Professional Documents
Culture Documents
--------------------o0o---------------------
Đề tài:
Phân tích chiến lược 10 (Nói công khai như thể người nói chịu
ơn người nghe hoặc người nghe không phải chịu ơn người nói)
và 11 (Tránh hỏi chuyện riêng tư) trong lịch sự âm tính
Nộp bài
STT Họ tên Chức vụ Công việc đúng hạn Đánh giá
(Có/Không)
Ví dụ so
Nguyễn Thị
67 Thành viên sánh chiến Có A
Huyền Trang lược 11 và
tổng kết
Giới thiệu về
Nguyễn Thiên lịch sự âm
68 Thành viên tính và đặc Có A
Trang
điểm chiến
lược 10
I. Chiến lược 10: Nói công khai như thể người nói chịu ơn người
nghe hoặc người nghe không phải chịu ơn người nói
1. Đặc điểm nói công khai như thể người nói chịu ơn người nghe
Đây là một trong những chiến lược quan trọng trong lịch sự âm tính, là cách
thức giao tiếp hiệu quả đồng thời coi trọng danh dự, lợi ích của người khác
và thể hiện lối sống văn hóa của mỗi người.
Chúng ta sử dụng chiến lược này khi đưa ra hành động đề nghị, nhờ vả, vay
mượn…. Trong trường hợp này, người nói có thể viện đến cách diễn đạt
mang tính hàm ơn người nghe (hoặc trực tiếp hoặc gián tiếp) nhằm tỏ ra biết
ơn người nghe, tỏ ra rằng người nói mắc nợ người nghe, tôn vinh người
nghe và tỏ ra nhún nhường.
Chiến lược này được biểu hiện dưới hai dạng:
Trực tiếp: Thể hiện cụ thể bằng lời nói, đi thẳng vào vấn đề.
Gián tiếp: Dẫn dắt câu chuyện, kể ra hoàn cảnh bản thân đang gặp phải, ẩn ý
mong nhận được sự giúp đỡ.
Giúp cho người nói dễ dàng đạt được mục đích trong việc nhờ vả người
nghe thông qua các yếu tố sau:
Để thể hiện được điều này chúng ta sẽ sử dụng một số khung phát ngôn
thường xuất hiện trong chiến lược này:
Tiếng việt:
Tiếng Anh:
- I don’t know how much I can thank you enough for… (tôi không biết
tôi có thể cảm ơn anh/chị thế nào cho đủ vì)
- I’d be eternally grateful (to you) if you would (tôi sẽ mãi mãi biết ơn
(anh/chị) nếu anh chị có thể )
- i’ll never be able to repay you if … (tôi sẽ không bao giờ có thể trả
được ơn anh chị nếu…)
1.2. Ví dụ:
Khi chúng ta gặp một việc gì đó khó khăn trong một tình huống nào đó như
là hôm đấy chúng ta trễ hẹn deadline và ngày mai phải nộp cho nhóm trưởng
chẳng hạn nhưng hôm đấy chúng ta bị ốm và chúng ta đang muốn một người
bạn giúp đỡ chúng ta thì lúc đó sẽ nói “Nếu được cậu giúp, tôi sẽ vô cùng
biết ơn cậu” như là một sự khẩn cầu người bạn đó vì đã giúp chúng ta và
trong tiếng anh thì chúng ta sẽ có nói là “If you help me, I will immensely
grateful” và đương nhiên sẽ có rất nhiều từ trong tiếng anh để bày tỏ lòng
biết ơn như là thankful, appreciated,… dựa vào mỗi từ thì mức độ biểu thị
của từ thì càng thể hiện lòng biết ơn sâu sắc của chúng ta đối với người đã
giúp chúng ta.
Hoặc ở ví dụ thứ hai như là khi chúng ta đang đi trên đường mà có một
người lớn tuổi cản đường chúng ta thì chúng ta có thể nói “Bác có thể làm
ơn nhường đường cho cháu được không ạ” trong trường hợp này thì tỏ ra sự
nhún nhường của chúng ta với người được nghe để họ có thể tránh đường
cho chúng ta đi mà ko gây ra bất kì một tranh cãi nào. Và trong tiếng anh thì
là “Can you make way for me, please” làm cho người nghe cảm thấy thoải
mái và sẵn sàng nhường đường cho chúng ta mà ko có bất kỳ sự khó chịu
nào.
