UNIVERSITETI I TETOVËS

FAKULTETI I SHKENCAVE MATEMATIKE-NATYRORE

STUDIME NË CIKLIN II

PROGRAMI STUDIMOR: MATEMATIKË SHKENCORE

DREJTIMI: MAGJISTËR I MATEMATIKËS

SEMINAR: SPEKTRI DHE REZOLVENTA E OPERATORIT TË MBYLLUR

LËNDA: PJESË TË ZGJEDHURA NGA TEORIA E OPERATORËVE

Mentori: Kandiati:

Prof . Dr. Alit IBRAHIMI Ibrahim LESKOVICA

Tetovë, 2022
 1 Spektri dhe rezolventa e operatorit të mbyllur
Përkufizim 1.1 Le të jetë X hapësirë komplekse e Banahut dhe A operator nga X në X me
domenë kudo të dendur D ( A ) .

Për numrin kompleks λ themi se është pikë regulare e operatorit A në qoftë se plotëson këto tri
kushte:

a) λI − A është injeksion, pra ekziston ( λI − A )−1 si operator nga R ( λI − A ) në D ( A )

b) Bashkësia R ( λI − A ) është e dendur në X
c) Operatori ( λI − A )−1 është i kufizuar si operator nga hapësira e normuar R ( λI − A ) në
hapësirën X, pra ekziston numri M >0 i tillë që

( 1 )|( λI − A )−1 y|≤ M | y| ( y ∈ R ( λI − A )) .

Bashkësia e të gjitha pikave regulare të operatorit A shënohet me ρ ( A ) dhe quhet bashkësi

rezolvente e operatorit A ndërsa bashkësia σ ( A ) =C ¿ ( A ) quhet spektër i operatorit A.

Pohim 1.1 Në qoftë se A është operator i mbyllur, atëherë λ ∈ ρ ( A ) implikon

( λI − A )−1 ∈ L ( X ), pra operatori ( λI − A )−1 është i përkufizuar në X. Tutje

1
( 2 )|( λI − A ) x|≥ |x|( x ∈ D ( A ) ) .
|( λI − A )−1|
Vërtetimi

Nga (1) rrjedh

(
( 3 )|( λI − A ) x|≥ μ|x| x ∈ D ( A ) , μ=
1
M )
Për y 0 ∈ X për shkak të dendshmërisë së bashkësisë R ( λI − A ) , ekziston vargu ( x n ) në D ( A ) i tillë
që y n= ( λI −A ) x n → y 0. Nga (3) fitojmë

| y n − y k|≥ μ|x n−x k|,

që tregon se ( x n ) është varg i Koshit në X.

Le të jetë x 0=lim x n . Pasi që A është operator i mbyllur edhe operatori ( λI − A ) është i mbyllur,
prandaj ( x n , ( λI −A ) x n ) → ( x 0 , y 0 ) implikon x 0 ∈ D ( λI −A )=D ( A ) dhe y 0= ( λI −A ) x0 . Në këtë
mënyrë është treguar se R ( λI − A ) =X , prandaj (1) implikon ( λI − A )−1 ∈ L ( X ). Pasi që për
x ∈ D ( A ) vlenë ( λI − A )−1 ( λI− A ) x=x atëherë |x|≤|( λI − A )−1|∙|( λI − A ) x| implikon relacionin
(2).

Page | 2
Vërejtje

Për a ∈ C vlenë

σ ( aI + A )=a+ σ ( A )={ a+ λ : λ ∈ σ ( A ) }.

Rjedhim 1.1 Në qoftë se për λ ∈ C ekziston vargu ( x n ) në D ( A ) , D( A)=X i tillë që

( 4 )|x n|=1 ∧lim |( λI − A ) x n|=0

atëherë λ ∈ σ ( A ).

Përkufizim 1.2 Në qoftë se A është operator i mbyllur nga hapësira e Banahut X në X,

D( A)= X , atëherë funksioni

( 5 ) R ( λ ; A )=( λI − A )−1, λ ∈ ρ ( A )

Nga ρ ( A ) në L ( X ) quhet rezolventë e operatorit A.

