thức
nhưng không thành công; trong khi sai lầm có thể là do vô ý.
Phạm lỗi là điều không thể tránh và là một phần thuộc về con người nói chung. Nó
cũng là nguồn tài nguyên quý giá làm cho cuộc sông thêm phong phú. Đôi khi nỗi lo sợ
bản thân làm không tốt có thể ngăn cản bạn thử làm một điều mới hay hoàn thành công
việc theo một cách khác. Đừng để việc này xảy ra.
Ví dụ: nhân viên kinh doanh khi gặp phải một khách hàng mới khó tính hay nhân
viên kỹ thuật gặp phải lỗi kỹ thuật chưa bao giờ giải quyết. Hãy bắt đầu bằng việc nói với
chính mình rằng: ”Đây chỉ là việc nhỏ, có thể sẽ phạm vài lỗi nào đó nhưng sẽ ổn thôi, nó
cũng là một phần công việc mà”.

Sau đó sửa chữa sai lầm. Sai lầm có thể mang lại cho bạn bài học kinh nghiệm nhưng
chỉ khi bạn chắc chắn nó đã được sửa chữa.

Ví dụ : với NVKD, NVKT ở ví dụ trên nếu dùng sai cách để giải quyết vấn đề hãy cố
thử lại theo cách khác hoặc tham khảo thêm ở đồng nghiệp, chuyên gia...và đó sẽ là 1 bài
học để bạn sẽ không phạm phải sai lầm đó lần nữa.

Và trên hết bạn phải luôn tin vào khả năng của mình cũng như thực hành công việc
một cách cẩn trọng hơn.
Ông cha ta có câu: “Mỗi lần vấp ngã là một lần bớt dại”. Bởi sau mỗi lần vấp ngã đó
chúng ta lại có được những kinh nghiệm quý giá. Nhưng nếu chúng ta biết cách học hỏi và
lắng nghe những kinh nghiệm của người khác thì có thể ta sẽ ít vấp ngã hơn và con đường
dẫn đến thành công của mỗi người sẽ được rút ngắn.

5. Lưu ý để học tập ứng dụng hiệu quả:


TRUNG TÂM BỒI DƯỠNG NGHIỆP VỤ III
Địa chỉ: Đường Nguyễn Sinh Sắc - Quận Liên Chiểu - TP Đà Nẵng
Điện thoại: +84-0236.3842521,
Email: Phongdtbd@gmail.com
Website: http://www.ttbdnv3.edu.vn

Cho dù học bằng phương pháp nào đi nữa thì khi học mỗi chúng ta cần học tích cực,
hạn chế tính chần chừ và nên luôn bày tỏ ý kiến cá nhân.

5.1. Học tích cực:

Hãy bắt đầu bằng tư tưởng tiếp thu cái mới. Nếu cho rằng kinh nghiệm của bản thân
là rất hay mà không chịu rèn luyện, đổi mới thì đó là một sai lầm.

Xác định thực chất vấn đề, sau đó suy nghĩ rộng ra, có tính đến cả khả năng, khía cạnh
khác và cuối cùng là rút ra kết luận dựa trên cơ sở rõ ràng trên tinh thần cầu thị.

5.2. Hạn chế tính chần chừ

Ngoài ra để việc học tập ứng dụng đạt hiệu quả chúng ta nên hạn chế tính chần chừ.
Nó luôn là rào cản lớn, làm cho công việc cũng như việc học tập bị gián đoạn.

Trì hoãn lâu dần sẽ thành thói quen xấu. Bỏ thói chần chừ sẽ giúp chúng ta có nhiều
khả năng tiếp cận với những cơ hội lớn của mình.

Nếu chần chừ là tính cách của bạn thì hãy thay đổi.

5.3. Bày tỏ ý kiến cá nhân:

Hãy luôn thẳng thắn trong công việc, đừng ngại bày tỏ quan điểm cá nhân ngay cả khi
quan điểm trái ngược với những ý kiến khác. Và hãy luôn đặt câu hỏi vì nó chứng tỏ bạn
luôn mong muốn hiểu ý kiến người khác cũng như muốn người khác hiểu mình

Luôn sẵn sàng tiếp thu ý kiến, nhận xét của người khác

Tập trung suy nghĩ vào việc phân tích vấn đề, đưa ra nhận xét và ý kiến cá nhân.

Tổng kết:

Trong thời đại bùng nổ của công nghệ thông tin, của những tri thức mới đòi hỏi mỗi
chúng ta phải có năng lực tự học, tự đào tạo để thích ứng. Do đó, hãy làm cho việc học trở
thành một phần trong cuộc sống của mình.
TRUNG TÂM BỒI DƯỠNG NGHIỆP VỤ III
Địa chỉ: Đường Nguyễn Sinh Sắc - Quận Liên Chiểu - TP Đà Nẵng
Điện thoại: +84-0236.3842521,
Email: Phongdtbd@gmail.com
Website: http://www.ttbdnv3.edu.vn

Một điều nữa mà chúng ta phải công nhận rằng, khách hàng không dùng được kiến
thức trong đầu chúng ta, chỉ khi nào chúng ta đem áp dụng những kiến thức đó vào trong
thực tế công việc thì họ mới thấy được giá trị thực sự của các sản phẩm, dịch vụ mà VNPT
mang tới.

