LỚP CẤP TỐC 2K4

“VỢ CHỒNG A PHỦ”

- Tô Hoài

I. KHÁI QUÁT TÁC GIẢ, TÁC PHẨM

1. Tác giả Tô Hoài
- Tô Hoài được mệnh danh là “cây đại thụ” trong làng văn chương
Việt Nam, là một nhà văn “sống đến đâu viết đến đó”
- Tô Hoài viết rất bền bỉ, đều đặn, sáng tác ở nhiều thể loại văn học
khác nhau, trong đó có truyện ngắn
- Là cây bút vô cùng chuyên nghiệp với số lượng tác phẩm đồ sộ
- Phong cách sáng tác:
Văn chương thiên về diễn tả sự thật đời thường: “Viết văn là quá trình đấu
tranh để nói lên sự thật..”
- Có sự gắn bó và am hiểu văn hóa, con người ở vùng núi Tây Bắc

2. Tác phẩm
HCST: “VCAP” là thành quả của chuyến đi năm 1952 cùng bộ đội lên giải
phóng Tây Bắc của tác giả. Trong 8 tháng ở đây, Tô Hoài đã có dịp gắn
bó, thêm hiểu, thêm yêu con người và núi rừng Tây Bắc. Điều đó đã tạo
động lực và cảm hứng cho ông sáng tác nên câu chuyện này. Bản thân TH
đã từng chia sẻ “Đất và người Tây Bắc đã để thương để nhớ trong tôi
nhiều lắm, không bao giờ tôi quên…”

II. KHÁI QUÁT NHÂN VẬT MỊ

- Là bông hoa ban rực rỡ của núi rừng Tây Bắc – là một cô gái yêu tự
do, khát khao yêu và được yêu cháy bỏng, luôn mong mỏi được
sống là chính mình
- Mị bất ngờ phải trả món nợ truyền kiếp từ thời cha mẹ, bị ép phải
trở thành nàng dâu gạt nợ của nhà thống lí
+ Mị kiên quyết từ chối, sẵn sàng lao động để trả nợ chứ không chấp nhận
bị gả bán cho nhà giàu
+ Có lẽ bởi cô nhận thức rõ bốn chữ “nàng dâu gạt nợ” thực sự nhục nhã,
đau đớn và bi thương đến thế nào  Nếu trở thành con dâu nhà thống lí,

Trang 1
Mị chẳng khác nào một món đồ được đưa ra để gán nợ, Mị sẽ hoàn toàn
mất đi sự tự do, sẽ chịu cảnh giam cầm nơi căn nhà tàn độc ấy
+ Do hủ tục phong kiến: tục cướp vợ và cúng trình ma, Mị bị ép buộc phải
trở thành vợ A Sử
- Lúc đầu, hàng mấy tháng trời đêm nào Mị cũng khóc. Mị thậm chí
còn bỏ trốn khỏi nhà thống lí, có ý định sẽ tìm đến cái chết như một
sự giải phóng bản thân mình khỏi số kiếp khốn khổ. Tuy nhiên vì
thương cha, Mị đành ngậm ngùi ném đi nắm lá ngón – cũng là Mị
đã buông xuôi với cuộc đời, từ bỏ khao khát được sống là chính
mình… Đôi khi, có những người lựa chọn cái chết không phải bởi
vì họ không yêu bản thân không yêu sự sống; mà ngược lại; là bởi
vì họ quá trân trọng mình và khao khát được sống theo những gì
mình mong, họ thà chết chứ không chấp nhận bị giam cầm.

III. MỊ CHẤP NHẬN BUÔNG XUÔI CUỘC SỐNG, CÚI ĐẦU

TRƯỚC THẾ LỰC CƯỜNG QUYỀN VÀ THẦN QUYỀN,
DẦN DẦN ĐÁNH MẤT CHÍNH MÌNH

“Lần lần, mấy năm qua, mấy năm sau….đến bao giờ chết thì thôi.”
- Bố Mị qua đời, sợi dây gắn kết duy nhất giữa Mị và cuộc đời đã đứt,
ta tưởng rằng Mị sẽ sống cho riêng mình, sẽ tìm cách giải thoát,
thậm chí sẽ tìm tới cái chết để được bảo vệ giá trị của bản thân…
Nhưng không, dường như, căn nhà tàn độc ấy cùng nhịp sống tẻ
nhạt lặp đi lặp lại suốt “mấy năm qua” đã khiến Mị dần lụi tàn khát
vọng sống. Cô Mị của ngày xưa dường nhưu không còn nữa rồi. Mị
của bây giờ “không còn tưởng đến có thể ăn lá ngón tự tử nữa.” Có
lẽ bởi với Mị, sống hay chết đều chẳng còn quan trọng
- Mị chấp nhận cuộc sống nhà thống lí;
+ Mị quen khổ rồi  Cái quen khổ ấy như một cái gật đầu chấp nhận của
Mị với số kiếp nàng dâu gạt nợ. Khi quen khổ rồi, con người ta sẽ tự đánh
mất mình, đánh mất khát vọng phản kháng và giải phóng
+ Mị thậm chí còn tự đánh giá thấp mình, tự coi thường bản thân, xem
mình là con trâu con ngựa nhà thống lí  Từ một cô gái mạnh mẽ, quyết
liệt, có khao khát sống và tin vào giá trị bản thân, Mị dần buông xuôi trước
cuộc đời cay nghiệt…