Như vậy trong cả hai ví dụ trên khi chúng ta nhờ vả như thế với một cách
chân thành khẩn thiết thì tâm lý chung của hầu hết là rất khó từ chối một
phần là vì sự kính trọng.
2. Đặc điểm nói công khai như thể người nghe không phải chịu ơn
người nói
Ở một khía cạnh khác khi đưa ra lời đề nghị để giúp người khác, chúng ta
cũng hoàn toàn có thể sử dụng chiến lược này. Nhưng ngược lại khác với
diễn đạt trên, chúng ta phải sử dụng ngôn từ như thế nào để làm nổi bật được
những lực ngữ dụng trên:
Khi đưa ra một đề nghị giúp đỡ người khác, cũng có thể viện đến
chiến lược này.
Và ngược lại với cách diễn đạt trên, người nói phải nói sao cho nổi bật
được lực ngữ dụng.
2.1. Mục đích của chiến lược nói công khai như thể người nghe
không phải chịu ơn người nói
Chiến lược nói công khai như thể người nghe không phải chịu ơn người nói
được áp dụng vào các trường hợp cụ thể khác nhau để giúp người nói dễ
dàng thoái mái đưa ra những lời đề nghị để giúp người khác thông qua các
mục đích như:
- Tỏ ra rằng hành động giúp đỡ là dễ dàng, thoải mái đối với người nói
- Tỏ ra rằng người nghe không phải chịu ơn hay mắc nợ người nói
- Tỏ ra rằng người nghe không phải áy náy về việc sẽ làm phiền người nói
- Tỏ ra rằng người nghe không phải áy náy về việc sẽ làm phiền người nói.
Để việc diễn đạt đạt được mục đích người nói đưa ra một cách hiệu quả
chúng ta có thể áp dụng một số khung phát ngôn thường dễ nhận biết trong
chiến lược này như:
2.2.2. Tỏ ra rằng người nghe không phải chịu ơn hay mắc nợ người nói
VD: Tình huống thứ hai diễn ra tại một lớp học ghi lại cuộc trò chuyện của
hai bạn cùng lớp là Hoa và Lan. Hoa muốn làm hộ Lan trực nhật lớp ngày
hôm nay để ngỏ ý tỏ rằng không muốn chịu ơn hay mắc nợ Lan khi đã giúp
đỡ Hoa giải mấy bài tập toán lần trước.
“Lan này, hôm trước bà giúp tôi giải mấy bài tập toán nên việc trực nhật
hôm nay để tôi làm cho coi như huề nha!”
“Lan, You helped me solve some math problems last week, today's work
for me to do. I guess this makes us even!”
2.2.3. Tỏ ra rằng người nghe không phải áy náy về việc sẽ làm phiền
người nói
VD: Tương tự như vậy tình huống ở đây giữa hai người đồng nghiệp làm
cùng công ty là Trang và Minh Anh. Vì Minh Anh có việc bận đột xuất nên
muốn ngỏ ý nhờ người chị làm cùng là Trang trông hộ con gái một buổi tối.
Trang hiểu được điều đó cũng như muốn Minh Anh không cảm thấy áy náy
và phiền với mình nên đã khéo léo trả lời rằng:
“Trang ơi, Tối mai chị có thể trông con gái giúp em được không?
Trang, Do you think you have time to baby sit for my daughter tomorrow
evening?”
VD: Cuối cùng là tình huống khi người bạn thân John tỏ ý muốn giúp John
sửa lỗi máy tính đang gây cản trở công việc của anh ấy.
Tôi sinh ra để làm công việc này mà,thư giản đi John cậu cứ yên tâm đi
mình lo ổn cả rồi.”
I was born to do this. Relax John, just pretend to do it and it will be fine.”
Có người vừa mới gặp tôi lần đầu đã vội hỏi những chuyện riêng tư; những
sự tình mà thậm chí ngay cả người thân cũng ít khi bàn tới. Nếu chỉ cá biệt
một vài người thì có lẽ không đáng kể, nhưng tình huống này lặp đi lặp lại
nhiều lần khiến bản thân tôi suy nghĩ. Hỏi như vậy có nên không?
