Professional Documents
Culture Documents
Cnobari
Cnobari
n n
2. nebismieri a ricxvisaTvis: (x x) (x a)
i 1
i
2
i 1
i
2
.
sign(x x) 0 ,
i 1
i
| xi x | | xi a | .
i 1 i 1
1
o.furTuxia – 10 ივნისი 2013 weli
მცირე ცნობარი: „მონაცემთა ანალიზი, ალბათობა სტატისტიკა“
III. Tu arsebuli x1 , . . . , xn monacemebidan gadavalT axal z1 ax1 b , . . .
, zn axn b monacemebze (sadac a da b namdvil ricxvTa nebismieri wyvilia),
maSin: z ax b .
moda warmoadgens im mniSvnelobas SerCevidan, romelic yvelaze xSirad
gvxvdeba. zogjer amboben, rom moda aris yvelaze tipiuri SemTxveva. monacemTa
simravles SeiZleba hqondes erTi moda (roca erT monacems yvelaze meti sixSire
Seesabameba), erTze meti moda (roca ramodenime monacems erTidaigive da yvela
danarCenze meti sixSire Seesabameba) an saerTod ar hqondes moda (roca yvela
monacemi erTidaigive sixSiriTaa warmodgenili).
minacemia.
saSualedo monacemebis ganlagebisa da Sesabamisad, maTi gafantulobis Se-
saxeb informacias iZleva e. w. procentilebi (percenttiles).
procentilebi erTdroulad warmoadgens monacemTa ganlagebisa da maTi ga-
fantulobis sazoms. vTqvaT, P raime ricxvia, moTavsebuli 0-sa da 100-s Soris
0 p 100 . monacemTa simravlis P rigis procentili (ubralod P -procentili)
ewodeba iseT x p mniSvnelobas (sidides), romelsac gaaCnia Semdegi Tviseba: mo-
nacemTa araumetes P %-isa naklebia x p -ze da araumetes (100- P )%-isa metia x p -
ze.
miRebulia P ricxvis warmodgena P 100 saxiT, sadac 0 1 . magali-
Tad, Tu P =10-s, maSin 0.1 , Tu P =25-s, maSin 0.25 . Am SemTxvevaSi P -pro-
centilis gansazRvreba ase gamoiTqmis: x p iseTi ricxvia, rom erTdroulad
unda sruldebodes Semdegi ori utoloba:
N{xi : xi x p } n , N{xi : xi x p } (1 )n ,
sadac N{xi : } simboloTi aRniSnulia im dakvirvebebis raodenoba,
romelTaTvisac sruldeba ori wertilis Semdeg moTavsebuli Tviseba. P 100
procentili aris -kvantilis ( F ganawilebis -kvantili x ganimarteba
Semdegnairad: x min{x : F ( x) }) SerCeviTi analogi.
simartivisaTvis, qvemoT Cven vigulisxmebT, rom variaciuli mwkrivi
mkacrad zrdadi mimdevrobaa: x(1) x(2) x(n) .
SeniSvna. Tu variaciul mwkrivSi monacemebi meordeba, nacvlad raodeno am
N{xi : xi x p } (Sesabamisad, N{xi : xi x p } ) unda daviTvaloT raodenoba im
poziciebis, romelic moTavsebulia x p -is poziciix marcxniv (Sesabamisad,
marjvniv)). am SeTanxmebis gaTvaliswinebiT, procentilis cneba advilad gavr-
celdeba dajgufebuli monacemebis SemTxvevaSi.
2
o.furTuxia – 10 ივნისი 2013 weli
მცირე ცნობარი: „მონაცემთა ანალიზი, ალბათობა სტატისტიკა“
advili misaxvedria, rom mediana warmoadgens 50-procentils.
Tu P 100 , maSin medianis analogiurad P -procentilis ( x p -s) ga-
mosaTvleli gamosaxuleba iqneba:
x p x([n ]1) , roca n ar aris mTeli ricxvi, da
x(n ) x( n 1)
xp , roca n mTeli ricxvia
2
(ukanasknel SemTxvevaSi, iseve rogorc medianis dros, P -procentili calsaxad
ar ganimarteba. mis rolSi SesaZlebelia aviRoT nebismieri ricxvi ( x(n ) , x(n )1 )
intervalidan. amitom Tanxmdebian, rom P -procentili vuwodoT am intervalis
Suawertils).
