TÜRK DİLİ I Hafta 1

Ana dilini düzgün ve kurallarına uygun kullanmanın önemini

öğrencilere aşılamaya, onların yazılı ve sözlü anlatım yeteneklerini

geliştirmeye yönelik olan Türk Dili dersleri, üniversitemizin tüm

bölümlerinde 2 kredilik olarak güz ve bahar dönemlerinde birbirini

takiben okutulan ortak zorunlu bir derstir.

Türk Dili I – 1. Hafta – DERSİN AMAÇLARI DİL KÜLTÜRÜ

 TÜRK DİLİ I
Hafta 1

Türk Dili dersinin başlıca amaçları:

Türkçenin özelliklerini, işleyiş kurallarını örnekleriyle göstermek,

Türkçenin dünyanın sayılı büyük dillerinden biri olduğunu ve bu dille
büyük eserler verildiğini örnekleriyle anlatarak öğrencilerin bir bilim ve
kültür dilinin taşıyıcısı olduklarını kavramalarını sağlamak,
Öğrencilere dinlediklerini, okuduklarını, incelik ve derinlikleriyle doğru
olarak anlayabilme kurallarını kavratmak,
Öğrencilerin duyduklarını, gördüklerini, düşündüklerini ve anladıklarını
söz ve yazı ile planlı, etkili ve akıcı bir biçimde anlatma becerilerini
geliştirmek,
İncelenecek yazılı ve sözlü metinler aracılığıyla öğrencilerin söz
dağarcıklarını geliştirmek,
Dil bilgisi konularının, kuramsal bilgiler olarak değil, metinler üzerinde
yaptırılacak uygulama, gözlem ve değerlendirmelerle kavratılmasını
sağlamak.
Öğrencilere okuma alışkanlığı kazandırmak ve okumanın aydın bir birey
olmanın ön koşulu olarak vazgeçilmez bir gereksinim olduğunu
benimsetmek.
Türk Dili I – 1. Hafta – DERSİN AMAÇLARI DİL KÜLTÜRÜ
 TÜRK DİLİ I
Hafta 1

DİL NEDİR

Dil, canlılar arasındaki iletişim sistemidir. Canlılar içinde düşünen,

anlayan ve gerçek anlamda öğrenen tek varlık insandır. Onun için
dilbilimciler daha çok insanlar arasındaki anlaşma aracı olan insan dili
üzerinde durmuştur. Ancak, bitkilerin de hayvanların da bir anlaşma
sistemi vardır. Buna da genel anlamda dil diyebiliriz. Prof. Dr. Doğan
Aksan dili şöyle tanımlar:

“Dil, bir anda düşünemeyeceğimiz kadar çok yönlü, değişik açılardan

bakınca başka başka nitelikleri beliren, kimi sırlarını bugün de
çözemediğimiz büyülü bir varlıktır. O gerek insan, gerek toplum, gerekse
insan ve toplumdan ayrı düşünülemeyecek olan bilim, sanat, teknik gibi
bütün alanlarla ilgili bulunan, aynı zamanda onları oluşturan bir
kurumdur”. Bu tanımdan da anlaşılacağı üzere dil insanın dolayısıyla
toplumun en önemli aracıdır. İnsanın bugüne kadar oluşturduğu tüm
yapılarda dilin etkisinden söz edebiliriz.

Türk Dili I – 1. Hafta – DERSİN AMAÇLARI DİL KÜLTÜRÜ

 TÜRK DİLİ I
Hafta 1

Prof. Dr. Muharrem Ergin de dilin tanımını şöyle yapar:

“Dil, insanlar arasında anlaşmayı sağlayan doğal bir araç, kendine özgü
kanunları olan ve ancak bu kanunlar çerçevesi içinde gelişen canlı bir
varlık; temeli bilinmeyen zamanlarda atılmış bir gizli antlaşmalar sistemi
ve seslerden örülmüş sosyal bir kurumdur.”

Dil, yalnızca bir anlaşma aracı değildir. Dil sadece bir araç olarak
kalmaz; insanı kâinatıyla karşı karşıya getirir. Varlıklar, olaylar, durumlar,
duygular, düşünceler ve davranışlar hep bu karşılaşmada kendini açığa
vurur. Bunu da dil sağlar.

Türk Dili I – 1. Hafta – DERSİN AMAÇLARI DİL KÜLTÜRÜ

 TÜRK DİLİ I
Hafta 1
Aşağıdaki dil üzerine söylenmiş sözleri okuyup yorumlayınız.

PLATON:
"Dil; kendi özel düşüncelerini, ses, özne ve yüklemler vasıtasıyla
anlaşılabilir kılmaktır".

T.MILEWSKI:
"Dil bir açığa vurma ya da açıklama aracıdır".

MARTINET:
"Dil; insanın kendi bilgi ve deneyimlerini, bir anlamsal kapsam ve bir ses
karşılığı çerçevesinde, her toplumda başka bir biçimde açıkladığı bir
bildirişme aracıdır".