Trong các cộng đồng thiên về lịch sự âm tính (ví dụ Anh-Mĩ-Úc), các thông
lệ chào hỏi nhìn chung chỉ dừng lại ở sức khỏe và công việc; trong khi đó ở
các cộng đồng thiên hơn về lịch sự dương tính (ví dụ Việt Nam), các thông
lệ chào hỏi tỏ ra phong phú hơn, bao gồm sức khỏe, công việc, đi lại, ăn
uống, đãi bôi. Do không có các thông lệ chào hỏi kiểu đi lại, ăn uống, đãi
bôi nên thành viên thuộc nhóm cộng đồng ngôn ngữ - văn háo thiên về lịch
sự âm tính dễ coi các thông lệ đó như những câu hỏi thực sự, do vậy dễ dàng
đưa ra các diễn giải và nhận xét tiêu cực.
Trong các thông lệ chào hỏi sức khỏe, công việc các cộng đồng lịch sự âm
tính cũng có xu hướng sử dụng câu hỏi mở nhiều hơn.
Hôm nay công việc của bạn thế nào?
Trong khi đó các cộng đồng thiên về lịch sự dương tính thiên về sủ dụng các
câu hỏi đóng , có định hướng thông tin cao.
Công việc có khó không?
Ví dụ ở Việt Nam chúng ta quan tâm lẫn nhau thì mới hỏi: “Lương mày bao
nhiêu” nhưng đối với Anh-Mỹ thì câu hỏi “How much is your salary” bị coi
là không lịch sự, thọc mạch vào chuyện riêng tư của người khác khiến người
được hỏi cảm thấy khó chịu, không muốn trả lời. Chuyện không liên quan
đến mình thì tránh hỏi, việc bản thân không tham gia thì không nên bàn. Tôi
nghĩ đây cũng là một cách rất hay để tránh thị phi, chuyện không liên quan
đến mình thì không nghe không thấy; mà đã không biết thì dĩ nhiên là không
thể nói, cũng không thể bàn ra tán vào; như vậy vừa không gây họa cho
người khác mà cũng không tạo nghiệp cho bản thân.
2. Mục đích của chiến lược
Trong lịch sự âm tính, hỏi thăm chuyện riêng tư dễ bị diễn giải tiêu cực là
“thọc mũi vào chuyện riêng tư của người khác”. Do vậy, tránh hỏi chuyện
riêng tư được coi là một chiến lược của lịch sự âm tính nhằm:
a. Tránh đe dọa thể diện âm tính của người nghe
b. Tỏ ra tôn trọng quyền sở hữu “lãnh địa cá nhân” của người nghe
c. Tạo khoảng cách giữa người nói và người nghe.
3. Ví dụ so sánh giữa Tiếng Việt và Tiếng Anh
Sự khép kín của đời sống riêng tư cá nhân xem như những lợi ích tinh thần
của bản thân. Có những vấn đề khi giao tiếp bạn không nên hỏi thẳng đối
phương. Vì những câu hỏi đó có thể gây khó chịu và đối phương không sẵn
sàng chia sẻ.
Mỗi người đều có những giới hạn về câu chuyện riêng tư không muốn chia
sẻ với ai. Nếu trong những cuộc trò chuyện khi bị bí chủ đề các bạn hỏi về
vấn đề riêng tư của người khác sẽ khiến người đó không vừa lòng. Những
câu hỏi riêng tư như: quan hệ yêu đương, số đo cơ thể, mối quan hệ với ba
dượng, mẹ kế, cùng rất rất những chuyện riêng tư khác nên tránh khỏi nếu
không muốn mối quan hệ khó tạo dựng.
Người Việt Nam thường có xu hướng hỏi về tuổi tác, công việc, mức lương
kể cả khi mới quen nhau hay đã quen thân từ trước. Khi nói chuyện với
nhau, người Việt Nam cũng thường có thói quen sát lại, nghé tai. Một điều
nữa là về sự riêng tư của con cái, nhiều bố mẹ ở Việt Nam rất thích quản
việc riêng tư của con, từ học tập bữa ăn giấc ngủ đến chuyện yêu đương.
Một phần vì lo cho con nhưng nhiều khi lại xâm phạm quá mức như đọc
trộm tin nhắn, nhật ký; như vậy khiến con cái bị gò bó và không có sự riêng
tư.
