195

บทที่ 12
โมเมนต์ความเฉื่อยของพื้นที่
(AREA MOMENT OF INERTIA)

12.1 ความนา
การพิจารณาถึงความแข็งแรงของชิ้นส่วนที่ประกอบเป็นโครงสร้าง จะเห็นได้ชัดเจน
เมื่อพิจารณาถึงรูปลักษณะพื้นที่หน้าตัดของคาน ถ้ากรณีพื้นที่หน้าตัดมีขนาดต่างกัน ย่อมทาให้
ความแข็งแรงหรือความสามารถในการรับน้าหนักแตกต่างกัน และเมื่อมีการกระจายอย่างต่อเนื่อง
กระทาต่อพื้นที่หน้าตัด จะทาให้ความเค้นของแรงเป็นสัดส่วนกับระยะทางจากแนวแรงถึงแกนของ
โมเมนต์ สมบัติของพื้นที่หน้าตัดที่มีผลต่อการกระจายของแรงดังกล่าวนี้ เรียกว่า โมเมนต์ความ
เฉื่อยของพื้นที่ (Area Moment of Inertia) ซึ่งสามารถนิยามได้ว่า โมเมนต์ความเฉื่อยของพื้นที่รอบ
แกนใด ๆ ก็คือโมเมนต์ที่สองของพื้นที่นั้น

12.2 การหาค่าของโมเมนต์ความเฉื่อยของพื้นที่
โมเมนต์ความเฉื่อยของพื้นที่ใด ๆ และรอบแกนใดแกนหนึ่ง จะมีค่าเท่ากับผลรวมของ
ผลคูณของพื้นที่เล็ก ๆ ที่แบ่งออกจากพื้นที่ใหญ่ กับระยะทางจากแกนนั้น ๆ ยกกาลังสอง ซึ่งการหา
ค่าของโมเมนต์ความเฉื่อยของพื้นที่สามารถพิจารณาได้จากรูปที่ 12.1

x2

a2
x1
a1
พื้นที่ A
r2
r1 y1 y2

รูปที่ 12.1 แสดงพื้นที่เล็ก ๆ หมุนรอบแกน X และ Y

 196

จากรูปที่ 12.1 พื้นที่ A ถูกแบ่งออกเป็นพื้นที่เล็ก ๆ a1, a2, a3,…, an ให้พื้นที่เหล่านี้

หมุนรอบแกน Y หรือแกน X แกนใดแกนหนึ่ง โดยที่พื้นที่เล็กเหล่านี้อยู่ห่างจากแกน Y เป็นระยะ
x1, x2, x3,…, xn และอยู่ห่างจากแกน X เป็นระยะ y1, y2, y3,…, yn ตามลาดับ ดังนั้นถ้าต้องการหา
โมเมนต์ความเฉื่อยของพื้นที่รอบแกนใด สามารถทาได้โดยเอาผลคูณของพื้นที่เล็ก ๆ a1, a2, …, an
กับระยะทางจากพื้นที่เล็ก ๆ นี้ถึงแกนหมุนยกกาลังสองรวมกันตลอดพื้นที่ A ดังตัวอย่าง เช่น2
โมเมนต์ความเฉื่อยของพื้นที่ A รอบแกน Y ใช้สัญลักษณ์แทนด้วย Iy
 Iy = a1x12  a 2 x 22  a 3x 32   a n x 2n 12.1
n 2
หรือ Iy =  aix i 12.2
i 1
และโมเมนต์ความเฉื่อยของพื้นที่ A รอบแกน X ใช้สัญลักษณ์ด้วย Ix
 Ix = a1y12  a 2 y 22  a 3 y 32   a n y 2n 12.3
n 2
หรือ Ix = aiyi 12.4
i 1

12.3 โมเมนต์ความเฉื่อยโพบาร์ของพื้นที่ (Polar Moment of Inertia)

