გელი როგორც ვიცით მიწისქვეშეთის უნივერსალური სიმბოლოა, რომელსაც თავისი

საკულტო დანიშნულება გააჩნია, მას ჩვენ ვაწყდებით როგორც ძველ ქართულ წეს-
ჩვეულებებში, ასევე ლიტერატურულ ძეგლებსა თუ გადმოცემებში, მისი ხსენება
ჩვეულებრივ ტაბუირებულია, ცნობილია, რომ ყველა სახლს თავისი გველი ე.ი ფუძის
მფარველი ჰყავდა, რომელიც იცავდა მას, ამმფარველს მეორენაირად ფუძის ანგელოსხზაც
უწოდებენ, ქართველებში არჩევდნენ ერთმანეთისაგან როგორც ალალ და არამ გველს,
ალალი გველის იყო ფუძის გველი, რომელიც საცხოვრებლის ფუნდამენტში ცხოვრობდა, და
იცავდა ის ოჯახს ყველაფერი ავისაგან, ამბობენ რომ ის თავისი ფორმითაც და ფერითაც
გამორჩეული იყო, ის ძირითადად რუხი, შავი ან წითელი ფერის იყო, რომელიც ოჯახის
კეთილდღეობისა და სიმდიდრის მფარველად წარმოგვიდგება, მასზე დამოკიდებული იყი
რძის პროდუქტების სიუხვე და აქედან მოდის ისიც რომ მას უდებდნენ რძესაც. ფუძის
გველის მოკვლა თუნდაც შემთხვევით იწვევდა უამრავ უბედურებას, ოჯახის მთლიანად
განადგურებას, ეს ერთგვარი სასჯელი გახლდათ, მაგრამ არსებობდა რიტუალიც რომელიც
დანაშაულის გამოსყიდვას ემსახურებოდა, ასეთი იყო კახეთსი, „დედა მდებიარეს“
რიტუალი, თავად დედა მდებიარეც გველს ნიშნავს, სხვა მოსაზრების თანახმად დედა
მდებიარე დედამიწაა, რომელიც გვისევს მტრებს გველებსა და სხვადასხვა უბედურებას, რაც
შეეხება ამ რიტუალს ისშლებოდა სუფრა, რომელსაც მდებრის სუფრა ერქვა, ყიდულობდნენ
ამ რიტუალლისათვის იხვს, რომელსა ზედაშესთან ან ეზოში დაკლავდენენ, ზედაშენი ეს იყო
ნაკურთხი ქვევრი, შეიძლებოდა იხვის ნაცვლად ყოფილიყო ცხვარი, ქათამი, ანთებდნენ
საკმეველს და სანთლებსაც, და წარმოთქვამდმნენ სალოცავ სიტყვებს: „ფუძის ანგელოზო,
შენი სახელი დალოცვილია თუ ვისმეს რამე უნებლიედ ისე გაუკეთებია, როგორც მიღებული
არ არის აპატიე და მიუტევე“. სხვათა განმარტებით, ფუძის ანგელოზი იგივე არის ადგილის
დედა, რომელიც ცხოვრობს სახლის საძირკველში, ის მოკვდავს ძირითადად ეჩვენებოდ აიმ
შემთხვევასი თუკი მასზე იყო განრისხებული, არსებობდა ასეთი მიდგომაც: პატივი ეცი
გველს და იგი უფრო მეტ პატივს გცემსო“. - ამიტომ ფუძის ანგელოზი იგივე სახლის
ანგელოზი საკრალულ არსებაბადაა მიჩნეული მას თაყვანსაც სცემდნენ სსაბამისი
რიტუალებით, რომელი აღმ. საქა-ში ცნობილია როგორც „სახელთანგელოზი“, ხოლო
დასავლეთში კი ნერჩის ხვამის/ ფუძის ლოცვის სახელით.