Trong khi người Châu Âu khá coi trọng quyền riêng tư của nhau kể cả già
hay trẻ. Họ không thích nói về tuổi tác, công việc, mức lương khi mới lần
đầu gặp mặt, họ cho rằng như vậy vô cùng mất lịch sự và họ cũng không
muốn để người khác biết về hoàn cảnh của mình quá nhiều. Ví dụ: bố mẹ
thường để con cái tự do làm điều mình muốn, học tập hay yêu đương như
thế nào tùy con cái quyết định, họ tôn trọng ý kiến và sự riêng tư tối thiểu
của con mình, miễn là không bất hợp pháp.
Các biểu hiện nên tránh:
3.1. Hỏi về tình trạng hôn nhân, mối quan hệ cá nhân:
Tình trạng hôn nhân được xem là vấn đề khá riêng tư của mỗi người. Đặc
biệt những người có tình trạng hôn nhân không mấy suôn sẻ thường không
thích chia sẻ thông tin của mình. Thay vì đó nếu muốn đối phương sẽ tự
động chia sẻ tình trạng hôn nhân của bản thân họ. Vậy nên trong giao tiếp
giữa những người mới quen nên hạn chế hỏi đến vấn đề này.
Ví dụ 1: Mai và Ngọc là bạn học cùng lớp đại học nhưng không mấy thân
thiết. Khi ra chơi Mai hỏi Ngọc: “Bạn có người yêu chưa?” Ngọc đáp lại:
“Tớ chưa”, Mai sửng sốt thể hiện sự khinh bỉ: “Sao giờ này bạn còn độc
thân vậy? Tớ có người yêu từ năm nhất rồi”.
Example 2: Mai and Ngoc are college classmates but not close. When going
out, Mai asked Ngoc: "Do you have a boyfriend?" Ngoc replied: "I have
not", Mai was surprised to show her disdain: "Why are you still single now?
I've had a boyfriend since freshman year."
Mai trông chờ gì ở câu trả lời? Tại sao Mai lại muốn biết lý do Ngọc
độc thân? Vì không may mắn như Mai à? Điều này giúp ích được gì
ngoài việc khiến Mai thỏa mãn sự tò mò? Không giúp ích được gì cho
mình mà còn thể hiện không tôn trọng sự riêng tư của Ngọc.
Example 2: Quang and Thao have only been dating for 1 month. One day
while going out, Quang asked his lover: “How many boyfriends have you
had?”
Dù đối phương là ai, bạn cũng không nên hỏi câu này, không cần bạn
quan tâm. Nếu đó là người yêu của bạn, tốt nhất hãy để quá khứ ngủ
yên. Việc biết được con số chính xác không giúp ích được gì cho mối
quan hệ của hai bạn, thậm chí còn khiến chính bạn tổn thương.
C. Kết luận
Con người luôn sống trong các quan hệ xã hội đa dạng, phức tạp. Các quan
hệ này tạo ra môi trường sông thường xuyên của mỗi cá nhân và ảnh hưởng
đến sự hình thành nhân cách và xu hướng hành động của họ. Chính cuộc
sống đòi hỏi mỗi người phải có xử thế đúng đắn, thể hiện qua phép lịch sự
trong quá trình tiếp xúc với các đối tác khác nhau, ở những địa điểm khác
nhau. Đồng thời chính con người lại chủ động xây dựng những mối quan hệ
đó một cách tất nhất cho bản thân, cho cuộc sống, góp phần tạo nên một xã
hội ổn định, hài hoà, tiến bộ và văn minh hơn.
Trong cuộc sống hàng ngày, có những nguyên tắc tồn tại trong giao tiếp,
thói quen, ứng xử… khiến một người luôn trông lịch thiệp và hấp dẫn hơn
trong mắt người khác. Chúng ta vẫn luôn cố gắng để mình có thể trở thành
một người lịch thiệp. Thật ra đó không phải là những gì quá khó khăn để đạt
được, chỉ cần bạn để tâm chú ý, suy nghĩ vì những người xung quanh thì bạn
chắc chắn sẽ dễ dàng trở thành một người lịch thiệp. Trên đây chính là
những vấn đề riêng tư không nên hỏi khi trò chuyện trong nhiều trường hợp
khác nhau kể cả những mối quan hệ mới quen hay đã quen. Hiểu rõ điều gì,
nên hỏi điều gì, nên tránh hỏi điều gì giúp các bạn tạo dựng mối quan hệ tốt
hơn.