Pohim 1.2 Le të jetë A operator i mbyllur nga hapësira e Banahut X në X dhe D( A)= X .Për
çdo λ ∈ ρ ( A ) , R ( λ ; A ) hapësirën X e pasqyron në D ( A ), pra vlen

( 6 ) ( λI − A ) R λ x=x ( x ∈ X ) , R λ ( λI − A ) y= y ( y ∈ D ( A ) )

Tutje për λ , μ ∈ ρ ( A ) vlenë

(7) R λ −Rμ =( μ−λ ) R λ R μ

dhe

R λ Rμ =Rμ R λ .

Vërtetimi

Përkufizimi i operatorit R λdhe pohimi 1.1 implikojnë relacionin (6). Në qoftë se μ ∈ ρ ( A ) atëherë

( λ− A ) Rμ =[ ( λ−μ ) I + μI − A ] Rμ ⇒

(8) ( λI − A ) R μ=( λ−μ ) Rμ + I

gjë që me shumëzimin nga e majta me R λ, në bazë të relacionit (6) e jep (7).

Për arsye të njejta

Page | 3
 R μ−R λ =( λ−μ ) R μ R λ

që duke e krahasuar me (7) jep R λ Rμ =Rμ R λ

Me relacioni (7) është dhënë i ashtuquajturi ekuacioni rezolvent për funksionin R λ.

Teorema 1.1 Në qoftë se A është operator i mbyllur nga hapësira e Banahut X në X, D ( A )= X ,

atëherë ρ ( A ) është bashkësi e hapur dhe σ ( A ) është bashkësi e mbyllur. Rezolventa është
funksion analitik nga ρ ( A ) në L ( X ).

1
Në qoftë se μ ∈ ρ ( A ) dhe |λ−μ|<
λ
[ R ( μ ; A ) ] atëherë λ ∈ ρ ( A ) dhe
∞
( 9 ) R ( λ ; A )=∑ ( μ−λ ) R ( μ ; A )
k k +1

k=0

Me cka seria ( 9 ) konvergjon ne L ( X ).

Pohim 1.3 Spektri i operatorit A ∈ L ( X ) është bashkësi joboshe kompakte që përmbahet në

qarkun { λ ∈ C :|λ|≤ ν ( A ) } . Rezolventa është funksion analitik në ρ ( A ) .

Vertetimi

Pasi që A është e mbyllur, atëherë mund ta zbatojmë teoremën 1.1. në qofte se λ ∈ C dhe
∞
An
|λ|>υ ( A ), atëherë lehtë mund të tregohet se seria e Neumanit ∑ n+1 konvergjon dhe ka shumën
n=0 λ
R ( λ ; A ) . Nga
∞
An
( 10 ) R ( λ ; A )=∑ n+1
(| λ|>υ ( A ) )
n=0 λ

rrjedh

2
(11) |R ( λ ; A )|≤
| λ|

Për çdo λ ∈ C për të cilin |λ|≥2| A|. Në qoftë se do të kishim σ ( A ) ≠ ∅ , atëherë rezolventa do të
ishte funksion analitik në C . Duke shfrytëzuar (11), lehtë mund të perfundojmë se rezolventa në
C është e kufizuar. Sipas teoremës së Liouvill-it ajo është konstantë gjë që është e pamundur. Pra
σ ( A ) është bashkësi joboshe e mbyllur dhe sipas (10) e kufizuar në C .

Le të jetë A operator nga hapësira e Banahut X në X dhe D( A)= X . Bashkësia σ p ( A ) e të gjithë

λ ∈ σ ( A ) për të cilët λI − A nuk është injeksion quhet spektri pikësor i operatorit A.

Page | 4
Bashkësia σ c ( A ) e të gjithë λ ∈ σ ( A ) për të cilat λI − A është injeksion dhe R ( λI − A ) është
bashkësi e dendur në X quhet spektri kontinual i operatorit A.

Bashkësia σ r ( A ) e të gjithë λ ∈ σ ( A ) për të cilët λI − A është injeksion dhe R ( λI − A ) nuk është

bashkësi e dendur në X quhet spektri rezidual i operatorit A.