โมเมนต์ความเฉื่อยโพลาร์ของพื้นที่ คือ โมเมนต์ความเฉื่อยรอบจุดกาเนิด ( Origin) หรือรอบ
แกน ซึ่งตั้งฉากกับแกน X และ Y ตามลาดับ จากรูปที่ 12.1 จะเห็นว่าพื้นที่เล็กๆ a1, a2, …, anอยู่ห่าง
จากจุดกาเนิดเป็นระยะทาง r1, r2, …, rn ตามลาดับ ดังนั้นจะได้ว่า
I = a1r12  a 2 r22  a 3 r32   a n rn2 12.5
n 2
หรือ Iy =  a i ri 12.6
i 1
แต่ r12 = x 2i  y12 12.7
 
n 2 2
I =  a i x i  y1 12.8
i 1
หรือ I = Ix+ Iy 12.9
เมื่อ I = โมเมนต์ความเฉื่อยโพลาร์ของพื้นที่
Ix = โมเมนต์ความเฉื่อยของพื้นที่รอบแกน X
Iy = โมเมนต์ความเฉื่อยของพื้นที่รอบแกน Y
 197

12.4 มิติของโมเมนต์ความเฉื่อยของพื้นที่
เนื่องจากโมเมนต์ความเฉื่อยของพื้นที่รอบแกนหมุนใด ๆ เป็นผลคูณของพื้นที่กับระยะทาง
กาลังสองของพื้นที่นับถึงแกนหมุน ดังนั้น หน่วยของ I จึงเป็น L4
เมื่อ L มีหน่วยเป็นความยาว
ฉะนั้น I จึงมีหน่วยเป็น(เมตร)4 หรือ m4
หรือ (cm)4 หรือ (mm)4 ฯลฯ

12.5 รัศมีไจเรชัน (Radius of Gyration)

โมเมนต์ความเฉื่อยที่ได้กล่าวมาแล้วนั้น เป็นการวัดค่าการกระจายของมวลของพื้นที่ที่อยู่ห่าง
กันมาก จากแกนใด ๆ ที่อยู่ในความสนใจ แต่ถ้าพื้นที่ A ดังรูปที่ 12.1 ถูกอัดรวมกันแน่นมากกลายเป็น
แถบซึ่งไม่ความหนา ดังรูปที่ 12.2 ระยะ KX วัดจากแกน X และ KY วัดจากแกน Y ดังนั้นผลคูณ
ของ K 2x A และ K 2y A จะมีค่าเป็นโมเมนต์ความเฉื่อยของพื้นที่ของแกน X และ Y ตามลาดับและเรียก
ระยะ K x หรือ K y นี้ว่า รัศมีไจเรชัน (Radius of Gyration)
ดังนั้นจากนิยามของโมเมนต์ความเฉื่อย สาหรับแกนใด ๆ จึงสามารถเขียนได้ว่า

รูปที่ 12.2

I = K2A (12.10)
I
หรือ K = (12.11)
A
หรือ ถ้าแทนค่าสมการ (12.10)ลงในสมการที่ (12.9)จะได้ว่า
K2 = K 2x  K 2y (12.12)
จากสมการที่ (12.12) จะเห็นได้ว่า รัศมีไจเรชันในระบบโพลายกกาลังสองมีค่าเท่ากับผลบวก
ของรัศมีไจเรชันในระบบพิกัดฉากแต่ละตัวยกกาลังสอง
 198

12.6 การเคลื่อนย้ายแกนโมเมนต์ความเฉื่อย (Transfer of Axis)

ปกติแล้วแกนหมุนสาหรับค่าโมเมนต์ความเฉื่อยของพื้นที่ใด ๆ แล้ว จะผ่านจุดศูนย์กลางมวล
(Center of Mass) ของพื้นที่นั้นๆ แต่ถ้าแกนหมุนไม่ผ่านจุดศูนย์กลางมวล ดังรูปที่ 12.3 ก็อาจหาความ
สัมพันธ์ระหว่าง I ของแกนหมุนใหม่นี้กับ I๐ซึ่งมีแกนหมุนผ่านจุดศูนย์กลางมวลได้แต่ต้องมีเงื่อนไข
ว่าแกนหมุนใหม่จะต้องขนานกับแกนหมุนที่ผ่านจุดศูนย์กลาง (Centroid) ของพื้นที่นั้นเสมอ ซึ่งได้
ความสัมพันธ์ดังนี้ คือ

