Professional Documents
Culture Documents
półprzewodnikowe – część 3
Prof. Zbigniew Lisik
Katedra Przyrządów Półprzewodnikowych
i Optoelektronicznych
pokój: 110
e-mail: zbigniew.lisik@p.lodz.pl
wykład 30 godz.
laboratorium 30 godz
WEEIiA E&T
Przyrządy Półprzewodnikowe - przegląd
Zasada działania
Przyrządy bipolarne :
● Charakteryzują się tym, że oba typy nośników (elektrony i dziury)
biorą udział w przepływie prądu.
● Ich istotą jest występowanie wstrzykiwania nośników
mniejszościowych przez złącze spolaryzowane w kierunku
przewodzenia.
● Prowadzi to do drastycznego wzrostu koncentracji nośników w
obszarach słabodomieszkowanych i w konsekwencji do drastycznego
wzrostu ich przewodności – określanego jako modulacja
przewodności.
● Z uwagi na występowanie koncentracji nadmiarowych ich
dynamika jest ograniczona przez procesy rekombinacyjne
Część 3
Przyrządy Półprzewodnikowe - przegląd
Zasada działania
Przyrządy uipolarne :
Część 3
Przyrządy Półprzewodnikowe - przegląd
Zasada działania
Przyrządy Bi-MOS:
Część 3
Przyrządy Półprzewodnikowe - przegląd
Zasada działania
Część 3
Przyrządy Półprzewodnikowe - przegląd
Konstrukcja i obudowa
Przyrządy dyskretne - jeden przyrząd w jednej obudowie
Część 3
Przyrządy Półprzewodnikowe - przegląd
Konstrukcja i obudowa
Układy scalone - układ elektroniczny z wieloma przyrządami
wykonany na jednej strukturze
półprzewodnikowej
Część 3
Przyrządy Półprzewodnikowe - przegląd
Konstrukcja i obudowa
IPM
MCM
Część 3
Przyrządy Półprzewodnikowe - przegląd
Przeznaczenie
Przyrządy optoelektroniki - są to przyrządy sterowane
światłem ( np. fototranzystory, fotodiody, fototyrystory) oraz
emitujące światło (np. LEDy, lasery) jak również ogniwa
słoneczne. FD
LED
Ogniwa
LD słoneczne
Część 3
Przyrządy Półprzewodnikowe - przegląd
Przeznaczenie
Przyrządy wysokich częstotliwości - są one zdolne do pracy
przy bardzo dużych częstotliwościach sięgających GHz’ów
zarówno jako źródła sygnału AC (np. diody Gunna lub
lawinowe) jak i jako aktywne elementy obwodów wysokiej
częstotliwości (np. tranzystory HJBT, HEMT czy MESFET).
Przykład powszechnego zastosowania – telefonia mobilna.
Space application
diody
HEMT
klucze HF
Część 3
Przyrządy Półprzewodnikowe - przegląd
Przeznaczenie
Sensory - obejmują szerokie spektrum różnych przyrządów
półprzewodnikowych, których podstawową cechą jest ich
czułość na pewne parametry fizyczne lub czynniki chemiczne
(np. hallotrony, termistory, czujniki wilgotności i gazów)
MEMS metan sensor Hallotron
Czujnik CO
Czujnik wilgotności
Termistory
Część 3
Przyrządy Półprzewodnikowe - przegląd
Przeznaczenie
Przyrządy mocy - przyrządy dla prądów powyżej 40A i napięć
powyżej 300V dla „power management”. Są wykorzystywane
jako elementy przełączające w energoelektronice.
Część 3
Przyrządy Półprzewodnikowe - przegląd
Przeznaczenie
Microsystemy - są połączeniem przyrządów elektrycznych
i mechanicznych wykonywanych na jednej strukturze
półprzewodnikowej lub wykonywane jako moduł zawierający
elementy dyskretne (tzw. micromachining). Przykład – czujnik
przyspieszenia sterujący poduszką powietrzną.
