ECG or EKG 1

Electrocardiography or
Electrokardiography

‫گراف برقی قلب‬

”‫ دوکتور ضیأالحق “روستایی‬:‫تهیه و ترتیب‬

 ‫قابل توجه!‬ ‫‪2‬‬

‫از اینکه ‪ ECG‬یک بخش تخصصی از دنیای طبابت میباشد بنا آن را نمیتوان در یک جلسه خالص کرد‬ ‫‪‬‬
‫اما در این مجموعه کوشش شده تا مسایل خیلی مختصر و عام فهم باشد ‪ .‬از اینرو از کمی و کاستی های‬
‫آن پیش از پیش معذورم‪.‬‬
 ‫تعریف‪:‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪ ECG‬از سه کلمه ذیل گرفته شده معنای آن قرار ذیل میباشد ‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ Electro‬به معنای برق‬ ‫‪.1‬‬

‫‪ Cardio‬به معنای قلب‬ ‫‪.2‬‬

‫‪ Graph‬به معنای نوار یا گراف‬ ‫‪.3‬‬

‫بنا ّ چنین میتوان تعریف نمود که‪ :‬عبارت از یک ماشین است که توسط آن میتوان فعالیت های برقی قلب‬ ‫‪‬‬
‫را به شکل گراف روی کاغذ یا مانیتور ثبت یا رسم نمود‪.‬‬
‫این ماشین برای اولین بار توسط ‪ William Einthoven‬هالندی اختراع گردید که بعداَ به پاس این‬ ‫‪‬‬
‫اختراع برایش جایزه نوبل نیز داده شد‪.‬‬
Willems Einthoven 4
‫اولین ماشین ‪!ECG‬‬ ‫‪5‬‬
‫گرافی که از باعث فعالیت برقی قلب رسم میشود از دو‬ ‫‪6‬‬

‫بخش عمده ذیل ساخته شده است!‬

‫‪ :Isoelectric line‬عبارت از خط مستقیم است که در گراف دیده میشود ‪.‬‬ ‫‪.1‬‬

‫‪ :Waves‬عبارت از امواجی (بلندی و پستی) است که در گراف دیده میشود و یک موجه (‪) wave‬‬ ‫‪.2‬‬
‫دارای سه خصوصیات ذیل میباشد‪:‬‬
‫‪ : Direction of axis‬آیا موجه مثبت (‪ ٫ )+‬منفی(ـ) یا هم بافیزیک است ‪.‬‬ ‫‪(a‬‬

‫‪ : Amplitude or Voltage‬اندازه بلندی و عمق موجه را نشان میدهد ‪.‬‬ ‫‪(b‬‬

‫‪ : Duration‬اندازه جریان یک موجه را نشان میدهد که یک موجه به کدام اندازه جریان پیدا میکند‪.‬‬ ‫‪(c‬‬
 ‫‪ ECG‬ساخته شده است خطوط مستقیم‬ ‫‪7‬‬

‫(‪ ) Isoelectric lines‬و موجه ها (‪! )Waves‬‬

‫گراف برقی قلب توسط آله بنام ‪Galvanometer‬‬ ‫‪8‬‬

‫ترسیم میشود که دارای خصوصیات ذیل میباشد!‬

‫گلوانومتر دارای یک وکتور(تیر) میباشد که نظر به تفاوت چارچ ها تغییر موقعیت نموده و موجه را‬ ‫‪‬‬
‫ترسیم میکند ‪.‬‬
‫رأس وکتور الکترود مثبت را ونهایت آن الکترود منفی را نشان میدهد ‪ ٫‬طول وکتور اندازه چارچ یا‬ ‫‪‬‬
‫امپیلیتود موجه را نشان میدهد یعنی به هر اندازه چارچ زیاد باشد طول وکتور طویل وبه همان اندازه‬
‫امپیلیتود بلند رسم میگردد‪.‬‬
‫قابل یاوری است که به هر اندازه وکتور مستقیم به جهت الکترود مثبت قرار بگیرد به همان اندازه موجه‬ ‫‪‬‬
‫بزرگ رسم میگردد و به هر اندازه که وکتور از جهت الکترود مثبت به دور قرار بگیرد به همان اندازه‬
‫کوچک و حتی منفی رسم میگردد‪.‬‬
Galvanometer! 9
10
 ‫فعالیت برقی قلب در سطح حجرات‬ ‫‪11‬‬

