‫چاپ نهم‬ ‫جلد ‪1‬‬

‫نویسنده ‪ :‬جی ال مریم ‪ ،‬ال جی کریگ ‪ ،‬موسسه پلی تکنیک ویرجینیا و دانشگاه ایالتی ‪ ،‬جی ان بولتون ‪ ،‬کالج ایالتی بلوفیلد‬

‫مترجم ‪ :‬آال بحرانی ‪ ،‬اسما بحرانی‬

 ‫فهرست‬
‫پیشگفتار ‪4 ........................................................................................................................................‬‬
‫مقدمه ‪6............................................................................................................................................‬‬
‫تقدیر و تشکر ‪11..................................................................................................................................‬‬
‫فصل ‪ 1‬مقدمه ای بر استاتیک ‪16 ..............................................................................................................‬‬
‫‪ 1/1‬مکانیک‪17................................................................................................................................‬‬
‫‪ 1/2‬مفاهیم اساسی ‪18.......................................................................................................................‬‬
‫‪ 1/3‬مقیاس بندی و بردارها ‪18..............................................................................................................‬‬
‫‪ 1/4‬قوانین نیوتن‪22..........................................................................................................................‬‬
‫‪ 1/5‬واحد ‪23...................................................................................................................................‬‬
‫‪ 1/6‬قانون گرانش ‪27..........................................................................................................................‬‬
‫‪ 1/7‬دقت ‪ ،‬محدودیت ها و تقریب ها ‪29...................................................................................................‬‬
‫‪ 1/8‬حل مسئله در استاتیک ‪31.............................................................................................................‬‬
‫‪ 9/1‬مرور فصل ‪34.............................................................................................................................‬‬
‫فصل ‪ 2‬سیستم های نیرو ‪39....................................................................................................................‬‬
‫‪ 2/1‬مقدمه ‪40.................................................................................................................................‬‬
‫‪ 2/2‬نیرو ‪40....................................................................................................................................‬‬
‫‪ 2/3‬اجزای مستطیل شکل ‪46 ...............................................................................................................‬‬
‫‪ 2/4‬لحظه ‪56 ..................................................................................................................................‬‬
‫‪ 2/5‬زوج ‪64 ....................................................................................................................................‬‬
‫‪ 2/6‬نتایج ‪70...................................................................................................................................‬‬
‫‪ 2/7‬اجزای مستطیل شکل ‪76 ...............................................................................................................‬‬
‫‪ 2/8‬لحظه و زوج ‪83..........................................................................................................................‬‬
‫‪ 2/9‬نتایج ‪99...................................................................................................................................‬‬
‫‪ 2/10‬مرور فصل ‪109 .........................................................................................................................‬‬
‫فصل ‪ 3‬تعادل‪112 ................................................................................................................................‬‬
‫‪ 1/3‬مقدمه ‪112 ...............................................................................................................................‬‬
‫‪ 3/2‬جداسازی سیستم و نمودار بدن آزاد ‪113 ............................................................................................‬‬
‫‪ 3/3‬شرایط تعادل ‪123 .......................................................................................................................‬‬
‫‪ 3/4‬شرایط تعادل ‪139 .......................................................................................................................‬‬
‫فصل ‪ 4‬سازه ها ‪152 .............................................................................................................................‬‬
‫‪ 4/1‬مقدمه ‪153 ...............................................................................................................................‬‬
‫‪ 4/2‬خرپای هواپیما ‪153 .....................................................................................................................‬‬
‫‪ 4/4‬روش بخش ها ‪169 ......................................................................................................................‬‬
‫‪ 4/6‬قاب و ماشین آالت ‪182 ................................................................................................................‬‬

‫‪2‬‬
 ‫‪ 4/7‬مرور فصل ‪195 ...........................................................................................................................‬‬
‫فصل ‪ 5‬نیروهای توزیع شده ‪198 ...............................................................................................................‬‬
‫‪ 5/1‬مقدمه ‪199 ...............................................................................................................................‬‬
‫‪ 5/2‬مرکز جرم ‪202 ...........................................................................................................................‬‬
‫‪ 5/3‬مرکز خطوط ‪ ،‬مناطق و حجم ها ‪205 ................................................................................................‬‬
‫‪5/4‬یک روش تقریبی ‪221 ...................................................................................................................‬‬
‫‪ 5/5‬قضیه ‪227 ....................................................................................................................pappus‬‬
‫‪ 5/6‬تیرها ‪ -‬جلوه های خارجی ‪232 ........................................................................................................‬‬
‫‪ 5/7‬تیرها ‪ -‬جلوه های داخلی ‪237 .........................................................................................................‬‬
‫‪ 5/8‬کابل انعطاف پذیر ‪248 ..................................................................................................................‬‬
‫فصل ‪ 6‬اصطکاک ‪283 ............................................................................................................................‬‬
‫‪ 6/1‬مقدمه ‪284 ...............................................................................................................................‬‬
‫‪ 6/2‬انواع اصطکاک ‪285 ......................................................................................................................‬‬
‫‪ 6/3‬اصطکاک خشک ‪286 ...................................................................................................................‬‬
‫‪ 6/4‬گوه ‪301 ...................................................................................................................................‬‬
‫‪ 6/5‬پیچ‪304 ...................................................................................................................................‬‬
‫‪ 6/6‬بلبرینگ مجله ‪311 ......................................................................................................................‬‬
‫‪ 6/7‬بلبرینگ رانش ؛ اصطکاک دیسک ‪312 ...............................................................................................‬‬
‫‪ 6/8‬کمربند انعطاف پذیر ‪316 ...............................................................................................................‬‬
‫‪ 6/9‬مقاومت نورد ‪319 ........................................................................................................................‬‬
‫‪ 6/10‬مرور فصل ‪324 .........................................................................................................................‬‬
‫فصل ‪ 7‬کار مجازی ‪326 .........................................................................................................................‬‬
‫‪ 7/1‬مقدمه ‪327 ...............................................................................................................................‬‬
‫‪ 7/2‬کار ‪327 ...................................................................................................................................‬‬
‫‪ 7/3‬تعادل ‪334 ................................................................................................................................‬‬

‫هرگونه کپی یا تکثیر از بخشی یا همه کتاب غیرقانونی بوده و پیگرد قانونی دارد‬

‫‪3‬‬
 ‫پیشگفتار‬
‫این سری از کتاب های درسی در سال ‪ 1951‬توسط مرحوم دکتر جیمز ال مریم آغاز شد‪ .‬در آن زمان ‪ ،‬این کتابها نشان‬
‫دهنده تحول انقالبی در آموزش مکانیک در مقطع کارشناسی بود‪ .‬این کتابها در دهه های بعد به عنوان کتابهای درسی‬
‫مشخص و همچنین الگوهایی برای سایر متون مکانیک مهندسی که بعداً ظاهر شده بودند ‪ ،‬تبدیل شدند‪ .‬این مجموعه‬
‫کتابهای درسی که قبل از چاپهای اول ‪ 1978‬با عناوین کمی متفاوت منتشر شده بود ‪ ،‬همیشه با سازماندهی منطقی ‪،‬‬
‫ارائه شفاف و دقیق نظریه ‪ ،‬مشکالت نمونه آموزنده و مجموعه ای غنی از مشکالت زندگی واقعی ‪ ،‬همه با استاندارد باال‬
‫مشخص شده است‪ .‬از تصویرسازی عالوه بر نسخه های ایاالت متحده ‪ ،‬کتابها در نسخه های ‪ SI‬ظاهر شده و به بسیاری‬
‫از زبانهای خارجی ترجمه شده اند‪ .‬این کتاب های درسی به طور جمعی نشان دهنده یک استاندارد بین المللی برای متون‬
‫کارشناسی مکانیک است‪.‬‬

‫نوآوریها و مشارکتهای دکتر مریم (‪ )1917-2000‬در زمینه مکانیک مهندسی را نمی توان مبالغه کرد‪ .‬او یکی از مربیان‬
‫برجسته مهندسی در نیمه دوم قرن بیستم بود‪ .‬دکتر مریم مدرک ‪ M.Eng ،B.E‬و ‪ Ph.D‬دارد‪ .‬مدرک دانشگاه ییل‬
‫او دارای تجربه اولیه صنعتی با هواپیماهای پرت و ویتنی و شرکت جنرال الکتریک بود‪ .‬در طول جنگ جهانی دوم وی‬
‫در گارد ساحلی ایاالت متحده خدمت کرد‪ .‬او عضو هیئت علمی دانشگاه کالیفرنیا ‪ -‬برکلی ‪ ،‬رئیس مهندسی دانشگاه‬
‫دوک ‪ ،‬عضو هیئت علمی دانشگاه ایالتی پلی تکنیک کالیفرنیا و استاد مدعو در دانشگاه کالیفرنیا ‪ -‬سانتا باربارا بود که‬
‫سرانجام در سال ‪ 1990‬بازنشسته شد‪ .‬پروفسور مریم همیشه بر تدریس تأکید زیادی داشت و این ویژگی توسط دانش‬
‫آموزانش در هر کجا که او تدریس می کرد ‪ ،‬شناخته شد‪ .‬او برنده چندین جایزه تدریس از جمله جایزه بنیامین گارور الم‬
‫بود که باالترین جایزه ساالنه ملی انجمن آموزش مهندسی آمریکا (‪ )ASEE‬است‪.‬‬

‫دکتر ‪ ، L. Glenn Kraige‬نویسنده سری مهندسی مکانیک از اوایل دهه ‪ ، 1980‬همچنین سهم قابل توجهی در‬
‫آموزش مکانیک داشته است‪ .‬دکتر کریگ مدرک کارشناسی ‪ ،‬کارشناسی ارشد و دکتری خود را دریافت کرد‪ .‬دارای مدرک‬
‫در دانشگاه ویرجینیا ‪ ،‬عمدتا در مهندسی هوافضا ‪ ،‬و او استاد برجسته علوم مهندسی و مکانیک در موسسه پلی تکنیک‬
‫ویرجینیا و دانشگاه ایالتی است‪ .‬در اواسط دهه ‪ ، 1970‬من خوشحال بودم که ریاست کمیته فارغ التحصیلی پروفسور‬
‫کریگ را بر عهده داشتم و به این امر افتخار می کردم که او اولین دکترای پنجاه و چهار دکتری من بود‪ .‬فارغ التحصیالن‬
‫پروفسور کریگ توسط پروفسور مریم دعوت شد تا با وی همکاری کند و بدین ترتیب اطمینان حاصل شود که میراث‬
‫مریم در زمینه تألیف کتاب های درسی به نسل های آینده مهندسان منتقل می شود‪.‬‬

‫پروفسور کریگ عالوه بر تحقیقات و انتشارات گسترده ای که در زمینه پویایی فضاپیماها دارد ‪ ،‬توجه خود را به تدریس‬
‫مکانیک در دو سطح مقدماتی و پیشرفته اختصاص داده است‪ .‬تدریس برجسته وی به طور گسترده شناخته شده است و‬
‫به او جوایز تدریس در سطوح دپارتمان ‪ ،‬کالج ‪ ،‬دانشگاه ‪ ،‬ایالتی ‪ ،‬منطقه ای و ملی داده است‪ .‬این جوایز شامل جایزه‬
‫مربی برجسته شورای دولتی آموزش عالی برای مشترک المنافع ویرجینیا است‪ .‬در سال ‪ ، 1996‬بخش مکانیک ‪ASEE‬‬
‫جایزه مربی برجسته آرچی هیگدون را به وی اهدا کرد‪ .‬بنیاد کارنگی برای پیشرفت تدریس و شورای پیشرفت و حمایت‬

‫‪4‬‬
 ‫از آموزش ‪ ،‬وی را به عنوان پروفسور سال ویرجینیا در سال ‪ 1997‬به وی اعطا کرد‪ .‬پروفسور کریگ در تدریس خود بر‬
‫توسعه قابلیت های تحلیلی همراه با تقویت بینش فیزیکی و قضاوت مهندسی از اوایل دهه ‪ ، 1980‬او بر روی نرم‬
‫افزارهای رایانه شخصی کار کرده است که برای تقویت فرایند آموزش یا یادگیری در استاتیک ‪ ،‬پویایی ‪ ،‬قدرت مواد و‬
‫سطوح باالتری از پویایی و ارتعاش طراحی شده است‪.‬‬

‫دکتر به عنوان نویسنده همکار این نسخه ادامه می دهد‪.‬‬

‫‪ .Jeffery N‬بولتون ‪ ،‬دانشیار فناوری مهندسی مکانیک و مدیر یادگیری دیجیتال در کالج ایالتی بلودرند‪ .‬دکتر بولتون‬
‫مدرک کارشناسی ‪ ،‬کارشناسی ارشد و دکتری خود را دریافت کرد‪ .‬در مهندسی مکانیک از موسسه پلی تکنیک ویرجینیا‬
‫و دانشگاه ایالتی‪ .‬عالیق پژوهشی وی شامل توازن خودکار روتورهای شش درجه آزادی با کشش است‪ .‬او دارای تجربیات‬
‫زیادی در زمینه تدریس است ‪ ،‬از جمله در ویرجینیا تک ‪ ،‬جایی که در سال ‪ 2010‬برنده جایزه آموزش ‪ Sporn‬برای‬
‫موضوعات مهندسی شد ‪ ،‬که در درجه اول توسط دانش آموزان انتخاب می شود‪ .‬در سال ‪ ، 2014‬پروفسور بولتون جایزه‬
‫برجسته دانشکده را از کالج ایالتی بلودرند دریافت کرد‪ .‬پروفسور بولتون توسط بنیاد شایستگی دانشکده به عنوان استاد‬
‫سال ‪ 2016‬در ویرجینیای غربی انتخاب شد‪ .‬او این توانایی غیرمعمول را دارد که سطح باالیی از سختگیری و پیشرفت‬
‫را در کالس درس ایجاد کند در حالی که میزان باالیی از روابط با دانش آموزان خود برقرار می کند‪ .‬دکتر بولتون عالوه‬
‫بر حفظ سنت های آزمایش شده برای نسل های آینده دانش آموزان ‪ ،‬کاربرد موثر فناوری را در این سری کتاب های‬
‫درسی به ارمغان می آورد‪.‬‬

‫ویرایش نهم مکانیک مهندسی همان استانداردهای باالیی را که در نسخه های قبلی تعیین شده است ادامه می دهد و‬
‫ویژگی های جدید کمک و عالقه را به دانش آموزان اضافه می کند‪ .‬که شامل مجموعه وسیعی از مشکالت جالب و‬
‫آموزنده است‪ .‬اساتید و دانشجویانی که از مجموعه مکانیک مهندسی مریم‪ /‬کرایگ‪ /‬بولتون برای تدریس یا تحصیل‬
‫برخوردارند ‪ ،‬از چندین دهه سرمایه گذاری توسط سه مربی بسیار موفق برخوردار خواهند شد‪ .‬طبق الگوی نسخه های‬
‫قبلی ‪ ،‬این کتاب درسی بر کاربرد تئوری در موقعیت های واقعی مهندسی تأکید می کند و در این کار مهم بهترین است‪.‬‬

‫‪JOHN L. JUNKINS‬‬
‫استاد برجسته مهندسی هوافضا‬

‫دانشگاه ‪ A&M‬تگزاس‬

‫ایستگاه کالج ‪ ،‬تگزاس‬

‫‪5‬‬
 ‫مقدمه‬
‫مهندسی مکانیک هم پایه و هم چارچوبی برای اکثر شاخه های مهندسی است‪ .‬بسیاری از موضوعات در زمینه هایی‬
‫مانند مهندسی عمران ‪ ،‬مکانیک ‪ ،‬هوافضا و کشاورزی و البته خود مهندسی مکانیک بر اساس موضوعات استاتیک و‬
‫دینامیک است‪ .‬حتی در رشته ای مانند مهندسی برق ‪ ،‬پزشکان در نظر گرفتن اجزای الکتریکی یک دستگاه روباتیک یا‬
‫یک فرایند تولید ‪ ،‬ممکن است خود را برای اولین بار مجبور به برخورد با مکانیک های مربوطه شوند‪.‬‬

‫بنابراین ‪ ،‬دنباله مکانیک مهندسی برای برنامه درسی مهندسی بسیار مهم است‪ .‬این دنباله نه تنها به خودی خود مورد‬
‫نیاز است ‪ ،‬بلکه دوره های مکانیک مهندسی نیز به تقویت دانش آموز از سایر موضوعات مهم از جمله ریاضیات کاربردی‬
‫‪ ،‬فیزیک و گرافیک کمک می کند‪ .‬عالوه بر این ‪ ،‬این دوره ها به عنوان تنظیمات عالی عمل می کنند که در آنها توانایی‬
‫های حل مسئله تقویت می شود‪.‬‬

‫فلسفه‬

‫هدف اولیه از مطالعه مکانیک مهندسی ‪ ،‬توسعه ظرفیت پیش بینی اثرات نیرو و حرکت در حین انجام کارهای طراحی‬
‫خالق مهندسی است‪ .‬این ظرفیت بیش از یک دانش صرف از اصول فیزیکی و ریاضی مکانیک نیاز دارد‪ .‬همچنین توانایی‬
‫تجسم پیکربندی های فیزیکی از نظر مواد واقعی ‪ ،‬محدودیت های واقعی و محدودیت های عملی که بر رفتار ماشین ها‬
‫و سازه ها حاکم است ‪ ،‬مورد نیاز است‪ .‬یکی از اهداف اولیه در درس مکانیک ‪ ،‬کمک به دانش آموز برای توسعه این‬
‫توانایی تجسم است که برای تدوین مسئله بسیار حیاتی است‪ .‬در واقع ‪ ،‬ساختن یک مدل ریاضی معنی دار اغلب یک‬
‫تجربه مهمتر از راه حل آن است‪ .‬حداکثر پیشرفت زمانی حاصل می شود که اصول و محدودیت های آنها در زمینه کاربرد‬
‫مهندسی با هم آموخته شوند‪.‬‬

‫تمایل مکرری در ارائه مکانیک وجود دارد که از مسائل عمدتا به عنوان وسیله ای برای نشان دادن نظریه استفاده می‬
‫کند تا توسعه نظریه به منظور حل مسائل‪ .‬وقتی اجازه داده شود که دیدگاه اول غالب باشد ‪ ،‬مشکالت بیش از حد ایده‬
‫آل می شوند و با مهندسی ارتباطی ندارند ‪ ،‬در نتیجه تمرین کسل کننده ‪ ،‬آکادمیک و جالب نمی شود‪ .‬این رویکرد دانش‬
‫آموز را از تجربیات ارزشمند در تدوین مسائل و در نتیجه کشف نیاز و معنای نظریه محروم می کند‪ .‬دیدگاه دوم انگیزه‬
‫قوی تری برای یادگیری نظریه ارائه می دهد و به تعادل بهتر بین نظریه و کاربرد منجر می شود‪ .‬نمی توان بر نقش‬
‫مهمی که عالقه و هدف در ارائه قوی ترین انگیزه ممکن برای یادگیری ایفا می کند ‪ ،‬تاکید کرد‪.‬‬

‫عالوه بر این ‪ ،‬به عنوان مربیان مکانیک ‪ ،‬باید بر این درک تأکید کنیم که در بهترین حالت ‪ ،‬نظریه فقط می تواند جهان‬
‫واقعی مکانیک را تقریب بزند تا این دیدگاه که جهان واقعی به نظریه نزدیک است‪ .‬این تفاوت در فلسفه در واقع اساسی‬
‫است و مهندسی مکانیک را از علم مکانیک متمایز می کند‪.‬‬

‫طی چند دهه گذشته ‪ ،‬چندین گرایش ناخوشایند در آموزش مهندسی رخ داده است‪ .‬اول ‪ ،‬به نظر می رسد تأکید بر معانی‬
‫هندسی و فیزیکی ریاضیات پیش نیاز کاهش یافته است‪ .‬دوم ‪ ،‬کاهش قابل توجه و حتی حذف آموزش در زمینه گرافیک‬
‫وجود دارد ‪ ،‬که در گذشته تجسم و نمایش مشکالت مکانیک را افزایش می داد‪ .‬ثالثاً ‪ ،‬در پیشبرد سطح ریاضی درمان‬
‫مکانیک ما ‪ ،‬تمایلی وجود دارد که اجازه می دهیم دستکاری تصویری عملیات بردار را به منظور پوشاندن یا جایگزینی‬

‫‪6‬‬
 ‫تجسم هندسی انجام دهیم‪ .‬مکانیک ذاتاً موضوعی است که به درک هندسی و فیزیکی بستگی دارد و ما باید تالش خود‬
‫را برای توسعه این توانایی افزایش دهیم‪.‬‬

‫توجه ویژه ای به استفاده از رایانه است‪ .‬تجربه تدوین مشکالت ‪ ،‬در جایی که عقل و قضاوت توسعه می یابد ‪ ،‬برای دانش‬
‫آموز بسیار مهمتر از تمرین دستکاری در انجام راه حل است‪ .‬به همین دلیل ‪ ،‬استفاده از رایانه باید با دقت کنترل شود‪ .‬در‬
‫حال حاضر ‪ ،‬ساخت نمودارهای بدن آزاد و فرمول بندی معادالت حاکم بهتر است با مداد و کاغذ انجام شود‪ .‬از سوی‬
‫دیگر ‪ ،‬مواردی وجود دارد که در آنها بهترین راه حل معادالت حاکم را می توان با استفاده از رایانه انجام داد و نمایش‬
‫داد‪ .‬مشکالت رایانه ای باید به این معنا واقعی باشند که شرایط طراحی یا بحرانی وجود داشته باشد ‪ ،‬نه مشکالت "ساخت‬
‫و ساز" که در آن برخی از پارامترها بدون هیچ دلیل مشخصی متفاوت از استفاده مجبور از رایانه تغییر می کنند‪ .‬این افکار‬
‫در هنگام طراحی مشکالت رایانه ای در ویرایش نهم به خاطر سپرده شده اند‪ .‬برای صرفه جویی در زمان کافی برای‬
‫تدوین مسئله ‪ ،‬پیشنهاد می شود که دانش آموزان فقط تعداد محدودی از مشکالت رایانه ای را به خود اختصاص دهند‪.‬‬

‫همانند نسخه های قبلی ‪ ،‬این نهم ویرایش مکانیک مهندسی با در نظر گرفتن فلسفه فوق نوشته شده است‪ .‬این در درجه‬
‫اول برای اولین دوره مهندسی مکانیک است که عموماً در سال دوم تحصیل تدریس می شود‪ .‬مهندسی مکانیک به سبک‬
‫مختصر و دوستانه نوشته شده است‪ .‬تأکید عمده بر اصول و روشهای اساسی است تا بر بسیاری از موارد خاص‪ .‬تالش‬
‫زیادی برای نشان دادن همبستگی ایده های بنیادی نسبتاً اندک و تنوع زیادی از مشکالتی که این چند ایده حل خواهد‬
‫کرد ‪ ،‬نشان داده شده است‪.‬‬

‫سازمان‬

‫در فصل ‪ ، 1‬مفاهیم اساسی الزم برای مطالعه مکانیک تأسیس شده است‪.‬‬

‫در فصل ‪ ، 2‬ویژگی های نیروها ‪ ،‬لحظات ‪ ،‬زوج ها و نتایج به دست آمده به گونه ای توسعه داده می شود که دانش آموز‬
‫بتواند مستقیماً به تعادل سیستم های نیروی غیر همزمان در فصل ‪ 3‬بپردازد بدون آنکه بی جهت مشکل نسبتاً بی اهمیت‬
‫تعادل نیروهای همزمان را تحت تأثیر قرار دهد‪ .‬ذره‬

‫در هر دو فصل ‪ 2‬و ‪ ، 3‬تجزیه و تحلیل مشکالت دو بعدی در بخش ‪ A‬ارائه شده است قبل از اینکه مشکالت سه بعدی‬
‫در بخش ‪ B‬مورد بررسی قرار گیرد‪ .‬با این ترتیب ‪ ،‬مربی ممکن است قبل از شروع فصل ‪ 3‬در مورد تعادل ‪ ،‬تمام فصل‬
‫‪ 2‬را پوشش دهد‪ .‬مربی ممکن است دو فصل را به ترتیب ‪ 3B، 2B ، 3A ، 2A‬پوشش دهد‪ .‬نظم اخیر سیستم های‬
‫نیرو و تعادل را در دو بعد مورد بررسی قرار می دهد و سپس این موضوعات را در سه بعد مورد بررسی قرار می دهد‪.‬‬

‫کاربرد اصول تعادل در خرپاهای ساده و قابها و ماشینها در فصل ‪ 4‬با توجه اصلی به سیستمهای دو بعدی ارائه شده است‪.‬‬
‫تعداد کافی از مثالهای سه بعدی وجود دارد ‪ ،‬با این حال ‪ ،‬به دانش آموزان امکان می دهد ابزارهای بردار کلی تری را‬
‫برای تجزیه و تحلیل تمرین کنند‪.‬‬

‫مفاهیم و دسته های نیروهای توزیع شده در ابتدای فصل ‪ 5‬معرفی شده اند و تراز فصل به دو بخش اصلی تقسیم شده‬
‫است‪ .‬بخش ‪ A‬مرکز درمانی و مرکز جرم را مورد بررسی قرار می دهد‪ .‬مثالهای مفصلی برای کمک به دانش آموزان در‬

‫‪7‬‬
‫تسلط بر برنامه های اولیه حساب در مسائل فیزیکی و هندسی ارائه شده است‪ .‬بخش ‪ B‬شامل موضوعات ویژه تیرها ‪،‬‬
‫کابلهای قابل انعطاف و نیروهای مایع است که ممکن است بدون از دست دادن پیوستگی مفاهیم اساسی حذف شوند‪.‬‬

‫فصل ‪ 6‬اصطکاک به بخش ‪ A‬در مورد پدیده اصطکاک خشک و بخش ‪ B‬در مورد کاربردهای ماشین آالت انتخاب شده‬
‫تقسیم می شود‪ .‬اگرچه در صورت محدود بودن زمان ممکن است بخش ‪ B‬حذف شود ‪ ،‬اما این مطالب تجربه ارزشمندی‬
‫را در برخورد با نیروهای اصطکاک متمرکز و توزیع شده در اختیار دانش آموز قرار می دهد‪.‬‬

‫فصل ‪ 7‬یک مقدمه تلفیقی از کار مجازی با برنامه های کاربردی محدود به سیستم های تک درجه آزادی ارائه می دهد‪.‬‬
‫تاکید ویژه ای بر مزیت روش کار مجازی و انرژی برای سیستم های به هم پیوسته و تعیین ثبات است‪ .‬کار مجازی‬
‫فرصتی عالی برای متقاعد کردن دانش آموز در مورد قدرت تحلیل ریاضی در مکانیک فراهم می کند‪.‬‬

‫لحظات و محصوالت اینرسی مناطق در پیوست ‪ A‬ارائه شده است‪ .‬این مبحث به پل زدن موضوعات استاتیک و مکانیک‬
‫جامد کمک می کند‪ .‬پیوست ‪ C‬شامل مرور خالصه ای از موضوعات منتخب ریاضیات ابتدایی و همچنین چندین تکنیک‬
‫عددی است که دانش آموز باید برای استفاده از آنها در مسائل حل شده با کامپیوتر آماده باشد‪ .‬جداول مفید ثابتهای‬
‫فیزیکی ‪ ،‬سانتریوئیدها ‪ ،‬لحظات اینرسی و عوامل تبدیل در پیوست ‪ D‬آمده است‪.‬‬

‫ویژگی های آموزشی‬

‫ساختار اصلی این کتاب درسی شامل مقاله ای است که به طور دقیق به موضوعات مورد بحث می پردازد و به دنبال آن‬
‫یک یا چند نمونه مشکل را دنبال می کند‪ .‬برای ویرایش نهم ‪ ،‬همه مشکالت تکلیف به بخش ویژه مشکالت دانش‬
‫آموزان منتقل شده است که پس از ضمیمه ‪ D‬در انتهای کتاب درسی یافت شده است‪ .‬در انتهای هر فصل یک مرور‬
‫فصل وجود دارد که نکات اصلی آن فصل را خالصه می کند ‪ ،‬و یک مشکل بازبینی فصل مربوطه که در بخش مشکالت‬
‫دانش آموزان یافت می شود‪.‬‬

‫چالش ها و مسائل‬

‫‪ 89‬مشکل نمونه در صفحات مخصوص طراحی شده به تنهایی ظاهر می شود‪ .‬راه حل مشکالت معمولی استاتیک به‬
‫تفصیل ارائه شده است‪ .‬عالوه بر این ‪ ،‬یادداشت های توضیحی و احتیاطی (راهنمایی های مفید) برای ارائه اصلی شماره‬
‫گذاری شده اند‪.‬‬

‫تمرین برای انجام تکالیف وجود دارد‪ .‬مجموعه مشکالت به مسائل مقدماتی و مشکالت نمایندگی تقسیم می شوند‪.‬‬
‫بخش اول شامل مشکالت ساده و بدون عارضه ای است که برای کمک به دانش آموزان جهت کسب اطمینان از موضوع‬
‫جدید طراحی شده است ‪ ،‬در حالی که بیشتر مشکالت بخش دوم دارای مشکالت و طول متوسط هستند‪ .‬مشکالت به‬
‫طور کلی به منظور افزایش مشکالت مرتب شده اند‪ .‬تمرینات دشوارتر در انتهای مشکالت نماینده ظاهر می شوند و با‬
‫مشخص شده اند ‪ ،‬در سراسر‬ ‫‪SS‬‬ ‫مشخص می شوند‪ .‬مشکالت رایانه ای ‪ ،‬که با عالمت‬ ‫عالمت مثلث‬
‫مشکالت و همچنین در بخش ویژه ای در انتهای فصل بررسی مشکالت ظاهر می شوند‪ .‬مشکالتی که با نماد راه حل‬

‫‪8‬‬
 ‫دانش آموز مشخص شده اند دارای راه حل هایی در ‪ Wiley Plus‬هستند‪ .‬پاسخ تمام مشکالت در بخش خاصی در‬
‫انتهای کتاب درسی ارائه شده است‪.‬‬

‫با توجه به نیاز به تأکید بر واحدهای ‪ ، SI‬تقریباً دو مشکل در واحدهای ‪ SI‬برای همه در واحدهای معمولی ایاالت متحده‬
‫وجود دارد‪ .‬این تقسیم بین دو مجموعه واحد امکان تأکید ‪ 50-50‬تا درمان ‪ SI ٪100‬را فراهم می آورد‪.‬‬

‫یکی از ویژگی های قابل توجه نسخه نهم ‪ ،‬مانند تمام نسخه های قبلی ‪ ،‬انبوه مشکالت جالب و مهمی است که در‬
‫طراحی مهندسی صدق می کند‪ .‬اعم از این که مستقیماً به این صورت شناسایی شود یا خیر ‪ ،‬تقریباً همه مشکالت با‬
‫اصول و رویه های ذاتی در طراحی و تحلیل سازه های مهندسی و سیستم های مکانیکی سروکار دارند‪.‬‬

‫تصاویر‬

‫به منظور ایجاد بیشترین میزان واقع گرایی و وضوح در تصاویر ‪ ،‬نسخه الکترونیکی این مجموعه کتاب های درسی به‬
‫صورت تمام رنگی تولید می شود‪ .‬الزم به ذکر است که رنگ به طور مداوم برای شناسایی مقادیر خاصی استفاده می‬
‫شود‪:‬‬

‫• قرمز برای نیروها و لحظات‬

‫• برای پیکان های سرعت و شتاب سبز است‬
‫• خطوط نارنجی برای مسیرهای منتخب نقاط متحرک‬

‫رنگهای مالیم برای قسمتهایی از تصویر استفاده می شود که در مشکل موجود مهم نیستند‪ .‬در صورت امکان ‪ ،‬مکانیسم‬
‫ها یا اشیایی که معموالً دارای رنگ خاصی هستند در آن رنگ به تصویر کشیده می شوند‪ .‬همه عناصر اساسی تصویرسازی‬
‫فنی که جزء اساسی این مجموعه کتاب های درسی مکانیک مهندسی بوده اند ‪ ،‬حفظ شده اند‪ .‬نویسندگان می خواهند‬
‫این عقیده را تکرار کنند که استاندارد باالی تصویر برای هر کار مکتوب در زمینه مکانیک بسیار مهم است‪.‬‬

‫ویژگی های بارز‬

‫ما ویژگی های بارز زیر را در نسخه های قبلی حفظ کرده ایم‪:‬‬

‫• تمام بخش های نظریه به طور مداوم مورد تجدید نظر قرار می گیرند تا دقت ‪ ،‬وضوح ‪ ،‬خوانایی و میزان دوستی‬
‫را به حداکثر برسانند‪.‬‬
‫• مفاهیم کلیدی حوزه های ارائه نظریه به طور خاص مشخص و برجسته می شوند‪.‬‬
‫بررسی فصل برجسته شده و دارای خالصه های مفصل است‪.‬‬ ‫•‬
‫• همه مشکالت نمونه در صفحات مخصوص طراحی شده برای شناسایی سریع چاپ می شوند‪.‬‬
‫• عکسهای داخل فصل به منظور ایجاد ارتباط بیشتر با موقعیتهای واقعی که در آنها استاتیک نقش مهمی ایفا‬
‫کرده است ‪ ،‬ارائه می شود‪.‬‬

‫‪9‬‬
 ‫منابع و قالب ها‬

‫موارد زیر برای تکمیل این کتاب درسی تهیه شده است‪:‬‬

‫مربی و منابع دانشجویی‬

‫منابع زیر بصورت آنالین در ‪ www‬موجود است‪ .wiley.com/college/meriam .‬ممکن است منابع اضافی‬
‫ذکر نشده باشد‪.‬‬

‫‪ :WileyPlus‬یک سیستم یادگیری آنالین کامل برای کمک به تهیه و ارائه سخنرانی ها ‪ ،‬تعیین و مدیریت تکالیف ‪،‬‬
‫پیگیری پیشرفت دانش آموزان و سفارشی سازی محتوای دوره و تحویل آنها‪ .‬مطالب تازه اضافه شده برای ‪WileyPlus‬‬
‫شامل راه حل های مرحله به مرحله ویدئویی برای تقریباً ‪ 200‬مشکل است که همه آنها مشابه موارد موجود در کتاب‬
‫درسی است‪ .‬این ویدئوهای تولید شده توسط نویسندگان استراتژی های راه حل روشن و مختصر را برای دانش آموزان‬
‫نشان می دهد ‪ ،‬بیشتر بر مفاهیم کلیدی تأکید می کند و اصول صحیح حل مسئله در مکانیک را نشان می دهد‪.‬‬

‫راهنمای مربی‪ :‬توسط نویسندگان تهیه شده و به طور مستقل بررسی شده است ‪ ،‬راه حل های کامل برای همه مشکالت‬
‫موجود در متن با تماس با نماینده محلی ویلی آنها در دسترس اعضای هیات علمی است‪.‬‬

‫تمام تصاویر موجود در متن به صورت الکترونیکی برای استفاده در ایجاد سخنرانی در دسترس است‪.‬‬

‫همه مشکالت نمونه به عنوان فایل های الکترونیکی برای نمایش و بحث در کالس درس موجود است‪.‬‬

‫قالب ها‬

‫این نسخه نهم در قالب های مختلف از جمله چاپ معمولی ‪ ،‬مستقل ‪ ، WileyPlus‬متن الکترونیکی مستقل (در حال‬
‫حاضر با پیشرفت های متعدد) و سایر فرمت های بسته بندی شده در دسترس است‪ .‬لطفاً برای کسب اطالعات بیشتر با‬
‫نماینده ویلی (‪ )www.wiley. com/go/whosmyrep‬تماس بگیرید‪.‬‬

‫‪10‬‬
 ‫تقدیر و تشکر‬
‫دکتر ‪ ، A. L. Hale‬که قبالً از آزمایشگاههای تلفن ‪ Bell‬بود ‪ ،‬به دلیل مشارکت مستمر وی در قالب پیشنهادات‬
‫ارزشمند و بررسی دقیق نسخه خطی ‪ ،‬به رسمیت شناخته می شود‪ .‬دکتر هیل خدمات مشابهی را برای تمام نسخه های‬
‫قبلی این مجموعه کتابهای مکانیک ارائه کرده است که به اوایل ‪ 1950‬برمی گردد‪ .‬او تمام جنبه های کتابها ‪ ،‬از جمله‬
‫تمام متن و تصاویر قدیمی و جدید را مرور می کند‪ .‬دکتر هیل برای هر تمرین تکلیفی جدید یک راه حل مستقل ارائه‬
‫می دهد و پیشنهادات و اصالحات الزم را در مورد راه حل هایی که در دفترچه راهنمای معلم آمده است به نویسندگان‬
‫ارائه می دهد‪ .‬دکتر هیل به دلیل دقت بسیار زیاد در کار خود مشهور است و دانش کامل او در مورد زبان انگلیسی یک‬
‫دارایی بزرگ است که به هر کاربر این کتاب کمک می کند‪.‬‬

‫ما می خواهیم از اعضای هیئت علمی گروه علوم مهندسی و مکانیک در ‪ VPI & SU‬که به طور منظم پیشنهادات‬
‫سازنده ای ارائه می دهند ‪ ،‬تشکر کنیم‪ .‬اینها عبارتند از سعد ‪Michael ، Norman E. Dowling ،A. Ragab‬‬
‫‪( W. Hyer‬اواخر) ‪ J. Wallace Grant ،‬و ‪ .Jacob Grohs‬اسکات الهندریکس در بررسی گسترده نسخه خطی‬
‫و آماده سازی مواد ‪ WileyPlus‬بسیار موثر و دقیق بوده است‪ .‬مایکل گوفورث از کالج ایالتی بلودر به دلیل مشارکت‬
‫قابل توجه خود در مواد تکمیلی کتاب های درسی شناخته می شود‪ .‬ناتانیل گرین از دانشگاه ایالتی بلوم پنسیلوانیا به دلیل‬
‫مطالعه دقیق و پیشنهادات خود برای بهبود شناخته شده است‪.‬‬

‫مشارکت کارکنان ‪ ، . Inc،John Wiley & Sons‬درجه باالیی از صالحیت حرفه ای را نشان می دهد و به درستی‬
‫شناخته شده است‪ .‬اینها شامل ویرایشگر لینو راتز ‪ ،‬ویراستار توسعه یافته ‪ ،‬آدریا گیاتینو ‪ ،‬دستیار تحریریه آدریانا آلچی ‪،‬‬
‫ویرایشگر ارشد تولید کن سانتور ‪ ،‬طراح ارشد وندی الی ‪ ،‬و ویرایشگر ارشد عکس بیلی ری است‪ .‬ما مایلیم به ویژه از‬
‫تالش های بلند مدت تولید کریستین سروونی از ‪ Camelot Editorial Services LLC‬و همچنین ویرایش هلن‬
‫والدن قدردانی کنیم‪ .‬تصویرگران با استعداد الچینا همچنان از استاندارد باالیی برای برتری تصویرگری برخوردارند‪.‬‬

‫در نهایت ‪ ،‬ما می خواهیم سهم بسیار مهم خانواده هایمان را برای صبر و حمایت در طول چندین ساعت آماده سازی‬
‫نسخه خطی بیان کنیم‪ .‬به طور خاص ‪ ،‬دیل کریگ تهیه نسخه خطی را برای چاپ نهم مدیریت کرده است و در بررسی‬
‫تمام مراحل اثبات ‪ ،‬فردی کلیدی بوده است‪.‬‬

‫ما بسیار خوشحالیم که مدت زمان این مجموعه کتاب های درسی را به خوبی از مرز شصت و پنج سال گذشته افزایش‬
‫دادیم‪ .‬به منظور ارائه بهترین مطالب آموزشی ممکن در سالهای آینده ‪ ،‬ما از همه نظرات و پیشنهادات تشویق و استقبال‬
‫می کنیم‪.‬‬

‫بلکسبورگ ‪ ،‬ویرجینیا‬ ‫پرینستون ‪ ،‬ویرجینیای غربی‬

‫‪11‬‬
 ‫فهرست‬

‫مقدمه ای بر استاتیک‬ ‫‪1‬‬

‫‪ 1/1‬مکانیک‬

‫‪ 1/2‬مفاهیم اساسی‬

‫‪ 1/3‬مقیاس بندی و بردارها‬

‫‪ 1/4‬قوانین نیوتن‬

‫‪ 1/5‬واحد‬

‫‪ 1/6‬قانون گرانش‬

‫‪ 1/7‬دقت ‪ ،‬محدودیت ها و تقریب ها‬

‫‪ 1/8‬حل مسئله در استاتیک‬

‫‪ 1/9‬مرور فصل‬

‫سیستم های نیرو‬ ‫‪2‬‬

‫‪ 2/1‬مقدمه‬

‫‪ 2/2‬نیرو‬

‫سیستم های نیروی دو بعدی‬ ‫بخش الف‬

‫‪ 2/3‬اجزای مستطیل شکل‬

‫‪ 2/4‬لحظه‬

‫‪ 2/5‬زوج‬

‫‪ 2/6‬نتایج‬

‫سیستم های نیروی سه بعدی‬ ‫بخش ب‬

‫‪ 2/7‬اجزای مستطیل شکل‬

‫‪ 2/8‬لحظه و زوج‬

‫‪12‬‬
 ‫‪ 2/9‬نتایج‬

‫‪ 2/10‬مرور فصل‬

‫تعادل‬ ‫‪3‬‬

‫‪ 3/1‬مقدمه‬

‫بخش الف تعادل در دو بعد‬

‫‪ 3/2‬جداسازی سیستم و نمودار بدن آزاد‬

‫‪ 3/3‬شرایط تعادل‬

‫بخش ب تعادل در سه بعد‬

‫‪ 3/4‬شرایط تعادل‬

‫‪ 3/5‬مرور فصل‬

‫سازه ها‬ ‫‪4‬‬

‫‪ 4/1‬مقدمه‬

‫‪ 4/2‬خرپای هواپیما‬

‫‪ 4/3‬روش مفاصل‬

‫‪ 4/4‬روش بخش ها‬

‫‪ 4/5‬خرپای فضایی‬

‫‪ 4/6‬قاب و ماشین آالت‬

‫‪ 4/7‬مرور فصل‬

‫نیرو های توزیع شده‬ ‫‪5‬‬

‫‪ 5/1‬مقدمه‬

‫مراکز توده و سانتروئیدها‬ ‫بخش الف‬

‫‪13‬‬
 ‫‪ 5/2‬مرکز جرم‬

‫‪ 5/3‬مرکز خطوط ‪ ،‬مناطق و حجم ها‬

‫‪ 5/4‬بدنها و شکلهای مرکب ؛ تقریب ها‬

‫‪ 5/5‬قضایای پاپوس‬

‫بخش ب موضوعات ویژه‬

‫‪ 5/6‬تیرها ‪ -‬جلوه های خارجی‬

‫‪ 5/7‬تیرها ‪ -‬جلوه های داخلی‬

‫‪ 5/8‬کابل انعطاف پذیر‬

‫‪ 5/9‬آمار سیاالت‬

‫‪ 5/10‬مرور فصل‬

‫اصطکاک‬ ‫‪6‬‬

‫‪ 6/1‬مقدمه‬

‫پدیده های اصطکاکی‬ ‫بخش الف‬

‫‪ 6/2‬انواع اصطکاک‬

‫‪ 6/3‬اصطکاک خشک‬

‫کاربردهای اصطکاک در ماشین آالت‬ ‫بخش ب‬

‫‪ 6/4‬گوه‬

‫‪ 6/5‬پیچ‬

‫‪ 6/6‬بلبرینگ مجله‬

‫‪ 6/7‬بلبرینگ رانش ؛ اصطکاک دیسک‬

‫‪ 6/8‬کمربند انعطاف پذیر‬

‫‪ 6/9‬مقاومت نورد‬

‫‪ 6/10‬مرور فصل‬

‫‪14‬‬
 ‫کار مجازی‬ ‫‪7‬‬

‫‪ 7/1‬مقدمه‬

‫‪ 7/2‬کار‬

‫‪ 7/3‬تعادل‬

‫‪ 7/4‬انرژی و ثبات بالقوه‬

‫‪ 7/5‬مرور فصل‬

‫‪15‬‬
 ‫فصل ‪ 1‬مقدمه ای بر استاتیک‬

‫فصل بندی کلی‬

‫‪ 1/1‬مکانیک‬

‫‪ 1/2‬مفاهیم اساسی‬

‫‪ 1/3‬مقیاس بندی و بردارها‬

‫‪ 1/4‬قوانین نیوتن‬

‫‪ 1/5‬واحد‬

‫‪ 1/6‬قانون گرانش‬

‫‪ 1/7‬دقت ‪ ،‬محدودیت ها و تقریب ها‬

‫‪ 1/8‬حل مسئله در استاتیک‬

‫‪ 1/9‬مرور فصل‬

‫سازه هایی که از نیروهای بزرگ پشتیبانی می کنند باید‬

‫با اصول مکانیک در نظر گرفته شوند‪ .‬در این نمای‬
‫سیدنی ‪ ،‬استرالیا ‪ ،‬انواع مختلفی از این ساختارها را می‬
‫توان مشاهده کرد‪.‬‬

‫‪16‬‬
 ‫‪ 1/1‬مکانیک‬
‫مکانیک علم فیزیکی است که به بررسی تأثیر نیروها بر اجسام می پردازد‪ .‬هیچ درس دیگری به اندازه مکانیک در تحلیل‬
‫مهندسی نقشی ندارد‪ .‬اگرچه اصول مکانیک اندک است ‪ ،‬اما کاربرد وسیعی در مهندسی دارد‪ .‬اصول مکانیک برای تحقیق‬
‫و توسعه در زمینه ارتعاشات ‪ ،‬پایداری و استحکام سازه ها و ماشین ها ‪ ،‬رباتیک ‪ ،‬طراحی موشک و فضاپیما ‪ ،‬کنترل‬
‫خودکار ‪ ،‬عملکرد موتور ‪ ،‬جریان آب ‪ ،‬ماشین آالت و دستگاههای الکتریکی و مولکولی ‪ ،‬اتمی و رفتار زیر اتمی درک‬
‫کامل این موضوع یک پیش نیاز ضروری برای کار در این زمینه ها و بسیاری از زمینه های دیگر است‪.‬‬

‫مکانیک قدیمی ترین علوم فیزیکی است‪ .‬تاریخ اولیه این موضوع مترادف با آغاز مهندسی است‪ .‬اولین نوشته های ثبت‬
‫شده در مکانیک ‪ ،‬ارشمیدس (‪ 287–212‬پیش از میالد) بر اساس اهرم و اصل شناوری است‪ .‬پیشرفت قابل مالحظه ای‬
‫بعدها با تدوین قوانین ترکیب بردار نیروها توسط استوینوس (‪ )1548-1620‬انجام شد ‪ ،‬که بیشتر اصول استاتیک را نیز‬
‫تدوین کرد‪ .‬اولین تحقیق در مورد مشکل دینامیک به دلیل آزمایشهای وی با سنگهای در حال سقوط به گالیله (‪-1642‬‬
‫‪ )1565‬اختصاص داده شده است‪ .‬تدوین دقیق قوانین حرکت و همچنین قانون گرانش توسط نیوتون (‪)1642-1727‬‬
‫انجام شد ‪ ،‬او همچنین ایده تجزیه و تحلیل کوچک در تجزیه و تحلیل ریاضی را تصور کرد‪ .‬داوینچی ‪ ،‬واریگنون ‪ ،‬اویلر‬
‫‪ ،‬دی آلمبرت ‪ ،‬الگرانژ ‪ ،‬الپالس و دیگران نیز سهم مهمی در توسعه مکانیک داشتند‪.‬‬

‫در این کتاب ما هم به توسعه اصول مکانیک و هم کاربرد آنها خواهیم پرداخت‪ .‬اصول مکانیک به عنوان یک علم به‬
‫طور دقیق توسط ریاضیات بیان شده است ‪ ،‬بنابراین ریاضیات نقش مهمی در کاربرد این اصول در حل مسائل عملی ایفا‬
‫می کند‪.‬‬

‫موضوع مکانیک از نظر منطقی به دو قسمت تقسیم می شود‪ :‬استاتیک ‪ ،‬که به تعادل اجسام تحت تأثیر نیروها مربوط‬
‫می شود و دینامیک ‪ ،‬که مربوط به حرکت اجسام است‪ .‬مکانیک مهندسی به این دو قسمت تقسیم می شود ‪ ،‬جلد ‪ .1‬آمار‬
‫و جلد‪ .2‬دینامیک‬

‫سر ایزاک نیوتن‬

‫‪17‬‬
 ‫‪ 1/2‬مفاهیم اساسی‬
‫مفاهیم و تعاریف زیر برای مطالعه مکانیک اساسی هستند و باید در ابتدا درک شوند‪.‬‬

‫فضا منطقه هندسی است که توسط اجسامی اشغال شده است که موقعیت آنها با اندازه گیری خطی و زاویه ای نسبت به‬
‫یک سیستم مختصات توصیف می شود‪ .‬برای مشکالت سه بعدی ‪ ،‬سه مختصات مستقل مورد نیاز است‪ .‬برای مشکالت‬
‫دو بعدی ‪ ،‬فقط دو مختصات مورد نیاز است‪.‬‬

‫زمان معیار پی در پی وقایع است و یک کمیت اساسی در پویایی است‪ .‬زمان به طور مستقیم در تجزیه و تحلیل مسائل‬
‫استاتیک دخیل نیست‪.‬‬

‫جرم اندازه گیری اینرسی بدن است که مقاومت آن در برابر تغییر سرعت است‪ .‬همچنین می توان جرم را مقدار ماده در‬
‫یک بدن در نظر گرفت‪ .‬جرم یک جسم بر نیروی جاذبه بین آن و سایر اجسام تأثیر می گذارد‪ .‬این نیرو در بسیاری از‬
‫کاربردها در استاتیک ظاهر می شود‪.‬‬

‫نیرو عبارت است از عمل یک جسم بر بدن دیگر‪ .‬یک نیرو تمایل دارد جسمی را در جهت عمل خود حرکت دهد‪ .‬عملکرد‬
‫یک نیرو با بزرگی ‪ ،‬جهت عمل و نقطه کاربرد آن مشخص می شود‪ .‬بنابراین نیرو یک مقدار بردار است و خواص آن در‬
‫فصل ‪ 2‬به تفصیل مورد بحث قرار گرفته است‪.‬‬

‫یک ذره جسمی با ابعاد ناچیز است‪ .‬از نظر ریاضی ‪ ،‬ذره جسمی است که ابعاد آن نزدیک به صفر در نظر گرفته می شود‬
‫تا بتوانیم آن را به عنوان جرمی متمرکز در یک نقطه تجزیه و تحلیل کنیم‪ .‬ما اغلب یک ذره را به عنوان عنصر افتراقی‬
‫بدن انتخاب می کنیم‪ .‬هنگامی که ابعاد آن با توصیف موقعیت آن یا عملکرد نیروهای اعمال شده بر آن بی ارتباط است‬
‫‪ ،‬ممکن است با یک جسم به عنوان یک ذره رفتار کنیم‪.‬‬

‫بدن سفت و سخت‪ .‬جسمی زمانی سفت و سخت در نظر گرفته می شود که تغییر فاصله بین هر دو نقطه آن به منظور‬
‫مورد نظر ناچیز باشد‪ .‬به عنوان مثال ‪ ،‬محاسبه کشش در کابل که از رونق جرثقیل متحرک تحت بار پشتیبانی می کند ‪،‬‬
‫اساساً تحت تأثیر تغییر شکل های داخلی کوچک در اعضای سازه ای رونق قرار نمی گیرد‪ .‬بنابراین ‪ ،‬به منظور تعیین‬
‫نیروهای خارجی که بر رونق تأثیر می گذارند ‪ ،‬می توانیم آن را به عنوان یک بدن سفت و سخت در نظر بگیریم‪ .‬استاتیک‬
‫در درجه اول با محاسبه نیروهای خارجی که بر روی اجسام سفت و سخت در تعادل عمل می کنند ‪ ،‬سروکار دارد‪ .‬تعیین‬
‫تغییر شکل های داخلی مربوط به مطالعه مکانیک اجسام قابل تغییر شکل است که معموالً از استاتیک در برنامه درسی‬
‫پیروی می کند‪.‬‬

‫‪ 1/3‬مقیاس بندی و بردارها‬

‫ما در مکانیک از دو نوع کمیت استفاده می کنیم ‪ -‬مقیاس پذیر و بردار‪ .‬مقادیر مقیاس پذیر مقدارهایی هستند که فقط‬
‫یک مقدار با آنها ارتباط دارد‪ .‬نمونه هایی از کمیت های مقیاس پذیر عبارتند از زمان ‪ ،‬حجم ‪ ،‬چگالی ‪ ،‬سرعت ‪ ،‬انرژی و‬
‫جرم‪ .‬از طرف دیگر ‪ ،‬مقادیر بردار دارای جهت و همچنین اندازه هستند و باید از قانون متوازی االضالع جمع آوری پیروی‬
‫کنند که در این مقاله توضیح داده شد‪ .‬نمونه هایی از کمیت های بردار جابجایی ‪ ،‬سرعت ‪ ،‬شتاب ‪ ،‬نیرو ‪ ،‬گشتاور و حرکت‬

‫‪18‬‬
 ‫هستند‪ .‬سرعت یک مقیاس است‪ .‬این مقدار سرعت است که یک بردار است‪ .‬بنابراین سرعت با جهت و سرعت مشخص‬
‫می شود‪.‬‬

‫بردارهایی که مقادیر فیزیکی را نشان می دهند می توانند به صورت رایگان ‪ ،‬کشویی یا ثابت طبقه بندی شوند‪.‬‬

‫بردار آزاد کسایی است که کنش آنها محدود به خطوط منحصر به فرد در فضا نباشد‪ .‬به عنوان مثال ‪ ،‬اگر جسمی بدون‬
‫چرخش حرکت کند ‪ ،‬حرکت یا جابجایی هر نقطه از بدن ممکن است به عنوان بردار در نظر گرفته شود‪ .‬این بردار جهت‬
‫و اندازه جابجایی هر نقطه از بدن را به خوبی توصیف می کند‪ .‬بنابراین ‪ ،‬ما ممکن است جابجایی چنین جسمی را با یک‬
‫بردار آزاد نشان دهیم‪.‬‬

‫یک بردار کشویی یک خط عمل منحصر به فرد در فضا دارد اما یک کاربرد منحصر به فرد ندارد‪ .‬به عنوان مثال ‪ ،‬هنگامی‬
‫که یک نیروی خارجی روی یک جسم سفت و سخت عمل می کند ‪ ،‬می توان نیرو را در هر نقطه از خط عمل خود بدون‬
‫تغییر تأثیر آن بر بدن به طور کلی اعمال کرد* ‪ ،‬و بنابراین یک بردار کشویی است‪.‬‬

‫بردار ثابت قسمتی است که برای آن نقطه کاربرد منحصر به فردی مشخص شده است‪ .‬عمل نیرو بر جسم تغییر شکل‬
‫پذیر یا غیر خشک باید توسط بردار ثابت در محل اعمال نیرو مشخص شود‪ .‬در این حالت ‪ ،‬نیروها و تغییر شکل ها در‬
‫بدن به نقطه اعمال نیرو و همچنین به میزان و خط عمل آن بستگی دارد‪.‬‬

‫کنوانسیون های معادالت و نمودارها‬

‫یک مقدار بردار ‪ V‬با یک بخش خط ‪ ،‬شکل ‪ 1/1‬نشان داده می شود که جهت بردار را دارد و دارای یک پیکان برای‬
‫نشان دادن حس است‪ .‬طول بخش خط هدایت شده نشان می دهد که اندازه | ‪ | V‬از بردار ‪ ،‬که با حروف کج نوع پنجم‬
‫چاپ شده است‪ .‬به عنوان مثال ‪ ،‬ما می توانیم مقیاسی را انتخاب کنیم که یک پیکان به طول یک اینچ نشان دهنده‬
‫نیروی بیست پوند باشد‪.‬‬

‫در معادالت مقیاس دار و غالباً در نمودارهایی که فقط اندازه یک بردار برچسب گذاری شده است ‪ ،‬نماد در نوع کج شفاف‬
‫ظاهر می شود‪ .‬هرگاه جنبه جهت دار بردار بخشی از نمایش ریاضی آن باشد ‪ ،‬از نوع برجسته برای مقادیر بردار استفاده‬
‫می شود‪ .‬هنگام نوشتن معادالت بردار ‪ ،‬همیشه مطمئن باشید که تمایز ریاضی بین بردارها و مقیاس ها را حفظ می کنید‪.‬‬
‫در کارهای دست نویس ‪ ،‬از عالمت متمایز برای هر مقدار بردار ‪ ،‬مانند زیر خط ‪ ، V ،‬یا فلش روی نماد ‪ → V ،‬استفاده‬
‫کنید تا جای نوع برجسته در چاپ را بگیرد‪.‬‬

‫‪19‬‬
 ‫کار با بردارها‬

‫جهت بردار ‪ V‬ممکن است با زاویه ای از جهت مرجع شناخته شده اندازه گیری شود که در شکل ‪ 1/1‬نشان داده شده‬
‫است‪ .‬منفی ‪ V‬یک بردار ‪ V−‬است که دارای قدر یکسان با ‪ V‬است اما در جهت مخالف ‪ V‬هدایت می شود ‪ ،‬همانطور‬
‫که در شکل ‪ 1/1‬نشان داده شده است‪.‬‬

‫بردارها باید از قانون متوازی االضالع ترکیب پیروی کنند‪ .‬این قانون بیان می کند که دو بردار ‪ V1‬و ‪ ، V2‬که به عنوان‬
‫بردارهای آزاد در نظر گرفته شده اند ‪ ،‬شکل ‪ ، 1/2a‬ممکن است با بردار معادل ‪ V‬آنها جایگزین شود ‪ ،‬که مورب متوازی‬
‫االضالع است که توسط ‪ V1‬و ‪ V2‬به عنوان دو ضلع آن تشکیل شده است ‪ ،‬همانطور که در شکل نشان داده شده است‪.‬‬
‫شکل ‪ 1/2b‬این ترکیب مجموع بردار نامیده می شود و توسط معادله بردار نشان داده می شود‬

‫جایی که عالمت بعالوه ‪ ،‬هنگامی که با مقادیر بردار (با حروف برجسته) استفاده می شود ‪ ،‬به معنی جمع بردار است و نه‬
‫مقیاس‪ .‬مجموع مقیاس بزرگی دو بردار به روش معمول ‪ V1 V2‬نوشته شده است‪ .‬هندسه متوازی االضالع نشان می‬
‫دهد که ‪.V ≠ V1 + V2‬‬

‫دو بردار ‪ V1‬و ‪ ، V2‬که مجدداً به عنوان بردارهای آزاد در نظر گرفته می شوند ‪ ،‬ممکن است طبق قانون مثلث ‪ ،‬مانند‬
‫شکل ‪ ، 1/2c‬سر به دم اضافه شوند تا مجموع بردار یکسان ‪ V‬را بدست آوریم‪ .‬از نمودار می بینیم که ترتیب جمع بردارها‬
‫بر مجموع آنها تأثیر نمی گذارد ‪ ،‬به طوری که ‪.V1 + V2 = V2 + V1‬‬

‫‪20‬‬
 ‫تفاوت ‪ V1 - V2‬بین دو بردار به راحتی با افزودن ‪ -V2‬به ‪ V1‬همانطور که در شکل ‪ 1/3‬نشان داده شده است ‪ ،‬انجام‬
‫می شود ‪ ،‬جایی که ممکن است از روش مثلث یا متوازی االضالع استفاده شود‪ .‬تفاوت '‪ V‬بین دو بردار با معادله بردار‬
‫بیان می شود‬