Trang 2
+ Mị là nạn nhân trong căn nhà độc ác, trong kiếp sống tẻ nhạt cứ lặp đi
lặp lại đến mức khiến con người ta quên mất mình là ai giữa cuộc đời này:
“Bao giờ cũng thế, suốt năm suốt đời như thế.” Dường như, Mị tự cho
rằng, cả quãng đời còn lại của Mị sẽ chỉ là sự tẻ nhạt, nhàm chán đến đau
đớn đó mà thôi.
+ Thậm chí, số phận của người phụ nữ trong căn nhà ấy còn bị rẻ rúng,
coi thường đến mức không bằng con trâu, con ngựa. Về hình thức, họ là
những “nàng dâu”, nhưng về bản chất, họ chỉ là những nô lệ dùng để gán
nợ, phải phục dịch cho nhà thống lí cả đời
- Mị mất đi ý niệm về thời gian, Mị không còn màng tới chuyện sống
– chết:
+ Mị ngày càng thu mình, khép kín, không trò chuyện với ai (>< khác hẳn
cô Mị trước khi về nhà thống lí), “lùi lũi như con rùa nuôi trong xó cửa”
 Phải chăng, Mị cũng chỉ như một thú nuôi, một vật trưng bày trong
căn nhà ấy?
+ Căn buồng của Mị:
 Kín mít
 Chỉ có một chiếc cửa sổ một lỗ vuông bằng bàn tay – là nơi duy nhất
ánh sáng chiếu vào, thế nhưng Mị không quan tâm – cũng k hông
nhận thức rõ ràng về thứ ánh sáng, chẳng biết là sương hay là nắng
 Mị nghĩ rằng mình cứ ở trong cái lỗ vuông ấy – đến bao giờ chết thì
thôi
 Ở đoạn trước, Mị tìm đến cái chết bởi lòng yêu cuộc sống mãnh liệt.
Đến đây, Mị nghĩ về cái chết một cách uể oải, không sợ hãi, cũng
chẳng mong mỏi, bởi Mị chỉ như một kẻ chờ chết mà thôi
 Mị không chỉ bị giam cầm về thể xác, Mị còn bị giam cầm về tinh
thần, về tâm trí. Bi kịch của Mị ở thời điểm này không chỉ là bi kịch
bên ngoài, mà đã trở thành bi kịch len lỏi sâu vào bên trong tâm hồn
của cô gái trẻ yêu tự do năm nào. Nhưng xót xa thay, lúc này, Mị
còn chẳng nhận thức được bi kịch của mình.

IV. MÙA XUÂN Ở HỒNG NGÀI VÀ DIỄN BIẾN TÂM LÝ –

HÀNH ĐỘNG CỦA MỊ TRONG ĐÊM TÌNH:
1. Mùa xuân ở Hồng Ngài
“Trên đầu núi,….Ta đi tìm người yêu.”

Trang 3
 - Chất thơ trong cảnh mùa xuân ở Hồng Ngài:
+ Mùa xuân: là mùa đầu tiên trong năm, là mùa bắt đầu một năm mới –
gợi sự khởi đầu của một cuộc hành trình mới  Phải chăng, Tô Hoài đang
ngầm thể hiện rằng, mùa xuân năm ấy của Hồng Ngài cũng sẽ đem tới
một điều gì đó mới mẻ, sẽ gieo vào lòng Mị những hạt ánh sáng lấp lánh
nơi tâm hồn cô gái đã quen khổ suốt bấy nhiêu năm?
+ Mùa xuân ở HN là thời điểm gắn liền với những vụ mùa đã thu hoạch
xong, với sự no đủ “ngô lúa đã xếp yên đầy các nhà kho”, với sự yên tâm
trong lòng của những người dân miền núi. Con người lúc này có thể quên
đi những bộn bề trong năm, những vất vả của công việc lao động, để tìm
kiếm sự nghỉ ngơi bình yên nơi tâm hồn
+ Chất thơ còn được dệt nên trong niềm vui tinh nghịch của lũ trẻ, trong
sự sửa soạn đón Tết của người dân. Bên cạnh việc khắc họa khung cảnh,
Tô Hoài còn giới thiệu cho ta những nét đẹp văn hóa bình dị của người
dân miền núi: “Ở Hồng Ngài, người ta thành lệ cứ ăn Tết khi gặt hái vừa
xong…”
+ Dù năm ấy Hồng Ngài ăn Tết vào lúc gió và rét dữ dội, nhưng dường
như niềm vui của con người vẫn sưởi ấm tất cả.
+ Niềm vui ấy càng được khắc họa rõ thông qua những chiếc váy hoa như
những con bướm sặc sỡ được đem ra phơi trong các làng Mèo Đỏ. Có lẽ,
họ đang chuẩn bị những xiêm y đẹp nhất để đón mùa vui nhất trong năm.
Cũng có thể, các cô gái trẻ đang sửa soạn để tham dự đêm tình mùa xuân
– nơi họ có cơ hội tìm thấy tình yêu của đời mình
+ Trong không gian vang lên tiếng cười ầm của lũ trẻ. Thế nhưng, tất cả
những điều ấy sao mà xa lạ với cô Mị quá….