Tu mocemulia n moculobis x1,..., xn SerCeva, maSin SerCeviTi dispersiis
analizuri gamosaxuleba Semdegia:
1 n
sn2 [( x1 x)2 ( xn x)2 ] ( xi x)2 .
1
n n i 1
SerCeviTi dispersia SeiZleba gadaiweros gamoTvlebisaTvis moxerxebuli
ufro martivi formiT:
1 n 2
sn2
n i 1
xi ( x)2 .
SevniSnavT, rom SerCeviTi dispersia warmoadgens populaciis dispersiis em-
piriul analogs, romelic dakvirvebaTa ricxvis usasrulod zrdisas miiswrafis
populaciis dispersiisaken.
mosaxerxebelia gafantulobis odnav modificirebuli sazomis ganxilva, ro-
melsac Sesworebul SerCeviT dispersias uwodeben:
1 n 1 n 2
[ xi n( x)2 ] .
n 2
sn'2 sn ( x x) 2
n 1 n 1 i 1 i
n 1 i 1
SeniSvna. aRsaniSnavia, rom SerCeviTi saSualo warmoadgens populaciis saS-
ualos saukeTeso Sefasebas (kerZod, igi warmoadgens e.w. Caunacvlebel Sefaseb-
as), maSin rodesac SerCeviTi dispersia ar warmoadgens populaciis dispersiis
saukeTeso Sefasebas, is e.w. Canacvlebuli Sefasebaa. imisaTvis, rom miiRon Cauna-
cvlebeli Sefaseba n -s cvlian n 1 -iT (Caunacvlebloba gulisxmobs Semdegs: mi-
uxedavad imisa, rom sxvadasxva SerCevis mixedviT gamoTvlili parametris Sefa-
seba sazogadod sxvadasxva Sedegs iZleva, is saSualod emTxveva parametris
WeSmarit mniSvnelobas).
SevniSnoT, rom Tu populaciis saSualo cnobilia, maSin SerCeviTi dis-
persia ganisazRvreba formuliT
1 n
sn2
n i1
( xi )2 ,
ucnobi saSualos SemTxvevaSi ki -s nacvlad unda visargebloT SerCeviTi
x saSualoTi, magram rogorc cnobilia (saSualos meore Tviseba):
n n
anu xi -ebi ufro axlosaa x -Tan, vidre -sTan. amis sakompensaciod sn'2 -is for-
mulaSi n -is nacvlad gamoiyeneba n 1.
3
o.furTuxia – 10 ივნისი 2013 weli
მცირე ცნობარი: „მონაცემთა ანალიზი, ალბათობა სტატისტიკა“
SerCeviTi dispersiis Tvisebebi:
I. Tu arsebuli x1,..., xn monacemebidan SevqmniT axal monacemebs yi axi b ,
i 1,..., n , maSin s a s da s a s .
2
y
2 2
x
'2
y
2 '2
x
n 1 '2 m 1 '2 mn
s'2 sx sy ( x y)2 .
m n mn (m n 1)(m n)
(im kerZo SemTxvevaSi, roca m n da x y , gaerTianebuli SerCevis SerCeviTi
dispersia iqneba Tavidan aRebuli SerCevebis SerCeviTi dispersiebis saSualo
ariTmetikuli: s2 (sx2 sy2 ) / 2 ).
rogorc vxedavT, SerCeviTi dispersiis ganzomileba udris dakvirvebaTa
ganzomilebis kvadrats. statistikoss xSirad esaWiroeba gafantulobis iseTi
sazomi, romelic imave erTeulebSi izomeba, rac sawyisi monacemebi. aseTi sazomi
miiReba SerCeviTi dispersiidan kvadratuli fesvis amoRebiT am as standartuli
gadaxra (standard deviation) an saSualo kvadratuli gadaxra (mean square deviation)
ewodeba.
standartuli gadaxra (Sesabamisad, Sesworebuli standartuli gadaxra)
warmoadgens ariTmetikul kvadratul fesvs SerCeviTi dispersiidan (Sesabamisad,
Sesworebuli SerCeviTi dispersiidan)
s s2
(Sesabamisad, s' s'2 ).