‫جایی که عالمت منفی نشان دهنده تفریق بردار است‪.‬‬

‫هر دو یا چند بردار که مجموع آنها برابر یک بردار ‪ V‬مشخص باشد ‪ ،‬اجزای آن بردار هستند‪ .‬بنابراین ‪ ،‬بردارهای ‪ V1‬و‬
‫‪ V2‬در شکل ‪ 1/4a‬به ترتیب اجزای ‪ V‬در جهت ‪ 1‬و ‪ 2‬هستند‪ .‬معموالً برخورد با اجزای بردار که عموماً عمود هستند‬
‫راحت تر است‪ .‬اینها را اجزای مستطیلی می نامند‪ .‬بردارهای ‪ Vx‬و ‪ Vy‬در شکل ‪ 1/4b‬به ترتیب اجزای ‪ x-‬و ‪ y-‬هستند‪.‬‬
‫به همین ترتیب ‪ ،‬در شکل ‪ Vx’ ،1/4c‬و ’‪ Vy‬اجزای ‪ x'-‬و ‪ y'-‬هستند‪ .‬در اجزای مستطیلی ‪ ،‬جهت بردار نسبت به مثالً‬
‫محور ‪ x‬به وضوح با زاویه مشخص شده است ‪ ،‬جایی که‬

‫بردار ‪ V‬را می توان با ضرب قدر ‪ V‬در بردار ‪ n‬که قدر آن یک است و جهت آن با جهت ‪ V‬منطبق است ‪ ،‬به صورت‬
‫ریاضی بیان کرد‪ .‬بردار ‪ n‬واحد بردار نامیده می شود‪ .‬بدین ترتیب‪،‬‬

‫به این ترتیب هم اندازه و هم جهت بردار به راحتی در یک عبارت ریاضی گنجانده شده است‪ .‬در بسیاری از مسائل ‪ ،‬به‬
‫ویژه مسائل سه بعدی ‪ ،‬راحت است که اجزای مستطیلی ‪ ، V‬شکل ‪ ، 1/5‬بر حسب بردارهای واحد ‪ j،i‬و ‪ ، k‬که بردارهای‬
‫‪ y- ، x-‬هستند‪ ،‬بیان شود‪ .‬و جهت ‪ z‬به ترتیب با بزرگی واحد‪ .‬از آنجا که بردار ‪ V‬مجموع بردار اجزا در جهت ‪y-، x-‬‬
‫و ‪ z‬است ‪ ،‬می توانیم ‪ V‬را به صورت زیر بیان کنیم‪:‬‬

‫ما در حال حاضر از جهت کسینوس ‪ m، l‬و ‪ n‬از ‪ V‬استفاده می کنیم ‪ ،‬که توسط آنها تعیین شده است‬

‫بنابراین ‪ ،‬ممکن است اندازه اجزای ‪ V‬را به صورت زیر بنویسیم‬

‫‪21‬‬
 ‫جایی که ‪ ،‬از قضیه فیثاغورث ‪،‬‬

‫توجه داشته باشید که این رابطه نشان می دهد که ‪.l2 + m2 + n2 = 1‬‬

‫‪ 1/4‬قوانین نیوتن‬
‫سر اسحاق نیوتن اولین کسی بود که قوانین اساسی حاکم بر حرکت یک ذره را به درستی بیان کرد و اعتبار آنها را نشان‬
‫داد‪.‬‬

‫‪22‬‬
 ‫قانون اول‪ .‬ذره ای در حالت استراحت باقی می ماند یا با سرعت یکنواخت (در یک خط مستقیم با سرعت ثابت) به حرکت‬
‫خود ادامه می دهد در صورتی که نیروی نامتعادل بر آن وارد نشود‪.‬‬

‫قانون دوم‪ .‬شتاب یک ذره متناسب با مجموع بردار نیروهای وارد بر آن است و در جهت این مجموع بردار است‪.‬‬

‫قانون سوم‪ .‬نیروهای عمل و واکنش بین اجسام متقابل از نظر اندازه برابر ‪ ،‬از جهت جهت مخالف و هم خط هستند (در‬
‫یک خط قرار دارند)‪.‬‬

‫صحت این قوانین با بی شمار اندازه گیری های فیزیکی دقیق به اثبات رسیده است‪ .‬قانون دوم نیوتن اساس بسیاری از‬
‫تحلیل های دینامیکی را تشکیل می دهد‪ .‬همانطور که روی ذره ای با جرم ‪ m‬اعمال می شود ‪ ،‬ممکن است به صورت‬
‫زیر بیان شود‬

‫جایی که ‪ F‬مجموع بردار نیروهای وارد بر ذره است و ‪ a‬شتاب حاصله است‪ .‬این معادله یک معادله بردار است زیرا جهت‬
‫‪ F‬باید با جهت ‪ a‬مطابقت داشته باشد و مقادیر ‪ F‬و ‪ ma‬باید برابر باشند‪.‬‬

‫قانون اول نیوتن شامل اصل تعادل نیروها است که موضوع اصلی نگرانی در استاتیک است‪ .‬این قانون در واقع نتیجه‬
‫قانون دوم است ‪ ،‬زیرا وقتی صفر نیرو وجود ندارد هیچ شتابی وجود ندارد و ذره یا در حالت سکون است یا با سرعت‬
‫یکنواخت در حال حرکت است‪ .‬قانون اول هیچ چیز جدیدی به توصیف حرکت نمی افزاید اما در اینجا گنجانده شده است‬
‫زیرا بخشی از جمالت کالسیک نیوتن بود‪.‬‬

‫قانون سوم برای درک ما از نیرو اساسی است‪ .‬در آن آمده است که نیروها همیشه در جفت نیروهای برابر و متضاد رخ‬
‫می دهند‪ .‬بنابراین ‪ ،‬نیروی رو به پایین که مداد بر روی میز تحمیل می کند ‪ ،‬با نیروی رو به باال با قدر یکسان که توسط‬
‫میز روی مداد وارد می شود ‪ ،‬همراه است‪ .‬این اصل برای همه نیروها ‪ ،‬متغیر یا ثابت ‪ ،‬صرف نظر از منبع آنها ‪ ،‬صادق‬
‫است و در هر لحظه از زمان که نیروها اعمال می شوند ‪ ،‬صادق است‪ .‬عدم توجه دقیق به این قانون اساسی علت خطاهای‬
‫مکرر مبتدیان است‪.‬‬

‫در تجزیه و تحلیل اجسام تحت تأثیر نیروها ‪ ،‬کامالً ضروری است که مشخص شود که نیروی هر زوج عمل ‪ -‬واکنش‬
‫در نظر گرفته شده است‪ .‬اول از همه الزم است بدن مورد بررسی را جدا کرده و سپس تنها یک نیروی جفت را که بر‬
‫بدن موردنظر عمل می کند در نظر بگیریم‪.‬‬

‫‪ 1/5‬واحد‬
‫در مکانیک از چهار کمیت اساسی به نام ابعاد استفاده می کنیم‪ .‬اینها طول ‪ ،‬جرم ‪ ،‬نیرو و زمان هستند‪ .‬واحدهای مورد‬
‫استفاده برای اندازه گیری این مقادیر را نمی توان به طور مستقل انتخاب کرد زیرا باید با قانون دوم نیوتن ‪ ،‬معادله مطابقت‬
‫داشته باشند‪ 1/1 .‬اگرچه تعدادی از سیستم های مختلف واحد وجود دارد ‪ ،‬اما تنها دو سیستم رایج در علم و فناوری در‬
‫این متن استفاده می شود‪ .‬چهار بعد اساسی و واحدها و نمادهای آنها در دو سیستم در جدول زیر خالصه شده است‪.‬‬

‫‪23‬‬
 ‫واحدهای ‪SI‬‬

‫سیستم بین المللی واحدها ‪ ،‬به اختصار ‪( SI‬از فرانسوی ‪ ، )Système International d’Unités ،‬در ایاالت‬
‫متحده و سراسر جهان پذیرفته شده است و نسخه ای مدرن از سیستم متریک است‪ .‬با توافق بین المللی ‪ ،‬واحدهای ‪SI‬‬
‫به موقع جایگزین سایر سیستم ها می شوند‪ .‬همانطور که در جدول نشان داده شده است ‪ ،‬در ‪ ، SI‬واحد کیلوگرم (کیلوگرم)‬
‫برای جرم ‪ ،‬متر (متر) برای طول ‪ ،‬و ثانیه (ثانیه) برای زمان به عنوان واحدهای پایه انتخاب می شوند و نیوتن (‪ )N‬برای‬
‫نیرو از سه مورد قبلی توسط معادله ‪ 1/1‬بنابراین ‪ ،‬نیروی (‪ = )N‬جرم (کیلوگرم) × شتاب (‪ )m/s2‬یا‬

‫بنابراین ‪ 1 ،‬نیوتن نیروی الزم برای شتاب ‪ 1‬متر بر ثانیه به جرم ‪ 1‬کیلوگرم است‪.‬‬

‫جسمی با جرم ‪ m‬را در نظر بگیرید که اجازه دارد آزادانه در نزدیکی سطح زمین بیفتد‪ .‬تنها با نیروی گرانش بر روی بدن‬
‫‪ ،‬با شتاب ‪ g‬به سمت مرکز زمین می افتد‪ .‬این نیروی گرانشی وزن ‪ W‬بدن است و از معادله بدست می آید‪:1/1 .‬‬

‫واحدهای عرفی ایاالت متحده‬

‫سیستم مشترک ایاالت متحده یا سیستم بریتانیایی ‪ ،‬که به آن سیستم پاوند پوند ثانیه (‪ )FPS‬نیز می گویند ‪ ،‬سیستم‬
‫رایج در تجارت و صنعت در کشورهای انگلیسی زبان بوده است‪ .‬اگرچه این سیستم به مرور با واحدهای ‪ SI‬جایگزین می‬
‫شود ‪ ،‬اما مهندسین سالهای زیادی باید بتوانند با واحدهای ‪ SI‬و ‪ FPS‬کار کنند و هر دو سیستم به طور آزاد در مهندسی‬
‫مکانیک استفاده می شوند‪.‬‬

‫همانطور که در جدول نشان داده شده است ‪ ،‬در سیستم ایاالت متحده یا ‪ ، FPS‬واحدهای فوت (فوت) برای طول ‪ ،‬ثانیه‬
‫(ثانیه) برای زمان و پوند (پوند) برای نیرو به عنوان واحدهای پایه انتخاب می شوند و حلزون حرکت برای جرم بدست‬
‫می آید‪ .‬از معادله ‪ 1/1‬بنابراین ‪ ،‬نیروی (‪ = )lb‬جرم (‪ × )slugs‬شتاب (‪ ، )ft/sec2‬یا‬

‫‪24‬‬
 ‫بنابراین ‪ 1 ،‬حلزون جرمی است که در اثر نیروی ‪ 1‬پوند شتاب ‪ 1‬فوت بر ثانیه به آن داده می شود‪ .‬اگر ‪ W‬نیروی گرانشی‬
‫یا وزن و ‪ g‬شتاب ناشی از گرانش باشد ‪ ،‬معادل‪ 1/1 .‬می دهد‬

‫توجه داشته باشید که ثانیه در واحدهای ‪ SI‬به صورت ‪ s‬و در واحدهای ‪ FPS‬به عنوان ثانیه اختصار می یابد‪.‬‬

‫در واحدهای ایاالت متحده ‪ ،‬پوند نیز گاه به عنوان واحد جرم ‪ ،‬به ویژه برای تعیین خواص حرارتی مایعات و گازها استفاده‬
‫می شود‪ .‬هنگامی که تمایز بین دو واحد ضروری است ‪ ،‬واحد نیرو اغلب به صورت ‪ lbf‬و واحد جرم به عنوان ‪lbm‬‬
‫نوشته می شود‪ .‬در این کتاب ما تقریباً به طور انحصاری از واحد نیرو استفاده می کنیم که فقط به عنوان پوند نوشته شده‬
‫است‪ .‬سایر واحدهای نیرو مشترک در سیستم ایاالت متحده عبارتند از کیلوپوند (کیپ) ‪ ،‬معادل ‪ 1000‬پوند و تن ‪ ،‬معادل‬
‫‪ 2000‬پوند‪.‬‬

‫سیستم بین المللی واحدها (‪ )SI‬یک سیستم مطلق نامیده می شود زیرا اندازه گیری جرم مقدار پایه مستقل از محیط آن‬
‫است‪ .‬از طرف دیگر ‪ ،‬سیستم ایاالت متحده (‪ )FPS‬یک سیستم گرانشی نامیده می شود زیرا نیروی کمیت پایه آن به‬
‫عنوان جاذبه گرانشی (وزن) که بر روی یک جرم استاندارد تحت شرایط مشخص (سطح دریا و عرض جغرافیایی ‪45‬‬
‫درجه) عمل می کند ‪ ،‬تعریف شده است‪ .‬یک پوند استاندارد همچنین نیروی الزم برای شتاب یک جرم یک پوندی‬
‫‪ 1740.32 ft/sec2‬است‪.‬‬

‫در واحدهای ‪ SI‬کیلوگرم منحصراً به عنوان واحد جرم ‪ -‬هرگز نیرو استفاده نمی شود‪ .‬در سیستم گرانشی ‪( MKS‬متر ‪،‬‬
‫کیلوگرم ‪ ،‬ثانیه) که سالهاست در کشورهای غیر انگلیسی زبان استفاده می شود ‪ ،‬کیلوگرم ‪ ،‬مانند پوند ‪ ،‬هم به عنوان‬
‫واحد نیرو و هم به عنوان واحد جرم مورد استفاده قرار گرفته است‪.‬‬

‫استانداردهای اولیه‬

‫استانداردهای اولیه برای اندازه گیری جرم ‪ ،‬طول و زمان با توافق بین المللی ایجاد شده است و به شرح زیر است‪:‬‬

‫جرم‪ :‬کیلوگرم به عنوان جرم یک استوانه مخصوص پالتین ‪ -‬ایریدیوم تعریف می شود که در دفتر بین المللی وزن و‬
‫اندازه گیری در نزدیکی پاریس ‪ ،‬فرانسه نگهداری می شود‪ .‬یک نسخه دقیق از این استوانه در ایاالت متحده در موسسه‬
‫ملی استاندارد و فناوری (‪ ، )NIST‬که قبالً دفتر ملی استاندارد بود ‪ ،‬نگهداری می شود و به عنوان استاندارد جرم برای‬
‫ایاالت متحده عمل می کند‪.‬‬

‫طول متر‪ :‬که در اصل یک دهم میلیونم فاصله از قطب تا خط استوا در طول نصف النهار از طریق پاریس تعیین شده بود‬
‫‪ ،‬بعداً به عنوان طول یک میله مخصوص پالتین‪-‬ایریدیوم که در دفتر بین المللی وزن و اندازه گیری نگهداری می شود‬
‫‪ ،‬تعیین شد‪ .‬مشکل دسترسی به میله و تولید مجدد اندازه گیری های دقیق باعث شد تا استانداردهای دقیق تر و قابل‬
‫تکرار طول برای متر ایجاد شود ‪ ،‬که در حال حاضر به عنوان مسافت طی شده توسط نور در خال در (‪)1/299 792 458‬‬
‫ثانیه تعریف شده است‪.‬‬

‫‪25‬‬
‫زمان‪ :‬دوم در اصل به عنوان کسر (‪ 1/)86 400‬از متوسط روز خورشیدی تعریف شد‪ .‬با این حال ‪ ،‬بی نظمی در چرخش‬
‫زمین منجر به ایجاد مشکالتی در این تعریف شد و استاندارد دقیق تر و قابل تکرار پذیرفته شده است‪ .‬دومی اکنون به‬
‫عنوان مدت ‪ 9 192 631 770‬دوره تابش یک حالت خاص از اتم سزیم ‪ -133‬تعریف شده است‪.‬‬

‫کیلوگرم استاندار‬

‫برای اکثر کارهای مهندسی و برای هدف ما در مطالعه مکانیک ‪ ،‬دقت این استانداردها بطور قابل توجهی فراتر از نیازهای‬
‫ما است‪ .‬مقدار استاندارد شتاب گرانشی ‪ g‬مقدار آن در سطح دریا و عرض جغرافیایی ‪ 45‬درجه است‪ .‬در دو سیستم این‬
‫مقادیر هستند‬

‫مقادیر تقریبی ‪ 81.9 m/s2‬و ‪ 2.32 ft/sec2‬به ترتیب برای اکثریت قریب به اتفاق محاسبات مهندسی از دقت کافی‬
‫برخوردار هستند‪.‬‬

‫تبدیل واحد‬

‫لیستی از واحدهای ‪ SI‬مورد استفاده در مکانیک در جدول ‪ D/5‬ضمیمه ‪ D‬به همراه تبدیل عددی بین واحدهای معمولی‬
‫و ‪ SI‬ایاالت متحده نشان داده شده است‪ .‬اگرچه این جدول برای به دست آوردن احساس نسبت به اندازه نسبی واحدهای‬
‫‪ SI‬و ایاالت متحده مفید است ‪ ،‬اما به موقع مهندسان این نکته را ضروری می دانند که مستقیماً در مورد واحدهای ‪SI‬‬

‫‪26‬‬
 ‫بدون تغییر از واحدهای ایاالت متحده فکر کنند‪ .‬همانطور که در هنر توضیح داده شده است ‪ ،‬ما در درجه اول به واحدهای‬
‫طول و نیرو توجه داریم ‪ ،‬و جرم تنها زمانی مورد نیاز است که نیروی گرانشی را محاسبه کنیم‪ 6/1 .‬تبدیل واحد برای‬
‫اکثر مشکالت این کتاب درسی ضروری نیست‪.‬‬

‫شکل ‪ 1/6‬نمونه هایی از نیرو ‪ ،‬جرم و طول در دو سیستم واحد را به تصویر می کشد تا به تجسم مقادیر نسبی آنها کمک‬
‫کند‪.‬‬

‫‪ 1/6‬قانون گرانش‬
‫در استاتیک و همچنین دینامیک ‪ ،‬ما اغلب نیاز به محاسبه وزن یک جسم داریم ‪ ،‬که همان نیروی گرانشی است که بر‬
‫آن تأثیر می گذارد‪ .‬این محاسبه بستگی به قانون گرانش دارد که توسط نیوتن نیز تدوین شده است‪ .‬قانون گرانش با‬
‫معادله بیان می شود‬

‫جایی که ‪ = F‬نیروی جاذبه متقابل بین دو ذره است‬

‫‪ = G‬ثابت جهانی که به عنوان ثابت گرانش شناخته می شود‬

‫‪ = m2،m1‬جرم دو ذره‬

‫‪27‬‬
 ‫‪ = r‬فاصله بین مراکز ذرات‬

‫نیروهای متقابل ‪ F‬از قانون عمل و عکس العمل اطاعت می کنند ‪ ،‬زیرا برابر و مخالف هستند و در امتداد خطی که به‬
‫مراکز ذرات متصل می شود ‪ ،‬مطابق شکل ‪ 1/7‬نشان داده می شوند‪ .‬با آزمایش ثابت شد که گرانش ‪G = 6.673‬‬
‫)‪ (10−11) m3/(kg · s2‬است‪.‬‬

‫جاذبه گرانشی زمین‬

‫نیروهای گرانشی بین هر جفت بدن وجود دارد‪ .‬در سطح زمین تنها نیروی گرانشی با قدر قابل توجه نیروی ناشی از جاذبه‬
‫زمین است‪ .‬به عنوان مثال ‪ ،‬هر یک از دو کره آهنی به قطر ‪ 100‬میلی متر با نیروی گرانشی ‪ 37.1‬نیوتن ‪ ،‬که وزن آن‬
‫است ‪ ،‬به زمین جذب می شود‪ .‬از طرف دیگر ‪ ،‬نیروی جذب متقابل بین کره ها در صورت لمس آنها ‪095 000 0.000‬‬
‫‪ 0 1‬نیوتون است‪ .‬این نیرو در مقایسه با جاذبه زمین ‪ 37.1‬نیوتون‪ .‬به وضوح ناچیز است‪ .‬در نتیجه جاذبه زمین تنها گرانش‬
‫است نیرویی که باید برای بیشتر کاربردهای مهندسی روی سطح زمین در نظر بگیریم‪.‬‬

‫جاذبه جاذبه زمین روی جسمی (وزن آن) وجود دارد چه بدن در حالت استراحت باشد و چه در حال حرکت‪ .‬از آنجا که‬
‫این جاذبه یک نیرو است ‪ ،‬وزن یک بدن باید بر حسب نیوتن (‪ )N‬در واحدهای ‪ SI‬و بر حسب پوند (‪ )lb‬در واحدهای‬
‫معمولی ایاالت متحده بیان شود‪ .‬متأسفانه ‪ ،‬در عمل رایج از واحد جرم کیلوگرم (کیلوگرم) اغلب به عنوان اندازه گیری‬
‫وزن استفاده می شود‪ .‬این کاربرد باید به مرور از بین برود زیرا واحدهای ‪ SI‬بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند ‪ ،‬زیرا در‬
‫واحدهای ‪ SI‬کیلوگرم منحصراً برای جرم و نیوتن برای نیرو ‪ ،‬از جمله وزن استفاده می شود‪.‬‬

‫نیروی گرانشی که زمین به ماه وارد می کند (پیش زمینه) یک‬

‫عامل کلیدی در حرکت ماه است‪.‬‬

‫برای جسمی با جرم ‪ m‬نزدیک به سطح زمین ‪،‬‬

‫جاذبه ‪ F‬روی بدن توسط معادله مشخص شده‬
‫است‪ 1/2 .‬ما معموالً قدر این نیروی گرانشی یا وزن را با نماد ‪ .W‬نشان می دهیم زیرا بدن با شتاب ‪ ، g‬معادل‪ 1/1 .‬می‬
‫دهد‬

‫‪28‬‬
 ‫وزن ‪ W‬بر حسب نیوتن (‪ )N‬خواهد بود هنگامی که جرم ‪ m‬بر کیلوگرم (‪ )kg‬و شتاب گرانش ‪ g‬بر متر بر ثانیه بر مربع‬
‫(‪ )m/s2‬است‪ .‬در واحدهای عادی ایاالت متحده ‪ ،‬وزن ‪ W‬بر حسب پوند (‪ )lb‬خواهد بود ‪ ،‬زمانی که ‪ m‬در لنگ و ‪g‬‬
‫در فوت بر مربع بر ثانیه باشد‪ .‬مقادیر استاندارد برای ‪ g‬از ‪ 9.81 m/s2‬و ‪ 32.2 ft/sec2‬برای محاسبات ما در استاتیک‬
‫به اندازه کافی دقیق خواهد بود‪.‬‬

‫وزن واقعی (جاذبه گرانشی) و وزن ظاهری (که با مقیاس فنر اندازه گیری می شود) کمی متفاوت است‪ .‬تفاوت ‪ ،‬که ناشی‬
‫از چرخش زمین است ‪ ،‬بسیار کوچک است و مورد غفلت قرار می گیرد‪ .‬این جلد در جلد مورد بحث قرار می گیرد‪2 .‬‬
‫دینامیک‪.‬‬

‫‪ 1/7‬دقت ‪ ،‬محدودیت ها و تقریب ها‬

‫تعداد داللتهای موجود در پاسخ نباید بیشتر از تعداد ارقامی باشد که با دقت داده های داده شده توجیه شده اند‪ .‬برای مثال‬
‫‪ ،‬فرض کنید ضلع ‪ 24‬میلی متری یک میله مربع تا نزدیکترین میلی متر اندازه گیری شده است ‪ ،‬بنابراین ما طول ضلع‬
‫را تا دو نماد می دانیم‪ .‬مساحت طول جانبی ‪ 576‬میلی متر مربع می دهد‪ .‬با این حال ‪ ،‬طبق قاعده ما ‪ ،‬ما باید مساحت‬
‫را ‪ 580‬میلی متر مربع بنویسیم ‪ ،‬فقط با استفاده از دو معنی‪.‬‬

‫هنگامی که محاسبات شامل تفاوتهای کوچک در مقادیر زیاد می شود ‪ ،‬برای دستیابی به دقت معینی در نتایج ‪ ،‬به دقت‬
‫بیشتری در داده ها نیاز است‪ .‬بنابراین ‪ ،‬برای مثال ‪ ،‬الزم است که اعداد ‪ 4.2503‬و ‪ 4.2391‬را با دقت پنج نشانه بدانید تا‬
‫تفاوت آنها ‪ 0.0112‬تا دقت سه گانه بیان شود‪ .‬اغلب در محاسبات طوالنی دشوار است که بدانیم در ابتدا به چند معنی‬
‫در داده های اصلی نیاز داریم تا از دقت در پاسخ اطمینان حاصل شود‪ .‬دقت در سه شاخص برای اکثر محاسبات مهندسی‬
‫رضایت بخش تلقی می شود‪.‬‬

‫در این متن ‪ ،‬پاسخها به طور کلی به سه معنی نشان داده می شوند مگر اینکه پاسخ با رقم ‪ 1‬شروع شود ‪ ،‬در این صورت‬
‫پاسخ به چهار معنی نشان داده می شود‪ .‬برای محاسبه ‪ ،‬تمام داده های ارائه شده در این کتاب را دقیق در نظر بگیرید‪.‬‬

‫تفاوت ها‬

‫ترتیب مقادیر دیفرانسیل اغلب باعث سوء تفاهم در استخراج معادالت می شود‪ .‬وقتی به محدوده ریاضی نزدیک می‬
‫شوید ‪ ،‬در مقایسه با دیفرانسیل های مرتبه پایین ‪ ،‬همیشه از تفاوت های مرتبه باالتر غافل می شوید‪ .‬به عنوان مثال ‪،‬‬
‫عنصر حجم ‪ ΔV‬مخروط دایره ای راست ارتفاع ‪ h‬و شعاع پایه ‪ r‬را می توان یک برش مدور در فاصله ‪ x‬از راس و‬
‫ضخامت ‪ Δx‬در نظر گرفت‪ .‬عبارت حجم عنصر عبارت است از‬

‫‪29‬‬
‫توجه داشته باشید که هنگام عبور از ‪ ΔV‬به ‪ dV‬و از ‪ Δx‬به ‪ ، dx‬حد مجاز (‪ )Δx2‬و (‪ )Δx3‬حذف می شود و صرفاً باقی‬
‫می ماند‬

‫که وقتی یکپارچه می شود بیان دقیقی می دهد‪.‬‬

‫تقریب زاویه کوچک‬

‫هنگام برخورد با زوایای کوچک ‪ ،‬معموالً می توان از تقریب های ساده استفاده کرد‪ .‬مثلث راست شکل ‪ 1/8‬را در نظر‬
‫بگیرید که زاویه 𝜃 ‪ ،‬بیان شده در رادیان ‪ ،‬نسبتاً کوچک است‪ .‬اگر فرضیه واحد باشد ‪ ،‬از هندسه شکل می بینیم که طول‬
‫قوس ‪ 1‬و گناه تقریباً یکسان است‪ .‬همچنین ‪ cos θ ،‬به وحدت نزدیک است‪ .‬عالوه بر این ‪ sin 𝜃 ،‬و ‪ tan θ‬تقریباً‬
‫ارزشهای یکسانی دارند‪ .‬بنابراین ‪ ،‬برای زوایای کوچک ممکن است بنویسیم‬

‫به شرطی که زاویه ها بر حسب رادیان بیان شوند‪ .‬این تقریب ها را می توان با حفظ تنها اصطالحات اولیه در بسط سری‬
‫برای این سه عملکرد بدست آورد‪ .‬به عنوان نمونه ای از این تقریب ها ‪ ،‬برای زاویه ‪ 1‬درجه‬

‫در صورت نیاز به تقریب دقیق تر ‪ ،‬دو اصطالح اول ممکن است حفظ شوند ‪ ،‬و آنها هستند‬

‫جایی که زوایا باید برحسب رادیان بیان شوند‪( .‬برای تبدیل درجه به رادیان ‪ ،‬زاویه را در درجه در ‪ 𝜋 /180‬درجه ضرب‬
‫کنید‪ ).‬خطا در جایگزینی سینوس با زاویه ‪ 1‬درجه (‪ )0.0175 rad‬فقط ‪ 0.005‬درصد است‪ .‬برای ‪ 5‬درجه (‪)0.0873 rad‬‬

‫‪30‬‬
 ‫خطا ‪ 0.13‬درصد و برای ‪ 10‬درجه (‪ )0.1745 rad‬خطا هنوز تنها ‪ 0.51‬درصد است‪ .‬با نزدیک شدن زاویه ‪ zero‬به صفر‬
‫‪ ،‬روابط زیر در حد ریاضی صادق است‪:‬‬

‫جایی که زاویه دیفرانسیل 𝜃‪ d‬باید برحسب رادیان بیان شود‪.‬‬

‫‪ 1/8‬حل مسئله در استاتیک‬

‫ما برای به دست آوردن توصیف کمی نیروهایی که بر روی ساختارهای مهندسی در تعادل عمل می کنند ‪ ،‬استاتیک را‬
‫مطالعه می کنیم‪ .‬ریاضیات روابط بین مقادیر مختلف دخیل را ایجاد می کند و ما را قادر می سازد تا تأثیرات این روابط را‬
‫پیش بینی کنیم‪ .‬ما از یک فرایند فکر دوگانه در حل مسائل استاتیک استفاده می کنیم‪ :‬ما هم به وضعیت فیزیکی و هم‬
‫به توصیف ریاضی مربوط فکر می کنیم‪ .‬در تجزیه و تحلیل هر مسئله ‪ ،‬ما بین فیزیکی و ریاضی یک گذار ایجاد می‬
‫کنیم‪ .‬یکی از مهمترین اهداف برای دانش آموز این است که توانایی ایجاد این انتقال آزادانه را ایجاد کند‪.‬‬

‫ایجاد مفروضات مناسب‬

‫ما باید تشخیص دهیم که فرمول ریاضی یک مسئله فیزیکی نشان دهنده یک توصیف یا مدل ایده آل است ‪ ،‬که تقریباً‬
‫با وضعیت فیزیکی واقعی مطابقت دارد ‪ ،‬اما هرگز کامالً مطابقت ندارد‪ .‬هنگامی که ما یک مدل ریاضی ایده آل برای‬
‫یک مساله مهندسی معین می سازیم ‪ ،‬تقریب های خاصی همیشه درگیر خواهند بود‪ .‬برخی از این تقریب ها ممکن است‬
‫ریاضی و برخی دیگر فیزیکی باشند‪.‬‬

‫به عنوان مثال ‪ ،‬اغلب الزم است از فاصله ها ‪ ،‬زاویه ها یا نیروهای کوچک در مقایسه با فاصله ها ‪ ،‬زاویه ها یا نیروهای‬
‫بزرگ غفلت کرد‪ .‬فرض کنید نیرویی در قسمت کوچکی از بدن که بر روی آن عمل می کند توزیع شده است‪ .‬اگر ابعاد‬
‫ناحیه درگیر در مقایسه با سایر ابعاد مربوطه کوچک باشد ‪ ،‬ممکن است آن را یک نیروی متمرکز بدانیم‪.‬‬

‫اگر کشش در کابل چندین برابر وزن کلی آن باشد ‪ ،‬ممکن است از وزن یک کابل فوالدی غفلت کنیم‪ .‬با این حال ‪ ،‬اگر‬
‫ما باید میزان انحراف یا افتادگی کابل معلق را تحت تأثیر وزن آن محاسبه کنیم ‪ ،‬ممکن است وزن کابل را نادیده نگیریم‪.‬‬

‫بنابراین ‪ ،‬آنچه ممکن است فرض کنیم بستگی به اطالعات مورد نظر و دقت مورد نیاز دارد‪ .‬ما باید دائماً در برابر مفروضات‬
‫مختلفی که در تدوین مشکالت واقعی مورد نیاز است ‪ ،‬هوشیار باشیم‪ .‬توانایی درک و استفاده از مفروضات مناسب در‬
‫تدوین و حل مشکالت مهندسی مطمئناً یکی از مهمترین ویژگیهای یک مهندس موفق است‪ .‬یکی از اهداف اصلی این‬
‫کتاب فراهم آوردن فرصت های زیاد برای توسعه این توانایی از طریق تدوین و تجزیه و تحلیل بسیاری از مسائل عملی‬
‫شامل اصول استاتیک است‪.‬‬

‫‪31‬‬
 ‫استفاده از گرافیک‬

‫گرافیک به سه دلیل یک ابزار تحلیلی مهم است‪:‬‬

‫‪ .1‬ما از گرافیک برای نشان دادن یک سیستم فیزیکی روی کاغذ با طرح یا نمودار استفاده می کنیم‪ .‬نشان دادن یک‬
‫مشکل از نظر هندسی به ما در تفسیر فیزیکی آن کمک می کند ‪ ،‬به ویژه هنگامی که ما باید مشکالت سه بعدی را‬
‫تجسم کنیم‪.‬‬

‫‪ .2‬ما اغلب می توانیم راه حل گرافیکی ساده تری برای مسائل به دست آوریم تا با یک راه حل ریاضی مستقیم‪ .‬راه حل‬
‫های گرافیکی هم یک روش عملی برای به دست آوردن نتایج و هم یک فرایند فکر ما هستند‪ .‬از آنجا که گرافیک به‬
‫طور همزمان وضعیت فیزیکی و بیان ریاضی آن را نشان می دهد ‪ ،‬گرافیک به ما کمک می کند تا بین این دو گذار را‬
‫انجام دهیم‪.‬‬

‫‪ .3‬نمودارها یا نمودارها کمکهای ارزشمندی برای نمایش نتایج به شکلی هستند که درک آنها آسان است‪.‬‬

‫نمودار بدن آزاد‬

‫مبحث استاتیک بر اساس مفاهیم بنیادی شگفت آور کمی استوار است و عمدتا شامل کاربرد این روابط اساسی در موقعیت‬
‫های مختلف می شود‪ .‬در این برنامه روش تجزیه و تحلیل بسیار مهم است‪ .‬در حل یک مشکل ‪ ،‬ضروری است که قوانین‬
‫جاری با دقت در نظر گرفته شود و ما این اصول را به طور دقیق و دقیق به کار ببریم‪ .‬در بکارگیری اصول مکانیک برای‬
‫تجزیه و تحلیل نیروهای وارد بر یک جسم ‪ ،‬ضروری است که بدن مورد نظر را از سایر اجسام جدا کنیم تا بتوان یک‬
‫حساب کامل و دقیق از تمام نیروهای وارد بر این بدن در نظر گرفت‪ .‬این انزوا باید از نظر ذهنی وجود داشته باشد و باید‬
‫روی کاغذ نشان داده شود‪ .‬نمودار چنین جسم جدا شده ای با نمایش تمام نیروهای خارجی که بر آن وارد می شوند ‪،‬‬
‫نمودار جسم آزاد نامیده می شود‪.‬‬

‫‪32‬‬
 ‫روش نمودار بدن آزاد کلید درک مکانیک است‪ .‬این امر به این دلیل است که انزوای یک بدن ابزاری است که به وسیله‬
‫آن علت و معلول به وضوح از هم جدا می شوند و به وسیله آن توجه ما به وضوح بر کاربرد واقعی یک اصل مکانیک‬
‫متمرکز است‪ .‬تکنیک رسم نمودارهای بدن آزاد در فصل ‪ 3‬آمده است ‪ ،‬جایی که برای اولین بار از آنها استفاده می شود‪.‬‬

‫مقادیر عددی در مقابل نمادها‬

‫در اعمال قوانین استاتیک ‪ ،‬ممکن است از مقادیر عددی برای نشان دادن کمیت ها استفاده کنیم ‪ ،‬یا ممکن است از‬
‫نمادهای جبری استفاده کنیم و پاسخ را به عنوان یک فرمول بگذاریم‪ .‬وقتی از مقادیر عددی استفاده می شود ‪ ،‬مقدار هر‬
‫مقدار بیان شده در واحدهای خاص آن در هر مرحله از محاسبه مشهود است‪ .‬این زمانی مفید است که نیاز به دانستن‬
‫میزان هر عبارت داشته باشیم‪.‬‬

‫با این حال ‪ ،‬راه حل نمادین چندین مزیت نسبت به راه حل عددی دارد‪ .‬اول ‪ ،‬استفاده از نمادها به تمرکز توجه ما بر‬
‫ارتباط بین وضعیت فیزیکی و توصیف ریاضی مربوطه کمک می کند‪ .‬ثانیاً ‪ ،‬ما می توانیم یک راه حل نمادین را مکرراً‬
‫برای بدست آوردن پاسخ به یک نوع مساله ‪ ،‬اما دارای واحدهای مختلف یا مقادیر عددی استفاده کنیم‪ .‬سوم ‪ ،‬یک راه‬
‫حل نمادین به ما این امکان را می دهد که در هر مرحله یک بررسی ابعادی انجام دهیم ‪ ،‬که انجام آن هنگام استفاده از‬
‫مقادیر عددی دشوارتر است‪ .‬در هر معادله ای که یک وضعیت فیزیکی را نشان می دهد ‪ ،‬ابعاد هر عبارت در هر دو طرف‬
‫معادله باید یکسان باشد‪ .‬به این ویژگی همگونی ابعادی می گویند‪.‬‬

‫بنابراین ‪ ،‬امکان استفاده از راه حل های عددی و نمادین ضروری است‪.‬‬

‫روشهای حل‬

‫راه حل مشکالت استاتیک ممکن است به یک یا چند روش زیر به دست آید‪.‬‬

‫‪ .1‬با استفاده از نمادهای جبری یا مقادیر عددی ‪ ،‬راه حل های ریاضی را با دست دریافت کنید‪ .‬ما می توانیم اکثر مشکالت‬
‫را از این طریق حل کنیم‪.‬‬

‫‪ .2‬راه حل های گرافیکی برای مشکالت خاص به دست آورید‪.‬‬

‫‪ .3‬حل مشکالت با کامپیوتر‪ .‬این امر هنگامی مفید است که تعداد زیادی معادله باید حل شوند ‪ ،‬هنگامی که یک تنوع‬
‫پارامتر باید مورد مطالعه قرار گیرد ‪ ،‬یا هنگامی که یک معادله غیرقابل حل باید حل شود‪.‬‬

‫بسیاری از مشکالت را می توان با دو یا چند مورد از این روش ها حل کرد‪ .‬روش مورد استفاده تا حدودی به ترجیح‬
‫مهندس و تا حدی به نوع مشکلی که باید حل شود بستگی دارد‪ .‬انتخاب مناسب ترین راه حل ‪ ،‬جنبه مهمی از تجربه ای‬
‫است که از کار مشکل به دست می آید‪ .‬مشکالت متعددی در جلد وجود دارد‪ 1 .‬استاتیک که به عنوان مشکالت کامپیوتر‬
‫گرا تعیین شده است‪ .‬این مشکالت در انتهای مجموعه مشکالت بازبینی ظاهر می شوند و برای نشان دادن نوع مشکلی‬
‫که حل آنها توسط رایانه مزیت متمایزی را ارائه می دهد ‪ ،‬انتخاب می شوند‪.‬‬

‫‪33‬‬
 ‫‪ 9/1‬مرور فصل‬
‫این فصل مفاهیم ‪ ،‬تعاریف و واحدهای مورد استفاده در استاتیک را معرفی کرده است و نمای کلی از روش مورد استفاده‬
‫برای تدوین و حل مسائل در استاتیک را ارائه کرده است‪ .‬اکنون که این فصل را به پایان رساندید ‪ ،‬باید بتوانید موارد زیر‬
‫را انجام دهید‪:‬‬

‫‪ .1‬بردارها را بر حسب واحد بردارها و اجزای عمود بر آنها بیان کرده و بردار جمع و تفریق را انجام دهید‪.‬‬

‫‪ .2‬قوانین حرکت نیوتن را بیان کنید‪.‬‬

‫‪ .3‬محاسبات را با استفاده از ‪ SI‬و واحدهای معمول ایاالت متحده با استفاده از دقت مناسب انجام دهید‪.‬‬

‫‪ -4‬قانون گرانش را بیان کرده و وزن یک جسم را محاسبه کنید‪.‬‬

‫‪ .5‬ساده سازی ها را بر اساس تقریب های دیفرانسیل و زاویه کوچک اعمال کنید‪.‬‬

‫‪ .6‬روش شناسی مورد استفاده برای تدوین و حل مسائل استاتیک را شرح دهید‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪1/1‬‬

‫وزن نیوتن خودرویی که وزن آن ‪ 1400‬کیلوگرم است را تعیین کنید‪ .‬جرم خودرو را به حلزون تبدیل کنید و سپس وزن‬
‫آن را بر حسب پوند تعیین کنید‪.‬‬

‫راه حل از رابطه ‪ ، 1/3‬ما داریم‬

‫پاسخ‪.‬‬

‫از جدول عوامل تبدیل در جدول ‪ D/5‬ضمیمه ‪ ، D‬می بینیم که ‪ 1‬حلزون معادل ‪ 14.594‬کیلوگرم است‪ .‬بنابراین ‪ ،‬جرم‬
‫خودرو در حلزون ها است‬

‫پاسخ‪.‬‬

‫در نهایت ‪ ،‬وزن آن بر حسب پوند است‬

‫پاسخ‪.‬‬

‫به عنوان یک مسیر دیگر به آخرین نتیجه ‪ ،‬می توانیم از کیلوگرم را به ‪ lbm‬تبدیل کنیم‪ .‬دوباره با استفاده از جدول‬
‫‪ ، D/5‬داریم‬

‫‪34‬‬
 ‫همانطور که در باال محاسبه شد وزن بر حسب پوند مربوط به جرم ‪ 3090‬پوند بر کیلوگرم ‪ 3090‬پوند است‪ .‬به یاد می‬
‫آوریم که ‪ lbm 1‬مقدار جرمی است که در شرایط استاندارد دارای وزن ‪ lb 1‬نیرو است‪ .‬ما به ندرت به واحد جرم بدن‬
‫‪ lbm‬ایاالت متحده در این سری کتاب های درسی اشاره می کنیم ‪ ،‬بلکه برای جرم از اسلوز استفاده می کنیم‪ .‬تنها‬
‫استفاده از اسالگ ‪ ،‬به جای استفاده غیر ضروری از دو واحد برای جرم ‪ ،‬قدرتمند و ساده خواهد بود ‪ -‬به ویژه در دینامیک‪.‬‬

‫نکات مفید‬

‫‪ .1‬ماشین حساب ما نتیجه ‪ 13 743 N‬را نشان می دهد‪ .‬با استفاده از قوانین نشانگر معنادار استفاده شده در این کتاب‬
‫درسی ‪ ،‬نتیجه نوشتاری را به چهار معنی یا ‪ .13 743 N‬گرد می کنیم‪ .‬اگر عدد با رقمی غیر از ‪ 1‬شروع شده باشد ‪ ،‬می‬
‫تواند به سه معنی تبدیل شود‬
‫حلزون‪1‬‬
‫[‪ ،‬که مقدار آن ‪ 1‬است ‪ ،‬ضرب شود ‪ ،‬زیرا‬ ‫‪ .2‬یک عمل خوب با تبدیل واحد این است که در عاملی مانند ]‬
‫کیلوگرم ‪14.594‬‬
‫عدد و مخرج معادل هستند‪ .‬اطمینان حاصل کنید که لغو واحدها واحدهای مورد نظر را ترک می کند‪ .‬در اینجا واحد های‬
‫کیلوگرم لغو می شوند و واحدهای موردنظر خود را برای حلزون باقی می گذارند‪.‬‬

‫‪ .3‬توجه داشته باشید که ما از یک نتیجه محاسبه شده قبلی (‪ 95.9‬حلزون) استفاده می کنیم‪ .‬ما باید مطمئن باشیم که‬
‫وقتی در محاسبات بعدی به یک عدد محاسبه شده نیاز است ‪ ،‬تا زمان نیاز در ماشین حساب با دقت کامل (‪)95.929834...‬‬
‫نگهداری می شود‪ .‬این ممکن است مستلزم ذخیره آن در یک رجیستر با محاسبه اولیه آن و فراخوانی آن بعدا باشد‪ .‬ما‬
‫نباید فقط ‪ 95.9‬را به ماشین حساب خود بزنیم و ضرب در ‪ 32.2-‬را انجام دهیم این عمل منجر به از دست دادن دقت‬
‫عددی می شود‪ .‬برخی از افراد دوست دارند یک نشان کوچک از ذخیره سازی مورد استفاده در حاشیه سمت راست کاغذ‬
‫کار ‪ ،‬مستقیماً در کنار شماره ذخیره شده قرار دهند‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪1/2‬‬

‫از قانون گرانش جهانی نیوتن برای محاسبه وزن ‪ 70‬کیلوگرم فرد ایستاده در سطح زمین استفاده کنید‪ .‬سپس محاسبه را‬
‫با استفاده از ‪ W = mg‬تکرار کرده و دو نتیجه خود را مقایسه کنید‪ .‬در صورت نیاز از جدول ‪ D/2‬استفاده کنید‪.‬‬

‫راه حل دو نتیجه عبارتند از‪:‬‬

‫پاسخ‪.‬‬

‫‪35‬‬
‫این تفاوت به این دلیل است که قانون جهانی گرانش نیوتن چرخش زمین را در نظر نمی گیرد‪ .‬از طرف دیگر ‪ ،‬مقدار ‪g‬‬
‫‪ = 9.81 m/s2‬که در معادله دوم استفاده می شود ‪ ،‬چرخش زمین را نشان می دهد‪ .‬توجه داشته باشید که اگر در معادله‬
‫دوم از مقدار دقیق تر ‪( g = 9.80665 m/s2‬که به طور مشابه چرخش زمین را محاسبه می کند) استفاده می کردیم ‪،‬‬
‫اختالف بیشتر می شد (نتیجه ‪.)686 N‬‬

‫نکته مفید‬

‫‪ .1‬فاصله موثر بین مراکز جرم دو جسم درگیر شعاع زمین است‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪1/3‬‬

‫برای بردارهای ‪ V1‬و ‪ V2‬نشان داده شده در تصویر ‪،‬‬

‫(الف) مقدار ‪ S‬مجموع بردار آنها ‪ S = V1 + V2‬را تعیین کنید‬

‫(ب) زاویه 𝛼 بین ‪ S‬و محور ‪ x‬مثبت را تعیین کنید‬

‫ج) ‪ S‬را بر حسب واحد بردارهای ‪ i‬و ‪ j‬بنویسید و سپس واحد بردار ‪ n‬را در طول بردار ‪ S‬بنویسید‬

‫(د) تفاوت بردار ‪ D = V1 - V2‬را تعیین کنید‬

‫راه حل (الف) ما برای مقیاس بندی متوازی االضالع نشان داده شده در شکل ‪ a‬برای افزودن ‪ V1‬و ‪ V2‬می سازیم‪ .‬با‬
‫استفاده از قانون کسینوس ها ‪ ،‬داریم‬

‫(ب) با استفاده از قانون سینوس ها برای مثلث پایینی ‪ ،‬داریم‬

‫‪36‬‬
 ‫(ج) با آگاهی از ‪ S‬و 𝛼 ‪ ،‬می توانیم بردار ‪ S‬را به صورت بنویسیم‬

‫سپس‬

‫(د) تفاوت بردار ‪ D‬است‬

‫بردار ‪ D‬در شکل ‪ b‬به صورت )‪ D = V1 + (−V2‬نشان داده شده است‪.‬‬

‫‪37‬‬
 ‫نکات مفید‬

‫‪ 1‬شما اغلب از قوانین کسینوس ها و سینوس ها در مکانیک استفاده می کنید‪ .‬هنر را ببینید‪ C/6 .‬ضمیمه ‪ C‬برای مرور‬
‫این اصول مهم هندسی‪.‬‬

‫‪ 2‬یک بردار واحد ممکن است همیشه با تقسیم بردار بر مقدار آن تشکیل شود‪ .‬توجه داشته باشید که بردار واحد بدون بعد‬
‫است‪.‬‬

‫‪38‬‬
 ‫فصل ‪ 2‬سیستم های نیرو‬

‫فصل بندی کلی‬

‫‪ 2/1‬مقدمه‬

‫‪ 2/2‬نیرو‬

‫سیستم های نیروی دو بعدی‬ ‫بخش الف‬

‫‪ 2/3‬اجزای مستطیل شکل‬

‫‪ 2/4‬لحظه‬

‫‪ 2/5‬زوج‬

‫‪ 2/6‬نتایج‬

‫سیستم های نیروی سه بعدی‬ ‫بخش ب‬

‫‪ 2/7‬اجزای مستطیل شکل‬

‫‪ 2/8‬لحظه و زوج‬

‫‪ 2/9‬نتایج‬

‫‪ 2/10‬مرور فصل‬

‫‪39‬‬
‫ویژگی های سیستم های نیرو باید توسط مهندسانی که سازه هایی مانند‬
‫این جرثقیل های سقفی را طراحی می کنند کامالً درک شود‪.‬‬

‫‪ 2/1‬مقدمه‬
‫در این فصل و فصل های بعدی ‪ ،‬ما تأثیر نیروهایی را که بر سازه ها و مکانیزم های مهندسی عمل می کنند ‪ ،‬مطالعه‬
‫می کنیم‪ .‬تجربه به دست آمده در مطالعه مکانیک و سایر موضوعات مانند تجزیه و تحلیل تنش ‪ ،‬طراحی سازه ها و‬
‫ماشین آالت و جریان آب به شما کمک می کند‪ .‬این فصل پایه ای برای درک اساسی نه تنها از استاتیک بلکه از کل‬
‫مبحث مکانیک می گذارد و شما باید به طور کامل بر این ماده تسلط داشته باشید‪.‬‬

‫‪ 2/2‬نیرو‬
‫قبل از برخورد با گروه یا سیستم نیروها ‪ ،‬الزم است تا خواص یک نیروی واحد را با جزئیات مورد بررسی قرار دهیم‪.‬‬
‫نیرویی در فصل ‪ 1‬به عنوان عمل یک بدن بر بدن دیگر تعریف شده است‪ .‬در دینامیک ‪ ،‬خواهیم دید که نیرویی به‬
‫عنوان عملی تعریف می شود که منجر به شتاب جسم می شود‪ .‬نیرو یک کمیت بردار است ‪ ،‬زیرا تأثیر آن به جهت و‬
‫همچنین به اندازه عمل بستگی دارد‪ .‬بنابراین ‪ ،‬ممکن است نیروها با توجه به قانون متوازی االضالع بردار ترکیب شوند‪.‬‬

‫‪40‬‬
 ‫عملکرد کشش کابل بر روی براکت در شکل ‪ 2/1a‬در نمای جانبی ‪ ،‬شکل ‪ ، 2/1b‬توسط بردار نیرو ‪ P‬اندازه نشان داده‬
‫شده است‪ .‬تأثیر این عمل بر روی براکت بستگی به ‪ P‬دارد ‪ ،‬زاویه 𝜃 ‪ ،‬و محل نقطه کاربرد ‪ .A‬تغییر هر یک از این سه‬
‫مشخصات ‪ ،‬تأثیر براکت را تغییر می دهد ‪ ،‬مانند نیروی یکی از پیچ ها که براکت را به پایه محکم می کند ‪ ،‬یا نیروی‬
‫داخلی و تغییر شکل در مواد براکت در هر نقطه‪ .‬بنابراین ‪ ،‬مشخصات کامل عمل یک نیرو باید شامل اندازه ‪ ،‬جهت و‬
‫نقطه کاربرد آن باشد و بنابراین ما باید آن را به عنوان بردار ثابت در نظر بگیریم‪.‬‬

‫جلوه های داخلی و خارجی‬

‫ما می توانیم اثر نیرو بر جسم را به دو اثر خارجی و داخلی تقسیم کنیم‪ .‬برای براکت شکل ‪ ، 2/1‬اثرات ‪ P‬خارجی براکت‬
‫عبارتند از نیروهای واکنشی (نشان داده نشده) که توسط پایه و پیچ ها بر روی براکت اعمال می شود ‪ ،‬به دلیل عملکرد‬
‫‪ .P‬می توان نیروهای خارجی بدن را نیز اعمال کرد‪ .‬نیروها یا نیروهای واکنشی اثرات ‪ P‬داخلی براکت ‪ ،‬نیروهای داخلی‬
‫حاصله و تغییر شکل ها در سراسر مواد براکت است‪ .‬رابطه بین نیروهای داخلی و تغییر شکل های داخلی به خواص مادی‬
‫بدن بستگی دارد و در استحکام مواد ‪ ،‬کشش و انعطاف پذیری مورد مطالعه قرار می گیرد‪.‬‬

‫‪41‬‬
 ‫اصل انتقال پذیری‬

‫هنگام برخورد با مکانیک یک جسم سفت و سخت ‪ ،‬ما تغییر شکل بدن را نادیده می گیریم و فقط به تأثیرات خارجی‬
‫خالص نیروهای خارجی توجه می کنیم‪ .‬در چنین مواردی ‪ ،‬تجربه به ما نشان می دهد که الزم نیست عمل نیروی وارد‬
‫شده را به نقطه معینی محدود کنیم‪ .‬به عنوان مثال ‪ ،‬نیروی ‪ P‬که بر روی صفحه صلب در شکل ‪ 2/2‬وارد می شود‬
‫ممکن است در ‪ A‬یا ‪ B‬یا در هر نقطه دیگری از خط عمل آن اعمال شود ‪ ،‬و اثرات خالص خارجی ‪ P‬بر روی براکت‬
‫تغییر نخواهد کرد‪ .‬اثرات خارجی عبارتند از نیرویی که توسط پشتیبانی بلبرینگ در ‪ O‬روی صفحه وارد می شود و نیرویی‬
‫که توسط رولر در ‪ C‬روی صفحه وارد می شود‪.‬‬

‫این نتیجه گیری با اصل قابلیت انتقال خالصه می شود ‪ ،‬که بیان می کند نیرویی ممکن است در هر نقطه از خط عمل‬
‫خود اعمال شود بدون این که تأثیرات ناشی از نیروی خارجی به جسم سفت و سختی که بر آن عمل می کند را تغییر‬
‫دهد‪ .‬بنابراین ‪ ،‬هرگاه ما فقط به اثرات خارجی ناشی از یک نیرو عالقه مند باشیم ‪ ،‬ممکن است نیرو را به عنوان بردار‬
‫کشویی در نظر بگیریم ‪ ،‬و ما فقط باید اندازه ‪ ،‬جهت و خط عمل نیرو را مشخص کنیم ‪ ،‬و نه نقطه کاربرد آن‪ .‬به از آنجا‬
‫که این کتاب اساساً به مکانیک اجسام سفت و سخت می پردازد ‪ ،‬ما تقریباً تمام نیروها را به عنوان بردارهای کشویی‬
‫برای بدن سفت و سختی که بر روی آن عمل می کنند ‪ ،‬در نظر می گیریم‪.‬‬

‫‪42‬‬
 ‫نیروهای مرتبط با این جرثقیل باالبر باید به دقت شناسایی ‪ ،‬طبقه‬
‫بندی و تجزیه و تحلیل شوند تا یک محیط کاری ایمن و م‪,‬ثر ایجاد‬
‫شود‪.‬‬

‫طبقه بندی نیرو‬

‫نیروها به دو صورت نیروهای تماس یا بدن طبقه بندی می شوند‪ .‬نیروی تماس با تماس فیزیکی مستقیم ایجاد می شود‪.‬‬
‫به عنوان مثال نیرویی است که توسط یک سطح نگهدارنده بر بدن وارد می شود‪ .‬از سوی دیگر ‪ ،‬نیروی بدن به دلیل‬
‫موقعیت جسم در یک میدان نیرویی مانند یک میدان گرانشی ‪ ،‬الکتریکی یا مغناطیسی ایجاد می شود‪ .‬نمونه ای از نیروی‬
‫بدن وزن شما است‪.‬‬

‫نیروها ممکن است به صورت متمرکز یا توزیع شده طبقه بندی شوند‪ .‬هر نیروی تماس در واقع در یک منطقه نامحدود‬
‫اعمال می شود و بنابراین واقعاً یک نیروی توزیع شده است‪ .‬با این حال ‪ ،‬هنگامی که ابعاد ناحیه در مقایسه با سایر ابعاد‬
‫بدن بسیار کوچک است ‪ ،‬ممکن است نیرو را در نقطه ای با از دست دادن دقت ناچیز در نظر بگیریم‪ .‬نیرو را می توان در‬
‫یک ناحیه ‪ ،‬مانند تماس مکانیکی ‪ ،‬بر روی حجم هنگامی که نیروی بدن مانند وزن در حال عمل است ‪ ،‬یا بر روی یک‬
‫خط ‪ ،‬مانند وزن کابل معلق ‪ ،‬توزیع کرد‪.‬‬

‫وزن یک جسم نیروی جاذبه ای است که بر حجم آن توزیع می شود و ممکن است به عنوان یک نیروی متمرکز از طریق‬
‫مرکز ثقل عمل کند‪ .‬اگر بدن متقارن باشد ‪ ،‬موقعیت مرکز ثقل اغلب آشکار است‪ .‬اگر موقعیت مشخص نیست ‪ ،‬محاسبه‬
‫جداگانه ای که در فصل ‪ 5‬توضیح داده شده است ‪ ،‬برای تعیین مرکز ثقل الزم است‪.‬‬

‫ما می توانیم نیرو را با مقایسه با سایر نیروهای شناخته شده ‪ ،‬با استفاده از توازن مکانیکی ‪ ،‬یا با حرکت کالیبره شده یک‬
‫عنصر کشسان اندازه گیری کنیم‪ .‬همه این مقایسه ها یا کالیبراسیون ها یک استاندارد اولیه دارند‪ .‬واحد استاندارد نیرو در‬
‫واحدهای ‪ SI‬نیوتن (‪ )N‬و در سیستم عادی ایاالت متحده پوند (‪ )lb‬است ‪ ،‬همانطور که در هنر تعریف شده است‪1/5 .‬‬

‫‪43‬‬
 ‫اقدام و واکنش‬

‫بر اساس قانون سوم نیوتن ‪ ،‬عمل نیرو همیشه با عکس العمل مساوی و مخالف همراه است‪ .‬ضروری است که بین عمل‬
‫و واکنش در یک جفت نیرو تمایز قائل شویم‪ .‬برای انجام این کار ‪ ،‬ابتدا بدن مورد نظر را منزوی کرده و سپس نیروی‬
‫وارد شده به آن بدن را مشخص می کنیم (نه نیرویی که بدن وارد می کند)‪ .‬بسیار آسان است که به اشتباه از نیروی‬
‫اشتباه جفت استفاده کنیم مگر اینکه بین عمل و عکس العمل به دقت تمایز قائل شویم‪.‬‬

‫نیروهای همزمان‬

‫گفته می شود دو یا چند نیرو در یک نقطه همزمان هستند اگر خطوط عمل آنها در آن نقطه تالقی کنند‪ .‬نیروهای ‪ F1‬و‬
‫‪ F2‬نشان داده شده در شکل ‪ 2/3a‬دارای یک نقطه کاربرد مشترک هستند و در نقطه ‪ A‬همزمان هستند‪ .‬بنابراین ‪ ،‬آنها‬
‫را می توان با استفاده از قانون متوازی االضالع در صفحه مشترک خود برای بدست آوردن مجموع یا حاصل ‪ R‬خود ‪،‬‬
‫همانطور که نشان داده شده است ‪ ،‬اضافه کرد‪ .‬در شکل ‪ . 2/3a‬نتیجه در همان صفحه ‪ F1‬و ‪ F2‬نهفته است‪.‬‬

‫‪44‬‬
 ‫فرض کنید دو نیروی همزمان در یک صفحه قرار دارند اما مانند شکل ‪ 2/3b‬در دو نقطه مختلف اعمال می شوند‪ .‬با‬
‫توجه به اصل قابلیت انتقال ‪ ،‬ما می توانیم آنها را در امتداد خط عمل خود حرکت دهیم و مجموع بردار ‪ R‬آنها را در نقطه‬
‫همزمان ‪ A‬تکمیل کنیم ‪ ،‬همانطور که در شکل ‪ 2/3b‬نشان داده شده است‪.‬‬

‫ما می توانیم ‪ F1‬و ‪ F2‬را با ‪ R‬حاصل جایگزین کنیم بدون این که تأثیرات خارجی روی بدن آنها را تغییر دهیم‪ .‬ما‬
‫همچنین می توانیم از قانون مثلث برای بدست آوردن ‪ R‬استفاده کنیم ‪ ،‬اما باید خط عمل یکی از نیروها را حرکت دهیم‬
‫‪ ،‬همانطور که در شکل ‪ 2/3c‬نشان داده شده است‪ .‬اگر همان دو نیرو را که در شکل ‪ 2/3d‬نشان داده شده است اضافه‬
‫کنیم ‪ ،‬مقدار و جهت ‪ R‬را به درستی حفظ می کنیم ‪ ،‬اما خط عمل صحیح را از دست می دهیم ‪ ،‬زیرا ‪ R‬بدین ترتیب از‬
‫‪ A‬عبور نمی کند‪ .‬بنابراین این نوع از ترکیب باید اجتناب شود‬