‫حجرات مانند دیگر حجرات از نظر برق در سه حالت است‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫استراحت ‪Polarized or Resting state‬‬ ‫‪.1‬‬

‫دیپولرایز ‪ Depolarization‬یا حالت فعال شدن حجره جهت انجام دادن فعالیت‬ ‫‪.2‬‬

‫ریپولرایزیشن ‪ Repolarization‬یا حالت برگشت به استراحت‬ ‫‪.3‬‬

Depolarization and repolarization! 12
 ‫خالصه ‪:‬‬ ‫‪13‬‬
‫گلوانومتر اساسی ترین ابزار ماشین ‪ ECG‬میباشد که امواج را نظر به تفاوت چارچ ترسیم میکند‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫یک موجه دارای )‪ (Axis , Amplitude and duration‬میباشد ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫زمانیکه تفاوت چارچ میان دو سطح وجود نداشته باشد یک خط مستقیم رسم میگردد‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫یک موجه زمانی رسم میگردد که میان دو سطح تفاوت های چارچی وجود داشته باشد ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫محور (‪ ) axis‬ارتباط به موقعیت چارچ و الکترود مثبت دارد‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫موجه ها در زمان ‪ depolarization and repolarization‬رسم میگردد‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫عواملی که در تعیین جهت محور موجه رول دارد قرار ذیل میباشد‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫موقعیت الکترود مثبت‬ ‫‪.1‬‬
‫جهت وکتور‬ ‫‪.2‬‬
‫عواملی که در تعیین امپیلیتود موجه رول دارد و قرار ذیل میباشد‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫مقدار تفاوت چارچ ها و سایز حجره‬ ‫‪.1‬‬
‫جهت وکتور‬ ‫‪.2‬‬
‫عواملی که در تعیین جریان موجه رول دارد قرار ذیل میباشد‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫اندازه کتله عضلی‬ ‫‪.1‬‬
‫بالک ها‬ ‫‪.2‬‬
14
 ‫اساسات رسم شدن ‪ ECG‬نارمل!‬ ‫‪15‬‬

‫در کل قلب دارای دو واحد میباشد‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫سیستم یا یونت برقی قلب‬ ‫‪.1‬‬

‫سیستم یا یونت تقلصی که شامل سیستول و دیاستول میباشد‪.‬‬ ‫‪.2‬‬

‫سیستم برقی قلب‬

‫‪1.‬‬ ‫)‪Sinoatrial node (SA- node‬‬
‫‪2.‬‬ ‫‪Intra atrial pathway‬‬
‫‪3.‬‬ ‫)‪Atrioventricular node (AV- node‬‬
‫‪4.‬‬ ‫‪Bundle of his‬‬
‫‪5.‬‬ ‫‪Bundle branch‬‬
‫‪6.‬‬ ‫‪Purkinje fiber‬‬
Anatomy of heart! 16
 ‫خصوصیات برقی قلب!‬ ‫‪17‬‬

‫‪ SA- node‬بنام جنراتور طبیعی قلب (‪ )pacemaker‬نیز یاد میگردد و به طور نورمال توانایی‬ ‫‪‬‬
‫تولید (‪)۶۰-۱۰۰‬سیاله را در یک دقیقه میباشد‪.‬‬
‫در صورتیکه ‪ pacemaker‬نتواند بنا به هر مشکلی سیاله تولید کند سایر قسمت های قلب مثل اذینات‬ ‫‪‬‬
‫‪ bundle of his ٫ AV- node ٫‬و بطینات پیسمیکر ایجاد میگردد که ‪ectopic‬‬
‫‪ pacemaker‬یاد میگردد که درینصورت اگر ‪ AV- node‬باشد (‪ )۴۰-۶۰‬سیاله و بطینات‬
‫(‪ )۲۰-۴۰‬سیاله تولید میکند‪.‬‬
‫سیاله هنگام عبور به بطینات به اندازه ‪ ۰٫۰۷‬ثانیه به تاخیر مواجه میگردد تا بطینات در صفحه دیاستول‬ ‫‪‬‬
‫از مملو گردد‪.‬‬
‫‪ AV- node‬منحیث یک ‪ check point‬عمل میکند و سیاله های باالتر از ‪ ۱۸۰‬فی دقیقه را بالک‬ ‫‪‬‬
‫میکند‪.‬‬
 ‫فعالیت های برقی قلب!‬ ‫‪18‬‬
‫فعالیت های برقی قلب در دو بخش مطالعه میگردد‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫فعالیت برقی اذینات‬ ‫‪.1‬‬