- Sự bồi hồi và khắc khoải của Mị

+ Mị dường như đứng ngoài tất cả những niềm vui ấy, lạc lõng giữa một
mùa xuân mà ai nấy cũng tưng bừng những kế hoạch mới, những phấn
khởi mới. Còn Mị vẫn cứ thui thủi một mình trong căn nhà còn lạnh lẽo
hơn cả gió rét ngoài kia…
+ Tiếng sáo lấp ló ngoài đầu núi dường như đã có tác động mạnh mẽ tới
Mị. Mị trước đó gần như buông xuôi số phận, chấp nhận cảnh bị giam
cầm cả về thể xác lẫn tinh thần, tâm hồn Mị chai sạn trước cuộc đời. Thế
nhưng giờ đây, thanh âm ấy đã giúp Mị tìm lại được những rung động
đầu tiên sau ngần ấy năm… “thiết tha bổi hổi”. Ta không rõ sự thiết tha

Trang 4
bổi hổi ấy là của tiếng sáo hay của tiếng lòng, hay là quyện hòa giữa cả
thanh âm ấy với trái tim cô gái đã ngủ quên biết bao lâu. Dường như, lòng
Mị đang thổn thức như những ngày trước đó. Có lẽ, đó là tiếng sáo của
quá khứ. Là tiếng sáo của sự tự do. Là tiếng sáo của tình yêu đang vẫy
gọi… Thanh âm ấy dù chỉ lấp ló ngoài đầu núi, nhưng lại giúp Mị dần
nhớ lại mình đã từng sống như thế nào.
+ Mị ngồi nhẩm thầm bài hát của người đang thổi. Đó là bài hát Mị đã
thuộc lòng trong quá khứ, nhưng lại là bài hát mà suốt bấy nhiêu năm
qua vô cùng xa lạ với cô, không còn thuộc về cô khi cô bị giam cầm trong
căn nhà ấy… Ta tưởng rằng Mị đã hoàn toàn đánh mất mình, Mị đã quên
mất kí ức ngày xưa. Nhưng hóa ra, một cách rất tự nhiên và bản năng, Mị
vẫn thuộc từng câu từng chữ của bài hát ấy. Phải chăng, tình yêu cuộc
sống và khát vọng tự do chưa bao giờ mất đi trong Mị, nó chỉ bị vùi lấp
bởi sự cay nghiệt của cuộc đời, nó chỉ bị ngủ quên giữa muôn vàn những
khó nhọc vất vả mà thôi… Mị cần một điều gì đợi nhắc Mị về ngày xưa
ấy. Và tiếng sáo, chính là một tác nhân quan trọng như vậy.

- Nhận xét về chất thơ trong đoạn văn:

+ Chất thơ: Xuất phát từ đặc trưng của thể loại thơ, thơ là tiếng lòng của
người cầm bút, là những rung động được thể hiện trên con chữ của người
nghệ sĩ… Ta có thể hiểu “chất thơ” chính là những nét lãng mạn, bay bổng
của xúc cảm được thể hiện trong những vần thơ, những tứ văn
+ Chất thơ trong truyện ngắn:
 Có thể thể hiện qua xúc cảm của cây bút đối với đối tượng được
khắc họa
 Có thể được bộc lộ qua những rung động trong trái tim của nhân
vật
+ Ta đã bắt gặp chất thơ ấy một cách đầy tinh tế và duyên dáng trong
những trang văn của Tô Hoài. Chất thơ ấy thể hiện trong khung cảnh mùa
xuân nhẹ nhàng, thấm đẫm niềm vui của ngày thu hoạch. Chất thơ ấy,
còn được khắc họa qua những rung động đầu tiên sau từng ấy năm im
lặng của nhân vật Mị. Để từ đó, chất thơ len lỏi tới tâm hồn của mỗi người
đọc, khiến chúng ta có niềm tin vào hành trình giải phóng của nhân vật
sau này…

Trang 5
 2. Diễn biến tâm lý của Mị trong đêm tình mùa xuân
a. Khung cảnh đêm tình và sự tác động của men rượu cùng tiếng sáo
tới Mị:
“Tiếng chó sủa xa xa… đã thổi sáo đi theo Mị”
- Tô Hoài khắc họa những nét đẹp văn hóa bình dị tron lễ hội của
người dân Tây Bắc. Họ sẽ cùng tụ tập tại sân chơi chung, cùng chơi
các trò chơi truyền thống
- Nhà thống lí thì chỉ ăn, uống rượu, hưởng thụ.
- Có lẽ, sự thiết tha bổi hổi được gọi dậy từ tiếng sáo lấp ló trước đó
đã khiến Mị dần nhớ lại về cuộc sống bình thường, tự do, khiến Mị
nhen nhóm khao khát được sống là chính mình. Đó là lý do Mị cũng
lén uống rượu. Hành động này khác hoàn toàn với một cô Mị cam
chịu suốt từng ấy năm.
- Sự tác động của rượu:
+ Cách uống: uống ực từng bát  uống liên tục như thể Mị đang tự chuốc
say bản thân. Phải chăng Mị định mượu rượu để quên đi cuộc sống cay
cực khó nhọc trong chốc lát, để giải phóng cảm xúc và tâm trí của mình.
+ Lòng Mị “sống về ngày trước”: Hơi rượu say dường như đã đưa Mị về
quá khứ, để Mị đắm chìm trong những ngày đã qua, để Mị như sống lại
những tháng ngày tự do thưở nào
+ Tai Mị lại văng vẳng tiếng sáo, và những hoài niệm về thưở xưa lại càng
quay về rõ rệt, chi tiết, sắc nét – như thể Mị chưa bao giờ quên bất cứ một
điều gì
+ Mị như sống lại trong hồi ức: ngày ấy Mị thổi sáo giỏi, thổi lá hay như
thổi sáo, biết bao người mê – ngày đêm thổi sáo đi theo Mị… Dù Tô Hoài
viết là “Mùa xuân này”, nhưng thực chất, đây chỉ là sự tưởng tượng của
Mị, là mùa xuân trong nỗi nhớ của Mị, là sự khắc khoải của một người đã
xa mùa xuân tự do ấy suốt đằng đẵng những năm dài…

b. Mị bắt đầu nhận thức lại giá trị của bản thân mình
“Rượu đã tan lúc nào… Em không yêu, quả bao rơi rồi…”