Muốn vậy phải thay đổi tư duy từ học để biết, chuyển sang cách tư duy học để
làm. Khi tư duy học để làm chúng ta sẽ quan tâm nhiều hơn đến kinh nghiệm thực tế, trau
dồi kỹ năng thay vì lý thuyết đơn thuần.
TRUNG TÂM BỒI DƯỠNG NGHIỆP VỤ III
Địa chỉ: Đường Nguyễn Sinh Sắc - Quận Liên Chiểu - TP Đà Nẵng
Điện thoại: +84-0236.3842521,
Email: Phongdtbd@gmail.com
Website: http://www.ttbdnv3.edu.vn

NĂNG LỰC SÁNG TẠO TRONG CÔNG VIỆC

1. Khái niệm về năng lực sáng tạo:

Sáng tạo là quá trình hoạt động của con người tạo ra cái mới có giá trị giải quyết vấn
đề đặt ra một cách hiệu quả, đáp ứng nhu cầu xác định của con người hay nói cách khác:
“Sáng tạo là việc tạo ra những giải pháp sáng tạo trong những tình huống công việc; thử
nghiệm những phương pháp mới, khác biệt để xử lý các vấn đề của công việc và cơ hội

Có thể nói một cách ngắn gọn sáng tạo là việc kết hợp các kiến thức sẵn có và nhân tố
cũ để tạo ra cách làm mới, sản phẩm mới, dịch vụ mới hay hơn, hiệu quả hơn.

Trong Khung năng lực chung cho Cán bộ công nhân viên Tập đoàn ban hành theo
quyết định số 1311/QĐ-VNPT-KHCN&ĐT, ngày 21/10/2013 Năng lực sáng tạo được
định nghĩa là khả năng hiện có của cá nhân trong việc tạo ra cái mới có giá trị dựa trên tổ
hợp các thuộc tính độc đáo của cá nhân đó phù hợp với yêu cầu của hoạt động sáng tạo sản
phẩm trong một lĩnh vực hoạt động nhất định.

2. Quy trình sáng tạo:

"Bản chất của sáng tạo là sắp xếp những cái đã biết theo cách chưa hề có trước đó."
Sáng tạo là một hoạt động khó có thể dự đoán trước nhưng có đi theo một quy trình. Và
thông thường quy trình sáng tạo đi theo các bước cơ bản

 Bước 1: Tìm kiếm ý tưởng trong thực tế

Đây là giai đoạn đầu tiên của quá trình tư duy sáng tạo, và việc nghiên cứu vấn đề cần
sáng tạo là vô cùng quan trọng.

Trong giai đoạn này, hãy xây dựng một hồ sơ các ý tưởng mà bạn có thể nghĩ ra, đặc
biệt nên coi trọng những ý tưởng mới và linh hoạt trong quá trình sáng tạo ý tưởng hơn là
việc cân nhắc tính khả thi, lợi nhuận tiềm năng. Một số điều cần làm trong bước này:

 Xác định được vấn đề và mục tiêu sáng tạo


TRUNG TÂM BỒI DƯỠNG NGHIỆP VỤ III
Địa chỉ: Đường Nguyễn Sinh Sắc - Quận Liên Chiểu - TP Đà Nẵng
Điện thoại: +84-0236.3842521,
Email: Phongdtbd@gmail.com
Website: http://www.ttbdnv3.edu.vn

 Lắng nghe ý kiến từ những người liên quan.


 Khuyến khích và cùng đồng nghiệp đưa ra ý tưởng đóng góp
 Quan sát và đánh giá sự thành công cũng như thất bại từ những người xung
quanh.

 Sử dụng kĩ thuật sáng tạo để đưa ra ý tưởng

 Bước 2: Giới thiệu ý tưởng cho đơn vị/ phòng

Ở bước 2 này, điều vô cùng quan trọng đó là tìm hiểu xem khách hàng của bạn, đơn
vị của bạn có đón nhận ý tưởng này hay không. Việc thử ý tưởng bằng cách hỏi trực tiếp
khách hàng, hỏi đồng nghiệp hay cấp trên trong giai đoạn này là điều cần làm. Bạn cũng có
thể biết thêm những thông tin hữu ích để phát triển ý tưởng tốt hơn.

 Bước 3: Thuyết minh thu hút được sự ủng hộ

Ở giai đoạn này bạn cần phải chuẩn bị nội dung báo cáo ý tưởng của mình một cách
kỹ lưỡng, có số liệu thực tế rõ ràng, từ đó làm nổi bậc lợi ích của ý tưởng đem lại cho doanh
nghiệp; để thuyết phục và lấy được sự ủng hộ từ cấp trên, từ đồng nghiệp hay từ khách
hàng. Ý tưởng dù tuyệt vời đến đâu, nhưng nếu không phù hợp với tình hình kinh doanh của
đơn vị và rộng hơn môi trường cạnh tranh với các đối thủ, thì sẽ là không khả thi.

 Bước 4: Triển khai được ý tưởng

Bước cuối cùng của quá trình sáng tạo là chúng ta phải triển khai và phổ biến rộng
được ý tưởng đó cho đơn vị biết để cùng áp dụng.

Để ý tưởng được triển khai thành công và phổ rộng, bạn cần lên một kế hoạch cụ
thể theo từng giai đoạn thực hiện. Kế hoạch càng chi tiết cụ thể thì ý tưởng triển khai càng
thành công.

Tuy nhiên, không có ý tưởng nào là ý tưởng đầu, cũng không có ý tưởng nào là ý
tưởng cuối, bạn hãy không ngừng sáng tạo để ngày càng cải thiện công việc và cuộc sống
của bạn!
TRUNG TÂM BỒI DƯỠNG NGHIỆP VỤ III
Địa chỉ: Đường Nguyễn Sinh Sắc - Quận Liên Chiểu - TP Đà Nẵng
Điện thoại: +84-0236.3842521,
Email: Phongdtbd@gmail.com
Website: http://www.ttbdnv3.edu.vn

3. Các biểu hiện của năng lực sáng tạo trong công việc:

Có thể khái quát rằng Năng lực sáng tạo là cái tiềm ẩn bên trong cá nhân,
sáng tạo là sự hiện thực hóa năng lực sáng tạo của cá nhân bằng những sản phẩm
sáng tạo. Nhưng vấn đề là bạn có nhận diện ra được năng lực sáng tạo bên trong đó hay
không! Dưới đây, là một số biểu hiện tích cực thể hiện năng lực sáng tạo mà bạn có thể
tham khảo:

- “Nhận ra nhu cầu cần có cách tiếp cận mới”: tương ứng với khi bạn biết: – Xem
xét lại cách tiếp cận truyền thống và tìm các giải pháp có thể có; – Sẵn sàng đón nhận ý
tưởng mới;

- “Thay đổi các cách tiếp cận hiện có”, xuất hiện khi bạn biết: – Phân tích những
điểm mạnh và điểm yếu của các cách tiếp cận hiện có; – Thay đổi và làm cho các cách tiếp
cận hiện có thích hợp hơn với nhu cầu;

- “Đưa ra cách tiếp cận mới” tương ứng với khả năng biết: – Tìm kiếm các ý tưởng
hoặc giải pháp đã có tác dụng trong các môi trường khác để áp dụng chúng tại doanh nghiệp
của mình; – Vận dụng các giải pháp đang có theo cách mới lạ hơn nhằm giải quyết vấn đề
với hiệu quả cao hơn;

- “Tạo ra khái niệm mới” là khi có được khả năng: – Tổng hợp các khái niệm cần
thiết để định hình một giải pháp mới; – Tạo ra các mô hình và phương pháp mới cho đơn vị;

- “Nuôi dưỡng sự sáng tạo”. Năng lực này chỉ có ở một số ít nhà quản lý, nghiên
cứu, bao gồm:

+ Khuyến khích mọi người thử nghiệm ý tưởng mới khác hẳn cách làm truyền
thống;

+ Hỗ trợ cho việc thử nghiệm ý tưởng mới nhằm biến ý tưởng thành hiện thực.

4. Lợi ích khi có sáng tạo trong công việc:

4.1. Lợi ích với Cá nhân:


TRUNG TÂM BỒI DƯỠNG NGHIỆP VỤ III
Địa chỉ: Đường Nguyễn Sinh Sắc - Quận Liên Chiểu - TP Đà Nẵng
Điện thoại: +84-0236.3842521,
Email: Phongdtbd@gmail.com
Website: http://www.ttbdnv3.edu.vn

 Thấy điều người khác không thấy và hành động theo đó


 Năng lượng sẽ gia tăng khi bạn theo đuổi một công việc với niềm đam mê. Bạn
có thể làm việc suốt nhiều giờ mà không nhận biết thì giờ qua đi
 Tin tưởng rằng dù bạn làm gì hay là người khác nghĩ gì, thì bạn cũng thực sự có
khả năng làm điều đó.
 Liên kết với những người có tài năng hoặc sở thích tương tự.
....

4.2. Lợi ích với Doanh nghiệp:

 Giúp cho Doanh nghiệp ngày một phát triển.


 Tạo ra nhiều sản phẩm dịch vụ đáp ứng và định hướng Khách hàng.
 Giải quyết các vấn đề nhanh chóng, tăng niềm tin của Khách hàng dối với Doanh
nghiệp.
 Tăng kết nối và tương tác tại nơi làm việc.
......

4.3. Lợi ích sáng tạo trong VNPT:


Trong những năm gần đây, nhiều chương trình nhằm phát huy tính sáng tạo đã được
phát động thu hút đông đảo Cán bộ, Công nhân viên tham gia, như chương trình “Chất
lượng mạng lưới số 1, dịch vụ di động hàng đầu” của Tổng công ty Hạ Tầng mạng VNPT –
Net hay phong trào Hiến kế kinh doanh của Tổng công ty Dịch vụ Viễn thông VNPT –
VinaPhone cũng như các phong trào lao động sáng tạo của các VNPT tỉnh, thành phố.

Với những chương trình sáng tạo thiết thực, hằng năm đã thu nhận được rất nhiều ý
tưởng của các đơn vị và cá nhân. Ví dụ hoạt động sáng kiến trong năm 2016, đã thu nhận
hơn 7400 giải pháp của Cán bộ công nhân viên trong toàn tập đoàn. Trong đó, có tổ chức
chấm điểm và xét công nhận cho 4.950 sáng kiến cấp đơn vị và được phân bổ trong các lĩnh
vực với các tỷ lệ như: Sáng kiến thuộc lĩnh vực kinh doanh, kế toán, quản lý chiếm 35%,
sáng kiến thuộc lĩnh vực ứng dụng công nghệ thông tin chiếm 30%; Sáng kiến thuộc lĩnh
vực kỹ thuật chiếm 28% và sáng kiến thuộc các lĩnh vực khác chiếm 7%. Trong đó, số
TRUNG TÂM BỒI DƯỠNG NGHIỆP VỤ III
Địa chỉ: Đường Nguyễn Sinh Sắc - Quận Liên Chiểu - TP Đà Nẵng
Điện thoại: +84-0236.3842521,
Email: Phongdtbd@gmail.com
Website: http://www.ttbdnv3.edu.vn

lượng sáng kiến cấp đơn vị năm 2016 tăng 6% so với năm 2015, tổng giá trị làm lợi ước
tính 1000 tỷ đồng, đã đem lại rất nhiều lợi ích cho VNPT.

5. Những rào cản của sự sáng tạo:

5.1. Rào cản từ bản thân:

Người ta thường nói “Kẻ thù lớn nhất đời người là chính mình”, không ai khác mà
chính mình lại là rào cản lớn nhất của sáng tạo, điều đó thể hiện ở thái độ tiêu cực khi đối
diện với vấn đề, chẳng hạn như:

- Thiếu tầm nhìn.


