TRGN FN

ฟังก์ชนั
ตรี โกณมิติ
22 Jan 2021
สารบัญ
การวัดมุมในหน่วยเรเดียน ....................................................................................................................................................... 1
ฟั งก์ชนั ตรีโกณมิติ .................................................................................................................................................................... 5
การวัดมุมในหน่วยองศา .......................................................................................................................................................... 7
การแปลงมุมเป็ นรูปอย่างง่าย .................................................................................................................................................. 9
กราฟฟั งก์ชนั ตรีโกณมิติ ........................................................................................................................................................ 14
สูตรพืน้ ฐาน ........................................................................................................................................................................... 18
สูตรผลบวกผลต่างมุม ........................................................................................................................................................... 22
สูตรมุมสองเท่า สามเท่า ครึง่ เท่า .......................................................................................................................................... 29
สูตรแปลงผลคูณกับผลบวกลบ............................................................................................................................................. 39
สมการตรีโกณมิติ .................................................................................................................................................................. 48
ฟั งก์ชนั อาร์ค .......................................................................................................................................................................... 55
การนาไปใช้กบั สามเหลีย่ ม ................................................................................................................................................... 67
ฟังก์ชนั ตรีโกณมิติ 1
การวัดมุมในหน่วยเรเดียน
เมื่อก่อน เราจะวัดมุม 𝜃 ในหน่วยองศา แต่จากนีไ้ ป เราจะมีวิธีวดั มุมแบบใหม่ เป็ นหน่วย “เรเดียน”

จะวัดมุมเป็ นเรเดียนได้ ต้องรูจ้ กั “วงกลมหนึง่ หน่วย” ก่อน
(0,1)
“วงกลมหนึง่ หน่วย” หมายถึง วงกลมที่มีรศั มี 1 หน่วย

ที่มีจดุ ศูนย์กลางอยูท่ ี่ (0, 0) ในระนาบ XY ดังรูป (−1,0) (1,0)
(0, −1)
𝜃
การวัดมุมในหน่วยเรเดียน จะนับพิกดั (1, 0) เป็ น “จุดเริม่ ต้น”
“มุมที่กาง 𝜃 เรเดียน” จะหมายถึง มุมที่เริม่ เดินจาก (1, 0) (1,0)
ในทิศ “ทวนเข็มนาฬิกา” ไปตามเส้นรอบวงกลมเป็ น “ระยะทาง” 𝜃 หน่วย
เนื่องจากวงกลมหนึง่ หน่วย มีความยาวเส้นรอบวง = 2𝜋(1) = 2𝜋 2𝜋
ดังนัน้ มุมที่กาง 2𝜋 เรเดียน จะวนครบ 1 รอบพอดี มาหยุดที่ (1, 0) (1,0)
𝜋
เนื่องจาก 1 รอบ = 2𝜋 ดังนัน้ ครึง่ รอบ = 𝜋
นั่นคือ มุมที่กาง 𝜋 เรเดียน จะเดินได้แค่ครึง่ รอบ มาหยุดที่ (−1, 0) (−1,0)
จากนีไ้ ป เรานิยมจาว่า 𝜋 = 180° และถ้าเจอมุมอื่นๆ ก็ให้แทน 𝜋 ด้วย 180°

เช่น 𝜋2 เรเดียน = 180° 2
= 90°
𝜋
3
เรเดียน = 180°
3
= 60° 𝜋 = 180°
𝜋 180° 𝜋 180°
4
เรเดียน = 4
= 45° 6
= 30°
หมายเหตุ : เรานิยมจาขนาดของมุม 2𝜋 , 𝜋 , , 𝜋3 , 𝜋4 , 𝜋6 ให้ขนึ ้ ใจ ชนิดที่นกึ ภาพออกโดยไม่ตอ้ งแทน

𝜋
2
𝜋 = 180°
และถ้าไม่บอกหน่วยของมุมมาให้ เราจะถือว่าเป็ นหน่วยเรเดียน
 ในกรณีที่มมุ ติดลบ ให้วดั โดยเดิน “ตาม” เข็มนาฬิกาแทน

เช่น มุม – 𝜋2 เรเดียน จะหยุดอยูท่ ี่ (0, −1) ดังรูป −
𝜋
(0, −1) 2
 ในกรณีที่มมุ ใหญ่เกิน 2𝜋 เรเดียน ก็ให้วนทับรอบสอง รอบสาม ไปเรือ่ ยๆ

เช่น มุม 3𝜋 เรเดียน จะเป็ นมุมที่เกิน 1 รอบไปอีกครึง่ รอบ ดังรูป
จะเห็นว่า มุม 𝜋 , 3𝜋 , 5𝜋 , 7𝜋 , … จะหยุดที่จดุ เดียวกัน
(−1,0)
มุม 0 , 2𝜋 , 4𝜋 , 6𝜋 , … จะหยุดที่จดุ เดียวกัน 3𝜋
คนส่วนใหญ่มกั จะท่องว่า คู่ 𝜋 = หนึง่ รอบ และ คี่ 𝜋 = ครึง่ รอบ
2 ฟั งก์ชนั ตรีโกณมิติ
สิง่ แรกที่ตอ้ งทาให้ได้ในเรือ่ งนี ้ คือ ต้องหา “จุดหยุด” ทัง้ 16 จุด ของมุมพืน้ ฐานให้ได้ ดังนี ้
𝜋
2
1 √3 (0, 1) 1 √3 𝜋
(− , ) ( , ) →
2 2 2 2 3
√2 √2 √2 √2 𝜋
(− , ) ( , ) →
2 2 2 2 4
√3 1 √3 1 𝜋
(− , ) ( , ) →
2 2 2 2 6
คี่ 𝜋 (1, 0)
คู่ 𝜋
(−1, 0)
√3 1 √3 1
(− ,− ) ( ,− )
2 2 2 2
√2 √2 (
√2
,−
√2
) (−, +) (+, +)
(− ,− ) 2 2
2 2
1 1 √3
(− , −
√3
) ( ,− ) (−, −) (+, −)
2 2
2 2 (0, −1)
จะเห็นว่าตัวเลขพิกดั (𝑥, 𝑦) จะเป็ นค่าเดียวกันกับ sin และ cos ของ มุม 30° , 45° , 60° ที่เคยเรียนในเลขพืน้ ฐาน
โดย เรานิยมใช้สญ
ั ลักษณ์ P(𝜃) แทน พิกดั ของจุดปลายมุม 𝜃
𝜋 𝜋 √2 √2
เช่น P ( 2 ) = (0, 1) P (4 ) = ( 2
, 2 )
𝜋 1 √3
P(𝜋) = (−1, 0) P (− 3 ) = ( 2 , − 2
)
ในกรณีที่ 𝜃 เป็ นมุมใหญ่ๆ การแทน 𝜋 ด้วย 180° อาจต้องคิดเลขเยอะ

ในกรณีนี ้ เรานิยมแบ่งมุมเป็ น 𝑛𝜋 ± 𝜃 แล้วเริม่ ต้นเดินจาก 𝑛𝜋 แล้วต่อด้วย ±𝜃
ตัวอย่าง จงหา P( 3𝜋 2
)
3𝜋 3×180
วิธีทา จะใช้วิธีแทน 𝜋 ด้วย 180° ก็ได้ จะได้ 2
= 2
= 270°
(−1, 0)
3𝜋 𝜋
หรือจะมองว่า 2
= 𝜋 + 2 = (−1, 0) + 90°
3𝜋 𝜋 (1, 0)
หรือจะมองว่า 2
= 2𝜋 − 2 = (1, 0) − 90°
3𝜋 𝜋
จะมองว่า 2
คือ 2
สามครัง้ ก็ได้
3𝜋
ไม่วา่ จะมองแบบไหน ก็จะได้ P( 2
) = (0, −1) #
กระบวนการดังกล่าว ควรหัดทาให้คล่อง ขนาดที่นกึ รูปวงกลม + จุดหยุด ในใจได้ โดยที่ไม่ตอ้ งวาดรูป

4𝜋 𝜋 1 √3
เช่น P ( 3 ) = P (𝜋 + 3 ) = (−1, 0) + 60° = (− 2 , − 2
)
17𝜋 𝜋 √3 1
P( ) = P (3𝜋 − ) = (−1, 0) − 30° = (− , )
6 6 2 2
2009𝜋 𝜋 √2 √2
P (− 4 ) = P (−502𝜋 − 4 ) = (1, 0) − 45° = ( 2 , − 2
)
แบบฝึ กหัด
1. จงหาพิกดั ต่อไปนี ้
1. P(𝜋2) 2. P(𝜋)
𝜋
3. P(3𝜋) 4. P( 3 )
3𝜋 𝜋
5. P(− 2
) 6. P( 4 )
4𝜋 5𝜋
7. P(− 3
) 8. P( 3 )
13𝜋 7𝜋
9. P(− 2
) 10. P( 6 )
5𝜋 11𝜋
11. P(− 4
) 12. P(− 6
)
11𝜋 5𝜋
13. P( 3
) 14. P(− 6
)
103𝜋 55𝜋
15. P(
2
) 16. P(−
3
)
ฟั งก์ชนั ตรีโกณมิติ
ฟั งก์ชนั ตรีโกณมิติ คือ ฟังก์ชนั ทีม่ ี sin , cos , tan , cot , cosec , sec อยูใ่ นสมการฟั งก์ชนั
สมัยก่อน เราได้เรียนวิธีหา sin 𝜃 กับ cos 𝜃 จากสามเหลีย่ มมุมฉาก แต่วิธีนจี ้ ะมีขอ้ จากัดนิดหน่อย
เพราะมุมในสามเหลีย่ มมุมฉากจะเกิน 90° ไม่ได้ เป็ นมุมติดลบก็ไม่ได้
ในเรือ่ งนี ้ จะมีวธิ ีหา sin 𝜃 กับ cos 𝜃 อีกวิธี โดย sin 𝜃 จะหาจาก “พิกดั 𝑦” ของ P(𝜃)
cos 𝜃 จะหาจาก “พิกดั 𝑥 ” ของ P(𝜃)
2𝜋 1 √3 2𝜋 √3
เช่น P ( 3 ) = (− 2 , 2
) ดังนัน้ sin 3
และ cos 2𝜋
= 2 3
1
= −2
P(−𝜋) = (−1, 0) ดังนัน้ sin (−𝜋) = 0 และ cos (−𝜋) = −1
7𝜋 √3 1 7𝜋 1 7𝜋 √3
P ( 6 ) = (− 2
, − 2) ดังนัน้ sin 6
= −2 และ cos 6
=− 2
4𝜋 1 √3 4𝜋 √3 4𝜋 1
P( ) =
3
(− , − )
2 2
ดังนัน้ sin
3
=−
2
และ cos = −
3 2
เนื่องจาก P(𝜃) เป็ นพิกดั บนวงกลมหนึง่ หน่วย ดังนัน้ พิกดั 𝑥 และ พิกดั 𝑦 ของ P(𝜃) จะอยูร่ ะหว่าง −1 และ 1 เสมอ
ซึง่ จะทาให้ได้วา่ −1 ≤ sin 𝜃 ≤ 1 และ −1 ≤ cos 𝜃 ≤ 1 เสมอ
เมื่อได้ sin กับ cos เราจะหาฟังก์ชนั ตรีโกณมิติที่เหลืออื่นๆได้ ดังนี ้

sin 𝜃 cos 𝜃 1
tan 𝜃 = cot 𝜃 = =
cos 𝜃 sin 𝜃 tan 𝜃
1 1
cosec 𝜃 = sec 𝜃 =
sin 𝜃 cos 𝜃
2𝜋 1 √3 2𝜋 2 2𝜋 2
เช่น P ( 3 ) = (− 2 , 2
) ดังนัน้ cosec 3
=
√3
sec 3
= − 1 = −2
2𝜋 √3/2 2𝜋 −1/2 1
tan 3
= −1/2 = −√3 cot 3
=
√3/2
= −
√3
เป็ นต้น
หมายเหตุ: cot 𝜃 กับ cosec 𝜃 จะหาค่าไม่ได้ เมื่อ sin 𝜃 = 0

tan 𝜃 กับ sec 𝜃 จะหาค่าไม่ได้ เมื่อ cos 𝜃 = 0
1. จงหาค่าในแต่ละข้อต่อไปนี ้
1. sin 𝜋2 = 2. cos (−𝜋) =
𝜋 𝜋
3. tan 3 = 4. sec (− 4 ) =
5𝜋 4𝜋
5. cosec 6
= 6. cot 3
=
2𝜋 5𝜋
7. cos 3
= 8. cosec 2 (− 2
) =
11𝜋 7𝜋
9. sin
6
= 10. sec 2
6
=
3𝜋 34𝜋
11. tan
2
= 12. cot 2(−
3
) =
การวัดมุมในหน่วยองศา
ปกติ หน่วยวัดมุมหลักที่ใช้กนั ในเรือ่ งนี ้ คือหน่วย เรเดียน แทน 𝜋 ด้วย 180°

อย่างไรก็ตาม เราสามารถแปลงมุมระหว่างหน่วย เรเดียน และ องศา ดังนี ้
เรเดียน องศา
แปลงเรเดียน เป็ นองศา → แทน 𝜋 ด้วย 180°
𝜋
แปลงองศา เป็ นเรเดียน → คูณด้วย 180 𝜋 คูณ 180
2𝜋 2×180 16𝜋 16×180

เช่น 3
= 120° 9
= 320°
225𝜋 5𝜋 50𝜋 5𝜋
225° = 180
= 4
เรเดียน 50° = 180
= 18 เรเดียน
นอกจากนี ้ ในการวัดมุมแบบองศา ยังซอย 1 องศา เป็ นหน่วยที่ยอ่ ยเล็กลงไปได้อีก ดังนี ้

1° (องศา) = 60′ (ลิบดา)
1′ (ลิบดา) = 60′′ (ฟิ ลบ ิ ดา)
หมายเหตุ: ความสัมพันธ์ของ องศา ลิบดา ฟิ ลบิ ดา จะคล้ายๆกับ ชั่วโมง นาที วินาที
เช่น 1.5 ชั่วโมง = 1 ชั่วโมง 30 นาที
1.5 องศา = 1 องศา 30 ลิบดา เป็ นต้น
1. จงแปลงมุมต่อไปนี ้ ให้มีหน่วยเป็ นองศา
1. 7𝜋 3
2. 4𝜋
5
10π
3. 101𝜋 4. − 4
2. จงแปลงมุมต่อไปนี ้ ให้มีหน่วยป็ นเรเดียน

1. 150° 2. 180°
3. 40° 4. −2700°
1. sin 150° 2. cos(−150°)
3. tan 300° 4. cosec(−2700°)

การแปลงมุมเป็ นรูปอย่างง่าย
ในเรือ่ งนี ้ เราจะเรียนวิธีแปลงฟั งก์ชนั ตรีโกณมิติของมุมยุง่ ๆ ให้เป็ นมุมที่งา่ ยขึน้

แต่ก่อนอื่น ต้องรูว้ ิธีหา “เครือ่ งหมาย” ของฟั งก์ชนั ตรีโกณมิติในจตุภาคต่างๆ ก่อน ดังนี ้
sin , cosec cos , sec tan , cot
+ + − + − +
− − − + + −
sin all
เรามักนิยมใช้แผนภาพ tan cos เพื่อช่วยจาว่าฟังก์ชนั ไหนเป็ นบวกในจตุภาคไหน
โอ ซานตาคอส
ตัวอย่าง ถ้า sin 𝜃 < 0 และ cos 𝜃 > 0 แล้ว จงหาว่า 𝜃 อยูใ่ นจตุภาคใด
วิธีทา sin 𝜃 < 0 แสดงว่า 𝜃 อยูใ่ นจตุภาคที่ 3 หรือ 4
cos 𝜃 > 0 แสดงว่า 𝜃 อยูใ่ นจตุภาคที่ 1 หรือ 4
ดังนัน้ 𝜃 ต้องอยูใ่ นจตุภาคที่ 4 จึงจะทาให้ sin 𝜃 < 0 และ cos 𝜃 > 0 จริงทัง้ สองเงื่อนไข #
ตัวอย่าง ถ้า tan2 𝜃 = 15 และ 𝜃 เป็ นมุมในจตุภาคที่ 2 แล้ว จงหาค่า cot 𝜃

1
วิธีทา ถอดรูททัง้ สองข้าง จะได้ tan 𝜃 = ± √5
1
แต่เนื่องจาก 𝜃 เป็ นมุมในจตุภาคที่ 2 ดังนัน้ tan 𝜃 ต้องเป็ นลบ ดังนัน้ tan 𝜃 = −
√5
1
จะได้ cot 𝜃 = tan 𝜃
= −
√5
1
= −√5 #
ในเรือ่ งนี ้ เราจะแปลงมุม 2 แบบ คือ “แกน X ± 𝜃” กับ “แกน Y ± 𝜃”