SeniSvna: Sesworebuli standartuli gadaxris nacvlad ixmareba agreTve
termini SerCeviTi (SerCevis) standartuli gadaxra.
SemdgomSi SerCeviTi dispersiisa da standartuli gadaxris gamosaTvlelad
gamoiyeneba SedarebiT moxerxebuli formulebi, romlebic maTematikurad
eqvivalenturia zemoTmoyvanili formulebis, magram ar saWiroebs saSualos
winaswar gamoTvlas. am formulebs uwodeben SerCeviTi dispersiisa da standar-
tuli gadaxris Semoklebul formulebs da maT aqvT Semdegi saxe:
n n
xi2 [( xi )2 / n]
s'2 i 1 i 1
-- SerCeviTi dispersia,
n 1
n n
xi2 [( xi )2 / n]
s' i 1 i 1
-- SerCeviTi standartuli gadaxra.
n 1
k
sazogadod, Tu xi monacemis sixSirea f i ( i 1,2,...,k ) da f
i 1
i n , maSin
1 k 1 k
sn2 f i ( xi x) 2 an sn2 f i xi 2 x .
2
n i 1 n i 1
k k
f i ( xi x) 2 an sn'2 f i xi 2
n 2 1 1 n 2
sn'2 sn x .
n 1 n 1 i 1 n 1 i 1 n 1
4
o.furTuxia – 10 ივნისი 2013 weli
მცირე ცნობარი: „მონაცემთა ანალიზი, ალბათობა სტატისტიკა“
დაწყვილებული მონაცემები, კორელაცია, რეგრესიის წრფე
400 400
300 300
200 200
100 100
0 0
0 50 100 150 0 50 100 150
400 600
500
300 400
200 300
200
100 100
0 0
0 50 100 150 0 50 100 150
( y ax b)
i 1
i i
2
miiRos Tavisi minimaluri mniSvneloba. funqciis eqstremumis povnis
i 1 i 1 i 1 i 1
kovariaciis koeficientis SemoRebis Semdeg advilad davinaxavT, rom:
cov(X , Y )
a da b y ax .
S X2
miRebul wrfes regresiis wrfe ewodeba.
korelaciis koeficienti, gamoTvlili monacemTa SerCevis mixedviT, warmoad-
gens or sidides Soris wrfivi damokidebulebis xarisxisa da mimarTulebis
sazoms. SerCeviTi korelaciis koeficienti aRiniSneba r asoTi, xolo populaci-
is mixedviT gamoTvlili korelaciis koeficienti aRiniSneba berZnuli (ro)
asoTi.
Tavdapirvelad ganvmartoT SerCeviTi kovariaciis koeficienti. or da
sidides Soris kovariaciis koeficienti aRiniSneba simboloTi da
ganimarteba Semdegi TanafardobiT:
,
sadac x da y aris Sesabamisad da sidideebis SerCeviTi saSualo (
, ).
SerCeviTi korelaciis koeficienti moicema Semdegi TanafardobiT:
.
6
o.furTuxia – 10 ივნისი 2013 weli
მცირე ცნობარი: „მონაცემთა ანალიზი, ალბათობა სტატისტიკა“
Tu mocemulia monacemTa ori simravle x1,..., xn da y1 ,..., yn , maSin monacemTa
axali zi xi yi ( i 1,..., n ) simravlisaTvis SerCeviTi dispersia ase gamoiTvleba:
sz2 sx2 sy2 2cov( x, y) (Tu cov( x, y) 0 , maSin sz2 sx2 sy2 ). analogiurad,
sz'2 sx'2 s'2y 2cov' ( x, y) , sadac
1 n
n
cov' ( x, y) ( xi x)( yi y) cov( x, y) .