- Lý trí thường tư duy theo cách quen thuộc với các giải pháp có sẵn trong quá khứ,
khư khư với tư duy theo lối mòn, không thoát khỏi lề thói cũ, trong khi mỗi vấn đề phát
sinh đều có những khác biệt nhất định đòi hỏi thay đổi cách nghĩ cách làm.
- Hay Cho rằng vấn đề chỉ có một cách giải quyết duy nhất và người ta đã giải quyết
tốt rồi, mình cứ làm theo, chẳng cần phải tìm tòi gì thêm. Đó là kiểu tư duy điển hình của
những kẻ theo đuôi.
- Thói quen tấn công ngay vào vấn đề và lấy giải pháp đầu tiên vừa nảy ra trong đầu
mà chưa cân nhắc thấu đáo mọi khía cạnh của vấn đề.
- Bạn cho rằng mình có thừa kiến thức về kinh nghiệm sống, công việc, xã hội… và tự
mãn với những điều đó, tự cho mình cái quyền không cần phải học hỏi thêm ở bất kỳ đâu,
bất kỳ người nào, chủ quan với kiến thức của mình. Đó là suy nghĩ sai lầm, kiến thức mênh
mông không bao giờ bạn có thể học hết được, nếu bạn là người thật sự muốn học hỏi, có tư
duy sáng tạo bạn sẽ luôn nhìn thấy được cái hay, cái mới, cái mình còn thiếu ở khắp mọi
nơi.
- Ngay cả khi đối diện vấn đề khó khăn, phức tạp thì lập tức cho rằng mình không có
khả năng giải quyết hay vấn đề đó không ai có thể giải quyết được.
- Quá lo nghĩ về những khó khăn thiếu thốn, nên buông xuôi mà không thấy
rằng “trong cái khó ló cái khôn”.
TRUNG TÂM BỒI DƯỠNG NGHIỆP VỤ III
Địa chỉ: Đường Nguyễn Sinh Sắc - Quận Liên Chiểu - TP Đà Nẵng
Điện thoại: +84-0236.3842521,
Email: Phongdtbd@gmail.com
Website: http://www.ttbdnv3.edu.vn

- Sợ thất bại cũng là nguyên nhân chính gây cản trở tư duy sáng tạo của bạn. Những
cách nghĩ mới, cách làm mới thường phải đối mặt với nhiều rủi ro và sự thất bại cao. Vì
thế, nhiều người chọn cách an toàn là cứ theo kinh nghiệm sẵn có mà làm.

Chính những suy nghĩ như vậy sẽ biến bạn trở thành kẻ lười biếng, nhát gan, không
dám khám phá, thử những cái mới, dần dần mất đi khả năng tư suy sáng tạo của chính
mình.

5.2. Rào cản từ bên ngoài:

Những rào cản bên ngoài này có thể bắt đầu từ những nguyên nhân:
- Kết luận rút ra được từ tư duy phê phán mâu thuẫn với ý kiến lãnh đạo – dễ bị cho là
sai, không trung thành;
- Ý kiến khác biệt với suy nghĩ của đa số - dễ bị quy chụp là lập dị.
- Khi mạnh dạn nói “điều đó tôi không biết, không thể” – dễ bị cho là kém hiểu biết,
năng lực kém.
- Thay đổi ý kiến khi phát hiện mình sai – dễ bị cho là không kiên định.

- Khó chấp nhận những ý tưởng khác thường. Sáng tạo nghĩa là bạn phải có những suy
nghĩ khác về những việc quen thuộc, hoặc hướng giải quyết công việc không giống ai. Tuy
nhiên, không phải ai cũng dám thử sức với những ý tưởng khác thường đó. Việc không
muốn chấp nhận những ý tưởng khác thường đồng nghĩa với việc bạn đang tự ngăn cản khả
năng tư duy sáng tạo của bản thân.

6. Những hành động chính của năng lực sáng tạo:

6.1. Thách thức khuôn mẫu:

Thách thức khuôn mẫu – nghĩa là xác định những giả định ngầm, theo đó vấn đề và
tình huống được định nghĩa hoặc trình bày; thấy những cách khác để xem xét hoặc định
nghĩa vấn đề, không bị cản trở bởi những suy nghĩ hay cách tiếp cận của người khác
TRUNG TÂM BỒI DƯỠNG NGHIỆP VỤ III
Địa chỉ: Đường Nguyễn Sinh Sắc - Quận Liên Chiểu - TP Đà Nẵng
Điện thoại: +84-0236.3842521,
Email: Phongdtbd@gmail.com
Website: http://www.ttbdnv3.edu.vn

Bạn hãy luôn nhận định vấn đề, tìm hiểu và thu thập dữ liệu, đưa ra các thách thức
cho mình về vấn đề chúng ta đang quan tâm,

Muốn làm được điều này bạn hãy thật sự quên đi các lời giáo huấn, các phương
pháp, kinh nghiệm, bất kỳ cái gì cho dù là của một ai. Bạn sẽ tìm ra giải pháp mới khi, xóa
đi ranh giới xấu- đẹp, đúng- sai, bạn sẽ không bị bỏ lỡ một dữ liệu nào cả vì thành kiến, có
thể đó sẽ là một dữ liệu tuyệt vời cho sáng tạo sau này.

6.2. Phát huy những nguồn tài nguyên đa dạng:

Phát huy những nguồn tài nguyên đa dạng nghiã là sử dụng nhiều nguồn tài nguyên
đa dạng từ con người và thế giới chung quanh; từ lĩnh vực công việc hay vấn đề bạn quan
tâm và từ kiến thức bạn học được, để tìm ý tưởng và niềm cảm hứng.
Như: Bạn chọn một sản phẩm cơ bản và làm cho nó trở nên đặc biệt bằng cách cộng
thêm các giá trị gia tăng hoặc nỗ lực tiếp thị để biến nó trở thành một sản phẩm mới.
- Hoặc nghĩ ra thêm các dịch vụ giá trị gia tăng trên thiết bị di động hay trên đường
truyền sẳn có của VNPT để phục vụ nhu cầu sử dụng của con người.

- Trong công việc Hãy luôn nghĩ rằng làm thế nào để giải quyết công việc một cách
nhanh nhất, đạt kết quả cao nhất. Đó cũng chính là lúc bạn đang tư duy sáng tạo.