czujnik pojemnościowy mikrofon
mikrosilni
k
mikromedycyna
mikroaktuator
Część 3
Przyrządy bipolarne - Diody
Współczynnik wstrzykiwania
Jej Je dla dziur:
J hj
Jhj Jh h n
Obszar J
Złącza
Część 3
Przyrządy bipolarne - Diody
J ej J hj J ej J hj
ep h n 1
J J J
0 h n 1 0 ep 1
Część 3
Przyrządy bipolarne - Diody
Rsp DI Rsn
Is0 UD
DI Rs
Część 3
Przyrządy bipolarne - Diody
Jl – prąd upływu
Gl
Is0 UD
Gl
DI Rs
Część 3
Przyrządy bipolarne - Diody
p n
DQ DQ
w1U1 w2U2=U1 + DU
DQ
Cj =
DU
Część 3
Przyrządy bipolarne - Diody
p2U2=U1 + DU
DQ
p1U1
n2U2=U1 + DU DQ
DQ CD =
p n1U1 DU
Część 3
Przyrządy bipolarne - Diody
DI Rs
Cj
Is0 UD
Cd
Część 3
Przyrządy bipolarne - Diody
DI
Rs
Gl Rodzaje przebić::
DI+Rs+Gl ID
● lawinowe
● Zenera
Ubr ● skrośne
UD
Część 3
Przyrządy bipolarne - Diody
E
Wkin FE l qEl
SCR
l – droga swobodna pomiędzy dwoma
zderzeniami
Elektron może oddać nadmiarową energię na dwa sposoby:
- w zderzeniach z siecią – fononami
- w zderzeniach z innymi nośnikami (elektrony lub dziury)
Część 3
Przyrządy bipolarne - Diody
Część 3
Przyrządy bipolarne - Diody
w SCR lion
Część 3
Przyrządy bipolarne - Diody
qU
I D MIs0 exp - 1
gdzie M określane 1 kT
eksperymentalnie: M m
U
1
U br
Część 3
Przyrządy bipolarne - Diody
Część 3
Przyrządy bipolarne - Diody
WV
wSCR(p) >> wSCR(n),
oznacza to, że obszar SCR występuje
głównie w warstwie p.
Część 3
Przyrządy bipolarne - Diody
Część 3
Przyrządy bipolarne - Diody
J a U2
Część 3
Przyrządy bipolarne - Diody
Część 3
Przyrządy bipolarne - Diody
Część 3
Przyrządy bipolarne - Diody
tr – czas narastania ER
ts – czas magazynowania tr ts tf
I
tf – czas opadania IF
t
IR
IF = EF/R IR = ER/R
Część 3
Przyrządy bipolarne - Diody
Inne diody:
● Schottky’ego – wykorzystująca własności nieliniowego kontaktu
metal-półprzewodnik (tr,trr)
● Gunna – wykorzystuje zależność ruchliwości od pola elektrycznego
występującą w pewnych materiałach jak np. GaAs
(charakterystyka I-V typu S)
Część 3
Przyrządy bipolarne - Diody
ID
Ip Up – napięcie szczytowe
Ip – prąd szczytowy
Iv Up – napięcie dolinowe
Up Uv UD Ip – prąd dolinowy
ujemna
rezystancja Я - ujemna rezystancja
Część 3
Przyrządy bipolarne - Diody
W niektórych półprzewod-
vu(Iu) vul
vul nikach, np. GaAs, występują
Ip vuh
dwa typy elektronów:
Iv ● lekkie – nl , mefel , µnl
vul = µnl E
Up Uv E(U) ● ciężkie – nh , mefeh , µnh
ujemna
rezystancja vuh = µnh E
E = 0 V/m → nh = 0 → n = nl n = nl + nh
Chapter 3
Przyrządy bipolarne - Diody
Profile 1018
rozkładu 1016
domieszkowania
1014
20 60 x 40 [mm]
Elementy składowe:
p+ p n n+
p-n - złącze blokujące A K
napięcie
p+, n+ - warstwy emiterów wstrzykujące nośniki do obszarów
słabo domieszkowanych oraz zapewniające dobry kontakt
omowy metal-półprzewodnik
Część 3
Przyrządy bipolarne - Diody
p+ p n n+
p+ i n+
p n
n=p p
n
UF
UP
UI
0 UN
wp+ w wn+
Część 3
Przyrządy bipolarne - Diody
UF = UP + UI + UN
p+ i n+
UF UP
Elementy składowe:
UI
● napięcie na złączach p-i i n-i :
UN
w
kT
U ln J UP + UN = K1ln I
q I
T2 < T1 T1