มุมที่อยูใ่ นรูป “แกน X ± 𝜃” ได้แก่มมุ ที่อยูใ่ นรูป 𝑛𝜋 ± 𝜃 มุมพวกนี ้ จะสามารถแปลงเป็ น “ฟังก์ชนั เดิมของมุม 𝜃” ได้
แต่ตอ้ งใส่เครือ่ งหมายบวกหรือลบ ตามจตุภาคทีม่ มุ นัน้ ตกอยู่
คู𝜋่ + 𝜃 → Q1 คู𝜋่ − 𝜃 → Q4
คี่𝜋 คู𝜋่
คี่𝜋 + 𝜃 → Q3 คี่𝜋 − 𝜃 → Q2
หมายเหตุ: เวลาคิดจตุภาค จะสมมติให้ 𝜃 เป็ นมุมน้อยๆ แต่ผลลัพธ์สดุ ท้าย จะเป็ นจริงสาหรับมุม 𝜃 ใหญ่ๆด้วย
เช่น sin(3𝜋 + 𝜃) = sin Q 3 = −sin 𝜃 cos(2𝜋 + 𝜃) = cos Q1 = cos 𝜃

tan(5𝜋 − 𝜃) = tan Q 2 = −tan 𝜃 cot(𝜃 − 𝜋) = cot(−𝜋 + 𝜃) = cot Q 3 = cot 𝜃
sec(−2𝜋 − 𝜃) = sec Q 4 = sec 𝜃 cosec(10𝜋 − 𝜃) = cosec Q 4 = − cosec 𝜃
sin(−𝜃) = sin(0 − 𝜃) = sin Q 4 = − sin 𝜃
cos(−𝜃) = cos(0 − 𝜃) = cos Q 4 = cos 𝜃 สามอันนีค้ วรจา
tan(−𝜃) = tan(0 − 𝜃) = tan Q 4 = − tan 𝜃
10 ฟังก์ชนั ตรีโกณมิติ
9𝜋 𝜋 𝜋
cot( 5 ) = cot(2𝜋 − 5 ) = cot Q 4 = − cot 5
8𝜋 𝜋 𝜋 1
cos( 3 ) = cos(3𝜋 − 3 ) = cos Q 2 = − cos 3 = − 2
13𝜋 𝜋 𝜋
cosec(− 6
) = cosec(−2𝜋 − 6 ) = cosec Q 4 = − cosec 6 = −2
มุมที่อยูใ่ นรูป “แกน Y ± 𝜃” ได้แก่มมุ ที่อยูใ่ นรูป 𝑛𝜋

2
± 𝜃 มุมพวกนี ้ จะสามารถแปลงเป็ น “โคฟั งก์ชนั ของมุม 𝜃” ได้
โดยต้องใส่เครือ่ งหมายบวกหรือลบ ตามจตุภาคที่มมุ นัน้ ตกอยู่ sin ↔ cos
𝑛𝜋
คราวนี ้ จะดูยากขึน้ นิดหน่อย ว่า 2 ± 𝜃 อยูใ่ น จตุภาคไหน tan ↔ cot
sec ↔ cosec
วิธีการ คือ ให้แตก 𝑛𝜋 2
± 𝜃 เป็ น 𝑘𝜋 ±
𝜋
2
± 𝜃 แล้ ว ค่
อ ยๆเดิ น ที ละส่
ว น
3𝜋 𝜋 7𝜋 𝜋
เช่น sin( 2 + 𝜃) = sin(𝜋 + 2 + 𝜃) cot(−
2
− 𝜃) = cot(−4𝜋 + − 𝜃)
2
คี่𝜋
คู𝜋
่
= sin Q 4 = cot Q1
= −cos 𝜃 = tan 𝜃
𝜋 3𝜋 3𝜋
sec(− − 𝜃) = cos(𝜃 − 2
) = cos(− 2
+ 𝜃)
2
𝜋
= cos(−𝜋 − 2 + 𝜃)
= sec Q 3
= −cosec 𝜃 คี่𝜋
= cos Q 2
= −sin 𝜃
ตัวอย่าง กาหนดให้ sin 𝜃 = 0.1 จงหาค่าของ sin(4𝜋 − 𝜃)

วิธีทา sin(4𝜋 − 𝜃) = sin Q4
= − sin 𝜃
= −0.1 #
ตัวอย่าง กาหนดให้ cos 𝜃 = 0.5 จงหาค่าของ sin (5𝜋

2
− 𝜃)
5𝜋 𝜋
วิธีทา sin ( 2 − 𝜃) = sin (2𝜋 + 2 − 𝜃) = sin Q1
= cos 𝜃
= 0.5 #
ในบางกรณี เราอาจเลือกได้วา่ จะใช้สตู ร “แกน X ± 𝜃” หรือ “แกน Y ± 𝜃”

ปกติแล้ว เราจะนิยมใช้สตู ร “แกน X ± 𝜃” มากกว่า เพราะคิดง่ายกว่า
เราจะใช้สตู ร “แกน Y ± 𝜃” ก็เมื่อเราต้องการเปลีย่ น ให้เป็ นโคฟังก์ชนั
ตัวอย่าง จงแปลง sin 190° ให้เป็ นมุมในจตุภาคที่ 1

วิธีทา ก่อนอื่น วาดมุม 190° ก่อน จะได้ดงั รูป
ดังนัน้ sin 190° = sin Q3 → เป็ นลบ
ข้อนี ้ จะใช้สตู ร “แกน X ± 𝜃” หรือ “แกน Y ± 𝜃” ก็ได้
เนื่องจาก เราอาจมองว่า 190° = แกน X + 10° ก็ได้ หรือจะมองว่า 190° = แกน Y − 80° ก็ได้
ดังนัน้ sin 190° = แกน X + 10° = − sin 10°

หรือ sin 190° = แกน Y − 80° = − cos 80° #
1. จงแปลงให้อยูใ่ นรูปอย่างง่าย
1. sin(𝜋 − 𝜃) 2. cos(𝜋 − 𝜃)
3. tan(𝜋 + 𝜃) 4. cos(𝜋 + 𝜃)
𝜋 𝜋
5. sec(2 − 𝜃) 6. sin(2 − 𝜃)
𝜋 𝜋
7. cot(𝜃 − )
2
8. cosec(𝜃 − )
2
7𝜋
9. sec( 2 − 𝜃) 10. tan(−𝜃)
3𝜋
11. sec(−𝜃) 12. cosec(𝜃 −
2
)
3𝜋
13. tan(𝜃 − 2
) 14. cot(𝜃 − 𝜋)
3𝜋
15. cos( 2 + 𝜃) 16. sin(𝜃 − 𝜋)
17. cosec(2𝜋 − 𝜃) 18. cos(2𝜋 − 𝜃)
5
19. tan(−5𝜋 + 𝜃) 20. sec(− 𝜋 − 𝜃)
2
73
21. sin(−72𝜋 − 𝜃) 22. cot(−
2
𝜋 + 𝜃)
23. sin 100° 24. cos 220°
25. tan(−15°) 26. sec 170°
27. cosec 305° 28. cot 3710°

2. จงหาผลลัพธ์ในแต่ละข้อต่อไปนี ้
1. sin 40° − sin 140° 2. cos 80° + cos 100°
3. จงหาค่าของ cos3 20° + cos3 40° + cos3 60° + … + cos3 160°

กราฟฟั งก์ชนั ตรีโกณมิติ
เรือ่ งนี ้ ต้องจารูปกราฟของฟั งก์ชนั ตรีโกณทัง้ 6 ให้ได้ ดังนี ้
𝑦 = sin 𝑥 𝑦 = cos 𝑥
1 1
−2𝜋 − 3𝜋 −𝜋 − 𝜋 0 𝜋 𝜋 3𝜋 2𝜋 −2𝜋 − 3𝜋 −𝜋 − 𝜋 0 𝜋 𝜋 3𝜋 2𝜋
2 2 2 2 2 2 2 2
−1 −1
โดเมน = R เรนจ์ = [−1, 1] โดเมน = R เรนจ์ = [−1, 1]
𝑦 = tan 𝑥 𝑦 = cot 𝑥
22 2 2 2 2 2 2
โดเมน = R − {คี2่𝜋} เรนจ์ = R โดเมน = R − {𝑛𝜋} เรนจ์ = R
𝑦 = cosec 𝑥 𝑦 = sec 𝑥
1 1
2 2 2 2 2 2 2 2
−1 −1
โดเมน = R − {𝑛𝜋} โดเมน = R − {คี2่𝜋}

เรนจ์ = (−∞, −1] ∪ [1, ∞) เรนจ์ = (−∞, −1] ∪ [1, ∞)
อย่างไรก็ตาม โจทย์มกั จะนากราฟมาดัดแปลง โดยอาจจะมีตวั เลขอื่น คูณหรือบวกเพิม่ เข้าไป

วิธีวาดกราฟแบบดัดแปลง ให้เราแทนค่า หาจุดที่กราฟผ่านหลายๆจุด
เมื่อได้แนวโน้มของกราฟแล้ว จึงวาดกราฟ โดยอิงกับรูปกราฟพืน้ ฐานทัง้ 6 แบบ
จะเห็นว่า กราฟ sin กับ cos จะมีคา่ 𝑦 ถูกจากัดในช่วงแคบๆ ต่างจากกราฟอื่นทีค่ า่ 𝑦 จะมากหรือน้อยขนาดไหนก็ได้

ดังนัน้ โจทย์ของกราฟ sin กับ cos มักจะให้เราหาค่า 𝑦 มากสุด หรือ น้อยสุด ซึง่ จะมีหลักดังนี ้
sin 𝜃 จะมากที่สดุ = 1 เมื่อ 𝜃 = 2𝑛𝜋 + 𝜋2 เมื่อ 𝑛 เป็ น
3𝜋
จะน้อยที่สดุ = −1 เมื่อ 𝜃 = 2𝑛𝜋 + 2 จานวนเต็ม
cos 𝜃 จะมากที่สดุ = 1 เมื่อ 𝜃 = 2𝑛𝜋 อะไรก็ได้
จะน้อยที่สดุ = −1 เมือ่ 𝜃 = (2𝑛 + 1)𝜋
หมายเหตุ: คลืน่ ในวิชาฟิ สกิ ส์ จะมีลกั ษณะเหมือนกราฟ sin และ cos และจะนิยมใช้ 𝑡 เป็ นตัวแปรแทน 𝑥
ตัวอย่าง กาหนดให้ 0 < 𝑡 < 2𝜋 และ 𝑦 = 2 sin(2𝑡 + 𝜋2) จงหาค่าต่าสุดของ 𝑦 พร้อมทัง้ หาค่า 𝑡 ที่ทาให้ 𝑦 มีคา่
ต่าสุด
วิธีทา เนื่องจาก 𝑦 = 2 sin(2𝑡 + 𝜋2) ดังนัน้ 𝑦 จะต่าที่สดุ เมื่อ sin(2𝑡 + 𝜋2) ต่าที่สดุ
ไม่วา่ 𝜃 จะเป็ นอะไรก็ตาม ค่าต่าสุดของ sin 𝜃 คือ −1
ดังนัน้ sin(2𝑡 + 𝜋2) จะต่าที่สดุ ได้เท่ากับ −1
ดังนัน้ 𝑦 = 2 sin(2𝑡 + 𝜋2) จะต่าสุดได้เท่ากับ 2 (−1) = −2
และเนื่องจาก sin 𝜃 จะเท่ากับ −1 เมื่อ 𝜃 = 2𝑛𝜋 + 3𝜋 2
เมื่อ 𝑛 เป็ นจานวนเต็มอะไรก็ได้
𝜋
ดังนัน้ sin(2𝑡 + 2) จะต่าที่สดุ เมื่อ 2𝑡 + 𝜋 = 2𝑛𝜋 + 3𝜋
2 2
2𝑡 = 2𝑛𝜋 + 𝜋
𝜋
𝑡 = 𝑛𝜋 + 2
ดังนัน้ 𝑦 จะต่าสุด เมื่อ 𝑡 = 𝑛𝜋 + 𝜋2 เมื่อ 𝑛 เป็ นจานวนเต็มอะไรก็ได้

แต่เนื่องจาก 0 < 𝑡 < 2𝜋 ดังนัน้ 𝑛= −1 : 𝑡 = −𝜋 + 𝜋2 = − 𝜋2 → <0 ใช้ไม่ได้
𝜋 𝜋
𝑛= 0 : 𝑡 = 0𝜋 + 2 = 2
ใช้ได้
𝜋 3𝜋
𝑛= 1 : 𝑡 = 𝜋+2 = 2
ใช้ได้
𝜋
𝑛= 2 : 𝑡 = 2𝜋 + 2 → > 2𝜋 ใช้ไม่ได้
𝜋 3𝜋
นั่นคือ 𝑦 ต่าสุด เมื่อ 𝑡=2 กับ 2
#
𝑦𝑚𝑎𝑥 −𝑦𝑚𝑖𝑛
คาศัพท์อกี คาทีจ่ ะเจอในกราฟ sin กับ cos คือ คาว่า “แอมพลิจดู ” ซึง่ หาได้จาก 2
เรามีวิธีหาแอมพลิจดู แบบง่ายๆ ดังนี ้
𝑦 = 𝐴 sin(𝐵𝑥 + 𝐶)
𝑦 = 𝐴 cos(𝐵𝑥 + 𝐶)
แอมพลิจดู = |𝐴|
“คาบ” คือ ระยะทางแกน X ที่กราฟเริม่ ซา้ รูปเดิม
𝑦 = 𝐴 sin(𝐵𝑥 + 𝐶)
𝑦 = 𝐴 tan(𝐵𝑥 + 𝐶) 𝜋
𝑦 = 𝐴 cos(𝐵𝑥 + 𝐶) 2𝜋
คาบ = |𝐵| คาบ = |𝐵|
𝑦 = 𝐴 sec(𝐵𝑥 + 𝐶) 𝑦 = 𝐴 cot(𝐵𝑥 + 𝐶)
𝑦 = 𝐴 cosec(𝐵𝑥 + 𝐶)
เช่น 𝑦 = −5 sin(𝜋 − 2𝑥) → แอมพลิจดู = |−5| = 5

2𝜋
→ คาบ = |−2| = 𝜋
𝜋
𝑦 = 0.08 cos(30𝜋𝑡 + 4 ) → แอมพลิจดู = |0.08| = 0.08
2𝜋 1
→ คาบ = |30𝜋| = 15
𝜋
𝑦 = − tan(−𝑥 + 𝜋) → คาบ = |−1|
= 𝜋
𝜋−𝑥 2𝜋
𝑦 = − sec( 2
) → คาบ = |−1/2|
= 4𝜋 เป็ นต้น
1. จงหาแอมพลิจดู ของกราฟต่อไปนี ้
𝜋
1. 𝑦 = sin(𝑥 + 𝜋) 2. 𝑦 = −cos(2 − 𝑥)
3. 2𝑦 = 0.1 sin(2𝑥) 4. 4𝑦 = −3 cos(2𝜋𝑡 + 30°)
2. จงหาคาบของกราฟต่อไปนี ้
1. 𝑦 = sin(𝑥 + 𝜋2) 2. 𝑦 = −2cos(− 𝑥)
3. 𝑦 = 3 tan(2𝑥) 4. 𝑦 = 0.008 sec(2𝜋𝑡 − 20°)
𝜋
5. 4𝑦 = 5 cosec(3 − 3𝑡) 6. 2𝑦 = −1 cot(600𝜋𝑡 + 60°)
𝜋
3. กาหนดให้ 0 < 𝑥 < 2𝜋 และ 𝑦 = 5 sin(2𝑥 + 2 ) จงหาค่าสูงสุดของ 𝑦 พร้อมทัง้ หาค่า 𝑥 ที่ทาให้ 𝑦 มีคา่ สูงสุด
𝜋
4. กาหนดให้ 0 < 𝑡 < 4𝜋 และ 𝑦 = 3 sin( − 𝑡)
2
จงหาค่าต่าสุดของ 𝑦 พร้อมทัง้ หาค่า 𝑡 ที่ทาให้ 𝑦 มีคา่ ต่าสุด
สูตรพืน้ ฐาน
ในหัวข้อถัดๆไป จะต้องท่อง และหัดใช้สตู รต่างๆมากมาย