6.3. Suy nghĩ rộng:

Suy nghĩ rộng nghĩa là kết hợp các ý tưởng một cách độc đáo hoặc tạo ra kết nối
giữa những ý tưởng riêng rẽ, khám phá những hướng tư duy khác nhau, quan sát tình
huống từ nhiều góc cạnh, từ đó tìm ra nhiều giải pháp/cách tiếp cận.

Trong công việc, thay vì chỉ tập trung phát triển sản phẩm, bạn cũng nên dành thời
gian để tưởng tượng ra những vấn đề liên quan khác nữa như phân phối, trưng bày, hậu
mãi, dịch vụ khách hàng, tiếp thị, chính sách, pháp luật… đều cần được nghiên cứu kỹ
lưỡng để nhận thấy cơ hội sáng tạo.
TRUNG TÂM BỒI DƯỠNG NGHIỆP VỤ III
Địa chỉ: Đường Nguyễn Sinh Sắc - Quận Liên Chiểu - TP Đà Nẵng
Điện thoại: +84-0236.3842521,
Email: Phongdtbd@gmail.com
Website: http://www.ttbdnv3.edu.vn

Ví dụ : Vào năm 2015, Dương Viết Hoàng – VNPT Phú yên đưa ra giải pháp lắp đặt
thuê bao quang không âm tường, tận dụng chức năng WDS của các thiết bị wifi trên mạng
lưới (cả thiết bị mới và thiết bị thu hồi tái sử dụng) để mở rộng vùng phủ sóng wifi, sau đó
dùng lắp đặt cho các thuê bao không thể kéo dây trong nhà hoặc không thể đi âm tường
nhưng vẫn đảm bảo tính thẩm mỹ cao trong khâu lắp và làm hài lòng rất nhiều khách hàng
khó tính.

6.4. Đánh giá nhiều giải pháp:

Đánh giá nhiều giải pháp nghĩa là xem xét nhiều giải pháp tiềm năng và đánh giá
từng giải pháp trước khi chấp nhận giải pháp nào đó.

Việc đánh giá các giải pháp rất quan trọng, và để chọn được giải pháp tốt nhất thường
thì giải pháp đó phải trả lời được câu hỏi: “Làm cách nào để…” và điều chỉnh cho phù hợp
với mục tiêu của giải pháp.

Ví dụ:

- Làm cách nào để hoàn thành kế hoạch nhanh chóng?.

- Làm thế nào để khách hàng tin tưởng tôi?

Chúng ta thường chọn giải pháp có cách trả lời phải khả thi nhất.

Tuy nhiên chúng ta cũng có cách khác để chọn ra giải pháp thích hợp như tổng hợp
các giải pháp.

Steve Jobs là ông trùm kinh doanh và sáng chế người Mỹ đồng thời cũng là cựu tổng
giám đốc Apple, từng có một phát biểu tuyệt vời: “Tài năng nghệ thuật tức là sở hữu sự thấu
hiểu những gì chúng ta thấy xung quanh. Tập hợp tất cả chúng lại theo cách chưa ai từng
làm và tìm cách thể hiện điều đó tới những người không có được sự thấu hiểu ấy…”. Tập
hợp mọi thứ lại sau đó đánh giá và thể hiện giải pháp đó cũng là sáng tạo.

6.5. Đảm bảo sự phù hợp:


TRUNG TÂM BỒI DƯỠNG NGHIỆP VỤ III
Địa chỉ: Đường Nguyễn Sinh Sắc - Quận Liên Chiểu - TP Đà Nẵng
Điện thoại: +84-0236.3842521,
Email: Phongdtbd@gmail.com
Website: http://www.ttbdnv3.edu.vn

Đảm bảo sự phù hợp – Phù hợp nghĩa là phải đúng đối tượng, đúng mục tiêu và đúng
cách. Bạn có thể biến hóa mọi thứ thuộc về sản phẩm cho khác lạ và độc đáo hơn, như phá
bỏ khuôn mẫu sẵn có, phát huy tất cả các tính năng của sản phẩm… Bất cứ điều gì bạn
muốn, nhưng hãy nhớ sản phẩm bạn cung cấp là cho ai, có phù hợp không, và bạn phải luôn
nhớ rằng Không có gì là hữu ích hay vô ích, chỉ là phù hợp hay không mà thôi.
7. Một số phương pháp nâng cao năng lực sáng tạo:

7.1. Tập kích não (brainstorming)

Đây là một phương pháp suất sắc dùng để phát triển nhiều giải đáp sáng tạo cho một
vấn đề.

Phương pháp này hoạt động bằng cách tập trung trên vấn đề, và rút ra rất nhiều đáp
án căn bản cho nó. Các ý niệm/hình ảnh về vấn đề trước hết được nêu ra một cách rất
phóng khoáng và ngẫu nhiên theo dòng suy nghĩ càng nhiều càng đủ càng tốt. Chúng có
thể rất rộng và sâu cũng như không giới hạn bởi các khía cạnh nhỏ nhặt nhất của vấn đề.

Trong "tập kích não" thì vấn đề được đào bới từ nhiều khía cạnh và nhiều cách nhìn
khác nhau. Sau cùng các ý kiến sẽ được phân nhóm và đánh giá. Phương pháp này có thể
tiến hành bởi từ 1 đến nhiều người, số lượng người tham gia nhiều sẽ giúp cho phương
pháp tìm ra lời giải được nhanh hơn hay toàn diện hơn nhờ vào nhiều góc nhìn khác nhau
bởi các trình độ, trình tự khác nhau của mỗi người.

Các bước tiến hành:

Bước 1:

- Người điều phối điều khiển nhóm

- Thư kí ghi lại tất cả ý kiến, giải pháp.