● napięcie na obszarze i - omowe :
W W
J dx
U I Edx
0
2q 0
n( x ) m ( x ) T2
UF
UI ≈ K2 I0.5
Część 3
Przyrządy bipolarne - Diody
I
małe I UP + UN > UI T2 < T1 T1
duże I UP + UN < UI
T↑ (UP + UN)↓ a UI↑ T2
UF
- cross point
Część 3
Przyrządy bipolarne - Diody
przewodzenia
Część 3
Przyrządy bipolarne - Diody
p+ p n- n+
● dioda PT:
wSCR
Ładunek przestrzenny w
warstwie n- i n+ Emax
Złącze n- -n + uległo
przebiciu skrośnemu
E
wSCR
p n
Część 3
Przyrządy bipolarne - Tranzystory
Ogólna prezentacja
p n p
E C E C
B p-n-p
B
n p n E C
E C
B
n-p-n
B
Część 3
Przyrządy bipolarne - Tranzystory
Zasada działania
Jh JhC
E R C
Je
Bardeen-Brattain
Bell Labs 1947
B
Część 3
Przyrządy bipolarne - Tranzystory
Zasada działania
Warunki
JE JhE JhC JC normalnej pracy:
R
E JeE C UEB > 0
JeB
B UCB < 0
Część 3
Przyrządy bipolarne - Tranzystory
I1 I2
Obwód U1 = h11I1 + h12U2
U1 WE WY U2
elektryczny
I2 = h21I1 + h22U2
Macierz hybrydowa
U1 z11 z12 I1 Macierz
U z z 22 I 2
impedancyjna
2 21 U1 h11 h12 I1
I h h 22 U 2
2 21
I1 y11 y12 U1 Macierz
I y y 22 U 2
admitancyjna
2 21
Część 3
Przyrządy bipolarne - Tranzystory
IB UCE IB UEC
UBE UBC
OB
IB IC
UEB UCB
Część 3
Przyrządy bipolarne - Tranzystory
Tranzystor w konfiguracji OE
OE IC
UBE = h11EIB + h12EUCE
IB UCE IC = h21EIB + h22EUCE
UBE
Część 3
Przyrządy bipolarne - Tranzystory
Tranzystor w konfiguracji OE
OE IC Zwarciowy współczynnik
wzmocnienia prądowego
IB UCE
UBE
h21E = IC /IB
IC
IC IC IE
h 21E
IB I E - IC 1-
IC 1-
IE
Część 3
Przyrządy bipolarne - Tranzystory
Tranzystor w konfiguracji OE OE IC
IB UCE
Charakterystyki IC Charakterystyki
przejściowe wyjściowe UBE
UCE IB
IC = h21EIB + h22EUCE
IC = f(IB) UCE=var
IB UCE
IC = f(UCE) IB=var
UCE IB
UBE = h11EIB + h12EUCE
Część 3
Przyrządy bipolarne - Tranzystory
Tranzystor w konfiguracji OE OE IC
IB UCE
Charakterystyki wyjściowe:: UBE
IC
Obszar odcięcia
Część 3
Przyrządy bipolarne - Tranzystory
Tranzystor w konfiguracji OE OE IC
IB UCE
Charakterystyki wyjściowe:: UBE
IC
Obszar aktywny
Część 3
Przyrządy bipolarne - Tranzystory
Tranzystor w konfiguracji OE OE IC
IB UCE
Charakterystyki wyjściowe:: UBE
IC
Obszar nasycenia
Część 3
Przyrządy bipolarne - Tranzystory
Tranzystor w konfiguracji OE OE IC
IB UCE
Obszar bezpiecznej pracy - SOA:: UBE
Część 3
Przyrządy bipolarne - Tranzystory
Tranzystor w konfiguracji OE OE IC
IB UCE
Obszar bezpiecznej pracy - SOA:: UBE
Część 3
Przyrządy bipolarne - Tranzystory
Tranzystor w konfiguracji OE OE IC
IB UCE
Obszar bezpiecznej pracy - SOA:: UBE
Część 3
Przyrządy bipolarne - Tranzystory
Tranzystor w konfiguracji OE OE IC
IB UCE
Katalogowa charakterystyka wyjściowa:: UBE
BC 108
Część 3
Przyrządy bipolarne - Tranzystory
Tranzystor w konfiguracji OE OE IC
IB UCE
Katalogowa charakterystyka SOA:: UBE
Część 3
Przyrządy bipolarne - Tranzystor
UWY ts tf
UWE IC
ICm
0.9ICm
UWE 0.1ICm
EF
t
td tr
t
ton = td+tr toff = ts+tf
Część 3
Tranzystor bipolarny jako inwerter
EC IC IB= EC/RB
RL EC/RL 0
RB
UWY
UWE 1 IB= 0
EC UCE
Wejście Wyjście
Część 3