หัวข้อนีจ้ ะเป็ นสูตรพืน้ ฐาน ที่อาจเคยพบตามหัวข้อต่างๆ ก่อนหน้านี ้
 สูตรส่วนกลับ
1 1 1
cosec 𝜃 = sin 𝜃 sec 𝜃 = cos 𝜃 cot 𝜃 = tan 𝜃
 สูตรเปลีย่ นทุกอย่างให้เป็ น sin กับ cos
sin 𝜃 cos 𝜃
tan 𝜃 = cot 𝜃 =
cos 𝜃 sin 𝜃
1 1
cosec 𝜃 = sec 𝜃 =
sin 𝜃 cos 𝜃
 สูตรโคฟั งก์ชนั : ถ้ามุมสองมุมรวมกันได้ 90° แล้ว “โคฟั งก์ชนั ” จะเท่ากัน
cos เป็ นโคฟั งก์ชนั ของ sin

cot เป็ นโคฟั งก์ชนั ของ tan
cosec เป็ นโคฟั งก์ชนั ของ sec
เช่น sin 18° = cos 72° cos 30° = sin 60°

cot 45° = tan 45° sec 54° = cosec 36°
 สูตรกาลังสอง
sin2 𝜃 + cos2 𝜃 = 1
tan2 𝜃 + 1 = sec 2 𝜃
1 + cot 2 𝜃 = cosec 2 𝜃
 สูตรมุมติดลบ
sin(−𝜃) = − sin 𝜃
cos(−𝜃) = cos 𝜃
tan(−𝜃) = − tan 𝜃
1. cos 𝜋5 sec 𝜋5 2. cot
3𝜋
7
sin
7𝜋
3
tan
3𝜋
7
𝜋 𝜋 𝜋
3. cos tan cosec
8 8 8
4. tan 30° cosec 40° cos 50°
𝜋 4𝜋 𝜋 3𝜋 𝜋
5. sin 10 sec 10 6. sin 5 tan 10 sec 5
7. cot 2 𝜃 − cosec 2 𝜃 8. (tan 𝜃 − sec 𝜃)(tan 𝜃 + sec 𝜃)
9. sin2 70° + sin2 20°

1 1
2. จงพิสจู น์วา่ 1−sin 𝐴
+ 1+sin 𝐴 = 2 + 2 tan2 𝐴
𝜋
3. กาหนดให้ 4 sin2 𝜃 + 11 cos 𝜃 − 1 = 0 แล้ว cot 2 (𝜃 + 2 ) + sec(𝜃 − 3𝜋) มีคา่ เท่ากับเท่าไร
4. กาหนด 0 ≤ 𝜃 ≤ 90° และ 𝑓(𝑥) = 12𝑥 − 9𝑥 2 เมื่อ 0 < 𝑥 < 1

ถ้า sin 𝜃 = 𝑎 เมื่อ 𝑎 เป็ นจานวนจริงที่ 𝑓(𝑎) มีคา่ มากที่สดุ แล้ว
(cot2 𝜃)(sec 𝜃−1) (sec2 𝜃)(sin 𝜃−1)
ค่าของ 1+sin 𝜃
+
1+sec 𝜃
เท่ากับเท่าใด [PAT 1 (มี.ค. 58)/6]
sin2 0°+sin2 10°+sin2 20°+ … +sin2 170°+sin2 180° 𝑎

5. ถ้า cos2 0°+cos2 10°+cos2 20°+ …+cos2 170°+cos2 180°
=𝑏 เมื่อ 𝑎 และ 𝑏 เป็ นจานวนเต็มบวก
โดยที่ ห.ร.ม. ของ 𝑎 และ 𝑏 เท่ากับ 1 แล้วค่าของ 𝑎 + 𝑏 2 เท่ากับเท่าใด [PAT 1 (มี.ค. 58)/32]
2
6. กาหนดให้ 𝑥 เป็ นจานวนจริง โดยที่ sin 𝑥 + cos 𝑥 = 43

ถ้า (1 + tan2 𝑥) cot 𝑥 = 𝑎𝑏 เมื่อ 𝑎 และ 𝑏 เป็ นจานวนเต็ม โดยที่ ห.ร.ม. ของ 𝑎 และ 𝑏 เท่ากับ 1
แล้ว 𝑎2 + 𝑏2 เท่ากับเท่าใด [PAT 1 (มี.ค. 56)/28]
สูตรผลบวกผลต่างมุม
สูตรชุดนี ้ จะใช้กระจาย sin, cos เข้าไปใน ผลบวก หรือผลต่าง ของมุม 2 มุม
sin(𝐴 + 𝐵) = sin 𝐴 cos 𝐵 + cos 𝐴 sin 𝐵

sin(𝐴 − 𝐵) = sin 𝐴 cos 𝐵 − cos 𝐴 sin 𝐵
cos(𝐴 + 𝐵) = cos 𝐴 cos 𝐵 − sin 𝐴 sin 𝐵
cos(𝐴 − 𝐵) = cos 𝐴 cos 𝐵 + sin 𝐴 sin 𝐵
เช่น sin 75° = sin(30° + 45°) = sin 30° cos 45° + cos 30° sin 45°
1 √2 √3 √2 √2+√6
= (2) (2) + (2) (2) = 4
𝜋 𝜋 𝜋 𝜋 𝜋 𝜋 𝜋
cos 12 = cos ( 3 − 4 ) = cos 3 cos 4 + sin 3 sin 4
1 √2 √3 √2 √2+√6
= ( ) ( ) +( ) ( ) =
2 2 2 2 4
cos(𝜋 + 𝜃) = cos 𝜋 cos 𝜃 − sin 𝜋 sin 𝜃

= (−1) cos 𝜃 − (0) sin 𝜃 = − cos 𝜃
ตัวอย่าง กาหนดให้ 𝜋2 < 𝐴 < 𝜋 และ 𝜋2 < 𝐵 < 𝜋 ถ้า sin 𝐴 = 35 และ cos 𝐵 = − 13
5
แล้วจงหา cos(𝐴 + 𝐵)
วิธีทา cos(𝐴 + 𝐵) = cos 𝐴 cos 𝐵 − sin 𝐴 sin 𝐵
5 3
= cos 𝐴 (− 13) − (5) sin 𝐵 → ต้องหา cos 𝐴 กับ sin 𝐵 เพิ่มเอง
เราจะใช้สตู ร sin2 𝜃 + cos2 𝜃 = 1 เพื่อหา cos 𝐴 กับ sin 𝐵 ที่เหลือ ดังนี ้

sin2 𝐴 + cos 2 𝐴 = 1 sin2 𝐵 + cos 2 𝐵 = 1
3 2 5 2
( ) + cos 2 𝐴 = 1 sin2 𝐵 + (− ) = 1
5 13
9 16 25 144
cos 2 𝐴 = 1 − 25
= 25
sin2 𝐵 = 1− =
169 169
4 12
cos 𝐴 = ± 5 sin 𝐵 = ± 13
𝜋
แต่ 2
<𝐴<𝜋 ดังนัน้ cos ต้องเป็ นลบ แต่ 𝜋
2
<𝐵<𝜋 ดังนัน้ sin ต้องเป็ นบวก
4
จะได้ cos 𝐴 =−5 จะได้ sin 𝐵 = 13
12
ดังนัน้ cos(𝐴 + 𝐵) = cos 𝐴 cos 𝐵 − sin 𝐴 sin 𝐵

4 5 3 12 20 36 16
= (− 5) (− 13) − (5) (13) = 65
− 65 = − 65 #
ตัวอย่าง จงหาค่าของ cos 15° + √3 sin 15°

วิธีทา เราจะพยายามจัดโจทย์ให้อยูใ่ นรูป sin cos ± cos sin หรือ cos cos ∓ sin sin เพื่อให้เข้าสูตรได้
จะเห็นว่า √3 สามารถเปลีย่ นให้เป็ น cos ได้ เนื่องจาก √23 = cos 30° ดังนัน้ √3 = 2 cos 30°
ดังนัน้ cos 15° + √3 sin 15° = cos 15° + 2 cos 30°sin 15°
1
= 2 ( 2 cos 15° + cos 30°sin 15°)
= 2 (sin 30°cos 15° + cos 30°sin 15°)
√2
= 2 sin (30°+15°) = 2 sin 45° = 2 × 2
= √2 #
ตัวอย่าง จงหาค่ามากสุดของ 3 cos 𝐴 + 4 sin 𝐴

วิธีทา เราจะพยายามจัดโจทย์ให้อยูใ่ นรูป sin cos ± cos sin หรือ cos cos ∓ sin sin เพื่อให้เข้าสูตรได้
5
จากรูป จะเห็นว่า sin 𝜃 = 35 และ cos 𝜃 = 45
3
𝜃 ดังนัน้ 35 และ 45 สามารถเขียนเป็ น sin และ cos ของมุมเดียวกันได้
4
ดังนัน้ เราจะ คูณ 55 แล้วกระจาย 15 เข้าไป เพื่อให้เข้าสูตรได้ ดังนี ้
5
3 cos 𝐴 + 4 sin 𝐴 = (3 cos 𝐴 + 4 sin 𝐴)
5
3 4
= 5 (5 cos 𝐴 + 5 sin 𝐴)
= 5(sin 𝜃 cos 𝐴 + cos 𝜃 sin 𝐴)
= 5 sin(𝜃 + 𝐴)
เนื่องจาก sin(𝜃 + 𝐴) ≤ 1 ดังนัน้ ค่ามากสุดของ 3 cos 𝐴 + 4 sin 𝐴 คือ 5(1) = 5 #
สาหรับสูตร tan กับ cot จะใช้ไม่คอ่ ยบ่อยเท่า sin กับ cos แต่ก็ตอ้ งท่อง
tan 𝐴+tan 𝐵 cot 𝐵 cot 𝐴−1
tan(𝐴 + 𝐵) = 1−tan 𝐴 tan 𝐵
cot(𝐴 + 𝐵) = cot 𝐵+cot 𝐴
tan 𝐴−tan 𝐵 cot 𝐵 cot 𝐴+1
tan(𝐴 − 𝐵) = 1+tan 𝐴 tan 𝐵
cot(𝐴 − 𝐵) = cot 𝐵−cot 𝐴
tan 60°−tan 45° √3−1 √3−1

เช่น tan 15° = tan(60° − 45°) = 1+tan 60° tan 45°
= 1+(√3)(1)
=
√3+1
√3−1 √3−1 3−2√3+1
ทาให้สว่ นไม่ติดรูท จะได้ √3+1
×
√3−1
=
3−1
= 2 − √3
𝜋 𝜋 1 1−√3
7𝜋 𝜋 𝜋 cot cot −1 ( )(1)−1 1−√3
3 4 √3 √3
cot = cot ( + ) = 𝜋 𝜋 = 1 = √3+1
=
12 3 4 cot +cot 1+ √3+1
4 3 √3 √3
1−√3 √3−1 √3−1−3+√3 2√3−4
ทาให้สว่ นไม่ติดรูท จะได้ √3+1
× 3−1
√
= 3−1
= 2
= √3 − 2
ตัวอย่าง จงหาค่าของ tan 1° + tan 44° + tan 1° tan 44°

วิธีทา จะเห็นว่าข้อนี ้ มีทงั้ tan บวกกัน และ tan คูณกัน ซึง่ คล้ายกับสูตร tan(𝐴 + 𝐵)
ดังนัน้ เราจะลองตัง้ สูตร tan(𝐴 + 𝐵) ให้มี 1° และ 44° อยูใ่ นสูตร จะได้
tan 1°+tan 44°
= tan(1° + 44°)
1−tan 1° tan 44°
= tan 45°
= 1
tan 1° + tan 44° = 1 − tan 1° tan 44°
tan 1° + tan 44° + tan 1° tan 44° = 1 #
ตัวอย่าง กาหนดให้ 𝐴 + 𝐵 + 𝐶 = 180° จงพิสจู น์วา่ tan 𝐴 + tan 𝐵 + tan 𝐶 = tan 𝐴 tan 𝐵 tan 𝐶
วิธีทา เนื่องจาก 𝐴 + 𝐵 + 𝐶 = 180° จะได้ 𝐶 = 180°− (𝐴 + 𝐵)
tan C = tan(180°− (𝐴 + 𝐵))
tan(180° − 𝜃) = −tan 𝜃
= − tan(𝐴 + 𝐵)
tan 𝐴 + tan 𝐵 + tan 𝐶 = tan 𝐴 tan 𝐵 tan 𝐶

tan 𝐴 + tan 𝐵 − tan(𝐴 + 𝐵) = − tan 𝐴 tan 𝐵 tan(𝐴 + 𝐵)
tan 𝐴 + tan 𝐵 = − tan 𝐴 tan 𝐵 tan(𝐴 + 𝐵) + tan(𝐴 + 𝐵)
tan 𝐴 + tan 𝐵 = tan(𝐴 + 𝐵) (− tan 𝐴 tan 𝐵 + 1)
tan 𝐴+tan 𝐵
tan 𝐴 + tan 𝐵 = ( ) (− tan 𝐴 tan 𝐵 + 1)
1−tan 𝐴 tan 𝐵
tan 𝐴 + tan 𝐵 = tan 𝐴 + tan 𝐵 #
1. กาหนดให้ sin 𝐴 = 45 และ sin 𝐵 = − 5
3
ถ้า 𝜋
2
<𝐴<𝜋 และ 𝜋<𝐵<
3𝜋
2
จงหาค่าของ
1. sin(𝐴 + 𝐵) 2. sin(𝐴 − 𝐵)
3. cos(𝐴 + 𝐵) 4. cos(𝐴 − 𝐵)
2. กาหนดให้ tan 𝐴 = 34 และ cot 𝐵 =

3
2
1. tan(𝐴 + 𝐵) 2. tan(𝐴 − 𝐵)
3. cot(𝐴 + 𝐵) 4. cot(𝐴 − 𝐵)
1. sin 15° 2. cos 75°
7𝜋 𝜋
3. sin
12
4. cos(−
12
)
𝜋
5. tan 105° 6. cot 12
4. จงเปลีย่ นให้เป็ นรูปอย่างง่ายโดยใช้สตู รผลบวกผลต่างมุม

1. sin (𝜋2 + 𝜃) 2. cos (𝜋 − 𝜃)
3𝜋
3. cos (
2
+ 𝜃) 4. sin (𝜃 − 2𝜋)
𝜋
5. tan (𝜋 − 𝜃) 6. cot ( 2 + 𝜃)
1. sin 20° cos 25° + cos 20° sin 25° 2. cos 105° cos 60° + sin 105° sin 60°
3. sin(60° + 𝜃) cos(30° + 𝜃) − cos(60° + 𝜃) sin(30° + 𝜃)
𝜋 𝜋 𝜋 𝜋
4. cos( + 𝜃) cos( − 𝜃) − sin( + 𝜃) sin( − 𝜃)
6 6 6 6
√2 √2
5. 2
cos 15° −
2
sin 15° 6. sin 15° + cos 15°
7. √3 cos 75° + sin 75° 8. sin 36° tan 18° + cos 36°
9. tan 10° + tan 35° + tan 10° tan 35° 10. (1 + tan 95°)(1 + tan 130°)
11. (tan 32° − 1)( tan 77° + 1) 12. (1 − cot 22°)(1 − cot 23°)
6. ถ้า 𝑥 และ 𝑦 เป็ นจานวนจริงที่สอดคล้องกับสมการ 3 sin(𝑥 − 𝑦) = 2 sin(𝑥 + 𝑦)

แล้ว (tan3 𝑥)(cot 3 𝑦) เท่ากับเท่าใด [PAT 1 (มี.ค. 57)/23]
3 5
7. ให้ ABC เป็ นรูปสามเหลีย่ ม โดยที่ sin 𝐴 = 5 และ cos 𝐵 = 13 ค่าของ cos 𝐶 เท่ากับเท่าใด
[PAT 1 (มี.ค. 54)/6]
𝑥
8. ถ้า 1 − cot 20° = 1−cot 25° แล้ว 𝑥 มีคา่ เท่าใด [PAT 1 (ต.ค. 52)/2-5]
9. ค่าของ (1 + tan 1°)(1 + tan 2°)…(1 + tan 44°) เท่ากับเท่าใด [PAT 1 (มี.ค. 54)/30*]
สูตรมุมสองเท่า สามเท่า ครึง่ เท่า
สูตรมุมสองเท่า
2 tan 𝐴
sin 2𝐴 = 2 sin 𝐴 cos 𝐴 = 1+tan2 𝐴
1−tan2 𝐴
cos 2𝐴 = cos 2 𝐴 − sin2 𝐴 = 1+tan2 𝐴
= 2 cos 2 𝐴 − 1
= 1 − 2 sin2 𝐴
2 tan 𝐴 cot2 𝐴−1
tan 2𝐴 = cot 2𝐴 =
1−tan2 𝐴 2 cot 𝐴
สูตรมุมสามเท่า
sin 3𝐴 = 3 sin 𝐴 − 4 sin3 𝐴

cos 3𝐴 = 4 cos 3 𝐴 − 3 cos 𝐴
3 tan 𝐴−tan3 𝐴
tan 3𝐴 = 1−3 tan2 𝐴
cot3 𝐴−3 cot 𝐴
cot 3𝐴 =
3 cot2 𝐴−1
สูตรมุมครึง่ เท่า
𝐴 1−cos 𝐴
sin = ±√
2 2
𝐴 1+cos 𝐴
cos 2 = ±√ 2
𝐴 1−cos 𝐴 sin 𝐴
tan 2 = ±√1+cos 𝐴 = 1+cos 𝐴
หมายเหตุ: ผลลัพธ์จะเป็ น บวก หรือ ลบ อย่างใดอย่างหนึง่ ตามจตุภาคของ 𝐴2
ตัวอย่าง กาหนดให้ tan 𝐴 = 34 จงหา sin 2𝐴