- Những sự tác động từ ngoại cảnh đến tâm hồn Mị đều không còn
nữa: Rượu đã tan, người đã về. Ta tưởng rằng Mị sẽ tỉnh táo trở lại,
rồi sẽ là một cô gái đã cam chịu như suốt bấy nhiêu năm qua. Thế

Trang 6
 nhưng dường như, tác động của men rượu và của tiếng sáo đã thực
sự đánh thức cô Mị trong quá khứ quay trở về
- Tô Hoài đã miêu tả một loạt những hành động như bất thần của Mị:
ngồi trơ một mình giữa nhà, mãi sau mới đứng dậy
 Dường như, sự biến mất của những tác nhân bên ngoài khiến cô Mị
đột ngột phải từ quá khú trở về hiện tại, làm Mị thêm hụt hẫng và
đau đớn
- Không ra đường chơi – mà từ từ bước vào buồng
+ đường: không gian của sự tự do, không gian quen thuộc của tuổi
trẻ rực rỡ trong hồi ức
+ căn buồng: không gian của sự giam cầm trong hiện tại
 Phải chăng, hết rượu, hết tiếng sáo, Mị đã chấp nhận quay về với sự
giam cầm bấy lâu?
- Sự thay đổi trong tâm trạng của Mị
+ Cùng ngồi trong căn buồng, nhìn lên ô cửa sổ trăng trắng mờ mờ, nhưng
Mị không còn thái độ buông xuôi như trước đây
+ “Mị thấy phơi phới trở lại” – “trong lòng đột nhiên vui sướng như
những đêm Tết ngày trước”
 Dường như tâm hồn cằn cỗi của Mị đã được tưới tắm sau chuỗi
ngày bỏ quên, phó mặc cho số phận… Mị bắt đầu có lại những xúc
cảm của một con người bình thường, yêu tự do, yêu cuộc sống. Mị
tìm lại được niềm vui của những ngày cũ, những kí ức tưởng chừng
cô đã không còn nhớ đến
+ Niềm vui ấy đã dẫn Mị đến sự nhận thức giá trị bản thân mình một cách
rõ rệt: “Mị trẻ lắm. Mị vẫn còn trẻ. Mị muốn đi chơi”
 Trước đây, Mị từng tự phủ nhận bản thân mình, coi mình như con
trâu con ngựa nhà thống lý, chấp nhận im lìm như con rùa lùi lũi
nuôi nơi xó cửa. đã có những lúc, Mị dường như quên mất mình là
ai, quên rằng mình xứng đáng được hạnh phúc. Nhưng lúc này đây,
những khao khát ấy đã quay trở lại trong tâm hồn Mị. Mong muốn
“đi chơi” nghe qua có vẻ thật bình dị đơn giản, nhưng với Mị, đó
chính là sự khởi đầu cho những phản kháng – phản kháng lại những
thế lực cường quyền thần quyền đã giam cầm mình bấy lâu, phản
kháng lại chính người chồng A Sử “chẳng năm nào cho Mị đi chơi
Tết”. Mị tin rằng việc đi chơi là một điều bình thường, là một quyền

Trang 7
 cơ bản của con người, “bao nhiêu người có chồng cũng đi chơi ngày
Tết.” Mị không muốn đứng ngoài vòng quay của đời sống nữa rồi…
+ Mị nhận thức được sự đau khổ tột cùng trong cuộc sống hiện tại: “A Sử
với Mị, không có lòng với nhau mà vẫn phải ở với nhau!”. Rõ ràng, nền
tảng vững chắc nhất của một cuộc hôn nhân hạnh phúc là tình yêu, nhưng
A Sử với Mị làm gì sở hữu tình cảm cao quý, xa xỉ ấy. Đối với một người
luôn khát khao yêu và được yêu như cô Mị, hiện thực này sao càng đau
đớn thêm…
 Suy nghĩ về nắm lá ngón, về cái chết, về sự giải thoát – lại một lần
nữa quay trở lại “Nếu có nắm lá ngón trong tay lúc này, Mị sẽ ăn
cho chết ngay…”
 Mị đã hoàn toàn nhận thức được bi kịch, Mị nếm trải được nỗi cay
đắng tột cùng của cuộc sống, Mị thà chết chứ không muốn sống mà
không được là mình, chỉ sống theo sự sắp đặt vô cảm và độc ác của
người khác. Mị không muốn mình cúi đầu mãi trước số phận ấy…
Quả thật, mỗi lần Mị nghĩ tới cái chết, là một lần khát khao sống
mãnh liệt quay trở về trong trái tim cô.
+ Tô Hoài khép lại đoạn này với một cái kết lửng bằng thanh âm trong
trẻo vẫn “lửng lơ bay ngoài đường”. Tiếng sáo gọi bạn tình như một sự
thôi thúc đầy mạnh mẽ với Mị, để Mị không quên mình của ngày xưa như
thế nào, và mình cũng xứng đáng được hạnh phúc ra sao..

c. Hành động ngăn cản Mị của A Sử:

- Chân dung của A Sử
+ Sửa soạn đi chơi – muốn rình bắt mấy người con gái nữa về làm vợ
 Dường như, tội ác vẫn chưa dừng lại. Hắn tiếp tục nhăm nhe làm
khổ đời biết bao người con gái nữa… Hắn tiếp tục cướp đi sự tự do
và quyền làm người của biết bao cô gái trẻ. Rõ ràng, trong xã hội
phong kiến miền núi thời ấy, thân phận người phụ nữ bị rẻ rúng vô
cùng. Đối với AS, họ chỉ những đồ vật, những thú nuôi, những trò
tiêu khiển bày ra trước mắt để lựa chọn. Hắn thích ai, hắn hoàn toàn
có thể bắt người ấy về làm vợ. Mà làm vợ AS, nghe danh là dâu nhà
giàu, nhưng thực chất chỉ là nô lệ cho nhà thống lí mà thôi….
+ Liên hệ: “Vợ nhặt” – Kim Lân
Nếu nhìn khách quan bên ngoài, ta tưởng rằng Mị làm dâu của nhà giàu
có nhất làng thì Mị phải được sống trong nhung lụa. Còn cô thị đến một

Trang 8
cái tên cũng chẳng có , lại nên duyên với một anh chàng nhà nghèo giữa
bối cảnh nạn đói, ắt hẳn sẽ sống vô cùng vất vả khổ sở. Nhưng hóa ra,
tình cảnh lại ngược lại hoàn toàn. Mị, khốn khổ, đau đớn, dần dần đánh
mất chính mình vì không được tự do, không được thương yêu. Còn thị,
cô đã tìm được người thương mình thật lòng, cô đã có được sự định danh
giữa cuộc đời rộng lớn, cô đã có một gia đình để thuộc về… Vậy mới, vật
chất đâu thể nào đem tới hạnh phúc đích thực. Điều quan trọng nhất vẫn
là tình yêu thương giữa người với người. Đó là thứ tình cảm thiêng liêng
nhưng xa vời với Mị lúc này…
- Hành động của Mị:
+ Không bao giờ Mị nói gì về việc A Sử đi kiếm vợ
Có lẽ bởi:
 Giữa hai người không tồn tại tình yêu, nên Mị đâu quan tâm AS làm
gì
 Thái độ này cũng phản ánh Mị dường như đã quen với tội ác của A
Sử, quen với những điều tồi tệ vẫn diễn ra nơi nhà thống lý nên Mị
có phần dửng dưng, vô tâm, không nghĩ tới nỗi đau nỗi khổ của
người khác. Nhưng ta khó lòng trách cô Mị, bởi đến chính bản thân
mình lúc này Mị còn không quan tâm, thì liệu Mị có thể xót xa cho
ai khác đây?
+ “Mị đến góc nhà, lấy ống mỡ, xắn một miếng bỏ thêm vào đĩa đèn cho
sáng.”
Mị đâu chỉ thắp lên ngọn đèn bên ngoài, cô còn nhen nhóm lên ngọn lửa
trong chính trái tim mình. Đó là ánh sáng của tình yêu cuộc sống, của
những xúc cảm xưa kia nay đã quay trở về, của khao khát muốn được tận
hưởng tuổi trẻ theo cách của mình… <Liên hệ với ánh sáng và bóng tối
trong “Vợ nhặt”, “Hai đứa trẻ”>
+ Một lần nữa, chi tiết tiếng sáo lại quay trở về. Nhưng lần này không
phải là thanh âm thật đang lửng lơ bay ngoài đường nữa, mà là thanh âm
Mị tự tạo nên cho riêng mình: “Trong đầu Mị đang rập rờn tiếng sáo.”
Tiếng sáo là một trong những tác nhân lớn đến sự thay đổi nhận thức và
tâm lý của Mị. Nhưng lúc này đây, Mị không cần tới tiếng sáo hay men
rượu say để lòng mình được sống về ngày trước, bởi khát vọng trong cô
đủ lớn để cô tạo nên một thanh âm mang sức sống của riêng mình.
 Đó là lý do mà từ suy nghĩ, Mị đã dám hành động. Từ cái “muốn”
tưởng chừng sẽ mãi chỉ là những ấp ủ không dám bày tỏ, Mị đã tự