ნერჩის ხვამას - უწოდებნენ სამეგრელოში, რომელსაც დიდმარხვის დადომამდე აღნიშნავენ

მას მეორენაირად ოჯუმაშხურს (შაოთხშაბათო ლოცვას უწოდებენ), ეს რიტუალი ორი
ნაწილისგან შედგებოდა, ჯერ ერთი ოჯახის უფროსი დიასახლისი აცხობდა ოთხ კვერს,
მარტო ჩაიკეტებოდა და ამ დროს ასრულებდა ის ლოცვას, სადაც ანთებდა ოთხ სანთელს ორს
წინა კარში, ხოლო ორს უკანა კარებზე და სანამ დაიწვებოდა სანთელი მანამდე შჭამდა ამ
პურებს და შემდეგ კი გააღებდა კარებს, ამით სრულდებოდა რიტუალის პირველი ნაწილი,
რომელსაც დიასახლისი ყველასაგან მალულად აასრულებდა, შემდეგ კი მეორე ნაწილი
ვახშმისას იწყებოდა, აცხობდნენ პურს, რომელიც აუცილებდლად ჭვავის ფქვილისაგან უნდა
ყოფილიყო, ლობიოს სართით ასევე, მას ხის ნისორზე სდებდნენ სახლის მარჯვენა კუთხეში
და უფროსი ქალი და კაცი მიწამდე სცემდნენ თაყვანს და ლოცვას ჩურჩულებდნენ, სადაც
ახსენებდნენ „ნერჩი პატენს“, რომელიც იგივე დიდი დედა ღვთაება იყო, მატ მაგალითს
მისდევდა უკვე მთელი ოჯახის წევრები. მსგავსია გურული: „ნერჩის მიგორება“, იმერუ ლი
„ფუძის გამოლოცვა“, სვანური „ არგილიშ ლიმზირი“ (დგილის სალოცავი) და სხვები.
სამეგრელოში იმ ადგილზე სადაც სახლი უნდა აეშენებინათ, გამოყოფილი იყო ოთხი
ადგილი, სადაც ამოთხრიდა ოჯოახის უფროსი მიწას, და ამაგრებდე ქვებზე ოთხ სანთელს,
მას თან ჰქონდა 4 პური და წარმოსთქვამდა ლოცვას, რომელში ოჯახის კეთილდღეობას
ჩაუთქვამდა. , მსგავსია ოჩიაურის მიერ ჩაწერილი ცნობა, რომელიჩ სრულდებოდა ფშავში, ეს
იყო სახლის ანგელოზის მიპატიჟება ახალ სამოსახლოში, საჭირო იყო 8 ქადა და 8 სანთელი, 4
ქადასა და 4 სანთელს ტოვებდნენ ძველ სამოსახლოში, და ყველა კუთხეში ანთებდნე
სანთელს და იდებოდა თითო ქადა, შემდეგ კი სამითითით ჩააქრობდნენ სანთელს ქადას
ჩამოაჭრიდნენ მეოთხედს და მიჰქონდათ ახალ სახლში, დანარჩენს კი ოჯახის წევრები იქვე
შეჭამდნენ, ლოცვის შესრულების შემდეგ რიტუალის წევრები ბრუნდებოდნენ უკან
დაჭრიდნენ დატოვებულ ქადებს, მას დაუმატებდნენ თან მოყოლილ ქადებს და სანთლის
ნამწვავებს, რომელსაც სდებდნენ სახლის კუთხეში, ეს ყველაფერი კი მთელი სამი დღე და
ღამე რჩებოდა, შემდეგ კი დამთკბარ რძეს კუთხეებში მიასამდნენ და ამბობდნენ“დატბი და
მობრძანდი ჩემო მამა-პაპის ანგელოზოო“