‫فعالیت برقی بطینات‬ ‫‪.2‬‬

‫فعالیت برقی اذینات‬

‫تولید سیاله از ‪ SA- node‬بوده که ابتدا اذین راست و بعدا اذین چپ دیپولرایز میگردد‬ ‫‪‬‬

‫سمت وکتور از اذین راست بطرف قدام و سفلی و از وکتور چپ به خلف و سفلی‬ ‫‪‬‬

‫چون از نظر اناتومی اذین راست نسبت به اذین چپ در قدام قرار دارد‬ ‫‪‬‬

‫اما چون فاصله رمانی بسیار کوتاه است یک موجه رسم میگردد بنام موجه ‪ P‬یاد میگردد ‪ ٫‬سمت وکتور‬ ‫‪‬‬
‫دیپولرایزیشن از اذینات از ‪ SA-node‬به ‪ AV- node‬میباشد بنا وکتور که رسم میگردد از علوی‬
‫بطرف سفلی و از راست بطرف چپ متوجه است‪.‬‬
‫ریپولرایزیشن اذینات از همان قسمتیکه دیپولرایزیشن شروع شده بود شروع میگردد یعنی از طرف ‪SA-‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ node‬بطرف ‪ AV-node‬پس سمت وکتور آن مخالف وکتور دیپولرایزیشن اذینات میباشد بنا موجه‬
‫ریپولرایزیشن اذینات منفی رسم میگردد اما چون در وقت ریپولرایزیشن اذینات مرحله دیپولرازیشن‬
‫بطینات است از همین خاطر موجه ریپولرایزیشن رسم نمیگردد و تحت شعاع موجه ‪ QRS‬قرار میگیرد‪.‬‬
‫فعالیت برقی قلب!‬ ‫‪19‬‬
 ‫فعالیت های برقی بطینات‬
‫‪20‬‬
‫دیپولرایزیشن بطینات برخالف اذینات در یک مرحله صورت نمیگرد بلکه در ‪ ۳‬مرحله صورت میگیرد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫دیپولرایزیشن حجاب بین البطینی یا وکتور ‪septal‬‬ ‫‪.1‬‬

‫دیپولرایزیشن قسمت اعظم بطینات‬ ‫‪.2‬‬

‫دیپولرایزیشن قسمت علوی بطینات یا قاعده بطینات‬ ‫‪.3‬‬

‫بنا از سه مرحله فوق سه موجه بنام مغلق ‪ QRS‬در اکثر لید ها رسم میگردد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫در بطینات برخالف اذینات ریپولرایزیشن از محل که دیپولرایزیشن شروع شده بود شروع نمیگردد بلکه‬ ‫‪‬‬
‫از ناحیه ختم دیپولرایزیشن آغاز مینماید و در جهت مخالف دیپولرایزیشن حرکت میکند که از باعث این‬
‫حرکت یک موجه بنام ‪ T‬رسم میگردد ‪.‬‬
‫در تمام حاالت نارمل باید موجه ‪ T‬هم جهت با موجه ‪ R‬رسم گردد که بنام ‪ concordance‬یاد‬ ‫‪‬‬
‫میگردد و اگر موجه ‪ T‬با موجه ‪ R‬هم جهت رسم نشود نشان دهنده حالت پتالوژیک مانند اسکیمی و‬
‫هایپرتروفی مایوکارد میباشد و بنام ‪ discordant‬یاد میگردد‪.‬‬
‫موجه ‪ U‬در بسیار واقعات کم دیده شده که علت آن ناخیر در ریپولرایزیشن عضالت حلیموی میباشد‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫فعالیت برقی اذینات و بطینات !‬ ‫‪21‬‬
 ‫‪Leads system‬‬ ‫سیستم لیدها‬ ‫‪22‬‬
‫لید میتواند از یک زاویه مشخص فعالیت برقی را نشان و ثبت نماید‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫یک لید معموال دو الکترود مثبت و منفی دارد اما باید به یاد داشته باشیم که الکترود مثبت مهم ترین‬ ‫‪‬‬
‫الکترود میباشد که حثیت کمره را دارا میباشد پس میتوان لید را این چنین نیز تعریف نمود که لید کمره‬
‫ثبت کننده فعالیت برقی قلب است که از زاویه های مختلف این کار را انجام میدهد‪.‬‬
‫دوازده لید استندرد قلب (‪(12 standard leads‬‬
‫چون قلب یک عضو سه بعدی است بنا جهت مطالعه بهتر ویکتور های برقی بشکل استندرد از ‪ ۱۲‬لید‬ ‫‪‬‬
‫استفاده میشود ‪.‬‬
‫‪ ۱۲‬لید به معنی ‪ ۱۲‬کمره بوده که از جهت ها و زاویه های مختلف وکتور های برقی قلب را عکاسی‬ ‫‪‬‬
‫میکند ‪.‬‬
‫بطور استندرد هر لید در کاغذ ‪ ECG‬از ‪ ۴‬الی ‪ ۵‬سیکل را ثبت میکند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ ۱۲‬لید استندرد قلب عبارت است از‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫‪I - II - III – aVR – aVL – aVF – V1 – V2 – V3 – V4 – V5 – V6‬‬