Teorema 1.2 Le të jetë X hapësirë e Hilbertit dhe H operator hermitian, D( A) ⊆ X

1. Spektri i operatorit hermitian është real, pra σ ( H ) ⊆ R

2. Spektri rezidual i operatorit hermitian është bashkësi boshe, pra σ r ( H )=∅
3. Në qoftë se λ ∈ C dhe ℑ λ≠ 0 atëherë

1
( 12 ) |( λI −H )−1|≤ .
|Imλ|

Vertetimi

Është e qartë se σ p ( H ) ⊆ R. Për x ∈ D( H ) dhe λ ∈ C kemi

|( λI −H ) x|∙|x|≥|( ( λI −H ) x∨x )|=| λ ( x∨x )−( Hx∨x )|≥|Imλ|∙|x|2

prandaj λ ∉ R implikon

( 13 )|( λI −H ) x|≥|Imλ|∙|x| ( x ∈ D( H ) )

Në qoftë se λ ∈ C nuk është vlerë vetjake e H, atëherë R ( λI −H ) është bashkësi e dendur në X.

Vërtet x ⊥ R ( λI −H ) implikon ( ( λI −H ) x∨z )=0 për çdo x ∈ D( H ). Nga ketu kemi
(x∨( λ I −H )z )=0 gjë që jep (λ I −H )z =0. Nga Hz=λ z dhe supozimit se λ ∉ σ p ( H ) fitojmë
z=0 . Me këtë kemi treguar se σ r ( H )=∅ . Në qoftë se Imλ ≠ ∅ atëherë R( λI −H)=X dhe
relacioni (13) implikon λ ∈ ϱ.

Teorema 1.3 Në qoftë se H është operator hermitian, atëherë

−1
( 14 ) U =( H−iI ) ( H +iI )

është operator unitar, 1 ∉σ p ( U ) dhe vlenë

−1
( 15 ) H=i ( I +U )( I −U ) .

Vërtetim

Nga teorema 1.2. rrjedh se H +iI është regular dhe se ( H +iI ) D ( H )=X , prandaj U është
bijeksion nga X në X. Për x ∈ X marrim y= ( H +iI )−1 x . Atëherë y ∈ D ( H )

Page | 5
 ( 16 ) x=( H +iI ) y ,Ux=( H−iI ) y
2 2 2 2 2 2
prandaj |Ux| =|( H −iI ) y| =|Hy| +| y| =|( H +iI ) y| =|x|

Me këtë u tregua se U është operator unitar. Nga (16) fitojmë

( 17 ) ( I + U ) x=2 Hy , ( I −U ) x=2iy

Në qoftë se ( I+ U ) x=0 për ndonjë x ∈ X atëherë relacioni (17) implikon y=0, pra ( H +iI )−1 =0.
Nga ketu së bashku me relacionin e parë të (17) kemi
−1
( 18 ) Hy=i ( I +U ) ( I −U ) y

Pasi që relacioni (18) vlenë për çdo y ∈ D ( H ) atëherë relacioni ( 14 ) u vërtetua .

Me anë të relacioneve (14) dhe (15) është dhënë transformimi i Cayley-it.

2 Algjebrat e Banahut
Algjebra e Banahut është një algjebër A mbi C e cila është hapsire e Banahut në lidhje me një
normë që plotëson kushtin

‖xy‖≤‖x‖‖ y‖.

Perkufizim 2.1 Involucion në algjebrën e Banahut A quhet pasqyrimi x → x ¿ ashtu që

1. ( x + y )¿=x ¿ + y ¿ ( cx )¿ =c x¿ ,
2. ( xy )¿ = y ¿ x ¿
¿∗¿¿
3. x=x
4. ‖x ¿‖=¿

Qartazi nga vetitë e mesipërme nxjerrim që e ¿ =e e ¿ =( ee ¿ )=e¿∗¿=e¿

Algjebra e Banahut e pajisur me një involucion quhet ¿−¿ algjeber e Banahut. Algjebra e
Banahut që i plotëson kushtin ‖x x¿‖=‖ x ‖2 quhet C ¿−¿ algjebër.

Perkufizim 2.2 Homomorfizmi i algjebrave të Banahut quhet operatori linear i kufizuar

φ : A → B ashtu që φ ( xy )=φ ( x ) φ ( y )
¿ ¿
Në qoftë se φ ( x ) =(φ( x)) quhet ¿−¿ homomorfizëm, kur algjebrat perkatese janë ¿−¿ algjebra
te Banahut.