‫ما می توانیم مجموع دو نیرو را با معادله بردار به صورت ریاضی بیان کنیم‬

‫اجزای بردار‬

‫عالوه بر ترکیب نیروها برای بدست آوردن نتیجه ‪ ،‬اغلب باید نیرویی را با اجزای بردار آن در جهتهایی که برای یک‬
‫برنامه معین مناسب است جایگزین کنیم‪ .‬مجموع بردار اجزاء باید برابر بردار اصلی باشد‪ .‬بنابراین ‪ ،‬نیروی ‪ R‬در شکل‬
‫‪ 2/3a‬ممکن است توسط دو جزء بردار ‪ F1‬و ‪ F2‬با جهت های مشخص شده با تکمیل متوازی االضالع مطابق شکل‬
‫اندازه گیری شود تا مقادیر ‪ F1‬و ‪ F2‬به دست آید‪.‬‬

‫رابطه بین نیرو و اجزای بردار آن در امتداد محورهای معین را نباید با رابطه بین نیرو و پیش بینی های عمود* آن بر‬
‫محورهای یکسان اشتباه گرفت‪ .‬شکل ‪ 2/3e‬برآمدگی های عمود بر ‪ Fa‬و ‪ Fb‬نیروی داده شده ‪ R‬را بر محورهای ‪ a‬و‬
‫‪ b‬نشان می دهد که موازی اجزای بردار ‪ F1‬و ‪ F2‬شکل ‪ 2/3a‬هستند‪ .‬شکل ‪ 2/3e‬نشان می دهد که اجزای یک بردار‬
‫لزوماً با پیش بینی های بردار در محورهای یکسان برابر نیستند‪ .‬عالوه بر این ‪ ،‬مجموع بردار پیش بینی های ‪ Fa‬و ‪Fb‬‬
‫بردار ‪ R‬نیست ‪ ،‬زیرا قانون متوازی االضالع بردار باید برای تشکیل مجموع استفاده شود‪ .‬اجزاء و پیش بینی های ‪ R‬تنها‬
‫زمانی مساوی هستند که محورهای ‪ a‬و ‪ b‬عمود باشند‪.‬‬

‫مورد ویژه افزودن بردار‬

‫برای به دست آوردن نتیجه زمانی که دو نیرو ‪ F1‬و ‪ F2‬موازی شکل ‪ 2/4‬هستند ‪ ،‬از یک مورد ویژه جمع استفاده می‬
‫کنیم‪ .‬این دو بردار با افزودن دو نیروی مساوی ‪ ،‬مخالف و هم خطی ‪ F‬و ‪ -F‬با اندازه مناسب ترکیب می شوند ‪ ،‬که با‬
‫هم هیچ تأثیر خارجی روی بدن ایجاد نمی کنند‪ .‬افزودن ‪ F1‬و ‪ F‬برای تولید ‪ R1‬و ترکیب با مجموع ‪ R2‬از ‪ F2‬و ‪، -F‬‬
‫‪ R‬حاصل را به دست می آوریم که از نظر اندازه ‪ ،‬جهت و خط عمل صحیح است‪ .‬این روش همچنین برای ترکیب‬
‫گرافیکی دو نیرو که دارای نقطه همزمانی دور و ناخوشایند هستند ‪ ،‬تقریباً موازی هستند ‪ ،‬مفید است‪.‬‬

‫‪45‬‬
‫معموالً تسلط بر تجزیه و تحلیل سیستم های نیرو در دو بعد قبل از انجام تجزیه و تحلیل سه بعدی مفید است‪ .‬بنابراین‬
‫باقیمانده فصل ‪ 2‬به این دو دسته تقسیم می شود‪.‬‬

‫سیستم های نیروی دو بعدی‬ ‫بخش الف‬

‫‪ 2/3‬اجزای مستطیل شکل‬

‫رایج ترین وضوح دو بعدی بردار نیرو به اجزای مستطیلی است‪ .‬از قاعده متوازی االضالع بر می آید که بردار ‪ F‬شکل‬
‫‪ 2/5‬ممکن است به صورت نوشته شود‬

‫‪46‬‬
 ‫جایی که ‪ Fx‬و ‪ Fy‬اجزای بردار ‪ F‬در جهت ‪ x‬و ‪ y‬هستند‪ .‬هر یک از دو جزء بردار ممکن است به صورت مقیاس برابر‬
‫بردار واحد مناسب نوشته شود‪ .‬از نظر بردارهای واحد ‪ i‬و ‪ j‬شکل ‪ Fx = Fxi ، 2/5‬و ‪ ، Fy = Fyj‬و بنابراین ما ممکن است‬
‫بنویسیم‬

‫جایی که مقیاس ‪ Fx‬و ‪ Fy‬اجزای مقیاس ‪ x‬و ‪ y‬بردار ‪ F‬هستند‪.‬‬

‫مولفه های مقیاس بسته به ربیعی که ‪ F‬در آن قرار دارد می تواند مثبت یا منفی باشد‪ .‬برای بردار نیروی شکل ‪، 2/5‬‬
‫اجزای مقیاس ‪ x‬و ‪ y‬هر دو مثبت هستند و با مقدار و جهت ‪ F‬رابطه دارند‬

‫قراردادهای توصیف اجزای بردار‬

‫ما اندازه یک بردار را با نوع کج سبک در چاپ بیان می کنیم‪ .‬یعنی ‪ | F | ،‬با ‪ F‬نشان داده می شود ‪ ،‬کمی که همیشه‬
‫منفی نیست‪ .‬با این حال ‪ ،‬اجزای پله ای ‪ ،‬که همچنین با نوع کج نورانی نشان داده می شوند ‪ ،‬شامل اطالعات عالمت‬
‫خواهند بود‪ .‬برای نمونه های عددی که شامل اجزای مقیاس مثبت و منفی است ‪ ،‬به نمونه مسائل ‪ 2/1‬و ‪ 2/3‬مراجعه‬
‫کنید‪.‬‬

‫وقتی هم نیرو و هم اجزای بردار آن در نمودار ظاهر می شوند ‪ ،‬مطلوب است که اجزای بردار نیرو را با خطوط خط کشی‬
‫‪ ،‬مانند شکل ‪ ، 2/5‬نشان دهیم و نیرو را با یک خط جامد نشان دهیم ‪ ،‬یا برعکس‪ .‬با هر یک از این قراردادها همیشه‬
‫روشن خواهد بود که یک نیرو و اجزای آن نمایان می شوند ‪ ،‬و نه سه نیروی جداگانه ‪ ،‬همانطور که توسط سه بردار خط‬
‫جامد داللت می کند‪.‬‬

‫مشکالت واقعی با محورهای مرجع ایجاد نمی شود ‪ ،‬بنابراین تخصیص آنها یک است‪ ،‬موضوع به دلخواه است و انتخاب‬
‫اغلب با دانش آموز است‪ .‬انتخاب منطقی معموالً با روشی که در آن هندسه مسئله مشخص شده است نشان داده می‬
‫شود‪ .‬به عنوان مثال ‪ ،‬وقتی ابعاد اصلی یک بدن در جهت افقی و عمودی داده می شود ‪ ،‬معموالً محورهای مرجع را در‬
‫این جهات اختصاص می دهید‪.‬‬

‫‪47‬‬
 ‫تعیین اجزای یک نیرو‬

‫ابعاد همیشه در جهت افقی و عمودی داده نمی شود ‪ ،‬الزم نیست زاویه ها از محور ‪ x‬خالف جهت عقربه های ساعت‬
‫اندازه گیری شوند ‪ ،‬و منشا مختصات نباید در خط عمل نیرو باشد‪ .‬بنابراین ‪ ،‬ضروری است که بتوانیم اجزای صحیح یک‬
‫نیرو را بدون توجه به جهت محورها یا نحوه اندازه گیری زاویه ها تعیین کنیم‪ .‬شکل ‪ 2/6‬چند نمونه معمولی از وضوح‬
‫بردار را در دو بعد نشان می دهد‪.‬‬

‫عناصر ساختاری موجود در پیش زمین ‪ ،‬نیروهای متمرکز را در دو طرف به‬

‫براکت ها منتقل می کند‪.‬‬

‫‪48‬‬
 ‫حفظ معادله ‪ 2/3‬جایگزین درک قانون متوازی االضالع و نمایش صحیح بردار بر روی محور مرجع نیست‪ .‬یک طرح‬
‫منظم همیشه به روشن شدن هندسه و جلوگیری از خطا کمک می کند‪.‬‬

‫اجزای مستطیلی برای یافتن مجموع یا ‪ R‬حاصل از دو نیروی همزمان مناسب هستند‪ .‬دو نیروی ‪ F1‬و ‪ F2‬را که در اصل‬
‫در نقطه ‪ O‬همزمان هستند در نظر بگیرید‪ .‬شکل ‪ 2/7‬نشان می دهد که خط عمل ‪ F2‬مطابق قاعده مثلث شکل ‪ 2/3‬از‬
‫‪ O‬به نوک ‪ F1‬منتقل شده است‪ .‬در افزودن بردارهای نیرو ‪ F1‬و ‪ ، F2‬ممکن است بنویسیم‬

‫که از آن نتیجه می گیریم‬

‫واژه ‪ ΣFx‬به معنی "مجموع جبری اجزای مقیاس ‪ "x‬است‪ .‬برای مثال نشان داده شده در شکل ‪ ، 2/7‬توجه داشته باشید‬
‫که جزء مقیاس ‪ F2y‬منفی خواهد بود‪.‬‬

‫‪49‬‬
 ‫مشکل نمونه ‪2/1‬‬

‫نیروهای ‪ F2 ، F1‬و ‪ ، F3‬که همگی بر روی نقطه ‪ A‬براکت عمل می کنند ‪ ،‬به سه روش مختلف مشخص شده اند‪.‬‬
‫اجزای مقیاس ‪ x‬و ‪ y‬هر یک از این سه نیرو را تعیین کنید‪.‬‬

‫راه حل اجزای مقیاس ‪ ، F1‬از شکل ‪ ، a‬هستند‬

‫اجزای مقیاس ‪ ، F2‬از شکل ‪ ، b‬هستند‬

‫توجه داشته باشید که زاویه ای که ‪ F2‬را به محور ‪ x‬جهت می دهد هرگز محاسبه نمی شود‪ .‬کسینوس و سینوس زاویه‬
‫با بررسی مثلث ‪ 3-4-5‬در دسترس است‪ .‬همچنین توجه داشته باشید که مقیاس ‪ x‬مقیاس ‪ F2‬با بازرسی منفی است‪.‬‬

‫اجزای مقیاس ‪ F3‬را می توان با اولین محاسبه زاویه شکل ‪ c‬به دست آورد‪.‬‬

‫روش دیگر ‪ ،‬اجزای مقیاس ‪ F3‬را می توان با نوشتن ‪ F3‬به اندازه بزرگی بر واحد بردار ‪ nAB‬در جهت بخش خط ‪AB‬‬
‫بدست آورد‪ .‬بدین ترتیب‪،‬‬

‫سپس اجزای اسکالر مورد نیاز است‬

‫‪50‬‬
 ‫که با نتایج قبلی ما موافق است‪.‬‬

‫نکات مفید‬

‫‪ .1‬شما باید هندسه هر مسئله تعیین مولفه را با دقت بررسی کنید و به استفاده کورکورانه از فرمول هایی مانند ‪Fx = F‬‬
‫𝜃 ‪ cos‬و 𝜃 ‪ Fy = F sin‬تکیه نکنید‪.‬‬

‫‪51‬‬
‫‪ .2‬بردار واحد را می توان با تقسیم هر بردار ‪ ،‬مانند بردار موقعیت هندسی ‪ ،AB‬بر طول یا مقدار آن تشکیل داد‪ .‬در اینجا‬
‫ما از ‪ overarrow‬برای نشان دادن بردار که از ‪ A‬تا ‪ B‬اجرا می شود و از نوار اضافه برای تعیین فاصله بین ‪ A‬و ‪B‬‬
‫استفاده می کنیم‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪2/2‬‬

‫دو نیروی ‪ P‬و ‪ T‬را که روی ساختار ثابت در ‪ B‬عمل می کنند ‪ ،‬با یک نیروی معادل ‪ R‬ترکیب کنید‪.‬‬

‫راه حل گرافیکی متوازی االضالع برای بردار نیروهای ‪ T‬و ‪ P‬همانطور که در شکل ‪ a‬نشان داده شده است ‪ ،‬ساخته شده‬
‫است‪ 1 .‬مقیاس مورد استفاده در اینجا ‪ 1‬اینچ است‪ 800 = .‬پوند؛ مقیاس ‪ 1‬اینچ = ‪ 200‬پوند برای کاغذهای معمولی‬
‫مناسب تر است و دقت بیشتری را ارائه می دهد‪ .‬توجه داشته باشید که زاویه ‪ prior‬باید قبل از ساخت متوازی االضالع‬
‫تعیین شود‪ .‬از شکل ارائه شده‬

‫اندازه گیری طول ‪ R‬و جهت ‪ force‬نیروی حاصله ‪ R‬نتایج تقریبی را به همراه دارد‬

‫راه حل هندسی مثلث اضافه بردار ‪ T‬و ‪ P‬در شکل ‪ b‬نشان داده شده است‪ .‬زاویه ‪ as‬مانند باال محاسبه می شود‪ .‬قانون‬
‫کسینوس می دهد‬

‫از قانون سینوس ها ‪ ،‬ممکن است زاویه ای را که ‪ R‬را جهت می دهد تعیین کنیم‪ .‬بنابراین ‪،‬‬

‫راه حل جبری با استفاده از سیستم مختصات ‪ x-y‬در شکل داده شده ‪ ،‬ممکن است بنویسیم‬

‫مقدار و جهت نیروی حاصله ‪ R‬همانطور که در شکل ‪ c‬نشان داده شده است‬

‫‪52‬‬
 ‫‪ R‬حاصل نیز ممکن است به صورت بردار به صورت نوشته شود‬

‫نکات مفید‬

‫‪ .1‬به تغییر موقعیت ‪ P‬توجه کنید تا امکان جمع متوازی االضالع در ‪ B‬وجود داشته باشد‪.‬‬

‫‪ .2‬به تغییر موقعیت ‪ T‬توجه داشته باشید تا خط عملکرد صحیح ‪ R‬حاصل حفظ شود‪.‬‬

‫‪53‬‬
 ‫مشکل نمونه ‪2/3‬‬

‫مطابق شکل ‪ ،‬نیروی ‪ 500‬نیوتون ‪ F‬روی قطب عمودی اعمال می شود‪ F )1( .‬را بر حسب بردارهای واحد ‪ i‬و ‪ j‬بنویسید‬
‫و هر دو بردار و اجزای مقیاس آن را مشخص کنید‪ )2( .‬اجزای مقیاس بردار نیروی ‪ F‬را در امتداد محورهای ‪ x’-‬و '‪y‬‬
‫تعیین کنید‪ )3( .‬اجزای مقیاس ‪ F‬را در امتداد محورهای ‪ x’-‬و ‪ y'-‬تعیین کنید‪.‬‬

‫راه حل قسمت (‪ .)1‬از شکل ‪ a‬ممکن است ‪ F‬را بنویسیم‬

‫اجزای اسکالر ‪ Fx = 250N‬و ‪ Fy = -433N‬هستند‪ .‬اجزای بردار ‪ Fx = 250i N‬و ‪ Fy = -433j N‬هستند‪.‬‬

‫قسمت )‪ .)2‬از شکل ‪ b‬ممکن است ‪ F‬را به صورت ‪ F = 500i’ N‬بنویسیم تا اجزای مقیاس مورد نیاز باشد‬

‫قسمت (‪ .)3‬اجزای ‪ F‬در جهت ‪ x-‬و '‪ y‬غیر مستطیلی هستند و با تکمیل متوازی االضالع مطابق شکل ‪ c‬بدست می‬
‫آیند‪ .‬اندازه اجزاء را می توان با قانون سینوس ها محاسبه کرد‪ .‬بدین ترتیب‪،‬‬

‫سپس اجزای اسکالر مورد نیاز است‬

‫‪54‬‬
 ‫نکته مفید‬

‫‪ Fx .1‬و ‪ Fy‬را به صورت گرافیکی بدست آورید و نتایج خود را با مقادیر محاسبه شده مقایسه کنید‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪2/4‬‬

‫مطابق شکل ‪ ،‬نیروهای ‪ F1‬و ‪ F2‬روی براکت عمل می کنند‪ .‬طرح ‪ Fb‬از ‪ R‬حاصل از آنها را بر روی محور ‪ b‬تعیین‬
‫کنید‪.‬‬

‫‪55‬‬
 ‫راه حل جمع موازی ‪ F1‬و ‪ F2‬در شکل نشان داده شده است‪ .‬استفاده از قانون کسینوس ها به ما می دهد‬

‫تصویر همچنین فرافکنی متعامد ‪ Fb‬از ‪ R‬را بر محور ‪ b‬نشان می دهد‪ .‬طول آن است‬

‫توجه داشته باشید که اجزای بردار به طور کلی با پیش بینی های بردار در محورهای یکسان برابر نیستند‪ .‬اگر محور ‪a‬‬
‫عمود بر محور ‪ b‬بود ‪ ،‬آنگاه پیش بینی ها و اجزای ‪ R‬برابر می شدند‪.‬‬

‫‪ 2/4‬لحظه‬
‫عالوه بر تمایل به حرکت یک جسم در جهت کاربرد آن ‪ ،‬یک نیرو می تواند تمایل داشته باشد که جسمی را حول یک‬
‫محور بچرخاند‪ .‬محور ممکن است هر خطی باشد که نه قطع می شود و نه موازی با خط عمل نیرو است‪ .‬این گرایش‬
‫چرخشی به عنوان لحظه ‪ M‬نیرو شناخته می شود‪ .‬لحظه نیز به عنوان گشتاور نامیده می شود‪.‬‬

‫به عنوان یک مثال آشنا از مفهوم لحظه ‪ ،‬آچار لوله شکل ‪ 2/8a‬را در نظر بگیرید‪ .‬یکی از تأثیرات نیروی عمود بر دسته‬
‫آچار ‪ ،‬چرخش لوله به محور عمودی آن است‪ .‬میزان این گرایش بستگی به مقدار ‪ F‬نیرو و طول موثر ‪ d‬دسته آچار دارد‪.‬‬
‫تجربیات رایج نشان می دهد که کششی که عمود بر دسته آچار نیست نسبت به کشش زاویه راست نشان داده شده کمتر‬
‫موثر است‪.‬‬

‫‪56‬‬
 ‫لحظه ای در مورد یک نقطه‬

‫شکل ‪ 2/8b‬یک جسم دو بعدی را نشان می دهد که توسط نیروی ‪ F‬در صفحه خود عمل می کند‪ .‬بزرگی لحظه یا‬
‫تمایل نیرو به چرخش بدن به دور محور ‪ O-O‬عمود بر صفحه بدن ‪ ،‬هم با اندازه نیرو و هم با بازوی لحظه ای ‪ ، d‬که‬
‫فاصله عمود از محور تا خط عمل نیرو بنابراین ‪ ،‬اندازه لحظه به عنوان تعریف شده است‬

‫لحظه یک بردار ‪ M‬عمود بر صفحه بدن است‪ .‬حس ‪ M‬بستگی به جهتی دارد که ‪ F‬تمایل دارد بدن را بچرخاند‪ .‬قانون‬
‫سمت راست ‪ ،‬شکل ‪ ، 2/8c‬برای شناسایی این حس استفاده می شود‪ .‬ما لحظه ‪ F‬را در مورد ‪ O-O‬به عنوان یک بردار‬
‫که در جهت انگشت شست نشان داده می شود ‪ ،‬نشان می دهیم ‪ ،‬در حالی که ماهیچه ها در جهت گرایش چرخشی‬
‫جمع شده اند‪.‬‬

‫لحظه ‪ M‬از تمام قوانین ترکیب بردار پیروی می کند و ممکن است یک بردار کشویی با خط عمل منطبق با محور لحظه‬
‫در نظر گرفته شود‪ .‬واحدهای اصلی لحظه در واحدهای ‪ SI‬نیوتن متر (‪ )N · m‬و در سیستم معمولی ایاالت متحده پوند‬
‫فوت (‪ )lb-ft‬است‪.‬‬

‫هنگام برخورد با نیروهایی که همه در یک سطح معین عمل می کنند ‪ ،‬ما معموالً از لحظه در مورد یک نقطه صحبت‬
‫می کنیم‪ .‬منظور ما از این لحظه نسبت به یک محور معمولی صفحه و عبور از نقطه است‪ .‬بنابراین ‪ ،‬لحظه نیروی ‪ F‬در‬
‫مورد نقطه ‪ A‬در شکل ‪ 2/8d‬دارای قدر ‪ M = Fd‬است و خالف جهت عقربه های ساعت است‪.‬‬

‫جهت های لحظه ای را می توان با استفاده از یک عالمت اعالم شده بیان کرد ‪ ،‬مانند عالمت مثبت (‪ )+‬برای لحظات‬
‫خالف جهت عقربه های ساعت و عالمت منفی (‪ )-‬برای لحظه های ساعتگرد ‪ ،‬یا برعکس‪ .‬سازگاری نشانه در یک‬
‫مشکل معین ضروری است‪ .‬برای عالمت شکل ‪ ، 2/8d‬لحظه ‪ F‬در مورد نقطه ‪( A‬یا در مورد محور ‪ z‬که از نقطه ‪A‬‬
‫عبور می کند) مثبت است‪ .‬پیکان خمیده تصویر راهی مناسب برای نمایش لحظه ها در تجزیه و تحلیل دو بعدی است‪.‬‬

‫‪57‬‬
 ‫محصول صلیب‬

‫در برخی از مشکالت دو بعدی و بسیاری از مشکالت سه بعدی که باید دنبال شود ‪ ،‬استفاده از رویکرد بردار برای‬
‫محاسبات لحظه مناسب است‪ .‬لحظه ‪ F‬در مورد نقطه ‪ A‬شکل ‪ 2/8b‬ممکن است با بیان محصول متقاطع نشان داده‬
‫شود‬

‫که در آن ‪ r‬یک بردار موقعیتی است که از نقطه مرجع لحظه ‪ A‬تا هر نقطه در خط عمل ‪ F‬اجرا می شود‪ .‬مقدار این‬
‫عبارت با * نمایش داده می شود‬

‫که با اندازه لحظه مطابق معادله مطابقت دارد‪ 2/5 .‬توجه داشته باشید که بازوی لحظه ای ‪ d = r sin α‬بستگی به نقطه‬
‫خاصی در خط عمل ‪ F‬ندارد که بردار ‪ r‬به آن هدایت شده است‪ .‬ما جهت و حس ‪ M‬را با اعمال قاعده سمت راست به‬

‫‪58‬‬
 ‫دنباله ‪ r × F‬برقرار می کنیم اگر تعداد انگشتان دست راست در جهت چرخش از حس مثبت ‪ r‬به حس مثبت ‪ F‬خم شود‬
‫‪ ،‬پس انگشت شست به معنای مثبت ‪.M‬‬

‫ما باید دنباله ‪ r × F‬را حفظ کنیم ‪ ،‬زیرا دنباله ‪ r × F‬بردار با حسی برعکس لحظه صحیح ایجاد می کند‪ .‬همانطور که‬
‫در مورد رویکرد مقیاس پذیر بود ‪ ،‬لحظه ‪ M‬را می توان لحظه ای در مورد نقطه ‪ A‬یا لحظه ای در مورد خط ‪O-O‬‬
‫دانست که از نقطه ‪ A‬عبور می کند و عمود بر صفحه حاوی بردارهای ‪ r‬و ‪ F‬است‪ .‬ارزیابی لحظه نیرو در مورد یک نقطه‬
‫معین ‪ ،‬انتخاب بین استفاده از بردار عرضی یا بیان مقیاس بستگی به این دارد که چگونه هندسه مساله مشخص شده‬
‫است‪ .‬اگر می دانیم یا می توانیم به راحتی فاصله عمود بین خط عمل نیرو و مرکز لحظه را تعیین کنیم ‪ ،‬در این صورت‬
‫رویکرد مقیاس به طور کلی ساده تر است‪ .‬اگر ‪ ،‬اگرچه ‪ F ،‬و ‪ r‬عمود نیستند و به راحتی در حروف بردار قابل بیان هستند‬
‫‪ ،‬پس بیان متقاطع محصول اغلب ترجیح داده می شود‪.‬‬

‫در بخش ‪ B‬این فصل ‪ ،‬خواهیم دید که چگونه فرمول بردار لحظه نیرو برای تعیین گشتاور نیرو در یک نقطه در موقعیتهای‬
‫سه بعدی مفید است‪.‬‬

‫برای اثبات این قضیه ‪ ،‬نیروی ‪ R‬را که در صفحه بدن نشان داده شده است در شکل ‪2/9a‬در نظر بگیرید‪ .‬نیروهای ‪ P‬و‬
‫‪ Q‬هر دو جزء غیر مستطیلی ‪ R‬را نشان می دهند‪ .‬لحظه ‪ R‬در مورد نقطه ‪ O‬برابر است‬

‫از آنجا که ‪ ، R = P + Q‬ممکن است بنویسیم‬

‫با استفاده از قانون توزیع برای محصوالت متقابل ‪ ،‬ما داریم‬

‫که می گوید لحظه ‪ R‬در مورد ‪ O‬برابر مجموع لحظه های مربوط به ‪ O‬از اجزای آن ‪ P‬و ‪ Q‬است‪ .‬این قضیه را اثبات‬
‫می کند‪.‬‬

‫قضیه وارینیون را نباید فقط در مورد دو جزء محدود کرد ‪ ،‬بلکه در سه مورد یا بیشتر به یک اندازه کاربرد دارد‪ .‬بنابراین‬
‫ما می توانیم از هر تعداد اجزای همزمان ‪ R‬در اثبات فوق استفاده کنیم‪*.‬‬

‫شکل ‪ 2/9b‬مفید بودن قضیه واریگنون را نشان می دهد‪ .‬لحظه ‪ R‬در مورد نقطه ‪ Rd ,O‬است‪ .‬با این حال ‪ ،‬اگر تعیین‬
‫‪ d‬از ‪ p‬و ‪ q‬دشوارتر باشد ‪ ،‬می توانیم ‪ R‬را به اجزای ‪ P‬و ‪ Q‬حل کنیم و لحظه را به صورت زیر محاسبه کنیم‪:‬‬

‫‪59‬‬
 ‫جایی که ما از حس عقربه های ساعت در جهت مثبت بودن استفاده می کنیم‪.‬‬

‫مسئله شماره ‪ 2/5‬نشان می دهد که چگونه قضیه وارینیون می تواند به ما در محاسبه لحظه ها کمک کند‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪2/5‬‬

‫قدر لحظه را در مورد نقطه پایه ‪ O‬نیروی ‪ 600-N‬به پنج روش مختلف محاسبه کنید‪.‬‬

‫راه حل (اول) بازوی لحظه ای نیروی ‪ 600 -N‬است‬

‫با ‪ M = Fd‬لحظه در جهت عقربه های ساعت است و دارای قدر است‬

‫راه حل (دوم) نیرو را با اجزای مستطیلی آن در ‪ A‬جایگزین کنید ‪،‬‬

‫و لحظه آن است‬

‫(سوم) انتقال نیرو به نقطه ‪ ، C‬گشتاور جزء ‪ F1‬را حذف می کند‪ .‬بازوی لحظه ای ‪ F2‬می شود‬

‫و لحظه آن است‬

‫‪60‬‬
 ‫راه حل (چهارم) با بیان بردار برای یک لحظه و با استفاده از سیستم مختصات نشان داده شده در تصویر همراه با روشهای‬
‫ارزیابی محصوالت متقابل ‪ ،‬ما‬

‫عالمت منفی نشان می دهد که بردار در جهت منفی ‪ z‬است‪ .‬مقدار بیان بردار است‬

‫‪61‬‬
 ‫نکات مفید‬

‫اگر طرح به دقت کشیده شود ‪ ،‬هندسه مورد نیاز در اینجا و مشکالت مشابه نباید مشکل ایجاد کند‪.‬‬

‫‪ .2‬این روش اغلب کوتاهترین روش است‪.‬‬

‫‪ .3‬این واقعیت که نقاط ‪ B‬و ‪ C‬به طور مناسب روی بدن نیستند نباید باعث نگرانی شود ‪ ،‬زیرا محاسبه ریاضی لحظه نیرو‬
‫مستلزم این نیست که نیرو بر بدن باشد‪.‬‬

‫‪ .4‬گزینه های جایگزین برای بردار موقعیت ‪ r‬عبارتند از ‪ r = d1j = 5.68j m‬و ‪.r = d2i = 6.77i m‬‬

‫مشکل نمونه ‪2/6‬‬

‫درب تله ‪ OA‬توسط کابل ‪ AB‬باال می رود ‪ ،‬که از قرقره های راهنمای کوچک بدون اصطکاک در ‪ B‬عبور می کند‪.‬‬
‫کشش در همه جای کابل ‪ T‬است و این کشش در ‪ A‬باعث یک لحظه ‪ MO‬در مورد لوال در ‪ O‬می شود‪ MO ∕ T .‬به‬
‫عنوان تابعی از زاویه ارتفاع درب 𝜃 در محدوده ‪0 ≤ θ ≤ 90°‬درجه و به حداقل و حداکثر مقادیر توجه کنید‪ .‬اهمیت‬
‫فیزیکی این نسبت چیست؟‬

‫راه حل ما با ساختن تصویری شروع می کنیم که نیروی کششی ‪ T‬را مستقیماً روی در عمل می کند ‪ ،‬که در موقعیت‬
‫زاویه ای دلخواه نشان داده شده است‪ .‬باید واضح باشد که جهت ‪ T‬با تغییر ‪ vary‬متفاوت خواهد بود‪ .‬برای مقابله با این‬
‫تنوع ‪ ،‬بردار واحد ‪ nAB‬می نویسیم که ‪ T‬را "هدف" می کند‪:‬‬

‫با استفاده از مختصات ‪ x-y‬شکل خود می توانیم بنویسیم‬

‫بنابراین‬

‫بردار واحد مورد نظر است‬

‫‪62‬‬
 ‫بردار کشش ما را می توان به صورت زیر نوشت‬

‫لحظه ‪ T‬در مورد نقطه ‪ ، O‬به عنوان بردار ‪ MO = rOB × T ،‬است ‪ ،‬جایی که ‪ rOB = 0.4j‬متر ‪ ،‬یا‬

‫بزرگی ‪ MO‬است‬

‫و نسبت درخواستی است‬

‫که در نمودار همراه رسم شده است‪ .‬عبارت ‪ MO/T‬بازوی گشتاور ‪( d‬بر حسب متر) است که از ‪ O‬به خط عمل ‪ .T‬می‬
‫رسد‪ .‬حداکثر مقدار آن ‪ 0.4‬متر در ‪ 𝜃= 53.1‬درجه (در آن نقطه ‪ T‬افقی است) و حداقل مقدار ‪ 0‬در ‪ 𝜃=90‬درجه (در‬
‫آن نقطه ‪ T‬عمودی است)‪ .‬این عبارت حتی اگر ‪ T‬متفاوت باشد معتبر است‪.‬‬

‫‪63‬‬
 ‫نکات مفید‬

‫‪ .1‬به یاد بیاورید که هر بردار واحد را می توان به عنوان بردار تقسیم بر مقدار آن نوشت‪ .‬در این حالت بردار در شمارنده‬
‫بردار موقعیت است‪.‬‬

‫‪ .2‬به یاد بیاورید که هر بردار ممکن است به اندازه یک برابر بردار واحد "هدف" نوشته شود‪.‬‬

‫‪ .3‬در عبارت ‪ ، M = r × F‬بردار موقعیت ‪ r‬از مرکز لحظه تا هر نقطه ای از خط عمل ‪ F‬حرکت می کند‪ .‬در اینجا ‪rOB‬‬
‫راحت تر از ‪ rOA‬است‪.‬‬

‫‪ 2/5‬زوج‬
‫لحظه ای که توسط دو نیروی مساوی ‪ ،‬مخالف و غیرخطی تولید می شود ‪ ،‬زوج نامیده می شود‪ .‬زوجین دارای ویژگی‬
‫های منحصر به فرد خاصی هستند و کاربردهای مهمی در مکانیک دارند‪.‬‬

‫‪64‬‬
 ‫عمل دو نیروی مساوی و متضاد ‪ F‬و ‪ -F‬را در فاصله ‪ d‬از هم در نظر بگیرید ‪ ،‬همانطور که در شکل ‪ 2/10a‬نشان داده‬
‫شده است‪ .‬این دو نیرو را نمی توان در یک نیروی واحد ترکیب کرد زیرا مجموع آنها در هر جهت صفر است‪ .‬تنها اثر‬
‫آنها ایجاد تمایل به چرخش است‪ .‬گشتاور ترکیبی دو نیرو در مورد یک محور معمولی برای صفحه خود و عبور از هر‬
‫نقطه مانند ‪ O‬در صفحه خود زوج ‪ M‬است‪ .‬این زوج دارای قدر‬

‫وقتی از باال برای مورد نشان داده شده جهت آن خالف جهت عقربه های ساعت است‪ .‬به خصوص توجه داشته باشید‬
‫که اندازه زوج مستقل از فاصله ‪ a‬است که نیروها را با توجه به مرکز لحظه ‪ O‬تعیین می کند‪ .‬نتیجه این است که لحظه‬
‫یک زوج برای همه مراکز لحظه ای ارزش یکسانی دارد‪.‬‬

‫بردار روش جبر‬

‫‪65‬‬
‫همچنین ممکن است لحظه جفت را با استفاده از جبر برداری بیان کنیم‪ .‬با نماد محصول متقابل ‪ ، Eq. 2/6‬گشتاور‬
‫ترکیبی در مورد نقطه ‪ O‬نیروهای تشکیل دهنده زوج شکل ‪ 2/10b‬است‬

‫جایی که ‪ rA‬و ‪ rB‬بردارهای موقعیتی هستند که به ترتیب از نقطه ‪ O‬تا نقاط دلخواه ‪ A‬و ‪ B‬در خطوط عمل ‪ F‬و ‪ -F‬اجرا‬
‫می شوند‪ .‬از آنجا که ‪ ، rA - rB = r‬ما می توانیم ‪ M‬را به صورت بیان کنیم‬

‫در اینجا ‪ ،‬عبارت لحظه هیچ مرجعی برای مرکز لحظه ‪ O‬ندارد و بنابراین ‪ ،‬برای همه مراکز لحظه ای یکسان است‪.‬‬
‫بنابراین ‪ ،‬ما ممکن است ‪ M‬را با یک بردار آزاد نشان دهیم ‪ ،‬همانطور که در شکل ‪ 2/10c‬نشان داده شده است ‪ ،‬جایی‬
‫که جهت ‪ M‬در سطح زوج طبیعی است و حس ‪ M‬با قاعده سمت راست ایجاد می شود‪.‬‬

‫از آنجا که بردار زوج ‪ M‬همیشه عمود بر صفحه نیروهای تشکیل دهنده زوج است ‪ ،‬در تجزیه و تحلیل دو بعدی می‬
‫توانیم حس بردار زوج را در جهت عقربه های ساعت یا خالف جهت عقربه های ساعت با یکی از قراردادهای نشان داده‬
‫شده در شکل ‪ 2/10d‬نشان دهیم‪ .‬بعداً ‪ ،‬وقتی با بردارهای زن و شوهر در مسائل سه بعدی برخورد می کنیم ‪ ،‬از نماد‬
‫بردار برای نشان دادن آنها استفاده کامل می کنیم و ریاضیات به طور خودکار حس آنها را محاسبه می کند‪.‬‬

‫زوج های معادل‬

‫تغییر مقادیر ‪ F‬و ‪ d‬تا زمانی که محصول ‪ Fd‬یکسان باشد ‪ ،‬یک زوج معین را تغییر نمی دهد‪ .‬به همین ترتیب ‪ ،‬اگر‬
‫نیروها در یک سطح متفاوت اما موازی عمل کنند ‪ ،‬یک زوج تحت تأثیر قرار نمی گیرند‪ .‬شکل ‪ 2/11‬چهار پیکربندی‬
‫متفاوت یک زوج ‪.M‬‬

‫‪66‬‬
 ‫سیستم های زوج نیرو‬

‫تأثیر نیرویی که بر جسم وارد می شود تمایل به فشار یا کشیدن بدن در جهت نیرو و چرخاندن بدن در مورد هر محور‬
‫ثابت است که خط نیرو را قطع نمی کند‪ .‬ما می توانیم این اثر دوگانه را به آسانی با جایگزینی نیروی داده شده با یک‬
‫نیروی موازی برابر و یک زوج برای جبران تغییر در لحظه نیرو نشان دهیم‪.‬‬

‫جایگزینی نیرو با نیرو و زوج در شکل ‪ 2/12‬نشان داده شده است ‪ ،‬جایی که نیروی داده شده ‪ F‬در نقطه ‪ A‬با نیروی‬
‫مساوی ‪ F‬در نقطه ‪ B‬و زوج خالف جهت عقربه های ساعت ‪ M = Fd‬جایگزین می شود‪ .‬انتقال در تصویر میانی‬
‫مشاهده می شود ‪ ،‬جایی که نیروهای مساوی و متضاد ‪ F‬و ‪ -F‬در نقطه ‪ B‬بدون ایجاد هیچگونه تأثیر خارجی خالص بر‬
‫بدن اضافه می شوند‪ .‬اکنون می بینیم که نیروی اولیه در ‪ A‬و نیروی مساوی و مخالف در ‪ ، B‬زوج ‪ M = Fd‬را تشکیل‬
‫می دهند ‪ ،‬که برای نمونه انتخاب شده خالف جهت عقربه های ساعت است ‪ ،‬همانطور که در قسمت سمت راست تصویر‬
‫نشان داده شده است‪ .‬بنابراین ‪ ،‬ما نیروی اولیه را در ‪ A‬با همان نیرویی که در نقطه ‪ B‬و یک جفت متفاوت عمل می کند‬
‫جایگزین کرده ایم ‪ ،‬بدون این که تأثیرات خارجی نیروی اولیه بر بدن را تغییر دهیم‪ .‬ترکیب نیرو و زوج در قسمت راست‬
‫شکل ‪ 2/12‬به عنوان یک سیستم زوج نیرو نامیده می شود‪.‬‬

‫با معکوس کردن این فرایند ‪ ،‬می توانیم یک زوج معین و نیرویی را که در صفحه زوج قرار دارد (عادی بردار زوج) ترکیب‬
‫کرده و یک نیروی واحد و معادل تولید کنیم‪ .‬جایگزینی نیرو توسط سیستم معادل زوج نیرو و روش معکوس ‪ ،‬کاربردهای‬
‫زیادی در مکانیک دارد و باید بر آنها مسلط شد‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪2/7‬‬

‫عضو سازه ای سفت و سخت تحت یک زوج متشکل از دو نیروی ‪ 100-N‬قرار می گیرد‪ .‬این زوج را با یک زوج معادل‬
‫متشکل از دو نیروی ‪ P‬و ‪ -P‬که هر کدام دارای قدر ‪ 400N‬هستند تعیین کنید‪ .‬زاویه مناسب را تعیین کنید‪.‬‬

‫راه حل وقتی سطح نیروها از باال مشاهده می شود و مقدار آن برابر است ‪ ،‬خالف جهت عقربه های ساعت است‬

‫نیروهای ‪ P‬و ‪ -P‬یک زوج خالف جهت عقربه های ساعت تولید می کنند‬

‫‪67‬‬
‫برابر کردن دو عبارت می دهد‬

‫نکته مفید‬

‫‪68‬‬
 ‫‪ .1‬از آنجا که دو زوج مساوی بردارهای آزاد موازی هستند ‪ ،‬تنها ابعادی که مربوط می شود آنهایی هستند که فاصله‬
‫عمود بین نیروهای زوج ها را نشان می دهند‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪2/8‬‬

‫نیروی افقی ‪ 80‬پوندی که روی اهرم وارد می شود را با یک سیستم معادل متشکل از نیرو در ‪ O‬و یک جفت جایگزین‬
‫کنید‪.‬‬

‫ما دو نیروی مساوی و مخالف ‪ 80‬پوند را در ‪ O‬اعمال می کنیم و زوج خالف جهت عقربه های ساعت را‬ ‫راه حل‬
‫شناسایی می کنیم‬

‫بنابراین ‪ ،‬نیروی اولیه معادل نیروی ‪ 80‬پوند در ‪ O‬و ‪ 624‬پوند در اینچ است‪ .‬همانطور که در سوم از سه شکل معادل‬
‫نشان داده شده است‪.‬‬

‫نکته مفید‬

‫‪ .1‬معکوس این مشکل اغلب مشاهده می شود ‪ ،‬یعنی جایگزینی نیرو و زوج با نیروی واحد‪ .‬حرکت برعکس همان‬
‫جایگزینی دو نیرو با زوج است که یکی از آنها برابر و مقابل نیروی ‪ 80‬پوند در ‪ O‬است‪ .‬بازوی لحظه ای نیروی دوم ‪M‬‬

‫‪69‬‬
‫‪ M∕ F = 624∕80 = 7.79‬در اینچ خواهد بود‪ ، .‬که ‪ 9‬درجه ‪ 60‬درجه است ‪ ،‬بنابراین خط عمل نیروی واحد منفرد‬
‫‪ 80‬پوند را تعیین می کند‪.‬‬

‫‪ 2/6‬نتایج‬
‫خواص نیرو ‪ ،‬لحظه و زوج در چهار مقاله قبلی توسعه داده شد‪ .‬اکنون ما آماده توصیف عملکرد حاصل از یک گروه یا‬
‫سیستم نیروها هستیم‪ .‬بیشتر مشکالت مکانیک با سیستم نیروها سروکار دارد و معموالً برای توصیف عملکرد آن الزم‬
‫است سیستم را به ساده ترین شکل خود کاهش دهیم‪ .‬نتیجه یک سیستم نیروها ساده ترین ترکیب نیرو است که می‬
‫تواند نیروهای اصلی را بدون تغییر تأثیر خارجی بر جسم سفت و سختی که نیروها به آن وارد می شوند ‪ ،‬جایگزین کند‪.‬‬

‫تعادل جسمی شرایطی است که در آن تمام نیروهای وارد بر بدن صفر است‪ .‬این وضعیت در استاتیک مورد مطالعه قرار‬
‫می گیرد‪ .‬وقتی نتیجه تمام نیروهای وارد بر جسم صفر نباشد ‪ ،‬شتاب جسم با برابر شدن نیروی حاصل از حاصلضرب‬
‫جرم و شتاب جسم بدست می آید‪ .‬این وضعیت در دینامیک مورد مطالعه قرار می گیرد‪ .‬بنابراین ‪ ،‬تعیین نتایج برای هر‬
‫دو استاتیک و دینامیک اساسی است‪.‬‬

‫رایج ترین نوع سیستم نیرو زمانی رخ می دهد که نیروها همه در یک صفحه واحد عمل می کنند ‪ ،‬مثالً صفحه ‪، x-y‬‬
‫همانطور که توسط سیستم سه نیرو ‪ F2،F1‬و ‪ F3‬در شکل ‪ 2/13a‬نشان داده شده است‪ .‬مقدار و جهت نیروی حاصله‬

‫‪70‬‬
 ‫‪ R‬را با تشکیل چند ضلعی نیرویی که در قسمت ‪ b‬شکل نشان داده شده است ‪ ،‬بدست می آوریم ‪ ،‬جایی که نیروها به‬
‫ترتیب به دنباله اضافه می شوند‪ .‬بنابراین ‪ ،‬برای هر نظامی از نیروهای همسطح ممکن است بنویسیم‬

‫از لحاظ گرافیکی ‪ ،‬خط صحیح عمل ‪ R‬را می توان با حفظ خطوط صحیح عملکرد نیروها و افزودن آنها توسط قانون‬
‫متوازی االضالع به دست آورد‪ .‬ما این را در قسمتی از تصویر مربوط به سه نیرو مشاهده می کنیم که در آن مجموع ‪R1‬‬
‫‪ F2‬و ‪ F3‬به ‪ F1‬اضافه می شود تا ‪ R‬به دست آید‪ .‬اصل انتقال در این فرایند استفاده شده است‪.‬‬

‫روش جبری‬

‫ما می توانیم از جبر برای بدست آوردن نیروی حاصله و خط عمل آن به شرح زیر استفاده کنیم‪:‬‬

‫‪ .1‬یک نقطه مرجع مناسب انتخاب کنید و همه نیروها را به آن نقطه منتقل کنید‪ .‬این فرایند برای یک سیستم سه نیرویی‬
‫در شکل نشان داده شده است‪ 2/14a,b .‬جایی که ‪ M2،M1‬و ‪ M3‬زوج هایی هستند که در نتیجه انتقال نیروهای‬
‫‪ F2،F1‬و ‪ F3‬از خطوط اصلی اصلی مربوطه به خطوط عمل از طریق نقطه ‪ O‬ایجاد می شوند‪.‬‬

‫‪ .2‬همه نیروها را در ‪ O‬برای ایجاد نیروی ‪ R‬اضافه کنید و همه زوج ها را برای تشکیل ‪ MO‬زوج حاصل اضافه کنید‪ .‬ما‬
‫در حال حاضر سیستم نیرو ‪ -‬زوج واحد را داریم ‪ ،‬همانطور که در شکل ‪ 2/14c‬نشان داده شده است‪.‬‬

‫‪ .3‬در شکل ‪ ، 2/14d‬خط عمل ‪ R‬را پیدا کنید و ‪ R‬را ملزم به داشتن یک لحظه ‪ MO‬در نقطه ‪ O‬کنید‪ .‬توجه داشته‬
‫باشید که سیستم های نیرو در شکلها ‪ 2/14a‬و ‪ 2/14d‬معادل هستند و این )‪ Σ (Fd‬در شکل ‪ 2/14a‬برابر با ‪ Rd‬در‬
‫شکل ‪ 2/14d‬است‪.‬‬

‫‪71‬‬
 ‫اصل لحظه ها‬

‫این فرایند به صورت معادله توسط‪:‬‬

‫دو اولین معادله ‪ 2/10‬یک سیستم معین از نیروها را به یک سیستم زوج نیرو در نقطه ای دلخواه اما مناسب ‪ O‬کاهش‬
‫می دهد‪ .‬آخرین معادله فاصله ‪ d‬را از نقطه ‪ O‬تا خط عمل ‪ R‬مشخص می کند و بیان می کند که لحظه نتیجه نیرو در‬
‫مورد هر نقطه ‪ O‬برابر است با مجموع لحظه های نیروهای اصلی سیستم در یک نقطه‪ .‬این امر قضیه واریگنون را در‬
‫مورد سیستم های نیروی غیر همزمان گسترش می دهد‪ .‬ما این فرمت را اصل لحظات می نامیم‪.‬‬

‫‪72‬‬
 ‫برای یک سیستم همزمان نیروها که خطوط عمل همه نیروها از یک نقطه مشترک ‪ O‬عبور می کنند ‪ ،‬مجموع لحظه‬
‫‪ ΣMO‬در مورد آن نقطه صفر است‪ .‬بنابراین ‪ ،‬خط عمل ‪ R = ΣF‬حاصل ‪ ،‬که توسط اولین معادله تعیین می شود‪10/2 .‬‬
‫‪ ،‬از نقطه ‪ O‬عبور می کند‪ .‬برای یک سیستم نیروی موازی ‪ ،‬یک محور مختصات را در جهت نیروها انتخاب کنید‪ .‬اگر‬
‫نیروی حاصله ‪ R‬برای یک سیستم نیرو معین صفر باشد ‪ ،‬الزم نیست که نتیجه سیستم صفر باشد زیرا ممکن است نتیجه‬
‫زوج باشد‪ .‬به عنوان مثال ‪ ،‬سه نیرو در شکل ‪ 2/15‬دارای نیروی نتیجه صفر هستند ‪ ،‬اما دارای یک زوج ساعتگرد ‪M‬‬
‫‪ = F3d‬هستند‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪2/9‬‬

‫نتیجه چهار نیرو و یک زوج که روی صفحه نشان داده شده عمل می کنند را تعیین کنید‪.‬‬

‫نقطه ‪ O‬به عنوان یک نقطه مرجع مناسب برای سیستم زوج نیرو که نمایانگر سیستم داده شده است ‪،‬‬ ‫راه حل‬
‫انتخاب شده است‪.‬‬

‫سیستم زوج نیرو متشکل از ‪ R‬و ‪ MO‬در شکل ‪ a‬نشان داده شده است‪.‬‬

‫‪73‬‬
 ‫ما اکنون خط پایان عمل ‪ R‬را طوری تعیین می کنیم که ‪ R‬به تنهایی نمایانگر سیستم اصلی باشد‪.‬‬

‫بنابراین ‪ R ،‬ممکن است در هر نقطه از خط که زاویه ‪ 63.2‬درجه با محور ‪ x‬دارد مماس شده و در نقطه ‪ A‬مماس با‬
‫دایره ای به شعاع ‪ 1.600‬متر با مرکز ‪ O‬باشد ‪ ،‬همانطور که در قسمت ‪ b‬نشان داده شده است‪ .‬شکل ما معادله = ‪Rd‬‬
‫‪ MO‬را به معنای ارزش مطلق (نادیده گرفتن هرگونه عالمت ‪ )MO‬به کار می بریم و اجازه می دهیم فیزیک موقعیت‬
‫‪ ،‬همانطور که در شکل ‪ a‬نشان داده شده است ‪ ،‬قرارگیری نهایی ‪ .R‬را تعیین کند‪ .‬عمل ‪ R‬می تواند مماس در نقطه ‪B‬‬
‫باشد‪.‬‬

‫‪ R‬حاصل نیز ممکن است با تعیین فاصله رهگیری ‪ b‬تا نقطه ‪ C‬در محور ‪ x‬واقع شود ‪ ،‬شکل ‪ c‬با عمل ‪ Rx‬و ‪ Ry‬از‬
‫طریق نقطه ‪ ، C‬فقط ‪ Ry‬یک لحظه در مورد ‪ O‬اعمال می کند تا‬

‫متناوبا ‪ ،‬قطع ‪ y‬می تواند با توجه به این نکته حاصل شود که لحظه مربوط به ‪ O‬فقط به دلیل ‪ Rx‬خواهد بود‪.‬‬

‫یک روش رسمی تر در تعیین خط نهایی عمل ‪ R‬استفاده از عبارت بردار است‬

‫جایی که ‪ r = xi + yj‬بردار موقعیتی است که از نقطه ‪ O‬به هر نقطه در خط عمل ‪ R‬حرکت می کند‪ .‬جایگزینی عبارات‬
‫بردار برای ‪ R،r‬و ‪ MO‬و انجام نتیجه محصول متقابل در‬

‫بنابراین ‪ ،‬خط عمل مورد نظر ‪ ،‬شکل ‪ ، c‬توسط‬

‫با تنظیم ‪ ، x = -1.792 m ،y = 0‬متر بدست می آوریم که با محاسبه قبلی ما برای فاصله ‪ b‬مطابقت دارد‪.‬‬

‫‪74‬‬
 ‫نکات مفید‬

‫‪ .1‬ما توجه می کنیم که انتخاب نقطه ‪ O‬به عنوان مرکز لحظه هر لحظه را به دلیل دو نیرویی که از ‪ O‬عبور می کنند‬
‫حذف می کند‪ .‬اگر کنوانسیون عالمت عقربه های ساعت به تصویب رسیده بود ‪ MO +237 N · m ،‬می شد و عالمت‬

‫‪75‬‬
‫بعالوه نشان دهنده یک حس که با کنوانسیون عالمت موافق است‪ .‬هر دو قرارداد عالمت ‪ ،‬البته ‪ ،‬منجر به نتیجه گیری‬
‫‪ MO‬در جهت عقربه های ساعت می شود‪.‬‬

‫‪ .2‬توجه داشته باشید که رویکرد بردار اطالعات عالمت را به طور خودکار به دست می آورد ‪ ،‬در حالی که رویکرد مقیاس‬
‫گرایش بیشتری از نظر فیزیکی دارد‪ .‬شما باید بر هر دو روش مسلط باشید‪.‬‬

‫سیستم های نیروی سه بعدی‬ ‫بخش ب‬

‫‪ 2/7‬اجزای مستطیل شکل‬

‫بسیاری از مشکالت در مکانیک نیاز به تجزیه و تحلیل در سه بعد دارند و برای چنین مسائلی اغلب الزم است که نیرویی‬
‫را در سه جزء عمود بر هم تقسیم کنیم‪ .‬نیروی ‪ F‬که در نقطه ‪ O‬در شکل ‪ 2/16‬عمل می کند دارای اجزای مستطیلی‬
‫‪ Fz، Fy ،Fx‬است ‪ ،‬جایی که‬

‫بردارهای واحد ‪ j،i‬و ‪ k‬به ترتیب در جهت های ‪ - y، -x‬و ‪ z‬هستند‪ .‬با استفاده از جهت کسینوس ‪ ، F‬که ‪l = cos‬‬
‫‪ m = cos 𝜃y،𝜃x‬و ‪ n = cos 𝜃z‬است ‪ ،‬جایی که ‪ ، l2 + m2 + n2 = 1‬ممکن است نیرو را به صورت زیر‬
‫بنویسیم‪:‬‬

‫‪76‬‬
 ‫ما ممکن است بیان سمت راست معادله را در نظر بگیریم‪ 2/12 .‬به عنوان قدر نیروی ‪ F‬برابر بردار واحد ‪ nF‬که جهت ‪F‬‬
‫را مشخص می کند ‪ ،‬یا‬

‫از ‪ Eqs‬روشن است‪ 2/12 .‬و ‪ 2/12a‬که ‪ nF = li + mj + nk‬است ‪ ،‬که نشان می دهد اجزای مقیاس بردار واحد ‪nF‬‬
‫کسینوس جهت خط عمل ‪ F‬هستند‪.‬‬

‫در حل مسائل سه بعدی ‪ ،‬معموالً باید اجزای مقیاس ‪ y،x‬و ‪ z‬یک نیرو را پیدا کرد‪ .‬در بیشتر موارد ‪ ،‬جهت نیرو (الف)‬
‫با دو نقطه در خط عمل نیرو یا (ب) با دو زاویه که جهت عمل را جهت می دهند ‪ ،‬توصیف می شود‪.‬‬

‫الف) تعیین دو نقطه در خط عمل نیرو‪.‬‬

‫اگر مختصات نقاط ‪ A‬و ‪ B‬شکل ‪ 2/17‬مشخص باشد ‪ ،‬نیروی ‪ F‬ممکن است به صورت زیر نوشته شود‬

‫بنابراین اجزای مقیاس ‪ y،x‬و ‪z‬به ترتیب ضرایب مقیاس بردارهای واحد ‪ j،i‬و ‪ k‬هستند‪.‬‬

‫ب) تعیین دو زاویه که جهت حرکت نیرو را جهت می دهد‪.‬‬

‫‪77‬‬
‫هندسه شکل ‪ 2/18‬را در نظر بگیرید‪ .‬فرض می کنیم که زوایای 𝜃 و ‪ φ‬شناخته شده هستند‪ .‬ابتدا ‪ F‬را به اجزای افقی‬
‫و عمودی تقسیم کنید‪.‬‬

‫سپس جزء افقی ‪ Fxy‬را به اجزای ‪ x‬و ‪ y‬تقسیم کنید‪.‬‬

‫مقادیر ‪ Fy،Fx‬و ‪ Fz‬مولفه های مقیاس پذیر مورد نظر ‪ F‬هستند‪ .‬انتخاب جهت گیری سیستم مختصات دلخواه است ‪،‬‬
‫و راحتی در نظر گرفته می شود‪ .‬با این حال ‪ ،‬ما باید از مجموعه محورهای راست دست در کار سه بعدی خود استفاده‬
‫کنیم تا با تعریف قانون دست راست محصول متقاطع سازگار باشد‪ .‬هنگامی که ما از محور ‪ -x‬به محور ‪ y‬از طریق زاویه‬
‫‪ 90‬درجه می چرخیم ‪ ،‬جهت مثبت محور ‪ z‬در سیستم راست دست همان جهت پیشروی یک پیچ راست گرد است که‬
‫به همان معنی چرخانده می شود‪ .‬این معادل قانون دست راست است‪.‬‬

‫محصول نقطه ای‬

‫ما می توانیم اجزای مستطیلی یک نیرو ‪( F‬یا هر بردار دیگر) را با کمک عملیات بردار معروف به نقطه یا محصول اسکالر‬
‫بیان کنیم (به بند ‪ 6‬در هنر ‪ C/7‬ضمیمه ‪ C‬مراجعه کنید)‪ .‬حاصل نقطه دو بردار ‪ P‬و ‪ ، Q‬شکل ‪ ، 2/19a‬به عنوان‬
‫حاصلضرب بزرگی آنها بر کسینوس زاویه بین آنها تعریف می شود‪ .‬به صورت نوشته شده است‬

‫‪78‬‬
 ‫ما می توانیم این محصول را به صورت طرح عمودی 𝛼 ‪ P cos‬از ‪ P‬در جهت ‪ Q‬ضرب در ‪ ، Q‬یا به عنوان طرح‬
‫عمودی 𝛼 ‪ Q cos‬از ‪ Q‬در جهت ‪ P‬ضرب در ‪ P‬در هر دو صورت ‪ ،‬نقطه نقطه از دو بردار یک مقدار مقیاس پذیر است‪.‬‬
‫بنابراین ‪ ،‬به عنوان مثال ‪ ،‬ما می توانیم جزء مقیاس ‪ Fx = F cos 𝜃x‬نیروی ‪ F‬را در شکل ‪ 2/16‬به صورت ‪Fx = F· i‬‬
‫بیان کنیم ‪ ،‬جایی که ‪ i‬واحد بردار در جهت ‪ -x‬است‪.‬‬

‫به عبارت کلی تر ‪ ،‬اگر ‪ n‬واحد بردار در جهت مشخص باشد ‪ ،‬فرافکنی ‪ F‬در جهت ‪ ، n‬شکل ‪ ، 2/19b‬دارای مقدار ‪Fn‬‬
‫‪ = F · n.‬است‪ .‬اگر بخواهیم فرافکنی را در جهت ‪ n‬به عنوان یک مقدار بردار بیان کنیم ‪ ،‬آنگاه جزء اسکالر آن را که با‬
‫‪ F · n‬بیان می شود ‪ ،‬در واحد بردار ‪ n‬ضرب می کنیم تا ‪ Fn = (F · n) n‬بدست آید‪ .‬ما ممکن است این را بدون ابهام‬
‫به صورت ‪ Fn = F · nn‬بنویسیم زیرا اصطالح ‪ nn‬تعریف نشده است ‪ ،‬بنابراین نمی توان عبارت کامل را به عنوان ‪F‬‬
‫)‪ · (nn‬تفسیر کرد‪.‬‬

‫اگر جهت کسینوس های ‪ n‬باشد ‪ 𝛽،α‬و ‪ ، γ‬ممکن است ‪ n‬را به صورت جزء بردار مانند سایر بردارها به صورت زیر‬
‫بنویسیم‪:‬‬

‫جایی که در این مورد مقدار آن وحدت است‪ .‬اگر جهت کسینوس ‪ F‬نسبت به محورهای مرجع ‪ m،x-y-z l‬و ‪ n‬باشد‬
‫‪ ،‬آنگاه فرافکنی ‪ F‬در جهت ‪ n‬تبدیل می شود‬

‫زیرا‬

‫‪79‬‬
 ‫و‬

‫دو مجموعه معادله اخیر درست است زیرا ‪ j،i‬و ‪ k‬طول واحد دارند و عمود بر هم متقابل هستند‪.‬‬