Trang 9
 quyết định cho bản thân mà không còn phụ thuộc vào các thế lực
khác: “Mị cũng sắp đi chơi.”
+ A Sử sửa soạn đi chơi – Mị cũng sửa soạn đi chơi “Mị quấn lại tóc, với
tay lấy cái váy hoa…” – những hành động thật bình thường với bao người
phụ nữ khác, nhưng lại hết đỗi bất thường với cô Mị trước đây đã từng
cam chịu kiếp sống nhọc nhằn, mất tự do trong căn nhà này.
- Phản ứng và hành động của A Sử:
+ Lấy làm lạ, hỏi: “Mày muốn đi chơi à?”  A Sử ngay lập tức nhận ra ý
định của Mị. Câu thoại duy nhất của hắn trong đoạn này, với cách sử
dụng đại từ “Mày” có phần hách dịch, ta cảm nhận được sự coi thường
và thiếu tôn trọng hắn dành cho người vợ của mình. Và đương nhiên, hắn
đâu thể nào cho phép Mị được đi chơi như bao người tự do khác.
+ Hành động: bước lại, nắm Mị, lấy thắt lưng trói hai tay Mị, xách cả một thúng
sợi đay ra trói đứng Mị vào cột, quấn luôn tóc Mị lên cột
 Hành động một cách tuần tự, gọn gàng, dứt khoát; không một
khoảnh khắc phân vân hay suy nghĩ hay có cảm xúc về những điều
mình làm. Tội ác đã trở thành thói quen! Tội ác đã trở thành bản
chất của con người ấy, khiến hắn không có bất cứ một phút giây
phải ngẫm nghĩ về hành động của mình.
Sau khi trói vợ xong, hắn điềm nhiên sửa soạn tiếp để đi chơi – rồi tắt đèn,
đi ra, khép cửa buồng lại.  Vô tình, bạc bẽo đến mức vô cảm. Hắn dường
như còn không coi Mị là một con người!
- Diễn biến tâm lý của Mị khi bị trói
+ Bao quanh Mị lúc này chỉ còn bóng tối. A Sử không chỉ tắt đèn của căn
phòng, mà còn dập tắt cả ánh sáng của niềm hy vọng vừa mới nhen nhóm
trong lòng Mị, được Mị thắp lên một cách yếu ớt
+ Lúc đầu, trong Mị vẫn còn hơi rượu và tiếng sáo – có lẽ đó là những tàn
dư còn sót lại của đêm tình mùa xuân, là những điều Mị cố giữ cho riêng
mình để níu kéo khát vọng sống vừa mới được đánh thức. Thân thể Mị bị
trói, nhưng tâm hồn Mị vẫn lửng lơ đi theo những cuộc chơi  Dường
như trong phút chốc, ta thấy tâm hồn Mị tự do…
+ Hành động: Mị vùng bước đi  Hiện thực nghiệt ngã quay trở lại trong
nỗi đau của những sợi đay “tay chân đau ko cựa đc”  Tiếng sáo tan, chỉ
còn tiếng ngựa đạp vào vách. Mị đã quay trở về căn nhà ấy, Mị tiếp tục
phải đối mặt với hiện thực, Mị biết rằng Mị chưa thể có được tự do như
cô khao khát

Trang 10
+ Mị thổn thức nghĩ mình không bằng con ngựa  Mị vẫn giữ được cho
mình ý thức về giá trị bản thân, không tự hạ thấp mình hay nghĩ mình
như con trâu con ngựa nhà thống lí nữa. Sự thổn thức ấy cho thấy cô Mị
đã không còn chấp nhận cuộc sống bị giam cầm cả về thể chất lẫn tinh
thần nữa rồi

3. Diễn biến tâm lý và hành động của Mị trong đêm mùa đông
- Thói quen sưởi lửa của Mị
+ Mùa đông được khắc họa qua góc nhìn chủ quan của nhân vật
“Những đêm mùa đông trên núi cao dài và buồn”
 Dài: Có lẽ, đối với cô Mị đã tìm lại được khát vọng sống, mỗi giây
phút trôi qua đều như lê thê đến vô tận
 Buồn: Dường như, đó là nỗi buồn của nhân vật đã nhuốm màu lên
cảnh sắc núi rừng, lên mùa lạnh lẽo nhất trong năm
+ Mị cần bếp lửa sưởi để không “chết héo”: Không phải là “chết rét”, “chết
lạnh”, mà lại là “chết héo”. Bởi lẽ điều Mị sợ không phải cái buốt giá của
mùa đông trên núi, mà là sợ tâm hồn mình sẽ ngày một úa tàn, héo hon
nơi căn nhà ác độc ấy. Thế nên, Mị giữ thói quen hơ tay sưởi lửa không
phải để sưởi ấm cơ thể, mà đúng hơn, Mị muốn sưởi ấm tâm hồn mình,Mị
muốn giữ ngọn lửa của khát vọng mà khó khăn lắm Mị mới có thể thắp
lên…
+ Mị rất nỗ lực để duy trì thói quen ấy, như sợ rằng chỉ một giây phút cơ
thể trở nên lạnh lẽo, biết đâu ngọn lửa le lói kia cũng sẽ lụi tàn theo. Mị
thức cả đêm để sưởi lửa bị A Sử đánh – hôm sau Mị vẫn sưởi như hôm
trước. Dường như lúc này với Mị, việc sưởi lửa là ưu tiên hàng đầu
+ Mị mải mê tập trung sưởi lửa cho mình tới mức lúc này, Mị hoàn toàn
không quan tâm đến hoàn cảnh của A Phủ: “Mị thản nhiên thổi lửa hơ
tay.”
 Chuyện sống chết vốn dĩ không còn là chuyện bất thường trong căn
nhà thống lí. Cũng giống như chuyện A Sử tiếp tục đi bắt vợ, rõ
ràng đó là tội ác, nhưng vì nó diễn ra thường xuyên, nó lặp đi lặp
lại – nên Mị quen với điều đó từ lúc nào không biết…
 Nguyên nhân thứ hai dẫn tới sự “thản nhiên” của Mị, có thể bởi vì:
“Khi người ta có một cái chân đau, làm sao người ta quên đi cái chân

Trang 11
 đau của mình mà nghĩ đến người khác được…” (Nam Cao) Có lẽ,
lúc này đây, Mị đang có một “cái chân đau” nhức nhối, Mị đang
không tự lo được cho chính bản thân mình, Mị quan tâm tới mình
còn chẳng hết… nên lòng Mị đâu còn chỗ cho những người xa lạ
ngoài kia… Khó khăn lắm, Mị mới tìm lại được bản thân, Mị không
muốn quên đi giá trị của mình một lần nữa. Đôi khi, chính cái khổ
lại trở thành lời biện hộ đầy đau đớn, xót xa cho cái ác.. “Vợ tôi
không ác, nhưng thị khổ quá rồi..” (Nam Cao). Vì khổ, nên con
người ta không còn tâm trí nào mà thương lấy đồng loại của mình
nữa. Ta có thể trách Mị vô tình, nhưng ta cũng thương Mị vì lúc này
đây, có lẽ, Mị không có sự lựa chọn khác.