Page | 6
 ∞
Teoremë 2.1 (Neumann) Në qoftë se ‖e−x‖<1, atëhere x ∈G , dhe x =∑ ¿¿
−1

n=0

Vërtetim
∞
Nga y=e−x ⟹ ‖ y ‖≤‖ y‖ ⟹ s=∑ y konvergjon absolutisht, andaj konvergjon në menyre të
n n
n

n=0

zakonshme.
n
Le të jetë sn=∑ y ⟹ sn ( e− y)=e− y
k n+1

k=0

Meqë ‖ y n +1‖≤‖ y‖ ⟶ 0 ⟹ lim s n (¿ e− y )=e ⟹ s (e− y )=e ⟹ sx=e ¿.

n +1

Ngjajshëm xs=e ⟹ s=x .−1

Rrjedhim 2.1 Në qoftë se x ∈ A , z ∈C dhe |z|>‖ x‖ ⟹ ze−x është invertibil dhe

Vërtetim

Nga fakti se e−( ze−x )=z −1 x dhe ‖z−1 x‖<1⟹ e−z −1 x është invertibil

∞
⟹ ( e−z x ) =∑ z x
−1 −1 −n n

n=0

1
Pas shumezimit me fitojmë rezultatin e deshiruar.
z

Page | 7
Teoremë 2.2 Grupi i elementeve inverzibile në A është bashkësi e hapur dhe pasqyrimi
−1
x→ x është i vazhdueshëm në G.
Vërtetim
Le të jetë x 0 ∈ G dhe r =‖ x 0−1 ‖−1 . N ë qoftë se ‖x−x 0‖< r

⟹‖x 0 −e‖=‖( x−x 0 ) x 0 ‖≤‖x−x ‖‖ x ‖<1⟹ x x

−1 −1 −1 −1
0 0 0 është invertibile. Duke marre inverzin e

tij me y dhea=x 0−1 y ⟹ xa=xx 0−1 y =e ⟹ x është invertibil dhe G e hapur.

∞
Le të jetë x n → e ⟹ x n =∑ (e−x n) andaj për ‖e−x n‖< ε <1 kemi
−1 k

k=0

∞
ε
‖x n−1−e‖≤ ∑ ‖ e− xn ‖k ≤ 1−ε
k=0

ε
⟹ lim ‖ xn −e‖⁡≤
−1
1−ε
E pas tentimit me ε në 0 marrim lim x n−1=e .Në qoftë se x n → x në G, atehere x n x −1 → e
−1
⟹ xx n−1=( x n x−1 ) →e ⟹ x n−1 ⟹ x .−1

3 Teoria Spektrale
Le të jetë A algjebër unitare (me element njësi) e Banahut.
Pohim 3.1 σ ( x )është kompakte dhe r ( x ) ≤‖x‖. Ne vecanti vlen
{ zϵC ⋮|z|>‖x‖} ⊆ { zϵC ,|z|>r ( x ) } ⊆ ρ ( x ) .
Vertetim
Nga pohimi i mëparshëm për |x|≥| z| ze−z nuk është invertibil ⟹ |z|≤ ‖x‖ Pra σ ( x ) ëhtë e
kufizuar dhe r ( x ) ≤‖x‖. Meqë pasqyrimi f ( z )=ze −x është i vazhdueshëm dhe G A është e hapur
dhe fakti se ρ ( x )=f −1 (G A )⟹ ρ(x ) e hapur ⟹ σ ( x ) e mbyllur ⟹ σ ( x ) është kompakte.

Lema 3.1 Në qoftë se xϵA dhe φϵ A ' . Definojmë funksionin f në ρ ( x ) permes formulës
−1 ' −2
f ( z ) < ( ze−x ) , φ>¿ Atëherë f është analitik në ρ ( x ) dhe f ( z )=−¿ ( ze−x ) , φ>.