n 1 i 1 n 1
korelaciis koeficientis mniSvneloba moTavsebulia -1-sa da 1-s Soris. Tu
or sidides Soris adgili aqvs mkacrad dadebiT wrfiv damokidebulebas , maSin
r -is mniSvneloba axlosaa +1-Tan. Tu or sidides Soris adgili aqvs mkacrad
uaryofiT wrfiv damokidebulebas, maSin r -is mniSvneloba axlosaa -1-Tan. rode-
sac or sidides Soris ara gvaqvs wrfivi damokidebuleba, an am sidideebs Soris
susti kavSiria, maSin r -is mniSvneloba axlosaa 0-Tan.
korelaciis koeficientis pirdapiri gamoTvlisaTvis (roca winaswar ar aris
gamoTvlili sidideebis saSualo da standartuli gadaxra) iyeneben Semdeg
formulas:
n n n
n( xi yi ) ( xi ) ( yi )
r i 1 i 1 i 1 ,
n n n n
[n( x ) ( xi ) ] [n( y ) ( yi ) ]
2
i
2 2
i
2
i 1 i 1 i 1 i 1
sadac n monacemTa wyvilebis raodenobaa.
namravlis principi
wyoba
jufdeba
albaTobis ganmartebebi
P( A) 1 P( A) .
cxadia, rom A A da A A . amitom uTavsebad xdomilebaTa jamis
albaTobis formulis Tanaxmad vwerT
8
o.furTuxia – 10 ივნისი 2013 weli
მცირე ცნობარი: „მონაცემთა ანალიზი, ალბათობა სტატისტიკა“
1 P() P( A A) P( A) P( A) ,
saidanc gvaqvs: P( A) 1 P( A) .
pirobiTi albaTobis formula
A xdomilebis pirobiTi albaToba pirobaSi, rom adgili hqonda B xdomi-
lebas aRiniSneba P( A | B) (an PB ( A) ) simboloTi da
P( A | B) : P( A B) / P(B) , Tu P(B) 0 .
Tvisebebi:
0 P( A | B) 1;
A B =Ø P( A | B) 0 ;
B A P( A | B) 1;
Tu Ai Aj Ø, roca i j , maSin: P[( A ) | B] i1 P( Ai | B) ;
n n
i 1 i
P( A | B) 1 P( A | B) ;
P( A B) 1 P( A B) ;
P( A B) 1 P( A B) ;
P[( A B) | C] P( A | C) P(B | C) P[( A B) | C] ;
P[( A \ B) | C] P( A | C) P[( A B) | C] .
namravlis albaTobis formula
P( A B) P( A) P(B | A) P(B) P( A | B) .
P( A B C) P( A) P(B | A) P[C | ( A B)] .
sazogadod:
P( A1 A2 An ) P( A1 ) P( A2 | A1 ) P( An | A1 An1 ) .
P( A | B) 1 P( A | B) .
pirobiTi albaTobis ganmartebisa da sxvaobis albaTobis formulis
gamoyenebiT advilad davrwmundebiT, rom:
P( A B) P(B \ A)
P( A | B)
P(B) P(B)
P(B) P( A B) P( A B)
1 1 P( A | B) .
P(B) P(B)
9
o.furTuxia – 10 ივნისი 2013 weli
მცირე ცნობარი: „მონაცემთა ანალიზი, ალბათობა სტატისტიკა“
sxvaoba B \ A warmovadginoT iseT sxvaobad, sadac maklebi qvesimravlea
saklebis. cxadia, rom adgili aqvs warmodgenas B \ A B \ ( A B) , amitom kerZo
SemTxvevaSi sxvaobis albaTobis formulis Tanaxmad vwerT
P(B \ A) P[B \ ( A B)] P(B) P( A B) .
baiesis formula
P( A)P(B | A)
P( A | B) .
P(B)
P( A B)
davweroT pirobiT albaTobis formula P( A | B) da namravlis
P(B)
albaTobis formula P( A B) P( A)P(B | A) . maTi gaerTianebiT miviRebT baiesis
formulas:
P( A)P(B | A)
P( A | B) .
P(B)
1) P( A | B) P( A) ; 2) P( A B) P( A)P(B) .
a) vTqvaT, P( A | B) P( A) . maSin pirobiTi albaTobis ganmartebis Tanaxmad
P( A B)
gvaqvs P( A) , saidanac gvaqvs: P( A B) P( A)P(B) .