G. W. LEIBNIZ:
Dil; İnsan zihninin dışa yansımasıdır.

F. D. SAUSSURE:
"Dil; bir dizgeler bütünüdür”.

Türk Dili I – 1. Hafta – DERSİN AMAÇLARI DİL KÜLTÜRÜ

 TÜRK DİLİ I
Hafta 1

Prof. Dr. DOĞAN AKSAN:

"Dil; düşünce, duygu ve isteklerin, bir toplumda ses ve anlam yönünden

ortak olan öğelerden ve kurallardan yararlanılarak, başkalarına
aktarılmasını sağlayan, çok yönlü, çok gelişmiş bir dizgedir".

"Dil bir iletişim aracıdır“.

"Dil; bir kültür aracıdır".
"Dil, kültürler arasılığın temel taşıdır".
"Dil; toplumları birbirine kenetleyen bir olgudur".

ORHAN ÇAĞLAR :
"Dil; insanın sahip olduğu en büyük kozudur".

Türk Dili I – 1. Hafta – DERSİN AMAÇLARI DİL KÜLTÜRÜ

 TÜRK DİLİ I
Hafta 1
DİLİN DOĞUŞU

Dilin doğuşu ile ilgili kuramlar yüzyıllar boyunca birçok dilbilimci,

toplumbilimci, edebiyatçı, felsefeci ve tarihçiyi ilgilendirmiş ve bu konuda
sayısız inceleme yapılmıştır. Peki, acaba dil nasıl doğmuştur? Öncelikle
şunu söyleyelim ki bugüne kadar yapılmış hiçbir araştırma dilin
doğuşuyla ilgili kesin bir yargıya ulaşamamıştır.

Dünyamızın 13–14 milyar yaşında olduğu ve insanoğlunun yaklaşık 3

milyon yıl önce ortaya çıktığı düşünülürse bu konuda kesin bir şeyler
söylemenin ne kadar zor olduğu daha net anlaşılır. Kaldı ki
insanoğlunun 100 bin yıldır birbiriyle konuşarak iletişim kurmaya
çalıştığı tahmin edilmektir. Dünyadaki ilk yazılı belgeler ise bundan 5–6
bin yıl öncesine dayanmaktadır.

Dilin doğuşuyla ilgili başlıca görüşleri, şu adlar altında toparlayabiliriz:

Yansıma Sözcükler Kuramı,

Ünlemler Kuramı,
Birlikte İş Görme Kuramı,
Çocuk Dili Kuramı
Beden Dili Kuramı. Türk Dili I – 1. Hafta – DERSİN AMAÇLARI DİL KÜLTÜRÜ
 TÜRK DİLİ I
Hafta 1
Dilin Doğuşu İle İlgili Bazı Kuramlar

Yansıma Sözcükler

Bazı dilciler dilin yansıma sözcüklerden doğduğunu iddia etmektedirler.

Bu dilcilere göre insanların, hayvanların ve doğanın çıkardığı bazı sesler
daha sonra anlam bularak dili meydana getirmiştir. Bu düşünceye göre
insanların ilk konuşmaları ancak doğal seslerin bir taklididir.

Örneğin insanların uyurken çıkardığı “hor” sesinden daha sonra

“horultu”, “horlamak” gibi sözcükler türemiştir.

Ünlemler

Bazı dilbilimciler dilin aslında ünlemlerden doğduğunu belirtmektedirler.

İlk insanların korkularını, sevinçlerini, üzüntülerini, şaşırmalarını dışa
vurdukları sesler daha sonra gelişerek dili meydana getirmiştir.

Türk Dili I – 1. Hafta – DERSİN AMAÇLARI DİL KÜLTÜRÜ

 TÜRK DİLİ I
Hafta 1
Birlikte İş Görme

Dilin birlikte iş görmeden, ortak çalışmadan doğduğunu savunan dilciler de vardır.

İnsanlar birlikte çalışırken anlaşmak için bazı sesler çıkarmışlar, daha sonra bu
sesler gelişip dili meydana getirmiştir. Bunlara göre yapılan ilk işler "kazmak"tır,
ilk insan sesleri de bununla ilgilidir.

Çocuk Dili

Çocuk dili üzerinde yapılan araştırmalar, bu sorunun aydınlatılmasında yardımcı

olmaktadır. Çocuğun çıkardığı ilk sesler ve bu sözlerin anlattığı kavramlarla dilin
doğuşu arasında ilişki kurulmaktadır. Çocuğun çıkardığı ilk sesler içgüdüseldir, bu
nedenle de hayvan bağırmalarını anımsatır. Bu sesler zamanla sözcüklere
dönüşmekte ve uzlaşmalı değerler kazanınca toplumun dilini oluşturmaktadır.

Beden Dili

Bu kurama göre insan anlaşmak için el-kol hareketleri yaparken birtakım sesler
de çıkarır. İnsan hareketle ses arasında bağlantı kurduğu zaman konuşma
doğmuştur. Bu kuramın temel dayanağı günümüz insanının bile konuşurken el-
kol hareketlerinden yararlanmasıdır.

Türk Dili I – 1. Hafta – DERSİN AMAÇLARI DİL KÜLTÜRÜ