บทที่ 3 ปริมาณและหนวยวัดทางแสง

(Quantities and Unit)

1
 ปริมาณทางแสง สัญลักษณ หนวย
1. ฟลักซการสองสวาง φ Lumen (lm)
(Luminous Flux)
2. ความเขมการสองสวาง
I Candela (cd)
(Luminous Intensity)
3. ความสองสวาง
E Lux (lx)
(Illuminance)
4. ความสวาง L Candela per square metre
(Luminance) (cd/m2)

2
 ฟลักซการสองสวาง (Luminous Flux) φ , lm
• กําลังงานแสงทั้งหมดที่ปลอยจากแหลงกําเนิดแสงในเวลา
1 วินาที คูณดวยคาความไวของตามนุษย
780
φ = 683 ∫
380
PλV (λ ) d λ

φ ฟลักซการสองสวาง (lm)
λ คาความยาวคลื่น (m)
Pλ คากําลังงานของแสงที่มีความยาวคลื่น λ
V (λ ) คาความไวของตามนุษยที่มีความยาวคลื่น λ

3
 ฟลักซการสองสวางของหลอดไฟฟา

ชนิด ฟลักซการสองสวาง (lm) กําลังไฟฟา (W)

หลอดไส 900 75
หลอดฟลูออเรสเซนตประหยัดไฟ 900 18
หลอดฟลูออเรสเซนต 5400 58
หลอดโซเดียมความดันสูง 10000 100
หลอดโซเดียมความดันต่ํา 26000 130
หลอดแสงจันทร 58000 1000
หลอดเมทัลฮาไลด 190000 2000

4
 ประสิทธิผลการสองสวาง (Efficacy)
• เปนอัตราสวนระหวางฟลักซการสองสวางตอกําลังไฟฟา
ของหลอด
φ
Efficacy =
P

Efficacy ประสิทธิผลการสองสวาง (lm/W)

φ ฟลักซการสองสวาง (lm)
P กําลังไฟฟาของหลอด (W)

5
 EX 3.1 จงหาคาประสิทธิผลการสองสวาง (Efficacy) ของ
หลอดอินแคนเดสเซนต 1380 lm 100 W และหลอดคอมแพค
ฟลูออเรสเซนต 1200 lm 20 W

• หลอดอินแคนเดสเซนตมีประสิทธิผลการสองสวาง (Efficacy)
= 1380 / 100 = 13.8 lm/W

• หลอดคอมแพคฟลูออเรสเซนตมีประสิทธิผลการสองสวาง (Efficacy)
= 1200 / 20 = 60 lm/W

6
 ความเขมการสองสวาง (Luminous Intensity)
I , cd
• ความหนาแนนของฟลักซการสองสวางในทิศทางหนึง่ (ปริมาณแสง
ตอมุมตัน) dφ
I =
dω
I ความเขมการสองสวาง (cd)
φ ฟลักซการสองสวาง (lm)
ω มุมตัน (Solid Angle) Steradians (sr)

• มุมตัน (Solid Angle) คือมุมที่มีจุดยอดอยูที่จุดศูนยกลางของทรง

7 กลมหาไดจากขนาดพื้นที่ผิวของทรงกลมที่รองรับหารดวยรัศมียกกําลังสอง
 A
ω=
r2
• พิจารณามุมตันรอบทรงกลม 4π r 2
ω = 2 = 4π (sr )
r
(4 / 2)π r 2
• พิจารณามุมตันครึ่งทรงกลม ω= 2
= 2π (sr )
r

8
 ความสัมพันธของ φ และ I
• ความเขมการสองสวางของแหลงกําเนิดแสงที่กระจายอยาง
สม่ําเสมอทุกทิศทาง (ดวงโคมรูปทรงกลม)
• มีคาเทากับฟลักซการสองสวางหารดวย 4π
φ
I =
4π

9
 EX 3.2 หลอดไสมีฟลักซการสองสวาง 2000 lm ติดตั้งอยู
ในดวงโคมแกวทรงกลมที่มีคาสัมประสิทธิ์การสงผาน 0.9
จงหาคาประมาณของความเขมการสองสวาง (I)
φ
I =
4π

2000 x 0.9
= = 143 cd
4π

10
 ความสองสวาง (Illuminance) E , lx
• ปริมาณแสงที่ตกกระทบพื้นที่หนึ่งหนวย หรือ ฟลักซการ
สองสวางที่ตกกระทบพื้นทีห่ นึ่งหนวย
• มีหนวยเปน lm/m2 , lx หรือ lm/ft2 , fc(footcandle) โดย 1m = 3.28 ft
, 10.76 lx = 1 fc
φ
E =
A