- Giọt nước mắt của A Phủ đã làm Mị “thức tỉnh”

+ Bối cảnh: Đã khuya, trong nhà ngủ yên, Mị tiếp tục ngồi thổi lửa
+ Nhờ ngọn lửa bập bùng ấy, Mị nhìn thấy giọt nước mắt của A Phủ. Phải
chăng, nhà văn Tô Hoài ngầm khẳng định với chúng rằng, chính nỗ lực
sưởi lửa tâm hồn, chính ngọn lửa vẫn nhen nhóm trong trái tim cô Mị đã
tạo cơ hội để Mị nhìn thấy giọt nước mắt của A Phủ, cũng là để cô hiểu
thấu nỗi đau của người đàn ông xa lạ kia… Dường như, Tô Hoài cũng
bộc lộ một niềm tin đầy sâu sắc, rằng tình thương yêu cuộc đời, yêu
thương đồng loại cần được khởi nguồn từ tình yêu thương ta dành cho
chính bản thân mình.
+ Sự tác động của dòng nước mắt đến với Mị:
 AP là một chàng trai khỏe mạnh cả về thể chất lẫn tinh thần, không
bao giờ chịu cúi đầu trước cái ác, cái xấu. Anh luôn bảo vệ những
giá trị tốt đẹp, mang dấng dấp của một người anh hùng đời thường.
Thế mà, người anh hùng ấy cũng rơi nước mắt… Đó là giọt nước
mắt của sự bất lực, của sự đau đớn mà không biết phải làm như thế
nào
 Giọt nước mắt ấy đã khiến Mị đồng cảm sâu sắc: Mị soi chiếu được
hoàn cảnh của chính mình trong giọt lệ lấp lánh ấy, Mị như thấu
cảm được nỗi đau mà A Phủ phải trải qua lúc này bởi chính Mị cũng
từng bị trói đứng như thế, cũng từng khóc vì đau đớn và bất lực
như vậy
 Mị nhận thức rõ ràng về tội ác của nhà thống lý cùng cái chết tất yếu
sẽ tới với người đàn ông xa lạ kia. Nếu như trước đó, Mị thản nhiên

Trang 12
 thổi lửa hơ tay, không quan tâm AP sống hay chết; thì giờ đây, khi
nhận ra giữa họ đều là những nỗi đau nhục nhã chẳng thể bày tỏ
thành lời, Mị dường như không muốn AP phải chịu kết cục đấy
 Mị nhận ra cái chết với A Phủ là sự bất công
 Tên của A Phủ xuất hiện trong đầu Mị, tiếng gọi chàng trai ấy như
ẩn hiện trong tâm trí của Mị. Những suy nghĩ phảng phất ấy chính
là tiền đề cho hành động cắt sợi dây trói giải cứu A Phủ của Mị sau
này.

- Hành động giải cứu A Phủ đồng thời cắt bỏ sợi dây trói vô hình
đã giam cầm mình bấy lâu nay của Mị

+ “Đám than đã vạc hẳn lửa” : Bếp lửa sưởi đã tắt. Đó là thứ ánh sáng ấm
áp mà Mị bình thường luôn cố giữ gìn, bảo vệ, dù cho ai hay điều gì có
tác động đến như thế nào. Ta tưởng rằng lại một lần nữa Mị sẽ cuống quýt
để giữ cho bằng được bếp lửa sưởi ấy để không bị chết héo.. Nhưng khồn,
lúc này đây “Mị không thổi cũng không đứng lên”, bởi lẽ Mị không còn
cần ngọn lửa bên ngoài để giữ lấy ngọn lửa bên trong nữa. Tâm hồn cô
đã đủ mạnh mẽ. Tinh thần cô đã thêm vững mạnh. Chất xúc tác quan
trọng giúp ngọn lửa nơi cô bùng cháy chính là lòng trắc ẩn, là sự đồng
cảm của cô với nỗi đau của đồng loại. dường như, Tô Hoài muốn khẳng
định với chúng ta rằng tình yêu thương có sức mạnh lớn lao đến ra sao…
+ Diễn biến tâm lý và hành động:
 Tâm lý: Nghĩ đến hậu quả sẽ đến là cái chết tất yếu như một hình
phạt vì đã giải cứu người kia  nhưng Mị không sợ, có lẽ bởi sức
mạnh của tình yêu thương con người đã dẫn lối Mị
 Hành động: rón rén, lét lút, nhưng dứt khoát và cẩn trọng vì không
muốn hành động liều lĩnh bị phát hiện khi cứu người còn chưa
thành công. Hành động “cắt nút dây mây” của Mị không chỉ là cắt
sợi dây trói AP lúc ấy, mà còn là sự phản kháng mạnh mẽ của cô
đến thế lực cường quyền và thần quyền đã luôn giam cầm con
người bấy lâu nay
 Đến khi gỡ hết được sợi dây trói Mị mới “hốt hoảng” và “thì thào”
một tiếng: “Đi ngay…” Thậm chí, nỗi sợ còn đến sau cả hành động
của Mị, bởi khao khát giải cứu con người mạnh hơn cả những nỗi
lắng lo thường trực trong Mị bấy lâu