‫زاویه بین دو بردار‬

‫اگر زاویه بین نیروی ‪ F‬و جهت مشخص شده توسط واحد بردار ‪ 𝜃 ،n‬باشد ‪ ،‬از تعریف نقطه محصول ما ‪F · n = Fn‬‬
‫𝜃 ‪ cos 𝜃 = F cos‬داریم ‪ ،‬جایی که ‪ |n|= n = 1‬بنابراین ‪ ،‬زاویه بین ‪ F‬و ‪ n‬توسط‬

‫به طور کلی ‪ ،‬زاویه بین هر دو بردار ‪ P‬و ‪ Q‬برابر است‬

‫اگر نیروی ‪ F‬عمود بر خطی باشد که جهت آن توسط واحد بردار ‪ n‬مشخص شده باشد ‪ cos 𝜃 = 0 ،‬و ‪.F · n = 0‬‬
‫توجه داشته باشید که این رابطه به این معنا نیست که ‪ F‬یا ‪ n‬صفر است ‪ ،‬در مورد ضرب مقیاس که در آن = )‪)A) (B‬‬
‫‪ 0‬مستلزم این است که ‪ A‬یا ‪( B‬یا هر دو) صفر باشد‪.‬‬

‫رابطه نقطه و محصول برای بردارهای غیر متقاطع و همچنین بردارهای متقاطع اعمال می شود‪ .‬بنابراین ‪ ،‬محصول نقطه‬
‫بردارهای غیر متقاطع ‪ P‬و ‪ Q‬در شکل ‪ Q 2/20‬برابر برآورد ‪ P′‬در ‪ ، Q‬یا 𝛼 ‪ P′Q cos 𝛼 = PQ cos‬است زیرا ‪P′‬‬
‫و ‪ P‬یکسان هستند‪.‬‬

‫‪80‬‬
 ‫مشکل نمونه ‪2/10‬‬

‫همانطور که نشان داده شده است ‪ ،‬نیروی ‪ F‬با قدر ‪ 100‬نیوتون در مبدأ ‪ O‬محورهای ‪ x-y-z‬اعمال می شود‪ .‬خط عمل‬
‫‪ F‬از نقطه ‪ A‬عبور می کند که مختصات آن ‪ 3‬متر ‪ 4 ،‬متر و ‪ 5‬متر است‪( .‬الف) اجزای مقیاس ‪ y،x‬و ‪ z F‬را تعیین کنید‬
‫‪( ،‬ب) طرح ‪ Fxy‬از ‪ F‬در صفحه ‪ ، x-y‬و (ج) ‪ FOB‬طرح ‪ F‬از ‪ F‬در امتداد خط ‪.OB‬‬

‫راه حل قسمت (الف)‪ .‬ما با نوشتن بردار نیرو ‪ F‬به عنوان مقدار ‪ F‬برابر بردار واحد ‪ nOA‬شروع می کنیم‪.‬‬

‫بنابراین اجزای اسکالر مورد نظر هستند‬

‫قسمت (ب) کسینوس زاویه ‪ 𝜃xy‬بین ‪ F‬و صفحه ‪ x-y‬است‬

‫قسمت (ج) واحد بردار ‪ nOB‬در امتداد ‪ OB‬است‬

‫طرح مقیاس ‪ F‬در ‪ OB‬است‬

‫‪81‬‬
 ‫اگر می خواهیم فرافکنی را به عنوان بردار بیان کنیم ‪ ،‬می نویسیم‬

‫نکات مفید‬

‫‪ .1‬در این مثال همه اجزای مقیاس دار مثبت هستند‪ .‬برای موردی که جهت کسینوس ‪ ،‬و در نتیجه جزء پله ای منفی‬
‫است ‪ ،‬آماده باشید‪.‬‬

‫‪82‬‬
 ‫‪ .2‬محصول نقطه به طور خودکار برآورد یا مقیاس مقیاس ‪ F‬را در امتداد خط ‪ OB‬پیدا می کند‪.‬‬

‫‪ 2/8‬لحظه و زوج‬
‫در تجزیه و تحلیل دو بعدی ‪ ،‬اغلب مناسب است که قدر لحظه را با ضرب مقیاس با استفاده از قاعده گشتاور بازو تعیین‬
‫کنیم‪ .‬اما در سه بعد ‪ ،‬تعیین فاصله عمود بر یک نقطه یا خط و خط عمل نیرو می تواند یک محاسبه خسته کننده باشد‪.‬‬
‫رویکرد بردار با ضرب محصول متقابل سودمند است‪.‬‬

‫لحظات در سه بعد‬

‫یک نیروی ‪ F‬با یک خط عمل مشخص بر روی یک بدن در نظر بگیرید ‪ ،‬شکل ‪ ، 2/12a‬و هر نقطه ‪ O‬که در این خط‬
‫نیست‪ .‬نقطه ‪ O‬و خط ‪ F‬یک صفحه ‪ A‬را ایجاد می کنند‪ .‬لحظه ‪ MO‬از ‪ F‬درمورد یک محور از ‪ O‬معمولی به صفحه‬
‫دارای قدر ‪ MO = Fd‬است ‪ ،‬جایی که ‪ d‬فاصله عمود از ‪ O‬تا خط ‪ F‬است‪ .‬این لحظه همچنین به عنوان لحظه ‪ F‬در‬
‫مورد نقطه ‪ O‬نامیده می شود‪.‬‬

‫بردار ‪ MO‬نسبت به صفحه عادی است و در امتداد محور از طریق ‪ O‬هدایت می شود‪ .‬ما می توانیم اندازه و جهت ‪MO‬‬
‫را با بردار رابطه محصول متقاطع معرفی شده در هنر توصیف کنیم‪( 2/4 .‬به بند ‪ 7‬در هنر مراجعه کنید‪ C/7 .‬ضمیمه ج‪).‬‬
‫بردار ‪ r‬از ‪ O‬به هر نقطه ای در خط عمل ‪ F‬می رود‪ .‬همانطور که در هنر توضیح داده شده است‪ ، 2/4 .‬محصول متقاطع‬
‫‪ r‬و ‪ r × F‬نوشته شده است و دارای قدر ‪ (r sin 𝛼) F‬است که همان ‪ ، Fd‬اندازه ‪ MO‬است‪.‬‬

‫جهت و حس درست لحظه با قانون دست راست ‪ ،‬که قبالً در هنر توضیح داده شده است ‪ ،‬ایجاد می شود‪ 2/4 .‬و ‪.2/5‬‬
‫بنابراین ‪ ،‬با استفاده از ‪ r‬و ‪ F‬به عنوان بردارهای آزاد ناشی از ‪ ، O‬شکل ‪ ، 2/21b‬اگر انگشتان دست راست در جهت‬
‫چرخش از ‪ r‬به ‪ F‬از طریق زاویه ‪ curl‬خم شوند ‪ ،‬انگشت شست در جهت ‪ MO‬نشان می دهد‪ .‬بنابراین ‪ ،‬ممکن است‬
‫لحظه ‪ F‬را در مورد محور از طریق ‪ O‬به صورت زیر بنویسیم‬

‫ترتیب ‪ r × F‬بردارها باید حفظ شود زیرا ‪ F × r‬بردار با حس مخالف ‪ MO‬تولید می کند‪ .‬یعنی ‪.F × r = − MO‬‬

‫‪83‬‬
 ‫ارزیابی محصول متقاطع‬

‫عبارت متقابل محصول برای ‪ MO‬ممکن است به صورت تعیین کننده نوشته شود‬

‫(اگر به نمایندگی تعیین کننده محصول متقاطع آشنایی ندارید به بند ‪ 7‬در هنر مراجعه کنید‪ C/7 .‬ضمیمه ج) به تقارن و‬
‫ترتیب اصطالحات توجه کنید و توجه داشته باشید که یک سیستم مختصات راست دست باید استفاده شده‪ .‬گسترش‬
‫تعیین کننده می دهد‬

‫‪84‬‬
 ‫برای به دست آوردن اطمینان بیشتر در رابطه بین محصول ‪ ،‬سه جزء لحظه نیروی در مورد یک نقطه را که از شکل‬
‫‪ 2/22‬بدست آمده است ‪ ،‬بررسی کنید‪ .‬این تصویر سه جزء نیروی ‪ F‬را نشان می دهد که در نقطه ‪ A‬نسبت به ‪ O‬با بردار‬
‫‪ r‬واقع شده اند‪ .‬مقادیر مقیاس لحظه های این نیروها در مورد محورهای مثبت ‪ - y، -x‬و ‪ z‬از طریق ‪ O‬را می توان از‬
‫قاعده گشتاور بدست آورد و‬

‫که با شرایط مربوطه در گسترش تعیین کننده برای محصول متقابل ‪ r × F‬موافق هستند‪.‬‬

‫لحظه ای درباره یک محور خودسرانه‬

‫اکنون می توانیم یک عبارت برای لحظه ‪ M𝜆 F‬در مورد هر محور 𝜆 تا ‪ O‬بدست آوریم ‪ ،‬همانطور که در شکل ‪2/23‬‬
‫نشان داده شده است‪ .‬اگر ‪ n‬یک بردار واحد در جهت 𝜆 باشد ‪ ،‬می توانیم از عبارت نقطه نقطه محصول برای جزء بردار‬
‫که در هنر توضیح داده شده استفاده کنیم‪ 2/7 .‬برای به دست آوردن ‪ ، MO · n‬جزء ‪ MO‬در جهت‪ .‬این مقیاس اندازه‬
‫لحظه 𝜆‪ M‬از ‪ F‬در حدود است‪.‬‬

‫برای بدست آوردن عبارت بردار برای لحظه 𝜆‪ M‬از ‪ F‬در مورد 𝜆 ‪ ،‬مقدار را در واحد بردار جهت ‪ n‬ضرب کنید تا بدست‬
‫آورید‬

‫جایی که ‪ r × F‬جایگزین ‪ MO‬می شود‪ .‬عبارت ‪ r × F · n‬به عنوان یک محصول سه پله ای شناخته می شود (به بند‬
‫‪ 8‬در مقاله ‪ ، C/7‬ضمیمه ج مراجعه کنید)‪ .‬نیازی به نوشتن ندارد ‪ )r × F) · n‬زیرا یک محصول متقاطع را نمی توان با‬
‫بردار و مقیاس شکل داد‪ .‬بنابراین ‪ ،‬ارتباط )‪ r × (F · n‬معنایی نخواهد داشت‪.‬‬

‫محصول مقیاس سه گانه ممکن است با تعیین کننده نشان داده شود‬

‫جایی که 𝛾 ‪ 𝛼 ، 𝛽 ،‬کسینوسهای جهت بردار واحد ‪ n‬هستند‪.‬‬

‫‪85‬‬
86
 ‫قضیه واریگنون در سه بعد‬

‫در هنر‪ 2/4 .‬ما قضیه واریگنون را در دو بعد معرفی کردیم‪ .‬قضیه به راحتی به سه بعد گسترش می یابد‪ .‬شکل ‪2/24‬‬
‫سیستمی از نیروهای همزمان ‪ .، F3، F2 ،F1‬به به به مجموع لحظات مربوط به ‪ O‬این نیروها برابر است‬

‫جایی که ما از قانون توزیع برای محصوالت متقابل استفاده کرده ایم‪ .‬با استفاده از نماد ‪ MO‬برای نشان دادن مجموع‬
‫لحظه ها در سمت چپ معادله فوق ‪ ،‬داریم‬

‫این معادله بیان می کند که مجموع گشتاورهای یک سیستم نیروهای همزمان در یک نقطه معادل لحظه لحظه مجموع‬
‫آنها در یک نقطه است‪ .‬همانطور که در هنر ذکر شده است‪ ، 2/4 .‬این اصل کاربردهای زیادی در مکانیک دارد‪.‬‬

‫‪87‬‬
 ‫زوج ها در سه بعد‬

‫مفهوم این زوج در هنر معرفی شد‪ 2/5 .‬و به راحتی به سه بعد‬
‫گسترش می یابد‪ .‬شکل ‪ 2/25‬دو نیروی مساوی و متضاد ‪ F‬و ‪ -F‬را نشان می دهد که روی یک جسم عمل می کنند‪.‬‬
‫بردار ‪ r‬از هر نقطه ‪ B‬در خط عمل ‪ -F‬تا هر نقطه ‪ A‬در خط عمل ‪ F‬حرکت می کند‪ .‬نقاط ‪ A‬و ‪ B‬توسط بردارهای‬
‫موقعیت ‪ rA‬و ‪ rB‬از هر نقطه ‪ O‬واقع شده اند‪ .‬لحظه ترکیب شده از دو نیرو در مورد ‪ O‬است‬

‫با این حال ‪ ، rA - rB = r ،‬به طوری که همه مرجع به مرکز لحظه ‪ O‬ناپدید می شود ‪ ،‬و لحظه زوج تبدیل می شود‬

‫بنابراین ‪ ،‬لحظه زوج در همه نقاط یکسان است‪ .‬مقدار‪ M = Fd ،M‬است ‪ ،‬جایی که ‪ d‬فاصله عمود بین خطوط عمل‬
‫دو نیرو است ‪ ،‬همانطور که در هنر توضیح داده شده است‪2/5 .‬‬

‫لحظه یک زوج یک بردار آزاد است ‪ ،‬در حالی که لحظه یک نیرو در مورد یک نقطه (که همچنین لحظه ای در مورد یک‬
‫محور تعیین شده از طریق نقطه است) یک بردار کشویی است که جهت آن در امتداد محور از طریق نقطه است‪ .‬همانطور‬
‫که در مورد دو بعد ‪ ،‬یک زوج تمایل به ایجاد یک چرخش خالص از بدن در مورد یک محور طبیعی با صفحه نیروهای‬
‫تشکیل دهنده زوج دارند‪.‬‬

‫بردارهای زوج از همه قوانین حاکم بر کمیت های بردار پیروی می کنند‪ .‬بنابراین ‪ ،‬در شکل ‪ 2/26‬بردار زن و شوهر ‪M1‬‬
‫به دلیل ‪ F1‬و ‪ -F1‬ممکن است همانطور که به بردار زن و شوهر ‪ M2‬نشان داده شده است به دلیل ‪ F2‬و ‪ -F2‬برای‬
‫تولید زوج ‪ M‬اضافه شود ‪ ،‬که به نوبه خود توسط ‪ F‬تولید می شود‪ .‬و ‪.-F‬‬

‫‪88‬‬
 ‫در هنر‪ 2/5 .‬ما آموختیم که چگونه نیرویی را با سیستم زوج معادل نیرو جایگزین کنیم‪ .‬همچنین باید بتوانید این جایگزینی‬
‫را در سه بعد انجام دهید‪ .‬این روش در شکل ‪ 2/27‬نشان داده شده است ‪ ،‬جایی که نیروی ‪ F‬بر روی یک جسم سفت و‬
‫سخت در نقطه ‪ A‬با نیروی برابر در نقطه ‪ B‬و زوج ‪ .M = r × F‬با افزودن نیروهای مساوی و مخالف ‪ F‬و‪ -F‬در ‪ ، B‬ما‬
‫زوج متشکل از ‪ -F‬و ‪ F‬اصلی را بدست می آوریم‪ .‬بنابراین ‪ ،‬می بینیم که بردار زوج به سادگی لحظه نیروی اولیه در‬
‫مورد نقطه ای است که نیرو در حال حرکت است‪ .‬ما تأکید می کنیم که ‪ r‬بردار است که از ‪ B‬تا هر نقطه ای در خط‬
‫عمل نیروی اولیه ای که از ‪ A‬عبور می کند ‪ ،‬حرکت می کند‪.‬‬

‫‪89‬‬
‫سه بعدی بودن سیستم کابل بر روی پل پناهگاه لئونارد ‪ P. Zakim‬در این دیدگاه مشهود است‪.‬‬

‫‪90‬‬
 ‫نمایی دیگر از پل زاکیم پناهگاه هیل در بوستون‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪2/11‬‬

‫گشتاور نیروی ‪ F‬را در مورد نقطه )‪ O (a‬با بازرسی و (‪ )b‬با تعریف رسمی محصول متقابل ‪ MO = r × F‬تعیین کنید‪.‬‬

‫(الف) از آنجا که ‪ F‬موازی محور ‪ y‬است ‪ F ،‬هیچ لحظه ای در مورد آن محور ندارد‪ .‬باید واضح باشد که‬ ‫راه حل‬
‫بازوی گشتاور از محور ‪ x‬تا خط عمل‪ c ،F‬است و لحظه ‪ F‬در محور ‪ x‬منفی است‪ .‬به طور مشابه ‪ ،‬بازوی گشتاور از محور‬
‫‪ z‬تا خط عمل ‪ a،F‬است و لحظه ‪ F‬در مورد محور ‪ z‬مثبت است‪ .‬بنابراین ما داریم‬

‫‪91‬‬
 ‫نکته مفید‬

‫‪ .1‬مجدداً تأکید می کنیم که ‪ r‬از مرکز لحظه به خط عمل ‪ F‬ادامه می دهد‪ .‬بردار موقعیت دیگر مجاز ‪ ،‬اما کمتر مناسب‬
‫‪ r = ai + bj + ck‬است‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪2/12‬‬

‫تا زمانی که کشش در کابل ‪ AB‬به ‪ 2.4‬کیلو نیوتن برسد ‪ ،‬گردان محکم می شود‪ .‬لحظه را در مورد نقطه ‪ O‬نیروی‬
‫کابلی که روی نقطه ‪ A‬عمل می کند و مقدار این لحظه را تعیین کنید‪.‬‬

‫راه حل ما با نوشتن نیروی توصیف شده به عنوان بردار شروع می کنیم‪.‬‬

‫لحظه این نیرو در مورد نقطه ‪ O‬است‬

‫این بردار دارای قدر است‬

‫‪92‬‬
 ‫نکته مفید‬

‫‪ .1‬دانش آموز باید با بازرسی عالئم اجزای لحظه را بررسی کند‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪2/13‬‬

‫یک کشش ‪ T‬با قدر ‪ 10 kN‬به کابل متصل به باالی ‪ A‬دکل سفت و محکم شده و در زمین در ‪ B‬محکم شده است‪.‬‬
‫لحظه ‪ Mz‬از ‪T‬را در مورد محور ‪ z‬که از پایه ‪ O‬عبور می کند تعیین کنید‪.‬‬

‫راه حل (الف) گشتاور مورد نیاز را می توان با یافتن جزء در امتداد محور ‪ z‬گشتاور ‪ MO‬از ‪ T‬در مورد نقطه ‪ O‬به دست‬
‫آورد‪ .‬بردار ‪ MO‬طبیعی است بر صفحه تعریف شده توسط ‪ T‬و نقطه ‪ ، O‬همانطور که در شکل همراه نشان داده شده‬
‫است‪ .‬در استفاده از معادله ‪ 2/14‬تا ‪ ، MO‬بردار ‪ r‬هر بردار از نقطه ‪ O‬تا خط عمل ‪ .T‬است‪ .‬ساده ترین انتخاب بردار ‪O‬‬
‫تا ‪ A‬است که به صورت ‪ r = 15j m‬نوشته شده است‪ .‬عبارت بردار ‪ T‬است‬

‫‪93‬‬
 ‫مقدار ‪ Mz‬لحظه مورد نظر جزء مقیاس ‪ MO‬در جهت ‪ z‬یا ‪ Mz = MO · k‬است‪ .‬از این رو‪،‬‬

‫عالمت منفی نشان می دهد که بردار ‪ Mz‬در جهت منفی ‪ z‬است‪ .‬لحظه ای که به صورت بردار بیان می شود ‪Mz = ،‬‬
‫‪ -84.9k kk · k‬است‪.‬‬

‫راه حل (ب)‬

‫نیروی قدر ‪ T‬در اجزای ‪ Tz‬و ‪ Txy‬در صفحه ‪ x-y‬حل می شود‪ .‬از آنجا که ‪ Tz‬موازی محور ‪ z‬است ‪ ،‬نمی تواند لحظه‬
‫ای در مورد این محور اعمال کند‪ .‬لحظه ای که ‪ Mz‬است ‪ ،‬فقط به ‪ Txy‬مربوط می شود و ‪ Mz = Txyd‬است ‪ ،‬جایی‬
‫که ‪ d‬فاصله عمود ‪ Txy‬تا ‪ O‬است‪ 3 .‬کسینوس زاویه بین ‪ T‬و ‪/ √152 + 122 + 92 = 0.096، Txy‬‬
‫‪ √152 + 122‬و بنابراین ‪،‬‬

‫بازوی لحظه ای برابر است با ‪ OA‬ضرب در سینوس زاویه بین ‪ Txy‬و ‪ ، OA‬یا‬

‫بنابراین ‪ ،‬لحظه ‪ T‬در محور ‪ z‬دارای قدر است‬

‫و هنگام مشاهده در صفحه ‪ x-y‬در جهت عقربه های ساعت است‪.‬‬

‫راه حل (ج) جزء ‪ Txy‬بیشتر در اجزای آن ‪ Tx‬و ‪ Ty‬حل می شود‪ .‬واضح است که ‪ Ty‬هیچ لحظه ای در مورد محور ‪z‬‬
‫از آنجا که از آن عبور می کند اعمال نمی کند ‪ ،‬به طوری که لحظه مورد نیاز فقط به دلیل ‪ Tx‬است‪ .‬جهت کسینوس ‪T‬‬

‫‪94‬‬
 ‫نسبت به محور ‪ 12/√92 + 122 + 152 = 0.566, x‬است به طوری که ‪ .Tx = 10(0.566) = 5.66 kN‬بدین‬
‫ترتیب‪،‬‬

‫نکات مفید‬

‫‪ .1‬ما همچنین می توانیم از بردار ‪ O‬تا ‪ B‬برای ‪ r‬استفاده کنیم و نتیجه مشابهی را بدست آوریم ‪ ،‬اما استفاده از بردار‬
‫‪ OA‬ساده تر است‪.‬‬

‫‪ .2‬همیشه همراه است که عملیات بردار خود را با طرح بردارها همراه کنید تا تصویری واضح از هندسه مسئله به دست‬
‫آورید‪.‬‬

‫‪ .3‬نمای ‪ x-y‬مسئله را ترسیم کنید و ‪ d‬را نشان دهید‪.‬‬

‫‪95‬‬
 ‫مشکل نمونه ‪2/14‬‬

‫اندازه و جهت زوج ‪ M‬را تعیین کنید که جایگزین دو زوج داده شده می شود و همچنان یک اثر خارجی مشابه را روی‬
‫بلوک ایجاد می کند‪ .‬دو نیروی ‪ F‬و ‪ -F‬را که در دو روی بلوک موازی با صفحه ‪ y-z‬اعمال شده اند ‪ ،‬مشخص کنید ‪،‬‬
‫که ممکن است جایگزین چهار نیروی داده شده شود‪ .‬نیروهای ‪ N-30‬موازی با صفحه ‪ y-z‬عمل می کنند‪.‬‬

‫راه حل زوج به دلیل نیروهای ‪ 30-N‬دارای قدر ‪ M1 = 30 (0.06) = 1.80 N · m‬هستند‪ .‬جهت ‪ M1‬طبیعی‬
‫است برای هواپیمایی که توسط دو نیرو تعیین شده است ‪ ،‬و حسی که در تصویر نشان داده شده است با کنوانسیون دست‬
‫راست ایجاد می شود‪ .‬زوج به دلیل نیروهای ‪ N-25‬دارای اندازه ‪ M2 = 25 (0.10) = 2.50 N · m‬با جهت و حس‬
‫نشان داده شده در همان تصویر هستند‪ .‬دو بردار زن و شوهر با هم ترکیب می شوند و اجزاء را می دهند‬

‫‪96‬‬
 ‫نیروهای ‪ F‬و ‪ -F‬در صفحه ای معمولی با زوج ‪ M‬قرار دارند و بازوی لحظه ای آنها از سمت راست ‪ 100‬میلی متر است‪.‬‬
‫بنابراین ‪ ،‬هر نیرویی دارای قدر است‬

‫و جهت ‪ 𝜃 = 44.3‬درجه‪.‬‬

‫‪97‬‬
 ‫نکته مفید‬

‫‪ .1‬به خاطر داشته باشید که بردارهای زوج بردارهای آزاد هستند و بنابراین هیچ خط عملی منحصر به فردی ندارند‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪2/15‬‬

‫نیروی ‪ 40‬پوند در ‪ A‬به دسته اهرم کنترل که به شفت ثابت ‪ OB‬متصل است اعمال می شود‪ .‬در تعیین تأثیر نیرو بر‬
‫محور در مقطع عرضی مانند در ‪ ، O‬ممکن است نیرو را با نیرویی معادل در ‪ O‬و یک زوج جایگزین کنیم‪ .‬این زوج را به‬
‫عنوان بردار ‪ M‬توصیف کنید‪.‬‬

‫راه حل زوج ممکن است در نماد بردار به صورت ‪ ، M = r × F‬جایی که ‪ r= OA=8j+5k‬و ‪F=-40i lb‬بیان می‬
‫شود ‪ ،‬بدین ترتیب‪،‬‬

‫متناوباً می بینیم که انتقال نیروی ‪ 40‬پوند از طریق فاصله ‪ 𝑑 = √52 + 82‬به داخل به موقعیت موازی از طریق ‪O‬‬
‫مستلزم افزودن یک زوج ‪ M‬است که قدر آنها برابر است‬

‫بردار زوج عمود بر صفحه ای است که نیرو در آن جابجا می شود و حس آن از لحظه نیروی داده شده در مورد ‪ O‬است‪.‬‬
‫جهت ‪ M‬در صفحه ‪ y-z‬توسط‬

‫‪98‬‬
 ‫‪ 2/9‬نتایج‬
‫در هنر‪ 2/6 .‬ما نتیجه را به عنوان ساده ترین ترکیب نیرو تعریف کردیم که می تواند یک سیستم از نیروها را جایگزین‬
‫کند بدون اینکه تأثیر خارجی را بر بدن سفت و سختی که نیروها بر آن عمل می کنند تغییر دهد‪ .‬ما اندازه و جهت نیروی‬
‫حاصله برای سیستم نیروی دو بعدی را با جمع بردار نیروها ‪ ،‬معادله ‪ ،‬پیدا کردیم‪ ، 2/9 .‬و ما خط اعمال نیروی حاصله را‬
‫با اعمال اصل لحظات ‪ ،‬معادل قرار دادیم‪ 2/10 .‬همین اصول را می توان در سه بعد گسترش داد‪.‬‬

‫‪99‬‬
‫یکی از دو پل ‪ Golden Jubilee‬در لندن ‪ ،‬انگلستان ‪ ،‬مجاور پل هانگرفورد‪ .‬کابل های این پل یک سیستم سه‬
‫بعدی از نیروهای متمرکز بر روی هر برج پل اعمال می کند‪.‬‬

‫در مقاله قبلی نشان دادیم که با افزودن یک زوج مربوطه می توان نیرویی را به موقعیت موازی منتقل کرد‪ .‬بنابراین ‪،‬‬
‫برای سیستم نیروهای ‪ . F3، F2 ،F1‬به به در شکل ‪ 2/28a‬روی یک جسم سفت و سخت عمل می کنیم ‪ ،‬ممکن است‬
‫هر یک از آنها را به نوبه خود به نقطه دلخواه ‪ O‬منتقل کنیم ‪ ،‬به شرط اینکه برای هر نیروی منتقل شده یک زوج معرفی‬
‫کنیم‪ .‬بنابراین ‪ ،‬برای مثال ‪ ،‬ممکن است نیروی ‪ F1‬را به ‪ O‬منتقل کنیم ‪ ،‬به شرطی که زوج ‪ M1 = r1 × F1‬را معرفی‬
‫کنیم ‪ ،‬جایی که ‪ r1‬یک بردار از ‪ O‬به هر نقطه در خط عمل ‪ F1‬است‪ .‬وقتی همه نیروها به این ترتیب به ‪ O‬منتقل می‬
‫شوند ‪ ،‬ما یک سیستم نیروهای همزمان در ‪ O‬و یک سیستم بردارهای زوج داریم ‪ ،‬همانطور که در قسمت ‪ b‬شکل نشان‬
‫داده شده است‪ .‬سپس نیروهای همزمان می توانند به صورت بردار برای تولید نیروی ‪ R‬اضافه شوند ‪ ،‬و زوج ها نیز ممکن‬
‫است برای تولید یک زوج نتیجه ‪ ، M‬شکل ‪ 2/28c‬اضافه شوند‪ .‬بنابراین ‪ ،‬سیستم نیروی کلی به‬

‫بردارهای زوج از طریق نقطه ‪ O‬نشان داده می شوند ‪ ،‬اما چون بردارهای آزاد هستند ‪ ،‬ممکن است در هر موقعیت موازی‬
‫نشان داده شوند‪ .‬بزرگی نتایج و اجزای آنها است‬

‫‪100‬‬
 ‫نقطه ‪ O‬که به عنوان نقطه همزمانی نیروها انتخاب شده است دلخواه است و اندازه و جهت ‪ M‬به نقطه خاص ‪ O‬انتخاب‬
‫شده بستگی دارد‪ .‬با این حال ‪ ،‬اندازه و جهت ‪ R‬بدون توجه به نقطه ای که انتخاب می شود ‪ ،‬یکسان است‪.‬‬

‫به طور کلی ‪ ،‬هر نظامی از نیروها ممکن است با نیروی حاصله ‪ R‬و زوج حاصله ‪ .M‬جایگزین شوند‪ .‬در دینامیک ‪ ،‬ما‬
‫معموالً مرکز جرم را به عنوان نقطه مرجع انتخاب می کنیم‪ .‬تغییر حرکت خطی بدن توسط نیروی حاصله و تغییر حرکت‬
‫زاویه ای بدن توسط زوج حاصله تعیین می شود‪ .‬در حالت ایستا ‪ ،‬بدن در تعادل کامل است وقتی نیروی حاصله ‪ R‬صفر‬
‫و زوج حاصله ‪ M‬نیز صفر است‪ .‬بنابراین ‪ ،‬تعیین نتایج هم در استاتیک و هم در دینامیک ضروری است‪.‬‬

‫اکنون ما نتایج را برای چندین سیستم نیروی ویژه بررسی می کنیم‪.‬‬

‫نیروهای همزمان‬

‫هنگامی که نیروها در نقطه ای همزمان هستند ‪ ،‬فقط اولین معادالت‪ 2/20 .‬باید استفاده شود زیرا هیچ لحظه ای در مورد‬
‫نقطه همزمان وجود ندارد‪.‬‬

‫نیروهای موازی‬

‫برای یک سیستم نیروهای موازی که همه در یک صفحه نیستند ‪ ،‬مقدار نیروی حاصل از موازی ‪ R‬به سادگی مقدار‬
‫مجموع جبری نیروهای داده شده است‪ .‬موقعیت خط عمل آن از اصل لحظات با نیاز به ‪ r × R = MO‬بدست می آید‪.‬‬

‫‪101‬‬
‫در اینجا ‪ r‬یک بردار موقعیت است که از نقطه مرجع نیرو ‪ -‬زوج ‪ O‬به خط نهایی عمل ‪ R‬گسترش می یابد ‪ ،‬و ‪MO‬‬
‫مجموع لحظات نیروهای فردی در مورد ‪ O‬است‪ .‬برای نمونه موازی به مسئله شماره ‪ 2/17‬مراجعه کنید‪.‬‬

‫نیروهای همسطح‪.‬‬

‫ماده ‪ 2/6‬به این سیستم نیرو اختصاص داده شد‪.‬‬

‫آچار نتیجه‪.‬‬

‫هنگامی که بردار زوج حاصل ‪ M‬موازی با نیروی حاصله ‪ R‬است ‪ ،‬همانطور که در شکل ‪ 2/29‬نشان داده شده است ‪،‬‬
‫نتیجه را آچار می نامند‪ .‬بر اساس تعریف ‪ ،‬آچار اگر بردارهای زوج و نیرو در یک جهت باشند و اگر در جهت مخالف باشند‬
‫منفی است‪ .‬یک مثال رایج از آچار مثبت با استفاده از پیچ گوشتی برای چرخاندن پیچ راست دست یافت می شود‪ .‬هر‬
‫سیستم نیروی کلی ممکن است با آچار اعمال شده در امتداد یک خط عمل منحصر به فرد نشان داده شود‪ .‬این کاهش‬
‫در شکل ‪ 2/30‬نشان داده شده است ‪ ،‬جایی که قسمتی از تصویر ‪ ،‬برای سیستم نیروی کلی ‪ ،‬نیروی حاصل از ‪ R‬را در‬
‫نقطه ای ‪ O‬و زوج نتیجه متناظر ‪ .M‬نشان می دهد ‪ ،‬گرچه ‪ M‬یک بردار آزاد است ‪ ،‬اما برای راحتی ما آن را به عنوان‬
‫عمل از طریق ‪ O‬نشان می دهیم‪.‬‬

‫در بخش ‪ b‬از تصویر ‪ M ،‬در اجزای ‪ M1‬در راستای ‪ R‬و ‪ M2‬نرمال به ‪ R‬حل می شود‪ .‬در قسمت ‪ c‬از تصویر ‪ ،‬زوج‬
‫‪ M2‬با معادل دو نیروی ‪ R‬و ‪ R−‬که با فاصله از یکدیگر جدا شده اند جایگزین می شود‪ d = M2 ∕ R .‬با استفاده از ‪-‬‬
‫‪ R‬در ‪ O‬برای لغو ‪ R‬اصلی قسمت ‪ d‬از تصویر بنابراین ‪ ،‬نتایج سیستم اصلی نیروی اصلی به یک آچار (در این تصویر‬
‫مثبت) تبدیل شده است و محور منحصر به فرد آن با موقعیت جدید ‪ R‬مشخص شده است‪.‬‬

‫‪102‬‬
 ‫از شکل ‪2/30‬می بینیم که محور نتیجه آچار در یک صفحه از طریق ‪ O‬معمولی به صفحه ای که توسط ‪ R‬و ‪ .M‬تعریف‬
‫شده است قرار دارد‪ .‬آچار ساده ترین شکلی است که ممکن است نتیجه یک سیستم نیروی کلی در آن بیان شود‪ .‬با این‬
‫حال ‪ ،‬این شکل حاصل ‪ ،‬کاربرد محدودی دارد ‪ ،‬زیرا معموالً راحت تر به عنوان نقطه مرجع از نقطه ای ‪ O‬مانند مرکز‬
‫جرم بدن یا منبع مناسب دیگر مختصات در محور آچار استفاده نمی شود‪.‬‬

‫نمایی دیگر از پل جوبیلی طالیی در لندن‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪2/16‬‬

‫نتیجه سیستم نیرو و زوج را که روی جامد مستطیلی عمل می کند ‪ ،‬تعیین کنید‪.‬‬

‫راه حل ما نقطه ‪ O‬را به عنوان یک نقطه مرجع مناسب برای مرحله اولیه کاهش نیروهای داده شده به یک سیستم‬
‫زوج نیرو انتخاب می کنیم‪ .‬نیروی حاصله این است‬

‫مجموع لحظات مربوط به ‪ O‬برابر است‬

‫بنابراین ‪ ،‬نتیجه متشکل از یک زن و شوهر است ‪ ،‬که البته ممکن است در هر نقطه از بدن یا بدن کشیده اعمال شود‪.‬‬

‫‪103‬‬
 ‫نکات مفید‬

‫‪ 1‬از آنجا که مجموع نیرو صفر است ‪ ،‬نتیجه می گیریم که نتیجه ‪ ،‬در صورت وجود ‪ ،‬باید زوج باشد‪ 2 .‬گشتاورهای مرتبط‬
‫با جفت نیروها به راحتی با استفاده از قانون ‪ M = Fd‬و تعیین جهت واحد بردار با بازرسی بدست می آید‪ .‬در بسیاری از‬
‫مسائل سه بعدی ‪ ،‬این ممکن است ساده تر از روش ‪ M = r × F‬باشد‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪2/17‬‬

‫نتیجه سیستم نیروهای موازی که بر روی صفحه عمل می کنند را تعیین کنید‪ .‬با رویکرد بردار حل کنید‪.‬‬

‫راه حل انتقال همه نیروها به نقطه ‪ O‬منجر به سیستم زوج نیرو می شود‬

‫قرارگیری ‪ R‬به گونه ای که به تنهایی نمایانگر سیستم زوج نیرو فوق باشد ‪ ،‬بر اساس اصل لحظه ها به شکل بردار تعیین‬
‫می شود‬

‫‪104‬‬
 ‫از معادله یک بردار می توانیم دو معادله مقیاس را بدست آوریم‬

‫بنابراین ‪ x = .0.357 m ،‬و ‪ z = 0.250 m‬مختصاتی هستند که خط عمل ‪ R‬باید از آنها عبور کند‪ .‬البته مقدار ‪y‬‬
‫ممکن است هر مقدار باشد ‪ ،‬همانطور که توسط اصل قابلیت انتقال مجاز است‪ .‬بنابراین ‪ ،‬همانطور که انتظار می رفت ‪،‬‬
‫متغیر ‪ y‬از تحلیل بردار فوق خارج می شود‪.‬‬

‫نکته مفید‬

‫‪ .1‬شما همچنین باید یک راه حل مقیاس پذیر برای این مشکل انجام دهید‪.‬‬

‫‪105‬‬
 ‫مشکل نمونه ‪2/18‬‬

‫دو نیرو و آچار منفی را با یک نیروی ‪ R‬اعمال شده در ‪ A‬و زوج مربوطه ‪ M‬جایگزین کنید‪.‬‬

‫راه حل نیروی حاصله دارای اجزاء می باشد‬

‫زوجی که در نتیجه حرکت نیروی ‪ 500-N‬اضافه می شوند ‪ ،‬است‬

‫جایی که ‪ r‬بردار ‪ A‬تا ‪ B‬است‪.‬‬

‫اصطالح به اصطالح ‪ ،‬یا تعیین کننده ‪ ،‬بسط می دهد‬

‫لحظه نیروی ‪ 600-N‬در مورد ‪ A‬با بررسی اجزای ‪ -x‬و ‪ z‬آن نوشته می شود ‪ ،‬که این امر را می دهد‬

‫لحظه نیروی ‪ 700-N‬در مورد ‪ A‬به راحتی از گشتاورهای اجزای ‪ -x‬و ‪ z‬نیرو بدست می آید‪ .‬نتیجه می شود‬

‫همچنین ‪ ،‬ممکن است جفت آچار داده شده نوشته شود‬

‫‪106‬‬
 ‫بنابراین ‪ ،‬زوج حاصله در جمع عبارات ‪ - j،-i‬و ‪ k‬چهار چهار ‪ M‬هستند‬

‫نکات مفید‬

‫‪ .1‬پیشنهاد‪ :‬نتایج متقابل محصول را با ارزیابی لحظه های مربوط به ‪ A‬از اجزای نیروی ‪ 500-N‬به طور مستقیم از طرح‬
‫بررسی کنید‪.‬‬

‫‪ .2‬برای نیروهای ‪ 600-N‬و ‪ -700N‬آسان تر است که اجزای لحظه های خود را در مورد جهت مختصات از طریق ‪A‬‬
‫با بازرسی از تصویر بدست آوریم تا ایجاد روابط بین محصوالت‪.‬‬

‫‪ .3‬بردار زوج ‪ 25-N · m‬آچار در جهت مخالف نیروی ‪ 500-N‬قرار دارد و ما باید آن را به اجزای ‪ - y،-x‬و ‪ -z‬آن‬
‫اضافه کنیم تا به زوج دیگر اضافه شود‪.‬‬

‫‪107‬‬
‫‪ .4‬اگرچه بردار زوج حاصل ‪ M‬در طرح نتایج حاصل از طریق ‪ A‬نشان داده می شود ‪ ،‬ما تشخیص می دهیم که یک‬
‫بردار زن و شوهر یک بردار آزاد است و بنابراین هیچ خط عملی مشخصی ندارد‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪2/19‬‬

‫نتیجه آچار سه نیرویی که بر روی براکت وارد می شوند را تعیین کنید‪ .‬مختصات نقطه ‪ P‬را در صفحه ‪ x-y‬محاسبه کنید‬
‫که نیروی حاصل از آچار از طریق آن عمل می کند‪ .‬همچنین مقدار زوج ‪ M‬آچار را پیدا کنید‪.‬‬

‫راه حل جهت کسینوس جهت زوج ‪ M‬آچار باید با نیروی حاصل از ‪ R‬یکسان باشد ‪ ،‬با فرض مثبت بودن آچار‪ .‬نیروی‬
‫حاصله این است‬

‫و جهت کسینوس آن است‬

‫گشتاور زوج آچار باید برابر مجموع گشتاور نیروهای داده شده در مورد نقطه ‪ P‬باشد که ‪ R‬از آن عبور می کند‪ .‬لحظات‬
‫مربوط به ‪ P‬سه نیرو هستند‬

‫و کل لحظه است‬

‫جهت کسینوس ‪ M‬است‬

‫جایی که ‪ M‬مقدار ‪ M‬است برابر با جهت کسینوس ‪ R‬و ‪ M‬می دهد‬

‫حل سه معادله را می دهد‬

‫‪108‬‬
 ‫ما می بینیم که ‪ M‬منفی بود ‪ ،‬به این معنی که بردار زن و شوهر در جهت مخالف ‪ R‬نشان می دهد ‪ ،‬که آچار را منفی‬
‫می کند‪.‬‬

‫نکته مفید‬

‫‪ 1‬ما در ابتدا فرض می کنیم که آچار مثبت است‪ .‬اگر ‪ M‬منفی شود ‪ ،‬جهت بردار زوج برعکس نیروی حاصل است‪.‬‬

‫‪ 2/10‬مرور فصل‬
‫در فصل ‪ 2‬ویژگیهای نیروها ‪ ،‬لحظات و زوجین و روشهای صحیح برای نمایش آثار آنها را مشخص کرده ایم‪ .‬تسلط بر‬
‫این مطالب برای مطالعه تعادل در فصل های بعدی ضروری است‪ .‬عدم استفاده صحیح از رویه های فصل ‪ 2‬یکی از‬
‫دالیل رایج خطاها در بکارگیری اصول تعادل است‪ .‬هنگام بروز مشکالت ‪ ،‬باید به این فصل مراجعه کنید تا مطمئن شوید‬
‫که نیروها ‪ ،‬لحظات و زوجین به درستی نشان داده شده اند‪.‬‬

‫‪109‬‬
 ‫نیروها‬

‫نیاز مکرر به نشان دادن نیروها به عنوان بردارها ‪ ،‬حل یک نیروی واحد در اجزاء در جهت های دلخواه و ترکیب دو یا‬
‫چند نیروی همزمان در یک نیروی معادل معادل وجود دارد‪ .‬به طور خاص ‪ ،‬شما باید بتوانید‪:‬‬

‫‪ .1‬یک بردار نیروی معین را در اجزای آن در امتداد جهتهای معین حل کرده و بردار را بر حسب بردارهای واحد در امتداد‬
‫مجموعه ای از محورها بیان کنید‪.‬‬

‫‪ .2‬وقتی قدرتی را به عنوان بردار و اطالعاتی در مورد خط عمل آن بیان کردید ‪ ،‬آن را بیان کنید‪ .‬این اطالعات ممکن‬
‫است به صورت دو نقطه در امتداد خط عمل یا زاویه هایی باشد که خط عمل را جهت می دهند‪.‬‬

‫‪ .3‬از محاسبه نقطه برای برآورد یک بردار بر روی یک خط مشخص و زاویه بین دو بردار استفاده کنید‪.‬‬

‫‪ .4‬حاصل دو یا چند نیروی همزمان را در یک نقطه محاسبه کنید‪.‬‬

‫لحظات‬

‫گرایش یک نیرو برای چرخاندن یک جسم به دور یک محور با یک لحظه (یا گشتاور) ‪ ،‬که یک مقدار بردار است ‪،‬‬
‫توصیف می شود‪ .‬ما مشاهده کرده ایم که یافتن لحظه یک نیرو اغلب با ترکیب لحظات اجزای نیرو تسهیل می شود‪.‬‬
‫هنگام کار با بردارهای لحظه ای باید بتوانید‪:‬‬

‫‪ .1‬یک لحظه را با استفاده از قاعده بازوی لحظه تعیین کنید‪.‬‬

‫‪ .2‬از بردار متقاطع بردار برای محاسبه بردار لحظه بر حسب بردار نیرو و بردار موقعیت که خط عمل نیرو را تعیین می‬
‫کند ‪ ،‬استفاده کنید‪.‬‬

‫‪ .3‬از قضیه واریگنون برای ساده سازی محاسبه گشتاورها ‪ ،‬به دو صورت مقیاس دار و بردار استفاده کنید‪.‬‬

‫‪ -4‬از محصول سه پله ای برای محاسبه گشتاور بردار نیرو در مورد یک محور معین از طریق یک نقطه مشخص استفاده‬
‫کنید‪.‬‬

‫زوج ها‬

‫یک زوج لحظه ای ترکیبی از دو نیروی برابر ‪ ،‬مخالف و غیرخطی است‪ .‬اثر منحصر به فرد یک زوج این است که بدون‬
‫در نظر گرفتن محل نیروها ‪ ،‬یک چرخش یا چرخش خالص ایجاد کند‪ .‬زوج در جایگزینی نیرویی که در نقطه ای با‬
‫سیستم نیرو ‪ -‬زوج در نقطه ای متفاوت عمل می کند مفید است‪ .‬برای حل مشکالت مربوط به زوجین باید بتوانید‪:‬‬

‫‪ .1‬لحظه زوج را با توجه به نیروهای زوج و فاصله جدایی آنها یا بردارهای موقعیتی که خطوط عمل آنها را تعیین می کند‬
‫‪ ،‬محاسبه کنید‪.‬‬

‫‪ .2‬یک نیروی معین را با یک سیستم معادل نیرو ‪ -‬زوج جایگزین کنید و بالعکس‪.‬‬

‫‪110‬‬
 ‫نتایج‬

‫ما می توانیم یک سیستم دلخواه از نیروها و زوج ها را به یک نیروی واحد ناشی از اعمال شده در یک نقطه دلخواه و‬
‫یک زوج نتیجه متناظر تقلیل دهیم‪ .‬ما می توانیم این نیرو و زوج را در یک آچار ترکیب کنیم تا یک نیروی واحد را در‬
‫امتداد یک خط عمل منحصر به فرد ‪ ،‬همراه با یک بردار زوج موازی به دست آوریم‪ .‬برای حل مشکالت مربوط به نتیجه‬
‫‪ ،‬باید بتوانید‪:‬‬

‫‪ . 1‬اندازه ‪ ،‬جهت ‪ ،‬و خط عمل حاصل از یک سیستم نیروهای همسطح را محاسبه کنید ‪ ،‬در صورتی که آن نیرو یک‬
‫نیرو باشد‪ .‬در غیر این صورت ‪ ،‬لحظه زوج حاصله را محاسبه کنید‪.‬‬

‫‪ -2‬اصل گشتاورها را برای ساده سازی محاسبه گشتاور سیستم نیروهای همسطح در مورد یک نقطه معین اعمال کنید‪.‬‬

‫‪ .3‬یک سیستم نیروی عمومی معین را با آچار در امتداد یک خط عمل خاص جایگزین کنید‪.‬‬

‫تعادل‬

‫هنگام مطالعه تعادل در فصل های بعدی ‪ ،‬از مفاهیم و روش های قبلی استفاده خواهید کرد‪ .‬اجازه دهید مفهوم تعادل را‬
‫خالصه کنیم‪:‬‬

‫‪ .1‬هنگامی که نیروی حاصله بر یک جسم صفر باشد (‪ ، )ΣF = 0‬بدن در تعادل ترجمه ای قرار دارد‪ .‬این بدان معناست‬
‫که مرکز جرم آن یا در حالت استراحت است یا در یک خط مستقیم با سرعت ثابت حرکت می کند‪.‬‬

‫‪ .2‬عالوه بر این ‪ ،‬اگر زوج حاصله صفر باشد (‪ ، )ΣM = 0‬بدن در تعادل چرخشی است ‪ ،‬یا حرکتی ندارد و یا با سرعت‬
‫زاویه ای ثابت می چرخد‪.‬‬

‫‪ .3‬هنگامی که هر دو نتیجه صفر است ‪ ،‬بدن در تعادل کامل است‪.‬‬

‫‪111‬‬
 ‫فصل ‪ 3‬تعادل‬
‫فصل بندی کلی‬

‫‪ 3/1‬مقدمه‬

‫بخش الف تعادل در دو بعد‬

‫‪ 3/2‬جداسازی سیستم و نمودار بدن آزاد‬

‫‪ 3/3‬شرایط تعادل‬

‫بخش ب تعادل در سه بعد‬

‫‪ 3/4‬شرایط تعادل‬

‫‪ 3/5‬مرور فصل‬

‫در بسیاری از کاربردهای مکانیک ‪ ،‬مجموع نیروهای وارد بر یک جسم‬

‫صفر یا نزدیک به صفر است و یک حالت تعادل فرض می شود‪ .‬این‬
‫دستگاه طوری طراحی شده است که بدنه خودرو را در طیف وسیعی از‬
‫جهت ها در حین تولید خودرو در حالت تعادل نگه دارد‪ .‬حتی اگر حرکت‬
‫وجود داشته باشد ‪ ،‬با کمترین شتاب آهسته و ثابت است ‪ ،‬به طوری که‬
‫فرض تعادل در حین طراحی مکانیسم توجیه می شود‪.‬‬

‫‪ 1/3‬مقدمه‬
‫استاتیک در درجه اول به توصیف شرایط نیروی الزم و کافی برای حفظ تعادل سازه های مهندسی می پردازد‪ .‬بنابراین ‪،‬‬
‫این فصل در مورد تعادل ‪ ،‬مهمترین بخش استاتیک را تشکیل می دهد و روشهای توسعه یافته در اینجا مبنایی برای حل‬
‫مسائل در استاتیک و دینامیک است‪ .‬ما از مفاهیم توسعه یافته در فصل ‪ 2‬که شامل نیروها ‪ ،‬لحظات ‪ ،‬زوجین و نتایج‬
‫حاصله است ‪ ،‬به طور مستمر استفاده می کنیم و اصول تعادل را اعمال می کنیم‪.‬‬

‫هنگامی که جسمی در تعادل است ‪ ،‬نتیجه تمام نیروهای وارد بر آن صفر است‪.‬‬

‫بنابراین ‪ ،‬نیروی حاصله ‪ R‬و زوج حاصله ‪ M‬هر دو صفر هستند و ما معادالت تعادل را داریم‬

‫این الزامات هم شرایط الزم و هم کافی برای تعادل هستند‪.‬‬

‫‪112‬‬
 ‫همه اجسام فیزیکی سه بعدی هستند ‪ ،‬اما زمانی می توانیم بسیاری از آنها را دو بعدی تلقی کنیم که نیروهایی که تحت‬
‫تأثیر آنها قرار می گیرند در یک صفحه واحد عمل کرده یا بر روی یک صفحه منفجر شوند‪ .‬وقتی این ساده سازی امکان‬
‫پذیر نیست ‪ ،‬باید مشکل را سه بعدی تلقی کرد‪ .‬ما آرایش به کار رفته در فصل ‪ 2‬را دنبال می کنیم و در بخش ‪ A‬تعادل‬
‫اجسامی را که تحت سیستم های نیرویی دو بعدی قرار گرفته اند و در قسمت ‪ B‬تعادل اجسامی را که تحت سیستم های‬
‫نیرویی سه بعدی قرار می گیرند ‪ ،‬بحث می کنیم‪.‬‬

‫بخش الف تعادل در دو بعد‬

‫‪ 3/2‬جداسازی سیستم و نمودار بدن آزاد‬

‫قبل از اینکه از ‪ Eqs‬استفاده کنیم ‪ ، 3/1‬ما باید بدن و سیستم مکانیکی خاصی را که مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد‬
‫به طور واضح تعریف کرده و تمام نیروهای وارد بر بدن را به طور واضح و کامل نشان دهیم‪ .‬حذف نیرویی که بر بدن‬
‫موردنظر تأثیر می گذارد ‪ ،‬یا واردکردن نیرویی که بر بدن تأثیر نمی گذارد ‪ ،‬نتایج نادرستی خواهد داشت‪.‬‬

‫یک سیستم مکانیکی به عنوان یک بدن یا گروهی از اجسام تعریف شده است که از نظر مفهومی می توانند از همه‬
‫اجسام دیگر جدا شوند‪ .‬یک سیستم ممکن است یک بدن واحد یا ترکیبی از اجسام متصل باشد‪ .‬اجسام ممکن است سفت‬
‫و غیر خشک باشند‪ .‬این سیستم همچنین ممکن است یک جرم مایع قابل تشخیص ‪ ،‬مایع یا گاز ‪ ،‬یا ترکیبی از مایعات‬
‫و جامدات باشد‪ .‬در استاتیک ما عمدتاً نیروهایی را که بر روی اجسام سفت در حالت استراحت عمل می کنند ‪ ،‬مطالعه‬
‫می کنیم ‪ ،‬اگرچه ما نیروهای تعادل را که بر روی مایعات عمل می کنند نیز مطالعه می کنیم‪.‬‬

‫هنگامی که تصمیم می گیریم کدام بدن یا ترکیب بدن ها را تجزیه و تحلیل کنیم ‪ ،‬سپس این بدن یا ترکیب را به عنوان‬
‫یک بدن منفرد از همه اجسام اطراف در نظر می گیریم‪ .‬این جداسازی با استفاده از نمودار بدن آزاد انجام می شود ‪ ،‬که‬
‫نمایشی نمودار از سیستم جدا شده است که به عنوان یک بدن واحد رفتار می شود‪ .‬این نمودار تمام نیروهای وارد شده‬
‫به سیستم را در اثر تماس مکانیکی با اجسام دیگر نشان می دهد که تصور می شود حذف شده اند‪ .‬اگر نیروهای بدن‬
‫قابل توجهی مانند جاذبه گرانشی یا مغناطیسی وجود داشته باشد ‪ ،‬این نیروها نیز باید در نمودار بدن آزاد سیستم جدا شده‬
‫نشان داده شوند‪ .‬فقط پس از ترسیم دقیق چنین نمودارهایی باید معادالت تعادل را نوشت‪ .‬به دلیل اهمیت بحرانی آن ‪،‬‬
‫در اینجا تأکید می کنیم که نمودار بدن آزاد مهمترین مرحله واحد در حل مسائل مکانیک است‪.‬‬

‫قبل از تالش برای ترسیم نمودار جسم آزاد ‪ ،‬باید ویژگی های اساسی نیرو را به خاطر بیاوریم‪ .‬این ویژگیها در هنر شرح‬
‫داده شده است‪ ، 2/2 .‬با توجه اولیه بر خواص بردار نیرو‪ .‬نیروها را می توان با تماس فیزیکی مستقیم یا با عمل از راه دور‬
‫اعمال کرد‪ .‬نیروها می توانند داخلی یا خارجی سیستم مورد بررسی باشند‪ .‬اعمال نیرو با نیروی واکنشی همراه است و‬
‫نیروهای اعمال شده و واکنشی ممکن است متمرکز یا توزیع شده باشند‪ .‬اصل قابلیت انتقال اجازه می دهد تا نیروی را‬
‫به عنوان یک بردار کشویی تا آنجا که مربوط به اثرات خارجی آن بر یک جسم سفت است ‪ ،‬در نظر بگیریم‪.‬‬

‫اکنون از این ویژگی های نیرو برای توسعه مدل های مفهومی سیستم های مکانیکی جدا شده استفاده خواهیم کرد‪ .‬این‬
‫مدلها ما را قادر می سازد تا معادالت مناسب تعادل را بنویسیم ‪ ،‬که سپس قابل تجزیه و تحلیل است‪.‬‬

‫‪113‬‬
 ‫مدل سازی عملکرد نیروها‬

‫شکل ‪ 3/1‬انواع متداول اعمال نیرو بر روی سیستم های مکانیکی برای تجزیه و تحلیل را در دو بعد نشان می دهد‪ .‬هر‬
‫مثال نیروی وارد شده به بدن را برای جدا شدن نشان می دهد ‪ ،‬توسط بدن که باید برداشته شود‪ .‬قانون سوم نیوتن ‪ ،‬که‬
‫به وجود یک واکنش مساوی و متضاد در هر عمل اشاره می کند ‪ ،‬باید با دقت رعایت شود‪.‬‬

‫نیروی وارد شده به بدن مورد نظر توسط یک عضو تماس دهنده یا پشتیبان همیشه به این معناست که با حرکت بدن‬
‫جدا شده که در صورت برداشته شدن بدن تماس دهنده یا نگهدارنده رخ می دهد ‪ ،‬مخالفت کند‪.‬‬

‫در شکل ‪ ، 3/1‬مثال ‪ 1‬عملکرد یک کابل قابل انعطاف ‪ ،‬کمربند ‪ ،‬طناب یا زنجیر را روی بدنه ای که به آن وصل شده‬
‫است نشان می دهد‪ .‬طناب یا کابل به دلیل انعطاف پذیری خود قادر به مقاومت در برابر خمش ‪ ،‬برش یا فشرده سازی‬
‫نیست و بنابراین فقط یک نیروی کششی را در جهت مماس با کابل در نقطه اتصال خود اعمال می کند‪ .‬نیروی وارد شده‬
‫توسط کابل به بدنه ای که به آن متصل است همیشه از بدن دور است‪ .‬هنگامی که کشش ‪ T‬در مقایسه با وزن کابل‬
‫بزرگ است ‪ ،‬ممکن است فرض کنیم که کابل یک خط مستقیم را تشکیل می دهد‪ .‬وقتی وزن کابل در مقایسه با کشش‬
‫آن ناچیز نباشد ‪ ،‬افتادگی کابل اهمیت پیدا می کند و کشش کابل جهت و طول آن را تغییر می دهد‪.‬‬

‫هنگامی که سطوح صاف دو جسم در تماس هستند ‪ ،‬مانند مثال ‪ ، 2‬نیرویی که یکی از طرف دیگر وارد می کند در حالت‬
‫مماس با سطوح طبیعی است و فشاری است‪ .‬اگرچه هیچ سطح واقعی کامالً صاف نیست ‪ ،‬اما می توان فرض کرد که‬
‫این امر برای موارد عملی در بسیاری از موارد چنین است‪.‬‬

‫هنگامی که سطوح جفت شدن اجسام تماس با یکدیگر خشن هستند ‪ ،‬مانند مثال ‪ ، 3‬نیروی تماس لزوماً مماس سطوح‬
‫طبیعی نیست ‪ ،‬اما ممکن است به یک جزء مماسی یا اصطکاک ‪ F‬و یک جزء عادی ‪ N‬تبدیل شود‪.‬‬

‫‪114‬‬
115
‫مثال ‪ 4‬تعدادی از اشکال پشتیبانی مکانیکی را نشان می دهد که به طور موثر نیروهای اصطکاک مماسی را از بین می‬
‫برد‪ .‬در این موارد واکنش خالص نسبت به سطح نگهدارنده طبیعی است‪.‬‬

‫مثال ‪ 5‬عملکرد یک راهنمای صاف را روی بدنه ای که پشتیبانی می کند نشان می دهد‪ .‬هیچ موازی نمی تواند موازی‬
‫راهنما باشد‪.‬‬

‫مثال ‪ 6‬عملکرد اتصال پین را نشان می دهد‪ .‬چنین اتصالی می تواند از نیرویی در هر جهت طبیعی به محور پین پشتیبانی‬
‫کند‪ .‬ما معموالً این عمل را بر حسب دو جزء مستطیل شکل نشان می دهیم‪ .‬درک درست این اجزا در یک مشکل خاص‬
‫بستگی به نحوه بارگیری اعضا دارد‪ .‬هنگامی که به طور دیگری در ابتدا شناخته نشده بود ‪ ،‬حس به طور دلخواه تعیین‬
‫می شود و معادالت تعادل نوشته می شود‪ .‬اگر با حل این معادالت یک عالمت جبری مثبت برای جزء نیرو به دست آید‬
‫‪ ،‬حس اختصاص داده شده صحیح است‪ .‬یک عالمت منفی نشان می دهد که حس مخالف حس اولیه است‪.‬‬