P(B)
10
o.furTuxia – 10 ივნისი 2013 weli
მცირე ცნობარი: „მონაცემთა ანალიზი, ალბათობა სტატისტიკა“
b) vTqvaT, P( A B) P( A)P(B) . maSin pirobiTi albaTobis ganmarteba
P( A B) P( A) P(B)
gvaZlevs: P( A | B) P( A) .
P(B) P(B)
erToblivad damoukidebloba
11
o.furTuxia – 10 ივნისი 2013 weli
მცირე ცნობარი: „მონაცემთა ანალიზი, ალბათობა სტატისტიკა“
xdomilebebis albaTobebis gadamravlebiT. ase magaliTad, zemoT dawerili
SedegisaTvis (imis gaTvaliswinebiT, rom yovel eqsperimentSi P( A) p da
P( A) q ) miviRebT albaTobas:
P( A)P( A)P( A)P( A) P( A) pqqp q .
cxadia, rom Tu daweril SedegSi aso A Segvxvda x , da Sesabamisad, aso
A gvxvdeba ( n x )-jer, maSin aseTi Sedegis albaToba iqneba: p x q n x ,
damoukideblad imisgan ra TanmimdevrobiTaa ganlagebuli n -eulSi x aso A da
n x aso A . sami eqsperimentis rva SesaZlo SedegisaTvis am gziT daTvlili
albaTobebi iqneba:
P( AAA) p 3 , P( AAA) P( AAA) P( AAA) p 2 q ,
P( AAA) P( AAA) P( AAA) pq2 da P( AAA) q3 .
aRvniSnoT P3 (i) simboloTi albaToba imisa, rom sam eqsperimentSi A xdo-
mileba Segvxvda (moxda) zustad i -jer. maSin Sedegs -- sam eqsperimentSi A
xdomileba arc erTxel ar Segvxvda ( A xdomileba moxda 0-jer) aqvs albaToba
P3 (0) P( AAA) q 3 . A xdomileba moxda zustad erTjer ganxorcieldeba Tu
moxda romelime Semdegi sami variantidan: AAA an AAA an AAA, romelTagan
TiTeulis alba-Tobaa pq 2 . amitom albaTobaTa jamis kanonis Tanaxmad:
P3 (1) P( AAA) P( AAA) P( AAA) 3q 2 p .
analogiurad,
P3 (2) P( AAA) P( AAA) P( AAA) 3qp2 .
da, bolos, P3 (3) P( AAA) p3 .
vnaxoT, risi tolia am albaTobebis jami. gvaqvs:
P3 (0) P3 (1) P3 (2) P3 (3) q3 3q 2 p 3qp2 p3 (q p)3 13 1 ,
rac bunebrivia asec unda yofiliyo, vinaidan Cven ganvixileT albaTobebis jami
im xdomilebebis, romlebic qmnian xdomilebaTa srul sistemas: A xdomileba
sam eqsperimentSi aucileblad moxdeba an 0-jer, an 1-jer, an 2-jer, an 3-jer.
Tu axla Pn (x) simboloTi aRvniSnavT albaTobas imisa, rom n eqsperimentSi
A xdomileba (warmateba) Segvxvda (moxda) x -jer, maSin analogiuri msjelobiT,
miviRebT e. w. bernulis formulas:
n! n(n 1) (n x 1) x nx
Pn ( x) Cnx p x q nx p x q n x p q . (1)
x!(n x)! x!
marTlac, n eqsperimentis iseT SedegTa raodenoba, romlebic Caiwerebian
x aso A da n x aso A -s sxvadasxva kombinaciiT, toli iqneba jufdebaTa
ricxvis n -dan x , vinaidan nebismieri aseTi n -euli savsebiT ganisazRvreba, Tu
n adgilidan amovarCevT zustad x adgils aso A -saTvis, xolo danarCen n x
adgils davtovebT aso A -saTvis. magram x nomeris amorCeva n adgilidan
SesaZlebe-lia swored Cnx sxvadasxva gziT, radganac jgufebi Sedgenili nom-
rebisagan, rigiTobisagan damoukideblad, unda gansxvavdebodnen erTi mainc
elementiT.
ganmarteba. iseT k0 ricxvs, romlis Sesabamisi albaToba Pn (k0 ) udidesia
Pn (0) , Pn (1) ,..., Pn (n) albaTobebs Soris ualbaTesi ricxvi ewodeba.
