‫جلیل شهناز‬

‫زندگینامه‬

‫جلیل شهناز‪ ،‬در سال ‪ ۱۳۰۰‬در اصفهان به دنیا آمد‪ .‬تقریبا ً همه اعضای خانواده وی با موسیقی آشنایی داشتند و در رشته‌های‬
‫مختلف هنر از جمله تار‪ ،‬سه‌تار‪ ،‬سنتور و کمانچه به مقام استادی رسیدند‪ .‬پدرش «شعبان‌خان» عالقه وافری به موسیقی اصیل‬
‫ایرانی داشت و عالوه بر تار که ساز اختصاصی او بود‪ ،‬سه‌تار و سنتور هم می‌نواخت‪ .‬عموی او غالمرضا سارنگ (سارنج) هم‬
‫‪.‬از نوازندگان کمانچه بود‬

‫جلیل شهناز‪ ،‬از کودکی به موسیقی عالقه‌مند شد و نواختن تار را در نزد عبدالحسین شهنازی و برادر بزرگ خود حسین شهناز که‬
‫به خوبی ساز می‌نواخت‪ ،‬آغاز کرد‪ .‬پشتکار زیاد و استعداد شگرف جلیل به حدی بود که در سنین جوانی از نوازندگان خوب‬
‫‪.‬اصفهان شد‬

‫در کتاب « موسیقی‌دانان ایرانی» نوشته پژمان اکبرزاده آمده است‪« :‬شهناز نوازندگی در رادیو اصفهان را از سال ‪ ۱۳۲۸‬آغاز کرد‬
‫و در سال ‪ ۱۳۳۶‬به دعوت سازمان رادیو به تهران آمد و در برنامه‌های گوناگونی مانند برنامه گلها‪ ،‬ارکستر حسین یاحقی و‪...‬‬
‫به عنوان تکنواز و همنواز به فعالیت پرداخت‪ .‬وی همچنین در گروه "یاران ثالث" (همراه با تاج اصفهانی و حسن کسایی) و‬
‫گروه " اساتید موسیقی ایران" کنسرت‌های بسیاری را در داخل و حارج از ایران اجرا نمود‪ .‬شهناز در برنامه‌های جشن هنر شیراز‬
‫»‪.‬نیز حضوری فعال داشت‬

‫این نوازنده تار در طول زندگی هنری خود با هنرمندان واالی کشور از جمله فرامرز پایور‪ ،‬حبیب الله بدیعی‪ ،‬پرویز یاحقی‪ ،‬همایون‬
‫خرم‪ ،‬علی تجویدی‪ ،‬منصور صارمی‪ ،‬رضا ورزنده‪ ،‬امیر ناصر افتتاح‪ ،‬جهانگیر ملک‪ ،‬اسدالله ملک‪ ،‬حسن کسائی‪ ،‬محمد موسوی‪ ،‬تاج‬
‫اصفهانی‪ ،‬ادیب خوانساری‪ ،‬محمودی خوانساری‪ ،‬عبدالوهاب شهیدی‪ ،‬اکبر گلپایگانی‪ ،‬حسین خواجه امیری و محمد رضا شجریان ‪-‬‬
‫‪.‬شاهزیدی‪-‬طباطبائی ‪-‬محمد اصفهانی همکاری داشته‌است‬

‫دهه ‪ ۱۳۶۰‬همراه با فرامرز پایور (سنتور)‪ ،‬علی اصغر بهاری (کمانچه)‪ ،‬محمد اسماعیلی (تنبک) و محمد موسوی‬ ‫ٔ‬ ‫وی در‬
‫‪ (.‬نی) « گروه اساتید» را تشکیل داد و با این گروه‪ ،‬مسافرت‌های متعددی به کشورهای اروپایی‪ ،‬آسیایی و آمریکا داشت‬

‫وی در سال ‪ ۱۳۸۳‬به عنوان چهره ماندگار هنر و موسیقی برگزیده شد‪ .‬همچنین در ‪ ۲۷‬تیر سال ‪ ،۱۳۸۳‬مدرک درجه یک هنری‬
‫‪(.‬معادل دکترا) برای تجلیل از یک عمر فعالیت هنری به جلیل شهناز اهدا شد‬

‫‪.‬در سال ‪ ، ۱۳۸۷‬محمدرضا شجریان‪ ،‬گروهی که با آن کار می‌کرد را به افتخار جلیل شهناز‪ ،‬گروه شهناز نام گذاشت‬

‫جلیل شهناز‪ ،‬عالوه برنواختن تار‪ ،‬که ساز اختصاصی اوست‪ ،‬با نواختن ویولون‪ ،‬سنتور و تمبک و اواز ‪-‬سه تار نیز آشنایی کامل‬
‫دارد‪ .‬که تمام فایلهای صوتی استاد موجود و در درجه استادانی چون یاحقی ‪-‬پایور‪-‬ووو می‌نوازد معروف است که او در شیوه‬
‫‪.‬نوازندگی می‌تواند با ساز خود عالوه برنواختن‪ ،‬آواز هم بخواند‬

‫کیومرث‪ ،‬علیرضا‪ ،‬فرشته‪ ،‬فریبا‪ ،‬فروزنده و نوشین از فرزندان استاد شهنار هستند که در کشورهای آمریکا‪ ،‬فرانسه و ایران اقامت‬
‫‪.‬دارند‬