12 standard leads: 23
 ‫تصنیف بندی لید ها!‬ ‫‪24‬‬

‫لید ها نظربه موقعیت ‪ ٫‬پالن و قطبیت تصنیف بندی شده اند‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫موقعیت ‪Location‬‬ ‫‪.1‬‬

‫پالن ‪Plane‬‬ ‫‪.2‬‬

‫قطبیت ‪Polarity‬‬ ‫‪.3‬‬

‫موقعیت ‪Location‬‬
‫نظر به موقعیت به سه نوع میباشد‪:‬‬
‫لید های نهایات ‪ Limb leads‬که شامل ( ‪)I – II – III - aVR – aVL – aVF‬‬ ‫‪.1‬‬

‫لید های قرب القلبی ‪)V1 – V2 – V3 – V4 – V5 – V6( chest or pericardial leads‬‬ ‫‪.2‬‬

‫لید مری ‪Esophageal leads‬‬ ‫‪.3‬‬

25
 ‫پالن ‪Plane‬‬
‫لید ها نظر به پالن نیز سه نوع میباشد‪:‬‬ ‫‪26‬‬
‫‪1.‬‬ ‫) ‪Coronal plane leads : (I – II – III - aVR – aVL – aVF‬‬
‫‪2.‬‬ ‫)‪Horizontal plane leads : (V1 – V2 – V3 – V4 – V5 – V6‬‬
‫‪3.‬‬ ‫‪Sagittal plane leads : Esophageal leads‬‬

‫قطبیت ‪Polarity‬‬
‫لید های دو قطبی ‪: Bipolar leads‬‬ ‫‪‬‬

‫این لید ها بشکل استندرد از دو الکترود یعنی ‪ +‬و – ساخته شده اند و تفاوت چارچ های دو ناحیه را ثبت‬
‫مینماید اما الکترود مثبت آن ثبت کننده یا کمره میباشد و الکترود منفی فقط جهت دید الکترود را تعیین میکند ‪.‬‬
‫در این گروپ لید های (‪ )I – II – III‬شامل است‪.‬‬
‫لید های یک قطبی ‪: Unipolar leads‬‬ ‫‪‬‬

‫لید های اند که از یک الکترود مثبت ‪ +‬و یک الکترود خنثی ساخته شده است که الکترود ‪ +‬کمره لید را‬
‫تشکیل میدهد و جهت الکترود ‪ +‬یا کمره بطرف خود قلب میباشد‪.‬‬
‫در این گروپ لید های )‪ )aVR – aVL – aVF - V1 – V2 – V3 – V4 – V5 – V6‬شامل میشود‪.‬‬
Anatomic position! 27
 ‫لید های پالن ‪! Coronal‬‬ ‫‪28‬‬