2 tan 𝐴
วิธีทา จากสูตร sin 2𝐴 = 1+tan 2𝐴
3 3
2× 3 16 24
4 2
= 3 2
= 9 = × = #
1+( ) 1+ 2 25 25
4 16
ตัวอย่าง จงหาค่าของ tan 22.5°

วิธีทา เนื่องจาก 22.5 เป็ นครึง่ หนึง่ ของ 45 ดังนัน้ เราจะใช้สตู รมุมครึง่ เท่า ดังนี ้
√2 2−√2
45° 1−cos 45° 1− 2−√2 2−√2 4−4√2+2
tan 22.5° = tan = ±√ = ±√ 2 2
= ±√ 2+√2 = ±√ × = ±√
2 1+cos 45° 1+
√2 2+√2 2−√2 4−2
2 2
= ±√3 − 2√2 = ±(√2 − 1)

แต่ 22.5° เป็ นมุมในจตุภาคที่ 1 จะมีคา่ tan เป็ นบวก ดังนัน้ tan 22.5° = √2 − 1 #
1. กาหนดให้ 3𝜋
2
< A < 2𝜋 และ cos 𝐴 =
3
5
1. sin 𝐴 2. sin 2𝐴
3. cos 2𝐴 4. sin 4𝐴
2. จงใช้สตู รมุมสองเท่า เพื่อหาค่าในแต่ละข้อต่อไปนี ้

1. 2 sin 15° cos 15° 2. cos 22.5° sin 22.5°
sin 1° sin 88° sin 89°

3. sin 15° sin 75° 4. sin 4°
5. (sin 15° − cos 15°)2 6. cosec 10° − √3 sec 10°

cos 22.5° sin 22.5°

7. sin 22.5°
− cos 22.5° 8. 2 sin 18° cos 36°
3. กาหนดให้ tan 𝐴 = 2 จงใช้สตู รมุมสองเท่า เพื่อหาค่าของ

1. sin 2𝐴 2. cos 2𝐴
3. tan 2𝐴 4. cot 2𝐴
4. กาหนดให้ 𝜋2 < A < 𝜋 และ 3

sin A = 5 จงใช้สตู รมุมสามเท่า เพื่อหาค่าของ
1. sin 3𝐴 2. cos 3𝐴
3. tan 3𝐴 4. cot 3𝐴
5. จงใช้สตู รมุมครึง่ เท่า เพื่อหาค่าของ sin 15°
1
6. กาหนดให้ sin 𝜃 cos 𝜃 =
8
จงหาค่าของ cos 2 2𝜃
7. จงพิสจู น์วา่ (sin 𝜃 + cos 𝜃)2 = 1 + sin 2𝜃
√2
8. จงพิสจู น์วา่ sin 1° sin 2° sin 3°… sin 89° = 245
sin 2° sin 4° sin 6°… sin 88°
9. จงพิสจู น์วา่ sin4 𝜃 − cos 4 𝜃 = − cos 2𝜃
10. ให้ 𝜃 เป็ นจานวนจริงใดๆ ถ้า 𝑎 และ 𝑏 เป็ นค่ามากสุดของ cos 4 𝜃 − sin4 𝜃 และ 3 sin 𝜃 + 4 cos 𝜃
ตามลาดับ แล้ว 𝑎 + 𝑏 เท่ากับเท่าใด [PAT 1 (ต.ค. 55)/29]
11. ค่าของ (sin 30°

sin 10°
−
cos 30°
cos 10°
) เท่ากับเท่าใด [PAT 1 (ก.ค. 52)/11]
12. ถ้า cos 𝜃 − sin 𝜃 =

√5
3
แล้วค่าของ sin 2𝜃 เท่ากับเท่าใด [PAT 1 (มี.ค. 52)/11]
13. ถ้า sec 𝜃 + cosec 𝜃 = 1 แล้ว sin 2𝜃 มีคา่ เท่ากับเท่าใด [A-NET 49/1-8]
14. ถ้า sin 15° และ cos 15° เป็ นคาตอบของสมการ 𝑥 2 + 𝑎𝑥 + 𝑏 = 0 แล้ว ค่าของ 𝑎4 − 𝑏 เท่ากับเท่าใด
[PAT 1 (ก.ค. 53)/13]
15. (3 − 4 sin2 9°)(3 − 4 sin2 27°)(3 − 4 sin2 81°)(3 − 4 sin2 243°) มีคา่ เท่ากับเท่าใด
[PAT 1 (ต.ค. 58)/4]
𝜃 𝜋 (1+sin 𝜃) sec2 𝜃
16. ถ้า 2 cot 2 = (1 + cot 𝜃)2 และ 0<𝜃<2 แล้วค่าของ cos 2𝜃
เท่ากับเท่าใด
[PAT 1 (ต.ค. 58)/5]
17. ข้อใดต่อไปนีถ้ กู ต้องบ้าง [PAT 1 (เม.ย. 57)/13]

1. ถ้า 𝐴 และ 𝐵 เป็ นจานวนจริง สอดคล้องกับสมการ sin2 𝐵 = sin 𝐴 cos 𝐴
แล้ว cos 2𝐵 = 2 cos2(45° + 𝐴)
2. ถ้า 0 ≤ 𝐴, 𝐵 ≤ 𝜋2 สอดคล้องกับ sin 𝐴 = √2 sin 𝐵 และ √3 sec 𝐵 = √2 sec 𝐴
แล้ว sin 10𝐴 + cos 10𝐵 = 0.5
18. ถ้า cos 5𝜃 = 𝑎 cos5 𝜃 + 𝑏 cos3 𝜃 + 𝑐 cos 𝜃 เมื่อ 𝜃 เป็ นจานวนจริงใดๆ

แล้วค่าของ 𝑎2 + 𝑏2 + 𝑐 2 เท่ากับเท่าใด [PAT 1 (เม.ย. 57)/33]
sin4 𝑥 cos4 𝑥 1 sin2 (2𝑥) cos2(2𝑥)

19. ถ้า 5
+ 7
= 12 สาหรับบาง 𝑥 > 0 แล้วค่าของ 5
+ 7
ตรงกับเท่าใด
[PAT 1 (พ.ย. 57)/29]
20. ให้ 𝑎 = sec 1° − tan 1° , 𝑏 = sec 2° − tan 2° ข้อใดต่อไปนี ้ มีคา่ มากที่สดุ

1. √𝑎 2. √𝑏 3. 𝑎 4. 𝑏
𝑎
21. กาหนดให้ 𝑎, 𝑏 ∈ 𝑅+ และ tan 𝜃 = 𝑏
cos 𝜃 4 sin 𝜃 4 sin 2𝜃 3𝑎 3 𝑏 2
ถ้า ( 𝑎
) +( 𝑏
) = 𝑎𝑏(𝑎2 +𝑏2 ) แล้ว จงหาค่าของ ( 𝑏 ) + (2𝑎) [PAT 1 (ธ.ค. 54)/41]
22. กาหนดให้ 𝑥 เป็ นจานวนจริง ถ้า sin 𝑥 + cos 𝑥 = 𝑎 และ sin 𝑥 − cos 𝑥 = 𝑏
แล้วค่าของ sin 4𝑥 เท่ากับข้อใดต่อไปนี ้ [PAT 1 (มี.ค. 53)/7]
1. 12 (𝑎3 𝑏 − 𝑎𝑏3) 2. 12 (𝑎𝑏3 − 𝑎3 𝑏) 3. 𝑎𝑏3 − 𝑎3 𝑏 4. 𝑎3 𝑏 − 𝑎𝑏 3
23. ให้ 𝜃 เป็ นจานวนจริง ซึง่ สอดคล้องกับสมการ tan12 𝜃 + cot12 𝜃 + sin12 𝜃 + cos12 𝜃 = 7 แล้ว
tan2 2𝜃 มีคา่ เท่าใด [A-NET 51/2-6]
1
24. กาหนดให้ (sin 1°)(sin 3°)(sin 5°)...(sin 89°) =
2𝑛
ค่าของ 4𝑛 เท่ากับเท่าใด [PAT 1 (ต.ค. 53)/32]
25. ข้อใดต่อไปนีถ้ กู ต้องบ้าง [PAT 1 (มี.ค. 56)/9]

1. cos 10°−sin 10°
cos 10°+sin 10°
= sec 20° − tan 20°
2. √3 cot 20° = 1 + 4 cos 20°
สูตรแปลงผลคูณกับผลบวกลบ
สูตรแปลงผลคูณเป็ นผลบวกลบ
2 sin 𝐴 cos 𝐵 = sin(𝐴 + 𝐵) + sin(𝐴 − 𝐵)

2 cos 𝐴 sin 𝐵 = sin(𝐴 + 𝐵) − sin(𝐴 − 𝐵)
2 cos 𝐴 cos 𝐵 = cos(𝐴 + 𝐵) + cos(𝐴 − 𝐵)
−2 sin 𝐴 sin 𝐵 = cos(𝐴 + 𝐵) − cos(𝐴 − 𝐵)
เช่น 2 sin 15° cos 75° = sin(15° + 75°) + sin(15° − 75°)

√3 2−√3
= sin 90° + sin(−60°) = 1 + (− 2
) = 2
5𝜋 𝜋 5𝜋 𝜋 1
cos 12 cos 12 = (2 cos 12 cos 12) (2)
5𝜋 𝜋 5𝜋 𝜋 1
= (cos ( 12 + 12) + cos ( 12 − 12)) (2)
𝜋 𝜋 1 1 1 1
= (cos 2 + cos 3 ) (2) = (0 + 2) (2) = 4
√2 1 2
cos 15° = (2 cos 15° ∙ )( ∙ )
2 2 √2
1 2
= (2 cos 15° sin 45°)(2 ∙ 2)
√
1
= (sin 60° − sin(−30°))( )
√2
√3 1 1 √3+1 √6+√2
= ( 2 − (− 2)) ( 2) = 2√2
= 4
√
1
sin (𝜃 + 30°) sin (𝜃 − 30°) = (−2 sin (𝜃 + 30°) sin (𝜃 − 30°))(− 2)
1 − cos(2𝜃) 1
= (cos(2𝜃) − cos(60°))(− ) = +
2 2 4
1
sin 20° sin 40° sin 80° = (−2 sin 20° sin 40°)(sin 80°)(− 2)
1
= (cos 60° − cos(−20°))(sin 80°)(− 2)
1 1
= ( − cos 20°)(sin 80°)(− )
2 2
sin 80° 1
= ( 2 − cos 20° sin 80°) (− 2)
sin 80° 1 1
= ( 2 − 2 cos 20° sin 80° (2)) (− 2)
sin 80° 1 1
= ( − (sin 100° − sin(−60°)) ( )) (− )
2 2 2
sin 80° √3 1 1
= ( 2
− (sin 80° + 2
) (2)) (− 2)
sin 80° sin 80° √3 1 √3 1 √3
= ( 2
− 2 − 4 ) (− 2) = (− 4
) (− 2) = 8
สูตรแปลงผลบวกลบเป็ นผลคูณ
𝐴+𝐵 𝐴−𝐵
sin 𝐴 + sin 𝐵 = 2 sin ( 2
) cos ( 2 )
sin 𝐴 − sin 𝐵 = 2 cos ( 2 ) sin ( 2 )
cos 𝐴 + cos 𝐵 = 2 cos ( ) cos ( )
2 2
cos 𝐴 − cos 𝐵 = −2 sin ( 2 ) sin ( 2 )
หมายเหตุ: จะเห็นว่าไม่มีสตู รแปลง sin 𝐴 + cos 𝐵 กับ cos 𝐴 + sin 𝐵

ถ้าจะแปลง ต้องใช้โคฟังก์ชนั แปลงให้เป็ น sin ทัง้ คู่ (หรือ cos ทั่งคู)่ ก่อน
15°+75° 15°−75°
เช่น sin 15° + sin 75° = 2 sin ( 2
) cos ( 2 )
√2 √3 √6
= 2 sin 45° cos (−30°) = 2 ∙ 2
∙ 2 = 2
5𝜋 5𝜋 5𝜋 𝜋 5𝜋
cos 12 − sin 12 = cos 12 − cos ( 2 − 12 )
5𝜋 𝜋
= cos − cos
12 12
𝜋 𝜋 √2 1 √2
= −2 sin sin = −2 ∙ ∙ = −
4 6 2 2 2
cos 20° − sin 50° + cos 100° = sin 70° − sin 50° + cos 100°
= 2 cos 60° sin 10° + cos 100°
= sin 10° + cos 100°
= sin 10° − sin 10° = 0
5𝜋 𝜋
1. 2 cos 75° cos 15° 2. sin
12
sin
12
𝜃 3𝜃
3. cos 2 sin 2
4. cos 20° − 2 sin 70° sin 50°
5. cos 20° cos 40° cos 80° 6. cos 10° sin 40° cos 70°
𝜋 𝜋
1. cos 15° + cos 75° 2. sin 12 − cos 12
3. cos 20° + cos 100° − sin 130° 4. sin 80° − sin 20° + cos 230°
cos 20°+sin 50°

5. sin 80°
6. sin 10° + sin 20° + sin 40° + sin 50°
− sin 70° − sin 80°
3. จงหาค่าของ cos2 20° + cos2 40° + cos2 60° + … + cos2 160°
4. ข้อใดต่อไปนีถ้ กู ต้อง [PAT 1 (ต.ค. 55)/9]

1. cos 75° = (2 − √3) cos 15°
2. cos 10° + sin 40° = cos 20°
3. ถ้า 𝐴 เป็ นจานวนจริงใดๆแล้ว tan 3𝐴
cot 𝐴
cos 2𝐴+cos 4𝐴
= cos 2𝐴−cos 4𝐴
4. ถ้า 𝐴 และ 𝐵 เป็ นจานวนจริงใดๆแล้ว sin 2𝐴 + cos 2𝐵 = 2 sin(𝐴 − 𝐵) cos(𝐴 + 𝐵)
5. จงหาค่าของ 2 sin2 60° (tan 5° + tan 85°) − 12 sin 70° [PAT 1 (มี.ค. 55)/28]
sin 25° sin 85° sin 35°

6. sin 75°
ตรงกับข้อใดต่อไปนี ้ [PAT 1 (พ.ย. 57)/6]
1. tan 15° 2. sin 15° sin 75°
3. cos 20° cos 40° cos 80° 4. sec 420°
7. กาหนดให้ 𝜃 เป็ นจานวนจริงใดๆ ข้อใดต่อไปนีถ้ กู ต้องบ้าง [PAT 1 (มี.ค. 57)/11]

1. 16 sin3 𝜃 cos2 𝜃 = 2 sin 𝜃 + sin 3𝜃 − sin 5𝜃
2. sin 3𝜃 = (sin 2𝜃 + sin 𝜃)(2 cos 𝜃 − 1)
𝜃 5𝜃
8. กาหนดให้ 8 cos(2𝜃) + 8 sec(2𝜃) = 65 เมื่อ 0 < 𝜃 < 90° ค่าของ 160 sin(2 ) sin( 2 ) เท่ากับเท่าใด
[PAT 1 (พ.ย. 57)/40]
2 cos 10°−cos 50°

9. ค่าของ arctan ( sin 70°−cos 80°
) เท่ากับกี่องศา [PAT 1 (มี.ค. 58)/8]
10. จงหาค่าของ (cos2 70° + cos2 20°)(cos2 50° + cos2 10°) − sin 40° sin 80°
11. ถ้า 𝛼 และ 𝜃 เป็ นจานวนจริงโดยที่ 0 < 𝜃 < 𝛼 < 90° และสอดคล้องกับสมการ tan(𝛼 + 𝜃) = 5 tan(𝛼 − 𝜃)
แล้ว (sin 2𝜃)(cosec 2𝛼) เท่ากับเท่าใด [PAT 1 (มี.ค. 58)/14]
12. จงหาค่าของ cos 72° + cos 144°
13. พิจารณาข้อความต่อไปนี ้ ข้อใดต่อไปนีถ้ กู ต้องบ้าง [PAT 1 (ต.ค. 55)/8]

1. cos 𝜋5 + cos 3𝜋
5
+ cos 𝜋 = 2
1
2. tan 7𝜋
16
− tan
3𝜋
8
= cosec
𝜋
8
tan 20°+4 sin 20°

14. จงหาค่าของ sin 20° sin 40° sin 80°
[PAT 1 (ธ.ค. 54)/31]
cos 36°−cos 72°

15. ค่าของ sin 36° tan 18°+cos 36°
เท่ากับเท่าใด [PAT 1 (มี.ค. 53)/30]
44 44
 cos n  sin n
16. ค่าของ n 1
44
− n 1
44
เท่ากับเท่าใด [PAT 1 (ก.ค. 53)/29]
 sin n  cos n
n 1 n 1
สมการตรีโกณมิติ
สมการตรีโกณมิติ คือ สมการที่มฟี ั งก์ชนั ตรีโกณมิติอยูใ่ นสมการ

