CÁC LOẠI PHÂN BÓN CHỨA NITƠ

Ammonia
Urea
NH4Cl
(NH4)2SO4
NH4NO3 (banned, industrial explosive!)

CÔNG NGHỆ CÁC CHẤT NITƠ NPK

DAP, MAP

Các hợp chất của nitơ

Melamine
Hydrazine
Azide

CÁC PHƯƠNG PHÁP CỐ ĐỊNH NITƠ

NITƠ TRONG TỰ NHIÊN

-Muối nitrate thiên nhiên: KNO3, NaNO3: Trữ lượng nhỏ 1. Phương pháp sinh học
-Trong than: 1 – 2.5% (Khí lò coke)

-Trong dầu mỏ: 0.02 – 1.5% 2. Phương pháp tổng hợp hóa học
-Trong nhựa đường: Lượng nhỏ của muối ammonium, nitrates

-Nước mưa, nước mặt (Tạo thành do sét, quá trình rửa trôi các hợp chất N)
- Phương pháp hồ quang điện
-Trong các chất hữu cơ
- Phương pháp cyanamide
- Phương pháp thu hồi NH3 từ khí lò coke
-Nitơ tự do trong không khí: 4¯1015 tấn(?) - Phương pháp tổng hợp NH3 từ N2 và H2

Cây cối và các động vật không có khả năng sử dụng nitơ ở dạng tự do

1
CHU TRÌNH NITƠ TRONG TỰ NHIÊN PHƯƠNG PHÁP SINH HỌC CỐ ĐỊNH NITƠ
Trong rễ cây của nhiều loại họ đậu (nhất là đậu tương) có nhiều
nốt sần do có các vi sinh vật cố định nitơ
The nitrogen cycle
Các vi sinh vật này có khả năng cố đinh
nitơ trong khí quyển thành dạng cây có
thể hấp thụ được

Nitrogen-fixing nodules on a clover plant root

Chemical reaction for nitrogen fixation:
N2 + 8H+ + 8e → 2NH3 + H2
Major transformations in the nitrogen cycle A Photograph of nodulated roots of soybean

Sources of N for soybean growth

PHƯƠNG PHÁP SINH HỌC CỐ ĐỊNH NITƠ

- Quá trình sản xuất đơn giản

-Thân thiện môi trường

- Hầu như không cần máy móc thiết bị phức tạp

-Năng suất thấp, thời gian sản xuất kéo dài

-Không chủ động được sản lượng

Tổng hợp theo phương pháp hóa học sẽ hiệu quả hơn?

2
 PHƯƠNG PHÁP HÓA HỌC CỐ ĐỊNH NITƠ Phương pháp hồ quang điện

Phương pháp hồ quang điện - Cho phép chế tạo oxit nitơ, nitric acid, nitrous gases, và các
muối nitrate, nitrite
Sự phóng điện trong không khí tạo oxit nitơ NO
- Dây chuyền thiết bị đơn giản
Tia lửa điện
N 2 + O2 2NO
Để tạo hồ quang: - Không tạo ra được NH3, muối ammonium, urea
Điện áp U = 8.000 V
Dòng điện: 0,75 A - Tốn nhiều năng lượng (điện), giá thành sản phẩm cao
NO tạo ra khi được làm nguội sẽ phản ứng với O2
-Thường chỉ áp dụng được với các nước có nguồn điện dồi
2NO + O2 = 2NO2 dào, và rẻ (nguồn điện hạt nhân)

NO2 được hấp thụ tạo acid nitric

Để tạo ra được được 1 tấn N cần 70.000 kW.h (~64 tấn than)!
4NO2 + 2H2O + O2 = 4HNO3

Phương pháp cyanamide

Phương pháp cyanamide
Ở nhiệt độ cao, N2 phản ứng với CaC2
- Cho phép tạo ra NH3 (Từ đó có thể tổng hợp các hợp chất của N: Urea, axit,
1000 −1150° C
N2 + CaC2 ⎯⎯⎯⎯⎯ → CaCN2 + C(gr) muối)

- Giá thành sản phẩm rẻ hơn gia thành trong phương pháp hồ quang 3 – 4 lần
Để thu được 1 tấn nitơ cần 15000 kW.h (~13.5 tấn than)
Yêu cầu: N2 không lẫn O2
N2 thu được bằng cách cho dòng không khí đi qua Cu nóng đỏ
- Năng suất thấp
4Cu + O2 = 2Cu2O
- Cần có nguồn oxy sạch

- Tốn điện (cho chế tạo CaC2)

Thủy phân CaCN2 thu được dung dịch NH3
- Nhiều sản phẩm phụ: CO, Cu2O
CaCN2 + 3H2O = 2NH3 + CaCO3
(CaCO3 có thể được tuần hoàn trong quá trình sản xuất)

3
 Phương pháp thu hồi NH3 từ khí lò coke PHƯƠNG PHÁP TỔNG HỢP NH3 TỪ N2 VÀ H2

Khi coke hóa than, một phần nitơ trong than (thường khoảng 15 – 20%) Catalyst
chuyển hóa thành NH3. N2 + 3H2 2NH3
Để thu hồi NH3, có thể dùng phương pháp hấp thụ: Nước, hay dung dịch
axit (H2SO4)

Điều kiện: Nhiệt độ cao

- Chỉ thích hợp với các nước có ngành luyện kim phát triển. Dưới áp suất lớn
Có xúc tác: Fe, Pt, Ru
- Năng suất thấp

1 tấn than khi coke hóa có thể thu được 2.5 – 3.5 kg NH3

- Không chủ động được sản lượng

(Mang tính thu hồi là chủ yếu) Nguyên liệu của quá trình tổng hợp là N2, và H2 hay hỗn hợp của chúng

Các bước cơ bản trong quá trình tổng hợp NH3

1. Sản xuất khí nguyên liệu

Ammonia Production Routes

Tạo khí N2, H2 có thể đi từ các nguồn:

Nhiên liệu rắn: Than các loại
Nhiên liệ lỏng: Dầu mỏ và các sản phẩm dầu mỏ
Nhiên liệu khí: Từ khí thiên nhiên hay khí đồng hành

Phương pháp phân ly không khí, khí lò coke, hay phương

pháp điện phân nước …

2. Tinh chế khí nguyên liệu

Trong khí nguyên liệu thường chứa các tạp chất cơ học (bụi), hay
hóa học (H2S, CO, CO2, O2…) gây ngộ độc đối với xúc tác. Cần làm
sạch chúng trước khi đưa vào công đoạn tổng hợp.

3. Tổng hợp ammonia

Nén khí nguyên liệu đến áp suất cần thiết, gia nhiệt sơ bộ rồi cho qua
xúc tác, làm nguội hỗn hợp khí, ngưng tụ sản phẩm…

4
Từ NH3 cho phép sản xuất các hợp chất khác
chứa nitơ

Tổng hợp urea

NH3 + CO2 → NH2COONH4 (NH2)2CO + H2O
(ammonium carbamate)

Chế tạo axit nitric và các muối của nó

Chế tạo ammonium nitrate, ammonium sulfate

…

Lựa chọn phương pháp sản xuất?

Tùy thuộc vào nguồn nguyên liệu

Các loại sản phẩm yêu cầu

Trình độ kỹ thuật/ Công nghệ