‫لید ‪ : I‬لید دو قطبی است طوریکه الکترود ‪ +‬یا کمره آن در دست چپ و الکترود – آن در دست راست‬ ‫‪‬‬
‫موقعیت دارد‪.‬‬
‫لید ‪ : II‬یک لید دو قطبی است که الکترود ‪ +‬یا کمره آن در پای چپ و الکترود – آن در دست راست‬ ‫‪‬‬
‫موقعیت دارد ‪.‬‬
‫لید ‪ : III‬یک لید دو قطبی است که الکترود ‪ +‬یا کمره آن در پای چپ و الکترود – آن در دست چپ‬ ‫‪‬‬
‫موقعیت دارد ‪.‬‬
‫لید ‪ : aVR‬یک لید یک قطبی است که الکترود ‪ +‬آن در دست راست و سمت – آن خود قلب میباشد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫لید ‪ : aVL‬یک لید یک قطبی بوده قسمیکه الکترود ‪ +‬آن در دست چپ و سمت – آن خود قلب میباشد ‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫لید ‪ : aVF‬لید یک قطبی بوده قسمیکه الکترود ‪ +‬آن در پای چپ قرار دارد و سمت – آن خود قلب‬ ‫‪‬‬
‫میباشد ‪.‬‬
Unipolar and bipolar leads! 29
 ‫لید های قرب القلبی یا صدری!‬ ‫‪30‬‬
‫لید های یک قطبی بوده که الکترود ‪ +‬یا کمره آنها در پالن عرضانی یا ‪ Transverse‬به قلب متوجه‬ ‫‪‬‬
‫است و در موقعیت های ذیل باالی جدار صدر نصب میگردد‪:‬‬
‫‪ : V1‬در مسافه بین الضلعی چهارم کنار راست عظم قص وصل میگردد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ : V2‬در مسافه بین الضلعی چهارم کنار چپ عظم قص وصل میگردد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ : V3‬در مسافه بین لید های ‪ V2‬و ‪ V4‬وصل میگردد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ : V4‬در مسافه بین الضلعی پنجم در ‪ mid clavicular line‬وصل میگردد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ : V5‬در مسافه بین الضلعی در ‪ ant auxiliary line‬وصل میگردد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ : V6‬در مسافه بین الضلعی پنجم در ‪ mid auxiliary line‬وصل میگردد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫نوت ‪ :‬در بعضی حاالت جهت مطالعه جدار خلفی بطین چپ از موقعیت های ‪ V7 , V8 and V9‬نیز‬
‫استفاده میشود که موقعیت آن قرار ذیل میباشد ‪:‬‬
‫‪ : V7‬در قسمت سفلی عظم کتف در ‪ posterior auxiliary line‬وصل میگردد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ : V8‬در قسمت سفلی عظم کتف در ‪ mid scapular line‬وصل میگردد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫‪ : V9‬در قمست سفلی عظم کتف در ‪ border of vertebrae’s‬وصل میگردد‪.‬‬ ‫‪‬‬

Chest leads location! 31
 ‫سیستم ثبت یا مونیتورینگ ‪! ECG‬‬ ‫‪32‬‬
‫ماشین ‪ ECG‬از دو نقطه نظر عیار میگردد‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫سرعت کاغذ ‪speed of paper‬‬ ‫‪.1‬‬

‫امپیلیتود یا ‪Gain‬‬ ‫‪.2‬‬

‫سرعت کاغذ‬
‫بصورت ستندرد سرعت کاغذ ‪ 25mm/sec‬میباشد که در قسمت باالیی و پایینی کاغذ درج میباشد ‪.‬‬
‫بعضی وقت ها میتوان این سرعت را تغییر داد مثال ‪ :‬برای بهتر مطالعه نمودن مورفولوژی موجه ها میتوان‬
‫سرعت را به ‪ 50mm/sec‬بلند برد و یا جهت اخذ سیکل های بیشتر و ارزیابی بهتر اریتمی ها میتوان‬
‫سرعت را به ‪ 12.5mm/sec‬و ‪ 6.25mm/sec‬پایین آورد که در این صورت در باالی کاغذ درج‬
‫میگردد که باید متوجه آن باشیم ‪.‬‬
 ‫ولتاژ یا ‪Gain‬‬
‫ولتاژ ستندرد ماشین ‪ 1mv/10mm‬عیار میباشد که این ستندرد نیز در باال و پایین کاغذ همیشه درج میباشد‬ ‫‪33‬‬
‫بعضا در صورتیکه موجه ها بسیار کوچک باشند میتوان اندازه ولتاژ را به ‪ 1mv/20mm‬بلند برد و یا در‬
‫صورتیکه اندازه موجه ها بسیار بزرگ باشد میتوان ولتاژ را به ‪ 1mv/5mm‬پایین آورد ‪ ٫‬که در این‬
‫صورت هم بروی کاغذ گراف درج میگردد که باید متوجه آن باشیم ‪.‬‬

‫نوت‪ :‬بروی کاغذ ‪ ECG‬هر لید حهت نشان دادن استندرد بودن ولتاژ یک سگنال رسم میگردد که بنام‬
‫‪ standardization signal‬یاد میگردد که نشان دهنده تماس نارمل سوزن ماشین با کاغذ است‪.‬‬
‫در صورتیکه تماس سوزن با ماشین عادی و مناسب باشد این سگنال شکلی را رسم خواهد کرد که ‪:‬‬
‫ارتفاع صعود آن ‪10mm‬‬ ‫‪‬‬