‫‪116‬‬
 ‫اگر مفصل آزاد باشد که پین را بچرخاند ‪ ،‬اتصال فقط می تواند نیروی ‪ .R‬را پشتیبانی کند‪ .‬اگر مفصل آزاد نباشد ‪ ،‬اتصال‬
‫همچنین می تواند از یک زن و شوهر مقاوم ‪ M‬پشتیبانی کند‪ .‬حس ‪ M‬به طور دلخواه در اینجا نشان داده می شود ‪ ،‬اما‬
‫حس واقعی بستگی به نحوه بارگیری اعضا دارد‪.‬‬

‫مثال ‪ 7‬نتایج توزیع نسبتاً پیچیده نیرو را در سطح مقطع یک میله یا تیر باریک در یک تکیه گاه داخلی یا ثابت نشان می‬
‫دهد‪ .‬حس واکنشهای ‪ F‬و ‪ V‬و زوج خم ‪ M‬در یک مسأله معین ‪ ،‬البته به نحوه بارگیری اعضا بستگی دارد‪.‬‬

‫یکی از رایج ترین نیروها این است که به دلیل گرانش ایجاد می شود‪.‬‬

‫جاذبه ‪ ،‬مثال ‪ .8‬این نیرو بر همه عناصر جرم در یک بدن تأثیر می گذارد و بنابراین ‪ ،‬در سراسر آن توزیع می شود‪ .‬نتیجه‬
‫نیروهای گرانشی بر روی همه عناصر ‪ ،‬وزن ‪ = W‬میلی گرم بدن است که از مرکز ثقل ‪ G‬عبور می کند و برای‬
‫ساختارهای زمینی به سمت مرکز زمین هدایت می شود‪ .‬مکان ‪ G‬اغلب از هندسه بدن مشخص است ‪ ،‬به ویژه در جایی‬
‫که تقارن وجود دارد‪ .‬هنگامی که محل به آسانی مشخص نیست ‪ ،‬باید با آزمایش یا محاسبات تعیین شود‪.‬‬

‫اظهارات مشابهی در مورد عمل از راه دور نیروهای مغناطیسی و الکتریکی اعمال می شود‪ .‬این نیروهای عمل از راه دور‬
‫همان تأثیر کلی را بر یک جسم سفت و سخت دارند که نیروهایی با قدر و جهت یکسان که در تماس مستقیم خارجی‬
‫اعمال می شوند ‪ ،‬دارند‪.‬‬

‫مثال ‪ 9‬عملکرد یک فنر االستیک خطی و یک فنر غیر خطی را با ویژگیهای سخت کننده یا نرم کننده نشان می دهد‪.‬‬
‫نیروی اعمال شده توسط یک فنر خطی ‪ ،‬در کشش یا فشرده سازی ‪ ،‬با ‪ F = kx‬داده می شود ‪ ،‬جایی که ‪ k‬سختی یا‬
‫مدول فنر و ‪ x‬تغییر شکل آن از موقعیت خنثی یا شکل ناپذیر است‪.‬‬

‫در مثال ‪ 10‬ما عمل یک فنر پیچشی (یا ساعت کار) را مشاهده می کنیم‪ .‬نمایش داده شده یک نسخه خطی است‪.‬‬
‫همانطور که در مثال ‪ 9‬برای چشمه های کششی پیشنهاد شده است ‪ ،‬چشمه های پیچشی غیر خطی نیز وجود دارد‪.‬‬

‫‪117‬‬
 ‫نوع دیگری از دستگاه های باالبر ماشین که باید در عکس مربوط به فصل مورد بررسی قرار گیرد‪.‬‬

‫بازنمایی های شکل ‪ 3/1‬نمودارهای بدن آزاد نیستند ‪ ،‬بلکه فقط عناصری هستند که برای ساخت نمودارهای بدن آزاد‬
‫استفاده می شوند‪ .‬این ده شرط را مطالعه کنید و آنها را در کار مسئله شناسایی کنید تا بتوانید نمودارهای درست بدن آزاد‬
‫را ترسیم کنید‪.‬‬

‫مفاهیم کلیدی ساخت نمودارهای بدن آزاد‬

‫روش کامل ترسیم یک نمودار بدن آزاد که بدن یا سیستم را جدا می کند شامل مراحل زیر است‪.‬‬

‫مرحله ‪ .1‬تصمیم بگیرید که کدام سیستم را جدا کنید‪ .‬سیستم انتخاب شده معموالً باید شامل یک یا چند مقدار ناشناخته‬
‫مورد نظر باشد‪.‬‬

‫مرحله ‪ .2‬سپس سیستم ترسیم شده را با رسم نموداری که مرز کامل خارجی آن را نشان می دهد جدا کنید‪ .‬این مرز ‪،‬‬
‫جداسازی سیستم را از سایر اجسام جذب کننده یا تماس دهنده ‪ ،‬که حذف شده تلقی می شوند ‪ ،‬تعیین می کند‪ .‬این‬
‫مرحله اغلب از همه مهمتر است‪ .‬قبل از ادامه مرحله بعدی مطمئن شوید که سیستم را کامالً جدا کرده اید‪.‬‬

‫مرحله ‪ .3‬تمام نیروهایی را که بر روی سیستم جدا شده عمل می کنند شناسایی کنید که توسط اجسام تماس و جاذب‬
‫حذف شده اعمال می شوند و آنها را در موقعیت مناسب خود در نمودار سیستم جدا شده نشان دهید‪ .‬یک پیمایش‬

‫‪118‬‬
 ‫سیستماتیک از کل مرز انجام دهید تا همه نیروهای تماس را شناسایی کنید‪ .‬در صورت لزوم ‪ ،‬نیروهای بدن مانند وزن‬
‫را وارد کنید‪ .‬تمام نیروهای شناخته شده را با فلش های بردار نشان دهید ‪ ،‬هر کدام با اندازه ‪ ،‬جهت و حس مناسب خود‬
‫نشان داده شده است‪ .‬هر نیروی ناشناخته باید با یک فلش بردار با اندازه یا جهت نامعلوم که با عالمت مشخص شده‬
‫است نشان داده شود‪ .‬اگر حس بردار نیز ناشناخته است ‪ ،‬باید خودسرانه حسی را اختصاص دهید‪ .‬محاسبات بعدی با‬
‫معادالت تعادلی ‪ ،‬در صورت فرض حس درست ‪ ،‬مقدار مثبت و در صورت فرض حس نادرست ‪ ،‬مقدار منفی به دست می‬
‫آورد‪ .‬الزم است در تمام محاسبات با ویژگیهای تعیین شده نیروهای ناشناخته سازگار باشید‪ .‬اگر ثابت قدم باشید ‪ ،‬حل‬
‫معادالت تعادل حس های درست را آشکار می کند‪.‬‬

‫مرحله ‪ .4‬انتخاب محورهای مختصات را مستقیماً روی نمودار نشان دهید‪ .‬ابعاد مربوطه نیز ممکن است برای راحتی ارائه‬
‫شود‪ .‬با این حال ‪ ،‬توجه داشته باشید که نمودار بدن آزاد به منظور تمرکز توجه بر عملکرد نیروهای خارجی عمل می کند‬
‫‪ ،‬و بنابراین این نمودار نباید با اطالعات اضافی اضافی درهم و برهم باشد‪ .‬پیکانهای نیرو را به طور واضح از فلشهایی‬
‫نشان دهید که مقادیری غیر از نیروها نشان می دهند‪ .‬برای این منظور ممکن است از مداد رنگی استفاده شود‪.‬‬

‫تکمیل چهار مرحله فوق یک نمودار بدن آزاد درست برای استفاده در معادالت حاکم ‪ ،‬هم در استاتیک و هم در دینامیک‬
‫ایجاد می کند‪ .‬مراقب باشید که از نمودار جسم آزاد نیروهای خاصی را که ممکن است در نگاه اول در محاسبات مورد‬
‫نیاز نباشند حذف نکنید‪ .‬تنها از طریق انزوا کامل و نمایش سیستماتیک همه نیروهای خارجی است که می توان حسابرسی‬
‫موثری از اثرات همه نیروهای کاربردی و واکنشی ارائه داد‪ .‬غالباً نیرویی که در نگاه اول به نظر نمی رسد بر نتیجه دلخواه‬
‫تأثیر بگذارد ‪ ،‬در واقع تأثیر دارد‪ .‬بنابراین ‪ ،‬تنها روش ایمن این است که تمام نیروهایی را که قدر آنها بدیهی نیست قابل‬
‫چشم پوشی است ‪ ،‬در نمودار بدن آزاد مشاهده کنید‪.‬‬

‫نمونه هایی از نمودارهای بدن آزاد‬

‫شکل ‪ 3/2‬چهار مثال از مکانیسم ها و ساختارها را همراه با نمودارهای صحیح بدن آزاد نشان می دهد‪ .‬ابعاد و اندازه ها‬
‫برای وضوح حذف می شوند‪ .‬در هر مورد ما کل سیستم را به عنوان یک بدن واحد در نظر می گیریم ‪ ،‬به طوری که‬
‫نیروهای داخلی نشان داده نمی شوند‪ .‬ویژگیهای انواع مختلف نیروهای تماس که در شکل ‪ 3/1‬نشان داده شده است در‬
‫چهار مثال به کار می رود‪.‬‬

‫در مثال ‪ 1‬خرپا از عناصر ساختاری تشکیل شده است که همه آنها را یک چارچوب محکم تشکیل می دهد‪ .‬بنابراین ‪ ،‬ما‬
‫می توانیم کل خرپا را از پایه نگهدارنده آن خارج کرده و آن را به عنوان یک بدنه سفت و سخت در نظر بگیریم‪ .‬عالوه‬
‫بر بار خارجی اعمال شده ‪ ، P‬نمودار جسم آزاد باید شامل واکنشهای خرپای ‪ A‬و ‪ B‬باشد‪ .‬راکر در ‪ B‬می تواند تنها یک‬
‫نیروی عمودی را تحمل کند و این نیرو در ‪ B‬در ساختار منتقل می شود (مثال ‪ 4‬شکل ‪ .)3/1‬اتصال پین در ‪( A‬مثال ‪6‬‬
‫شکل ‪ )3/1‬قادر به تأمین هر دو جزء نیروی افقی و عمودی به خرپا است‪ .‬اگر وزن کل اعضای خرپا در مقایسه با ‪ P‬و‬
‫نیروهای ‪ A‬و ‪ B‬قابل توجه باشد ‪ ،‬وزن اعضای باید به عنوان نیروهای خارجی در نمودار بدن آزاد درج شود‪.‬‬

‫در این مثال نسبتاً ساده ‪ ،‬واضح است که جزء عمودی ‪ Ay‬باید به سمت پایین هدایت شود تا خرپا در جهت عقربه های‬
‫ساعت در جهت ‪ B‬بچرخد‪ .‬همچنین ‪ ،‬مولفه افقی ‪ Ax‬به سمت چپ خواهد بود تا خرپا از حرکت به سمت راست تحت‬

‫‪119‬‬
‫تأثیر جلوگیری کند‪ .‬از مولفه افقی ‪ .P‬بنابراین ‪ ،‬در ساخت نمودار بدن آزاد برای این خرپای ساده ‪ ،‬ما به راحتی می توانیم‬
‫حس صحیح هر یک از اجزای نیرو را که توسط پایه در ‪ A‬بر خرپا اعمال می شود درک کنیم و بنابراین می توانیم نشان‬
‫دهیم حس فیزیکی درست آن بر روی نمودار وقتی حس فیزیکی صحیح یک نیرو یا مولفه آن به آسانی با مشاهده‬
‫مستقیم تشخیص داده نشود ‪ ،‬باید خودسرانه به آن اختصاص داده شود و درستی یا خطا در تخصیص با عالمت جبری‬
‫مقدار محاسبه شده آن تعیین می شود‪.‬‬

‫در مثال ‪ ، 2‬پرتو کنسول به دیوار محکم شده و تحت سه بار وارد شده قرار می گیرد‪ .‬وقتی آن قسمت از تیر را در سمت‬
‫راست بخش ‪ A‬جدا می کنیم ‪ ،‬باید نیروهای واکنشی را که توسط دیوار به تیر وارد می شود ‪ ،‬وارد کنیم‪ .‬نتایج حاصل از‬
‫این نیروهای واکنشی نشان داده شده است که بر روی بخش تیر تأثیر می گذارد (مثال ‪ 7‬شکل ‪ .)3/1‬یک نیروی عمودی‬
‫‪ V‬برای مقابله با مازاد نیروی وارد شده به سمت پایین نشان داده می شود ‪ ،‬و یک کشش ‪ F‬برای متعادل کردن نیروی‬
‫اضافی اعمال شده به سمت راست نیز باید وارد شود‪ .‬سپس ‪ ،‬برای جلوگیری از چرخش پرتو در مورد ‪ ، A‬یک جفت‬

‫‪120‬‬
 ‫خالف جهت عقربه های ساعت ‪ M‬نیز الزم است‪ .‬میلی گرم وزن پرتو باید از طریق مرکز جرم نشان داده شود (مثال ‪8‬‬
‫شکل ‪.)3/1‬‬

‫در نمودار جسم آزاد مثال ‪ ، 2‬ما سیستم تا حدودی پیچیده ای از نیروها را نشان می دهیم که در واقع بر روی برش تیر‬
‫توسط سیستم معادل نیرو‪-‬زوج که در آن نیرو به جزء عمودی ‪ V‬تجزیه می شود (برش نیرو) و جزء افقی آن ‪( F‬نیروی‬
‫کششی)‪ .‬زوج ‪ M‬لحظه خمش در تیر است‪ .‬نمودار بدن آزاد اکنون کامل شده است و پرتو را در تعادل تحت عمل شش‬
‫نیرو و یک زوج نشان می دهد‪.‬‬

‫در مثال ‪ 3‬وزن ‪ W = mg‬نشان داده شده است که از طریق مرکز جرم پرتو عمل می کند و محل آن مشخص است‬
‫(مثال ‪ 8‬شکل ‪ .)3/1‬نیرویی که از طرف گوشه ‪ A‬به تیر وارد می شود نسبت به سطح صاف تیر طبیعی است (مثال ‪2‬‬
‫شکل ‪ .)3/1‬برای درک واضح تر این عمل ‪ ،‬بزرگنمایی نقطه تماس ‪ A‬را که تا حدودی گرد به نظر می رسد ‪ ،‬تجسم‬
‫کنید و نیرویی را که این گوشه گرد بر سطح مستقیم تیر وارد می کند ‪ ،‬تصور کنید که صاف است‪ .‬اگر سطوح تماس در‬
‫گوشه صاف نباشند ‪ ،‬یک جزء اصطکاک مماسی نیرو می تواند وجود داشته باشد‪ .‬عالوه بر نیروی اعمال شده ‪ P‬و زوج‬
‫‪ ، M‬اتصال پین در ‪ B‬وجود دارد که هر دو جزء ‪ -x‬و ‪ y‬را بر نیرو وارد می کند‪ .‬حواس مثبت این اجزا به طور دلخواه‬
‫تعیین می شود‪.‬‬

‫در مثال ‪ 4‬نمودار جسم آزاد کل مکانیسم جدا شده شامل سه نیروی ناشناخته است اگر بارها ‪ mg‬و ‪ P‬شناخته شده باشند‪.‬‬
‫هر یک از بسیاری از تنظیمات داخلی برای ایمن سازی کابل منتهی از جرم ‪ m‬بدون تأثیر بر پاسخ خارجی مکانیسم به‬
‫طور کلی امکان پذیر است ‪ ،‬و این واقعیت توسط نمودار بدن آزاد نشان داده می شود‪ .‬این مثال فرضی برای نشان دادن‬
‫اینکه نیروهای داخلی یک مجموعه سفت و سخت اعضا بر ارزش واکنش های خارجی تأثیر نمی گذارد ‪ ،‬استفاده می‬
‫شود‪.‬‬

‫ما برای نوشتن معادالت تعادل از نمودار بدن آزاد استفاده می کنیم که در مقاله بعدی مورد بحث قرار می گیرد‪ .‬وقتی‬
‫این معادالت حل می شوند ‪ ،‬برخی از بزرگی های نیروی محاسبه شده ممکن است صفر باشند‪ .‬این نشان می دهد که‬
‫نیروی فرض وجود ندارد‪ .‬در مثال ‪ 1‬شکل ‪ ، 3/2‬هر یک از واکنشهای ‪ Ay،Ax‬یا ‪ By‬می تواند برای مقادیر خاص هندسه‬
‫خرپا و مقدار ‪ ،‬جهت و حس بار اعمال شده صفر باشد‪ .‬نیروی واکنش صفر است اغلب با بازرسی دشوار است ‪ ،‬اما می‬
‫توان با حل معادالت تعادل تعیین کرد‪.‬‬

‫اظهارنظرهای مشابه در مورد نیروهای محاسبه شده منفی است‪ .‬چنین نتیجه ای نشان می دهد که حس واقعی برعکس‬
‫حس فرض شده است‪ .‬حس مثبت مفروض ‪ Bx‬و ‪ By‬در مثال ‪ 3‬و ‪ By‬در مثال ‪ 4‬در نمودارهای بدن آزاد نشان داده شده‬
‫است‪ .‬صحت این مفروضات با توجه به اینکه آیا عالئم جبری نیروهای محاسبه شده هنگام محاسبات در یک مسئله‬
‫واقعی انجام می شود ‪ ،‬مثبت یا منفی است ‪ ،‬اثبات یا رد می شود‪.‬‬

‫جداسازی سیستم مکانیکی مورد بررسی گام مهمی در تدوین مدل ریاضی است‪ .‬مهمترین جنبه در ساختن صحیح نمودار‬
‫همه مهم بدن آزاد ‪ ،‬تصمیم گیری واضح و بدون ابهام در مورد موارد موجود و موارد حذف است‪ .‬این تصمیم تنها زمانی‬
‫مبهم می شود که مرز نمودار بدن آزاد نشان دهنده یک پیمایش کامل از بدن یا سیستم اجسام جدا شده باشد ‪ ،‬که از‬

‫‪121‬‬
‫نقطه ای دلخواه در مرز شروع شده و به همان نقطه باز می گردد‪ .‬سیستم درون این مرز بسته ‪ ،‬بدن آزاد جدا شده است‬
‫‪ ،‬و تمام نیروهای تماس و تمام نیروهای بدن منتقل شده به سیستم از طریق مرز باید در نظر گرفته شوند‪.‬‬

‫تمرینات زیر تمرین رسم نمودارهای بدن آزاد را ارائه می دهد‪ .‬این عمل قبل از استفاده از چنین نمودارهایی در کاربرد‬
‫اصول تعادل نیرو در مقاله بعدی مفید است‪.‬‬

‫سیستم های پیچیده قرقره به راحتی با تجزیه و تحلیل تعادل سیستماتیک اداره می شوند‪.‬‬

‫تمرینات نمودار بدن رایگان‬

‫‪/3‬الف در هریک از پنج مثال زیر ‪ ،‬بدن مورد نظر برای جداسازی در نمودار سمت چپ و نمودار ناقص بدن آزاد (‪)FBD‬‬
‫از بدن جدا شده در سمت راست نشان داده شده است‪ .‬برای تشکیل یک نمودار کامل بدن آزاد ‪ ،‬هر نیروی الزم را در هر‬
‫مورد اضافه کنید‪ .‬وزن بدنها ناچیز است مگر اینکه خالف آن ذکر شده باشد‪ .‬ابعاد و مقادیر عددی برای سادگی حذف‬
‫شده است‪.‬‬

‫‪/3‬ب در هریک از پنج مثال زیر ‪ ،‬بدن مورد نظر برای جداسازی در نمودار سمت چپ نشان داده شده است ‪ ،‬و یا یک‬
‫نمودار بدن نادرست یا ناقص (‪ )FBD‬در سمت راست نشان داده شده است‪ .‬هرگونه تغییر یا افزودنی را در هر مورد برای‬

‫‪122‬‬
 ‫ایجاد یک نمودار بدن درست و کامل آزاد انجام دهید‪ .‬وزن بدنها ناچیز است مگر اینکه خالف آن ذکر شده باشد‪ .‬ابعاد و‬
‫مقادیر عددی برای سادگی حذف شده است‪.‬‬

‫‪/3‬ج نمودار کامل و صحیح بدن آزاد هر یک از بدنه های تعیین شده در دستورات را ترسیم کنید‪ .‬وزن اجسام تنها در‬
‫صورتی قابل ذکر است که جرم آن مشخص شود‪ .‬همه نیروهای شناخته شده و ناشناخته باید برچسب گذاری شوند‪.‬‬
‫(توجه‪ :‬همیشه نمی توان حس برخی از اجزای واکنش را بدون محاسبه عددی تعیین کرد‪).‬‬

‫‪ 3/3‬شرایط تعادل‬
‫در هنر‪ 3/1 .‬ما تعادل را به عنوان شرایطی تعریف کردیم که در آن نتیجه همه نیروها و لحظات وارد بر یک جسم صفر‬
‫است‪ .‬اگر یک جسم دیگر تعادل داشته باشد ‪ ،‬اگر تمام نیروها و گشتاورهای اعمال شده بر آن در تعادل باشند‪ .‬این الزامات‬
‫در معادالت بردار تعادل ‪ ،‬معادالت موجود است‪ ، 3/1 .‬که در دو بعد ممکن است به صورت مقیاس به صورت نوشته شود‬

‫معادله سوم مجموع صفر لحظه های همه نیروها در مورد هر نقطه ‪ O‬روی یا خارج از بدن را نشان می دهد‪ .‬معادالت‬
‫‪ 3/2‬شرایط الزم و کافی برای تعادل کامل در دو بعد است‪ .‬آنها شرایط الزم هستند زیرا ‪ ،‬اگر آنها راضی نباشند ‪ ،‬هیچ‬
‫تعادل نیرو یا لحظه ای وجود نخواهد داشت‪ .‬آنها کافی هستند زیرا به محض رضایت ‪ ،‬عدم تعادل وجود نخواهد داشت‬
‫و تعادل تضمین می شود‪.‬‬

‫معادالت مربوط به نیرو و شتاب برای حرکت بدن صلب در جلد ‪ 1‬توسعه یافته است‪ 2 .‬پویایی قانون دوم حرکت نیوتن‬
‫این معادالت نشان می دهد که شتاب مرکز جرم یک بدن متناسب با نیروی حاصله ‪ ΣF‬است که بر بدن وارد می شود‪.‬‬
‫در نتیجه ‪ ،‬اگر جسمی با سرعت ثابت (شتاب صفر) حرکت کند ‪ ،‬نیروی حاصل از آن باید صفر باشد و با جسم ممکن‬
‫است در حالت تعادل ترجمه رفتار شود‪.‬‬

‫برای تعادل کامل در دو بعد ‪ ،‬هر سه معادله‪ 3/2 .‬باید نگه داشته شود‪ .‬با این حال ‪ ،‬این شرایط الزامات مستقل هستند و‬
‫ممکن است یکی بدون دیگری رعایت شود‪ .‬برای مثال ‪ ،‬جسمی را در نظر بگیرید که تحت تأثیر نیروهای اعمال شده با‬
‫افزایش سرعت در امتداد یک سطح افقی می لغزد‪ .‬معادالت تعادل نیرو در جهت عمودی که شتاب صفر است ‪ ،‬اما در‬
‫جهت افقی برآورده نمی شود‪ .‬همچنین ‪ ،‬جسمی مانند چرخ فلک که با افزایش سرعت زاویه ای به دور مرکز جرم ثابت‬
‫خود می چرخد در تعادل چرخشی نیست ‪ ،‬اما دو معادله تعادل نیرو برآورده می شود‪.‬‬

‫طبقه بندی تعادل‪:‬‬

‫کاربردهای معادله ‪ 3/2‬به طور طبیعی در چند دسته قرار می گیرد که به راحتی قابل شناسایی هستند‪ .‬طبقه بندی سیستم‬
‫های نیرویی که بر روی اجسام در تعادل دو بعدی عمل می کنند در شکل ‪ 3/3‬خالصه شده و به شرح زیر بیشتر توضیح‬
‫داده شده است‪.‬‬

‫‪123‬‬
‫دسته ‪ ، 1‬تعادل نیروهای خطی ‪ ،‬به وضوح فقط به یک معادله نیرو در جهت نیروها (جهت ‪ )x‬نیاز دارد ‪ ،‬زیرا همه معادالت‬
‫دیگر به طور خودکار برآورده می شوند‪.‬‬

‫دسته ‪ ، 2‬تعادل نیروهایی که در یک صفحه قرار دارند (صفحه ‪ )xy‬و همزمان در نقطه ‪ O‬هستند ‪ ،‬فقط به دو معادله‬
‫نیرو نیاز دارد ‪ ،‬زیرا مجموع لحظه در مورد ‪ ، O‬یعنی در مورد محور ‪ z‬از طریق ‪ ، O‬الزاماً صفر در این دسته مورد تعادل‬
‫یک ذره ذکر شده است‪.‬‬

‫دسته ‪ ، 3‬تعادل نیروهای موازی در یک صفحه ‪ ،‬مستلزم یک معادله نیرو در جهت نیروها (جهت ‪ )x‬و یک معادله لحظه‬
‫ای در مورد یک محور (محور ‪ )z‬نرمال به سطح نیروها است‪.‬‬

‫طبقه ‪ ، 4‬تعادل یک سیستم کلی نیروها در یک صفحه (‪ ، )x-y‬مستلزم دو معادله نیرو در صفحه و یک معادله لحظه ای‬
‫در مورد یک محور (محور ‪ )z‬نرمال به صفحه است‪.‬‬

‫‪124‬‬
 ‫اعضای دو و سه نیرو‬

‫شما باید نسبت به دو حالت تعادل مکرر هشدار دهید‪ .‬اولین وضعیت ‪ ،‬تعادل جسمی است که فقط تحت تأثیر دو نیرو قرار‬
‫دارد‪ .‬دو مثال در شکل ‪ 4/3‬نشان داده شده است ‪ ،‬و می بینیم که برای تعادل چنین عضوی دو نیرویی ‪ ،‬نیروها باید برابر‬
‫‪ ،‬مخالف و هم خط باشند‪ .‬شکل عضو بر این نیاز ساده تأثیر نمی گذارد‪ .‬در تصاویر ذکر شده ‪ ،‬وزن اعضا را در مقایسه با‬
‫نیروهای اعمال شده ناچیز می دانیم‪.‬‬

‫حالت دوم یک عضو سه نیرو است که جسمی تحت تأثیر سه نیرو است ‪ ،‬شکل ‪ a5/3‬ما می بینیم که تعادل مستلزم آن‬
‫است که خطوط عمل سه نیرو همزمان باشند‪ .‬اگر آنها همزمان نبودند ‪ ،‬یکی از نیروها یک لحظه نتیجه را در مورد نقطه‬
‫تالقی دو مورد دیگر اعمال می کرد ‪ ،‬که این امر الزامات لحظه صفر در مورد هر نقطه را نقض می کرد‪ .‬تنها استثنا زمانی‬
‫رخ می دهد که سه نیرو موازی باشند‪ .‬در این مورد ‪ ،‬ممکن است نقطه همزمانی را در داخل بدانیم‪.‬‬

‫اصل همزمانی سه نیرو در تعادل در انجام حل گرافیکی معادالت نیرو کاربرد قابل توجهی دارد‪ .‬در این حالت چند ضلعی‬
‫نیروها کشیده شده و بسته می شوند ‪ ،‬همانطور که در شکل ‪ b5/3‬نشان داده شده است‪ .‬اغلب ‪ ،‬جسمی در تعادل تحت‬
‫تأثیر بیش از سه نیرو ممکن است با ترکیبی از دو یا چند نیروی شناخته شده به عضوی سه نیرویی کاهش یابد‪.‬‬

‫معادالت تعادل جایگزین‬

‫‪125‬‬
‫عالوه بر معادله ‪ ، 2/3‬دو روش دیگر برای بیان شرایط کلی تعادل نیروها در دو بعد وجود دارد‪ .‬راه اول در شکل ‪، 3/6‬‬
‫قسمت های (‪ )a‬و (‪ )b‬نشان داده شده است‪ .‬برای بدن نشان داده شده در شکل ‪ ، a6/3‬اگر ‪ ΣMA = 0‬باشد ‪ ،‬در‬
‫نتیجه اگر هنوز وجود دارد ‪ ،‬نمی تواند یک زوج باشد ‪ ،‬اما باید یک نیروی ‪ R‬باشد که از ‪ A‬عبور می کند‪ .‬اگر اکنون‬
‫معادله ‪ ΣFx = 0‬صادق است ‪ ،‬جایی که جهت ‪ x‬دلخواه است ‪ ،‬از شکل ‪b6/3‬نتیجه می شود که نیروی حاصله ‪، R‬‬
‫اگر هنوز وجود داشته باشد ‪ ،‬نه تنها باید از ‪ A‬عبور کند ‪ ،‬بلکه باید عمود بر جهت ‪ x‬باشد‪ .‬حال ‪ ،‬اگر ‪ ΣMB = 0‬باشد ‪،‬‬
‫جایی که ‪ B‬هر نقطه ای باشد که خط ‪ AB‬عمود بر جهت ‪ x‬نباشد ‪ ،‬می بینیم که ‪ R‬باید صفر باشد ‪ ،‬بنابراین بدن در‬
‫تعادل است‪ .‬بنابراین ‪ ،‬یک مجموعه جایگزین از معادالت تعادل است‬

‫جایی که دو نقطه ‪ A‬و ‪ B‬نباید در یک خط عمود بر جهت ‪ x‬قرار بگیرند‪.‬‬

‫فرمول سوم شرایط تعادل ممکن است برای یک سیستم نیروی همسطح ایجاد شود‪ .‬این در شکل ‪ ، 6/3‬قسمت های (‪)c‬‬
‫و (‪ )d‬نشان داده شده است‪ .‬باز هم ‪ ،‬اگر ‪ ΣMA = 0‬برای هر جسمی مانند آنچه در شکل ‪ c6/3‬نشان داده شده است‬
‫‪ ،‬نتیجه ‪ ،‬در صورت وجود ‪ ،‬باید یک نیروی ‪ R‬تا ‪ A‬باشد‪ .‬عالوه بر این ‪ ،‬اگر ‪ ، ΣMB = 0‬نتیجه ‪ ،‬اگر هنوز یک نفر‬

‫‪126‬‬
 ‫وجود دارد ‪ ،‬باید از ‪ B‬عبور کند همانطور که در شکل ‪ d6/3‬نشان داده شده است‪ .‬با این حال ‪ ،‬اگر ‪ ، ΣMC = 0‬جایی‬
‫که ‪ C‬با ‪ A‬و ‪ B‬هم خط نباشد ‪ ،‬چنین نیرویی نمی تواند وجود داشته باشد‪ .‬بنابراین ‪ ،‬ما می توانیم معادالت تعادل را به‬
‫صورت زیر بنویسیم‪:‬‬

‫جایی که ‪ B،A‬و ‪ C‬هر سه نقطه هستند که در یک خط مستقیم نیستند‪.‬‬

‫وقتی معادالت تعادلی نوشته می شوند که مستقل نیستند ‪ ،‬اطالعات اضافی به دست می آید و یک حل صحیح از معادالت‬
‫‪ .0 = 0‬به دست می آورد‪ .‬به عنوان مثال ‪ ،‬برای یک مشکل کلی در دو بعد با سه مجهول ‪ ،‬معادالت سه لحظه ای در‬
‫مورد سه نقطه نوشته می شود که در یک خط مستقیم قرار دارند مستقل نیستند‪ .‬چنین معادالتی حاوی اطالعات تکراری‬
‫هستند و راه حل دو مورد از آنها در بهترین حالت می تواند دو مورد از مجهوالت را تعیین کند ‪ ،‬با معادله سوم فقط هویت‬
‫‪ 0 = 0‬تأیید می شود‪.‬‬

‫محدودیت ها و تعیین آماری‬

‫معادالت تعادلی که در این مقاله ایجاد شده اند ‪ ،‬شرایط الزم و کافی برای برقراری تعادل یک جسم هستند‪ .‬با این حال‬
‫‪ ،‬آنها لزوماً تمام اطالعات مورد نیاز برای محاسبه تمام نیروهای ناشناخته ای را که ممکن است بر روی یک جسم در‬
‫تعادل عمل کنند ‪ ،‬ارائه نمی دهند‪ .‬این که آیا معادالت برای تعیین همه مجهوالت کافی است بستگی به ویژگی های‬
‫محدودیت ها در برابر حرکت احتمالی بدن دارد که توسط تکیه گاه های آن ارائه می شود‪ .‬منظور از محدودیت محدودیت‬
‫حرکت است‪.‬‬

‫در مثال ‪ 4‬شکل ‪ ، 3/1‬غلتک ‪ ،‬توپ و راکر محدودیتی طبیعی برای سطح تماس ایجاد می کند ‪ ،‬اما هیچ کدام مماس با‬
‫سطح نیستند‪ .‬بنابراین ‪ ،‬نمی توان از یک نیروی مماسی پشتیبانی کرد‪ .‬برای یقه و لغزنده مثال ‪ ، 5‬محدودیت فقط در‬
‫راهنما وجود دارد‪ .‬در مثال ‪ 6‬اتصال فیکس پین محدودیتی را در هر دو جهت ایجاد می کند ‪ ،‬اما در برابر چرخش پین‬
‫مقاومتی نشان نمی دهد مگر اینکه پین آزاد باشد‪ .‬با این حال ‪ ،‬پشتیبانی ثابت مثال ‪ 7‬محدودیتی در برابر چرخش و‬
‫همچنین حرکت جانبی ارائه می دهد‪.‬‬

‫اگر راکری که از خرپای مثال ‪ 1‬در شکل ‪ 3/2‬پشتیبانی می کند با یک مفصل پین جایگزین شود ‪ ،‬همانطور که در ‪، A‬‬
‫یک محدودیت اضافی فراتر از موارد مورد نیاز برای پشتیبانی از یک پیکربندی تعادل بدون آزادی حرکت وجود خواهد‬
‫داشت‪ .‬سه شرایط مقیاس تعادل ‪ ،‬معادالت‪ ، 3/2 .‬اطالعات کافی برای تعیین هر چهار ناشناخته ارائه نمی دهد ‪ ،‬زیرا ‪Ax‬‬
‫و ‪ Bx‬نمی توانند جداگانه حل شوند‪ .‬فقط می توان مجموع آنها را تعیین کرد این دو مولفه نیرو بستگی به تغییر شکل‬
‫اعضای خرپا دارد که تحت تأثیر خواص سختی متناظر آنها قرار می گیرد‪ .‬واکنشهای افقی ‪ Ax‬و ‪ Bx‬نیز بستگی به هرگونه‬
‫تغییر شکل اولیه ای دارد که برای اندازه گیری ابعاد سازه تا اندازه های فونداسیون بین ‪ A‬و ‪ B‬الزم است‪ .‬بنابراین ‪ ،‬ما‬
‫نمی توانیم ‪ Ax‬و ‪ Bx‬را با تجزیه و تحلیل جسم سفت تعیین کنیم‪.‬‬

‫‪127‬‬
‫دوباره با اشاره به شکل ‪ ، 3/2‬می بینیم که اگر پین ‪ B‬در مثال ‪ 3‬آزاد نبود ‪ ،‬پشتیبانی می تواند یک زوج را از طریق پین‬
‫به تیر منتقل کند‪ .‬بنابراین ‪ ،‬چهار واکنش حمایتی ناشناخته روی پرتو وجود خواهد داشت ‪ -‬یعنی نیروی ‪ ، A‬دو جزء نیرو‬
‫در ‪ B‬و زوج ‪ .B‬در نتیجه سه معادله مقیاس مستقل تعادل اطالعات کافی برای محاسبه را ارائه نمی دهند‪ .‬هر چهار‬
‫ناشناخته‬

‫بدنه صلب یا ترکیبی سخت از عناصری که به عنوان یک بدن واحد مورد استفاده قرار می گیرد و دارای پشتوانه یا‬
‫محدودیت های خارجی بیشتری نسبت به نیاز برای حفظ موقعیت تعادل است ‪ ،‬از نظر آماری نامعین نامیده می شود‪.‬‬
‫پشتیبانی که می تواند باشد‬

‫گفته می شود که بدون از بین بردن وضعیت تعادل بدن برداشته می شود‪ .‬تعداد عناصر پشتیبان اضافی موجود با درجه‬
‫عدم قطعیت آماری مطابقت دارد و برابر با تعداد کل نیروهای خارجی ناشناخته است ‪ ،‬منهای تعداد معادالت مستقل تعادل‬
‫موجود‪ .‬از طرف دیگر ‪ ،‬اجسامی که با حداقل تعداد محدودیت های الزم برای اطمینان از تعادل تعادل پشتیبانی می شوند‬
‫‪ ،‬از نظر آماری قطعی نامیده می شوند و برای چنین اجسامی معادالت تعادل برای تعیین نیروهای خارجی ناشناخته کافی‬
‫است‪.‬‬

‫مشکالت مربوط به تعادل در این مقاله و در سراسر جلد‪ 1 .‬استاتیک عموماً به اجسام تعیین شده ایستا محدود می شود‬
‫که در آن محدودیت ها برای اطمینان از تعادل پایدار کافی هستند و در آنجا نیروهای حمایتی ناشناخته را می توان به‬
‫طور کامل با معادالت تعادلی مستقل موجود تعیین کرد‪.‬‬

‫قبل از تالش برای حل مسئله تعادل ‪ ،‬باید از ماهیت محدودیت ها آگاه باشیم‪ .‬وقتی واکنش های خارجی ناشناخته تری‬
‫نسبت به معادالت تعادلی مستقل موجود برای سیستم نیرو درگیر وجود داشته باشد ‪ ،‬می توان یک جسم را از نظر استاتیک‬
‫نامعین تشخیص داد‪ .‬همیشه خوب است که تعداد متغیرهای ناشناخته را در یک بدنه معین شمرده و مطمئن باشیم که‬
‫می توان تعداد مساوی معادالت مستقل را نوشت‪ .‬در غیر این صورت ‪ ،‬ممکن است تالش برای حل یک راه حل غیرممکن‬
‫تنها با کمک معادالت تعادل هدر رود‪ .‬متغیرهای ناشناخته ممکن است نیروها ‪ ،‬زوج ها ‪ ،‬فاصله ها یا زاویه ها باشند‪.‬‬

‫‪128‬‬
 ‫کفایت محدودیت ها‬

‫در بحث رابطه بین محدودیت ها و تعادل ‪ ،‬ما باید به بررسی مسئله کفایت محدودیت ها بپردازیم‪ .‬وجود سه محدودیت‬
‫برای یک مشکل دو بعدی همیشه تضمین کننده تعادل پایدار نیست‪ .‬شکل ‪ 3/7‬چهار نوع مختلف از محدودیت ها را‬
‫نشان می دهد‪ .‬در قسمتی از تصویر ‪ ،‬نقطه ‪ A‬بدن صلب توسط دو پیوند ثابت می شود و نمی تواند حرکت کند و پیوند‬
‫سوم از هرگونه چرخش در مورد ‪ A‬جلوگیری می کند‪ .‬بنابراین ‪ ،‬این بدن به طور کامل با سه محدودیت مناسب (مناسب)‬
‫ثابت شده است‪.‬‬

‫در قسمت ب تصویر ‪ ،‬پیوند سوم طوری قرار گرفته است که نیروی منتقل شده از آن از نقطه ‪ A‬عبور می کند که دو‬
‫نیروی محدود کننده دیگر در آن عمل می کنند‪ .‬بنابراین ‪ ،‬این پیکربندی محدودیت ها نمی تواند مقاومت اولیه ای در‬
‫برابر چرخش ‪ A‬ایجاد کند ‪ ،‬که در صورت وارد شدن بارهای خارجی به بدنه رخ می دهد‪ .‬بنابراین نتیجه می گیریم که‬
‫این بدن به طور ناقص تحت محدودیت های جزئی قرار گرفته است‪.‬‬

‫‪129‬‬
‫پیکربندی در قسمت ‪ c‬از شکل وضعیت مشابهی را برای ما ایجاد می کند ‪ ،‬زیرا سه پیوند موازی نمی توانند در برابر‬
‫بارهای خارجی وارد شده به آن در این جهت ‪ ،‬در برابر حرکت عمودی کوچک بدن مقاومت اولیه ای نشان دهند‪.‬‬
‫محدودیت های این دو مثال اغلب نامناسب نامیده می شوند‪.‬‬

‫در قسمت ‪ d‬شکل ‪ ، 3/7‬ما دارای شرایط استحکام کامل هستیم ‪ ،‬پیوند ‪ 4‬به عنوان چهارمین محدودیت عمل می کند‬
‫که برای حفظ موقعیت ثابت ضروری نیست‪ .‬بنابراین پیوند ‪ 4‬یک محدودیت اضافی است و بدن از نظر استاتیک نامشخص‬
‫است‪.‬‬

‫همانطور که در چهار مثال شکل ‪ ، 3/7‬به طور کلی می توان با مشاهده مستقیم به این نتیجه رسید که آیا محدودیت‬
‫های موجود در یک جسم در تعادل دو بعدی مناسب (مناسب) ‪ ،‬جزئی (نامناسب) یا مازاد است‪ .‬همانطور که قبالً نشان‬
‫داده شد ‪ ،‬اکثریت قریب به اتفاق مشکالت این کتاب از نظر آماری با محدودیت های مناسب (مناسب) تعیین می شوند‪.‬‬

‫رویکرد حل مشکالت‬ ‫مفاهیم کلیدی‬

‫مشکالت نمونه در پایان این مقاله کاربرد نمودارهای بدن آزاد و معادالت تعادل را در مسائل معمولی استاتیک نشان می‬
‫دهد‪ .‬این راه حل ها باید به طور کامل مطالعه شوند‪ .‬در کار مشکل این فصل و در سراسر مکانیک ‪ ،‬توسعه رویکرد منطقی‬
‫و سیستماتیک که شامل مراحل زیر است ‪ ،‬مهم است‪:‬‬

‫‪ .1‬کمیت های شناخته شده و ناشناخته را به وضوح مشخص کنید‪.‬‬

‫‪ .2‬بدن خود (یا سیستم اجسام متصل را که به عنوان یک بدن واحد در نظر گرفته می شوند) بدون هیچ ابهامی انتخاب‬
‫کنید و نمودار کامل بدن آزاد آن را ترسیم کنید ‪ ،‬برچسب تمام نیروها و زوجهای خارجی شناخته شده و ناشناخته اما قابل‬
‫شناسایی که بر روی آن عمل می کنند‪.‬‬

‫‪ .3‬یک مجموعه مناسب از محورهای مرجع را انتخاب کنید ‪ ،‬همیشه هنگام استفاده از بردارهای عرضی از محورهای‬
‫راست دست استفاده کنید‪ .‬مراکز لحظه ای را برای ساده سازی محاسبات انتخاب کنید‪ .‬عموماً بهترین انتخاب آن است‬
‫که تا آنجا که ممکن است نیروهای ناشناخته از آن عبور کنند‪ .‬راه حل های همزمان معادالت تعادلی اغلب ضروری است‬
‫‪ ،‬اما می توان با انتخاب دقیق محورهای مرجع و مراکز لحظه ای آنها را به حداقل رساند یا از آنها اجتناب کرد‪.‬‬

‫‪ .4‬اصول یا معادالت نیروی و لحظه قابل اعمال و شرایط تعادل مسئله را شناسایی و بیان کنید‪ .‬در مشکالت نمونه زیر ‪،‬‬
‫این روابط در براکت نشان داده می شوند و قبل از هر محاسبه اصلی انجام می شوند‪.‬‬

‫‪ .5‬تعداد معادالت مستقل را با تعداد مجهوالت در هر مسئله مطابقت دهید‪.‬‬

‫‪ .6‬محلول را انجام داده و نتایج را بررسی کنید‪ .‬در بسیاری از مشکالت قضاوت مهندسی را می توان با ایجاد یک حدس‬
‫یا برآورد منطقی از نتیجه قبل از محاسبه و سپس مقایسه برآورد با مقدار محاسبه شده ‪ ،‬توسعه داد‪.‬‬

‫‪130‬‬
 ‫مشکل نمونه ‪3/1‬‬

‫اندازه نیروهای ‪ C‬و ‪ T‬را تعیین کنید ‪ ،‬که به همراه سه نیروی دیگر نشان داده شده روی مفصل پل و خرپا عمل می‬
‫کنند‪.‬‬

‫راه حل‬

‫طرح ارائه شده ‪ ،‬نمودار جسم آزاد قسمت جدا شده مفصل مورد نظر را تشکیل می دهد و پنج نیروی در تعادل را نشان‬
‫می دهد‪.‬‬

‫راه حل اول (جبر اسکالر)‬

‫برای محورهای ‪ x-y‬همانطور که نشان داده شده است‬

‫حل همزمان معادالت (الف) و (ب) تولید می کند‬

‫راه حل دوم (جبر اسکالر)‬

‫برای اجتناب از یک راه حل همزمان ‪ ،‬ممکن است از محورهای ‪ ′ x′-y‬با اولین جمع در جهت ‪ ′y‬برای حذف ارجاع به‬
‫‪ T‬استفاده کنیم‪.‬‬

‫راه حل سوم (جبر بردار)‬

‫با بردارهای واحد ‪ i‬و ‪ j‬در جهت ‪ x‬و ‪ ، y‬مجموع صفر نیروها برای تعادل معادله بردار را به دست می آورد‬

‫‪131‬‬
 ‫برابر کردن ضرایب ضریب ‪ -i‬و ‪ j‬با صفر می دهد‬

‫که البته همان معادله هستند‪ )a( .‬و (‪ ، )b‬که در باال حل کردیم‪.‬‬

‫راه حل چهارم (هندسی)‬

‫چند ضلعی که مجموع بردار صفر نیروهای پنجگانه را نشان می دهد ‪ ،‬نشان داده شده است‪ .‬معادالت (الف) و (ب)‬
‫بالفاصله مشاهده می شوند تا برآورد بردارها را در جهت ‪ x‬و ‪ y‬نشان دهند‪ .‬به طور مشابه ‪ ،‬پیش بینی ها در جهت ‪-x′‬‬
‫و ‪ y′‬معادالت جایگزین را در راه حل دوم ارائه می دهد‪.‬‬

‫یک راه حل گرافیکی به راحتی بدست می آید‪ .‬بردارهای شناخته شده سر به دم در مقیاس مناسب کنار گذاشته می شوند‬
‫و جهت ‪ T‬و ‪ C‬سپس برای بستن چند ضلعی ترسیم می شود‪ .‬تقاطع حاصله در نقطه ‪ P‬راه حل را تکمیل می کند ‪،‬‬
‫بنابراین ما را قادر می سازد تا اندازه ‪ T‬و ‪ C‬را مستقیماً از نقاشی با هر درجه ای از دقت که در ساختمان لحاظ می کنیم‬
‫‪ ،‬اندازه گیری کنیم‪.‬‬

‫نکات مفید‬

‫‪ .1‬از آنجا که این مشکل نیروهای همزمان است ‪ ،‬معادله لحظه ای الزم نیست‪.‬‬

‫‪132‬‬
 ‫‪ 2.‬انتخاب محورهای مرجع برای تسهیل محاسبات همیشه یک مالحظه مهم است‪ .‬متناوباً در این مثال ما می توانیم‬
‫مجموعه ای از محورها را در امتداد و عادی به جهت ‪ C‬در نظر بگیریم و برای حذف آن از مجموع نیروهایی عادی به ‪C‬‬
‫استفاده کنیم‪.‬‬

‫‪ .3‬بردارهای شناخته شده ممکن است به هر ترتیب دلخواه اضافه شوند ‪ ،‬اما باید قبل از بردارهای ناشناخته اضافه شوند‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪3/2‬‬

‫کشش ‪ T‬را در کابل که بار ‪ 1000‬پوند را با آرایش قرقره نشان داده شده محاسبه کنید‪ .‬هر قرقره آزاد است که بلبرینگ‬
‫خود را بچرخاند و وزن همه قسمتها در مقایسه با بار کم است‪ .‬مقدار کل نیروی بر بلبرینگ قرقره ‪ C‬را بیابید‪.‬‬

‫راه حل‬

‫نمودار بدن آزاد هر قرقره در موقعیت نسبی آن نسبت به بقیه رسم شده است‪ .‬ما با قرقره ‪ A‬شروع می کنیم ‪ ،‬که شامل‬
‫تنها نیروی شناخته شده است‪ .‬با شعاع پولی نامشخص که توسط ‪ r‬تعیین شده است ‪ ،‬تعادل لحظه ها در مورد مرکز ‪O‬‬
‫و تعادل نیروها در جهت عمودی نیاز دارد‬

‫از مثال قرقره ‪ A‬ممکن است تعادل نیروها را در قرقره ‪ B‬با بازرسی به صورت زیر بنویسیم‬

‫برای قرقره ‪ C‬زاویه ‪ 𝜃 = 30‬درجه به هیچ وجه بر لحظه ‪ T‬در مرکز قرقره تأثیر نمی گذارد ‪ ،‬بنابراین تعادل لحظه ای‬
‫نیاز دارد‬

‫تعادل قرقره در جهت ‪ x‬و ‪ y‬نیاز دارد‬

‫‪133‬‬
 ‫نکته مفید‬

‫‪ .1‬واضح است که شعاع ‪ r‬بر نتایج تأثیر نمی گذارد‪ .‬هنگامی که یک قرقره ساده را تجزیه و تحلیل کردیم ‪ ،‬نتایج باید با‬
‫بازرسی کامالً مشخص شود‪.‬‬

‫‪134‬‬
 ‫مشکل نمونه ‪3/3‬‬

‫تیر یکنواخت ‪ 100‬کیلوگرمی ‪ I‬در ابتدا توسط غلتک های انتهایی آن در سطح افقی ‪ A‬و ‪ B‬پشتیبانی می شود‪ .‬با استفاده‬
‫از کابل در ‪ ، C‬می خواهید انتهای ‪ B‬را به موقعیتی ‪ 3‬متر باالتر از انتهای ‪ A‬ارتقا دهید‪ .‬کشش ‪ P‬مورد نیاز ‪ ،‬واکنش در‬
‫‪ A‬و زاویه ساخته شده توسط پرتو با حالت افقی در موقعیت باال‪.‬‬

‫راه حل‬

‫در ساخت نمودار جسم آزاد ‪ ،‬توجه می کنیم که واکنش روی غلتک در ‪ A‬و وزن نیروهای عمودی هستند‪ .‬در نتیجه ‪ ،‬در‬
‫غیاب نیروهای افقی دیگر ‪ P ،‬نیز باید عمودی باشد‪ .‬از نمونه مسئله ‪ 3/2‬بالفاصله می بینیم که کشش ‪ P‬در کابل برابر‬
‫است با کشش ‪ P‬اعمال شده بر روی تیر در ‪.C‬‬

‫تعادل لحظه ای در مورد ‪ A‬نیروی ‪ R‬را حذف کرده و می دهد‬

‫تعادل نیروهای عمودی نیاز دارد‬

‫زاویه فقط به هندسه مشخص شده بستگی دارد و می باشد‬

‫‪135‬‬
 ‫نکته مفید‬

‫‪ .1‬بدیهی است که تعادل این سیستم نیروی موازی مستقل از 𝜃 است‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪3/4‬‬

‫اندازه ‪ T‬کشش در کابل نگهدارنده و اندازه نیروی وارد شده به پین در ‪ A‬برای جرثقیل نشان داده شده را تعیین کنید‪.‬‬
‫پرتو ‪ AB‬یک پرتو ‪ I 0.5‬متری استاندارد با جرم ‪ 95‬کیلوگرم بر متر طول است‪.‬‬

‫راه حل جبری‬

‫این سیستم در مورد صفحه ‪ x-y‬عمودی از طریق مرکز پرتو متقارن است ‪ ،‬بنابراین ممکن است مساله به عنوان تعادل‬
‫یک سیستم نیروی همسطح تجزیه و تحلیل شود‪ .‬نمودار جسم آزاد پرتو در شکل نشان داده شده است که واکنش پین‬
‫در ‪ A‬بر حسب دو جزء مستطیل شکل آن نشان داده شده است‪ .‬وزن پرتو ‪95)103-()5(9.81=4.66‬کیلو نیوتن است و از‬
‫طریق مرکز آن عمل می کند‪ .‬توجه داشته باشید که سه مجهول وجود دارد ‪ Ay،Ax‬و ‪ ، T‬که ممکن است از سه معادله‬
‫تعادل یافت شوند‪ .‬ما با یک معادله لحظه ای در مورد ‪ A‬شروع می کنیم ‪ ،‬که دو مورد از سه ناشناخته را از معادله حذف‬
‫می کند‪ .‬در استفاده از معادله لحظه در مورد ‪ ، A‬در نظر گرفتن لحظه های اجزای ‪ x‬و ‪ y‬از ‪ T‬ساده تر از محاسبه فاصله‬
‫عمود از ‪ T‬تا ‪ .A‬از این رو ‪ ،‬با حس خالف جهت عقربه های ساعت مثبت است‪.‬‬

‫برابر کردن مجموع نیروها در جهت ‪ x‬و ‪ y‬به صفر می دهد‬

‫‪136‬‬
 ‫راه حل گرافیکی این اصل که سه نیرو در تعادل باید همزمان باشند ‪ ،‬با ترکیب دو نیروی عمودی شناخته شده ‪ 4.66‬و‬
‫‪ 10‬کیلو نیوتن در یک نیروی واحد ‪ 14.66‬کیلو نیوتن ‪ ،‬همانطور که در نمودار تغییر یافته بدن آزاد نشان داده شده است‬
‫‪ ،‬برای حل گرافیکی به کار می رود‪ .‬پرتو در قسمت پایین موقعیت این بار حاصل ممکن است به راحتی به صورت‬
‫گرافیکی یا جبری تعیین شود‪ .‬تقاطع نیروی ‪ -14.66‬کیلو نیوتون با خط عمل کشش ناشناخته نقطه همزمانی ‪ O‬را‬
‫مشخص می کند که واکنش پین ‪ A‬باید از آن عبور کند‪ .‬مقادیر نامعلوم ‪ T‬و ‪ A‬ممکن است اکنون با افزودن نیروها به‬
‫دم برای ایجاد چند ضلعی تعادل بسته نیروها ‪ ،‬و در نتیجه ارضاء بردار صفر آنها پیدا شود‪ .‬پس از اینکه بار عمودی شناخته‬
‫شده در یک مقیاس مناسب قرار گرفت ‪ ،‬همانطور که در قسمت پایین تصویر نشان داده شده است ‪ ،‬خطی که جهت‬
‫کشش ‪ T‬را نشان می دهد از طریق نوک بردار ‪ 14.66‬کیلو نیوتن کشیده می شود‪ .‬به همین ترتیب ‪ ،‬خطی که جهت‬
‫واکنش پین ‪ A‬را نشان می دهد ‪ ،‬از همزمانی تعیین شده با نمودار جسم آزاد ‪ ،‬از طریق دم بردار ‪ 14.66‬کیلو نیوتن ترسیم‬
‫می شود‪ .‬تقاطع خطوطی که بردارهای ‪ T‬و ‪ A‬را نشان می دهند ‪ ،‬مقادیر ‪ T‬و ‪ A‬را الزم می سازد تا مجموع بردار نیروها‬
‫برابر صفر شود‪ .‬این مقادیر از نمودار مقیاس بندی می شوند‪ .‬در صورت تمایل ‪ ،‬اجزای ‪ x‬و ‪ y‬از ‪ A‬بر روی چند ضلعی‬
‫نیرو ساخته می شود‪.‬‬

‫‪137‬‬
 ‫نکات مفید‬

‫‪ .1‬توجیه این مرحله قضیه واریگنون است که در هنر توضیح داده شده است‪ 4/2 .‬برای استفاده مکرر از این اصل آماده‬
‫باشید‪.‬‬

‫‪ .2‬محاسبه لحظات در مسائل دوبعدی عموماً به سادگی توسط جبر مقیاس ساده تر از بردار ضربدری ‪ r × F‬انجام می‬
‫شود‪ .‬در سه بعد ‪ ،‬همانطور که بعداً خواهیم دید ‪ ،‬اغلب عکس آن اتفاق می افتد‪.‬‬

‫‪ .3‬در صورت تمایل جهت نیرو در ‪ A‬را می توان به راحتی محاسبه کرد‪ .‬با این حال ‪ ،‬در طراحی پین ‪ A‬یا در بررسی‬
‫قدرت آن ‪ ،‬تنها قدرتی است که اهمیت دارد‪.‬‬

‫تعادل در سه بعد‬ ‫بخش ب‬

‫‪138‬‬
 ‫‪ 3/4‬شرایط تعادل‬
‫ما در حال حاضر اصول و روشهای خود را برای ایجاد تعادل دو بعدی در مورد تعادل سه بعدی گسترش می دهیم‪ .‬در‬
‫هنر‪ 1/3 .‬شرایط عمومی برای تعادل یک جسم در معادله بیان شد‪ ، 3/1 .‬که مستلزم آن است که نیروی حاصله و زوج‬
‫حاصل از جسم در حالت تعادل صفر باشند‪ .‬این دو معادله بردار تعادل و اجزای مقیاس آنها ممکن است به صورت زیر‬
‫نوشته شوند‬

‫سه معادله مقیاس اول بیان می کند که هیچ نیرویی در تعادل در هیچ یک از سه جهت مختصات بر جسمی وارد نمی‬
‫شود‪ .‬سه معادله مقیاس دوم نیاز به تعادل بیشتر را بیان می کند که هیچ لحظه ای در مورد هیچ یک از محورهای‬
‫مختصات یا در مورد محورهای موازی با محورهای مختصات روی بدن اعمال نشود‪ .‬این شش معادله هم شرایط الزم و‬
‫هم کافی برای تعادل کامل هستند‪ .‬محورهای مرجع ممکن است به صورت دلخواه به منظور سهولت انتخاب شوند ‪ ،‬تنها‬
‫محدودیت این است که هنگام استفاده از نماد بردار باید یک سیستم مختصات راست دست انتخاب شود‪.‬‬

‫شش رابطه مقیاس برابری‪ 3/3 .‬شرایط مستقل هستند زیرا هر یک از آنها می تواند بدون بقیه معتبر باشد‪ .‬به عنوان مثال‬
‫‪ ،‬برای خودرویی که در یک مسیر مستقیم و هموار در جهت ‪ x‬شتاب می گیرد ‪ ،‬قانون دوم نیوتن به ما می گوید که‬
‫نیروی حاصل از ماشین برابر جرم آن بر شتاب آن است‪ .‬بنابراین ‪ ، ΣFx -0‬اما دو معادله تعادل نیرو باقیمانده راضی‬
‫هستند زیرا سایر اجزای شتاب صفر هستند‪ .‬به طور مشابه ‪ ،‬اگر چرخ موتور موتور شتاب دهنده با افزایش سرعت زاویه‬
‫ای در مورد محور ‪ x‬می چرخد ‪ ،‬در این محور در تعادل چرخشی نیست‪ .‬بنابراین ‪ ،‬برای چرخ به تنهایی ‪ ΣMx ≠ 0 ،‬به‬
‫همراه ‪ ، ΣFx ≠ 0‬اما چهار معادله تعادل باقی مانده برای چرخ برای محورهای مرکز جرم آن ارضا می شود‪.‬‬

‫در اعمال فرم بردار معادله‪ ، 3/3 .‬ابتدا هر یک از نیروها را بر حسب بردارهای واحد مختصات ‪ j،i‬و ‪ k‬بیان می کنیم‪.‬‬
‫برای اولین معادله ‪ ، ΣF = 0 ،‬مجموع بردار صفر خواهد بود اگر ضرایب ‪ j،i‬و ‪ k‬در عبارت به ترتیب صفر باشد‪ .‬این سه‬
‫مجموع ‪ ،‬هنگامی که هر یک برابر صفر است ‪ ،‬دقیقاً سه معادله مقیاس تعادل ‪ ΣFy = 0،ΣFx = 0 ،‬و ‪ ΣFz = 0‬را‬
‫به دست می آورند‪.‬‬