გავრცელებული იყო რწმენა იმისაც რომ გველის თვალი განსაკუითრებულ ძალას ფლობდა,
რომ მისი მპოვნელი აუცილებად ბედს ეწეოდა,თუმცა კი არ უნდა გაემხილს ეს, რადგან
წინააღმდეგ შემთხვევაში ძალას კარგავდა. მაგრამა ქვე იყო კიდევ ერთი საყურადღებო რამ,
ის ყოველთვის არ ამართლებდა ამისათვის საჭირო იყო რომ მიწაში ჩაეფლათ, და ტ/უკი
გარკვეული დროის შემდეგ ნახავდნენ რომ იმა დგილას მცენარე ამოვიდა მაშინ მას
ამოთხიდნენ ოჯახის დიასახლისი სუფთა ფარჩაში შეახვევდა მას და ინახავდაერბოს
ქოთანში.

ხევრუსული წარმოდგენების მიხედვით გველის თვალი იგივე ნაწილი, იყო

ნატვრისთვალი,მძივს გველი კაცის ნაწილისას აკეთებს, გველი აგროვებს ამ ნაწილებს და
თვალს აკეთებს, რომელიც ღამე აშუქებს. საერთოდაც გველი საკრალული ხთონური არსებაა,
რომელიც ხთონუკ კულტთანაა დაკავშირებული ამიტომ ის უკავშირდება მიცვლებულის
სამყაროსაც, ამ მხრივ ვრცელი მასალა არ მოგვეპოვება, მაგრამ მაინც გვაქვს გარკვეული
მინიშნებანი. მაგალითად რაჭაში გველი რომ შევიდეს სახლში მას არაფრით არ მოკლავენ,
რდაგან ის ოჯახის უფროსს კლავსო, ასვე ახალმიცვალებულზეც არ კლავენ მას „ცხვრად ხომ
არ დავუკლავთო“, ამავდროულად ის დაკავშირებულია საფლავთანაც. ფშავში არის ასეთი
გადმოცემა ქუბრიანთ ლეგას დიდი არაქიანი ოჯახი ჰქონია, მის ცოლს აჰკიდებია წითელი
გველი, ბოლოს ლოგინად ჩავარდნილა და მალევე გარდაცვლილა რამდენიმე ხნის შემდეგ
ქუბრიანთ ლეგაც გარდაცვლილა და მის გვერდით დაკრძალვა განიზრახეს, საფლავს როცა
თხრიდნენ დაინახეს წითელი გველი.

გველი ასევე სიბრძნისა და გრძნეულების იდეადაც გვევლინება, ანაგის მთავარანგელოზში

იყო დედა თებრო, რომლსაც გველები ესეოდა და მას „მდებივრის წმინდა თებროს ეძახდნენ“
და ამბობდნენ, რომ მკურნალი იყოო. გველი ხალხურ მედიცინაშიც გვევლინება, სადაც მის
პერანგს იყენებდნენ, და საერტოდაც გველის მიერ პერანგის გამოცვლა განახლების
სიმბოლოდ აღიქმებოდა, გველი გვევლინება ასევე დამცველადა, მაგალითად თუკი მაისის
გველს ენას ცოცხლად ამოაძრობდნენ და ტანის არეში დაიმაგრებდნენ ის ადამიანი ყველა
საქმეში გამარჯვებული და იღბლიანი იქნებოდა, იმავე მიზეზით იცოდნენ გველის პერანგის
ზღურბლში შენახვაც, მშიდობიანი ცხოვრება იქნებაო ოჯახსი, ან წითელ გველს თუ
მოკლავდნენ, საძირკველში მარხავდნენ მცველი იქნება ოჯახისო. ამ მხრივ, გველი ერთ-
ერთი ყველაზე ცნობილი სიმბოლოა, რომელიც დააკავშირებულია ხთონურ და ქალურ
სიმბოლოსთან და მას თაყვანს სცემდნენ როგორც სახლისა და კერის მფარველს, და გველის
სიმბოლო დაკავშირებულია წყალთან წვიმასთან და ნაყოფიერებასთანაც.