12
o.furTuxia – 10 ივნისი 2013 weli
მცირე ცნობარი: „მონაცემთა ანალიზი, ალბათობა სტატისტიკა“
ualbaTesi ricxvi gviCvenebs n damoukidebel cdaSi warmatebaTa ra
raodenobaa yvelaze ufro mosalodneli.
ganvixiloT fardoba
ak Pn (k 1) P (k ) (n k ) p /[(k 1)q] .
n
advili dasanaxia, rom ak 1, roca k np q ; ak 1, roca k np q da ak 1 , roca
k np q . saidanac cxadia, rom ualbaTesi ricxvi warmoadgens Semdegi uto-
lobis mTel amonaxsns:
np q k0 np p .
13
o.furTuxia – 10 ივნისი 2013 weli
მცირე ცნობარი: „მონაცემთა ანალიზი, ალბათობა სტატისტიკა“
' 1 ( 1 ) 2 pq(
k (k 1) pqk 1 ( ) 2 pq (q k )'qq
1 1 ' 1 ( 1 )2
q k )'qq
k 1 p p k 1 p p k 1 p p
q '' 1 1 1 q q ' 1 1 2 2(1 q) 1 1 2 q
pq( ) qq ( ) 2 pq( ) q ( ) pq ( ) ,
1 q p p (1 q) 2 p p (1 q) 4 p p p2
1
MoGeo( p) 1 , MeGeo( p) [ ]
log 2 (1 p)
vatarebT erTidaigive cdas erTmaneTisagan damoukideblad. cdis erT-erTi
Sedegis (aRvniSnoT is pirobiTad A -Ti) moxdenis albaTobaa p , anu P( A) p ,
P( A) 1 p q . geometriuli kanoniT ganawilebuli iqneba SemTxvevii sidide, ro-
melic aRniSnavs im cdis nomers, romelSic pirvelad moxdeba A xdomileba.
k k k 1
EPo( ) k e e k e e e .
k 0 k! k 1 k! k 1 (k 1)!
DPo() EPo()2 (EPo())2 EPo()(Po() 1) EPo() 2
k k
k (k 1) e 2 k (k 1) e 2
k 0 k! k 2 k!
k 2
2e 2 2e e 2 .
k 2 (k 2)!
1 0.02
MoPo() [] 1 , MePo() [ ].
3
e. i. puasonis ganawilebis rogorc maTematikuri lodini, ise dispersia to-
lia am ganawilebis parametris.
puasonis ganawileba adeqvaturi modelia im xdomilebebisaTvis, romlebic:
• xdebian SemTxveviT sivrceSi an droSi;
• xdebian cal-calke (erTdroulad moxdena ar SeiZleba);
• xdebian damoukideblad, da
• xdebian mudmivi intensivobiT (xdomilebaTa raodenoba mocemul drois
intervalSi am intervalis sigrZis proporciulia).
14
o.furTuxia – 10 ივნისი 2013 weli
მცირე ცნობარი: „მონაცემთა ანალიზი, ალბათობა სტატისტიკა“
sadac a nebismieri ricxvia, xolo dadebiTi ricxvi, maSin am SemTxveviTi sid-
ides ewodeba normaluri (anu gausis) kanoniT ganawilebuli SemTxveviTi sidide
parametrebiT a da 2 da aRiniSneba simboloTi N (a, 2 ) (Tu a 0 da 2 1 , maS-
in Sesabamis ganawilebas ewodeba standartuli nrrmaluri ganawileba da aRin-
iSneba simboloTi N (0,1) ). N (a, 2 ) -is ricxviTi maxasiaTeblebia:
EN(a, 2 ) MoN(a, 2 ) MeN(a, 2 ) a , DN(a, 2 ) 2 .