‫‪139‬‬
‫برای معادله دوم ‪ ، ΣM = 0 ،‬جایی که مجموع لحظه را می توان در مورد هر نقطه مناسب ‪ O‬گرفت ‪ ،‬ما لحظه هر نیرو‬
‫را به عنوان محصول متقاطع ‪ r × F‬بیان می کنیم ‪ ،‬جایی که ‪ r‬بردار موقعیت از ‪ O‬به هر نقطه در خط عمل نیرو ‪.F‬‬
‫بنابراین ‪ .ΣM = Σ (r × F) = 0‬هنگامی که ضرایب ‪ j،i‬و ‪ k‬در معادله گشتاور حاصل به ترتیب برابر با صفر باشد ‪،‬‬
‫سه معادله گشتاور مقیاس دار را بدست می آوریم ‪ ΣMy = 0،ΣMx = 0‬و ‪.ΣMz = 0‬‬

‫نمودارهای بدن آزاد‬

‫جمع بندی در معادله ‪ 3/3‬شامل تمام تأثیرات نیروهای بر بدن مورد بررسی است‪ .‬ما در مقاله قبلی آموختیم که نمودار‬
‫بدن آزاد تنها روش قابل اعتماد برای افشای همه نیروها و گشتاورهایی است که باید در معادالت تعادلی ما گنجانده شود‪.‬‬
‫در سه بعد ‪ ،‬نمودار بدن آزاد همان هدف اساسی را دارد که در دو بعد انجام می دهد و همیشه باید ترسیم شود‪ .‬ما انتخاب‬
‫خود را داریم که یک نمای تصویری از بدن منزوی با تمام نیروهای خارجی نشان دهیم یا اینکه برآمدگی های متعامد‬
‫نمودار بدن آزاد را ترسیم کنیم‪ .‬هر دو نمایش در مشکالت نمونه در پایان این مقاله نشان داده شده است‪.‬‬

‫نمایش صحیح نیروها در نمودار جسم آزاد مستلزم آگاهی از ویژگی های سطوح تماس است‪ .‬این خصوصیات در شکل‬
‫‪ 3/1‬برای مشکالت دوبعدی توضیح داده شده است و گسترش آنها به مشکالت سه بعدی در شکل ‪ 3/8‬برای شایع ترین‬
‫شرایط انتقال نیرو نشان داده شده است‪ .‬نمایش در هر دو شکل ‪ 3/1‬و ‪ 3/8‬در تجزیه و تحلیل سه بعدی استفاده می‬
‫شود‪.‬‬

‫هدف اساسی نمودار بدن آزاد ‪ ،‬ایجاد تصویری قابل اعتماد از عملکرد فیزیکی همه نیروها (و در صورت وجود زوجین) بر‬
‫روی بدن است‪ .‬بنابراین ارائه نیروها به معنای فیزیکی صحیح آنها در صورت امکان مفید است‪ .‬به این ترتیب ‪ ،‬نمودار‬
‫جسم آزاد به یک مدل فیزیکی واقعی نزدیکتر از آن چیزی می شود که اگر نیروها به طور دلخواه اختصاص داده شوند یا‬
‫همیشه به همان مفهوم ریاضی محور مختصات اختصاص داده شده اختصاص داده شوند‪.‬‬

‫به عنوان مثال ‪ ،‬در قسمت ‪ 4‬شکل ‪ ، 3/8‬حس درست مجهوالت ‪ Rx‬و ‪ Ry‬ممکن است شناخته شده باشد یا به معنای‬
‫مخالف محورهای مختصات تعیین شده تلقی شود‪ .‬شرایط مشابهی در مورد حس بردارهای زوج ‪ ،‬قسمتهای ‪ 5‬و ‪ 6‬اعمال‬
‫می شود ‪ ،‬جایی که حس آنها با قاعده سمت راست ممکن است برخالف جهت مختصات مربوطه نسبت داده شود‪ .‬در آن‬
‫زمان ‪ ،‬شما باید تشخیص دهید که یک پاسخ منفی برای یک نیروی ناشناخته یا بردار زن و شوهر فقط نشان می دهد‬
‫که عملکرد فیزیکی آن به معنای مخالف آن است که در نمودار بدن آزاد مشخص شده است‪ .‬البته اغلب ‪ ،‬حس جسمانی‬
‫صحیح در ابتدا مشخص نیست ‪ ،‬بنابراین یک انتساب دلخواه در نمودار بدن آزاد ضروری می شود‪.‬‬

‫طبقه بندی تعادل‬

‫کاربرد معادالت ‪ 3/3‬به چهار دسته تقسیم می شود که ما با کمک شکل ‪ 3/9‬آنها را شناسایی می کنیم‪ .‬این دسته ها از‬
‫نظر تعداد و نوع (نیرو یا لحظه) معادالت تعادل مستقل مورد نیاز برای حل مسئله متفاوت هستند‪.‬‬

‫دسته ‪ ، 1‬تعادل نیروها که در نقطه ‪ O‬همزمان هستند ‪ ،‬به هر سه معادله نیرو نیاز دارد ‪ ،‬اما معادالت گشتاور وجود ندارد‬
‫زیرا گشتاور نیروها در هر محور از طریق ‪ O‬صفر است‪.‬‬

‫‪140‬‬
 ‫دسته ‪ ، 2‬تعادل نیروها که همزمان با یک خط هستند ‪ ،‬مستلزم همه معادالت به جز معادله لحظه ای در مورد آن خط‬
‫است که به طور خودکار برآورده می شود‪.‬‬

‫دسته ‪ ، 3‬تعادل نیروهای موازی ‪ ،‬فقط به یک معادله نیرو نیاز دارد ‪ ،‬یکی در جهت نیروها (جهت ‪ x‬مانند تصویر) و دو‬
‫معادله گشتاور در مورد محورهای (‪ y‬و ‪ )z‬که در جهت جهت طبیعی هستند نیروها‬

‫طبقه ‪ ، 4‬تعادل یک سیستم کلی نیروها ‪ ،‬به هر سه معادله نیرو و هر سه معادله گشتاور نیاز دارد‪.‬‬

‫‪141‬‬
 ‫مشاهدات مندرج در این بیانیه ها عموماً هنگامی که یک مشکل معین حل می شود کامالً آشکار است‪.‬‬

‫محدودیت ها و تعیین آماری‬

‫شش رابطه مقیاس برابری‪ ، 3/3 .‬اگرچه شرایط الزم و کافی برای برقراری تعادل است ‪ ،‬لزوماً تمام اطالعات مورد نیاز‬
‫برای محاسبه نیروهای ناشناخته ای را که در شرایط تعادل سه بعدی عمل می کنند ‪ ،‬ارائه نمی دهد‪ .‬باز هم ‪ ،‬همانطور‬
‫که در دو بعد یافتیم ‪ ،‬مسئله کفایت اطالعات بر اساس ویژگیهای محدودیت های ارائه شده توسط پشتیبانی ها تعیین‬
‫می شود‪ .‬یک معیار تحلیلی برای تعیین کفایت محدودیت ها موجود است ‪ ،‬اما از حوصله این درمان خارج است‪ *.‬با این‬
‫حال ‪ ،‬در شکل ‪ ، 3/10‬ما چهار مثال از شرایط محدودیت را برای هشدار خواننده به مشکل ذکر می کنیم‪.‬‬

‫‪142‬‬
 ‫قسمت الف شکل ‪ 3/10‬یک بدنه سفت و سخت را نشان می دهد که نقطه گوشه آن کامالً توسط پیوندهای ‪ 2 ، 1‬و ‪3‬‬
‫ثابت شده است‪ .‬پیوندهای ‪ 5 ، 4‬و ‪ 6‬از چرخش در محورهای پیوندهای ‪ 2 ، 1‬و ‪ 3‬جلوگیری می کند ‪ ،‬به ترتیب ‪ ،‬به‬
‫طوری که بدن کامالً ثابت شده و محدودیت ها کافی گفته می شود‪ .‬قسمت ‪ b‬تصویر همان محدودیت ها را نشان می‬
‫دهد ‪ ،‬اما می بینیم که آنها هیچ مقاومتی در برابر لحظه ای که ممکن است در مورد محور ‪ AE‬اعمال شود ‪ ،‬نمی کنند‪.‬‬
‫در اینجا بدن به طور کامل ثابت نشده و فقط تا حدی محدود شده است‪.‬‬

‫به طور مشابه ‪ ،‬در شکل ‪ 3/c10‬محدودیت ها هیچ مقاومتی در برابر نیروی نامتعادل در جهت ‪ y‬ایجاد نمی کنند ‪،‬‬
‫بنابراین در اینجا نیز یک مورد از ضخامت ناقص با محدودیت های جزئی مشاهده می شود‪ .‬در شکل ‪ ، 3/d10‬اگر یک‬
‫پیوند محدود کننده هفتم بر روی یک سیستم شش محدودیتی که به طور مناسب برای استحکام کامل در نظر گرفته‬
‫شده است ‪ ،‬اعمال شود ‪ ،‬حمایت های بیشتری از آنچه برای ایجاد موقعیت تعادل الزم است ارائه می شود ‪ ،‬و پیوند ‪7‬‬
‫اضافی خواهد بود‪ .‬سپس بدن با وجود چنین پیوند هفتمی از نظر استاتیک نامعلوم خواهد بود‪ .‬تنها با چند استثناء ‪،‬‬
‫محدودیت های حمایتی برای اجسام سفت در حالت تعادل در این کتاب کافی است و بدن ها از نظر آماری تعیین می‬
‫شوند‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪3/5‬‬

‫شفت فوالدی ‪ 7‬متری دارای جرم ‪ 200‬کیلوگرم است و توسط یک اتصال توپ و سوکت در ‪ A‬در طبقه افقی پشتیبانی‬
‫می شود‪ .‬انتهای توپ ‪ B‬مطابق شکل روی دیوارهای عمودی صاف قرار می گیرد‪ .‬نیروهای اعمال شده توسط دیوارها و‬
‫کف را در انتهای شفت محاسبه کنید‪.‬‬

‫راه حل‬

‫نمودار بدنه آزاد شفت برای اولین بار در جایی ترسیم می شود که نیروهای تماسی که بر روی محور در ‪ B‬وارد می شوند‬
‫‪ ،‬معمولی با سطوح دیوار نشان داده شود‪ .‬عالوه بر وزن ‪ ، W = mg = 200 (9.81) = 1962 N‬نیروی اعمال شده‬
‫توسط کف به مفصل توپ در ‪ A‬توسط اجزای ‪ - y،x-‬و ‪ z‬نشان داده می شود‪ .‬این اجزا در معنای فیزیکی صحیح خود‬
‫نشان داده می شوند ‪ ،‬همانطور که باید از الزام نگه داشتن ‪ A‬در محل مشخص باشد‪ 1 .‬موقعیت عمودی ‪ B‬از فرمول ‪m‬‬
‫یافت می شود‪ .‬محورهای مختصات راست دست مطابق شکل اختصاص داده می شوند‪.‬‬

‫‪143‬‬
 ‫راه حل بردار‬

‫ما از ‪ A‬به عنوان یک مرکز لحظه ای برای حذف ارجاع به نیروهای ‪ A‬استفاده خواهیم کرد‪ .‬بردارهای موقعیت مورد نیاز‬
‫برای محاسبه لحظات مربوط به ‪ A‬عبارتند از‪:‬‬

‫جایی که مرکز جرم ‪ G‬در نیمه راه بین ‪ A‬و ‪ B‬واقع شده است‪.‬‬

‫معادله لحظه بردار می دهد‬

‫برابر کردن ضرایب ‪ j،i‬و ‪ k‬با صفر و حل دادن‬

‫نیروهای ‪ A‬را می توان به راحتی تعیین کرد‬

‫و‬

‫راه حل اسکالر‬

‫ارزیابی معادالت گشتاور مقیاس در مورد محورها از طریق ‪ ، A‬به ترتیب ‪ ،‬به محورهای ‪ x‬و ‪ ، y‬می دهد‬

‫‪144‬‬
 ‫معادالت نیرو به سادگی ‪،‬‬

‫نکات مفید‬

‫‪ .1‬البته ما می توانیم تمام اجزای ناشناخته نیرو را به معنای مثبت ریاضی اختصاص دهیم ‪ ،‬در این صورت ‪ Ax‬و ‪Ay‬‬
‫هنگام محاسبه منفی می شوند‪ .‬نمودار بدن آزاد وضعیت فیزیکی را توصیف می کند ‪ ،‬بنابراین عموماً ترجیح داده می شود‬
‫که نیروها را در حس های فیزیکی صحیح آنها در هر کجا که ممکن است نشان دهیم‪.‬‬

‫‪145‬‬
‫‪ .2‬توجه داشته باشید که معادله سوم ‪ By 6Bx = 02‬فقط نتایج دو معادله اول را بررسی می کند‪ .‬این نتیجه را می‬
‫توان از این واقعیت پیش بینی کرد که یک سیستم تعادل نیروها همزمان با یک خط فقط به دو معادله گشتاور نیاز دارد‬
‫(دسته ‪ 2‬تحت دسته بندی های تعادل)‪.‬‬

‫‪ .3‬ما مشاهده می کنیم که یک جمع لحظه ای در مورد یک محور از طریق موازی با محور ‪ z‬فقط ‪ Bx-2By = 06‬به‬
‫ما می دهد ‪ ،‬که فقط به عنوان یک چک همانطور که قبالً ذکر شد عمل می کند‪ .‬متناوباً می توانیم ابتدا ‪ Az‬را از ‪ΣFz‬‬
‫‪ = 0‬بدست آوریم و سپس معادالت لحظه ای خود را در مورد محورها از طریق ‪ B‬بدست آوریم و ‪ Ax‬و ‪ Ay‬را بدست‬
‫آوریم‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪3/6‬‬

‫نیروی ‪ 200N‬به دسته باالبر در جهت نشان داده شده اعمال می شود‪ .‬بلبرینگ ‪ A‬از نیروی پیشراننده (نیروی در جهت‬
‫محور شفت) پشتیبانی می کند ‪ ،‬در حالی که بلبرینگ ‪ B‬تنها بار شعاعی را تحمل می کند (بار نرمال محور شفت)‪ .‬جرم‬
‫‪ m‬را که می تواند پشتیبانی شود و نیروی شعاعی کلی را که توسط هر بلبرینگ بر محور وارد می شود ‪ ،‬تعیین کنید‪.‬‬
‫فرض کنید هیچ یک از بلبرینگ ها قادر به پشتیبانی از یک لحظه در مورد یک خط عادی به محور شفت نیستند‪.‬‬

‫راه حل‬

‫این سیستم به وضوح سه بعدی است و خطوط یا صفات تقارن ندارد و بنابراین مشکل باید به عنوان یک سیستم فضایی‬
‫کلی نیروها مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد‪ .‬برای نشان دادن این رویکرد از یک راه حل مقیاس پذیر در اینجا استفاده‬
‫می شود ‪ ،‬اگرچه یک راه حل با استفاده از نماد برداری نیز رضایت بخش خواهد بود‪ .‬در صورت تمایل ‪ ،‬نمودار بدنه آزاد‬
‫شفت ‪ ،‬اهرم و طبل که یک بدنه واحد در نظر گرفته شده است ‪ ،‬می تواند با نمای فضایی نشان داده شود ‪ ،‬اما در اینجا‬
‫با سه برآمدگی متعامد نشان داده شده است‪.‬‬

‫نیروی ‪ 200‬نیوتون در سه جزء خود حل شده است و هر یک از سه نمای دو مورد از این اجزا را نشان می دهد‪ .‬جهت‬
‫های صحیح ‪ Ax‬و ‪ Bx‬را می توان با بازرسی مشاهده کرد که خط عمل حاصل از دو نیروی ‪ 70.7‬نیوتون بین ‪ A‬و ‪ B‬می‬
‫گذرد‪ .‬حس صحیح نیروهای ‪ Ay‬و ‪ By‬را نمی توان تا زمانی که قدر لحظه ها به دست می آیند ‪ ،‬بنابراین آنها به طور‬
‫دلخواه تعیین می شوند‪ .‬طرح ‪ x-y‬نیروهای تحمل بر حسب مجموع اجزای ‪ x‬و ‪ y‬ناشناخته نشان داده شده است‪ .‬افزودن‬
‫‪ Az‬و وزن ‪ W = mg‬نمودارهای بدن آزاد را تکمیل می کند‪ .‬الزم به ذکر است که سه نمای سه مشکل دو بعدی‬
‫مربوط به اجزای متناظر نیروها را نشان می دهد‪.‬‬

‫از طرح ‪:x-y‬‬

‫از طرح ‪:x-z‬‬

‫‪146‬‬
 ‫نمای ‪ y-z‬می دهد‬

‫کل نیروهای شعاعی روی بلبرینگ ها تبدیل می شوند‬

‫‪147‬‬
 ‫نکات مفید‬

‫‪ .1‬اگر سه نمای استاندارد از طرح نویسی به طور کامل آشنا نیستند ‪ ،‬آنها را مرور و تمرین کنید‪ .‬سه نمای را به صورت‬
‫تصاویری از بدنه که بر روی سطوح جلو ‪ ،‬باال و انتهای یک جعبه پالستیکی شفاف قرار گرفته و روی بدنه قرار گرفته‬
‫اند ‪ ،‬تجسم کنید‪.‬‬

‫‪ .2‬ما می توانستیم با طرح ‪ x-z‬شروع کنیم تا با ‪.x-y‬‬

‫‪ .3‬نمای ‪ y-z‬می تواند بالفاصله پس از نمایش ‪ x-y‬دنبال شود زیرا تعیین ‪ Ay‬و ‪ By‬ممکن است پس از یافتن ‪ m‬انجام‬
‫شود‪.‬‬

‫‪ 4‬بدون فرض گشتاور صفر که توسط هر یاتاقان در مورد یک خط معمولی به محور شفت پشتیبانی می شود ‪ ،‬مشکل از‬
‫نظر استاتیک نامعین خواهد بود‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪3/7‬‬

‫قاب لوله ای جوش داده شده توسط صفحه توپ و سوکت در ‪ A‬به صفحه افقی ‪ xy‬محکم شده و از حلقه شل کننده در‬
‫‪ B‬پشتیبانی می کند‪ .‬تحت عمل بار ‪ 2‬کیلو نیوتن ‪ ،‬دور یک خط از ‪ A‬تا ‪ B‬توسط ‪ CD‬کابل جلوگیری می شود و فریم‬
‫در موقعیت نشان داده شده پایدار است‪ .‬وزن قاب را در مقایسه با بار اعمال شده نادیده بگیرید و کشش ‪ T‬در کابل ‪،‬‬
‫واکنش در حلقه و اجزای واکنش در ‪ A‬را تعیین کنید‪.‬‬

‫راه حل‬

‫این سیستم به وضوح سه بعدی است و خطوط یا صفات تقارن ندارد و بنابراین مشکل باید به عنوان یک سیستم فضایی‬
‫کلی نیروها مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد‪ .‬نمودار بدن آزاد ترسیم شده است ‪ ،‬جایی که واکنش حلقه بر حسب دو جزء‬
‫آن نشان داده شده است‪ .‬همه مجهوالت به جز ‪ T‬ممکن است با یک لحظه در مورد خط ‪ AB‬حذف شوند‪ .‬جهت ‪ AB‬با‬
‫بردار واحد فرمول مشخص می شود‪ .‬لحظه ‪ T‬در مورد ‪ AB‬جزء در جهت ‪ AB‬لحظه بردار در مورد نقطه ‪ A‬است و برابر‬
‫‪ r1 × T · n‬است‪ .‬به طور مشابه ‪ ،‬لحظه بار اعمال شده ‪ F‬در مورد ‪ AB r2 × F · n‬است‪ .‬با فرمول عبارات بردار ‪،T‬‬
‫‪ r1،F‬و ‪ r2‬هستند‬

‫اکنون معادله لحظه تبدیل می شود‬

‫‪148‬‬
 ‫تکمیل عملیات بردار می دهد‬

‫و اجزای ‪ T‬تبدیل می شوند‬

‫ما ممکن است ناشناخته های باقی مانده را لحظه به لحظه پیدا کنیم و به صورت زیر جمع بندی کنیم‪:‬‬

‫‪149‬‬
 ‫نکات مفید‬

‫‪ .1‬مزیت استفاده از نماد بردار در این مسئله آزادی گرفتن لحظه ها به طور مستقیم در مورد هر محور است‪ .‬در این مسئله‬
‫این آزادی اجازه می دهد تا محوری را انتخاب کنیم که پنج مجهول را حذف کند‪.‬‬

‫‪ .2‬به یاد بیاورید که بردار ‪ r‬در عبارت ‪ r × F‬برای یک لحظه نیرو ‪ ،‬بردار از مرکز لحظه تا هر نقطه از خط عمل نیرو‬
‫است‪ .‬به جای ‪ ، r1‬یک انتخاب به همان اندازه ساده ‪ ،‬بردار ‪ AC‬خواهد بود‪.‬‬

‫‪ .3‬عالئم منفی مرتبط با اجزای ‪ A‬نشان می دهد که آنها در جهت مخالف عالئم نشان داده شده در نمودار بدن آزاد‬
‫هستند‪.‬‬

‫فصل بازبینی‬

‫در فصل ‪ 3‬ما دانش خود را در مورد خواص نیروها ‪ ،‬لحظات و زوجهای مورد مطالعه در فصل ‪ 2‬برای حل مشکالت‬
‫مربوط به اجسام صلب در حالت تعادل به کار برده ایم‪ .‬تعادل کامل یک جسم مستلزم این است که بردار حاصل از تمام‬

‫‪150‬‬
 ‫نیروهای وارد بر آن صفر (‪ )ΣF = 0‬و بردار حاصل از تمام گشتاورهای بدن در مورد یک نقطه (یا محور) نیز صفر ( ‪ΣM‬‬
‫‪ )= 0‬باشد‪ .‬ما در تمام راه حل های خود با این دو مورد ‪ ،‬که به راحتی از نظر فیزیکی قابل درک هستند ‪ ،‬هدایت می‬
‫شویم‪.‬‬

‫غالباً این نظریه نیست بلکه کاربرد آن است که مشکل را به وجود می آورد‪ .‬مراحل اساسی در به کارگیری اصول تعادل‬
‫ما باید تا به حال کامالً آشنا باشد‪ .‬آن ها هستند‪:‬‬

‫‪ .1‬تصمیمی بی چون و چرا در مورد تعادل سیستم (بدن یا مجموعه ای از اجسام) بگیرید‪.‬‬

‫‪ .2‬سیستم مورد نظر را با ترسیم نمودار بدن آزاد خود که تمام نیروها و زوج های وارد بر سیستم جدا شده را از منابع‬
‫خارجی نشان می دهد جدا کنید‪.‬‬

‫‪ .3‬هنگام تعیین حس هر نیرو ‪ ،‬اصل عمل و عکس العمل (قانون سوم نیوتن) را رعایت کنید‪.‬‬

‫‪ .4‬بر همه نیروها و زوج ها ‪ ،‬شناخته شده و ناشناخته ‪ ،‬برچسب بزنید‪.‬‬

‫‪ -5‬محورهای مرجع را انتخاب و برچسب گذاری کنید ‪ ،‬همیشه هنگام استفاده از بردار برداری یک مجموعه راست دست‬
‫انتخاب کنید (که معموالً برای تجزیه و تحلیل سه بعدی مورد استفاده قرار می گیرد)‪.‬‬

‫‪ .6‬کفایت محدودیت ها (پشتیبان ها) را بررسی کرده و تعداد مجهوالت را با تعداد معادالت مستقل تعادل موجود مطابقت‬
‫دهید‪.‬‬

‫هنگام حل مسئله تعادل ‪ ،‬ابتدا باید بررسی کنیم که آیا بدن از نظر ایستایی تعیین شده است یا خیر‪ .‬اگر تعداد بیشتری از‬
‫نیازها برای ثابت نگه داشتن بدن وجود داشته باشد ‪ ،‬بدن از نظر آماری نامشخص است و معادالت تعادل به خودی خود‬
‫ما را قادر نخواهد ساخت که همه واکنشهای خارجی را حل کنیم‪ .‬در اعمال معادالت تعادل ‪ ،‬جبر مقیاس ‪ ،‬جبر بردار یا‬
‫تجزیه و تحلیل گرافیکی را با توجه به اولویت و تجربه انتخاب می کنیم‪ .‬جبر بردار مخصوصاً برای بسیاری از مسائل سه‬
‫بعدی مفید است‪.‬‬

‫جبر یک محلول را می توان با انتخاب محور گشت که تا حد امکان مجهوالت را از بین می برد یا با انتخاب جهت جمع‬
‫نیرو که از اشاره به ناشناخته های خاص جلوگیری می کند ‪ ،‬ساده کرد‪ .‬چند لحظه فکر برای استفاده از این ساده سازی‬
‫ها می تواند زمان و تالش قابل مالحظه ای را ذخیره کند‪.‬‬

‫اصول و روشهای پوشش داده شده در فصلهای ‪ 2‬و ‪ 3‬اساسی ترین بخش استاتیک را تشکیل می دهند‪ .‬آنها اساس آنچه‬
‫را که نه تنها در استاتیک بلکه در دینامیک نیز دنبال می شود ‪ ،‬پایه گذاری می کنند‪.‬‬

‫‪151‬‬
‫فصل ‪ 4‬سازه ها‬

‫فصل بندی کلی‬

‫‪ 4/1‬مقدمه‬

‫‪ 4/2‬خرپای هواپیما‬

‫‪ 4/3‬روش مفاصل‬

‫‪ 4/4‬روش بخش ها‬

‫‪ 4/5‬خرپای فضایی‬

‫‪ 4/6‬قاب و ماشین آالت‬

‫‪ 4/7‬مرور فصل‬

‫‪152‬‬
 ‫پل ‪ Seri Wawasan‬در پوتراجایای مالزی دارای طول کلی ‪ 787‬فوت و ارتفاع ‪ 279‬پا است‪ .‬در سال ‪ 2003‬افتتاح‬
‫شد‪.‬‬

‫‪ 4/1‬مقدمه‬
‫در فصل ‪ 3‬ما تعادل یک جسم سفت و سخت یا یک سیستم از اعضای متصل را که به عنوان یک بدن سفت و سخت‬
‫رفتار می شود مطالعه کردیم‪ .‬ما ابتدا یک نمودار بدن آزاد از بدن ترسیم کردیم که تمام نیروهای خارج از بدن جدا شده‬
‫را نشان می داد ‪ ،‬و سپس معادالت نیرو و گشتاور تعادل را اعمال کردیم‪ .‬در فصل ‪ 4‬ما بر تعیین نیروهای داخلی یک‬
‫ساختار یعنی نیروهای عمل و واکنش بین اعضای متصل متمرکز می شویم‪ .‬ساختار مهندسی عبارت است از هر سیستم‬
‫متصل از اعضا که برای پشتیبانی یا انتقال نیروها و تحمل ایمن بارهای وارد شده به آن ساخته شده است‪ .‬برای تعیین‬
‫نیروهای داخلی یک ساختار مهندسی ‪ ،‬ما باید ساختار را تجزیه کنیم و نمودارهای جداگانه بدن آزاد اعضای جداگانه یا‬
‫ترکیب اعضا را تجزیه و تحلیل کنیم‪ .‬این تجزیه و تحلیل مستلزم استفاده دقیق از قانون سوم نیوتن است ‪ ،‬که بیان می‬
‫کند هر عمل با عکس العمل مساوی و متضاد همراه است‪.‬‬

‫در فصل ‪ ، 4‬ما نیروهای داخلی را که در چندین نوع ساختار یعنی خرپاها ‪ ،‬قاب ها و ماشین ها عمل می کنند ‪ ،‬تجزیه‬
‫و تحلیل می کنیم‪ .‬در این درمان ما فقط ساختارهای تعیین شده از نظر ایستایی را در نظر می گیریم ‪ ،‬که محدودیت‬
‫های حمایتی بیشتری نسبت به آنچه برای حفظ یک تعادل الزم است ‪ ،‬ندارند‪ .‬بنابراین ‪ ،‬همانطور که قبالً دیدیم ‪،‬‬
‫معادالت تعادل برای تعیین همه واکنشهای ناشناخته کافی است‪.‬‬

‫تجزیه و تحلیل خرپاها ‪ ،‬قاب ها و ماشین آالت و تیرها تحت بارهای متمرکز یک کاربرد مستقیم از مواد توسعه یافته در‬
‫دو فصل قبل را تشکیل می دهد‪ .‬روش اساسی که در فصل ‪ 3‬برای جداسازی یک بدن با ساختن نمودار صحیح بدن آزاد‬
‫ایجاد شده است ‪ ،‬برای تجزیه و تحلیل ساختارهای تعیین شده استاتیک ضروری است‪.‬‬

‫‪ 4/2‬خرپای هواپیما‬
‫چارچوبی متشکل از اعضایی که در انتهای آنها به هم پیوسته اند و یک ساختار سفت و سخت را تشکیل می دهند ‪ ،‬خرپا‬
‫نامیده می شود‪ .‬پل ها ‪ ،‬تکیه گاه سقف ‪ ،‬آجرها و سایر سازه های مشابه از نمونه های رایج خرپاها هستند‪ .‬اعضای سازه‬
‫ای که معموالً مورد استفاده قرار می گیرند ‪ ،‬تیرهای ‪ ، I‬کانال ها ‪ ،‬زاویه ها ‪ ،‬میله ها و شکل های خاصی هستند که در‬
‫انتهای آنها با جوشکاری ‪ ،‬اتصاالت پرچ شده یا پیچ و مهره های بزرگ به هم چسبیده اند‪ .‬هنگامی که اعضای خرپا‬
‫اساساً در یک صفحه قرار دارند ‪ ،‬خرپا خرپای صفحه ای نامیده می شود‪.‬‬

‫برای پل ها و سازه های مشابه ‪ ،‬خرپاهای صفحه معموالً به صورت جفت استفاده می شود و یک مجموعه خرپا در هر‬
‫طرف سازه قرار داده شده است‪ .‬بخشی از ساختار پل معمولی در شکل ‪ 4/1‬نشان داده شده است‪ .‬وزن ترکیبی راه و‬
‫وسایل نقلیه به تارهای طولی ‪ ،‬سپس به تیرهای عرضی منتقل می شود و در نهایت ‪ ،‬با وزن وزنه ها و تیرهای عرضی‬
‫‪ ،‬به اتصاالت فوقانی دو خرپای صفحه که کناره های عمودی را تشکیل می دهند ‪ ،‬منتقل می شود‪ .‬از ساختار یک مدل‬
‫ساده شده از ساختار خرپا در سمت چپ تصویر نشان داده شده است‪ .‬نیروهای ‪ L‬نشان دهنده بارهای مشترک هستند‪.‬‬

‫‪153‬‬
‫چندین مثال از خرپاهای متداول که می توان آنها را به عنوان خرپای صفحه ای تجزیه و تحلیل کرد به شکل شماتیک‬
‫در شکل ‪ 4/2‬نشان داده شده است‪.‬‬

‫خرپاهای ساده‬

‫عنصر اساسی خرپای صفحه مثلث است‪ .‬سه میله که در انتهای آنها با پین به هم متصل شده اند ‪ ،‬شکل ‪ ، 4/3a‬یک‬
‫قاب سفت و سخت را تشکیل می دهند‪ .‬واژه سفت و سخت به معنای غیرقابل انعطاف و همچنین به این معنی است که‬
‫تغییر شکل اعضا به دلیل کرنش های داخلی ناشی از آن ناچیز است‪ .‬از سوی دیگر ‪ ،‬چهار یا چند میله به هم متصل شده‬
‫و یک چند ضلعی از چند ضلع را تشکیل می دهند که یک قاب غیر خشک است‪ .‬با افزودن یک میله مورب که به ‪ A‬و‬
‫‪ D‬یا ‪ B‬و ‪ C‬متصل می شود و در نتیجه دو مثلث را ایجاد می کنیم ‪ ،‬می توانیم قاب غیر سفت را در شکل ‪ b3/4‬محکم‬
‫یا پایدار کنیم‪ .‬ما می توانیم ساختار را با افزودن واحدهای اضافی دو میله متصل به انتها ‪ ،‬مانند ‪ DE‬و ‪ CE‬یا ‪ AF‬و ‪DF‬‬
‫‪ ،‬شکل ‪ ، 4/3c‬که به دو محل اتصال محکم شده اند ‪ ،‬گسترش دهیم‪ .‬به این ترتیب کل ساختار سفت می ماند‪.‬‬

‫سازه های ساخته شده از مثلث اصلی به روش توصیف شده به عنوان خرپاهای ساده شناخته می شوند‪ .‬هنگامی که تعداد‬
‫بیشتری از اعضای مورد نیاز برای جلوگیری از فروپاشی وجود دارد ‪ ،‬خرپا از نظر استاتیک نامشخص است‪ .‬تنها با معادالت‬
‫تعادل نمی توان خرپای نامعین را از نظر آماری تحلیل کرد‪ .‬اعضای اضافی یا پشتیبانی هایی که برای حفظ تعادل الزم‬
‫نیستند ‪ ،‬اضافی نامیده می شوند‪.‬‬

‫‪154‬‬
 ‫برای طراحی خرپا ‪ ،‬ابتدا باید نیروها را در اعضای مختلف تعیین کنیم و سپس اندازه ها و شکل های ساختاری مناسب را‬
‫برای مقاومت در برابر نیروها انتخاب کنیم‪ .‬چندین فرض در تجزیه و تحلیل نیروهای خرپای ساده وجود دارد‪ .‬اول ‪ ،‬ما‬
‫همه اعضا را اعضای دو نیرو فرض می کنیم‪ .‬یک عضو دو نیرو فقط تحت تأثیر دو نیرو در تعادل است ‪ ،‬همانطور که در‬
‫شکل ‪ 4/3‬در هنر تعریف شده است‪ 4/3 .‬هر عضو یک خرپا معموالً یک پیوند مستقیم است که دو نقطه اعمال نیرو را‬
‫به هم متصل می کند‪ .‬این دو نیرو در انتهای عضو اعمال می شوند و لزوماً برای تعادل برابر ‪ ،‬مخالف و هم خط هستند‪.‬‬

‫‪155‬‬
‫همانطور که در شکل ‪ 4/4‬نشان داده شده است ‪ ،‬ممکن است عضو تحت کشش یا فشار قرار گیرد‪ .‬هنگامی که تعادل‬
‫بخشی از یک عضو دوتایی را نشان می دهیم ‪ ،‬کشش ‪ T‬یا فشرده سازی ‪ C‬که بر روی بخش برش عمل می کند برای‬
‫همه مقاطع یکسان است‪ .‬در اینجا فرض می کنیم که وزن عضو در مقایسه با نیرویی که پشتیبانی می کند اندک است‪.‬‬
‫اگر اینطور نیست ‪ ،‬یا اگر باید اثر کوچک وزن را در نظر بگیریم ‪ ،‬می توانیم وزن ‪ W‬عضو را با دو نیرو ‪ ،‬هر ‪ W ∕ 2‬در‬
‫صورت یکنواخت بودن عضو ‪ ،‬با یک نیرو در هر انتهای وزن جایگزین کنیم‪ .‬عضو این نیروها ‪ ،‬در واقع ‪ ،‬به عنوان بارهایی‬
‫هستند که از خارج به اتصاالت پین وارد می شوند‪ .‬محاسبه وزن یک عضو به این ترتیب ‪ ،‬نتیجه درستی برای کشش یا‬
‫فشار متوسط در طول عضو به دست می دهد ‪ ،‬اما تأثیر خم شدن عضو را در نظر نمی گیرد‪.‬‬

‫‪156‬‬
157
‫شرایط تعادل برای نیروهای وارد بر پین اتصال هر مفصل‪ .‬بنابراین این روش با تعادل نیروهای همزمان سروکار دارد و‬
‫فقط دو معادله تعادل مستقل شامل قسمتهایی از اعضای ‪ AF‬و ‪ AB‬می شود که مکانیسم عمل و واکنش را به وضوح‬
‫نشان می دهد‪ .‬عضو ‪ AB‬در واقع در سمت چپ پین تماس برقرار می کند ‪ ،‬اگرچه نیروی ‪ AB‬از سمت راست کشیده‬
‫شده و با دور از پین نشان داده می شود‪ .‬بنابراین ‪ ،‬اگر پیکانهای نیرو را به طور پیوسته در همان سمت پین با عضو بکشید‬
‫‪ ،‬کشش (مانند ‪ )AB‬همیشه با یک فلش دور از پین نشان داده می شود و فشرده سازی (مانند ‪ )AF‬همیشه نشان داده‬
‫می شود با یک پیکان به سمت پین مقدار ‪ AF‬از معادله ‪ ΣFy = 0‬و ‪ AB‬سپس از ‪ ΣFx = 0‬بدست می آید‪.‬‬

‫‪ F‬مشترک ممکن است بعداً مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد ‪ ،‬زیرا در حال حاضر تنها شامل دو مجهول است ‪ EF ،‬و ‪.BF‬‬
‫در ادامه به مفصل بعدی که بیش از دو مجهول وجود ندارد ‪ ،‬مفصل ‪ E، C ،B‬و ‪ D‬را به ترتیب ترتیب می دهیم‪ .‬شکل‬
‫‪ 4/8‬نمودار جسم آزاد هر مفصل و چند ضلعی نیروی مربوطه را نشان می دهد که به صورت گرافیکی دو حالت تعادل‬
‫‪ ΣFx = 0‬و ‪ ΣFy = 0‬را نشان می دهد‪ .‬اعداد ترتیب ترتیب تجزیه و تحلیل مفاصل را نشان می دهند‪ .‬توجه داشته‬
‫باشیم که هنگامی که به طور کامل به مفصل ‪ D‬برسیم ‪ ،‬واکنش محاسبه شده ‪ R2‬باید با نیروهای موجود در اعضای‬
‫‪ CD‬و ‪ ، ED‬که قبالً از دو مفصل همسایه تعیین شده بودند ‪ ،‬در تعادل باشد‪ .‬این الزام ‪ ،‬صحت کار ما را بررسی می کند‪.‬‬
‫توجه داشته باشید که جداسازی مفصل ‪ C‬نشان می دهد که در ‪ CE‬صفر است وقتی معادله ‪ ΣFy = 0‬اعمال می شود‪.‬‬
‫البته اگر یک بار عمودی خارجی در ‪ C‬اعمال شود ‪ ،‬نیرو در این عضو صفر نخواهد بود‪.‬‬

‫‪158‬‬
 ‫اغلب می توان کشش ‪ T‬و فشرده سازی ‪ C‬اعضای مختلف را مستقیماً در نمودار خرپایی اصلی با کشیدن فلش هایی از‬
‫پین ها برای کشش و به طرف پین ها برای فشرده سازی نشان داد‪ .‬این نامگذاری در پایین شکل ‪ 4/8‬نشان داده شده‬
‫است‪.‬‬

‫گاهی اوقات نمی توانیم جهت صحیح یک یا هر دو نیروی ناشناخته را که روی یک پین معین عمل می کنند ‪ ،‬تعیین‬
‫کنیم‪ .‬اگر چنین است ‪ ،‬ممکن است یک انتساب دلخواه داشته باشیم‪ .‬مقدار نیروی محاسبه شده منفی نشان می دهد که‬
‫جهت اولیه فرض شده نادرست است‪.‬‬

‫‪159‬‬
 ‫این ساختار پل نیویورک نشان می دهد که اعضای یک خرپای ساده نیازی به راست ندارند‪.‬‬

‫افزونگی داخلی و خارجی‬

‫اگر خرپای صفحه دارای پشتیبان خارجی بیشتری نسبت به مقدار الزم برای اطمینان از تعادل پایدار باشد ‪ ،‬خرپا به طور‬
‫کلی از نظر آماری نامشخص است و تکیه گاه های اضافی مازاد خارجی را تشکیل می دهند‪ .‬اگر یک خرپا دارای اعضای‬
‫داخلی بیشتری نسبت به مقدار الزم برای جلوگیری از فروپاشی باشد ‪ ،‬هنگامی که خرپا از تکیه گاه خود برداشته می شود‬
‫‪ ،‬اعضای اضافی اضافی داخلی را تشکیل می دهند و خرپا دوباره از نظر آماری نامشخص است‪.‬‬

‫برای خرپایی که از نظر آماری از خارج تعیین می شود ‪ ،‬بین تعداد اعضای آن و تعداد اتصاالت آن که برای ثبات داخلی‬
‫بدون افزونگی الزم است ‪ ،‬رابطه معینی وجود دارد‪ .‬از آنجا که ما می توانیم تعادل هر مفصل را با دو معادله نیروی مقیاس‬
‫تعیین کنیم ‪ ،‬در همه ‪ j2‬چنین معادالتی برای خرپایی با اتصاالت ‪ j‬وجود دارد‪ .‬برای کل خرپا متشکل از ‪ m‬اعضای دو‬
‫نیرو و دارای حداکثر سه واکنش پشتیبانی ناشناخته ‪ ،‬در همه ‪ m 3‬مجهول وجود دارد (‪ m‬کشش یا نیروهای فشاری‬
‫و سه واکنش)‪ .‬بنابراین ‪ ،‬برای هر خرپای صفحه ای ‪ ،‬معادله ‪ m 3 = 2j‬در صورتی که خرپا از نظر استاتیک به صورت‬
‫داخلی تعیین شود ‪ ،‬برآورده خواهد شد‪.‬‬

‫یک خرپا صفحه ساده ‪ ،‬که با شروع با یک مثلث و افزودن دو عضو جدید برای قرار دادن هر مفصل جدید با توجه به‬
‫ساختار موجود تشکیل شده است ‪ ،‬به طور خودکار رابطه را برآورده می کند‪ .‬این شرط برای مثلث اولیه صادق است ‪،‬‬
‫جایی که ‪ ، m = j = 3‬و ‪ m‬برای هر مفصل اضافه شده ‪ 2‬افزایش می یابد در حالی که ‪ j 1‬افزایش می یابد‪ .‬برخی‬
‫خرپاهای دیگر (غیر ساده) از نظر استاتیکی مشخص ‪ ،‬مانند خرپای ‪ K‬در شکل ‪ ، 4 /2‬به گونه ای متفاوت مرتب شده‬
‫اند ‪ ،‬اما می توان مشاهده کرد که رابطه یکسانی را برآورده می کند‪.‬‬

‫‪160‬‬
 ‫این معادله شرط الزم برای ثبات است اما ‪ a‬نیست شرایط کافی است ‪ ،‬زیرا یک یا چند عضو ‪ m‬می توانند به گونه ای‬
‫چیده شوند که به تثبیت پایدار کل خرپا کمک نکنند‪ .‬اگر ‪ ، m 3> 2j‬تعداد اعضا بیشتر از معادالت مستقل باشد ‪ ،‬و‬
‫خرپا از نظر داخلی از نظر آمادگی با اعضای مازاد حاضر نامشخص است‪ .‬اگر ‪ m 3 <2j‬باشد ‪ ،‬کمبود اعضای داخلی‬
‫وجود دارد و خرپا ناپایدار است و تحت بار فرو می ریزد‪.‬‬

‫مجموعه ای جالب از خرپاها در ایستگاه لیسبون اورینته در پرتغال‪.‬‬

‫شرایط خاص‬

‫ما اغلب در تجزیه و تحلیل خرپاها با چندین شرایط خاص روبرو می شویم‪ .‬هنگامی که دو عضو خطی تحت فشار هستند‬
‫‪ ،‬همانطور که در شکل ‪ a9/4‬نشان داده شده است ‪ ،‬الزم است یک عضو سوم اضافه شود تا هم ترازی دو عضو حفظ‬
‫شود و از کمانش جلوگیری شود‪ .‬از مجموع نیرو در جهت ‪ y‬می بینیم که نیروی ‪ F3‬در عضو سوم باید صفر و از جهت‬
‫‪ x‬آن ‪ F1 = F2‬باشد‪ .‬این نتیجه گیری صرف نظر از زاویه ‪ holds‬و همچنین اگر اعضای خطی در کشش باشند صادق‬
‫است‪ .‬اگر یک نیروی خارجی با یک جزء در جهت ‪ y‬به مفصل اعمال شود ‪ F3 ،‬دیگر صفر نخواهد بود‪.‬‬

‫‪161‬‬
‫هنگامی که دو عضو غیر خطی به هم متصل می شوند ‪ ،‬همانطور که در شکل ‪ 4/9b‬نشان داده شده است ‪ ،‬در صورت‬
‫عدم وجود بار خارجی در این مفصل ‪ ،‬نیروهای هر دو عضو باید صفر باشند ‪ ،‬همانطور که از مجموع دو نیرو می بینیم‪.‬‬

‫هنگامی که دو جفت از اعضای خطی به هم متصل می شوند همانطور که در شکل ‪4/9c‬نشان داده شده است ‪ ،‬نیروهای‬
‫هر جفت باید مساوی و مخالف یکدیگر باشند‪ .‬این نتیجه گیری از جمع بندی نیروهایی که در تصویر نشان داده شده‬
‫است ‪ ،‬ناشی می شود‪.‬‬

‫پانل های خرپایی اغلب در شکل متقاطع مهار می شوند ‪ ،‬همانطور که در شکل ‪ 4/10a‬نشان داده شده است‪ .‬اگر هر‬
‫یک از مهاربندها بتوانند از کشش یا فشرده سازی پشتیبانی کنند ‪ ،‬چنین پانلی از نظر آماری نامشخص است‪ .‬با این حال‬
‫‪ ،‬وقتی مهاربندها مانند اعضای کابل قادر به پشتیبانی از فشرده سازی نیستند ‪ ،‬فقط اعضای کششی عمل می کنند و ما‬
‫می توانیم عضو دیگر را نادیده بگیریم‪ .‬معموالً از عدم تقارن بارگذاری نحوه تغییر تابلو آشکار است‪ .‬در صورتی که این‬
‫تغییر در شکل ‪ 4/10b‬نشان داده شده است ‪ ،‬باید عضو ‪ AB‬را حفظ کرده و ‪ CD‬را نادیده گرفت‪ .‬وقتی این انتخاب را‬
‫نمی توان با بازرسی انجام داد ‪ ،‬ممکن است ما به طور خودسرانه عضوی را که باید حفظ شود انتخاب کنیم‪ .‬اگر تنش‬
‫فرض شده در محاسبه مثبت شود ‪ ،‬پس انتخاب درست بود‪ .‬اگر نیروی کششی فرض شده منفی باشد ‪ ،‬باید عضو مقابل‬
‫حفظ شود و محاسبه مجددا انجام شود‪.‬‬

‫با انتخاب دقیق محورهای مرجع می توان از حل همزمان معادالت تعادل دو نیروی ناشناخته در یک مفصل جلوگیری‬
‫کرد‪ .‬بنابراین ‪ ،‬برای مفصلی که در شکل ‪ 4/11‬به صورت شماتیک نشان داده شده است ‪ ،‬جایی که ‪ L‬شناخته شده است‬
‫و ‪ F1‬و ‪ F2‬ناشناخته هستند ‪ ،‬جمع نیرو در جهت ‪ x‬اشاره به ‪ F1‬و جمع نیرو در جهت ʹ‪ x‬اشاره به ‪ F2‬را حذف می کند‪.‬‬
‫وقتی زوایای درگیر به آسانی یافت نشد ‪ ،‬ممکن است یک راه حل همزمان از معادالت با استفاده از یک مجموعه جهت‬
‫های مرجع برای هر دو مجهول ترجیح داده شود‪.‬‬

‫‪162‬‬
 ‫مشکل نمونه ‪4/1‬‬

‫نیرو را در هر عضو خرپای طاقی بارگذاری شده به روش اتصاالت محاسبه کنید‪.‬‬

‫راه حل‬

‫در صورت عدم محاسبه واکنش های خارجی در ‪ D‬و ‪ ، E‬تجزیه و تحلیل خرپای کنسول می تواند با اتصال در انتهای‬
‫بارگذاری شده آغاز شود‪ .‬با این حال ‪ ،‬این خرپا به طور کامل مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد ‪ ،‬بنابراین اولین قدم‬
‫محاسبه نیروهای خارجی در ‪ D‬و ‪ E‬از نمودار بدن آزاد خرپا به عنوان یک کل است‪ .‬معادالت تعادل می دهد‬

‫سپس نمودارهای بدن آزاد را ترسیم می کنیم که نیروهای وارد بر هر یک از پین های اتصال را نشان می دهد‪ .‬صحت‬
‫جهتهای تعیین شده نیروها زمانی تأیید می شود که هر مفصل به ترتیب در نظر گرفته شود‪ .‬هیچ سوالی در مورد جهت‬
‫صحیح نیروهای روی مفصل ‪ .A‬وجود ندارد‪ .‬تعادل نیاز دارد‬

‫جایی که ‪ T‬مخفف کشش و ‪ C‬مخفف فشرده سازی است‪.‬‬

‫مفصل ‪ B‬باید بعداً مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد ‪ ،‬زیرا بیش از دو نیروی ناشناخته روی مفصل ‪ .C‬وجود دارد‪ .‬نیروی‬
‫‪ BC‬باید یک جزء رو به باال را فراهم کند ‪ ،‬در این صورت ‪ BD‬باید نیروی سمت چپ را متعادل کند‪ .‬دوباره نیروها از‬
‫آنها بدست می آید‬

‫‪163‬‬
‫‪ c‬مشترک در حال حاضر فقط شامل دو مورد ناشناخته است ‪ ،‬و اینها به همان شیوه قبلی یافت می شوند‪:‬‬

‫در نهایت ‪ ،‬از ‪ E‬مشترک نتایج حاصل می شود‬

‫و معادله ‪ ΣFx = 0‬چک می کند‪.‬‬

‫توجه داشته باشید که وزن اعضای خرپا در مقایسه با بارهای خارجی نادیده گرفته شده است‪.‬‬

‫‪164‬‬
 ‫نکته مفید‬

‫‪ .1‬باید تاکید کرد که تعیین کشش‪ /‬فشرده سازی به عضو اشاره دارد ‪ ،‬نه مفصل‪ .‬توجه داشته باشید که ما پیکان نیرو را‬
‫در همان طرف مفصل که نیرو را اعمال می کند ترسیم می کنیم‪ .‬به این ترتیب کشش (فلش دور از مفصل) از فشرده‬
‫سازی (پیکان به سمت مفصل) متمایز می شود‪.‬‬

‫‪165‬‬
 ‫مشکل نمونه ‪4/2‬‬

‫خرپای ساده نشان داده شده از دو بار ‪ ،‬هر یک به بزرگی ‪ L‬پشتیبانی می کند‪ .‬نیروهای موجود در اعضای ‪، DF ،DE‬‬
‫‪ DG‬و ‪ CD‬را تعیین کنید‪.‬‬

‫راه حل‬

‫اول از همه ‪ ،‬ما توجه داریم که اعضای منحنی این خرپای ساده همه اعضای دو نیرو هستند ‪ ،‬به طوری که اثر هر یک‬
‫از اعضای منحنی درون خرپا همانند یک عضو مستقیم است‪.‬‬

‫ما می توانیم با ‪ E‬مشترک شروع کنیم زیرا تنها دو نیروی ناشناس در آنجا فعالیت می کنند‪ .‬با اشاره به نمودار جسم آزاد‬
‫و هندسه همراه برای مفصل ‪ ، E‬توجه می کنیم که ‪ 𝛽 = 180‬درجه‪ -11.25‬درجه‪ -90‬درجه = ‪ 78.8‬درجه‪.‬‬

‫اکنون باید به مفصل ‪ F‬برویم ‪ ،‬زیرا هنوز سه عضو ناشناخته در مفصل ‪ .D‬وجود دارد‪ .‬از نمودار هندسی ‪،‬‬

‫از نمودار بدن آزاد مفصل ‪، F‬‬

‫حل همزمان این دو معادله بازدهی دارد‬

‫‪166‬‬
 ‫برای عضو ‪ ، DG‬ما به نمودار جسم آزاد مفصل ‪ D‬و هندسه همراه آن می رویم‪.‬‬

‫سپس از مفصل ‪:D‬‬

‫راه حل همزمان است‬

‫توجه داشته باشید که‪ .‬در شکل های همراه اغراق آمیز نشان داده شده است‪.‬‬

‫‪167‬‬
 ‫نکته مفید‬

‫‪ 1‬به جای محاسبه و استفاده از زاویه ‪ 𝛽 = 78.8‬درجه در معادالت نیرو ‪ ،‬می توانیم از زاویه ‪ 11.25‬درجه مستقیم استفاده‬
‫کنیم‪.‬‬

‫‪168‬‬
 ‫‪ 4/4‬روش بخش ها‬
‫هنگام تجزیه خرپاهای صفحه با روش اتصاالت ‪ ،‬ما فقط به دو معادله از سه معادله تعادل نیاز داریم زیرا روشها شامل‬
‫نیروهای همزمان در هر مفصل است‪ .‬ما می توانیم از معادله سوم یا لحظه ای تعادل با انتخاب یک قسمت کامل از خرپا‬
‫برای بدن آزاد در حالت تعادل تحت تأثیر یک سیستم غیر همزمان نیروهای استفاده کنیم‪ .‬این روش مقاطع این مزیت‬
‫اساسی را دارد که نیروی تقریباً در هر عضو مورد نظر مستقیماً از تجزیه و تحلیل قسمتی که آن عضو را بریده است ‪،‬‬
‫یافت می شود‪ .‬بنابراین ‪ ،‬الزم نیست تا زمان رسیدن به عضو مورد نظر ‪ ،‬محاسبه را از مفصل به مفصل ادامه دهید‪ .‬در‬
‫انتخاب بخشی از خرپا ‪ ،‬توجه می کنیم که به طور کلی ‪ ،‬بیش از سه عضو که نیروهای آنها ناشناخته است باید قطع‬
‫شوند ‪ ،‬زیرا فقط سه رابطه تعادل مستقل موجود است‪.‬‬

‫تصویر روش‬

‫روش برشها اکنون برای خرپا در شکل ‪ 6/4‬نشان داده شده است ‪ ،‬که در توضیح روش اتصاالت استفاده شده است‪ .‬خرپا‬
‫مجدداً در شکل ‪ a12/4‬برای مرجع آماده نشان داده شده است‪ .‬واکنش های خارجی ابتدا با در نظر گرفتن روش اتصال‬
‫‪ ،‬با در نظر گرفتن خرپا در کل محاسبه می شود‪.‬‬

‫اجازه دهید به عنوان مثال نیروی موجود در عضو ‪ BE‬را تعیین کنیم‪ .‬یک بخش خیالی ‪ ،‬که با خط چین مشخص شده‬
‫است ‪ ،‬از خرپا عبور می کند و آن را به دو قسمت تقسیم می کند ‪ ،‬شکل ‪ .4/12b‬این بخش سه عضو را که نیروهای‬
‫آنها در ابتدا ناشناخته است ‪ ،‬قطع کرده است‪ .‬برای اینکه قسمت خرپا در هر طرف مقطع در حالت تعادل باقی بماند ‪،‬‬
‫الزم است که به هر عضو بریده شده نیرویی را که عضو بریده بر آن وارد کرده بود اعمال کرد‪ .‬برای خرپاهای ساده‬
‫متشکل از اعضای مستقیم دو نیرو ‪ ،‬این نیروها ‪ ،‬چه کششی و چه فشاری ‪ ،‬همیشه در جهت اعضای مربوطه خواهند‬
‫بود‪ .‬بخش چپ تحت تأثیر بار اعمال شده ‪ ، L‬واکنش انتهایی ‪ R1‬و سه نیروی وارد شده به اعضای برش توسط بخش‬
‫راست که برداشته شده است ‪ ،‬در حالت تعادل است‪.‬‬

‫‪169‬‬
‫ما معموالً می توانیم نیروها را با حواس مناسب آنها با تقریب بصری الزامات تعادل ترسیم کنیم‪ .‬بنابراین ‪ ،‬در متعادل‬
‫سازی گشتاورهای مربوط به نقطه ‪ B‬برای قسمت چپ ‪ ،‬نیروی ‪ EF‬به وضوح به سمت چپ است ‪ ،‬که باعث فشرده‬
‫شدن آن می شود ‪ ،‬زیرا نسبت به قسمت برش ‪ EF‬عضو عمل می کند‪ .‬بار ‪ L‬بیشتر از واکنش ‪ R1‬است ‪ ،‬بنابراین نیروی‬
‫‪ BE‬باید باال و راست باشد تا بتواند جزء رو به باال مورد نیاز برای تعادل عمودی را تأمین کند‪ .‬بنابراین نیروی ‪ BE‬کششی‬
‫است ‪ ،‬زیرا از قسمت برش دور عمل می کند‪.‬‬

‫با در نظر گرفتن بزرگی تقریبی ‪ R1‬و ‪ ، L‬می بینیم که تعادل لحظه ها در مورد نقطه ‪ E‬مستلزم آن است که ‪ BC‬در‬
‫سمت راست باشد‪ .‬یک نگاه گاه به گاه به خرپا باید به همان نتیجه برسد وقتی متوجه شدیم که قسمت افقی پایین تحت‬
‫کشش ناشی از خم شدن کش می آید‪ .‬معادله گشتاورها در مورد مفصل ‪ B‬سه نیرو را از رابطه حذف می کند و ‪ EF‬را‬
‫می توان مستقیماً تعیین کرد‪ .‬نیروی ‪ BE‬از معادله تعادل جهت ‪ y‬محاسبه می شود‪ .‬سرانجام ‪ ،‬ما ‪ BC‬را با متعادل کردن‬
‫لحظات در مورد نقطه ‪ E‬تعیین می کنیم‪ .‬به این ترتیب هر یک از سه ناشناخته مستقل از دو مورد دیگر تعیین شده است‪.‬‬

‫‪170‬‬
 ‫شکل سمت راست خرپا ‪ ،‬شکل ‪ ،4/12b‬تحت عمل ‪ R2‬در تعادل است و همان سه نیرو در اعضای برش خورده در جهت‬
‫های مخالف قسمت چپ اعمال می شود‪ .‬حس مناسب نیروهای افقی را می توان به راحتی از توازن لحظه ها در مورد‬
‫نقاط ‪ B‬و ‪ E‬مشاهده کرد‪.‬‬

‫مالحظات اضافی‬

‫درک این نکته ضروری است که در روش مقاطع یک قسمت کامل از خرپا یک بدن واحد در حالت تعادل در نظر گرفته‬
‫می شود‪ .‬بنابراین ‪ ،‬نیروهای داخلی اعضای بخش در تجزیه و تحلیل بخش به طور کلی دخیل نیستند‪ .‬برای شفاف سازی‬
‫بدن آزاد و نیروهای خارجی که بر روی آن عمل می کنند ‪ ،‬بخش برش ترجیحاً از طریق اعضا و نه از مفاصل عبور می‬
‫کند‪ .‬برای محاسبات ممکن است از هر قسمت خرپایی استفاده کنیم ‪ ،‬اما آن قسمت که تعداد نیرو های کمتری را شامل‬
‫می شود ‪ ،‬معموالً راه حل ساده تری را به همراه خواهد داشت‪.‬‬

‫در برخی موارد می توان روشهای مقاطع و اتصاالت را برای یک راه حل موثر ترکیب کرد‪ .‬به عنوان مثال ‪ ،‬فرض کنید‬
‫ما می خواهیم نیرو را در یک عضو مرکزی یک خرپا بزرگ بیابیم‪ .‬عالوه بر این ‪ ،‬فرض کنید که امکان عبور بخشی از‬
‫این عضو بدون عبور از حداقل چهار عضو ناشناخته وجود ندارد‪ .‬ممکن است بتوان نیروهای موجود در اعضای نزدیک را‬
‫با روش مقاطع تعیین کرد و سپس با روش مفاصل به عضو ناشناخته پیشرفت کرد‪ .‬چنین ترکیبی از دو روش ممکن است‬
‫مفیدتر از استفاده انحصاری از هر دو روش باشد‪.‬‬

‫در روش مقاطع از معادالت لحظه ای به نفع زیادی استفاده می شود‪ .‬فرد باید یک مرکز لحظه ای را انتخاب کند ‪ ،‬چه‬
‫بر روی بخش یا خارج از آن ‪ ،‬تا آنجا که ممکن است نیروهای ناشناخته از آنجا عبور می کنند‪.‬‬