Page | 8
Vërtetim
Le të jetë zϵ ρ ( x ) e fiksuar. Për h mjaft të vogël le të jetë a=( z +h ) e−x dhe b=ze−x
Nga a−1−b−1=a−1 (b−a)b−1 kemi
−1 −1 −1 −1
( ( z+ h)e−x ) − ( ze −x ) =( ( z+ h ) e−x ) −(−he) ( ze−x )
f ( z+ h )−f ( z ) −1 −2
⟹ =−¿ ( ( z +h ) e−x ) ( ze−x ) ,φ >¿
h
Pas veprimit me limit kur h → 0 kemi
' −2
f ( z )=−¿ ( ze−x ) , φ>.
Teoremë 3.1 σ ( x ) ≠ ∅.
Vërtetim
Në qoftë se σ ( x )=∅ ⟹ funksioni f nga rasti paraprak është i plotë
Në qoftë se |z|>‖ x‖ dhe ‖φ‖≤1
⟹|f ( z )|=¿ kur |z|→ ∞
Nga Teorema e Luivilit f ≡ 0, mirëpo ( ze−x )−1=¿ 0, ∀ φ qe është e pamundur.

Teoremë 3.2 (Gelfand Mazur) Nëqoftë se A është A-algjeber me pjestim ⟹ A=Ce .

Vërtetim
Le të jetë xϵA , zϵσ ( x ). Atëher ze−x , nuk është invertibil, andaj duhet të jete 0.

Page | 9
 4 Rrezja Spektrale
∞
Lemë 4.1 Le të jetë g ( z )=∑ a n x analitikë në zonën që e përmban një rruzull
n

n=0

D r ={ z ∈ C :|z|≤ r }
∞
Për x ∈ X , le të jetë g ( x )=∑ a n x . Atëher.
n

n=0

g( σ ( x ) ∩ Dr )⊆ g ¿
Vërtëtim
Për ‖z‖≤ r seria g ( x ) konvergjon absolutisht, andaj konvergjon edhe në menyre të zakonshme.
Le të jetë |z|≤ r . Nga identiteti (z ¿ ¿ n e−x n)=(ze−x ) y n ¿ ku y n ¿ zn −1 e+ ¿ z n −1 x …+ x n−1 kemi
∞ ∞
g ( z ) e−g ( x )=¿ ∑ an ( z n e−¿ x n)=( ze−x ) ∑ a n y n ¿
n=0 n=0

∞
Meqënëse ‖ y n‖≤ n r
n−1
⟹ ∑ an y n kovergjon tek yϵA që dmth
n=0

( ze−x ) y= y ( ze −x )
⟹ g ( z ) e−g ( x )=( ze−x ) y = y ( ze−x )
Pra në qoftëse g ( z ) e−g ( x )është invertibil ⟹ ze−x është invertibil.
1
Teoremë 4.1 r ( x )=lim ‖x ‖. n n

n→∞

Nga lema paraprake z ∈ σ (x )⟹ z n ∈ σ (x n )

1 1

⟹|z |≤‖x ‖⟹|z|≤‖x ‖

1 n n n pra r ( x ) ≤ lim ‖x n‖n
n →∞

Page | 10
 ∞
Në qoftë se |z|≥‖x‖⟹ funksioni f ( z )=∑ ¿ x , φ> z është analitik për |z|>r ( x) dhe
k −k−1

n=0

konvergjon uniformisht per |z|>r ( x ) +ϵ . Duke e shumëzuar serine me z n+1 dhe pas integrimit
sipas rrethit njësi me qënder në origjine dhe rreze r =r ( x ) +ϵ
2π ∞ 2π

∫r n+ 1 i ( n+1 ) θ
e f ( r e ) dθ=∑ ¿ x , φ> r ∫ e
iθ k n−k i ( n −k ) θ n
dθ=2 π < x , φ> ¿¿
0 k=0 0
iθ −1
−1
Le te jetë s =¿∨(r e e− x) ∨¿
¿. Nga fakti se ¿ f ( z )∨≤∨¿ ( ze−x ) ∨¿ kemi

| |∫ r
2π
1
f ( r e ) dθ∨≤ r s
n n+1 i ( n+1 ) θ iθ n +1
¿< x , φ> ¿ e
2π 0

1
Meqë φ është arbitrar kemi ‖x n‖∨≤ r n+1 s , pra lim ‖x n‖n ≤ r ,e pasi e leshojme ϵ te shkoj në 0,
n→∞

1
fitojme lim ‖x n‖n ≤ r ( x ) .
n→∞

Përkufizim 4.1 Elementi x quhet

normal në qoftë se
¿ ¿
x x =x x
vetadjunguar në qoftë se
x ¿= x
pozitiv në qoftë se
¿
x= yy
Unitar në qoftë se
x x ¿ =x ¿ x=e
Projektor në qoftë se
2 −1
x =x=x

Qartazi, në qoftë se x -unitar ⟹‖x‖=1.