‫درباره شیوه نوازندگی جلیل شهناز‬

‫شهناز موسیقی ایران»‪ ،‬قطعه ای نواخته که در هیچکدام از آوازها و دستگاههای موسیقی ایرانی نیست‪ .‬این قطعه به «‬
‫‪« ...‬شوردشت» معروف است‪( ».‬چیزی میان شور و دشتی)‬

‫‪ :‬در آیین نکوداشت استاد جلیل شهناز و زنده یاد درویش خان در فرهنگسرای هنر در سال ‪ ۱۳۸۵‬گفته شده است‬

‫استاد حسن کسائی‪ :‬شناخت موسیقی کار هرکسی نیست‪ .‬همه موسیقی را گوش می‌دهند و دوست می‌دارند اما کسی که‬
‫سره را از ناسره تشخیص بدهد و بتواند درک مقاماتی را که استاد شهناز نواخته‌اند داشته باشد بسیار نادر است‪ .‬همه ساز‬
‫می‌زنند و همه خوب ساز می‌زنند ولی قدرت نوازندگی و محفوظات و لحظات موسیقی که آقای شهناز می‌دانند و اجرا کرده‌اند‪،‬‬
‫چیزی که در دست همگان باشد نیست‪ .‬یعنی ردیف موسیقی ایران نیست‪ .‬قدرت آقای شهناز در جواب دادن و دونوازی خارق‬
‫‪.‬العاده‌است‪ .‬من ‪ ۶۰‬سال با ایشان همنوازی کرده‌ام و ساز بنده با ساز شهناز گره خورده‌است‬

‫استاد محمدرضا شجریان‪ :‬ساز شهناز در من زندگی می‌کند و من با ساز شهناز زندگی می‌کنم‪ .‬من تنها خواننده‌ای هستم‬
‫که خودم را شاگرد جلیل شهناز می‌دانم‪ .‬ساز این نوازنده بی بدلیل‪ ،‬یک ساز آوازی است؛ برخالف دیگر نوازنده‌ها که ‪ ۸۰‬درصد‬
‫سازی می‌زنند و فقط ‪ ۲۰‬درصد آوازی‪ .‬جلیل شهناز به بیان واقعی در نوازندگی تار رسیده است؛ چرا که در گیرودار ردیف و‬
‫‪.‬تقلید از دیگران نماند و مانند آبشاری خروشان در جریان است‬
‫داریوش پیرنیاکان‪ :‬جلیل شهناز هنرمندی است که زاوایای بسیاری در سازش نهفته‌است‪ .‬وی عالوه براشراف کامل بر ردیف‬
‫و رموز آن‪ ،‬ویژگی منحصربه‌فردی دیگری نیز داشت‪ .‬جواب آوازهای شاهکار و بی نظیر‪ ،‬استفاده از تمام امکانات ساز‪ ،‬نواختن‬
‫‪.‬بسیاری از گوشه‌های مهجور‪ ،‬رعایت جمله‌بندی در نوازندگی از جمله ویژگی‌های نوازندگی جلیل شهناز است‬
 ‫یک عمر توان به ساز دمساز شدن* وز ساز نواختن سرافراز شدن* صد سال توان به تار مضراب زدن* اما نتوان جلیل شهناز‬
‫*شدن‬

‫درگذشت‬

‫جلیل شهناز پس از یک دوره بیماری صبح روز دوشنبه ‪ ٢٧‬خرداد ‪ ١٣٩٢‬در بیمارستان آراد درگذشت محمدرضا شجریان پس از‬
‫درگذشت جلیل شهناز گفت‪" :‬استاد جلیل شهناز در من شور و عشق آفرید و من با صدای تار شهناز بدین جا رسیدم و کلمۀ‬
‫استاد فقط الیق شهناز و استاد جلیل شهناز را بسان حافظ که تکرار ناشدنی‌ست و با احترام به تمام نوازندگان تار پس از استاد‬
‫"‪.‬شهناز باید دفتر تار ایران بسته شود‬

‫پس از درگذشت جلیل شهناز‪ ،‬رامیز قلی اف نوازنده برجسته تار در جمهوری آذربایجان پیام تسلیتی به همین مناسبت از طریق‬
‫‪.‬سفارت جمهوری اسالمی ایران ارسال نمود‬

‫آثار‬

‫‪...‬آلبوم "عطرافشان" (همراه با تمبک محمد اسماعیلی)‪".‬زبان تار" (تا تمبک جهانگیر ملک) ‪-‬‬

‫‪ .‬کتاب "گل های جاویدان" (پانزده قطعه برای تار و سه تار)‪ .‬نت نگاری‪ :‬هوشنگ ظریف‪ .‬انتشارات سرود‪ ،‬تهران‪- 1379 ،‬‬

‫آلبوم (های) آواز و تصنیفهای ایرانی‪ ،‬نوبهار‪ ،‬ره آورد‪ ،‬راز‪ ،‬آواز شهناز‪ ،‬باغ نوا‪ ،‬بیات ترک‪ ،‬چهارمضراب‪ ،‬صد سال تار‪ ،‬مهر‪ ،‬دفتر‬
‫تار‪ ،‬افتخار آفاق‪ ،‬عشق و زندگی‪ ،‬نوید بهاری‪ ،‬شور و زندگی‪ ،‬تار سولو‪ ،‬تار و ترمه‪ ،‬یاران زنده رود‪ ،‬شهناز شهنواز و‪ ...‬از جمله‬
‫‪.‬آثار جلیل شهناز است‬