2
aRvniSnoT x ap, simboloTi N (a, 2 ) –is p rigis kvantili (Sesabamisad. x 0p,1
2
iqneba N (0,1) –is p rigis kvantili). samarTliania Tanafardoba x ap, x 0p,1 a
2
( x 0p,1 ( x ap, a) / ).
15
o.furTuxia – 10 ივნისი 2013 weli
მცირე ცნობარი: „მონაცემთა ანალიზი, ალბათობა სტატისტიკა“
16
o.furTuxia – 10 ივნისი 2013 weli
მცირე ცნობარი: „მონაცემთა ანალიზი, ალბათობა სტატისტიკა“
a) cxadia, rom xdomileba { : () x} warmoidgineba uTavsebadi
{ : () xk } xdomilebebis gaerTianebis saxiT { : () x} { : () xk } . amitom
xk x
uTavsebad xdomilebaTa jamis albaTobis formulis Tanaxmad gvaqvs:
P{ : () x} P{ ( : () xk )} P( : () xk ) pk .
xk x xk x xk x
1
b) aRvniSnoT An : { : () x } . maSin Tu visargeblebT TanafardobiT
n
1
{ : () x } { : () x}, albaTobis uwyvetobis Tvisebis Tanaxmad davask-
n1 n
vniT, rom:
1 1 1
P{ : () x} P( { : () x }) lim P({ : () x }) lim F ( x ) F ( x 0) .
n1 n n n n n
amitom, vinaidan
{ : () xk } { : () x } \ { : () x } { : () x } \ { : () x
( } ), sxvaobis
k k k k 1
albaTobis formulis saSualebiT, vrwmundebiT, rom:
pk P{ : () xk } P{ : () xk } P{ : () xk } F ( xk ) F ( xk 0) : F( xk )
(an
p P{ : () xk } P{ : () x } P{ : () x } F(x ) F(x ) : F ( x ) ).
k k k 1 k k 1 k
1
ganawilebis funqcia uwyvetia marjvnidan: F ( x) F ( x 0) : lim F ( x ) .
n n
visargebloT e.w. albaTobis uwyvetobis TvisebiT: Tu {An }n1 xdomilebaTa
klebadi mimdevrobaa An An1 , maSin adgili aqvs Tanafardobas
lim P( An ) P( An ) .
n n1
1
aRvniSnoT An : { : () x }, maSin Tu gaviTvaliswinebT, rom
n
1
{ : () x } { : () x} , advilad davrwmundebiT ganawilebis funqciis ma-
n1 n
rjvnidan uwyvetobaSi:
1 1 1
F ( x 0) : lim F ( x ) lim P{ : () x } P( { : () x }) P{ : () x} F ( x)
n n n n n1 n
17
o.furTuxia – 10 ივნისი 2013 weli
მცირე ცნობარი: „მონაცემთა ანალიზი, ალბათობა სტატისტიკა“
kavSiri organzomilebian ganawilebis kanonsa da marginalur ganawilebis
kanonebs Soris
18
o.furTuxia – 10 ივნისი 2013 weli
მცირე ცნობარი: „მონაცემთა ანალიზი, ალბათობა სტატისტიკა“
1) D E( E ) 2 ; 2) D E 2 (E ) 2 .
lodinis Tvisebebis gamoyenebiT advilad davinaxavT, rom:
D E( E ) 2 E[ 2 2E (E ) 2 ] E 2 2E E (E ) 2 E 2 (E ) 2 .
dispersiis gamosaTvleli formulebi: Tu P( xk ) pk , k 1,..., n , maSin:
n n n
1) D ( xk E )2 pk ; 2) D xk 2 pk ( xk pk )k .
k 1 k 1 k 1
19
o.furTuxia – 10 ივნისი 2013 weli
მცირე ცნობარი: „მონაცემთა ანალიზი, ალბათობა სტატისტიკა“
realuri movlenis albaTuri modelebis parametrebi SevafasoT cdebis mier mi-
Rebuli Sedegebis gamoyenebiT.
ganmarteba. amboben, rom SemTxveviT sidideTa mimdevroba 1, 2 ,... akmayofi-
lebs did ricxvTa kanons, Tu nebismieri dadebiTi ricxvisaTvis samarTliania
Tanafardoba:
1 2 n
E1 E2 En
lim P{| | } 1.