โดยปกติแล้ว สมการตรีโกณมิติ มักจะมี “หลายคาตอบ” เนื่องจาก
 sin (และ cosec) ใช้คา่ จากแกน Y คี่𝜋 − 𝜃 คู𝜋่ + 𝜃

ดังนัน้ “มุมสะท้อนแกน Y” จะมีคา่ sin เท่ากันเสมอ 𝜃
เช่น sin 30° = sin 150° เป็ นต้น
จากรูป สูตรหามุมสะท้อนแกน Y ของ 𝜃 คือ คู𝜋่ + 𝜃 และ คี่𝜋 − 𝜃
 cos (และ sec) ใช้คา่ จากแกน X

2𝑛𝜋 + 𝜃
ดังนัน้ “มุมสะท้อนแกน X” จะมีคา่ cos เท่ากันเสมอ 𝜃
เช่น cos 30° = cos(−30°) เป็ นต้น
2𝑛𝜋 − 𝜃
จากรูป สูตรหามุมสะท้อนแกน X ของ 𝜃 คือ 2𝑛𝜋 + 𝜃 และ 2𝑛𝜋 − 𝜃
 tan (และ cot) ใช้คา่ จากแกน Y หาร แกน X

คู𝜋่ + 𝜃
ดังนัน้ “มุมสะท้อน 2 แกน” จะมีคา่ tan เท่ากันเสมอ
𝜃
เช่น tan 30° = tan 210° เป็ นต้น 𝜃
คี่𝜋 + 𝜃
จากรูป สูตรหามุมสะท้อน 2 แกนของ 𝜃 และ 𝑛𝜋 + 𝜃
หมายเหตุ: cosec คิดเหมือน sin , sec คิดเหมือน cos , cot คิดเหมือน tan
ในการแก้สมการตรีโกณ เราจะหา “คาตอบพืน้ ฐาน” ที่ตวั เลขน้อยๆ ออกมาก่อน

sin , tan , cosec → คาตอบพืน้ ฐานจะอยูใ่ นช่วง −90° ถึง 90°
cos , cot , sec → คาตอบพืน้ ฐานจะอยูใ่ นช่วง 0° ถึง 180°
จากนัน้ เราจะนาคาตอบพืน้ ฐานที่ได้ มาสะท้อนหาคาตอบที่เหลือ ในช่วงมุมที่โจทย์ตอ้ งการ
√3
ตัวอย่าง กาหนดให้ 𝜃 ∈ [0 , 2𝜋] จงแก้สมการ cos 𝜃 = −
2
วิธีทา หา 𝜃 เลขน้อยๆซักตัว ที่ทาให้ cos 𝜃 = − √23 จะได้ 𝜃 = 150°

จากนัน้ เราจะสะท้อนมุม 150° เพื่อหาคาตอบทีเ่ หลือ
สมการ cos ต้องสะท้อนแกน X โดยเอาเฉพาะช่วง [0 , 2𝜋]
จากรูป จะได้คาตอบคือ 150° และ 210° #
ในกรณีที่โจทย์ ไม่ระบุชว่ งคาตอบที่ตอ้ งการ เรานิยมใช้สตู รสะท้อน 𝜃 ดังนี ้
sin , cosec → มุมสะท้อนแกน Y ของ 𝜃 = 𝑛𝜋 + (−1)𝑛 𝜃

เมื่อ 𝑛 เป็ นจานวน
cos , sec → มุมสะท้อนแกน X ของ 𝜃 = 2𝑛𝜋 ± 𝜃 เต็มอะไรก็ได้
tan , cot → มุมสะท้อน 2 แกน ของ 𝜃 = 𝑛𝜋 + 𝜃
ตัวอย่าง จงแก้สมการ sin 𝜃 = 12

วิธีทา หา 𝜃 เลขน้อยๆ ที่ทาให้ sin 𝜃 = 12 จะได้ 𝜃 = 30° =6
𝜋
สมการ sin ต้องหามุมสะท้อนแกน Y ของ 𝜋6

จะได้คาตอบ คือ 𝜃 = 𝑛𝜋 + (−1)𝑛 (𝜋6) #
ตัวอย่าง จงแก้สมการ sin 𝑥 + cos 𝑥 = 1 เมื่อ 𝑥 ∈ [0, 2𝜋]

วิธีทา ใช้สตู รผลบวกผลต่างมุม จัดรูป sin 𝑥 + cos 𝑥 ให้ง่ายขึน้ ได้ดงั นี ้
sin 𝑥 + cos 𝑥 = 1
√2 √2 √2
( 2 ) sin 𝑥 + ( 2 ) cos 𝑥 = 2
√2
cos 45° sin 𝑥 + sin 45° cos 𝑥 = 2
√2
sin(𝑥 + 45°) = 2
สมการ sin 𝜃 = √22 จะมีคาตอบพืน้ ฐานคือ 𝜃 = 45° ดังนัน้ คาตอบทั่วไป คือ 𝑛𝜋 + (−1)𝑛 (45°)
ดังนัน้ 𝑥 + 45° = 𝑛𝜋 + (−1)𝑛 (45°) จะได้ 𝑥 = 𝑛𝜋 + (−1)𝑛 (45°) − 45°
แทน 𝑛 = … , −3 , −2 , −1 , 0 , 1 , 2 , 3 , … แล้วเลือกตอบเฉพาะ 𝑥 ∈ [0, 2𝜋]
𝑛 = −1: 𝑥 = −180° − 45° − 45° = −270° ใช้ไม่ได้
𝑛=0: 𝑥 = 0° + 45° − 45° = 0° ใช้ได้
𝑛=1: 𝑥 = 180° − 45° − 45° = 90° ใช้ได้
𝑛=2: 𝑥= 360° + 45° − 45° = 360° ใช้ได้
𝑛=3: 𝑥= 540° − 45° − 45° = 450° ใช้ไม่ได้
ดังนัน้ จะได้คาตอบคือ 𝑥 = 0°, 90°, 360° #
เทคนิคทุกอย่างจากเรือ่ งสมการ สามารถนามาใช้กบั การแก้สมการตรีโกณมิติได้ทงั้ หมด

ไม่วา่ จะเป็ นเทคนิคการแยกตัวประกอบแล้วจับแต่ละวงเล็บ = 0
หรือ เทคนิคการเปลีย่ นตัวแปร เช่น sin2 𝜃 + sin 𝜃 − 2 → 𝐴2 + 𝐴 − 2
(ถ้าจะให้ 𝐴 = sin 𝜃 หรือ cos 𝜃 ต้องตัดคาตอบ ให้เหลือเฉพาะ −1 ≤ 𝐴 ≤ 1 เท่านัน้ )
ตัวอย่าง จงแก้สมการ cos 2𝑥 = cos 𝑥

วิธีทา ข้อนี ้ ทาได้หลายวิธี วิธีแรกคือ กระจาย cos 2𝑥 แล้วแยกตัวประกอบ
cos 2𝑥 = cos 𝑥
2 cos 2 𝑥 − 1 = cos 𝑥
2 cos2 𝑥 − cos 𝑥 − 1 = 0
(2 cos 𝑥 + 1)(cos 𝑥 − 1) = 0
1 cos 𝑥 = 1
cos 𝑥 = − 2
2𝜋 𝑥 = 2𝑛𝜋 ± 0
𝑥 = 2𝑛𝜋 ± = 2𝑛𝜋
3
อีกวิธี อาศัยหลักว่า cos 2𝑥 กับ cos 𝑥 จะเท่ากันได้ เมื่อ 2𝑥 และ 𝑥 เป็ นมุมสะท้อนแกน X ซึง่ กันและกัน
นั่นคือ 2𝑥 = 2𝑛𝜋 ± 𝑥
2𝑥 = 2𝑛𝜋 + 𝑥 2𝑥 = 2𝑛𝜋 − 𝑥
𝑥 = 2𝑛𝜋 3𝑥 = 2𝑛𝜋
2𝑛𝜋
𝑥 = 3
โดยทัง้ สองวิธี เมื่อแจงคาตอบออกมา จะได้คาตอบชุดเดียวกัน #
1. กาหนดให้ 𝜃 ∈ [0 , 2𝜋] จงแก้สมการต่อไปนี ้
1. sin 𝜃 = 12 2. cos 𝜃 =
1
2
3. tan 𝜃 = 1 4. cot 𝜃 = −√3
2. จงแก้สมการต่อไปนี ้
1. cosec 𝜃 = √2 2. sec 𝜃 = −2
1
3. tan 𝜃 = √3 4. sin 𝜃 = − 2
5. sin 2𝑥 = cos 𝑥
3. กาหนดให้ 𝜃 ∈ [0 , 3𝜋
2
] จงแก้สมการต่อไปนี ้
1. 4 sin2 𝜃 = 1 2. sin2 𝜃 + cos 𝜃 + 1 = 0
3. cos 3𝑥 = cos 𝑥
𝜋
4. กาหนดให้ sin 𝐴 − sin 2𝐴 + sin 3𝐴 = 0 โดยที่ 0<𝐴<2
แล้ว tan 𝐴 − tan 2𝐴 + tan 3𝐴 จะมีคา่ เท่าใด
5. พิจารณาข้อความต่อไปนี ้ เมื่อเอกภพสัมพัทธ์ คือเซตของจานวนจริง ข้อใดถูกต้องบ้าง

1. ∃𝑥(cot 2𝑥 − cot 𝑥 = 0)
2. ∀𝑥 (sin4 𝑥 + cos4 𝑥 = 1 − 12 sin2 2𝑥)
6. สาหรับ 0 ≤ 𝑥 ≤ 2𝜋 กาหนดให้ 𝐴 = { 𝑥 | −3 cos 𝑥 = 2 sin2 𝑥 และ cos 𝑥 < 0 }

และ 𝐵 = { sec 3𝑥 − cos 2𝑥 | 𝑥 ∈ 𝐴 } จงหาค่าของผลบวกของสมาชิกทัง้ หมดทีอ่ ยูใ่ น 𝐵
7. กาหนดให้ sin 𝜃 − sin 2𝜃 + sin 3𝜃 = 0 โดยที่ 0 < 𝜃 < 𝜋2

tan 𝜃−tan 2𝜃 sin 3𝜃+sin 4𝜃+sin 5𝜃
ถ้า 𝑎 = cos 𝜃−cos 2𝜃
และ 𝑏 = cos 3𝜃+cos 4𝜃+cos 5𝜃
แล้วค่าของ 𝑎4 + 𝑏 4 เท่ากับเท่าใด
[PAT 1 (มี.ค. 57)/36]
8. กาหนดให้ 180° < 𝜃 < 270°

2
4 cos 𝜃
ถ้า 3(2)sin 𝜃 (9) = 2(3)sin 𝜃 แล้วจงหาค่าของ 3 tan2 𝜃 − 2 sin 3𝜃 [PAT 1 (ธ.ค. 54)/8]
9. ให้ 𝐴 เป็ นเซตคาตอบของ cos 𝑥 = cos (𝑥4) จานวนสมาชิกในเซต 𝐴 ∩ (0, 24𝜋) เท่ากับเท่าใด
[PAT 1 (มี.ค. 54)/33]
10. กาหนดให้ 𝑎 เป็ นจานวนจริง และสอดคล้องกับสมการ 5(sin 𝑎 + cos 𝑎) + 2 sin 𝑎 cos 𝑎 = 0.04
ค่าของ 125(sin3 𝑎 + cos 3 𝑎) + 75 sin 𝑎 cos 𝑎 เท่ากับเท่าใด [PAT 1 (ต.ค. 53)/33]
4 sin 𝑥 12 sin 3𝑥 36 sin 9𝑥 27

11. จงแก้สมการ 1+2 cos 2𝑥
+ 1+2 cos 6𝑥 + 1+2 cos 18𝑥 = sin 27𝑥 − 1
ฟั งก์ชนั อาร์ค
หัวข้อนี ้ จะเรียนเกี่ยวกับ “อินเวอร์ส” ของฟั งก์ชนั ตรีโกณมิติ ซึง่ จะหมายถึง ฟั งก์ชนั ทีใ่ ห้ผลลัพธ์กลับกันกับฟั งก์ชนั ปกติ
sin
เนื่องจาก sin, cos, tan จะเปลีย่ น “มุมเป็ นค่า” เช่น sin 30° = 12 1
30°
ดังนัน้ อินเวอร์ส จะเปลีย่ นกลับจาก 12 เป็ น 30° ดังรูป 2
sin−1
เนื่องจากฟังก์ชนั ตรีโกณ เป็ นแบบ many to one (เช่น sin 30° กับ sin 150° ได้ 12 เท่ากัน)
ดังนัน้ อินเวอร์ส จะมีผลลัพธ์ได้หลายค่า และจะไม่ใช่ฟังก์ชนั (เช่น sin−1 จะโยง 12 ไปที่ 30°, 150°, 390°, … เป็ นต้น)
อย่างไรก็ตาม นักคณิตศาสตร์ตอ้ งการอินเวอร์สที่ไม่กากวม จึงกาหนด “ฟั งก์ชนั arc” ขึน้ มา
โดยถ้าอยากได้อินเวอร์สของฟั งก์ชนั ไหน เราจะเติม arc เข้าไปข้างหน้า เช่น arcsin , arccos , arctan เป็ นต้น
หลักทั่วๆไปในการหาอินเวอร์สด้วยฟั งก์ชนั arc คือ ให้ตอบมุมที่ “เลขน้อยที่สดุ ” แค่มมุ เดียว
เช่น sin 30° = sin 150° = 12 แต่ถา้ ถาม arcsin 12 ให้ตอบ 30° มุมเดียว
1 1
sin (−30°) = sin 210° = − 2 แต่ถา้ ถาม arcsin (− 2) ให้ตอบ −30° มุมเดียว เป็ นต้น
√3 √3
ดังนัน้ arcsin 2
= 60° , 120° arccos 2
= 30° , 330°
√3
arcsin(− 2
) = −60° , 240° , 300° arctan(−1) = −45° , 135° , 315°
arccot √3 = 30° , 210° arcsec(−2) = 120°, 240°
โดยเราจะต้องจาว่า arcsin , arctan , arccosec จะได้มมุ ในช่วง −90° ถึง 90°

arccos , arccot , arcsec จะได้มมุ ในช่วง 0° ถึง 180°
หรือถ้าตอบในหน่วยเรเดียน เราจะสรุปโดเมน กับ เรนจ์ ของฟั งก์ชนั อาร์ค ได้ดงั นี ้
กลุม่ −90° ถึง 90° กลุม่ 0° ถึง 180°
โดเมน เรนจ์ โดเมน เรนจ์
𝜋 𝜋
arcsin [−1, 1] [− , ] arccos [−1, 1] [0, 𝜋]
2 2
𝜋 𝜋
arctan R (− , ) arccot R (0, 𝜋)
2 2
𝜋 𝜋 𝜋 𝜋
arccosec (−∞,−1] ∪ [1, ∞) [− , 0) ∪ (0, ] arcsec (−∞,−1] ∪ [1, ∞) [ 0, ) ∪ ( , 𝜋 ]
2 2 2 2
เนื่องจากฟังก์ชนั อาร์ค เป็ นการแปลงย้อนกลับ ดังนัน้ arcsin(sin 𝑥) = 𝑥 และ sin(arcsin 𝑥) = 𝑥

แต่ตอ้ งอย่าลืมว่า ประโยคดังกล่าว จะเป็ นจริงเฉพาะเมื่อ 𝑥 อยูใ่ นขอบเขตของโดเมนกับเรนจ์ที่ระบุในตารางเท่านัน้
กล่าวคือ sin(arcsin 𝑥) = 𝑥 จริงเฉพาะเมื่อ 𝑥 อยูใ่ น “เรนจ์” ของ sin นั่นคือ เมื่อ 𝑥 ∈ [−1, 1]
𝜋 𝜋
arcsin(sin 𝑥) = 𝑥 จริงเฉพาะเมื่อ 𝑥 อยูใ่ น “เรนจ์” ของ arcsin นั่นคือ เมื่อ 𝑥 ∈ [− 2 , 2 ]
ดังจะเห็นได้จาก arcsin (sin 150°) = arcsin (12) = 30° ≠ 150°
และเนื่องจาก sin(arcsin 𝑥) = 𝑥 ดังนัน้ arcsin 𝑥 คือ “มุมที่ sin แล้วได้ 𝑥” นั่นเอง

เราสามารถใช้สามเหลีย่ ม แสดง “มุมที่ sin แล้วได้ 𝑥” ได้ดงั รูป
C
1
𝑥 จากพีทากอรัส จะได้ AB = √12 − 𝑥 2 = √1 − 𝑥 2
arcsin 𝑥
A B
เมื่อรู ้ AB เราจะสามารถหาฟั งก์ชนั ตรีโกณมิติอื่นๆ ของมุม arcsin 𝑥 ได้