∞
1
Pohim 4.1 Në qoftë se x është i vetadjunguar ateherë kemi e =∑
ix
(ix)n konvergjon dhe
n=0 n!
është unitar.
Vertetim

Page | 11
Le të jetë u=eix dhe ∑ an produkti Koshi u dhe u¿ . Ateher a 0=e dhe per n ≥ 1.
∞ 1 1 1
a n=∑ k !
(ik )k ( ix )k ( ix )n−k =0 ¿
( n−k ) ! k!
k=0
¿
∞
⟹ u u¿ =u¿ u¿ ∑ un=e.
n=0

Pohim 4.2 Le të jet A - C ¿algjeber unitare. Vlejnë pohimet në vijim:

a) σ ( x ¿ ) =σ ( x )
b) Në qoftë se x-unitar ⟹ σ (x )⊆ T
c) Në qoftë se x-i vetadjunguar ⟹ σ (x )⊆ R .
Vëretim
Në qoftë se Zϵσ ( x ¿ ) ⇔ ze−x ¿ nuk është invertibile ⇔

¿ ¿
a) z e−x=( ze−x ) nuk është invertibile ⇔ z ϵσ (x )

b) zϵσ ( x ) ⟹ z ϵσ (x ¿ )⟹ z ̅ ⟹|z||z |≤ 1 ⟹| z|=1

−1 −1
ϵσ ( x )

c) Në qoftë se x është i vetadjunguar

⟹ e ështv unitarë , andajσ ( e ) ⊆T ⟹ zϵσ ( x ) . Meqë e ϵσ ( e ), nga |e |=1 ⟹ zϵR .
ix ix iz ix iz

Pohim 4.3 Në qoftë se xϵA është normal ⟹‖x‖=r (x) . Nese x eshtë i vetadjunguar, ateherë
kemi relacionet në vijim

‖x 2‖=‖x‖2

Nga ku rrjedh se

‖x 2 ‖=‖x‖2
n n

Si rrjedhim marrim

√‖x ‖=‖ x‖
n
2 n
2

Pas kalimit në limit kur n → ∞, duke shfrytezuar vetitë e rrezes spektrale marrim që

Page | 12
 √‖x ‖=r ( x)
n
2 2
n

lim
n

Pra përfituam faktin se ‖x‖=r (x )

Supozojmë tani se x është normal. Atëherë x ¿ x është i vetadjunguar, andaj nga ajo që vërtetuam
me siper marrim

2
=‖x ‖ ⟹‖x‖=r ( x ) .
n+ 1

‖x 2‖=‖x ¿ x‖⇒‖x‖2
n
2

5 Shembuj

Definojmë operatorin e zhvendosjës në të djathtë si në vijim

R ( x 1 , x 2 , … ) =(0 , x 1 , x 2 , …)

dhe në të majtë me anë te formulës

L ( x1 , x 2 , … ) =(x 2 , x 3 , …)

Qartazi R është injektiv, por jo surjektiv, kurse L është surjektiv, por jo edhe injektiv.

Shembull 5.1 Për operatorin e zhvendosjës në të majtë kemi r ( L )=1.

Page | 13
Vërtetim

Qartazi ¿|L ( x )|∨¿2 ≤¿|x|∨¿2 ¿ ¿

Duke u bazuar në faktin se ¿|L ( e 2 )|∨¿ 2=¿|e 1|∨¿ 2=1=¿|e2|∨¿2 ¿ ¿ ¿ rrjedh që ||L||=1. Andaj

spektri i R përmbahët ne diskun e mbyllur njesi, e meqë çdo numer kompleks i diskut te hapur

njesi është vlerë vetjake për operatorin e zhvendosjës në të majtë, marrim që σ ( L )=D . Pra

||L||=r ( L )=1 .

Shembulli 5.2 Për operatorin e zhvendosjës në të djathtë kemi ||R||=r ( R ) =1 .