Bước 2:
TRUNG TÂM BỒI DƯỠNG NGHIỆP VỤ III
Địa chỉ: Đường Nguyễn Sinh Sắc - Quận Liên Chiểu - TP Đà Nẵng
Điện thoại: +84-0236.3842521,
Email: Phongdtbd@gmail.com
Website: http://www.ttbdnv3.edu.vn

- Xác định vấn đề sẽ được thảo luận.

Bước 3:

Quy định

 Người điều phối điều khiển buổi làm việc.


 Mọi thành viên đều có quyền bình đẳng trong việc đóng góp ý kiến
 Xác minh rằng không có ý kiến, giải pháp nào là sai!
 Thu thập tất cả các ý kiến
 Vạch định thời gian cho buổi làm việc và ngưng khi hết giờ.

Bước 4: Bắt đầu tập kích não:

- Người điều phối chỉ định hay lựa chọn thành viện chia sẻ ý kiến.

- Thư kí ghi tất cả các ý kiến.

- Không cho phép bất kì một ý kiến đánh giá hay bình luận nào về bất kì ý kiến nào
cho đến khi chấm dứt buổi tập kích

Bước 5: Lượt lại tất cả và bắt đầu đánh giá các ý kiến , bằng cách:

• Kiếm những câu ý trùng lặp hay tương tự

 Nhóm các ý kiến có sự tương tự hay tương đồng về nguyên tắc hay nguyên lí
 Xóa bỏ những ý kiến hoàn toàn không thích hợp

7.2. Thử và sai:

Nguyên tắc của phương pháp “Thử và Sai” là tuần tự thử triển khai các giả thuyết,
loại bỏ dần các giả thuyết không đúng cho đến khi xác định được giải pháp tốt nhất. Đây là
phương pháp được ứng dụng phổ biến trong công việc khi đối diện với vấn đề mới phát
TRUNG TÂM BỒI DƯỠNG NGHIỆP VỤ III
Địa chỉ: Đường Nguyễn Sinh Sắc - Quận Liên Chiểu - TP Đà Nẵng
Điện thoại: +84-0236.3842521,
Email: Phongdtbd@gmail.com
Website: http://www.ttbdnv3.edu.vn

sinh. Phương pháp này được thực hiện tuần tự qua một số bước và lặp lại cho đến khi đạt
được kết quả mong muốn.

Các bước tiến hành

-Bước 1- Thử: Triển khai thử một giả thuyết được xem là có triển vọng.

-Bước 2- Sai (Error): Sau khi thử triển khai giả thuyết đã chọn mà kết quả thu được
không như ý, hay không đạt mục tiêu đề ra, thì ta chuyển qua bước tiếp theo.

-Bước 3- Phân tích: Phân tích để tìm hiểu ngọn ngành nguyên nhân dẫn đến cái sai.

-Bước 4- Sửa sai: Xây dựng một giả thuyết mới có khả năng đạt được mục tiêu mà
không vấp phải những cái sai của giả thuyết trước.

-Bước 5- Lặp lại bước thử (Trial) và các bước tiếp theo lần nữa nhưng với giả thuyết
mới như một chu kỳ mới cho đến khi đạt được mục tiêu.

Thực chất của phương pháp thử và sai là cơ chế của sự tiến hóa và phát triển cả trong
tự nhiên và xã hội loài người cho đến nay, trên cơ sở chọn lọc tự nhiên hay có ý thức để giữ
lại cái tốt nhất, thích nghi nhất từ sự đa dạng.

7.3. Phương pháp sáu chiếc mũ tư duy (Six Thinking Hats):

Đây là một phương pháp cực kỳ hiệu quả, giúp đánh giá sự việc từ nhiều góc nhìn
khác nhau. Nhờ vậy, có thể hiểu rõ hơn mọi ngóc ngách của sự việc, nhận diện được những
nguy cơ và cơ hội mà bình thường ta có thể không chú ý đến Từ đó, giúp đưa ra quyết định
tốt hơn.

Các bước tiến hành

Cách tiến hành phương pháp này là hãy lần lượt “đội” 6 chiếc mũ để đánh giá vấn đề.

Mỗi lần đội mũ màu khác là mỗi lần chuyển sang một cách tư duy mới:

– Mũ trắng:
TRUNG TÂM BỒI DƯỠNG NGHIỆP VỤ III
Địa chỉ: Đường Nguyễn Sinh Sắc - Quận Liên Chiểu - TP Đà Nẵng
Điện thoại: +84-0236.3842521,
Email: Phongdtbd@gmail.com
Website: http://www.ttbdnv3.edu.vn

Mang hình ảnh của một tờ giấy trắng. Khi đội mũ trắng, ta sẽ đánh giá vấn đề một
cách khách quan, dựa trên những dữ kiện bằng chứng, thông tin có sẵn. Đội mũ này có
nghiã là “hãy cởi bỏ mọi thành kiến, mọi tranh cãi, cởi bỏ mọi dự định và hãy nhìn vào cơ
sở dữ liệu”. Hãy nghiên cứu thông tin để tìm ra câu trả lời cho những điều bạn còn thắc
mắc.

– Mũ đỏ:

Mang hình ảnh của lửa đang cháy, con tim, dòng máu ấm áp. Khi đội mũ đỏ, bạn sẽ
đánh giá vấn đề dựa trên trực giác và cảm xúc. Hãy cố gắng đoán biết cảm xúc của người
khác thông qua những phản ứng của họ Khi tưởng tượng đang đội chiếc mũ đỏ, chỉ cần đưa
ra các cảm giác, cảm xúc, trực giác, những ý kiến không có chứng minh hay giải thích, lí lẽ
của mình về vấn đề đang giải quyết.