I = I๐+ Ah2 (12.13)

เมื่อ A คือ พื้นที่ที่จะหาโมเมนต์ความเฉื่อย

h คือ ระยะห่างระหว่างแกนหมุนทั้งสอง

รูปที่ 12.3 แสดงรูปการย้ายแกนโมเมนต์ความเฉื่อย

 199

ตารางที่ 12.1 แสดงสูตรการหาโมเมนต์ความเฉื่อยของพื้นรูปทรงเรขาคณิตอย่างง่าย โดยที่ I ox และ

I oy เป็นโมเมนต์ความเฉื่อยของพื้นที่รอบแกน X และ Y ที่ผ่านจุด Centroid

รูปทรงเรขาคณิต สูตร
1. รูปวงกลมรัศมี r r 4
I ox 
4
r 4
I oy 
4

2. รูปครึ่งวงกลม 1 2
A  r
2
C  0.424 r
I ox  0.11r 4
6r 4
Ix 
8
r 4
Iy  Iy 
8
1 1 2
3. รูป ของวงกลม A  r
4 4
C  0.424 r
I ox  I oy  0.055 r 4
r 4
Ix 
16
r 4
Iy 
16
 200

รูปทรงเรขาคณิต สูตร
4. รูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า
bh 3
I ox 
12
hb 3
I oy 
12
1 3
Ix  bh
3
1 3
Iy  bh
3

5. รูปสามเหลี่ยมหน้าจั่ว ah 3
Ix 
6
ha 3
Iy 
6
A 2
 a
6
A  ha

6. รูปสามเหลี่ยมมุมฉาก ah 3
Ix 
12
Ah 2

6
ha 3
Iy 
12
Aa 2

6
ha
A 
2
 201

รูปทรงเรขาคณิต สูตร
7. รูปวงแหวน
A  
 b2  a2 
hb 3
I oy 
12
1 3
Ix  bh
3


4
b 4  a 4 


4
b 2  a 2 b 2  a 2 

A
4
b 2  a 2 
1
8. รูป ของวงแหวน
4
A 
4

1 2 2
b a 
Iy 
4

A 2 2
b a 

1 1
9. รูป ของอิลิปส์ A ab
4 4
b2A
Ix 
4
a2A
Iy 
4
x2 Y2
 2  1
a2 b
 202

ตัวอย่างที่ 12.1 สี่เหลี่ยมผืนผ้าขนาดความยาว 300 มิลลิเมตร กว้าง 150 มิลลิเมตร จงหาโมเมนต์ความ

เฉื่อยของพื้นที่รอบแกน X0 ซึ่งผ่านจุด Centroid และรอบแกน X ดังแสดงในรูปที่ 12.4

รูปที่ 12.4

วิธีทา 1) หาโมเมนต์ความเฉื่อยของพื้นที่รอบแกน X๐
1bh 3
จากสูตร Iox =
12
เมื่อ B = 150 mm
h = 300 mm
แทนค่า
x150 x300
1
Iox = 3

12
 Iox = 3.375 x 108 mm4
หรือ Iox = 3.375 x 10-4 m4 ตอบ
 203

2) หาโมเมนต์ความเฉื่อยของพื้นที่รอบแกน X
จากสูตร Ix = Iox+Ah2
Ix = 3.375 x 10-4m4+(0.15)(0.30)(0.30)2
 Ix = 4.387 x 10-3m4 ตอบ

ตัวอย่างที่ 12.2 จากรูปที่ 12.5 จงหาโมเมนต์ของความเฉื่อยรอบแกน X ซึ่งอยู่บนแกน Y ซึ่งผ่านจุด