‫هنگامی که نمودار بدن آزاد یک بخش در ابتدا ترسیم می شود ‪ ،‬همیشه نمی توان حس مناسب یک نیروی ناشناخته را‬
‫تعیین کرد‪ .‬هنگامی که یک انتساب دلخواه انجام می شود ‪ ،‬یک پاسخ مثبت معنای مفروض را تأیید می کند و یک‬
‫نتیجه منفی نشان می دهد که نیرو به معنای مخالف تصور است‪ .‬عالمت جایگزین که توسط برخی ترجیح داده می شود‬
‫این است که تمام نیروهای ناشناخته را بصورت دلخواه در جهت کشش (دور از مقطع) مثبت قرار دهید و اجازه دهید‬
‫عالمت جبری پاسخ بین کشش و فشرده سازی تمایز قائل شود‪ .‬بنابراین ‪ ،‬عالمت مثبت نشان دهنده کشش و فشرده‬
‫سازی عالمت منفی است‪ .‬از سوی دیگر ‪ ،‬مزیت اختصاص نیروها به معانی صحیح آنها بر روی نمودار بدن آزاد یک‬
‫بخش در هر کجا که ممکن است این است که با این کار مستقیماً بر عملکرد فیزیکی نیروها تأکید می شود‪ .‬این تمرین‬
‫در اینجا ترجیح داده می شود‪.‬‬

‫‪171‬‬
 ‫بسیاری از خرپاهای ساده دوره ای هستند زیرا مقاطع ساختاری مکرر و یکسانی وجود دارد‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪4/3‬‬

‫نیروهایی را که در اعضا ‪ CL،KL‬و ‪ CB‬ایجاد می شود با بار ‪ 20‬تنی روی خرپای کنسول محاسبه کنید‪.‬‬

‫راه حل‬

‫اگرچه اجزای عمودی واکنشهای ‪ A‬و ‪ M‬از نظر ایستا با دو تکیه گاه نامشخص هستند ‪ ،‬اما همه اعضا به غیر از ‪AM‬‬
‫از نظر آماری تعیین می شوند‪ .‬ما ممکن است قسمتی را مستقیماً از طریق اعضای ‪ CL،KL‬و ‪ CB‬عبور دهیم و قسمتی‬
‫از خرپا را که در سمت چپ این قسمت قرار دارد ‪ ،‬به عنوان یک بدن سفت و سخت تعیین شده ‪ ،‬تحلیل کنیم‪.‬‬

‫نمودار بدن آزاد قسمت خرپا در سمت چپ بخش نشان داده شده است‪ .‬مجموع لحظه ای برای ‪ L‬تعیین ‪ CB‬به عنوان‬
‫فشرده سازی را به سرعت تأیید می کند و مجموع لحظه ای درباره ‪ C‬به سرعت نشان می دهد که ‪ KL‬در تنش است‪.‬‬
‫جهت ‪ CL‬کامالً واضح نیست مگر اینکه مشاهده کنیم که ‪ KL‬و ‪ CB‬در نقطه ‪ P‬در سمت راست ‪ .G‬متقاطع می شوند‪.‬‬
‫یک مقدار لحظه ای در مورد ‪ P‬اشاره به ‪ KL‬و ‪ CB‬را حذف می کند و نشان می دهد که ‪ CL‬باید فشرده باشد تا لحظه‬
‫لحظه را متعادل کند‪ .‬نیروی ‪ 20‬تنی در مورد ‪ .P‬با در نظر گرفتن این مالحظات ‪ ،‬راه حل ساده می شود ‪ ،‬زیرا اکنون می‬
‫بینیم که چگونه برای هر یک از سه ناشناخته به طور مستقل از دو مورد دیگر حل کنیم‪.‬‬

‫‪172‬‬
 ‫جمع بندی لحظات در مورد ‪ L‬نیاز به یافتن بازوی لحظه دارد‬

‫در مرحله بعد لحظه هایی را در مورد ‪ C‬می گیریم که نیاز به محاسبه ‪ cos‬دارد‪ .‬از ابعاد داده شده ما 𝜃 = ‪tan – 1‬‬
‫)‪ (5∕12‬را می بینیم به طوری که ‪ .cos 𝜃 = 12∕13‬از این رو‪،‬‬

‫سرانجام ‪ ،‬ممکن است ‪ CL‬را به صورت لحظه ای در مورد ‪ ، P‬که فاصله آن از ‪ C‬توسط )‪PC ∕ 16 = 24 ∕ (26 - 16‬‬
‫یا ‪ PC = 38.4 ft‬مشخص شده است ‪ ،‬بیابیم‪ .‬ما همچنین به 𝛽 ‪ ،‬که با 𝛽 = ‪ −tan‬داده می شود ‪ ،‬نیاز داریم‪1 .‬‬
‫(‪ CB ∕ BL) = tan – 1 (12∕21) = 29.7‬درجه و ‪ cos 𝛽 = 0.868‬ما اکنون داریم‬

‫‪173‬‬
 ‫نکات مفید‬

‫‪ .1‬ما توجه می کنیم که تجزیه و تحلیل با روش اتصاالت برای محاسبه سه نیروی مورد نیاز مستلزم کار با هشت مفصل‬
‫است‪ .‬بنابراین ‪ ،‬روش بخشها در این مورد مزیت قابل توجهی را ارائه می دهد‪.‬‬

‫‪ .2‬ما می توانستیم با لحظاتی در مورد ‪ C‬یا ‪ P‬به همان خوبی شروع کرده باشیم‪.‬‬

‫‪ .3‬ما همچنین می توانیم ‪ CL‬را با جمع نیرو در جهت ‪ -x‬یا ‪ -y‬تعیین کنیم‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪4/4‬‬

‫نیروی ‪ DJ‬عضو خرپای سقف نشان داده شده را محاسبه کنید‪ .‬هرگونه اجزای افقی نیرو را در تکیه گاهها نادیده بگیرید‪.‬‬

‫راه حل‬

‫بدون قطع چهار عضو که نیروهای آنها ناشناخته است ‪ ،‬نمی توان بخشی را از ‪ DJ‬عبور داد‪ .‬اگرچه سه مورد از این بخشها‬
‫که در بخش ‪ 2‬بریده می شوند در ‪ J‬همزمان هستند و بنابراین می توان از معادله لحظه ای در مورد ‪ J‬برای بدست آوردن‬
‫‪ DE‬استفاده کرد ‪ ،‬اما نیرو در ‪ DJ‬را نمی توان از دو اصل تعادل باقی مانده بدست آورد‪ .‬الزم است قبل از تجزیه و تحلیل‬
‫بخش ‪ ، 2‬ابتدا قسمت مجاور ‪ 1‬را در نظر بگیرید‪.‬‬

‫نمودار بدن آزاد برای بخش ‪ 1‬ترسیم شده و شامل واکنش ‪ 18/33‬کیلو نیوتن در ‪ A‬است که قبالً از تعادل خرپا به عنوان‬
‫یک کل محاسبه شده است‪ .‬در تعیین مسیرهای مناسب برای نیروهای وارد بر سه عضو بریده ‪ ،‬می بینیم که تعادل لحظه‬
‫ها در مورد ‪ A‬اثر ‪ CD‬و ‪ JK‬را از بین می برد و به وضوح نیاز دارد که ‪ CJ‬باال و چپ باشد‪ .‬توازن لحظه ها در مورد ‪C‬‬
‫اثر سه نیروی همزمان در ‪ C‬را از بین می برد و نشان می دهد که ‪ JK‬باید در سمت راست باشد تا گشتاور کافی در جهت‬
‫عقربه های ساعت را تأمین کند‪ .‬باز هم باید کامالً واضح باشد که آکورد پایینی به دلیل تمایل به خم شدن خرپا تحت‬
‫کشش است‪ .‬اگرچه همچنین باید آشکار شود که آکورد باال تحت فشرده سازی است ‪ ،‬اما برای توضیح تصویر ‪ ،‬نیروی‬
‫موجود در سی دی به صورت دلخواه به عنوان کشش تعیین می شود‪.‬‬

‫با تجزیه و تحلیل بخش ‪ CJ ، 1‬از‬

‫در این معادله ‪ ،‬لحظه ‪ CJ‬با در نظر گرفتن اجزای افقی و عمودی آن در نقطه ‪ .J‬محاسبه می شود‪ .‬تعادل لحظه ها در‬
‫مورد ‪ J‬نیاز دارد‬

‫لحظه ‪ CD‬در مورد ‪ J‬با در نظر گرفتن دو جزء آن که از طریق ‪ D‬عمل می کنند محاسبه می شود‪ .‬عالمت منفی نشان‬
‫می دهد که ‪ CD‬در جهت اشتباه تعیین شده است‪.‬‬

‫‪174‬‬
 ‫از این رو ‪،‬‬

‫از نمودار بدن آزاد بخش ‪ ، 2‬که اکنون شامل مقدار شناخته شده ‪ CJ‬است ‪ ،‬تعادل لحظه ها در مورد ‪ G‬برای حذف ‪DE‬‬
‫و ‪ JK‬مشاهده می شود‪ .‬بدین ترتیب‪،‬‬

‫دوباره لحظه ‪ CJ‬از اجزای آن که در ‪ .J‬عمل می کنند تعیین می شود‪ .‬پاسخ ‪ DJ‬مثبت است ‪ ،‬به طوری که جهت کششی‬
‫فرض شده صحیح است‪.‬‬

‫یک رویکرد جایگزین برای کل مشکل استفاده از بخش ‪ 1‬برای تعیین ‪ CD‬و سپس استفاده از روش مفاصل مورد استفاده‬
‫در ‪ D‬برای تعیین ‪ DJ‬است‪.‬‬

‫نکات مفید‬

‫‪ .1‬تخصیص یک یا چند نیرو در جهت اشتباه ‪ ،‬مادامی که محاسبات با فرض مطابقت داشته باشد ‪ ،‬ضرری ندارد‪ .‬پاسخ‬
‫منفی نیاز به تغییر جهت نیرو را نشان می دهد‪.‬‬

‫‪175‬‬
‫‪ .2‬در صورت تمایل ‪ ،‬جهت ‪ CD‬در نمودار بدن آزاد تغییر می کند و عالمت جبری ‪ CD‬در محاسبات معکوس می شود‬
‫‪ ،‬در غیر این صورت ممکن است کار با یادداشتی که جهت مناسب را نشان می دهد به همان صورت باقی بماند‪.‬‬

‫‪ .3‬توجه داشته باشید که می توان بخشی از ‪ DJ،CD‬و ‪ DE‬را که شامل سه عضو ناشناخته است حذف کرد‪ .‬با این حال‬
‫‪ ،‬از آنجا که نیروهای این سه عضو همه در ‪ D‬همزمان هستند ‪ ،‬یک معادله لحظه ای در مورد ‪ D‬هیچ اطالعاتی در مورد‬
‫آنها به دست نمی دهد‪ .‬حل دو معادله نیروی باقی مانده برای سه مجهول کافی نیست‪.‬‬

‫خرپای فضایی‬

‫خرپای فضایی همتای سه بعدی خرپای صفحه است که در سه مقاله قبلی توضیح داده شد‪ .‬خرپای فضایی ایده آل شامل‬
‫پیوندهای سفت و محکمی است که در انتهای آنها با اتصاالت توپی و سوکت متصل شده است (چنین مفصلی در شکل‬
‫‪ 3/8‬در هنر ‪ 3/4‬نشان داده شده است)‪ .‬در حالی که مثلثی از میله های متصل به پین واحد غیرقابل انعطاف برای خرپای‬
‫صفحه را تشکیل می دهد ‪ ،‬از طرف دیگر ‪ ،‬یک خرپای فضایی به شش میله نیاز دارد که در انتهای آنها به هم متصل‬
‫شده اند تا لبه های یک چهارضلعی را به عنوان واحد اصلی غیرقابل انعطاف تشکیل دهند‪ .‬در شکل ‪ 4/13a‬دو میله ‪AD‬‬
‫و ‪ BD‬که در ‪ D‬به هم متصل شده اند به سی دی پشتی سوم نیاز دارند تا مثلث ‪ ADB‬را از ‪ AB‬دور نکند‪ .‬در شکل‬
‫‪4/13b‬پایه پشتی با سه میله ‪ BC،AB‬و ‪ AC‬دیگر جایگزین می شود تا چهارضلعی ای ساخته شود که از نظر سفتی‬
‫خود به پایه وابسته نیست‪.‬‬

‫ما ممکن است یک واحد سفت و سخت جدید بسازیم تا ساختار را با سه میله همزمان اضافی بسازیم که انتهای آنها به‬
‫سه اتصال ثابت در ساختار موجود متصل شده است‪ .‬بنابراین ‪ ،‬در شکل ‪ 4/13c‬میله های ‪ BF،AF‬و ‪ CF‬به فونداسیون‬
‫و بنابراین ‪ fix G‬نقطه ‪ F‬در فضا متصل شده اند‪ .‬به همین ترتیب ‪ ،‬نقطه ‪ H‬در فضا توسط میله های ‪ DH،AH‬و ‪CH‬‬
‫ثابت می شود‪ .‬سه میله اضافی ‪ FG،CG‬و ‪ HG‬به سه نقطه ثابت ‪ F،C‬و ‪ H‬و بنابراین ‪ fix G‬در فضا متصل شده‬
‫اند‪ .‬نقطه ثابت ‪ E‬به طور مشابه ایجاد شده است‪ .‬اکنون می بینیم که ساختار کامالً سفت و سخت است‪ .‬دو بار اعمال‬
‫شده نشان داده شده باعث ایجاد نیرو در همه اعضا می شود‪ .‬خرپایی فضایی که به این شکل شکل گرفته است خرپای‬
‫فضایی ساده نامیده می شود‪.‬‬

‫‪176‬‬
 ‫در حالت ایده آل باید از اتصاالت نقطه ای ‪ ،‬مانند سوکت ‪ ،‬در اتصاالت خرپای فضایی استفاده شود تا از خم شدن اعضا‬
‫جلوگیری شود‪ .‬همانطور که در اتصاالت پرچ شده و جوش داده شده برای خرپاهای صفحه ‪ ،‬اگر خطوط مرکزی اعضای‬
‫متصل در نقطه ای قطع شوند ‪ ،‬می توان فرض اعضای دو نیرو را تحت کشش و فشرده سازی ساده توجیه کرد‪.‬‬

‫خرپاهای فضایی را از نظر آماری تعیین کنید‬

‫هنگامی که یک خرپای فضایی از خارج پشتیبانی می شود به طوری که از نظر آماری به عنوان یک واحد کامل تعیین‬
‫می شود ‪ ،‬بین تعداد اتصاالت آن و تعداد اعضای آن که برای ثبات داخلی الزم است بدون افزونگی رابطه وجود دارد‪ .‬از‬
‫آنجا که تعادل هر مفصل با سه معادله نیروی مقیاس مشخص می شود ‪ ،‬در هر ‪ j3‬چنین معادالتی برای خرپای فضایی‬
‫با اتصاالت ‪ j‬وجود دارد‪ .‬برای کل خرپا متشکل از ‪ m‬اعضا ‪ m‬ناشناخته ای (نیروهای کششی یا فشاری در اعضا) به‬
‫عالوه شش واکنش پشتیبانی ناشناخته در حالت کلی یک ساختار فضایی تعیین شده از نظر ایستایی وجود دارد‪ .‬بنابراین‬
‫‪ ،‬برای هر خرپای فضایی ‪ ،‬معادله ‪ m 6 = 3j‬در صورتی تعیین می شود که خرپا از نظر استاتیک به صورت داخلی‬
‫تعیین شود‪ .‬یک خرپای فضایی ساده به طور خودکار این رابطه را تأیید می کند‪ .‬با شروع چهار ضلعی اولیه ‪ ،‬که معادله‬

‫‪177‬‬
‫برای آن مناسب است ‪ ،‬ساختار با افزودن سه عضو و یک مفصل در یک زمان گسترش می یابد ‪ ،‬بنابراین برابری را حفظ‬
‫می کند‪.‬‬

‫همانطور که در مورد خرپای هواپیما ‪ ،‬این رابطه شرط الزم برای ثبات است ‪ ،‬اما شرط کافی نیست ‪ ،‬زیرا یک یا چند‬
‫عضو ‪ m‬می توانند به گونه ای چیده شوند که به ایجاد ثبات کمک نکنند‪ .‬کل خرپا اگر ‪ ، m 6> 3j‬تعداد اعضا بیشتر‬
‫از معادالت مستقل باشد ‪ ،‬و خرپا از نظر داخلی از نظر داخلی با اعضای مازاد حاضر نامشخص است‪ .‬در صورت ‪m 6‬‬
‫‪ ، <3j‬کمبود اعضای داخلی وجود دارد و خرپا ناپایدار است و تحت بار قرار می گیرد‪ .‬این رابطه بین تعداد اتصاالت و‬
‫تعداد اعضا در طراحی اولیه یک خرپای فضایی پایدار بسیار مفید است ‪ ،‬زیرا پیکربندی به اندازه یک خرپای صفحه ای‬
‫مشهود نیست ‪ ،‬جایی که هندسه تعیین قطعی به طور کلی کامالً آشکار است‪.‬‬

‫روش اتصال در هنر توسعه یافته است‪ 3/4 .‬برای خرپاهای صفحه با ارضای معادله بردار کامل به طور مستقیم به خرپاهای‬
‫فضایی کشیده می شود‬

‫برای هر مفصل ما به طور معمول تجزیه و تحلیل را در محل مشترکی که حداقل یک نیروی شناخته شده و بیش از سه‬
‫نیروی ناشناخته در آن حضور دارند ‪ ،‬آغاز می کنیم‪ .‬مفاصل مجاور که بیش از سه نیروی ناشناخته روی آنها عمل نمی‬
‫کند ‪ ،‬به نوبه خود قابل تجزیه و تحلیل هستند‪.‬‬

‫این تکنیک گام به گام مفصل تمایل دارد تعداد معادالت همزمان را که باید نیروها را در همه اعضای خرپای فضایی‬
‫تعیین کنیم ‪ ،‬حل کند‪ .‬به همین دلیل ‪ ،‬اگرچه به آسانی به روال عادی تقلیل نمی یابد ‪ ،‬اما چنین رویکردی توصیه می‬
‫شود‪ .‬با این حال ‪ ،‬به عنوان یک روش جایگزین ‪ ،‬ما می توانیم با استفاده از معادله معادالت مشترک ‪ j3‬را به سادگی‬
‫بنویسیم‪ 4/1 .‬به تمام اتصاالت قاب فاصله‪ .‬اگر ساختار هنگام برداشتن از پشتی های آن غیرقابل انعطاف باشد و این‬
‫پشتیبان ها ‪ 6‬واکنش خارجی ایجاد کنند ‪ ،‬تعداد مجهوالت ‪ 6‬خواهد بود‪ .‬اگر عالوه بر این ‪ ،‬اعضای اضافی وجود نداشته‬
‫باشد ‪ ،‬تعداد معادالت (‪ )j3‬برابر با تعداد مجهوالت (‪ )m + 6‬است و کل سیستم معادالت را می توان به طور همزمان‬
‫برای مجهوالت حل کرد‪ .‬به دلیل تعداد زیاد معادالت همراه ‪ ،‬معموالً یک راه حل رایانه ای مورد نیاز است‪ .‬با این رویکرد‬
‫اخیر ‪ ،‬الزم نیست در یک محل مشترک که در آن حداقل یک نیروی شناخته شده و بیش از سه نیروی ناشناخته عمل‬
‫می کنند ‪ ،‬آغاز شود‪.‬‬

‫‪178‬‬
 ‫یک خرپای فضایی در طوالنی ترین پیاده روی شیشه ای جهان گنجانده شده است که در پارک جنگلی ملی ‪Huangshi‬‬
‫در چونگ چینگ چین واقع شده است‪.‬‬

‫روش مقاطع خرپاهای فضایی‬

‫روش مقاطع توسعه یافته در مقاله قبلی ممکن است برای خرپاهای فضایی نیز استفاده شود‪ .‬دو معادله بردار‬

‫باید برای هر بخش از خرپا ‪ ،‬که در آن مجموع گشتاور صفر برای همه محورهای گشتاور حفظ می شود ‪ ،‬راضی باشد‪ .‬از‬
‫آنجا که دو معادله بردار معادل شش معادله مقیاس پذیر است ‪ ،‬نتیجه می گیریم که به طور کلی ‪ ،‬بخشی نباید از بیش‬
‫از شش عضوی که نیروهای آنها ناشناخته است عبور کند‪ .‬روش برش برای خرپاهای فضایی به طور گسترده ای مورد‬
‫استفاده قرار نمی گیرد ‪ ،‬زیرا به ندرت می توان محور گشتاور را پیدا کرد که همه موارد ناشناخته را حذف می کند ‪ ،‬مانند‬
‫خرپاهای صفحه‪.‬‬

‫نماد بردار برای بیان اصطالحات در معادالت نیرو و گشتاور برای خرپاهای فضایی از مزیت قابل توجهی برخوردار است‬
‫و در نمونه نمونه زیر استفاده می شود‪.‬‬

‫‪179‬‬
 ‫مشکل نمونه ‪4/5‬‬

‫خرپای فضایی شامل چهارضلعی صلب ‪ ABCD‬است که توسط اتصال توپ و سوکت در ‪ A‬لنگر انداخته شده است و از‬
‫چرخش محورهای ‪ - y،-x‬یا ‪ z‬توسط پیوندهای مربوطه ‪ 2 ، 1‬و ‪ 3‬جلوگیری می کند‪ L .‬به مفصل ‪ E‬اعمال می شود ‪،‬‬
‫که توسط سه پیوند اضافی به طور محکم به چهار وجهی ثابت می شود‪ .‬برای نیروهای موجود در عضو ‪ E‬مشترک حل‬
‫کنید و روش تعیین نیروها را در اعضای باقی مانده خرپا نشان دهید‪.‬‬

‫راه حل‬

‫ما ابتدا توجه داریم که خرپا با شش محدودیت مناسب نصب شده است ‪ ،‬که سه مورد در ‪ A‬و پیوندهای ‪ 2 ، 1‬و ‪ 3‬هستند‪.‬‬
‫همچنین ‪ ،‬با ‪ m = 9‬عضو و ‪ j = 5‬مفصل ‪ ،‬شرایط ‪ m + 6 = 3j‬برای کافی بودن اعضا برای ارائه یک ساختار‬
‫غیرقابل انعطاف ‪ ،‬رضایت بخش است‪.‬‬

‫واکنشهای خارجی در ‪ B، A‬و ‪ D‬را می توان به راحتی به عنوان اولین قدم محاسبه کرد ‪ ،‬اگرچه مقادیر آنها از محلول‬
‫همه نیروها بر روی هر یک از مفاصل پی در پی تعیین می شود‪.‬‬

‫ما با یک مفصل شروع می کنیم که در آن حداقل یک نیروی شناخته شده و بیش از سه نیروی ناشناخته عمل می کنند‬
‫‪ ،‬که در این مورد مفصل ‪ E‬است‪ .‬نمودار جسم آزاد مفصل ‪ E‬با تمام بردارهای نیرو که به طور دلخواه در جهت های‬
‫کشش مثبت آنها فرض شده اند نشان داده شده است‪( .‬دور از مفصل)‪ .‬عبارات بردار برای سه نیروی ناشناخته عبارتند از‬

‫تعادل مفصل ‪ E‬نیاز دارد‬

‫تنظیم مجدد شرایط می دهد‬

‫برابر کردن ضرایب بردارهای واحد ‪ - j،-i‬و ‪ -k‬به صفر ‪ ،‬سه معادله را نشان می دهد‪.‬‬

‫‪180‬‬
 ‫حل معادالت به ما می دهد‬

‫بنابراین ‪ ،‬نتیجه می گیریم که ‪ FEB‬و ‪ FEC‬نیروهای فشاری هستند و ‪ FED‬کشش است‪.‬‬

‫مگر اینکه ابتدا واکنشهای خارجی را محاسبه کرده باشیم ‪ ،‬سپس باید مفصل ‪ C‬را با مقدار شناخته شده ‪ FEC‬و سه‬
‫ناشناخته ‪ FCA،FCB‬و ‪ FCD‬تجزیه و تحلیل کنیم‪ .‬این روش مشابه روشی است که برای مفصل ‪ .E‬استفاده می شود‪.‬‬
‫سپس مفصل های ‪ D،B‬و ‪ A‬به همان شیوه و به ترتیب مرتب مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرند ‪ ،‬که مجهوالت‬
‫اسکالر را برای هر مفصل به سه محدود می کند‪ .‬البته واکنشهای خارجی محاسبه شده از این تجزیه و تحلیلها باید با‬
‫مقادیری که در ابتدا از تجزیه و تحلیل کل خرپا تعیین می شود ‪ ،‬موافق باشد‪.‬‬

‫نکات مفید‬

‫‪ .1‬پیشنهاد‪ :‬یک نمودار بدن آزاد از خرپا به طور کلی رسم کنید و بررسی کنید که نیروهای خارجی وارد بر خرپا = ‪Ax‬‬
‫‪Dz = - (4L ∕ 3) k، Dy =- Lj ، By = 0 ، Az = (4L ∕ 3) k ، Ay = Lj ،Li‬‬

‫‪ .2‬با این فرض ‪ ،‬مقدار عددی منفی برای یک نیرو نشان دهنده فشرده سازی است‪.‬‬

‫‪181‬‬
 ‫‪ 4/6‬قاب و ماشین آالت‬
‫اگر یک ساختار را قاب یا ماشین می نامند اگر حداقل یکی از اعضای جداگانه آن یک عضو چند نیرو باشد‪ .‬یک عضو‬
‫چند نیرو به عنوان یک نفر با سه یا چند نیرو که بر آن وارد می شوند ‪ ،‬یا یک نفر با دو یا چند نیرو و یک یا چند زوج که‬
‫بر آن عمل می کنند ‪ ،‬تعریف می شود‪ .‬قابها ساختارهایی هستند که برای تحمل بارهای اعمال شده طراحی شده اند و‬
‫معموالً در موقعیت خود ثابت می شوند‪ .‬ماشین آالت ساختارهایی هستند که شامل قطعات متحرک هستند و برای انتقال‬
‫نیروهای ورودی یا زوج به نیروهای خروجی یا زوج ها طراحی شده اند‪.‬‬

‫از آنجا که قابها و ماشینها دارای اعضای چند نیرو هستند ‪ ،‬نیروهای این اعضا به طور کلی در جهت اعضا نخواهد بود‪.‬‬
‫بنابراین ‪ ،‬ما نمی توانیم این ساختارها را با روشهای توسعه یافته در هنر تجزیه و تحلیل کنیم‪ 4/4 ، 4/3 .‬و ‪ 4/5‬زیرا این‬
‫روشها برای خرپاهای ساده متشکل از اعضای دو نیرو که نیروها در جهت اعضا قرار دارند اعمال می شود‪.‬‬

‫‪182‬‬
 ‫دو وسیله که امدادگران برای نجات قربانیان تصادف از الشه هواپیما استفاده می کنند‪ .‬دستگاه "فک های زندگی" که‬
‫در سمت چپ نشان داده شده است موضوع مشکالت این مقاله و مقاله مرور فصل است‪.‬‬

‫بدنه های سخت متصل به هم با اعضای چند نیرو‬

‫در فصل ‪ 3‬ما تعادل اجسام چندگانه را مورد بحث قرار دادیم ‪ ،‬اما بر تعادل یک جسم سفت و سخت متمرکز شدیم‪ .‬در‬
‫مقاله حاضر ما بر تعادل اجسام سفت و محکم به هم پیوسته متشکل از اعضای چند نیرو تمرکز می کنیم‪ .‬اگرچه اغلب‬
‫این اجسام را می توان به عنوان سیستم های دو بعدی مورد تجزیه و تحلیل قرار داد ‪ ،‬اما نمونه های متعددی از قاب ها‬
‫و ماشین ها به صورت سه بعدی وجود دارد‪.‬‬

‫نیروهایی که بر روی هر یک از اعضای یک سیستم متصل عمل می کنند ‪ ،‬با جداسازی عضو با نمودار جسم آزاد و اعمال‬
‫معادالت تعادل پیدا می شوند‪ .‬هنگامی که نیروهای متقابل را در نمودارهای جداگانه بدن آزاد نشان می دهیم ‪ ،‬اصل‬
‫عمل و واکنش باید به دقت رعایت شود‪ .‬اگر ساختار دارای تعداد بیشتری عضو یا تکیه گاه بیش از حد الزم برای جلوگیری‬
‫از فروپاشی باشد ‪ ،‬در این صورت ‪ ،‬مانند خرپاها ‪ ،‬مشکل از نظر آماری نامشخص است و اصول تعادل ‪ ،‬هر چند الزم‬
‫است ‪ ،‬برای حل کافی نیست‪ .‬اگرچه بسیاری از فریم ها و ماشین ها از نظر استاتیک نامشخص هستند ‪ ،‬در این مقاله ما‬
‫فقط آنهایی را که از نظر ایستایی تعیین شده اند در نظر خواهیم گرفت‪.‬‬

‫‪183‬‬
‫اگر قاب یا ماشین به محض جدا شدن از تکیه گاه خود یک واحد سفت و سخت تشکیل دهد ‪ ،‬مانند قاب ‪ A‬در شکل‬
‫‪ ،4/14a‬تجزیه و تحلیل بهتر است با ایجاد تمام نیروهای خارجی در ساختار که به عنوان یک بدنه سفت و سخت رفتار‬
‫می شود ‪ ،‬آغاز شود‪ .‬سپس ساختار را تجزیه کرده و تعادل هر قسمت را جداگانه در نظر می گیریم‪ .‬معادالت تعادلی برای‬
‫چندین قسمت از طریق اصطالحات مربوط به نیروهای متقابل مرتبط می شوند‪ .‬اگر ساختار به تنهایی یک واحد سفت و‬
‫سخت نباشد ‪ ،‬اما به دلیل استحکام آن به تکیه گاههای خارجی آن بستگی دارد ‪ ،‬همانطور که در شکل ‪ b14/4‬نشان‬
‫داده شده است ‪ ،‬محاسبه واکنشهای تکیه گاه خارجی تا زمان تجزیه ساختار و تجزیه و تحلیل قطعات جداگانه نمی تواند‬
‫تکمیل شود‪ .‬به‬

‫نمایندگی نیرو و نمودارهای بدن آزاد‬

‫در بیشتر موارد تجزیه و تحلیل قابها و ماشینها با نمایش نیروها بر حسب اجزای مستطیلی آنها تسهیل می شود‪ .‬این امر‬
‫به ویژه هنگامی اتفاق می افتد که ابعاد قطعات در جهت عمود بر هم متقابل داده شوند‪ .‬مزیت این نمایش این است که‬
‫محاسبه بازوهای لحظه ای ساده شده است‪ .‬در برخی از مسائل سه بعدی ‪ ،‬به ویژه هنگامی که گشتاورها در مورد‬
‫محورهایی که موازی محورهای مختصات نیستند ‪ ،‬ارزیابی می شوند ‪ ،‬استفاده از نماد برداری برتری دارد‪.‬‬

‫‪184‬‬
 ‫همیشه نمی توان در هنگام رسم نمودارهای بدن آزاد به هر نیرو یا اجزای آن حس مناسب داد ‪ ،‬و انجام یک وظیفه‬
‫دلخواه ضروری می شود‪ .‬در هر صورت ‪ ،‬کامالً ضروری است که نیرویی به طور مداوم در نمودارها برای اجسام متقابل‬
‫که نیروی مورد نظر را شامل می شود ‪ ،‬نشان داده شود‪ .‬بنابراین ‪ ،‬برای دو جسم متصل به پین ‪ ، A‬شکل ‪ ، 4/15a‬اجزای‬
‫نیرو باید به طور مداوم در جهت های مخالف در نمودارهای جداگانه بدن آزاد نشان داده شوند‪.‬‬

‫برای اتصال یک توپ و سوکت بین اعضای یک قاب فاصله ‪ ،‬ما باید اصل عمل و واکنش را برای هر سه جزء همانطور‬
‫که در شکل ‪4/15b‬نشان داده شده اعمال کنیم‪ .‬هنگامی که عالئم جبری اجزاء هنگام محاسبه تعیین می شوند ‪ ،‬ممکن‬
‫است جهت های تعیین شده اشتباه باشند‪ .‬به عنوان مثال ‪ ،‬اگر ‪ ، Ax‬منفی باشد ‪ ،‬در واقع در جهت مخالف آنچه در ابتدا‬
‫نشان داده شده است عمل می کند‪ .‬بر این اساس ‪ ،‬ما باید جهت نیرو را بر روی هر دو عضو معکوس کنیم و عالمت‬
‫اصطالحات نیروی آن را در معادالت معکوس کنیم‪ .‬یا ممکن است بازنمایی را همانطور که در ابتدا گفته شده رها کنیم‬
‫‪ ،‬و حس مناسب نیرو از عالمت منفی درک شود‪ .‬اگر برای برچسب زدن نیروها از بردار نویسی استفاده کنیم ‪ ،‬باید مراقب‬
‫باشیم که از عالمت بعالوه برای یک عمل و عالمت منفی برای واکنش مربوطه استفاده کنیم ‪ ،‬همانطور که در شکل‬
‫‪ 4/16‬نشان داده شده است‪.‬‬

‫‪185‬‬
‫گاهی اوقات ممکن است برای جداسازی مجهوالت به حل دو یا چند معادله نیاز داشته باشیم‪ .‬با این حال ‪ ،‬در اکثر موارد‬
‫‪ ،‬ما می توانیم از راه حل های همزمان با انتخاب دقیق اعضا یا گروه اعضا برای نمودار بدن آزاد و با انتخاب دقیق‬
‫محورهای لحظه ای که عبارات نامطلوب را از معادالت حذف می کند ‪ ،‬اجتناب کنیم‪ .‬روش حل که در پاراگراف های‬
‫باال توضیح داده شده است در مشکالت نمونه زیر نشان داده شده است‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪4/6‬‬

‫قاب از وزن ‪ 400‬کیلوگرمی به روش نشان داده شده پشتیبانی می کند‪ .‬وزن اعضا را در مقایسه با نیروهای ناشی از بار‬
‫نادیده بگیرید و اجزای افقی و عمودی همه نیروهایی که بر هر یک از اعضاء وارد می شوند را محاسبه کنید‪.‬‬

‫راه حل‬

‫ما ابتدا مشاهده می کنیم که سه عضو پشتیبان که قاب را تشکیل می دهند ‪ ،‬مجموعه ای سفت و سخت تشکیل می‬
‫دهند که می تواند به عنوان یک واحد تجزیه و تحلیل شود‪ .‬ما همچنین مشاهده می کنیم که چیدمان تکیه گاه های‬
‫خارجی باعث می شود که قاب از نظر ایستایی تعیین شود‪.‬‬

‫از نمودار بدن آزاد کل قاب ‪ ،‬واکنش های خارجی را تعیین می کنیم‪ .‬بدین ترتیب‬

‫در مرحله بعد ‪ ،‬ما قاب را تجزیه کرده و یک نمودار جداگانه از هر عضو رسم می کنیم‪ .‬نمودارها در موقعیت های نسبی‬
‫تقریبی خود مرتب شده اند تا در پیگیری نیروهای مشترک تعامل کمک کنند‪ .‬واکنشهای خارجی که به تازگی به دست‬
‫آمده بر روی نمودار ‪ AD‬وارد می شود‪ .‬دیگر نیروهای شناخته شده نیروهای ‪3.92‬کیلو نیوتون هستند که توسط محور‬
‫قرقره بر روی ‪ BF‬عضو اعمال می شود ‪ ،‬که از نمودار بدن آزاد قرقره بدست آمده است‪ .‬کشش کابل ‪ 3.92‬کیلو نیوتن‬
‫نیز بر روی ‪ AD‬در نقطه اتصال آن نشان داده شده است‪.‬‬

‫‪186‬‬
 ‫بعد ‪ ،‬اجزای همه نیروهای ناشناخته روی نمودارها نشان داده شده است‪ .‬در اینجا مشاهده می کنیم که ‪ CE‬یک عضو دو‬
‫نیرو است‪ 2 .‬اجزای نیرو در ‪ CE‬دارای واکنشهای مساوی و متضاد هستند ‪ ،‬که در ‪ BF‬در ‪ E‬و ‪ AD‬در ‪ C‬نشان داده شده‬
‫است‪ .‬ممکن است در نگاه اول حس واقعی اجزا را در ‪ B‬تشخیص ندهیم ‪ ،‬بنابراین ممکن است خودسرانه اما به طور‬
‫پیوسته به یکدیگر اختصاص داده شوند‪.‬‬

‫راه حل ممکن است با استفاده از معادله گشتاور در مورد ‪ B‬یا ‪ E‬برای ‪ BF‬عضو ‪ ،‬و سپس دو معادله نیرو ادامه یابد‪ .‬بدین‬
‫ترتیب‪،‬‬

‫مقادیر عددی مثبت مجهوالت بدین معناست که ما جهت آنها را به درستی در نمودارهای جسم آزاد فرض کرده ایم‪.‬‬
‫مقدار ‪ Cx = Ex = 13.08‬کیلو نیوتن که با بازرسی نمودار بدن آزاد ‪ CE‬بدست می آید ‪ ،‬اکنون به همراه مقادیر ‪Bx‬‬
‫و فقط تعیین شده بر روی نمودار برای ‪ AD‬وارد می شود‪ .‬معادالت تعادل ممکن است اکنون به عنوان یک چک برای‬
‫عضو ‪ AD‬اعمال شود ‪ ،‬زیرا تمام نیروهای وارد بر آن قبالً محاسبه شده اند‪ .‬معادالت می دهد‬

‫نکات مفید‬

‫‪187‬‬
 ‫‪ .1‬می بینیم که قاب مربوط به دسته ای است که در شکل ‪ 4/14a‬نشان داده شده است‪.‬‬

‫‪ .2‬بدون این مشاهده ‪ ،‬راه حل مشکل بسیار طوالنی تر خواهد بود ‪ ،‬زیرا سه معادله تعادل برای عضو ‪ BF‬شامل چهار‬
‫مجهول است‪ Ex، By ،Bx :‬و ‪ .Ey‬توجه داشته باشید که جهت خطی که به دو نقطه اعمال نیرو می پیوندد ‪ ،‬و نه شکل‬
‫عضو ‪ ،‬جهت نیروهایی را که بر روی یک عضو دو نیرو وارد می شوند تعیین می کند‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪4/7‬‬

‫وزن قاب را نادیده بگیرید و نیروهای وارد بر همه اعضای آن را محاسبه کنید‪.‬‬

‫راه حل‬

‫ما ابتدا توجه می کنیم که قاب هنگام برداشتن از تکیه گاه یک واحد سفت و سخت نیست زیرا ‪ BDEF‬یک چهارضلعی‬
‫متحرک است و یک مثلث صلب نیست‪ .‬در نتیجه ‪ ،‬تا زمانی که تک تک اعضا مورد تجزیه و تحلیل قرار نگیرند ‪ ،‬نمی‬
‫توان واکنش های خارجی را به طور کامل تعیین کرد‪ .‬با این حال ‪ ،‬ما می توانیم اجزای عمودی واکنش های ‪ A‬و ‪ C‬را‬
‫از نمودار بدن آزاد قاب به طور کلی تعیین کنیم‪ .‬بدین ترتیب‪،‬‬

‫‪188‬‬
 ‫در مرحله بعد ‪ ،‬قاب را جدا کرده و نمودار بدن آزاد هر قسمت را ترسیم می کنیم‪ .‬از آنجا که ‪ EF‬یک عضو دو نیرویی‬
‫است ‪ ،‬جهت نیرو در ‪ E‬در ‪ ED‬و در ‪ F‬روی ‪ AB‬مشخص است‪ .‬ما فرض می کنیم که نیروی ‪ 30‬پوند به عنوان بخشی‬
‫از عضو قبل از میالد به پین اعمال می شود‪ .‬در تخصیص جهت صحیح نیروهای ‪ D، F ،E‬و ‪ Bx‬مشکلی وجود ندارد‪.‬‬
‫با این حال ‪ ،‬جهت ‪ By‬ممکن است با بازرسی تعیین نشود و بنابراین به طور خودسرانه به عنوان پایین در ‪ AB‬و باال در‬
‫‪ BC‬نشان داده می شود‪.‬‬

‫عضو ‪ED‬‬

‫دو ناشناخته به راحتی به دست می آیند‬

‫عضو ‪EF‬‬

‫واضح است که ‪ F‬برابر و برابر ‪ E‬با قدر ‪ 50‬پوند است‪.‬‬

‫عضو ‪AB‬‬

‫از آنجا که ‪ F‬در حال حاضر شناخته شده است ‪ ،‬ما برای ‪ Ax،Bx‬و حل می کنیم‬

‫عالمت منفی نشان می دهد که را در جهت اشتباه تعیین کرده ایم‪.‬‬

‫عضو قبل از میالد‬

‫نتایج ‪ By،Bx‬و ‪ D‬اکنون به ‪ BC‬منتقل می شود و ‪ Cx‬ناشناخته باقی مانده از پیدا می شود‬

‫ما ممکن است دو معادله تعادل باقی مانده را به عنوان یک چک اعمال کنیم‪ .‬بدین ترتیب‪،‬‬

‫‪189‬‬
 ‫نکات مفید‬

‫‪ .1‬می بینیم که این قاب مربوط به مقوله ای است که در شکل ‪ 4/14b‬نشان داده شده است‪.‬‬

‫‪ .2‬جهت ‪ Ax‬و ‪ Cx‬در ابتدا مشخص نیست و می تواند به صورت دلخواه تعیین شود ‪ ،‬در صورت لزوم بعداً اصالح می‬
‫شود‪.‬‬

‫‪ .3‬از طرف دیگر ‪ ،‬نیروی ‪ 30‬پوندی را می توان به پینی که بخشی از ‪ BA‬در نظر گرفته می شود ‪ ،‬اعمال کرد ‪ ،‬در نتیجه‬
‫واکنش ‪ Bx‬تغییر می کند‪.‬‬

‫‪190‬‬
 ‫متناوباً ‪ ،‬ما می توانیم به صورت نمودار بدن آزاد در کل قاب برگردیم و ‪ Cx‬را پیدا کنیم‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪4/8‬‬

‫دستگاه نشان داده شده به عنوان یک دستگاه حفاظت از اضافه بار طراحی شده است که بار را هنگامی که از مقدار از‬
‫پیش تعیین شده ‪ .T‬بیشتر می کند آزاد می کند‪ .‬یک پین برشی فلزی نرم ‪ S‬در سوراخی در قسمت پایینی قرار داده شده‬
‫و توسط نیمه باالیی عمل می کند‪ .‬هنگامی که نیروی کلی روی پین از قدرت آن بیشتر شود ‪ ،‬می شکند‪ .‬دو نیمه سپس‬
‫تحت تأثیر کشش های ‪ BD‬و ‪ ، CD‬همانطور که در طرح دوم نشان داده شده است ‪ ،‬در حدود ‪ A‬می چرخند و غلطک‬
‫های ‪ E‬و ‪ F‬پیچ چشم را آزاد می کنند‪ .‬در صورتی که پایه ‪ S‬بریده شود وقتی نیروی کل ‪ 800‬نیوتن برش می یابد‬
‫حداکثر کشش ‪ T‬را تعیین کنید‪ .‬همچنین نیروی مربوطه را بر روی پایه لوال ‪ A‬محاسبه کنید‪.‬‬

‫راه حل‬

‫به دلیل تقارن ‪ ،‬ما فقط یکی از دو عضو وابسته را تحلیل می کنیم‪ .‬قسمت فوقانی انتخاب شده است و نمودار بدن آزاد‬
‫آن همراه با آن برای اتصال در ‪ D‬ترسیم شده است‪ .‬به دلیل تقارن نیروهای ‪ S‬و ‪ A‬فاقد اجزای ‪ x‬هستند‪ .‬اعضای دو‬
‫نیرو ‪ BD‬و ‪ CD‬نیروهایی با قدر برابر ‪ B = C‬را بر روی اتصال در ‪ .D‬اعمال می کنند‪ .‬تعادل اتصال‬

‫از نمودار بدن آزاد قسمت فوقانی ‪ ،‬ما تعادل لحظه ها را در مورد نقطه ‪ .A‬با جایگزینی ‪ S = 800 N‬بیان می کنیم و‬
‫عبارت ‪ B‬به‬

‫‪191‬‬
‫جایگزینی∕ ‪ cos 𝜃 = tan 𝜃 = 5∕12‬و حل ‪ T‬برای حل مشکل‬

‫در نهایت ‪ ،‬تعادل در جهت ‪ y‬به ما می دهد‬

‫‪192‬‬
 ‫نکات مفید‬

‫‪ .1‬تشخیص تقارن همیشه مفید است‪ .‬در اینجا به ما می گوید که نیروهایی که بر دو قسمت وارد می شوند نسبت به‬
‫محور ‪ x‬به عنوان تصویر آینه از یکدیگر رفتار می کنند‪ .‬بنابراین ‪ ،‬ما نمی توانیم روی یک عضو در جهت ‪ x‬مثبت و‬
‫واکنش آن در طرف دیگر در جهت ‪ x‬منفی داشته باشیم‪ .‬در نتیجه ‪ ،‬نیروهای ‪ S‬و ‪ A‬فاقد اجزای ‪ x‬هستند‪.‬‬

‫‪ .2‬مراقب باشید که قسمت جزء ‪ y‬از ‪ .B‬را فراموش نکنید‪ .‬توجه داشته باشید که واحدهای ما در اینجا نیوتن میلی متر‬
‫هستند‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪4/9‬‬

‫در موقعیت خاص نشان داده شده ‪ ،‬بیل مکانیکی نیروی ‪ 20‬کیلو نیوتن موازی با زمین اعمال می کند‪ .‬دو سیلندر‬
‫هیدرولیک ‪ AC‬برای کنترل ‪ OAB‬بازو و یک سیلندر ‪ DE‬برای کنترل بازو ‪ EBIF‬وجود دارد‪ .‬الف) تعیین نیرو در‬
‫سیلندرهای هیدرولیک ‪ AC‬و فشار ‪ pAC‬در برابر پیستونهای آنها ‪ ،‬که قطر موثر آنها ‪ 95‬میلی متر است‪( .‬ب) همچنین‬

‫‪193‬‬
‫نیرو در سیلندر هیدرولیک ‪ DE‬و فشار ‪ pDE‬در برابر پیستون قطر ‪ 105‬میلی متر آن را تعیین کنید‪ .‬در مقایسه با اثرات‬
‫نیروی ‪ 20‬کیلو نیوتن وزن اعضای را نادیده بگیرید‪.‬‬

‫راه حل‬

‫(الف) ما با ساختن نمودار بدن آزاد از کل مجموعه بازو شروع می کنیم‪ .‬توجه داشته باشید که ما فقط ابعاد الزم برای این‬
‫بخش از مشکل را شامل می شویم در حال حاضر جزئیات استوانه های ‪ DE‬و ‪ GH‬ضروری نیست‪.‬‬

‫(ب) برای سیلندر ‪ ، DF‬ما مجموعه را در محلی "برش" می دهیم که نیروی سیلندر مورد نظر را از نمودار بدن آزاد ما‬
‫خارج می کند‪ .‬این به معنی جدا کردن ‪ EBIF‬بازوی عمودی به همراه سطل و نیروی اعمال شده آن است‪.‬‬

‫‪194‬‬
 ‫نکته مفید‬

‫‪ .1‬آن نیرو = (فشار) (مساحت) را به یاد بیاورید‪.‬‬

‫‪ 4/7‬مرور فصل‬
‫در فصل ‪ 4‬ما اصول تعادل را در دو دسته از مشکالت به کار برده ایم‪ :‬الف) خرپاهای ساده و (ب) قاب ها و ماشین ها‪.‬‬
‫هیچ نظریه جدیدی مورد نیاز نبود ‪ ،‬زیرا ما فقط نمودارهای الزم برای بدن آزاد را ترسیم کردیم و معادالت متعادل خود‬
‫را به کار گرفتیم‪ .‬با این حال ‪ ،‬ساختارهای مورد بحث در فصل ‪ 4‬به ما این فرصت را داده است تا قدردانی خود را از‬
‫رویکرد سیستماتیک در مورد مسائل مکانیک بیشتر توسعه دهیم‪.‬‬

‫اساسی ترین ویژگی های تجزیه و تحلیل این دو دسته از ساختارها در جمالت زیر بررسی می شود‪.‬‬

‫(الف) خرپاهای ساده‬

‫‪ .1‬خرپاهای ساده از اعضای دو نیرویی تشکیل شده اند که در انتهای آنها به هم متصل شده و قادر به پشتیبانی از کشش‬
‫یا فشرده سازی هستند‪ .‬بنابراین ‪ ،‬هر نیروی داخلی همیشه در جهت خطی است که به نقاط پایانی اعضای خود می‬
‫پیوندد‪.‬‬

‫‪ .2‬خرپاهای ساده از واحد سفت و محکم (غیرقابل انعطاف) مثلث برای خرپاهای صفحه و چهار ضلعی برای خرپاهای‬
‫فضایی ساخته می شوند‪ .‬واحدهای اضافی یک خرپا با افزودن اعضای جدید ‪ ،‬دو مورد برای خرپای صفحه ای و سه مورد‬
‫برای خرپای فضایی ‪ ،‬به اتصاالت موجود متصل شده و در انتهای آنها به هم متصل می شوند و یک مفصل جدید را‬
‫تشکیل می دهند‪.‬‬

‫‪ .3‬مفصل خرپاهای ساده به عنوان اتصاالت پین برای خرپاهای صفحه و اتصاالت توپ و سوکت برای خرپاهای فضایی‬
‫فرض می شود‪ .‬بنابراین ‪ ،‬مفاصل می توانند نیرو را منتقل کنند اما نه لحظه ای‪.‬‬

‫‪ .4‬فرض بر این است که بارهای خارجی فقط در اتصاالت وارد می شوند‪.‬‬

‫‪ .5‬خرپاها از نظر آماری از خارج تعیین می شوند وقتی که محدودیت های خارجی مساوی است اما بیش از حد الزم برای‬
‫حفظ موقعیت تعادل نیست‪.‬‬

‫‪195‬‬
‫‪ .6‬خرپاها بصورت داخلی از نظر داخلی تعیین می شوند هنگامی که به روش توصیف شده در مورد (‪ )2‬ساخته می شوند‬
‫‪ ،‬در صورتی که اعضای داخلی بیش از آنهایی که برای جلوگیری از فروپاشی الزم است ‪ ،‬نیستند‪.‬‬

‫‪ .7‬روش اتصاالت از معادالت نیروی تعادلی برای هر مفصل استفاده می کند‪ .‬تجزیه و تحلیل به طور معمول در یک‬
‫محل اتصال آغاز می شود که در آن حداقل یک نیرو شناخته شده است و بیش از دو نیرو برای خرپای هواپیما ناشناخته‬
‫نیست یا بیش از سه نیرو برای خرپاهای فضایی ناشناخته است‪.‬‬

‫‪ .8‬روش برش ها از یک بدن آزاد از یک قسمت کامل از یک خرپا که دارای دو یا چند مفصل است استفاده می کند‪ .‬به‬
‫طور کلی ‪ ،‬این روش شامل تعادل یک سیستم نیروهای غیر همزمان است‪ .‬معادله لحظه ای تعادل به ویژه هنگامی که‬
‫از روش مقاطع استفاده می شود مفید است‪ .‬به طور کلی ‪ ،‬نیروهای وارد بر بخشی که بیش از سه عضو ناشناخته خرپا را‬
‫قطع می کند ‪ ،‬به طور کامل حل نمی شوند ‪ ،‬زیرا تنها سه معادله تعادل مستقل وجود دارد‪.‬‬

‫‪ .9‬بردار نماینده نیرویی که بر مفصل یا مقطعی وارد می شود در همان طرف مفصل یا مقطع عضوی که نیرو را منتقل‬
‫می کند کشیده شده است‪ .‬با این قرارداد ‪ ،‬کشش زمانی نشان داده می شود که پیکان نیرو از مفصل یا مقطع دور باشد‬
‫و زمانی که پیکان به سمت مفصل یا مقطع نشان می دهد ‪ ،‬فشرده سازی نشان داده می شود‪.‬‬

‫‪ .10‬هنگامی که دو عضو مورب که یک تابلوی چهار ضلعی را مهار می کنند ‪ ،‬اعضای قابل استخراج هستند که قادر به‬
‫پشتیبانی از فشرده سازی نیستند ‪ ،‬تنها آن عضوی که در کشش است در تحلیل باقی می ماند و پانل به صورت ایستا‬
‫تعیین می شود‪.‬‬

‫‪ -11‬هنگامی که دو عضو پیوسته تحت بار خطی هستند و یک عضو سوم با جهت متفاوت با اتصال آنها به هم متصل‬
‫می شود ‪ ،‬نیرو در عضو سوم باید صفر باشد مگر اینکه نیروی خارجی در مفصل با جزء عادی به اعضای خطی وارد شود‪.‬‬

‫(ب) قاب و ماشین آالت‬

‫‪ .1‬قابها و ماشینها ساختارهایی هستند که شامل یک یا چند عضو چند نیرو هستند‪ .‬عضوی چند نیرویی است که سه یا‬
‫چند نیرو ‪ ،‬یا دو یا چند نیرو و یک یا چند زوج بر آن وارد شده باشد‪.‬‬

‫‪ .2‬فریم ها سازه هایی هستند که برای تحمل بارها ‪ ،‬عموماً در شرایط استاتیک طراحی شده اند‪ .‬ماشین ها ساختارهایی‬
‫هستند که نیروها و گشتاورهای ورودی را به نیروها و گشتاورهای خروجی تبدیل می کنند و عموماً شامل قطعات متحرک‬
‫می شوند‪ .‬برخی از ساختارها ممکن است به عنوان قاب یا ماشین طبقه بندی شوند‪.‬‬

‫‪ .3‬در اینجا فقط فریم ها و ماشین هایی که از نظر داخلی و خارجی تعیین می شوند در نظر گرفته می شوند‪.‬‬

‫‪ .4‬اگر یک قاب یا ماشین در کل یک واحد سخت (غیرقابل انعطاف) باشد وقتی که تکیه گاههای خارجی آن برداشته‬
‫شود ‪ ،‬آنگاه تجزیه و تحلیل را با محاسبه واکنشهای خارجی روی کل واحد آغاز می کنیم‪ .‬اگر یک قاب یا ماشین به طور‬
‫کلی هنگامی که پشتیبان های خارجی آن برداشته می شود ‪ ،‬یک واحد غیر خشک (جمع شونده) باشد ‪ ،‬تا تجزیه ساختار‬
‫تجزیه و تحلیل واکنش های خارجی را نمی توان تکمیل کرد‪.‬‬

‫‪196‬‬
 ‫‪ .5‬نیروهای متصل به اتصاالت داخلی قابها و ماشینها با تجزیه ساختار و ایجاد نمودار جداگانه بدن آزاد از هر قسمت‬
‫محاسبه می شوند‪ .‬اصل عمل و عکس العمل باید کامالً رعایت شود‪ .‬در غیر این صورت ‪ ،‬خطا ایجاد می شود‪.‬‬

‫‪ .6‬معادالت نیرو و گشتاور تعادل بر حسب نیاز برای محاسبه مجهوالت مورد نظر بر اعضا اعمال می شود‪.‬‬

‫‪197‬‬
‫فصل ‪ 5‬نیروهای توزیع شده‬

‫فصل بندی کلی‬

‫‪ 5/1‬مقدمه‬

‫مراکز توده و سانتروئیدها‬ ‫بخش الف‬

‫‪ 5/2‬مرکز جرم‬

‫‪ 5/3‬مرکز خطوط ‪ ،‬مناطق و حجم ها‬

‫‪ 5/4‬بدنها و شکلهای مرکب ؛ تقریب ها‬

‫‪ 5/5‬قضایای پاپوس‬

‫بخش ب موضوعات ویژه‬

‫‪ 5/6‬تیرها ‪ -‬جلوه های خارجی‬

‫‪ 5/7‬تیرها ‪ -‬جلوه های داخلی‬

‫‪ 5/8‬کابل انعطاف پذیر‬

‫‪ 5/9‬آمار سیاالت‬

‫‪ 5/10‬مرور فصل‬

‫‪198‬‬
 ‫پل هزاره گیتسهد بر روی رودخانه تاین در بریتانیا قرار دارد‪ .‬این پل برنده جایزه می تواند حول یک محور افقی در طول‬
‫دهانه خود بچرخد تا کشتی ها از زیر آن عبور کنند‪ .‬بنابراین ‪ ،‬اثر تجمعی توزیع وزن آن باید در طیف وسیعی از جهت ها‬
‫در طول فرآیند طراحی تعیین شود‪.‬‬

‫‪ 5/1‬مقدمه‬
‫در فصل های قبل ما با همه نیروها در خطوط عمل و نقاط کاربرد آنها متمرکز بودیم‪ .‬این درمان یک مدل معقول برای‬
‫آن نیروها ارائه داد‪ .‬در واقع ‪ ،‬نیروهای "متمرکز" به معنای دقیق وجود ندارند ‪ ،‬زیرا هر نیروی خارجی که به صورت‬
‫مکانیکی به بدن وارد می شود ‪ ،‬در یک منطقه تماس نامحدود ‪ ،‬هرچند کوچک توزیع می شود‪.‬‬

‫به عنوان مثال ‪ ،‬نیرویی که توسط پیاده رو بر روی الستیک اتومبیل وارد می شود ‪ ،‬بر الستیک در تمام سطح تماس آن‬
‫وارد می شود ‪ ،‬شکل ‪ ، 5/1k‬که ممکن است در صورت نرم بودن الستیک قابل مالحظه باشد‪ .‬هنگام تجزیه و تحلیل‬
‫نیروهای وارد بر خودرو به طور کلی ‪ ،‬اگر بعد ‪ b‬منطقه تماس در مقایسه با سایر ابعاد مربوطه ‪ ،‬مانند فاصله بین چرخها‬
‫ناچیز باشد ‪ ،‬ممکن است نیروهای تماس واقعی توزیع شده را با ‪ R‬حاصل از آنها جایگزین کنیم به عنوان نیروی متمرکز‬
‫حتی نیروی تماس بین یک توپ فوالدی سخت شده و مسابقه آن در یک بلبرینگ باردار ‪ ،‬شکل ‪ ، 5/1b‬در یک منطقه‬
‫تماس نامحدود ‪ ،‬هرچند بسیار کوچک اعمال می شود‪ .‬نیروهایی که به یک عضو دو نیرویی از یک خرپا اعمال می شود‬
‫‪ ،‬شکل ‪ ، 5/1c‬بر روی یک ناحیه واقعی تماس سنجاق در برابر سوراخ و به صورت داخلی در بخش برش اعمال می‬

‫‪199‬‬
‫شود‪ .‬در این موارد و نمونه های مشابه دیگر ‪ ،‬ممکن است هنگام تجزیه و تحلیل تأثیرات خارجی آنها بر اجسام به طور‬
‫کلی ‪ ،‬نیروهای متمرکز را در نظر بگیریم‪.‬‬

‫از طرف دیگر ‪ ،‬اگر بخواهیم توزیع نیروهای داخلی را در مواد بدن در نزدیکی محل تماس ‪ ،‬جایی که تنشها و کرنشهای‬
‫داخلی قابل تشخیص است ‪ ،‬بیابیم ‪ ،‬نباید بار را متمرکز در نظر بگیریم بلکه باید توزیع واقعی این مشکل در اینجا مورد‬
‫بحث قرار نمی گیرد زیرا مستلزم آگاهی از خواص مواد است و متعلق به درمانهای پیشرفته مکانیک مواد و نظریه های‬
‫کشش و انعطاف پذیری است‪.‬‬

‫وقتی نیروهایی بر منطقه ای اعمال می شود که ابعاد آن در مقایسه با سایر ابعاد مربوطه ناچیز نیست ‪ ،‬باید نحوه واقعی‬
‫توزیع نیرو را در نظر بگیریم‪ .‬ما این کار را با جمع بندی اثرات نیروی توزیع شده در کل منطقه با استفاده از ادغام ریاضی‬
‫انجام می دهیم‪ .‬این امر مستلزم آن است که شدت نیرو را در هر مکانی بدانیم‪ .‬چنین مشکالتی سه دسته هستند‪.‬‬