Vërtetim

Meqë R është izometri kemi ||R||=1 . Meqë R−I nuk është funksion surjektiv, atëherë ai nuk
është as bijektiv pra 1 është pikë e spektrit te operatorit së zhvendosjës në të djathtë, andaj kjo e
vërteton pohimin e këtij shembulli.

Shembulli 5.3 Nëse X është hapësirë e Banahut , atëherë bashkësia e të gjithë operatoreve të
kufizuar në të, në lidhje me normën operatoriale, është algjebër banahut, jokomutative me
element njësi.

Vërtetim

|| A||=||Ax|| ¿||x||

||I ||=1, pasqyrim identik

Page | 14
AI =IA =A , elementi njësi (sepse është pasqyrim identikë)

AB≠ BA , (vetia komutative)

||A||||Bx||
|| AB|| =||ABx| ¿||x|| =||A (Bx)|| ¿||x|| ≤ =|| A||||B||⟹|| AB||≤||A||||B|| , treguam kushtin që është
||x||
algjebër e Banahut.Qartazi kushtet e të qenurit algjebër plotesohen, nesë kemi parasysh
definicionin në vijim.

Vërejtje Definicioni i Algjebrës. Algjebër quhet një unaz komutative dhe njëkohësisht një
modul mbi unazën R, ashtu që plotëson kushtin

r ( xy )=( r ∙ x ) y=x (r ∙ y).

Shembulli 5.4 Bashkësia e të gjithë operatorëve të kufizuar në një hapësirë të Hilbertit është një
C ¿ algjebër, ku involucioni është veprimi i konjugimit.

Shembulli 5.5 Bashkësia e të gjthë funksioneve te integrueshme ne L1 (Rn ) , në lidhje me

veprimin e konvolucionit është *-algjeber komutative e Banahut, pa elementë njësi.

Shembull 5.6 Shënojmë me X hapesirën vektroiale të të gjithë funksioneve me vetitë

∞
i) xϵ C [0,1 ]

(k )
ii) x ( 0 ) =0 , k=0,1,2, 3 , …

Qartazi X është hapesirë e normuar në lidhje me normën max .Supozojmë se ^

X është plotesimi i
hapesirës X. Definojmë pasqyrimin A : x → x ' . Qartazi A është operator linear. Tregojmë se
spektri i A është bashkësi boshe.

Zgjidhje

Nëse max x ( t )=x ( 1 )=1 dhe 0 ≤ x(t )≤ 1 për ∀ tϵ [0,1], atëherë funksioni x n ( t )=t n xϵX dhe
¿| A ( x n )|∨≥ n. Pra A është operator i pakufizuar. Tregojmë se për λϵC , λI − A është injektiv.

Page | 15
Nga ( λI − A ) x=0 , marrim x ' =λx , e cila pas zgjidhjes na jep x ( t )=Ce λt , Meqë x ( 0 )=0 marrim
x=0 .

Pra operatori në fjale qenka injektiv. Tregojmë surjektivitetin në vijim

Per yϵX marrim z (t )=e

λt
∫ e− λu y ( u ) du. Qartazi z ' ( t )=λz ( t ) + y (t ), nga ku fitojmë
0

( λI − A ) z=− y ⇒ ( λI− A ) x= y për x=−zϵX .

Si rrjedhim marrim x=( λI − A )−1 ( y) . Meqë

t t t
¿|x|∨¿∨|z|∨¿ max ¿ e λt ∫ e−λu y ( u ) du∨¿ ≤ max ¿ e¿ λ∨t∫ e ¿ λ∨u∨ y ( u )∨du∨≤∨| y|∨max ¿ e¿ λ∨t∫ e ¿ λ∨u du∨¿ ¿ ¿
t 0 t 0 t 0

Marrim M ( λ )=max ¿ e
[0,1 ]
¿ λ∨t
∫ e¿ λ∨u du∨¿ ¿. Atëherë kemi ¿|( λI − A )−1 ( y )|∨≤ M ( λ)∨| y|∨¿. Meqë
0

X është kudo e dendur në ^

X , rrjedh se λ është pikë regulare, pra σ ( A ) =∅ .

Literatura

1. Kurepa. S; Funksionalna Analiza i Teorija Operatora. Zagreb

2. Junghenn,D ;Principles of Functional Analysis Crc Press

3. Boules, A; Fundamentals of Mathematical Analysis , Oxford

Page | 16