‫وصل آن به خط عرضانی زاویه قایمه را میسازد‬ ‫‪‬‬

‫همچنان خط نزولی آن نیز با خط عرضانی زاویه قایمه را میسازد‬ ‫‪‬‬

‫این حالت نشان دهنده این است که موجه های رسم شده کامال نارمل خواهد بود‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫اگر چنین نباشد یعنی تماس سوزن با کاغذ زیاد ( ‪ )over damping‬و یا کم ( ‪under‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ ) damping‬باشد موجه ها درست رسم نگردیده و باعث ‪ mis diagnose‬میشود‪.‬‬
ECG machine and normal , 34

overdamping and underdamping!

 ‫کاغذ ‪ ECG‬و اصطالحات کاربردی در‪! ECG‬‬ ‫‪35‬‬
‫کاغذ ‪ ECG‬از خطوط عمودی و افقی ساخته شده که این خطوط به مسافه ‪ 1‬ملی متر یکدیگر قطع‬ ‫‪‬‬
‫مینمایند‪.‬‬
‫از تقاطع این خطوط مربعات کوچک تشکیل میگردد که هر ضلع آن ‪ 1‬ملی متر است‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫این مربعات بطور افقی زمان را به ثانیه نشان میدهد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫چون کاغذ ‪ ECG‬در یک ثانیه ‪ 25mm‬فاصله را عبور میکند پس یک مربع کوچک از نظر زمانی‬ ‫‪‬‬
‫‪ 0.04sec‬را نشان میدهد‪ .‬بنا کوشش شود تا همیشه سرعت ماشین بشکل استندرد ‪ 25mm‬باشد ‪.‬‬
‫این مربعات کوچک بطور عمودی ولتاژ را نشان میدهد‪ ٫‬چون ضلع هر مربع کوچک ‪ 1‬ملی متر است بنا‬ ‫‪‬‬
‫یک مربع کوچک از نظر ولتاژ ‪ 0.1‬ملی ولت و ‪ 5‬مربع کوچک ‪ 0.5‬ملی ولت را نشان میدهد‪.‬‬
‫جهت سهولت در محاسبات بعد از هر ‪ 5mm‬یک خط درشت وجود دارد که به این ترتیب مربعات‬ ‫‪‬‬
‫بزرگ بوجود میآید که معادل ‪ 5‬مربع کوچک است که درین حالت در ‪ 1‬ثانیه ‪ 5‬مربع بزرگ از زیر‬
‫سوزن میگذرد و از نظر زمانی یک مربع بزرگ مساوی است به ‪ 0.04×5=0.20sec‬و از نظر ولتاژ‬
‫‪ 0.5mv‬را نشان میدهد‪.‬‬
Electrocardiogram! 36
 ‫موجه ها ‪! Wave‬‬ ‫‪37‬‬
‫موجه های ‪ ECG‬به حروف انگلیسی )‪ )P – Q(q) – R(r) – S(s) – T – u‬توسط ‪Einthoven‬‬ ‫‪‬‬
‫نامگذاری شده است ‪.‬‬
‫موجه ‪P‬‬
‫این موجه از باعث دیپولرایزیشن اذینات بوجود میآید ‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫از لحاظ اناتومی عملیه دیپولرایزیشن در هر دو اذین صورت میگیرد اما یک موجه رسم میگردد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫زمان یا ‪ Duration‬کم تر از ‪ 3‬مربع کوچک (‪ )0.12‬و امپیلیتود کم تر از ‪ 2.5‬مربع کوچک ‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫در بسیاری از لید ها مثبت میباشد ‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫در لید های ‪ II , V1‬بهتر دیده میشود ‪.‬‬ ‫‪‬‬

Waves and it’s duration! 38
 ‫مغلق ‪QRS‬‬
‫این مغلق از دیپولرازیشن بطینات بوجود میآید‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪39‬‬
‫در بیشتر وقت ها این مغلق دارای ‪ 3‬موجه است ‪Q , R , S‬‬ ‫‪‬‬

‫در زیادتر لید ها ‪ Q‬نشان دهنده وکتور ‪ R ٫ 1‬نشان دهنده وکتور ‪ 2‬و ‪ S‬نشان دهنده وکتور ‪ 3‬است ‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫زمان یا ‪ Duration‬کم تر از ‪ 2.5‬مربع یا )‪. )0.10sec‬‬ ‫‪‬‬