𝑥
เช่น cos(arcsin 𝑥) = √1 − 𝑥 2 tan(arcsin 𝑥) =
√1−𝑥 2
เป็ นต้น
ในกรณีที่เป็ นฟังก์ชนั อาร์คของเลขติดลบ ให้แยกคิดเครือ่ งหมาย กับ ตัวเลข

 ตอนคิดเครือ่ งหมาย ให้พิจารณาจตุภาคของฟั งก์ชน ั อาร์คเป็ นหลักโดยไม่ตอ้ งสนใจตัวเลข
 ตอนคิดตัวเลข ให้เปลีย่ นเลขติดลบเป็ นเลขบวก แล้วคิดเป็ นมุมในจตุภาคที่ 1 ได้เลย
แล้วจึงเอา เครือ่ งหมาย กับ ตัวเลข ที่ได้ มาแปะติดกันแล้วตอบ
ตัวอย่าง จงหาค่าของ sin (arcsec (− 54))

วิธีทา 1. คิดเครือ่ งหมาย ตามจตุภาคก่อน
5 5
arcsec (− 4) คือมุมที่ sec แล้วได้ − 4 → sec เป็ นลบ แปลว่าเป็ นมุมใน Q 2 หรือ Q 3
ดังนัน้ sin (arcsec (− 54)) = sin Q2 → ได้เครือ่ งหมายเป็ นบวก
2. คิดตัวเลข แบบไม่ตอ้ งสนใจเครือ่ งหมาย

5 5
C
arcsec 4 คือมุมที่ sec แล้วได้ 4 → วาดได้ดงั รู ป 5
จากพีทากอรัส จะได้ BC = 3 5
arcsec
ดังนัน้ sin (arcsec (− 54)) = 35
4
A B
4
5 3
รวมเครือ่ งหมายจาก 1. กับตัวเลขจาก 2. จะได้ sin (arcsec (− 4)) = 5
#
ตัวอย่าง จงหาค่าของ cosec (arctan (− 43))

วิธีทา 1. คิดเครือ่ งหมาย ตามจตุภาคก่อน
4 4
arctan (− 3) คือมุมที่ tan แล้วได้ − 3 → tan เป็ นลบ แปลว่าเป็ นมุมใน Q 2 หรือ Q 4
ดังนัน้ cosec (arctan (− 43)) = cosec Q4 → ได้เครือ่ งหมายเป็ นลบ
2. คิดตัวเลข แบบไม่ตอ้ งสนใจเครือ่ งหมาย

C
4 4
arctan ( ) คือมุมที่ tan แล้วได้ → วาดได้ดงั รู ป
3 3
จากพีทากอรัส จะได้ AC = 5 4
4
arctan
3
ดังนัน้ cosec (arctan (43)) = 54 A
3
B
4 5
รวมเครือ่ งหมายจาก 1. กับตัวเลขจาก 2. จะได้ cosec (arctan (− 3)) = − 4 #
ตัวอย่าง จงหาค่าของ sin(2 arctan 2)

C
วิธีทา จากสูตร sin มุม 2 เท่า จะได้ = √22 + 12
= √5
sin(2 arctan 2) = 2 sin(arctan 2) cos(arctan 2) 2
2 1
=2× × arctan 2
√5 √5 A B
4 1
= 5
#
อย่างไรก็ตาม มีสตู รที่นิยมท่องกัน ดังนี ้

1. สูตรอินเวอร์ส
sin(arcsin 𝑥) = 𝑥 cosec(arccosec 𝑥) = 𝑥
cos(arccos 𝑥) = 𝑥 sec(arcsec 𝑥) =𝑥
tan(arctan 𝑥) = 𝑥 cot(arccot 𝑥) =𝑥
2. สูตรส่วนกลับ
1 1
sin(arccosec 𝑥) = cosec(arcsin 𝑥) =
𝑥 𝑥
1 1
cos(arcsec 𝑥) = 𝑥
sec(arccos 𝑥) = 𝑥
1 1
tan(arccot 𝑥) = 𝑥
cot(arctan 𝑥) = 𝑥
3. สูตรค่าลบ
arcsin(−𝑥) = − arcsin 𝑥 arccosec(−𝑥) = − arccosec 𝑥
arccos(−𝑥) = 𝜋 − arccos 𝑥 arcsec(−𝑥) = 𝜋 − arcsec 𝑥
arctan(−𝑥) = − arctan 𝑥 arccot(−𝑥) = 𝜋 − arccot 𝑥
4. สูตรโคฟั งก์ชนั
arcsin 𝑥 + arccos 𝑥 = 90°
arctan 𝑥 + arccot 𝑥 = 90°
arcsec 𝑥 + arccosec 𝑥 = 90°
5. สูตรพิทากอรัส
sin(arccos 𝑥) = √1 − 𝑥 2
cos(arcsin 𝑥) = √1 − 𝑥 2
หมายเหตุ : สูตรเหล่านี ้ จะเป็ นจริงเมื่อ 𝑥 อยูใ่ นโดเมนของฟั งก์ชนั arc ในสูตรเท่านัน้
โจทย์อีกประเภท คือ การแก้สมการอาร์ค

ส่วนใหญ่วิธีแก้ คือให้ใส่ฟังก์ชนั ตรีโกณมิติเข้าไปทัง้ สองข้าง เพื่อตัดฟั งก์ชนั อาร์คให้หายไป
และก่อนตอบ ให้ตรวจคาตอบด้วยเสมอ
ตัวอย่าง จงแก้สมการ arcsin 𝑥 = arccos 𝑥

วิธีทา arcsin 𝑥 = arccos 𝑥
sin(arcsin 𝑥) = sin(arccos 𝑥) C
𝑥 = √1 − 𝑥2 1
= √1 − 𝑥 2
𝑥2 = 1 − 𝑥2
arccos 𝑥
2 A 𝑥 B
2𝑥 = 1
1
𝑥2 =
2
1 √2
𝑥 = ±√2 = ± 2
√2 √2 √2
ตรวจคาตอบ: แทน 𝑥= 2
จะได้ arcsin 2
= 45° = arccos 2
จริง
√2 √2
แทน 𝑥=− 2
จะได้ arcsin (− 2
) = −45°
√2
แต่ arccos (− 2 ) = 135° ดังนัน้ − √22 ไม่ใช่คาตอบ
√2
ดังนัน้ คาตอบของข้อนี ้ จึงมีเพียง 𝑥 = 2 #
√2
1. arcsin
2
2. arccos 0
3. arctan(−√3) 4. arccosec(−1)
√2 √2
5. arccos (− 2
) 6. arcsin (− 2
)
1. sin (arcsin 13) 2. cos (arcsin 4)
3
2 3
3. sin (arccos (− 3)) 4. sec (arctan − 4)
1 1
5. sin (arcsin 3 + arccos 2) 6. cot (arccot 2 − arccot 3)
7. tan (arctan 3 + arctan 2 + arccot 1)
3. จงแก้สมการต่อไปนี ้
1. arcsin 𝑥 = − 𝜋3 2. sin (2arctan 𝑥) =
3
5
𝜋
3. arccos 2𝑥 + arccos 𝑥 = 2
4. ถ้า 𝑥 เป็ นจานวนจริงที่มากที่สดุ โดยที่ 0 < 𝑥 < 1 และสอดคล้องกับ

1
arctan(1 − 𝑥) + arccot(2𝑥) = 2arcsec√1 + 2𝑥(1 − 𝑥) แล้ว ค่าของ cos 𝜋𝑥 เท่ากับเท่าไร
𝜋 𝜋
5. กาหนดให้ 𝑥 เป็ นจานวนจริง ถ้า arcsin 𝑥 = 4
แล้วค่าของ sin (15 + arccos(𝑥 2 )) อยูใ่ นช่วงใด
[PAT 1 (ก.ค. 53)/6]
1 1 1 1 √3 √3
1. (0, 2) 2. (2 ,
√2
) 3. ( , )
√2 2
4. ( 2 , 1)
6. sin(arctan 2 + arctan 3) เท่ากับเท่าใด [A-NET 49/1-7]

2 1+√6
7. cot (arccos √ − arccos
3 2√3
) มีคา่ เท่ากับเท่าใด [PAT 1 (มี.ค. 57)/12]
1 1
8. ค่าของ sec 2 (2 arctan 3 + arctan 7) เท่ากับเท่าใด [PAT 1 (ต.ค. 55)/28]
3
9. ค่าของ sec 2(arctan 2) + cosec 2(arccot 3) + cosec (2 arccot 2 + arccos 5) เท่ากับข้อใดต่อไปนี ้
[PAT 1 (ต.ค. 58)/6]
335 351 375 385 399
1. 24
2. 24
3. 24
4. 24
5. 24
1 2 𝜋
10. ถ้า arcsec 𝑥 = arcsin
√17
− 2 arccos
√5
แล้ว cot ( 2 + arcsec 𝑥) เท่ากับเท่าใด
[PAT 1 (ต.ค. 55)/10]
11. ค่าของ cot(arccot 7 + arccot 13 + arccot 21 + arccot 31) เท่ากับเท่าใด [PAT 1 (มี.ค. 54)/7]
1 1 7
tan[arccot − arccot + arctan ]
12. ค่าของ 5
5
3
12
9
เท่ากับเท่าใด [PAT 1 (ต.ค. 53)/31]
sin[arcsin +arcsin ]
13 13
𝜋 𝜋
13. กาหนดให้ 𝐴 = arcsin (cos 3 ) และ 0<𝐵<2
sin2 𝐵 + sin2 (𝐴 + 𝐵) + sin2 (5𝐴 + 𝐵) ตรงกับข้อใดต่อไปนี ้ [PAT 1 (ต.ค. 58)/7]
3
1. 0 2. 1 3. 2
− sin 2𝐵
3 3
4. 2
− cos 2𝐵 5. 2
− 2 cos 2𝐵
3 cos 𝜃 cos 𝜃
14. กาหนดให้ 0 < 𝜃 < 15° ค่าของ 𝑦 = arctan (
1−3 sin 𝜃
)− arccot (
3−sin 𝜃
) เท่ากับข้อใดต่อไปนี ้
[PAT 1 (เม.ย. 57)/12]
1. arctan(cot 𝜃) 2. arctan(tan 𝜃) 3. arctan(sin 𝜃) 4. arctan(cos 𝜃)
3 𝜋
15. ถ้า (sin 𝜃 + cos 𝜃)2 =
2
เมื่อ 0≤𝜃≤ 4
แล้ว arccos(tan 3𝜃) มีคา่ เท่าใด [PAT 1 (ต.ค. 52)/2-6]
16. ถ้า arcsin(5𝑥) + arcsin(𝑥) = 𝜋2 แล้วค่าของ tan(arcsin 𝑥) เท่ากับเท่าใด [PAT 1 (ก.ค. 52)/13]
17. กาหนดให้ 0 < 𝜃 < 𝜋2 โดยที่ 𝜃 = arctan (√1−𝑥+1

√𝑥
) − arctan(√𝑥) เมื่อ 0<𝑥<1
ค่าของ tan 𝜃 + cot 𝜃 เท่ากับเท่าใด [PAT 1 (มี.ค. 56)/32]
18. ถ้า 𝑥 เป็ นจานวนจริงที่มากสุด โดยที่ 0<𝑥<1 และสอดคล้องกับ

1
arctan(1 − 𝑥) + arccot (2𝑥) = 2 arcsec √1 + 2𝑥(1 − 𝑥) แล้ว ค่าของ cos 𝜋𝑥 เท่ากับเท่าใด
[PAT 1 (มี.ค. 56)/10]
𝜋
19. ให้ −1 ≤ 𝑥 ≤ 1 เป็ นจานวนจริงซึง่ arccos 𝑥 − arcsin 𝑥 = 2552
𝜋
แล้ว ค่าของ sin (2552) เท่ากับข้อใดต่อไปนี ้ [PAT 1 (มี.ค. 52)/13]
1. 2𝑥 2. 1 − 2𝑥 2 3. 2𝑥 2 − 1 4. −2𝑥
20. ข้อใดถูกต้องบ้าง [A-NET 50/1-12]

1. tan 14° + tan 76° = 2 cosec 28°
2. ถ้า 𝑥 > 0 และ sin(2 arctan 𝑥) = 45 แล้ว 𝑥 ∈ (13 , 3)
21. ให้ 𝐴 เป็ นเซตคาตอบของสมการ arccos(𝑥) = arccos(𝑥√3) + arccos(√1 − 𝑥 2 )

และให้ 𝐵 เป็ นเซตคาตอบของสมการ arccos(𝑥) = arcsin(𝑥) + arcsin(1 − 𝑥)
จานวนสมาชิกของเซต 𝑃(𝐴 − 𝐵) เท่ากับเท่าใด เมื่อ 𝑃(𝑆) แทนเพาเวอร์เซตของเซต 𝑆
[PAT 1 (มี.ค. 55)/29]
22. กาหนดให้ 𝑐 = arcsin 35 + arccot 53 − arctan 198

1 1
ถ้า 𝐴 เป็ นเซตคาตอบของสมการ arccot 2𝑥 + arccot 3𝑥 = 𝑐 จงหาผลคูณของสมาชิกใน 𝐴
[PAT 1 (ธ.ค. 54)/16]
23. ให้ 𝛼 และ 𝛽 เป็ นมุมแหลมของรูปสามเหลีย่ มมุมฉาก โดยที่ tan 𝛼 = 𝑎𝑏

ถ้า cos (arcsin (√𝑎2𝑎+𝑏2)) + sin (arccos (√𝑎2𝑎+𝑏2)) = 1 แล้ว sin 𝛽 มีคา่ เท่ากับเท่าใด
[PAT 1 (มี.ค. 53)/29]
การนาไปใช้กบั สามเหลีย่ ม
ในเลขพืน้ ฐาน เราได้เรียนวิธีนาความรูใ้ นเรือ่ งอัตราส่วนตรีโกณมิติไปใช้หาความยาวด้านของสามเหลีย่ มมุมฉากมาแล้ว

ในเรือ่ งนี ้ เราจะได้เรียนกฎเกี่ยวกับสามเหลีย่ มเพิ่มอีก 2 กฎ คือ กฎของ cos และ กฎของ sin
ซึง่ 2 กฎนีจ้ ะสามารถนาไปใช้กบั สามเหลีย่ มอะไรก็ได้ ไม่ตอ้ งจาเป็ นต้องเป็ นสามเหลีย่ มมุมฉากเหมือนเมื่อก่อน
กฎของ cos
C
𝑎2 = 𝑏 2 + 𝑐 2 − 2𝑏𝑐 cos A
𝑏 𝑎 𝑏 2 = 𝑎2 + 𝑐 2 − 2𝑎𝑐 cos B
𝑐 2 = 𝑎2 + 𝑏 2 − 2𝑎𝑏 cos C
A 𝑐 B
กฎของ sin
C
𝑏 𝑎
𝑎 𝑏 𝑐
𝑅 sin A
= sin B
= sin C
(= 2R)
A 𝑐 B
ตัวอย่าง จากรูป จงหา AB

C
5 60° 6
A B
วิธีทา จากกฎของ cos จะได้ AB 2 = 52 + 62 − 2(5)(6) cos 60°

1
= 25 + 36 − 2(5)(6) (2) = 31
ดังนัน้ AB = √31 #
ตัวอย่าง สามเหลีย่ ม ABC มีดา้ นทัง้ สาม ยาว 3, 5 และ 7 หน่วย ตามลาดับ จงหาว่าสามเหลีย่ ม ABC เป็ นสามเหลีย่ ม
มุมแหลม, สามเหลีย่ มมุมฉาก หรือ สามเหลีย่ มมุมป้าน
วิธีทา ถ้าอยากจะรูว้ า่ เป็ นสามเหลีย่ มแบบไหน ต้องหาว่ามุมทีใ่ หญ่ที่สดุ ของสามเหลีย่ ม
7 3
เป็ นมุมแหลม มุมฉาก หรือมุมป้าน
𝑥
5 มุมที่ใหญ่ที่สดุ ของสามเหลีย่ ม ก็คือมุมที่อยูต่ รงข้ามด้านที่ยาวที่สดุ นั่นเอง
เนื่องจาก cos มุมแหลมเป็ นบวก cos มุมฉากเป็ นศูนย์ และ cos มุมป้านเป็ นลบ
เราจะใช้กฎของ cos เพื่อหาเครือ่ งหมายของ cos 𝑥
72 = 52 + 32 − 2(3)(5) cos 𝑥
2(3)(5) cos 𝑥 = 25 + 9 − 49
15 1
cos 𝑥 = − 60 = − 4
จะเห็นว่า cos 𝑥 เป็ นลบ ดังนัน้ 𝑥 เป็ นมุมป้าน นั่นคือสามเหลีย่ ม ABC เป็ นสามเหลีย่ มมุมป้านนั่นเอง #
ตัวอย่าง จากรูป ถ้า sin 𝐴 = 13 และกาหนดให้ B เป็ นมุมป้าน จงหา cos B