n n n
CebiSevis Teorema. Tu SemTxveviTi sidideebi 1, 2 ,... wyvil-wyvilad damouk-
idebelia ( Ei ) da arsebobs iseTi ricxvi C , rom Di C , i 1,2,... , maSin es mi-
mdevroba akmayofilebs did ricxvTa kanons.
damtkiceba. aRvniSnoT: n (1 2 n ) / n . maSin cxadia, rom:
Dn (D1 D 2 D n ) / n 2 (C
C
C) / n 2 nC / n 2 C / n .
n jer
amitom, CebiSevis utolobis Tanaxmad, gvaqvs:
P(| n En | ) 1 Dn / 2 1 C / n 2 1, roca n ,
anu samarTliania did ricxvTa kanoni.
bernulis Teorema. Tu 1, 2 ,... wyvil-wyvilad damoukidebeli bernulis
SemTxveviTi sidideebiaa ( P{i k} p k (1 p)1k , k 0,1), maSin es mimdevroba akma-
yofilebs did ricxvTa kanons, kerZod:
1 2 n P
p , roca n .
n
damtkiceba. rogorc cnobilia: EBern( p) p , DBern( p) p(1 p) . e. i. Sesrule-
bulia CebiSevis Teoremis pirobebi, sadac C p(1 p) . amitom, imis gaviTvaliswi-
nebT, rom E n (E1 E 2 E n ) / n (
p
p
p) / n p , CebiSevis Teoremis Tanaxm-
njer
ad, davaskvniT, rom bernulis Teorema samarTliania.
20
o.furTuxia – 10 ივნისი 2013 weli
მცირე ცნობარი: „მონაცემთა ანალიზი, ალბათობა სტატისტიკა“
muavr-laplasis integraluri Teorema. Tu tardeba п damoukidebeli cda,
romelTagan TiToeulSi А xdomilebis moxdenis albaTobaa р, maSin cdaTa didi
ricxvis SemTxvevaSi, Tu amasTanave np 15 , samarTliania Tanafardoba:
b np a np
P{a S n b} ( ) ( ),
npq npq
1 n 1 n
SerCeviTi saSualo: x xi ; SerCeviTi dispersia; s 2 ( xi x) 2 ;
n i1 n i 1
n
n 2 1
Sesworebuli SerCeviTi dispersia: s' s xi x 2 .
2
n 1 n 1 i1
SerCeviTi standartuli gadaxra (Sesabamisad, Sesworebuli SerCeviTi sta-
ndartuli gadaxra) ewodeba ariTmetikul kvadratul fesvs SerCeviTi dispersi-
idan s s2 (Sesabamisad, Sesworebuli SerCeviTi dispersiidan s' s' ).
2
ebia da
21
o.furTuxia – 10 ივნისი 2013 weli
მცირე ცნობარი: „მონაცემთა ანალიზი, ალბათობა სტატისტიკა“
n (n 1)S '2
X N (a, 2 / n) ; ( X i a) 2 / 2 2 (n) ; 2 (n 1) ;
i1 2
X a X a X a
Z N (0,1) ; T ' t (n 1) .
/ n S / n 1 S / n
22
o.furTuxia – 10 ივნისი 2013 weli
მცირე ცნობარი: „მონაცემთა ანალიზი, ალბათობა სტატისტიკა“
23
o.furTuxia – 10 ივნისი 2013 weli
მცირე ცნობარი: „მონაცემთა ანალიზი, ალბათობა სტატისტიკა“
etriuli intervali C.R. = (,xkr ] [xkr ,) . I gvaris Secdomis ganmartebis Ta-
naxmad P(H1 | H 0 ) P(Z C.R. | H 0 ) 2P(Z xkr | H 0 ) 2(1 ( xkr )) , anu
( xkr ) 1 / 2 , rac zeda kritikuli wertilis ganmartebis Tanaxmad niSnavs,
rom xkr z / 2 , anu C.R. = (,z / 2 ] [ z / 2 ,) .
24
o.furTuxia – 10 ივნისი 2013 weli