Trang 13
  Mị có một khoảng lặng để đấu tranh tâm lý và đưa ra sự lựa chọn:
“Mị đứng lặng trong bóng tối.”  câu văn được tách riêng thành một
đoạn như bản lề của cuộc đời Mị, đánh dấu một bước chuyển mình quan
trọng trong tâm lý, hành động và số phận của Mị sau này. Mị không chỉ
đứng trong “bóng tối” của hiện thực khách quan, mà Mị còn đang nhớ lại
bóng tối của một phần thanh xuân đã chết trong căn nhà thống lí, nhớ lại
một thời gian mình đã từng chấp nhận là một phần của bóng tối ấy… và
chắc hẳn, Mị đang nghĩ, liệu mình sẽ ở lại với bóng tối một lần nữa - hay
vùng lên tìm kiếm ánh sáng của riêng mình.
 Mị quyết định chạy theo A Phủ. Trời tối lắm nhưng Mị vẫn băng đi
bởi ánh sáng trong tim đã đủ mạnh mẽ. Mị nói với AP “A Phủ cho
tôi đi. Ở đây thì chết mất.” Nỗi sợ cái chết quay trở lại, khiến Mị
muốn sống hơn bao giờ hết, Mị muốn thoát ra để tìm thấy ánh sáng
thay vì mãi quy phục thứ bóng tối u ám đã bao phủ lấy mình cả một
phần đời
+ Tô Hoài để cho Mị chủ động lựa chọn và quyết định thay vì để A Phủ
là người kéo Mị đi hoặc ngỏ lời rủ Mị đi cùng. Có lẽ bởi, nhà văn hiểu
rằng, chỉ có Mị là người tự cứu được chính mình. Chỉ có Mị là người cởi
được sợi dây trói vô hình đã luôn giam cầm Mị bấy lâu nay. Và chỉ khi tự
Mị đưa ra quyết định, Mị mới thật sự được tự do và giải phóng hoàn toàn.

 Hành trình tìm lại chính bản thân mình của cô Mị đã truyền cảm
hứng cho mỗi người đọc trên con đường khám phá bản ngã và
khẳng định giá trị của mình.

4. GIÁ TRỊ NHÂN ĐẠO TRONG “VCAP”

**Giá trị nhân đạo là tấm lòng của nhà văn đối với đời sống và con người,
được biểu hiện qua các khía cạnh chính như:
- Đồng cảm với số phận bất hạnh của con người
- Ngợi ca, trân trọng vẻ đẹp của con người
- Tố cáo, phê phán hiện thực xã hội
- Đồng tình với khát vọng giải phóng của nhân vật
<trong “VCAP” sẽ có đủ cả 4 biểu hiện này>

Cái mới trong giá trị nhân đạo

Trang 14
 Văn học trước Cách mạng
Bối cảnh xã hội lúc bấy giờ còn
chìm trong đêm đen tuyệt vọng,
không có ánh sáng, không có lối
thoát
+ Nhân vật cô đơn, nhân vật không
tìm được người nương tựa và cùng
đồng hành để kiếm tìm ánh sáng
 Nhân vật tìm đến cái chết, tự
kết liễu chính mình (Chí
Phèo, Lão Hạc)
+ Nhân vật thậm chí còn chết trước
ngưỡng cửa lương thiện, không
thể tìm thấy ánh sáng
Văn học sau Cách mạng
Ánh sáng của Cách mạng đã soi
chiếu, và những niềm hy vọng bắt
đầu được khởi sinh
+ Nhân vật tưởng chừng cô đơn,
nhân vật đã có lúc định tìm đến cái
chết, nhưng cuối cùng, họ đã tìm
thấy nhau và nương tựa vào nhau
+ Họ tự giải phóng chính mình và
tìm thấy ánh sáng
 Sức mạnh của tình yêu
thương sẽ giúp ta vượt qua
mọi bóng tối

5. GIÁ TRỊ HIỆN THỰC

Phản ánh hiện thực xã hội của từng thời kì

6. ĐẶC SẮC NGHỆ THUẬT

- Nghệ thuật kể chuyện tinh tế:

+ Ngôi kể thứ ba – tạo một góc nhìn khách quan để kể lại câu chuyện một
cách trọn vẹn và toàn diện nhất
+ Ở nhiều phân đoạn, giọng văn của người kể chuyện như hòa cùng nỗi
lòng nhân vật. TA có cảm giác Mị cũng đang trực tiếp nói lên những suy
tư và cảm xúc của mình. Đó là một trong những lý do khiến người đọc dễ
dàng đồng cảm với những rung động trong tâm hồn cô
- Xây dựng tâm lý nhân vật chân thực, tỉ mỉ. Nhà văn không đẩy
nhanh nhịp điệu của câu chuyện, mà để nhân vật thực sự có những
đấu tranh tâm lý, chậm rãi mà kĩ càng  Nhân vật hiện lên rất gần
gũi
- Ngôn từ mộc mạc bình dị
- Đưa yếu tố về văn hóa vùng núi Tây Bắc vào trong câu chuyện một
cách nhẹ nhàng, khiến ta có cảm giác cũng được đặt chân tới đây,

Trang 15
 cảm nhận cái rực rỡ của mùa xuân Hồng Ngài và cả những đêm dài
lạnh lẽo của mùa đông trên núi cao…
- Xây dựng nên những chi tiết nghệ thuật đắt giá, tạo nên những “hạt
bụi vàng” lấp lánh xuyên suốt thiên truyện
- …

Trang 16