‫امپیلیتود این مغلق متغییر است اما کمتر از ‪ 10mm‬در لید ها میباشد ‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫موجه ‪ Q‬بصورت نورمال در لید های ‪ I , aVL , V5 , V6‬دیده میشود اما عمق آن کمتر از ‪25%‬‬ ‫‪‬‬
‫موجه ‪ R‬و زمان یا ‪ Duration‬کمتر ‪ 0.04sec‬میباشد ‪.‬‬
‫موجه ‪T‬‬
‫این موجه از باعث ریپولرایزیشن بطینات بوجود میآید ‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫در بسیاری از لید ها مثبت به استثنا لید های (‪. ) aVR , V1‬‬ ‫‪‬‬

‫محور موجه ‪ T‬با موجه ‪ R‬و ‪ S‬مشابه است ‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫امپیلیتود موجه ‪ T‬متغییر میباشد اما کمتر از ‪ 2.5mm‬میباشد‪.‬‬ ‫‪‬‬

P , QRS and T waves! 40
 ‫موجه ‪u‬‬
‫این موجه از ریپولرایزیشن ‪mid myocardial ventricular and His purkinje system‬‬ ‫‪‬‬
‫‪41‬‬
‫بوجود میآید ‪.‬‬
‫محور این موجه با محور موجه ‪ T‬مشابه میباشد ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫امپیلیتود موجه ‪ U‬از موجه ‪ T‬کوچک تر میباشد ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫این موجه را میتوان در لید های ‪ V2 – V3‬دیده میشود ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫قطعات ‪Segment‬‬
‫به یک قطعه خط مستقیم ایزوالکتریک گفته میشود بلند رفتن قطعه خط ها را از خط مستقیم به طرف باال‬ ‫‪‬‬
‫‪ Elevation‬و به طرف ‪ Depression‬می گویند‪.‬‬
‫‪ : PR segment‬این سگمنت از ختم موجه ‪ P‬شروع میشود و به آغاز ‪ QRS‬ختم میشود‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ : ST segment‬این قطعه از ختم مغلق ‪ QRS‬شروع شده و تا به آغاز موجه ‪ T‬ادامه پیدا میکند‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫وقفه ها ‪Intervals‬‬
‫فرق میان وقفه ها و سگمنت ها درین است که در وقفه ها برعالوه قطعه خط موجه ها نیز شامل است‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ : R – R interval‬نارمل اندازه آن ‪ 3-5‬مربع کوچک یا ‪ 0.12-0.20sec‬میباشد‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ : Q – T interval‬نارمل اندازه آن ‪ 0.36-0.44sec‬میباشد و در لید ‪ aVL‬بهتر اندازه گیری‬ ‫‪‬‬
‫میشود‪ QT interval .‬باید از نیم ‪ RR interval‬کرده کوچک باشد ‪.‬‬
U wave and many other waves! 42
Segments and intervals! 43
PR interval and QT interval! 44
‫نکات تخنیکی که هنگام اخذ ‪ ECG‬باید در نظر گرفته‬ ‫‪45‬‬

‫شود!‬
‫مهمترن رول را در اخذ سگنال های برقی تماس الکترود با جلد دارد بنا جهت اخذ سگنال های با کیفیت‬ ‫‪‬‬
‫از سطح جلد نکات ذیل مدنظر گرفته شود‪:‬‬
‫جلد پاک ‪ ،‬خشک و بدون مو باشد و بقایای نسج مرده سبب بوجود آمدن سیگلنال های مغشوش میگردد‪.‬‬ ‫‪.1‬‬

‫الکترود ها نباید باالی نواحی تخریش شده و بارزه ها عظمی گذاشته شود‪.‬‬ ‫‪.2‬‬

‫مریض به حالت استجاع ظهری قرار داشته باشد و کامال آرام باشد و لرزه عضالت نداشته باشد چون‬ ‫‪.3‬‬
‫سبب ایجاد پوتانشیل های برقی اضافی شده و گراف را مغشوش میسازد‪.‬‬
‫باید ار جل استفاده گردد و در صورت خشک شدن جل باید اضافی استفاده شود تا سیگنال های با کیفیت‬ ‫‪.4‬‬
‫عالی بدست بیاید‪.‬‬
‫الکترود ها در موقعیت های درست آن نصب شوند در غیر آن کمره ها تغییر کرده و در مورفولوژی‬ ‫‪.5‬‬
‫موجه ها تغییرات بوجود آمده که سبب تفسیر نادرست ‪ ECG‬میگردد‪.‬‬
Every single ECG leads record a 46