– Mũ đen:

Mang hình ảnh của đêm tối, đất bùn. Người đội mũ đen sẽ liên tưởng đến các điểm
yếu, các lỗi, sự bất hợp lý, sự thất bại, sự phản đối, thái đội bi quan. Vai trò của chiếc mũ
đen là giúp chỉ ra những điểm yếu trong quá trình suy nghĩ của
TRUNG TÂM BỒI DƯỠNG NGHIỆP VỤ III
Địa chỉ: Đường Nguyễn Sinh Sắc - Quận Liên Chiểu - TP Đà Nẵng
Điện thoại: +84-0236.3842521,
Email: Phongdtbd@gmail.com
Website: http://www.ttbdnv3.edu.vn

8. Cách thức biến ý tưởng thành hành động:


8.1. Mở rộng hay thu nhỏ
Để tìm ý tưởng cho phương pháp này bạn hãy suy nghĩ việc mở rộng hay thu nhỏ sản
phẩm, dịch vụ sẵn có.
Ví dụ: Thời gian gần đây VNPT ngoài việc bán hàng và chăm sóc khách hàng tại các
kênh bán hàng truyền thống như các địa điểm giao dịch, qua các đại lý; chúng ta còn hỗ trợ
bán hàng qua các tổng đài, bán online qua mạng xã hội, tại nhà khách hàng,… như vậy
chúng ta không chỉ cung cấp và hỗ trợ dịch vụ trong thời gian hành chính mà còn mở rộng
thời gian phục vụ, mở ra cơ hội mới về kinh doanh.
Đó là ví dụ về mở rộng còn thu hẹp thì sao?
Trước đây một số công ty lớn thường trang bị một hệ thống máy chủ lớn để lưu trữ giữ
liệu, điều này sẽ gây tốn kém rất nhiều chi phí để vận hành, bảo dưỡng, nhân công. Các dịch
vụ trên nền điện toán đám mây của VNPT cũng là những giải pháp hay cho vấn đề của
khách hàng
TRUNG TÂM BỒI DƯỠNG NGHIỆP VỤ III
Địa chỉ: Đường Nguyễn Sinh Sắc - Quận Liên Chiểu - TP Đà Nẵng
Điện thoại: +84-0236.3842521,
Email: Phongdtbd@gmail.com
Website: http://www.ttbdnv3.edu.vn

Hoặc dịch vụ tổng đài di động Meg cũng là một giải pháp tối ưu cho các doanh
nghiệp. Thay vì doanh nghiệp phải xây dựng một hệ thống tổng đài riêng thì Meg đã tận
dụng ngay được điện thoại riêng của nhân viên trong toàn công ty.
8.2. Phương pháp kết hợp:
Đây là phương pháp kết hợp 2 hay nhiều sản phẩm với nhau để tạo ra một sản phẩm
hay dịch vụ mới
Ví dụ: Dịch vụ MyTV của chúng ta là sự kết hợp của Truyền hình, đầu Karaoke, máy
chơi game,…
Hoặc dịch vụ VINAPORTAL của VNPT VinaPhone với vai trò là cổng giao dịch điện
tử được thiết kế đặc biệt dành cho nhu cầu phát triển hệ thống thông tin trên môi trường
Web nhằm thực hiện các giao dịch trực tuyến và sử dụng Internet như một công cụ thiết yếu
trong các hoạt động, cung cấp thông tin, kinh doanh, giải quyết khiếu nại cũng như thắc mắc
của khách hàng.
8.3. Loại bỏ:
Đây là cách mà bạn giảm bớt vài thành phần hiện có để sản phẩm phục vụ nhanh hơn,
hiệu quả hơn
Chẳng hạn, hiện ngành ta đang được chính phủ và các bộ ngành đánh giá rất cao và
được nhiều giải thưởng lớn cho các giải pháp trong lĩnh vực CNTT như VNPT e-invoice,
VNPT – BHXH, VNPT – iGate, VNPT CA, … vì đây là các giải pháp góp phần cải cách
mạnh mẽ các thủ tục hành chính theo hướng chuyên nghiệp, hiện đại và toàn diện hơn.
8.4. Thay thế:
Thay thế là thay phần hiện có của sản phẩm dịch vụ bằng một phần khác phục vụ
nhanh hơn, hiệu quả hơn
Như sáng kiến nghiên cứu, thiết kế bộ dò điện áp DC online có cảnh báo mức điện áp
để chạy máy phát điện của anh Nguyễn Văn Dương và anh Trịnh Văn Nhất ở VNPT Hưng
Yên. Thực tế cho thấy, trước đây phải cần một nhân viên thường xuyên túc trực tại trạm để
xử lý khi 1 trạm viễn thông mất điện lưới, Với việc sử dụng bộ dò điện áp DC online sẽ đo
được độ sụt giảm điện áp của ắc quy tới 1 ngưỡng cần thiết sẽ đưa ra tín hiệu cảnh báo
TRUNG TÂM BỒI DƯỠNG NGHIỆP VỤ III
Địa chỉ: Đường Nguyễn Sinh Sắc - Quận Liên Chiểu - TP Đà Nẵng
Điện thoại: +84-0236.3842521,
Email: Phongdtbd@gmail.com
Website: http://www.ttbdnv3.edu.vn