• ความสองสวางที่จุดบนของพื้นที่ที่ ตั้งฉาก กับแสงที่ตกกระทบ

สามารถใชความสัมพันธระหวาง I และ E และอาศัยกฎผกผันกําลังสอง
(Inverse Square Law)
11
 ดวงโคม
d
จุด A

I
EA =
d2
EA ความสองสวางที่จุด A (lx)
I ความเขมการสองสวาง (cd)
A พื้นที่ที่แสงตกกระทบ (m2)
d ระยะระหวางดวงโคมถึงพื้นที่ (m , ft)

12
 EX 3.3 แหลงกําเนิดแสงมีความเขมการสองสวาง 3000 cd
จะทําใหเกิดความสองสวาง (E) ที่จุดหางออกไป 10 เมตร กี่
lx และ fc
I 3000
EA = 2
= 2
= 30 lx
d 10

30
EA = = 2.79 fc
10.76

13
 • ความสองสวางที่จุดบนของพื้นที่ทไี่ มตั้งฉากกับแสงที่ตก
กระทบและอาศัยกฎโคไซน (Cosine Law)

ดวงโคม
I θ cos3 θ
dθ Iθ E =
A

d2
จุด A

Iθ คาความเขมการสองสวางในทิศทางการมอง (cd)
θ มุมที่แสงทํากับเสนปกติ (Degree)

14
 ความสวาง (Luminance) L , cd/m2
• คือความเขมการสองสวางจากพื้นผิวในทิศทางที่กําหนดตอ
พื้นที่ผิวที่ปรากฏที่สะทอนออกมาจากวัตถุ มีหนวยเปน cd/m2
I
L=
AP

L ความสวาง (cd/m2)
I ความเขมการสองสวาง (cd)
AP พื้นที่ผิวที่ปรากฏ (m2)

15
 EX 3.4 หลอดไฟฟามีคาความเขมของการสองสวาง 3500 cd
ในทุกทิศทุกทาง ติดตั้งดังรูปจงคํานวณหาความสองสวาง (E)
ที่จุด A , B , C

หลอดไฟฟา
θ2

θ1
C
d
4m
A B 2m

3m
16 5m
 จุด A E = I = 3500 = 218.75 lx
A
2 2
d 4
3
จุด B E =
B
I θ 1 cos θ 1
; θ 1 = tan −1 =
3
= 36.87 °
2 4
d
3500cos3 36.87
= 2
= 112 lx
4
3
I θ 2 cos θ 2 2
จุด C E =
C
2
; θ 2 = tan −1 =
5
= 21.8 °
d
3500cos3 21.8
= 2
= 112 lx
5
17
 หรือ จุด C

E =
C
I θ 2 cos θ 2
; θ 2 = tan −1 =
2
= 21.8 ° ; 52 + 22 = 5.39
2 5
d
3500cos 21.8
= 2
= 112 lx
5.39

18
 EX 3.5 แขวนหลอดไฟฟาไวบนเสาสูงจากพื้น 20 ฟุต มี
ขนาด 500 cd และอีกหลอดสูงจากพื้น 40 ฟุต มีขนาด 1000
cd อยูหางกัน 100 ฟุต คํานวณหาความสองสวาง (E) ที่จุดกึ่งกลางของเสาทั้ง
สอง L2= 1000 cd

θ2
L1= 500 cd
40′

20′ θ 1
A C B
50′ 50′
19
 3
จุด C1 E =
C1
I θ 1 cos θ 1
; θ 1 = tan −1 =
50
= 68.2 °
2 20
d
500cos3 68.2
= 2
= 0.064 fc
20
จุด C2
3
E =
C2
I θ 2 cos θ 2
; θ 2 = tan −1 =
50
= 51.34 °
2 40
d
1000cos3 51.34
= 2
= 0.152 fc
40

ECT = EC1 + EC 2 = 0.064 + 0.152 = 0.216 fc

20
 แบบฝกหัด 3.1 หลอดไฟฟามีคาความเขมของการสอง
สวาง 2000 cd ในทุกทิศทุกทาง ติดตั้งดังรูป จงคํานวณหา
ความสองสวาง (E) ที่จุด A , B , C

หลอดไฟฟา
2.5 m
θ1

C 5m

2m A B
3m
21