C
6
3
A B
วิธีทา ข้อนี ้ ไม่รูค้ วามยาว AB จะใช้ยงั ไม่สามารถใช้กฎของ cos เพื่อหา cos B ได้
แต่จะเห็นว่าใช้กฎของ sin เพื่อหา sin B ก่อนได้ ดังนี ้
3 6
sin A
= sin B
6 6 1 2
sin B = 3 × sin A = 3 × 3 = 3
แต่จากเอกลักษณ์ sin2 B + cos2 B = 1
2
จะได้ cos B = ±√1 − sin2 B = ±√1 − (23) 4
= ±√1 − 9 = ±
√5
3
แต่โจทย์บอกว่ามุม B เป็ นมุมป้าน ดังนัน้ cos ต้องเป็ นลบ ดังนัน้ cos B = − √5

3
#
1. จากรูป จงหาค่า 𝑥
1. 2.
60° 3 120° 𝑥
5
4
7
𝑥
3. 4.
30°
5 √39 𝑥
𝑥
7
45° 4
5.
45°
𝑥
3 75°
AC
2. กาหนดสามเหลีย่ ม ABC มี ̂ = 30°
A และ Ĉ = 105° จงหาค่าของ BC
3. กาหนดให้ ABC เป็ นรูปสามเหลีย่ มที่มีมมุ A เท่ากับ 60°, BC = √6 และ AC = 1

ค่าของ cos(2B) เท่ากับเท่าใด [PAT 1 (มี.ค. 52)/12]
4. ให้ ABC เป็ นรูปสามเหลีย่ ม โดยมี 𝑎, 𝑏 และ 𝑐 เป็ นความยาวของด้านตรงข้ามมุม A มุม B และ มุม C ตามลาดับ
ถ้ามุม C เท่ากับ 60° 𝑏 = 5 และ 𝑎 − 𝑐 = 2
แล้วความยาวของเส้นรอบรูปสามเหลีย่ ม ABC เท่ากับเท่าใด [PAT 1 (มี.ค. 55)/6]
5. กาหนดให้ ABC เป็ นรูปสามเหลีย่ มใดๆ ถ้าด้านตรงข้ามมุม A ยาว 14 หน่วย ความยาวของเส้นรอบรูปสามเหลีย่ ม

เท่ากับ 30 หน่วยและ 3 sin 𝐵 = 5 sin 𝐶 แล้ว sin 2𝐴 เท่ากับเท่าใด [PAT 1 (มี.ค. 56)/16]
6. กาหนดให้ ABC เป็ นรูปสามเหลีย่ มที่มีมมุ B และมุม C เป็ นมุมแหลม โดยที่ 25 cos B − 13 cos C = 15 ,
65(cos B + cos C) = 77 และด้านตรงข้ามมุม C ยาว 20 หน่วย ความยาวของเส้นรอบรู ปสามเหลีย่ ม ABC
เท่ากับเท่าใด [PAT 1 (เม.ย. 57)/32]
7. กาหนดให้ 𝐴𝐵𝐶 เป็ นรูปสามเหลีย่ มโดยมีความยาวของด้านตรงข้ามมุม 𝐴 มุม 𝐵 และมุม 𝐶 เท่ากับ 𝑎 หน่วย

𝑏 หน่วย และ 𝑐 หน่วย ตามลาดับ สมมุติวา่ มุม 𝐴 มีขนาดเป็ นสามเท่าของมุม 𝐵 และ 𝑎 = 2𝑏
ข้อใดต่อไปนีถ้ กู ต้องบ้าง [PAT 1 (พ.ย. 57)/3]
1. 𝐴𝐵𝐶 เป็ นรูปสามเหลีย่ มมุมฉาก
2. ถ้า 𝑎 = 𝑘𝑐 แล้ว 𝑘 สอดคล้องกับ 3𝑥 3 − 9𝑥 2 − 𝑥 + 3 = 0
8. กาหนดให้ ABC เป็ นรูปสามเหลีย่ มใดๆ โดยที่มีความยาวของด้านตรงข้ามมุม A มุม B และมุม C เท่ากับ 𝑎

หน่วย 𝑏 หน่วย และ 𝑐 หน่วย ตามลาดับ ถ้ามุม A มีขนาดมากกว่า 90° มุม B มีขนาด 45°
และ √2𝑐 = (√3 − 1)𝑎 แล้ว cos2(A − B − C) + cos 2 B + cos 2 C เท่ากับเท่าใด
[PAT 1 (มี.ค. 57)/33]
9. กาหนดให้ ABC เป็ นรูปสามเหลีย่ มใดๆ ถ้า 𝑎, 𝑏 และ 𝑐 เป็ นความยาวด้านของด้านตรงข้ามมุม A มุม B และ
1 1 3
มุม C ตามลาดับ โดยที่ 𝑎+𝑐 +
𝑏+𝑐
=
𝑎+𝑏+𝑐
แล้ว sin C เท่ากับเท่าใด [PAT 1 (ต.ค. 55)/16]
10. กาหนดให้ ABC เป็ นรูปสามเหลีย่ มซึง่ มีดา้ นตรงข้ามมุม A, B, C ยาว 2𝑎, 3𝑎, 4𝑎 ตามลาดับ ถ้า sin A = 𝑘 แล้ว
cot B + cot C มีคา่ เท่ากับข้อใดต่อไปนี ้ [A-NET 50/1-13]
1
1. 6𝑘 2. 𝑘6 3. 3𝑘 1
4. 𝑘
3
11. ให้ ABC เป็ นรูปสามเหลีย่ ม ดังรูป

A
B D E C
ถ้ามุม AB̂C = 30° ̂ C = 135°

BA และ AD และ AE แบ่งมุม BÂC ออกเป็ น 3 ส่วนเท่าๆกัน
EC
แล้ว BC มีคา่ เท่าใด [PAT 1 (ต.ค. 53)/7]
12. กาหนดให้ ABC เป็ นรูปสามเหลีย่ มและ D เป็ นจุดกึ่งกลางด้าน BC

ถ้า AB = 4 หน่วย, AC = 3 หน่วย และ AD = 52 หน่วย แล้วด้าน BC ยาวเท่ากับเท่าใด
[PAT 1 (ก.ค. 52)/12]
13. กาหนดให้ ABC เป็ นรูปสามเหลีย่ มที่มีดา้ น AB ยาว √2 หน่วย

ถ้า BC3 + AC3 = 2BC + 2AC แล้ว cot C มีคา่ เท่ากับเท่าใด [PAT 1 (ต.ค. 52)/1-7]
14. ในรูปสามเหลีย่ ม ABC ใดๆ ถ้า 𝑎, 𝑏 และ 𝑐 เป็ นความยาวของด้านตรงข้ามมุม A มุม B และ มุม C ตามลาดับ
แล้ว 𝑎1 cos A + 𝑏1 cos B + 1𝑐 cos C เท่ากับข้อใดต่อไปนี ้ [PAT 1 (ก.ค. 53)/7]
𝑎 2 +𝑏2 +𝑐 2 (𝑎+𝑏+𝑐)2 (𝑎+𝑏+𝑐)2 𝑎 2 +𝑏2 +𝑐 2
1. 2𝑎𝑏𝑐
2. 𝑎𝑏𝑐
3. 2𝑎𝑏𝑐
4. 𝑎𝑏𝑐
15. ให้ A, B และ C เป็ นจุดยอดของรูปสามเหลีย่ ม ABC และ Â < B̂ < Ĉ

โดยที่ tan A tan B tan C = 3 + 2√3 และ tan B + tan C = 2 + 2√3
ข้อใดถูกต้องบ้าง [A-NET 51/1-16]
1. tan C = 2 + √3
2. Ĉ = 5𝜋12
16. กาหนดให้รูปสามเหลีย่ ม ABC มีดา้ นตรงข้ามมุม A, B, C ยาว 𝑎, 𝑏, 𝑐 ตามลาดับ

และ (sin A − sin B + sin C)(sin A + sin B + sin C) = 3 sin A sin C
จงหาค่าของ √3 cosec 2 B + 3 sec 2 B [PAT 1 (ธ.ค. 54)/43]
17. กาหนดให้ 𝐴𝐵𝐶 เป็ นรูปสามเหลีย่ มใดๆ มีความยาวตรงข้ามมุม 𝐴 , 𝐵 และ 𝐶 เป็ น 𝑎 , 𝑏 และ 𝑐 หน่วยตามลาดับ
ถ้า 𝑎2 + 𝑏2 = 31𝑐 2 แล้วค่าของ 3 tan 𝐶 (cot 𝐴 + cot 𝐵) เท่ากับเท่าใด [PAT 1 (มี.ค. 54)/32]
18. กาหนด 𝐴𝐵𝐶 เป็ นรูปสามเหลีย่ ม โดยที่ จุดยอด 𝐴 จุดยอด 𝐵 และจุดยอด 𝐶 อยูบ่ นเส้นรอบวงของวงกลมวงหนึง่ มี
รัศมีเท่ากับ 𝑅 หน่วย ถ้าความยาวของด้านตรงข้ามมุม 𝐴 และมุม 𝐵 เท่ากับ 𝑎 และ 𝑏 หน่วยตามลาดับ
มุม 𝐴𝐵̂𝐶 เท่ากับ 18° และมุม 𝐴𝐶̂ 𝐵 เท่ากับ 36° แล้วค่าของ 𝑎 − 𝑏 เท่ากับข้อใดต่อไปนี ้
[PAT 1 (มี.ค. 58)/7]
1. 𝑅 2. 12 𝑅 3. 14 𝑅 4. 16 1
𝑅
19. กาหนดให้ ABC เป็ นรูปสามเหลีย่ ม โดยที่มีความยาวของด้านตรงข้ามมุม A มุม B มุม C เท่ากับ 𝑎 หน่วย 𝑏 หน่วย
และ 𝑐 หน่วย ตามลาดับ และมุม A มีขนาดเป็ นสองเท่าของมุม B ข้อใดต่อไปนีถ้ กู ต้อง [PAT 1 (เม.ย. 57)/11]
1. 𝑐 2 = 𝑎2 + 𝑎𝑏 2. 𝑐 2 = 𝑏2 + 𝑎𝑏 3. 𝑎2 = 𝑏2 + 𝑏𝑐 4. 𝑎2 = 𝑐 2 + 𝑏𝑐
การวัดมุมในหน่วยเรเดียน
1 √3
1. 1. (0, 1) 2. (−1, 0) 3. (−1, 0) 4. (2, 2
)
√2 √2 1 √3 1 √3
5. (0, 1) 6. ( 2
, 2 ) 7. (− 2 ,2
) 8. (2,− 2 )
√3 1 √2 √2 √3 1
9. (0, −1) 10. (− 2 , − 2 ) 11. (− 2 , 2 ) 12. ( 2 ,2)
1 √3 √3 1 1 √3
13. (2,− 2
) 14. (− 2 , − 2 ) 15. (0, −1) 16. (2,− 2 )
ฟั งก์ชนั ตรีโกณมิติ
1. 1. 1 2. −1 3. √3 4. √2
1
5. 2 6. √3
7. − 12 8. 1
1 4 1
9. −2 10. 3
11. หาไม่ได้ 12. 3
การวัดมุมในหน่วยองศา
1. 1. 420° 2. 144° 3. 18180° 4. −450°

5𝜋 2𝜋
2. 1. 6
2. 𝜋 3. 9
4. −15𝜋
1 √3
3. 1. 2
2. −
2
3. −√3 4. หาค่าไม่ได้
การแปลงมุมเป็ นรูปอย่างง่าย
1. 1. sin 𝜃 2. − cos 𝜃 3. tan 𝜃 4. − cos 𝜃

5. cosec 𝜃 6. cos 𝜃 7. − tan 𝜃 8. − sec 𝜃
9. − cosec 𝜃 10. − tan 𝜃 11. sec 𝜃 12. sec 𝜃
13. − cot 𝜃 14. cot 𝜃 15. sin 𝜃 16. − sin 𝜃
17. − cosec 𝜃 18. cos 𝜃 19. tan 𝜃 20. − cosec 𝜃
21. − sin 𝜃 22. − tan 𝜃 23. sin 80° 24. − cos 40°
25. − tan 15° 26. − sec 10° 27. − cosec 55° 28. − cot 70°
2. 1. 0 2. 0
3. 0
สังเกตุวา่ ดังนัน้ cos 3 20° = − cos3 160°
cos 20° = − cos 160°
cos 40° = − cos 140° ดังนัน ้ cos 3 40° = − cos3 140°
จะเห็นว่า ผลบวกที่โจทย์ถาม จะหักกันได้เป็ นคูๆ่
ดังนัน้ cos3 20° + cos3 40° + cos3 60° + … + cos3 160° = 0 #
กราฟฟั งก์ชนั ตรีโกณมิติ

3
1. 1. 1 2. 1 3. 0.05 4. 4
𝜋
2. 1. 2𝜋 2. 2𝜋 3. 2
4. 1
5. 2𝜋
3
6. 1
600
3. 𝑦 = 5 , 𝑥=𝜋 4. 𝑦 = −3 , 𝑡 = 𝜋, 3𝜋
สูตรพืน้ ฐาน
√3 1
1. 1. 1 2. 2
3. 1 4. √3
5. 1 6. 1 7. −1 8. −1
9. 1
1+sin 𝐴+1−sin 𝐴 2 2(cos2 𝐴+sin2 𝐴) 2 cos2 𝐴 2 sin2 𝐴

2. LHS = 1−sin2 𝐴
= cos2 𝐴 = cos2 𝐴
= cos2 𝐴
+ cos2 𝐴
= RHS
3. 19
= 4(1 − cos2 𝜃) + 11 cos 𝜃 − 1 → 0 = 4 cos2 𝜃 − 11 cos 𝜃 − 3 = (4 cos 𝜃 + 1)(cos 𝜃 − 3)
1
จะได้ cos 𝜃 = − 4 , 3 → วาดสามเหลีย่ ม ได้ ชิด = −1, ฉาก = 4 → ข้าม = ±√15
2
𝜋
ดังนัน้ cot 2 (𝜃 + 2 ) + sec(𝜃 − 3𝜋) = tan2 𝜃 − sec 𝜃 = (±
√15
1
) − (−4) = 19
4. 0 5. 181 6. 373
สูตรผลบวกผลต่างมุม
7 24
1. 1. − 25 2. −1 3. 25
4. 0
17 1 6
2. 1. 6
2. 18
3. 17
4. 18
√6−√2 √6−√2 √6+√2 √6+√2
3. 1. 4
2. 4
3. 4
4. 4
5. −2 − √3 6. 2 + √3
4. 1. cos 𝜃 2. −cos 𝜃 3. sin 𝜃 4. sin 𝜃
5. −tan 𝜃 6. −tan 𝜃
√2 √2 1 1
5. 1. 2
2. 2
3. 2
4. 2
1 √6
5. 2
6. 2
7. √2 8. 1
9. 1 10. 2 11. −2 12. 2
16
6. 125 7. 65
8. 2 9. 222
สูตรมุมสองเท่า สามเท่า ครึง่ เท่า