thông qua hệ thống internet gửi tin nhắn đến nhân viên phụ trách địa bàn, nhân viên trực nhà
trạm nắm bắt và trực tiếp đến vận hành máy phát điện kịp thời, đảm bảo độ an toàn cho ắc
qui và điện áp an toàn cho thiết bị.
Ở một khía cạnh khác của phương pháp thay thế, khách hàng có thể linh động thay thế
1 phần của sản phẩm tùy theo sở thích, chẳng hạn khi chúng ta muốn lưu một số dữ liệu
trước kia là bộ nhớ ngoài to, cồng kềnh, sau đó được cải tiến thành chiếc USB nhỏ hơn gọn
gàng hơn và hiện nay có thể thay thế bằng thẻ nhớ micro sim rất nhỏ gọn.
Cũng như trước kia sim điện thoại của chúng ta thường chỉ có 1 kích cỡ trên một sim
thì nay được thay thế bằng 1 sim có ba kích cỡ khác nhau phù hợp với nhiều loại điện thoại,
để thuận tiện cho khách hàng khi sử dụng.
8.5. Áp dụng theo 1 cách khác:
Đây là cách mà bạn lấy theo mô hình sẵn có và tìm cách thay đổi mô hình để sử dụng
trong một hoàn cảnh khác
Ví dụ: trước đây để bó và làm gọn cáp ở trên cao, nhân viên VNPT cần bắc thang lên
sử dụng cùm hoặc dây để buộc gọn cáp. Tuy nhiên với cách làm này khi thi công giữa các
khoảng trụ việc bắc thang không an toàn, nhất là các điểm vượt đường, tuyến cáp treo cao.
Thời gian thực hiện cũng lâu hơn và cần nhiều nhân công để phối hợp.
Với sáng kiến: "Bộ dụng cụ bó gọn cáp viễn thông không cần sử dụng thang leo"
(2015) của anh Cấn Văn Quyết công tác tại Trung tâm Viễn thông 8 – VNPT Hà Nội, giúp 1
nhân viên có thể đứng dưới mặt đất có thể thực hiện việc bó gọn cáp nhanh gọn mà không
phải leo trèo. Giải pháp này giúp làm đẹp cảnh quan đô thị Thành phố, góp phần đảm bảo
an toàn mạng lưới; tăng năng suất lao động và an toàn cho công nhân trực tiếp thực hiện.

Như vậy với cách nhìn nhận này chúng ta đã mở ra được 1 dịch vụ, đáp ứng được nhu
cầu quản lý của các trường học.

9. Các cấp độ của năng lực sáng tạo:

9.1. Cấp độ 1:
TRUNG TÂM BỒI DƯỠNG NGHIỆP VỤ III
Địa chỉ: Đường Nguyễn Sinh Sắc - Quận Liên Chiểu - TP Đà Nẵng
Điện thoại: +84-0236.3842521,
Email: Phongdtbd@gmail.com
Website: http://www.ttbdnv3.edu.vn

- Chủ động nghiên cứu, tìm ra những giải pháp mới để áp dụng và sẵn sàng tiếp thu cái
mới cho các vấn đề kinh doanh của Công ty.

- Kịp thời áp dụng các thành tựu, giải pháp khoa học kỹ thuật tiên tiến theo kế hoạch
công việc.

- Kết hợp các ý tưởng một cách độc đáo hoặc tạo ra kết nối giữa những ý tưởng riêng
rẽ, khám phá những tư duy khác nhau, quan sát tình huống từ nhiều góc độ, tìm ra nhiều
giải pháp/cách tiếp cận.

- Quan tâm đến các ý tưởng cấp tiến, mới lạ và độc đáo.

Đây là yêu cầu cơ bản đối với mỗi thành viên của VNPT.

9.2. Cấp độ 2:

- Phát triển những cải tiến mang tính sáng tạo cho sản phẩm/dịch vụ của Công ty.

- Tích cực cải tiến liên tục công việc. Linh hoạt với sự thay đổi của môi trường; tạo ra
những tổ hợp mới của sản phẩm/dịch vụ có thể tranh thủ cơ hội mới.

- Tìm kiếm bên ngoài và vượt qua khuôn khổ những phương pháp giải quyết vấn đề
đã được thử nghiệm và được coi là đúng đắn.

- Xây dựng, áp dụng nhiều giải pháp khác nhau cho vấn đề.

- Theo dõi cập nhật các quy định, phương pháp làm việc, công nghệ mới để tăng năng
suất, hiệu quả công việc.

Đây là cấp độ, thường dành cho lãnh đạo cấp trung.

9.3. Cấp độ 3:

- Định hướng được những lĩnh vực quan trọng để sáng tạo và phát triển những giải
pháp để giải quyết những vấn đề có ý nghĩa của công việc.
TRUNG TÂM BỒI DƯỠNG NGHIỆP VỤ III
Địa chỉ: Đường Nguyễn Sinh Sắc - Quận Liên Chiểu - TP Đà Nẵng
Điện thoại: +84-0236.3842521,
Email: Phongdtbd@gmail.com
Website: http://www.ttbdnv3.edu.vn

- Nghiên cứu, tìm ra giải pháp kỹ thuật, quản lý, cơ hội đầu tư mới có hiệu quả cao.

- Luôn có sự đổi mới, sáng tạo khi xây dựng giải pháp mới.

- Dẫn dắt thúc đẩy nhóm/đội/Công ty liên tục cải tiến công việc.

Tổng kết:

Hãy nghĩ về khi bạn còn nhỏ. Bạn có một ý tưởng, và khi đó bạn muốn biến nó thành
hiện thực bởi bạn tin tưởng, khi ấy bạn tràn đầy sáng tạo với niềm tin mãnh liệt.

Rồi bạn trở thành người lớn và mọi thứ đều trở nên thay đổi, bạn muốn cống hiến hết
mình, bạn có một ý tưởng tuyệt diệu, nếu được đưa vào thực tiễn có thể tiết kiệm được thời
gian, chi phí, công sức. tuy nhiên, nếu suy nghĩ của bạn định hình bởi những công thức khô
khan, tầm nhìn của bạn bị giới hạn trong hiện thực, khi ấy bạn vẫn sáng tạo nhưng không đủ
niềm tin.

Chẳng bao giờ là quá muộn, bạn chỉ cần có một ý tưởng, có một niềm tin để biến nó
thành hiện thực, hãy chia sẻ ý tưởng với bạn bè, đồng nghiệp để biến điều không thể
thành có thể. Sự sáng tạo bắt đầu từ niềm tin, niềm tin nhân lên với sự đồng tâm thay đổi.
Thành công đều khởi nguồn từ đó!

You might also like