เซนทรอยด์และรัศมีไจเรชัน

รูปที่ 12.5

วิธีทา 1) หาเซนทรอยด์ของสี่เหลี่ยมผืนผ้าทั้งสองหมุนรอบแกน x ซึ่งอยู่บนแกน Y ได้จาก

A1 y 1 / 2   A 2 y 2 / 2 
y 
A1  A 2
10 200
 210  10     200  20  
 2  2 
 210 x10    200 x 20 
= 67.3 mm.
 204

2) หาโมเมนต์ความเฉื่อยรอบแกน X ดังรูป ได้จากสูตร

1 1
= b1 h13  b 2 h 32
3 3
1 1
Ix   9010   20200
3 3

 3  3
= 30000 + 53333333 (mm)4
= 53363333 (mm)4
= 5.3 x 107 (mm)4 ตอบ

3) หาโมเมนต์ความเฉื่อยรอบแกน XO จากสูตรการย้ายแกน คือ

Ix  
I ox  A y
2

หรือ  Ay 
2
I ox  Ix
=  5.310  7   210 x10  x 200 x 20  67.3
= 5.3 x 107-(210x10) (200x20)(67.3)
= 5.3 x107-4.1x105 (mm)4
 Iox = 5.3 x 107(mm)4

4) หารัศมีไจเรชัน จากสูตร
I ox
Kox =
A

=
 
 5.7  10 7
6100
= 91.4 mm ตอบ
 205

ตัวอย่างที่ 12.3 จากรูปที่ 12.6 จงหาโมเมนต์ความเฉื่อยของแกนที่จุด Centroid

รูปที่ 12.6

วิธีทา 1) จากสูตรในตารางที่ 12.1 เมื่อ X เป็นแกนที่ฐานของสามเหลี่ยม

ah 3
Ix =
6
200
และ a = = 100
2
 100  90  3
 Ix = (mm)4
6
= (1.215)(107) (mm)4
= (1.215)(107) (10-12) (mm)4
= (1.215)(10-5) m4
2) จากสูตรการย้ายแกน
2
Ix  I ox  A x
เมื่อ x = ระยะทางของจุด Centroid ห่างจากแกน X
Iox = โมเมนต์ความเฉือ่ ยของพื้นที่รอบแกนที่ผ่านจุด Centroid
Iox = I x  Ax 2
 206

1 2
= I x  ah h 
3 
1 2
= 1.215 x 10 -(100 x 90)  x 90 
7
3 
= 1.215 x10 -( 9000)(30)2
7

= 1.215 x 106-( 9000)(900)

= 12.5 x106- 8.1 x 106 mm4
= 4.05 x 106 mm4

ดังนั้นโมเมนต์ความเฉื่อยรอบแกน X ที่ผ่านจุด Centroid มีค่าเท่ากับ 4.05 x106 mm4 หรือ

4.05 x106 m4
 207

แบบฝึกหัดบทที่ 12

จากรูป จงหาโมเมนต์ ของความเฉื่อยรอบแกนที่ผ่านจุดเซนทรอยด์

1.

รูปที่ 12.7
2.
0.20

0.80

0.10

25.0

รูปที่ 12.8
 208

3.

รูปที่ 12.9

4.

รูปที่ 12.10
 209

5.

รูปที่ 12.11

6. จงหารัศมีไจเรชันและหาโมเมนต์ของความเฉื่อยรอบแกน X ห่างจากฐานของรูปสี่เหลี่ยม

รูปที่ 12.12
 210

7. จงหารัศมีไจเรชันและโมเมนต์ของความเฉื่อยรอบแกนผ่านจุด ก

r = 20 มม.

รูปที่ 12.13

8. จงหารัศมีไจเรชันรอบแกน XO จากรูป
30 มม.

10 มม.

40 มม.

10 มม.

รูปที่ 12.14