4 24 7 336
1. 1. −5 2. − 25 3. − 25 4. 625
1 √2 1 1
2. 1. 2
2. 4
3. 4
4. 4
1 1
5. 2
6. 4 7. 2 8. 2
4 3 4 3
3. 1. 5
2. −
5
3. −
3
4. −
4
117 44 117 44
4. 1. 125
2. 125
3. 44
4. 117
√6−√2 15
5. 4
6. 16
7. 8.
4
9. 10. 6 11. 2 12. 9
13. 2 − 2√2 14. 2 15. 1 16. 4
25
17. 1 18. 681 19. 126
20. 1
สมมติให้ sec 1° − tan 1° > sec 2° − tan 2°
1 sin 1° 1 sin 2°
cos 1°
− cos 1° > cos 2°
− cos 2°
1−sin 1° 1−sin 2°
cos 1°
> cos 2°
cos 2° − sin 1° cos 2° > cos 1° − sin 2° cos 1°
sin 2° cos 1° – sin 1° cos 2° > cos 1° − cos 2°
sin (2 − 1)° > cos 1° − cos 2°
cos 2° > cos 1° − sin 1°
cos 2 2° > cos2 1° + sin2 1° − 2 sin 1° cos 1°
1 − sin2 2° > 1 − sin 2°
sin 2° > sin2 2°
เนื่องจาก sin 2° < 1 ยิ่งยกกาลัง จะยิ่งน้อย ดังนัน้ sin 2° > sin2 2° จึงถูกต้อง ดังนัน้ 𝑎>𝑏
ถัดมา เราจะตรวจสอบว่า 𝑎 มากกว่า 1 หรือไม่
สมมติให้ sec 1° − tan 1° > 1
1−sin 1°
cos 1°
> 1
1 − sin 1° > cos 1°
1 > sin 1° + cos 1°
1 > sin2 1° + cos 2 1° + 2 sin 1° cos 1°
0 > 2 sin 1° cos 1°
เนื่องจาก 0 < 2 sin 1° cos 1° ดังนัน้ ที่สมมติไม่ถกู ต้อง ดังนัน้ 𝑎 < 1 ยิ่งถอดรูทจะยิ่งมาก ดังนัน้ √𝑎 > 𝑎
และเนื่องจาก 𝑎 > 𝑏 ดังนัน้ √𝑎 > √𝑏 ดังนัน้ √𝑎 มากที่สดุ
21. 27.25 22. 3
23. 8
จาก sin2 𝜃 + cos 2 𝜃 = 1 ได้ sin4 𝜃 + cos 4 𝜃 = 1 − 2 sin2 𝜃 cos2 𝜃
sin4 𝜃+cos4 𝜃+cos2 𝜃+sin2 𝜃 2−2 sin2 𝜃 cos2 𝜃 4−sin2 2𝜃
จะได้ LHS = sin2 𝜃 cos2 𝜃
= sin2 𝜃 cos2 𝜃
= sin2 2𝜃
=7
8 1
แก้สมการ ได้ sin2 2𝜃 = 9 ได้ cos 2 2𝜃 = 9 → tan2 2𝜃 = 8
24. 178 25. 1, 2
สูตรแปลงผลคูณกับผลบวกลบ
1 1 sin 2𝜃+sin 𝜃 1
1. 1. 2
2. 4
3. 2
4. −
2
1 √3
5. 8
6. 8
√6 √2
2. 1. 2
2. − 2
3. 0 4. 0
5. √3 6. 0
3. 3.5
สังเกตว่า cos 20° = − cos 160° ดังนัน้ cos 2 20° = cos2 160°
cos 40° = − cos 140° ดังนัน้ cos 2 40° = cos2 140°
ดังนัน้ ผลบวก = 2(cos 2 20° + cos 2 40° + cos2 60° + cos2 80°)
1
= 2(cos 2 20° + cos 2 40° + 4
+ cos 2 80°)
1
= 2
+ 2(cos2 20° + cos2 40° + cos 2 80°)
1 1+cos 40° 1+cos 80° 1+cos 160°
= 2
+ 2( 2
+ 2
+ 2
)
1
= 2
+ 3 + cos 40° + cos 80° + cos 160°
1
= 2
+ 3 + 2 cos 60° cos 20° + cos 160°
1
= 2
+3+ cos 20° + cos 160°
1
= +3 + 0 = 3.5
2
4. 1 5. 6 6. 2 7. 1, 2
3 2
8. 55 9. 60 10. 4
11. 3
1
12. −2
2 sin 18° cos 18° cos 36° sin 36° cos 36° sin 72° 1
= 2 cos 108° cos 36° = 2 sin 18° cos 36° = = = =
cos 18° cos 18° 2 cos 18° 2
1
13. 2 14. 8 15. 2
16. 2
สมการตรีโกณมิติ
1. 1. 30° , 150° 2. 60° , 300° 3. 45° , 225° 4. 150° , 330°

𝜋 2𝜋 𝜋 𝜋
2. 1. 𝑛𝜋 + (−1)𝑛 ( 4 ) 2. 2𝑛𝜋 ± 3
3. 𝑛𝜋 + 3
4. 𝑛𝜋 + (−1)𝑛 (− 6 )
𝜋 𝜋
5. 2𝑛𝜋 ± 2 หรือ
𝑛𝜋 + (−1)𝑛 ( 6 )
3. 1. 30°, 150°, 210° 2. 180° 3. 0°, 90°, 180°, 270°
4. 2√3
sin 𝐴 − sin 2𝐴 + sin 3𝐴 = (sin 𝐴 + sin 3𝐴) − sin 2𝐴 = 2 sin 2𝐴 cos 𝐴 − sin 2𝐴
1
= (2 cos 𝐴 − 1)(sin 2𝐴) = 0 → cos 𝐴 = 2 หรือ sin 2𝐴 = 0 → 𝐴 = 60°, 0°, 90°
tan 𝐴 − tan 2𝐴 + tan 3𝐴 = √3 − (−√3) + 0 = 2√3
5. 2
ต้องแก้สมการ cot 2𝑥 = cot 𝑥 จาก cot 𝐴 = cot 𝐵 เมือ่ 𝐴 = 𝑛𝜋 + 𝐵 จะได้ 2𝑥 = 𝑛𝜋 + 𝑥 → 𝑥 = 𝑛𝜋
แต่ cot 𝑛𝜋 จะหาค่าไม่ได้ ดังนัน้ ข้อ 1 เท็จ
1
sin4 𝑥 + cos 4 𝑥 = (sin2 𝑥 + cos 2 𝑥)2 − 2 sin2 𝑥 cos 2 𝑥 = 1 − (2 sin 𝑥 cos 𝑥)2
2
1
= 1 − 2 sin2 2𝑥 → 2 จริง
6. 1.5
แก้สมการได้ cos 𝑥 = − 12 → 𝑥 = 120°, 240°
ทัง้ สองมุม จะได้ sec 3𝑥 − cos 2𝑥 = 1 − (− 12) =
3
2
เท่ากัน ดังนีน้ 𝐵={ } →
3
2
ผลบวกสมาชิก = 1.5
7. 153 8. 3 9. 20
10. 1
𝜋
11. 2𝑛𝜋 + 2
4 sin 𝑥 4 sin 𝑥 4 sin2 𝑥 12 sin2 3𝑥 36 sin2 9𝑥
1+2 cos 2𝑥
= 3−4 sin2 𝑥
= sin 3𝑥
ทาแบบเดียวกันที่สองตัวที่เหลือ ได้ sin 9𝑥
กับ sin 27𝑥
36 sin2 9𝑥 27 27−36 sin2 9𝑥 9(3−4 sin2 9𝑥) 9 sin 27𝑥 9
ย้าย sin 27𝑥
ไปลบกับ
sin 27𝑥
ทางขวา ได้ sin 27𝑥
=
sin 27𝑥
= (sin 27𝑥)(sin 9𝑥)
=
sin 9𝑥
12 sin2 3𝑥 9 3(3−4 sin2 3𝑥) 3
ไปลบกับ
sin 9𝑥
ที่เหลือ แบบเดียวกัน ได้ sin 9𝑥
=
sin 3𝑥
4 sin2 𝑥 3 3−4 sin2 3𝑥 1
ไปลบกับ sin 3𝑥
ที่เหลือ แบบเดียวกัน ได้ sin 3𝑥
= sin 𝑥
1 𝜋
ดังนัน้ สุดท้ายเหลือ 0=
sin 𝑥
−1 → sin 𝑥 = 1 → 𝑥 = 2𝑛𝜋 +
2
ฟั งก์ชนั อาร์ค
1. 1. 45° 2. 90° 3. −60° 4. −90°

5. 135° 6. −45°
1 √7 5
2. 1. 3
2. 4
3. √5
3
4. 4
1+2√6
5. 6
6. 7 7. 0
√3 1
3. 1. −
2
2. 3
, 3 3. √5
5
4. 12
1
วาดสามเหลีย่ มจะได้ tan(arccot (2𝑥) ) = 2𝑥 และ tan(arcsec√1 + 2𝑥(1 − 𝑥)) = √2𝑥(1 − 𝑥)
1−𝑥+2𝑥 2√2𝑥(1−𝑥)
ใส่ tan ตลอด ได้ 1−(1−𝑥)(2𝑥) =
1−2𝑥(1−𝑥)
ตัดส่วนทัง้ สองข้าง เหลือ 1 + 𝑥 = 2√2𝑥(1 − 𝑥)
1 1
ยกกาลังสอง ได้ 1 + 2𝑥 + 𝑥 2 = 8𝑥 − 8𝑥 2 → 9𝑥 2 − 6𝑥 + 1 = 0 → 𝑥 = 3 → cos 𝜋𝑥 = 2
1
5. 4 6. √2
7. √3 8. 2
13 13
9. 4 10. 16
11. 4
12. 1
1
13. 4 14. 2 15. 0 16. 5
1
17. 2 18. 2
19. 2 20. 1, 2
1
21. 1 22. 6
23. 0.5
การนาไปใช้กบั สามเหลีย่ ม
1. 1. √21 2. 5 3. 60° 4. 4√2

3√6
5. 2
3 √3
2. √2 3. 4
4. 45 5. − 2
√3
6. 54 7. 1 8. 2 9. 2
1 1
10. 3 11. √3
12. 5 13. √3
14. 1 15. 1, 2 16. 4 17. 0.2
18. 1 19. 3
เครดิต
ขอบคุณ คุณ Theerat Piyaanangul
และ คุณ Hassatorn Thamkijjanon ที่ช่วยตรวจสอบความถูกต้องของเอกสารด้วยครับ

TRGN FN

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

TRGN FN

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ฟังก์ชนั

เมื่อก่อน เราจะวัดมุม 𝜃 ในหน่วยองศา แต่จากนีไ้ ป เราจะมีวิธีวดั มุมแบบใหม่ เป็ นหน่วย “เรเดียน”

“วงกลมหนึง่ หน่วย” หมายถึง วงกลมที่มีรศั มี 1 หน่วย

เนื่องจากวงกลมหนึง่ หน่วย มีความยาวเส้นรอบวง = 2𝜋(1) = 2𝜋 2𝜋

ดังนัน้ มุมที่กาง 2𝜋 เรเดียน จะวนครบ 1 รอบพอดี มาหยุดที่ (1, 0) (1,0)

จากนีไ้ ป เรานิยมจาว่า 𝜋 = 180° และถ้าเจอมุมอื่นๆ ก็ให้แทน 𝜋 ด้วย 180°

หมายเหตุ : เรานิยมจาขนาดของมุม 2𝜋 , 𝜋 , , 𝜋3 , 𝜋4 , 𝜋6 ให้ขนึ ้ ใจ ชนิดที่นกึ ภาพออกโดยไม่ตอ้ งแทน

 ในกรณีที่มมุ ติดลบ ให้วดั โดยเดิน “ตาม” เข็มนาฬิกาแทน

 ในกรณีที่มมุ ใหญ่เกิน 2𝜋 เรเดียน ก็ให้วนทับรอบสอง รอบสาม ไปเรือ่ ยๆ

ในกรณีที่ 𝜃 เป็ นมุมใหญ่ๆ การแทน 𝜋 ด้วย 180° อาจต้องคิดเลขเยอะ

กระบวนการดังกล่าว ควรหัดทาให้คล่อง ขนาดที่นกึ รูปวงกลม + จุดหยุด ในใจได้ โดยที่ไม่ตอ้ งวาดรูป

เมื่อได้ sin กับ cos เราจะหาฟังก์ชนั ตรีโกณมิติที่เหลืออื่นๆได้ ดังนี ้

หมายเหตุ: cot 𝜃 กับ cosec 𝜃 จะหาค่าไม่ได้ เมื่อ sin 𝜃 = 0

ปกติ หน่วยวัดมุมหลักที่ใช้กนั ในเรือ่ งนี ้ คือหน่วย เรเดียน แทน 𝜋 ด้วย 180°

2𝜋 2×180 16𝜋 16×180

นอกจากนี ้ ในการวัดมุมแบบองศา ยังซอย 1 องศา เป็ นหน่วยที่ยอ่ ยเล็กลงไปได้อีก ดังนี ้

2. จงแปลงมุมต่อไปนี ้ ให้มีหน่วยป็ นเรเดียน

3. tan 300° 4. cosec(−2700°)

ในเรือ่ งนี ้ เราจะเรียนวิธีแปลงฟั งก์ชนั ตรีโกณมิติของมุมยุง่ ๆ ให้เป็ นมุมที่งา่ ยขึน้

ตัวอย่าง ถ้า tan2 𝜃 = 15 และ 𝜃 เป็ นมุมในจตุภาคที่ 2 แล้ว จงหาค่า cot 𝜃

ในเรือ่ งนี ้ เราจะแปลงมุม 2 แบบ คือ “แกน X ± 𝜃” กับ “แกน Y ± 𝜃”

เช่น sin(3𝜋 + 𝜃) = sin Q 3 = −sin 𝜃 cos(2𝜋 + 𝜃) = cos Q1 = cos 𝜃

มุมที่อยูใ่ นรูป “แกน Y ± 𝜃” ได้แก่มมุ ที่อยูใ่ นรูป 𝑛𝜋

ตัวอย่าง กาหนดให้ sin 𝜃 = 0.1 จงหาค่าของ sin(4𝜋 − 𝜃)

ตัวอย่าง กาหนดให้ cos 𝜃 = 0.5 จงหาค่าของ sin (5𝜋

ในบางกรณี เราอาจเลือกได้วา่ จะใช้สตู ร “แกน X ± 𝜃” หรือ “แกน Y ± 𝜃”

ตัวอย่าง จงแปลง sin 190° ให้เป็ นมุมในจตุภาคที่ 1

ดังนัน้ sin 190° = แกน X + 10° = − sin 10°

17. cosec(2𝜋 − 𝜃) 18. cos(2𝜋 − 𝜃)

23. sin 100° 24. cos 220°

25. tan(−15°) 26. sec 170°

27. cosec 305° 28. cot 3710°

3. จงหาค่าของ cos3 20° + cos3 40° + cos3 60° + … + cos3 160°

กราฟฟั งก์ชนั ตรีโกณมิติ

เรือ่ งนี ้ ต้องจารูปกราฟของฟั งก์ชนั ตรีโกณทัง้ 6 ให้ได้ ดังนี ้

โดเมน = R เรนจ์ = [−1, 1] โดเมน = R เรนจ์ = [−1, 1]

โดเมน = R − {คี2่𝜋} เรนจ์ = R โดเมน = R − {𝑛𝜋} เรนจ์ = R

โดเมน = R − {𝑛𝜋} โดเมน = R − {คี2่𝜋}

อย่างไรก็ตาม โจทย์มกั จะนากราฟมาดัดแปลง โดยอาจจะมีตวั เลขอื่น คูณหรือบวกเพิม่ เข้าไป

จะเห็นว่า กราฟ sin กับ cos จะมีคา่ 𝑦 ถูกจากัดในช่วงแคบๆ ต่างจากกราฟอื่นทีค่ า่ 𝑦 จะมากหรือน้อยขนาดไหนก็ได้

ดังนัน้ 𝑦 จะต่าสุด เมื่อ 𝑡 = 𝑛𝜋 + 𝜋2 เมื่อ 𝑛 เป็ นจานวนเต็มอะไรก็ได้

“คาบ” คือ ระยะทางแกน X ที่กราฟเริม่ ซา้ รูปเดิม

เช่น 𝑦 = −5 sin(𝜋 − 2𝑥) → แอมพลิจดู = |−5| = 5

3. 2𝑦 = 0.1 sin(2𝑥) 4. 4𝑦 = −3 cos(2𝜋𝑡 + 30°)

3. 𝑦 = 3 tan(2𝑥) 4. 𝑦 = 0.008 sec(2𝜋𝑡 − 20°)

ในหัวข้อถัดๆไป จะต้องท่อง และหัดใช้สตู รต่างๆมากมาย

 สูตรเปลีย่ นทุกอย่างให้เป็ น sin กับ cos

 สูตรโคฟั งก์ชนั : ถ้ามุมสองมุมรวมกันได้ 90° แล้ว “โคฟั งก์ชนั ” จะเท่ากัน

cos เป็ นโคฟั งก์ชนั ของ sin

เช่น sin 18° = cos 72° cos 30° = sin 60°

7. cot 2 𝜃 − cosec 2 𝜃 8. (tan 𝜃 − sec 𝜃)(tan 𝜃 + sec 𝜃)

9. sin2 70° + sin2 20°

4. กาหนด 0 ≤ 𝜃 ≤ 90° และ 𝑓(𝑥) = 12𝑥 − 9𝑥 2 เมื่อ 0 < 𝑥 < 1

sin2 0°+sin2 10°+sin2 20°+ … +sin2 170°+sin2 180° 𝑎

6. กาหนดให้ 𝑥 เป็ นจานวนจริง โดยที่ sin 𝑥 + cos 𝑥 = 43

สูตรชุดนี ้ จะใช้กระจาย sin, cos เข้าไปใน ผลบวก หรือผลต่าง ของมุม 2 มุม

sin(𝐴 + 𝐵) = sin 𝐴 cos 𝐵 + cos 𝐴 sin 𝐵

cos(𝜋 + 𝜃) = cos 𝜋 cos 𝜃 − sin 𝜋 sin 𝜃

เราจะใช้สตู ร sin2 𝜃 + cos2 𝜃 = 1 เพื่อหา cos 𝐴 กับ sin 𝐵 ที่เหลือ ดังนี ้

ดังนัน้ cos(𝐴 + 𝐵) = cos 𝐴 cos 𝐵 − sin 𝐴 sin 𝐵

ตัวอย่าง จงหาค่าของ cos 15° + √3 sin 15°

ตัวอย่าง จงหาค่ามากสุดของ 3 cos 𝐴 + 4 sin 𝐴

tan 60°−tan 45° √3−1 √3−1