place of heart!
 ‫آرتیفکت ها ‪!Artifacts of ECG‬‬ ‫‪47‬‬

‫آرتیفکت ها عبارت از بوجود آمدن موجه ها و سایر تغییرات باالی کاغذ با مونیتور ‪ ECG‬اند که مربوط‬ ‫‪‬‬
‫به فعالیت برقی خود قلب نمیباشد‪ .‬که در نتیجه تفسیر گراف را مشکل و حتی ناممکن ساخته و بعضا به‬
‫غلط به یک شخص سالم یک پتالوژی وخیم نسبت داده میشود‪ .‬در ینصورت بعد از رفع نقیصه ها و یا اخذ‬
‫دوباره گراف مطالعه و تفسیر صورت بگیرد‪.‬‬

‫‪ ‬عوامل بوجود آمدن آرتیفکت!‬

‫لرزه عضالت اسکلیتی ناشی از اظطراب ‪ ،‬هوای سرد و یا اختالج‪.‬‬ ‫‪.1‬‬

‫مداخله برقی از سایر وسایل برقی و یا نزد مریض مانند ماشین ریش برقی و غیره‪...‬‬ ‫‪.2‬‬

‫مداخله برق ساکن از سبب رطوبت ناکافی اتاق‬ ‫‪.3‬‬

‫کثیف شدن و یا کهنه شدن الکترود ها و یا برهنه شدن لین ها ‪.‬‬ ‫‪.4‬‬

‫ناپاک بودن جلد (موجودیت شحم و بقایای نسج مرده جلد انتقال سگنال برقی را مختل میسازد)‬ ‫‪.5‬‬

‫موجودیت موی زیاد در ناحیه‪.‬‬ ‫‪.6‬‬

 ‫راه های حل برای جلوگیری از آرتیفکت !‬ ‫‪48‬‬

‫در صورت موجودیت اظطراب ‪ ،‬مریض را آرام ساخته و در صورت امکان در مورد مصونیت و‬ ‫‪.1‬‬
‫پروسیجر معاینه به مریض معلومات داده شود‪ .‬در صورتیکه هوا سرد باشد مریض گرم ساخته شود‬
‫مثال توسط ‪ :‬کمپل ‪ .‬در صورت اختالجات بعد از کنترول اجتالجات و آرام شدن مریض ‪ ECG‬اخذ‬
‫گردد‪.‬‬
‫دور نمودن وسایل برقی و یا خاموش نمودن این وسایل که در اتاق مریض قرار داشته باشد‪.‬‬ ‫‪.2‬‬

‫رطوبت اتاق در صورت امکان در حدود ‪ 40%‬تنظیم شود‪.‬‬ ‫‪.3‬‬

‫جلد توسط یک پارچه تکه پاک ساخته شود‪.‬‬ ‫‪.4‬‬

‫در صورتیکه در ناحیه موی زیاد باشد تراش شود‪.‬‬ ‫‪.5‬‬

‫در صورتیکه الکترود ها کهنه شده باشد تعویض شوند‪.‬‬ ‫‪.6‬‬

 ‫تفسیر اساسی الکتروکاردیوگرام!‬ ‫‪49‬‬

‫مراحل تفسیر ‪: ECG‬‬ ‫‪‬‬

‫چک کردن نام ‪ ،‬تاریخ ‪ ،‬و ساعت اخذ گراف‬ ‫‪.1‬‬

‫تشخیص کلینیکی یا دلیل توصیه ‪ ECG‬چی بوده است ؟‬ ‫‪.2‬‬

‫سرعت و والتاژ ماشین آیا استندرد است یا خیر؟ (‪.) 25mm/sec – 1mv/10mm‬‬ ‫‪.3‬‬

‫چک کردن ‪. standardization signal‬‬ ‫‪.4‬‬

‫ارزیابی آرتیفکت ها‬ ‫‪.5‬‬

‫تعیین ‪Rhythm‬‬ ‫‪.6‬‬

‫تعیین ‪Rate‬‬ ‫‪.7‬‬

‫تعیین محور برقی قلب (‪)Axis‬‬ ‫‪.8‬‬

‫تفسیر‪.‬‬ ‫‪.9‬‬
ECG interpretation! 50
 ‫‪51‬‬

‫و من هللا توفیق!‬ ‫‪‬‬

‫تشکر از توجه تان‪...‬‬