‫‪200‬‬
 ‫(‪ )1‬توزیع خط‪ .‬هنگامی که نیرویی در امتداد یک خط توزیع می شود ‪ ،‬مانند بار عمودی پیوسته که توسط یک کابل‬
‫معلق پشتیبانی می شود ‪ ،‬شکل ‪ ، 5/2a‬شدت ‪ w‬بارگذاری به عنوان نیرو در واحد طول خط ‪ ،‬نیوتن بر متر (‪ ) N/m‬یا‬
‫پوند در هر پا (پوند‪/‬فوت)‪.‬‬

‫(‪ )2‬توزیع منطقه‪ .‬هنگامی که نیرویی بر روی یک ناحیه توزیع می شود ‪ ،‬مانند فشار هیدرولیکی آب بر روی سطح داخلی‬
‫بخشی از سد ‪ ،‬شکل ‪ ، 5/2b‬شدت به عنوان نیرو در واحد مساحت بیان می شود‪ .‬به این شدت فشار برای اعمال نیروهای‬
‫مایع و تنش برای توزیع داخلی نیروها در جامدات گفته می شود‪ .‬واحد اصلی فشار یا تنش در ‪ SI‬نیوتن بر متر مربع‬
‫(‪ )N/m2‬است که پاسکال (‪ )Pa‬نیز نامیده می شود‪ .‬با این حال ‪ ،‬این واحد برای اکثر برنامه ها بسیار کوچک است ( ‪Pa‬‬
‫‪ 6895 = 1‬پوند‪/‬اینچ در ‪ .)2‬کیلوپاسکال (‪ ، )kPa‬معادل ‪ ، 103 Pa‬بیشتر برای فشار مایع و مگاپاسکال ‪ ،‬معادل ‪Pa‬‬
‫‪ ، 106‬برای تنش استفاده می شود‪ .‬در سیستم واحدهای معمول ایاالت متحده ‪ ،‬فشار مایع و فشار مکانیکی معموالً بر‬
‫حسب پوند بر اینچ مربع (پوند‪ /‬اینچ در‪ )2‬بیان می شود‪.‬‬

‫(‪ )3‬توزیع حجم‪ .‬نیرویی که بر حجم یک جسم توزیع می شود نیروی بدن نامیده می شود‪ .‬متداول ترین نیروی بدن‬
‫نیروی جاذبه است که بر روی همه عناصر جرم در بدن تأثیر می گذارد‪ .‬برای از بین بردن نیروها بر تکیه گاههای سازه‬
‫سنگ فرش سنگین در شکل ‪ ،5/2k‬برای مثال ‪ ،‬برای توزیع نیروی گرانشی در سراسر ساختار نیاز است‪ .‬شدت نیروی‬
‫گرانشی وزن مخصوص 𝜌‪ g‬است ‪ ،‬که در آن چگالی (جرم در واحد حجم) و ‪ g‬شتاب ناشی از گرانش است‪ .‬واحدهای‬
‫𝜌‪ g‬عبارتند از (‪ kg/m3) (m/s2) = N/m3‬در واحدهای ‪ SI‬و پوند‪/‬اینچ در ‪2‬در سیستم عادی ایاالت متحده‪.‬‬

‫نیروی بدن ناشی از جاذبه زمین (وزن) بیشترین نیرویی است که با آن برخورد می شود‪ .‬بخش الف این فصل به تعیین‬
‫نقطه ای در جسمی که از طریق آن نیروی گرانشی حاصل می شود ‪ ،‬می پردازد و ویژگی های هندسی مرتبط خطوط ‪،‬‬
‫مناطق و حجم ها را مورد بحث قرار می دهد‪ .‬بخش ب به نیروهای توزیع شده که بر روی تیرها و کابلهای قابل انعطاف‬
‫عمل می کنند و نیروهای توزیع شده که مایعات بر روی سطوح نمایان شده اعمال می کند ‪ ،‬پرداخته است‪.‬‬

‫مراکز جرم و سانتروئیدها‬ ‫بخش الف‬

‫‪201‬‬
 ‫‪ 5/2‬مرکز جرم‬

‫یک بدن سه بعدی با هر اندازه و شکل ‪ ،‬با جرم ‪ m‬در نظر بگیرید‪ .‬اگر بدن را ‪ ،‬همانطور که در شکل ‪ 5/3‬نشان داده‬
‫شده است ‪ ،‬از هر نقطه مانند ‪ A‬معلق کنیم ‪ ،‬بدن تحت تأثیر کشش طناب و ‪ W‬ناشی از نیروهای گرانشی که بر همه‬
‫ذرات بدن این نتیجه به وضوح هم خطی با طناب است‪ .‬فرض کنید که ما موقعیت آن را با حفر یک سوراخ فرضی با‬
‫اندازه ناچیز در امتداد خط عمل آن مشخص می کنیم‪ .‬ما آزمایش را با تعلیق بدن از نقاط دیگر مانند ‪ B‬و ‪ C‬تکرار می‬
‫کنیم و در هر مورد خط عمل نیروی حاصل را مشخص می کنیم‪ .‬برای همه اهداف عملی ‪ ،‬این خطوط عمل در یک‬
‫نقطه واحد ‪ ، G‬که مرکز ثقل بدن نامیده می شود ‪ ،‬همزمان خواهند بود‪.‬‬

‫با این حال ‪ ،‬یک تجزیه و تحلیل دقیق ‪ ،‬جهت های کمی متفاوت نیروهای گرانش را برای ذرات مختلف بدن در نظر‬
‫می گیرد ‪ ،‬زیرا این نیروها به سمت مرکز جاذبه زمین همگرا می شوند‪ .‬همچنین ‪ ،‬از آنجا که ذرات در فاصله های متفاوتی‬
‫از زمین قرار دارند ‪ ،‬شدت نیروی زمین دقیقاً بر روی بدن ثابت نیست‪ .‬در نتیجه ‪ ،‬خطوط عمل نیروی گرانش در آزمایشاتی‬
‫که توضیح داده شد کامالً همزمان نیستند و بنابراین هیچ مرکز ثقل منحصر به فردی به معنای دقیق وجود ندارد‪ .‬تا زمانی‬
‫که ما با اجسامی برخورد کنیم که ابعاد آنها در مقایسه با اندازه های زمین کوچک است ‪ ،‬اهمیت چندانی ندارد‪ .‬بنابراین‬
‫ما یک نیروی یکنواخت و موازی را به دلیل جاذبه گرانشی زمین در نظر می گیریم‪ .‬این فرض منجر به مفهوم مرکز ثقل‬
‫منحصر به فرد می شود‪.‬‬

‫تعیین مرکز ثقل‬

‫برای تعیین ریاضی محل مرکز ثقل هر جسمی ‪ ،‬شکل ‪ ، 5/4a‬ما اصل لحظه ها (به مقاله ‪ 2/6‬مراجعه کنید) را بر روی‬
‫سیستم موازی نیروهای گرانشی اعمال می کنیم‪ .‬گشتاور نیروی گرانشی حاصله ‪ W‬در مورد هر محور برابر است با‬
‫مجموع گشتاورهای مربوط به همان محور نیروهای گرانشی ‪ dW‬که بر روی تمام ذراتی که به عنوان عناصر بی شمار‬
‫کوچک بدن عمل می کنند عمل می کند‪ .‬نتیجه نیروهای گرانشی بر روی همه عناصر وزن بدن است و با مجموع ‪W‬‬
‫‪ = ∫ dW‬بدست می آید‪ .‬به عنوان مثال ‪ ،‬اگر اصل گشتاور را در مورد محور ‪ y‬اعمال کنیم ‪ ،‬لحظه در مورد این محور‬

‫‪202‬‬
 ‫وزن عنصر ‪ x dW‬است و مجموع این گشتاورها برای همه عناصر بدن ∫ ‪ x dW‬است‪ .‬این مجموع لحظه ها باید برابر‬
‫‪ ، W x‬لحظه مجموع باشد‪ .‬بنابراین ‪.xW = ∫ x dW ،‬‬

‫با عبارات مشابه برای دو جزء دیگر ‪ ،‬ممکن است مختصات مرکز ثقل ‪ G‬را به صورت زیر بیان کنیم‬

‫برای تجسم گشتاورهای فیزیکی نیروهای گرانشی که در معادله سوم ظاهر می شوند ‪ ،‬ممکن است بدن و محورهای‬
‫متصل شده را تغییر جهت دهیم تا محور ‪ z‬افقی باشد‪ .‬ضروری است که تشخیص دهیم که شمارشگر هر یک از این‬
‫عبارات مجموع لحظه ها را نشان می دهد ‪ ،‬در حالی که حاصل ضرب ‪ W‬و مختصات مربوط به ‪ G‬نشان دهنده لحظه‬
‫جمع است‪ .‬این اصل لحظه استفاده مکرر را در مکانیک پیدا می کند‪.‬‬

‫با جایگزینی ‪ W = mg‬و ‪ ، dW = g dm‬عبارات مختصات مرکز ثقل تبدیل می شود‬

‫‪203‬‬
‫معادالت ‪ 5/1b‬ممکن است به صورت بردار با کمک شکل ‪ 5/4b‬بیان شود ‪ ،‬که در آن جرم عنصری و مرکز جرم ‪ G‬با‬
‫بردارهای موقعیت مربوطه ‪ r = xi + yj + zk‬و ‪ r = xi + y‬واقع شده اند‪ .‬بنابراین ‪ ،‬معادالت ‪ 5/1b‬اجزای معادله‬
‫بردار واحد هستند‬

‫چگالی جسم جرم آن در واحد حجم است‪ .‬بنابراین ‪ ،‬جرم یک عنصر افتراقی حجم ‪ dV dm = 𝜌 dV‬می شود‪ .‬اگر در‬
‫سراسر بدن ثابت نباشد اما بتوان آن را به صورت تابعی از مختصات بدن بیان کرد ‪ ،‬هنگام محاسبه اعداد و مخرج های‬
‫معادل باید این تنوع را در نظر بگیریم‪ 5/1b .‬سپس ممکن است این عبارات را به صورت زیر بنویسیم‬

‫مرکز جرم در مقابل مرکز ثقل‬

‫معادالت ‪ 5/2، 5/1b‬و ‪ 5/3‬مستقل از اثرات گرانشی هستند زیرا ‪ g‬دیگر ظاهر نمی شود‪ .‬بنابراین آنها یک نقطه‬
‫منحصر به فرد در بدن تعریف می کنند که فقط تابع توزیع جرم است‪ .‬این نقطه مرکز جرم نامیده می شود و به وضوح با‬
‫مرکز ثقل همخوانی دارد تا زمانی که میدان گرانش یکنواخت و موازی تلقی شود‪.‬‬

‫صحبت از مرکز ثقل جسمی که از میدان گرانشی زمین برداشته شده است بی معنی است ‪ ،‬زیرا هیچ نیروی گرانشی بر‬
‫آن وارد نخواهد شد‪ .‬با این حال ‪ ،‬بدن هنوز مرکز جرم منحصر به فرد خود را دارد‪ .‬ما معموالً از این پس به مرکز جرم‬
‫اشاره می کنیم تا به مرکز ثقل‪ .‬همچنین ‪ ،‬مرکز جرم در محاسبه واکنش دینامیکی یک جسم به نیروهای نامتعادل اهمیت‬
‫ویژه ای دارد‪ .‬این دسته از مشکالت در جلد به طور طوالنی مورد بحث قرار گرفته است‪ 2 .‬دینامیک‬

‫در بیشتر مشکالت محاسبه موقعیت مرکز جرم ممکن است با انتخاب هوشمند محورهای مرجع ساده شود‪ .‬به طور کلی‬
‫‪ ،‬محورها باید به گونه ای قرار گیرند که معادالت مرزها تا حد ممکن ساده شوند‪ .‬بنابراین ‪ ،‬مختصات قطبی برای بدنهایی‬
‫با مرزهای دایره ای مفید خواهد بود‪.‬‬

‫سرنخ مهم دیگری را می توان از مالحظات تقارن گرفت‪ .‬هرگاه یک خط یا صفحه تقارن در یک بدن همگن وجود داشته‬
‫باشد ‪ ،‬باید محور یا صفحه مختصاتی را انتخاب کرد که با این خط یا صفحه منطبق باشد‪ .‬مرکز جرم همیشه در چنین‬
‫خط یا صفحه ای قرار دارد ‪ ،‬زیرا لحظات ناشی از عناصر متقارن همیشه لغو می شوند و ممکن است بدن از جفت این‬
‫عناصر تشکیل شده در نظر گرفته شود‪ .‬بنابراین ‪ ،‬مرکز جرم ‪ G‬مخروط دایره ای شکل راست شکل ‪ a5/5‬جایی در محور‬
‫مرکزی آن ‪ ،‬که یک خط تقارن است ‪ ،‬قرار دارد‪ .‬مرکز جرم نیمه مخروط دایره ای شکل راست روی سطح تقارن آن قرار‬

‫‪204‬‬
 ‫دارد ‪ ،‬شکل ‪ .5/5b‬مرکز جرم نیم حلقه در شکل ‪ 5/5c‬در هر دو سطح تقارن آن قرار دارد و بنابراین در خط ‪ AB‬قرار‬
‫دارد‪ .‬به آسانی می توان موقعیت ‪ G‬را با استفاده از تقارن در زمان وجود یافت‪.‬‬

‫‪ 5/3‬مرکز خطوط ‪ ،‬مناطق و حجم ها‬

‫وقتی چگالی یک جسم در سرتاسر یکنواخت باشد ‪ ،‬این یک عامل ثابت در هر دو عدد و مخرج معادله خواهد بود‪ 5/3 .‬و‬
‫بنابراین لغو می شود‪ .‬عبارات باقیمانده یک ویژگی هندسی کامالً بدن است ‪ ،‬زیرا هرگونه اشاره ای به خواص جرم آن از‬
‫بین رفته است‪ .‬اصطالح زمانی استفاده می شود که محاسبه فقط به یک شکل هندسی مربوط می شود‪ .‬هنگام صحبت‬
‫از یک بدن فیزیکی واقعی ‪ ،‬ما از واژه مرکز جرم استفاده می کنیم‪ .‬اگر چگالی در سراسر بدن یکنواخت باشد ‪ ،‬موقعیت‬
‫مرکز و مرکز جرم یکسان است ‪ ،‬در حالی که اگر چگالی متغیر باشد ‪ ،‬این دو نقطه به طور کلی با هم منطبق نیستند‪.‬‬

‫‪205‬‬
‫محاسبه سانتروئیدها در سه دسته مجزا قرار می گیرند ‪ ،‬بسته به اینکه آیا می توانیم شکل بدن درگیر شده را به صورت‬
‫خط ‪ ،‬مساحت یا حجم مدل کنیم‪.‬‬

‫(‪ )1‬خطوط‪ .‬برای یک میله یا سیم باریک به طول ‪ ، L‬سطح مقطع ‪ A‬و چگالی 𝜌 ‪ ،‬شکل ‪ ، 5/6‬بدنه تقریبی یک بخش‬
‫خطی است و ‪ .dm = 𝜌A dL‬اگر 𝜌 و ‪ A‬در طول میله ثابت باشند ‪ ،‬مختصات مرکز جرم نیز مختصات مرکز ‪ C‬قطعه‬
‫خط می شود ‪ ،‬که از معادل‪ ، b1/5 .‬ممکن است نوشته شود‬

‫توجه داشته باشید که به طور کلی ‪ ،‬مرکز مرکزی ‪ C‬روی خط قرار نمی گیرد‪ .‬اگر میله بر روی یک صفحه قرار گیرد ‪،‬‬
‫مانند صفحه ‪ ، x-y‬فقط دو مختصات باید محاسبه شود‪.‬‬

‫(‪ )2‬مناطق‪ .‬هنگامی که یک جسم چگالی دارای ضخامت کوچک اما ثابت ‪ t‬است ‪ ،‬می توانیم آن را به عنوان یک سطح‬
‫‪ A‬مدل کنیم ‪ ،‬شکل ‪ .5/7‬جرم یک عنصر ‪ dm = 𝜌t dA‬می شود‪ .‬باز هم ‪ ،‬اگر 𝜌 و ‪ t‬در کل منطقه ثابت باشند ‪،‬‬
‫مختصات مرکز جرم بدن نیز مختصات مرکز مرکزی ‪ C‬سطح و از معادله می شود‪ 5/1b .‬مختصات ممکن است نوشته‬
‫شود‬

‫‪206‬‬
 ‫اعداد در معادله ‪ 5/5‬اولین لحظات مساحت نامیده می شود‪ *.‬اگر سطح منحنی باشد ‪ ،‬همانطور که در شکل ‪ 5/7‬با بخش‬
‫پوسته نشان داده شده است ‪ ،‬هر سه مختصات درگیر خواهند شد‪ .‬مرکز ‪ C‬برای سطح خمیده به طور کلی روی سطح‬
‫قرار نمی گیرد‪ .‬اگر مساحت یک سطح در مثالً صفحه ‪ x-y‬باشد ‪ ،‬فقط مختصات ‪ C‬در آن صفحه باید محاسبه شود‪.‬‬

‫(‪ )3‬جلدها‪ .‬برای بدنه کلی حجم ‪ V‬و چگالی 𝜌 ‪ ،‬عنصر دارای جرم ‪ dm = 𝜌 dV‬است‪ .‬اگر چگالی در کل حجم ثابت‬
‫باشد ‪ ،‬لغو می شود و مختصات مرکز جرم نیز مختصات ‪ C‬مرکز بدن بدن می شود‪ .‬از معادله ‪ 5/3‬یا ‪ 5/1b‬می شوند‬

‫مفاهیم کلیدی انتخاب عنصر برای ادغام‬

‫مشکل اصلی یک نظریه اغلب نه در مفاهیم آن بلکه در شیوه های به کارگیری آن نهفته است‪ .‬در مورد مراکز توده ای‬
‫و سانتریوئیدها مفهوم اصل لحظه به اندازه کافی ساده است‪ .‬مراحل دشوار انتخاب عنصر دیفرانسیل و تنظیم انتگرال‬
‫است‪ .‬پنج دستورالعمل زیر مفید خواهد بود‪.‬‬

‫(‪ )1‬ترتیب عنصر‪ .‬در صورت امکان ‪ ،‬یک عنصر دیفرانسیل مرتبه اول باید به ترجیح یک عنصر مرتبه باالتر انتخاب شود‬
‫تا تنها یک ادغام برای پوشش کل تصویر الزم باشد‪ .‬بنابراین ‪ ،‬در شکل ‪5/8a‬یک نوار افقی مرتبه اول از مساحت ‪dA‬‬
‫‪ = l dy‬فقط برای یکپارچه سازی با ‪ y‬نیاز به پوشش کل تصویر دارد‪ .‬عنصر مرتبه دوم ‪ dx dy‬به دو ادغام نیاز دارد ‪،‬‬
‫اول در رابطه با ‪ x‬و دوم در رابطه با ‪ ، y‬برای پوشش دادن شکل‪ .‬به عنوان مثال دیگر ‪ ،‬برای مخروط جامد در شکل‬
‫‪ ، 5/8b‬یک عنصر مرتبه اول را در قالب یک برش دایره ای حجم ‪ dV = 𝜋r2 dy‬انتخاب می کنیم‪ .‬این انتخاب تنها‬
‫به یک ادغام نیاز دارد و بنابراین بر انتخاب یک عنصر مرتبه سوم ‪ dV = dx dy dz‬ترجیح داده می شود که به سه‬
‫ادغام ناخوشایند نیاز دارد‪.‬‬

‫‪207‬‬
‫(‪ )2‬تداوم‪ .‬در صورت امکان ‪ ،‬ما عنصری را انتخاب می کنیم که می تواند در یک عملیات پیوسته برای پوشش تصویر‬
‫ادغام شود‪ .‬بنابراین ‪ ،‬نوار افقی در شکل ‪ 5/8a‬بر نوار عمودی در شکل ‪ 5/9‬ترجیح داده می شود ‪ ،‬که در صورت استفاده‬
‫‪ ،‬به دلیل ناپیوستگی در بیان ارتفاع نوار در ‪ ، x‬به دو انتگرال جداگانه نیاز دارد‪.x =X1 .‬‬

‫(‪ )3‬صرف نظر از شرایط سفارش باالتر‪ .‬شرایط مرتبه باالتر در مقایسه با شرایط درجه پایین ممکن است همیشه حذف‬
‫شود (به مقاله ‪ 1/7‬مراجعه کنید)‪ .‬بنابراین ‪ ،‬نوار عمودی مساحت زیر منحنی در شکل ‪ 10/5‬با عبارت مرتبه اول = ‪dA‬‬

‫‪208‬‬
 ‫‪1‬‬
‫‪ y dx‬داده شده است ‪ ،‬و مساحت مثلثی مرتبه دوم ‪ dx dy‬کنار گذاشته می شود‪ .‬در محدوده ‪ ،‬البته ‪ ،‬هیچ خطایی‬
‫‪2‬‬
‫وجود ندارد‪.‬‬

‫(‪ )4‬انتخاب مختصات‪ .‬به عنوان یک قاعده کلی ‪ ،‬ما سیستم مختصاتی را انتخاب می کنیم که با مرزهای تصویر مطابقت‬
‫دارد‪ .‬بنابراین ‪ ،‬مرزهای ناحیه در شکل ‪ 5/11a‬به آسانی در مختصات مستطیلی توصیف می شود ‪ ،‬در حالی که مرزهای‬
‫بخش دایره ای شکل ‪ 5/11b‬به بهترین شکل برای مختصات قطبی مناسب است‪.‬‬

‫(‪ )5‬مختصات مرکزی عنصر‪ .‬هنگام انتخاب یک عنصر دیفرانسیل مرتبه اول یا دوم ‪ ،‬استفاده از مختصات مرکز عنصر‬
‫برای بازوی گشتاور در بیان لحظه عنصر دیفرانسیل ضروری است‪ .‬بنابراین ‪ ،‬برای نوار افقی مساحت در شکل ‪، 5/12a‬‬
‫لحظه ‪ dA‬در مورد محور ‪ xc dA ،y‬است ‪ ،‬جایی که ‪ xc‬مختصات ‪ -x‬مرکز ‪ C‬مرکز عنصر است‪ .‬توجه داشته باشید‬
‫که ‪ xc‬نیست که هر یک از ناحیه را توصیف می کند‪ .‬در جهت ‪ y‬برای این عنصر ‪ ،‬بازوی لحظه ‪ yc‬مرکز عنصر یکسان‬
‫است ‪ ،‬در حد ‪ ،‬مانند مختصات ‪ y‬دو مرز‪.‬‬

‫به عنوان مثال دوم ‪ ،‬نیمه مخروط جامد شکل ‪ 5/12b‬را با برش نیم دایره با ضخامت افتراقی به عنوان عنصر حجم در‬
‫نظر بگیرید‪ .‬بازوی لحظه ای برای عنصر در جهت ‪ ، x‬فاصله ‪ xc‬تا مرکز مرکز عنصر است و فاصله ‪ x‬تا مرز عنصر نیست‪.‬‬
‫از طرف دیگر ‪ ،‬در جهت ‪ z‬بازوی لحظه ای ‪ zc‬مرکز عنصر همان مختصات ‪ z‬عنصر است‪.‬‬

‫‪209‬‬
 ‫با در نظر گرفتن این مثالها ‪ ،‬معادلها را بازنویسی می کنیم‪ 5/5 .‬و ‪ 5/6‬در فرم‬

‫ضروری است بدانیم که زیرنویس ‪ c‬یادآوری می کند که بازوهای لحظه ای که برای لحظه ها در شمارنده عبارات انتگرال‬
‫ظاهر می شوند ‪ ،‬همیشه مختصات وسط مرکزی عناصر خاص انتخاب شده است‪.‬‬

‫در این مرحله باید مطمئن باشید که اصل لحظات را که در هنر معرفی شده است به وضوح درک می کنید‪ 2/4 .‬شما باید‬
‫معنای فیزیکی این اصل را به عنوان اعمال شده بر روی سیستم نیروهای موازی وزن نشان داده شده در شکل ‪5/4a‬‬
‫تشخیص دهید‪ .‬برای جلوگیری از اشتباه در تنظیم ریاضیات الزم ‪ ،‬معادله بین لحظه وزن حاصل شده ‪ W‬و مجموع‬

‫‪210‬‬
 ‫(انتگرال) لحظه های وزن عناصر ‪ dW‬را در نظر داشته باشید‪ .‬به رسمیت شناختن اصل لحظه ها در بدست آوردن عبارت‬
‫صحیح برای بازوی لحظه ای ‪ ، yc،xc‬یا ‪ zc‬مرکز مرکزی عنصر دیفرانسیل انتخابی کمک می کند‪.‬‬

‫با در نظر گرفتن تصویر فیزیکی اصل لحظات ‪ ،‬متوجه می شویم که معادالت‪ 5/5 ، 5/4 .‬و ‪ ، 5/6‬که روابط هندسی‬
‫هستند ‪ ،‬همچنین توصیفی از اجسام فیزیکی همگن هستند ‪ ،‬زیرا چگالی لغو می شود‪ .‬اگر چگالی جسم مورد نظر ثابت‬
‫نباشد اما به عنوان برخی از عملکردهای مختصات در سراسر بدن متفاوت باشد ‪ ،‬از عدد و مخرج عبارات مرکز جرم حذف‬
‫نمی شود‪ .‬در این رویداد ‪ ،‬ما باید از معادالت استفاده کنیم‪ 5/3 .‬همانطور که قبالً توضیح داده شد‪.‬‬

‫نمونه مسائل ‪ 5/1‬تا ‪ 5/5‬که در ادامه آمده است به دقت برای نشان دادن کاربرد معادالت انتخاب شده است‪5/5 ، 5/4 .‬‬
‫و ‪ 5/6‬برای محاسبه محل مرکز برای قطعات خط (میله های باریک) ‪ ،‬مناطق (نازک در صفحات) و حجم (جامدات‬
‫همگن)‪ .‬پنج مالحظات ادغام ذکر شده در باال در این مشکالت نمونه به تفصیل نشان داده شده است‪.‬‬

‫بخش ‪ C/10‬پیوست ‪ C‬شامل جدولی از انتگرال است که شامل موارد مورد نیاز برای مشکالت در این فصل و فصل‬
‫های بعدی است‪ .‬خالصه مختصات مرکز برای برخی از اشکال متداول در جداول ‪ D/3‬و ‪ ، D/4‬ضمیمه ‪ D‬آمده است‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪5/1‬‬

‫مرکز قوس دایره ای شکل مرکز تصویر قوس دایره ای را همانطور که در تصویر نشان داده شده است قرار دهید‪.‬‬

‫راه حل‬

‫انتخاب محور تقارن به عنوان محور ‪ y = 0.A‬یک عنصر دیفرانسیل قوس دارای طول 𝜃‪ dL = r d‬در مختصات قطبی‬
‫است و مختصات ‪ x‬عنصر 𝜃 ‪ r cos‬است‪.‬‬

‫اعمال اولین معادالت ‪ 5/4‬و جایگزین ‪ L = 2𝛼r‬بدهید‬

‫برای قوس نیم دایره 𝛼‪ ، 𝜋 = 2‬که ‪ x = 2r‬می دهد‪ .‬با تقارن ‪ ،‬بالفاصله می بینیم که وقتی اندازه گیری مطابق شکل‬
‫انجام شود ‪ ،‬این نتیجه در مورد قوس چهار دایره ای نیز صدق می کند‪.‬‬

‫‪211‬‬
 ‫نکته مفید‬

‫‪ .1‬باید کامالً آشکار باشد که مختصات قطبی بر مختصات مستطیل ترجیح داده می شوند تا طول قوس دایره ای را بیان‬
‫کنند‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪5/2‬‬

‫مرکز یک ناحیه مثلثی فاصله ‪ h‬را از قاعده مثلث ارتفاع ‪ h‬تا مرکز قسمت مساحت آن تعیین کنید‪.‬‬

‫راه حل‬

‫محور ‪ x‬منطبق بر پایه است‪ .‬یک نوار دیفرانسیل از منطقه ‪ dA = x dy‬انتخاب شده است‪ .‬با مثلث های مشابه ∕ ‪x‬‬
‫‪ .(h - y) = b ∕ h‬استفاده از معادالت دوم ‪ 5/5a‬می دهد‬

‫‪212‬‬
 ‫این نتیجه در مورد هر دو ضلع دیگر مثلث که پایه جدیدی با ارتفاع جدید مربوطه در نظر گرفته می شود ‪ ،‬صادق است‪.‬‬
‫بنابراین ‪ ،‬مرکز مرکزی در تقاطع میانه ها قرار دارد ‪ ،‬زیرا فاصله این نقطه از هر ضلع یک سوم ارتفاع مثلث است و آن‬
‫ضلع در نظر گرفته می شود‪.‬‬

‫نکته مفید‬

‫‪ .1‬ما با استفاده از عنصر مرتبه اول منطقه ‪ ،‬یک ادغام را در اینجا ذخیره می کنیم‪ .‬تشخیص دهید که ‪ dA‬باید بر اساس‬
‫متغیر ادغام ‪ y‬بیان شود‪ .‬بنابراین ‪ x = ƒ (y) ،‬مورد نیاز است‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪5/3‬‬

‫مرکز سطح ناحیه یک بخش مدور مرکز مرکزی ناحیه یک بخش مدور را نسبت به راس آن تعیین کنید‪.‬‬

‫راه حل اول‬

‫محور ‪ x‬به عنوان محور تقارن انتخاب می شود و بنابراین ‪ y‬به طور خودکار صفر است‪ .‬ممکن است با حرکت دادن‬
‫عنصری به شکل حلقه دایره ای جزئی ‪ ،‬همانطور که در تصویر نشان داده شده است ‪ ،‬منطقه را از مرکز به محیط بیرونی‬
‫بپوشانیم‪ .‬شعاع حلقه ‪ r0‬و ضخامت آن ‪ dr0‬است ‪ ،‬به طوری که مساحت آن ‪ dA = 2r0𝛼 dr0‬است‪.‬‬

‫مختصات ‪ x‬به مرکز عنصر از نمونه مشکل ‪ xc = r0 sin 𝛼 ∕ 𝛼 ،5/1‬است ‪ ،‬که در آن ‪ r0‬جایگزین ‪ r‬در فرمول می‬
‫شود‪ 2 .‬بنابراین ‪ ،‬اولین معادالت‪ 5/5a .‬می دهد‬

‫‪213‬‬
 ‫راه حل دوم‬

‫این منطقه همچنین ممکن است با چرخاندن مثلثی از مساحت دیفرانسیل در راس و زاویه کل بخش پوشانده شود‪ .‬این‬
‫مثلث ‪ ،‬که در تصویر نشان داده شده است ‪ ،‬دارای مساحت )𝜃‪ dA = (r ∕ 2) (r d‬است ‪ ،‬جایی که اصطالحات مرتبه‬
‫باالتر نادیده گرفته می شوند‪ .‬از نمونه مساله ‪ ، 5/2‬مرکز عنصر مثلثی مساحت دو سوم ارتفاع آن از راس آن است ‪ ،‬به‬
‫‪2‬‬
‫طوری که مختصات ‪ x‬به مرکز عنصر = ‪r cos xc‬است‪ .‬اعمال اولین معادالت ‪ 5/5a‬می دهد‬
‫‪3‬‬

‫برای یک منطقه نیم دایره 𝛼‪ ، 𝜋 = 2‬که 𝜋‪ x = 4r ∕ 3‬می دهد‪ .‬با تقارن ‪ ،‬بالفاصله می بینیم که این نتیجه در مورد‬
‫ناحیه چهار دایره ای که اندازه گیری آن مطابق شکل انجام شده است نیز صدق می کند‪.‬‬

‫الزم به ذکر است که اگر ما یک عنصر مرتبه دوم 𝜃‪ r0 dr0 d‬را انتخاب کرده بودیم ‪ ،‬یک ادغام با توجه به 𝜃 حلقه ای‬
‫را ایجاد می کرد که راه حل ‪ I‬با آن شروع شد‪ .‬از سوی دیگر ‪ ،‬ادغام با توجه به ‪ r0‬در ابتدا به عنصر مثلثی که راه حل ‪II‬‬
‫با آن شروع شد ‪ ،‬می دهد‪.‬‬

‫‪214‬‬
 ‫نکات مفید‬

‫‪ .1‬به دقت توجه کنید که ما باید بین متغیر ‪ r0‬و ثابت ‪ r‬تفاوت قائل شویم‪.‬‬

‫‪ .2‬مراقب باشید از ‪ r0‬به عنوان مختصات مرکزی برای عنصر استفاده نکنید‪.‬‬

‫‪215‬‬
 ‫مشکل نمونه ‪5/4‬‬

‫مرکز مرکزی ناحیه زیر منحنی ‪ x = ky3‬را از ‪ x = 0‬تا ‪ x = a‬قرار دهید‪.‬‬

‫راه حل اول‬

‫عنصر عمودی ناحیه ‪ dA = y dx‬مطابق شکل نشان داده شده است‪ .‬مختصات ‪ x‬مرکز مرکزی از اولین معادالت یافت‬
‫می شود‪ 5/5a .‬بدین ترتیب‪،‬‬

‫جایگزینی ‪ y = (x ∕ k) 1∕3‬و ‪ k = a ∕ b3‬و ادغام دادن‬

‫‪216‬‬
 ‫در محلول ‪ y‬از معادله دوم‪ ، 5/5a .‬مختصات مرکز عنصر مستطیل ‪ yc = y ∕ 2‬است ‪ ،‬جایی که ‪ y‬ارتفاع نوار است که‬
‫توسط معادله منحنی ‪ x = ky3‬تنظیم می شود‪ .‬بنابراین ‪ ،‬اصل لحظه تبدیل می شود‬

‫جایگزینی ‪ y = b (x ∕ a) 1∕3‬و ادغام‬

‫راه حل دوم‬

‫عنصر افقی مساحت نشان داده شده در تصویر زیر ممکن است به جای عنصر عمودی استفاده شود‪ .‬مختصات ‪ x‬به مرکز‬
‫‪1‬‬
‫عنصر مستطیلی ‪ xc = x + (a-x) = (a + x) ∕ 2‬دیده می شود که به طور متوسط میانگین مختصات ‪ a‬و ‪ x‬انتهای‬
‫‪2‬‬
‫انتهای نوار‪ .‬از این رو ‪،‬‬

‫مقدار ‪ y‬از فرمول زیر به دسا می آید‬

‫جایی که ‪ yc = y‬برای نوار افقی‪ .‬ارزیابی این انتگرال ها نتایج قبلی را برای ‪ x‬و ‪ y‬بررسی می کند‪.‬‬

‫‪217‬‬
218
 ‫نکته مفید ‪ 1‬توجه کنید که ‪ xc = x‬برای عنصر عمودی‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪5/5‬‬

‫حجم نیمکره ای‬

‫مرکز مرکز حجم نیمکره شعاع ‪ r‬را نسبت به قاعده آن تعیین کنید‪.‬‬

‫راه حل اول‬

‫با انتخاب محورهایی که در شکل نشان داده شده است ‪ x = z = 0 ،‬با تقارن‪ .‬راحت ترین عنصر یک برش دایره ای از‬
‫ضخامت ‪ dy‬موازی با صفحه ‪ x-z‬است‪ .‬از آنجایی که نیم کره صفحه ‪ y-z‬را در دایره ‪ y2 + z2 = r2‬قطع می کند ‪،‬‬
‫شعاع برش دایره ای ‪ z = + √𝑟 2 − 𝑦 2‬است‪ .‬حجم برش عنصری می شود‬

‫دوم از معادالت ‪ 5/6a‬نیاز دارد‬

‫جایی که ‪ yc = y‬ادغام می دهد‬

‫راه حل دوم به طور متناوب ممکن است برای عنصر افتراقی خود از پوسته استوانه ای به طول ‪ ، y‬شعاع ‪ z‬و ضخامت‬
‫‪ dz‬استفاده کنیم ‪ ،‬همانطور که در تصویر زیر نشان داده شده است‪ .‬با گسترش شعاع پوسته از صفر به ‪ ، r‬کل حجم را‬
‫پوشش می دهیم‪ .‬با تقارن ‪ ،‬مرکز پوسته عنصری در مرکز آن قرار دارد ‪ ،‬به طوری که ‪ yc = y ∕ 2‬حجم عنصر ‪dV‬‬
‫‪2‬‬
‫)‪ = (2𝜋z dz) (y‬است‪ .‬بیان ‪ y‬بر حسب ‪ z‬از معادله دایره ‪ y = +√𝑟 2 + 𝑧 2‬می دهد‪ .‬با استفاده از مقدار‪πr3‬‬
‫‪2‬‬
‫محاسبه شده در محلول ‪ I‬برای حجم نیمکره و جایگزینی آن در معادل دوم‪ 5/6 .‬الف به ما بدهید‬

‫‪219‬‬
‫راه حلهای اول و دوم قابل استفاده هستند زیرا هریک شامل عنصری از شکل ساده است و نیاز به ادغام تنها با توجه به‬
‫یک متغیر دارد‪.‬‬

‫راه حل سوم‬

‫به عنوان یک جایگزین ‪ ،‬ما می توانیم از زاویه 𝜃 به عنوان متغیر خود با محدوده ‪ 0‬و ‪ π2‬استفاده کنیم‪ .‬شعاع هر یک‬
‫از عناصر ‪r sin‬می شود ‪ ،‬در حالی که ضخامت برش در محلول ‪dy = (r d𝜃) sin‬و پوسته در محلول ‪dz = (r‬‬
‫‪ d𝜃) cos be‬خواهد بود‪ .‬طول پوسته ‪y = r cos‬خواهد بود‪.‬‬

‫‪220‬‬
 ‫نکته مفید‬

‫‪ .1‬آیا می توانید عنصر مرتبه باالتر حجم را که از عبارت ‪ dV‬حذف شده است ‪ ،‬تشخیص دهید؟‬

‫‪ 5/4‬بدنها و شکلهای مرکب ؛ تقریب ها‬

‫وقتی بدن یا شکل را می توان به راحتی به چند قسمت تقسیم کرد که مرکز جرم آنها به راحتی تعیین می شود ‪ ،‬ما از‬
‫اصل لحظات استفاده می کنیم و هر قسمت را به عنوان یک عنصر نامتعارف از کل تلقی می کنیم‪ .‬چنین بدنه ای به‬
‫صورت شماتیک در شکل ‪ 5/13‬نشان داده شده است‪ .‬قطعات آن دارای جرم ‪ m3، m2 ،m1‬با مختصات مرکز جرم‬
‫مربوطه ‪ x3، x2 ،x1‬در جهت ‪ x‬هستند‪ .‬اصل لحظه می دهد‬

‫جایی که ‪ X‬مختصات ‪ x‬مرکز جرم کل است‪ .‬روابط مشابه برای دو جهت مختصات دیگر برقرار است‪.‬‬

‫بنابراین ‪ ،‬ما برای یک بدن از هر تعداد قسمت تعمیم می دهیم و مبالغ را به صورت متراکم بیان می کنیم تا مختصات‬
‫مرکز جرم را بدست آوریم‬

‫روابط مشابه برای خطوط کامپوزیت ‪ ،‬مناطق و حجم ها وجود دارد ‪ ،‬جایی که ‪ m‬ها به ترتیب با ‪ A،L‬و ‪ V‬جایگزین‬
‫می شوند‪ .‬توجه داشته باشید که اگر یک حفره یا حفره یکی از اجزای تشکیل دهنده یک بدن یا تصویر در نظر گرفته‬
‫شود ‪ ،‬جرم مربوطه که توسط حفره یا حفره نشان داده می شود به عنوان یک مقدار منفی تلقی می شود‪.‬‬

‫‪ 5/4‬یک روش تقریبی‬

‫در عمل ‪ ،‬مرزهای یک ناحیه یا حجم ممکن است از نظر اشکال هندسی ساده یا به صورت اشکال قابل نمایش به صورت‬
‫ریاضی قابل بیان نباشد‪ .‬برای چنین مواردی باید به روش تقریبی متوسل شویم‪ .‬به عنوان مثال ‪ ،‬مشکل محل قرارگیری‬
‫مرکز مرکزی ‪ C‬در ناحیه نامنظم نشان داده شده در شکل ‪ 5/14‬را در نظر بگیرید‪ .‬این منطقه به نوارهایی با عرض ‪Δx‬‬

‫‪221‬‬
‫و ارتفاع متغیر ‪ h‬تقسیم می شود‪ .‬مساحت ‪ A‬هر نوار ‪ ،‬مانند ناحیه ای که با رنگ قرمز نشان داده شده است ‪h Δx ،‬‬
‫است و در مختصات ‪ xc‬و ‪ yc‬مرکز آن ضرب می شود تا گشتاور عنصر مساحت را بدست آورد‪.‬‬

‫مجموع لحظه ها برای همه نوارها تقسیم بر مساحت کل نوارها مختصات مربوط به مرکز را نشان می دهد‪ .‬یک جدول‬
‫بندی منظم از نتایج ‪ ،‬امکان ارزیابی منظم کل مساحت ‪ ، ΣA‬مبالغ ‪ ΣAxc‬و ‪ ΣAyc‬و مختصات مرکز‬

‫با کاهش عرض نوارها می توانیم دقت تقریب را افزایش دهیم‪ .‬در همه موارد ‪ ،‬ارتفاع متوسط نوار باید در تقریب مناطق‬
‫تخمین زده شود‪ .‬اگرچه معموالً استفاده از عناصر با عرض ثابت مفید است ‪ ،‬اما الزم نیست‪ .‬در واقع ‪ ،‬ما ممکن است از‬
‫عناصری در هر اندازه و شکلی که ناحیه داده شده را با دقت رضایت بخش تقریبی استفاده می کنیم ‪ ،‬استفاده کنیم‪.‬‬

‫حجم نامنظم‬

‫برای تعیین مرکز یک حجم نامنظم ‪ ،‬ممکن است مشکل را به یکی از مکان یابی مرکز مرکزی یک ناحیه کاهش دهیم‪.‬‬
‫حجم نشان داده شده در شکل ‪ 5/15‬را در نظر بگیرید ‪ ،‬جایی که مقادیر ‪ A‬مناطق مقطع طبیعی با جهت ‪ x‬در برابر ‪x‬‬
‫مطابق شکل نشان داده شده است‪ .‬یک نوار عمودی از سطح زیر منحنی ‪ A Δx‬است که برابر با عنصر مربوط به حجم‬
‫‪ ΔV‬است‪ .‬بنابراین ‪ ،‬مساحت زیر منحنی رسم شده نشان دهنده حجم بدن است و مختصات ‪ x‬مرکز مرکزی ناحیه زیر‬
‫منحنی توسط‬

‫‪222‬‬
 ‫برابر است‬ ‫که‬

‫برای مرکز حجم واقعی‬

‫مشکل نمونه ‪5/6‬‬

‫مرکز مرکزی ناحیه سایه دار را تعیین کنید‪.‬‬

‫راه حل‬

‫ناحیه کامپوزیت به چهار شکل ابتدایی تقسیم شده است که در تصویر زیر نشان داده شده است‪ .‬مکانهای مرکزی همه‬
‫این اشکال را می توان از جدول ‪ D/3‬بدست آورد‪ .‬توجه داشته باشید که مناطق "سوراخ ها" (قسمت ‪ 3‬و ‪ )4‬در جدول‬
‫زیر منفی در نظر گرفته شده است‪:‬‬

‫منطقهای منطقه با معادلها ‪ 5/7‬در حال حاضر اعمال می شود و بازدهی دارد‬

‫‪223‬‬
 ‫مشکل نمونه ‪5/7‬‬

‫برآورد مختصات ‪ x‬مرکز مرکز حجم بدن که طول آن ‪ 1‬متر و سطح مقطع آن با ‪ x‬متفاوت است ‪ ،‬همانطور که در تصویر‬
‫نشان داده شده است‪.‬‬

‫راه حل‬

‫بدن به پنج بخش تقسیم می شود‪ .‬برای هر بخش ‪ ،‬میانگین مساحت ‪ ،‬حجم و موقعیت مرکز مرکزی تعیین می شود و‬
‫در جدول زیر وارد می شود‪:‬‬

‫‪224‬‬
 ‫نکات مفید‬

‫‪ .1‬توجه داشته باشید که شکل بدن به صورت تابعی از ‪ y‬و ‪ z‬بر ‪ X‬تأثیر نمی گذارد‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪5/8‬‬

‫مرکز جرم ترکیب براکت و شفت را تعیین کنید‪ .‬سطح عمودی از ورق فلزی ساخته شده است که جرم آن ‪ 25‬کیلوگرم‬
‫بر متر مربع است‪ .‬جرم مواد پایه افقی ‪ 40‬کیلوگرم بر متر مربع است و چگالی فوالد ‪ 7.83‬میلی گرم بر متر مکعب است‪.‬‬

‫راه حل‬

‫بدنه مرکب ممکن است در نظر گرفته شود که از پنج عنصر نشان داده شده در قسمت پایین تصویر تشکیل شده است‪.‬‬
‫قسمت مثلثی به عنوان یک جرم منفی در نظر گرفته می شود‪ .‬برای محورهای مرجع نشان داده شده ‪ ،‬با تقارن مشخص‬
‫است که مختصات ‪ x‬مرکز جرم صفر است‪.‬‬

‫جرم ‪ m‬هر قسمت به راحتی محاسبه می شود و نیازی به توضیح بیشتری ندارد‪ .‬برای قسمت ‪ 1‬از نمونه مشکل ‪5/3‬‬
‫داریم‬

‫‪225‬‬
‫در قسمت ‪ 3‬از نمونه مسئله ‪ 5/2‬می بینیم که مرکز قطر جرم مثلثی یک سوم ارتفاع آن از پایه آن باالتر است‪ .‬اندازه‬
‫گیری از محورهای مختصات می شود‬

‫مختصات ‪ y‬و ‪ z‬به مراکز جرم قسمتهای باقی مانده باید با بازرسی مشخص شود‪ .‬شرایط استفاده از معادالت ‪ 5/7‬به‬
‫بهترین شکل به صورت جدول به شرح زیر انجام می شود‪:‬‬

‫معادالت ‪ 5/7‬در حال حاضر اعمال می شود و نتایج آن نیز وجود دارد‬

‫‪226‬‬
 ‫ابعاد بر حسب میلی متر‬

‫‪ 5/5‬قضیه ‪pappus‬‬
‫یک روش بسیار ساده برای محاسبه سطح ایجاد شده توسط چرخاندن منحنی صفحه در مورد یک محور غیر متقاطع در‬
‫صفحه منحنی وجود دارد‪ .‬در شکل ‪ 5/16‬بخش خطی طول ‪ L‬در صفحه ‪ x-y‬هنگامی که در محور ‪ x‬حرکت می کند‬
‫سطحی ایجاد می کند‪ .‬عنصری از این سطح حلقه ای است که توسط ‪ dL‬ایجاد می شود‪ .‬مساحت این حلقه برابر دور آن‬
‫با ارتفاع کج یا ‪ dA = 2𝜋y dL‬است‪ .‬مساحت کل آن زمان است‬

‫چون ‪ ، yL = ∫ y dL‬مساحت تبدیل می شود‬

‫‪227‬‬
‫جایی که ‪ y‬مختصات ‪ y‬مرکز مرکزی ‪ C‬برای خط طول ‪ .L‬است ‪ ،‬بنابراین ‪ ،‬مساحت تولید شده همان ناحیه جانبی‬
‫استوانه دایره شکل راست به طول ‪ L‬و شعاع ‪ y‬است‪.‬‬

‫در مورد حجمی که با چرخاندن ناحیه ای در یک خط غیرمتقاطع در صفحه آن ایجاد می شود ‪ ،‬یک رابطه به همان اندازه‬
‫ساده برای یافتن حجم وجود دارد‪ .‬یک عنصر از حجم ایجاد شده توسط چرخش ناحیه ‪ A‬در محور ‪ ، x‬شکل ‪ ، 5/17‬حلقه‬
‫عنصری سطح مقطع ‪ dA‬و شعاع ‪ y‬است‪ .‬حجم عنصر برابر دور آن ‪ dA‬یا ‪ dV = 2𝜋y dA‬و حجم کل آن است‬

‫جایی که ‪ y‬مختصات ‪ y‬مرکز مرکزی ‪ C‬ناحیه چرخیده ‪ A‬است ‪ ،‬بنابراین ‪ ،‬با تولید منطقه تولید کننده در محیط مسیر‬
‫دایره ای که توسط مرکز آن توضیح داده شده است ‪ ،‬حجم تولید شده را بدست می آوریم‪.‬‬

‫دو قضیه ‪ ، Pappus‬بیان شده توسط معادله ‪ 5/8‬و ‪ ، 5/9‬برای تعیین مناطق و حجم انقالب مفید هستند‪ .‬آنها همچنین‬
‫برای یافتن سانترییدهای منحنی صفحه و مناطق صفحه هنگامی که مناطق و حجمهای مربوطه را که با چرخاندن این‬
‫شکلها در یک محور غیر متقاطع ایجاد شده است ‪ ،‬بدانیم ‪ ،‬مورد استفاده قرار می گیرند‪ .‬تقسیم ناحیه یا حجم بر ‪𝜋2‬‬
‫برابر طول قطعه خط مربوطه یا مساحت صفحه ‪ ،‬فاصله مرکز از محور را مشخص می کند‪.‬‬

‫‪228‬‬
 ‫اگر یک خط یا یک ناحیه از طریق زاویه کمتر از ‪ 𝜋2‬بچرخد ‪ ،‬می توانیم سطح یا حجم تولید شده را با جایگزینی 𝜋‪2‬‬
‫𝜃 در معادل تعیین کنیم ‪ 5/5‬و ‪ 5/9‬بنابراین ‪ ،‬روابط عمومی تر است‬

‫و‬

‫جایی که 𝜃 در رادیان بیان می شود‪.‬‬

‫قضایای ‪ Pappus‬برای تعیین حجم و سطح اجسام مانند این مخزن ذخیره آب مفید است‪.‬‬

‫‪229‬‬
 ‫مشکل نمونه ‪5/9‬‬

‫حجم ‪ V‬و مساحت ‪ A‬توروس کامل سطح مقطع دایره ای را تعیین کنید‪.‬‬

‫راه حل‬

‫توروس را می توان با چرخاندن ناحیه مدور شعاع از ‪ 360‬درجه به دور محور ‪ z‬ایجاد کرد‪ .‬با استفاده از معادله ‪ ،5/9a‬ما‬
‫داریم‬

‫به طور مشابه ‪ ،‬با استفاده از معادله ‪ 5/8a‬می دهد‬

‫نکته مفید‬

‫توجه داشته باشیم که زاویه چرخش برای حلقه کامل ‪ 2‬درجه است‪ .‬این نتیجه رایج اما مورد خاص توسط معادله ‪/9‬‬
‫‪5‬داده شده است‪.‬‬

‫‪230‬‬
 ‫مشکل نمونه ‪5/10‬‬

‫حجم ‪ V‬جامد را که با چرخاندن ناحیه مثلثی راست ‪ 60‬میلی متری از طریق ‪ 180‬درجه به دور محور ‪ z‬تولید می شود‬
‫محاسبه کنید‪ .‬اگر این بدنه از فوالد ساخته شده باشد ‪ ،‬جرم آن چقدر خواهد بود؟‬

‫راه حل‬

‫با زاویه چرخش ‪ α = 180°‬درجه ‪ ،‬معادل‪ 5/9a .‬می دهد‬

‫سپس جرم بدن است‬

‫‪231‬‬
 ‫نکته مفید‬

‫‪ .1‬توجه داشته باشید که 𝜃 باید بر حسب رادیان باشد‪.‬‬

‫موضوعات ویژه‬ ‫بخش ب‬

‫‪ 5/6‬تیرها ‪ -‬جلوه های خارجی‬

‫تیرها اعضای سازه ای هستند که در برابر خم شدن به دلیل بارهای وارد شده مقاومت نشان می دهند‪ .‬بیشتر تیرها میله‬
‫های منشوری بلند هستند و بارها معموالً به طور معمول بر محورهای میله ها اعمال می شوند‪.‬‬

‫تیرها بدون شک مهمترین عنصر در بین تمام اعضای سازه ای هستند ‪ ،‬بنابراین درک نظریه اساسی در طراحی آنها بسیار‬
‫مهم است‪ .‬برای تجزیه و تحلیل ظرفیت باربری یک تیر ‪ ،‬ابتدا باید الزامات تعادلی تیر را به صورت یکپارچه و هر قسمت‬
‫از آن را جداگانه در نظر بگیریم‪ .‬دوم ‪ ،‬ما باید روابط بین نیروهای حاصله و مقاومت داخلی پرتو را برای حمایت از این‬
‫نیروها برقرار کنیم‪ .‬بخش اول این تجزیه و تحلیل مستلزم استفاده از اصول استاتیک است‪ .‬بخش دوم شامل ویژگی های‬
‫مقاومت مواد است و معموالً در مطالعات مکانیک جامدات یا مکانیک مواد مورد بررسی قرار می گیرد‪.‬‬

‫این مقاله مربوط به بارگذاری خارجی و واکنش هایی است که بر روی یک تیر تأثیر می گذارد‪ .‬در هنر‪ 5/7 .‬ما توزیع را‬
‫در طول پرتو نیروی داخلی و گشتاور محاسبه می کنیم‪.‬‬

‫انواع تیرها‬

‫تیرها به گونه ای پشتیبانی می شوند که واکنشهای پشتیبانی خارجی آنها تنها با روشهای استاتیک محاسبه شود ‪ ،‬تیرهای‬
‫تعیین شده ایستا نامیده می شوند‪ .‬پرتویی که بیشتر از نیازهای مورد نیاز برای ایجاد تعادل است ‪ ،‬از نظر استاتیک نامعین‬
‫است‪ .‬برای تعیین واکنشهای تکیه گاه برای چنین پرتو ‪ ،‬باید ویژگیهای تغییر شکل بار آن را عالوه بر معادالت تعادل‬
‫ایستا در نظر بگیریم‪ .‬شکل ‪ 5/18‬نمونه هایی از هر دو نوع تیر را نشان می دهد‪ .‬در این مقاله ما فقط تیرهای تعیین شده‬
‫استاتیک را تجزیه و تحلیل می کنیم‪.‬‬

‫همچنین ممکن است تیرها با نوع بارگذاری خارجی که پشتیبانی می کنند ‪ ،‬مشخص شوند‪ .‬تیرهای شکل ‪ 5/18‬از بارهای‬
‫متمرکز پشتیبانی می کنند ‪ ،‬در حالی که تیر در شکل ‪ 5/19‬از بار توزیع شده پشتیبانی می کند‪ .‬شدت ‪ w‬یک بار توزیع‬
‫شده را می توان به عنوان نیرو بر واحد طول پرتو بیان کرد‪ .‬شدت ممکن است ثابت یا متغیر ‪ ،‬پیوسته یا ناپیوسته باشد‪.‬‬
‫شدت بارگذاری در شکل ‪ 5/19‬از ‪ C‬تا ‪ D‬ثابت و از ‪ A‬تا ‪ C‬و از ‪ D‬تا ‪ B‬متغیر است‪ .‬شدت در ‪ D‬ناپیوسته است ‪ ،‬جایی‬
‫که به طور ناگهانی قدر را تغییر می دهد‪ .‬اگرچه شدت خود در ‪ C‬ناپیوسته نیست ‪ ،‬میزان تغییر شدت ‪ dw/dx‬ناپیوسته‬
‫است‪.‬‬

‫‪232‬‬
 ‫بارهای توزیع شده‬

‫شدت بارگذاری که ثابت است یا به صورت خطی تغییر می کند به راحتی قابل کنترل است‪ .‬شکل ‪ 5/20‬سه مورد متداول‬
‫و نتایج بارهای توزیع شده در هر مورد را نشان می دهد‪.‬‬

‫در موارد ‪ a‬و ‪ b‬شکل ‪ ، 5/20‬می بینیم که بار حاصله ‪ R‬با مساحت ایجاد شده توسط شدت ‪( w‬نیرو در واحد طول پرتو)‬
‫و طول ‪ L‬که نیرو بر روی آن توزیع می شود ‪ ،‬نشان داده می شود‪ .‬نتیجه از مرکز مرکزی این ناحیه عبور می کند‪.‬‬

‫در قسمت ‪ c‬شکل ‪ ، 5/20‬ناحیه ذوزنقه ای به یک قسمت مستطیلی و یک مثلث تقسیم شده است ‪ ،‬و نتایج مربوطه ‪R1‬‬
‫و ‪ R2‬این مناطق فرعی به طور جداگانه تعیین می شوند‪ .‬توجه داشته باشید که یک نتیجه واحد را می توان با استفاده از‬

‫‪233‬‬
‫تکنیک کامپوزیت برای یافتن سانتروئیدها ‪ ،‬که در هنر مورد بحث قرار گرفت ‪ ،‬تعیین کرد ‪ 5/4‬معموالً ‪ ،‬تعیین یک نتیجه‬
‫واحد غیر ضروری است‪.‬‬

‫برای توزیع کلی تر بار ‪ ،‬شکل ‪ ، 5/21‬ما باید با افزایش دیفرانسیل نیرو ‪ dR = w dx‬شروع کنیم‪ .‬بار کل ‪ R‬سپس‬
‫مجموع نیروهای دیفرانسیل ‪ ،‬یا است‬

‫همانند قبل ‪ R ،‬حاصل در مرکز قسمت مورد بررسی قرار دارد‪ .‬مختصات ‪ x‬این سانتروئید با اصل لحظات ‪Rx = ∫ xw‬‬
‫‪ ، dx‬یا یافت می شود‬

‫‪234‬‬
 ‫برای توزیع شکل ‪ ، 5/21‬نیازی به مختصات عمودی مرکز نیست‪.‬‬

‫هنگامی که بارهای توزیع شده به بارهای متمرکز معادل خود کاهش می یابد ‪ ،‬واکنشهای خارجی که بر روی تیر تأثیر‬
‫می گذارد ‪ ،‬ممکن است با یک تحلیل استاتیک مستقیم که در فصل ‪ 3‬ایجاد شده است ‪ ،‬یافت شوند‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪5/11‬‬

‫بار (های) متمرکز معادل و واکنشهای خارجی را برای پرتو به سادگی پشتیبانی شده که تحت بار توزیع شده نشان داده‬
‫شده است ‪ ،‬تعیین کنید‪.‬‬

‫راه حل‬

‫مساحت مربوط به توزیع بار به مناطق مستطیلی و مثلثی نشان داده شده تقسیم می شود‪ .‬مقادیر بار متمرکز با محاسبه‬
‫مناطق تعیین می شود و این بارها در مرکز نواحی مربوطه قرار دارند‪.‬‬

‫هنگامی که بارهای متمرکز تعیین می شوند ‪ ،‬آنها بر روی نمودار جسم آزاد پرتو همراه با واکنشهای خارجی در ‪ A‬و ‪B‬‬
‫قرار می گیرند‪ .‬با استفاده از اصول تعادل ‪ ،‬ما‬

‫‪235‬‬
 ‫نکته مفید‬

‫‪ .1‬توجه داشته باشید که معموالً کاهش بار توزیع شده به یک بار متمرکز غیر ضروری است‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪5/12‬‬

‫واکنش را در تکیه گاه ‪ A‬پرتو کنسول بارگذاری شده تعیین کنید‪.‬‬

‫راه حل‬

‫ثابت در توزیع بار ‪ w0 = 1000 N/m‬و ‪ k = 2 N/m4‬است‪ .‬بار ‪ R‬در آن صورت است‬

‫مختصات ‪ x‬مرکز مرکزی ناحیه توسط پیدا می شود‬

‫از نمودار جسم آزاد پرتو ‪ ،‬داریم‬

‫‪236‬‬
 ‫توجه داشته باشید به ‪.Ax = 0‬‬

‫نکات مفید‬

‫‪ .1‬با واحدهای ثابت ‪ w0‬و ‪ k‬احتیاط کنید‪.‬‬

‫‪ .2‬دانش آموز باید تشخیص دهد که محاسبه ‪ R‬و محل آن ‪ x‬صرفاً کاربرد سانتریوئیدهاست که در هنر رعایت شده است‪.‬‬
‫‪5/3‬‬

‫‪ 5/7‬تیرها ‪ -‬جلوه های داخلی‬

‫مقاله قبلی کاهش نیروی توزیع شده به یک یا چند نیروی متمرکز معادل و متعاقب آن واکنشهای خارجی که بر روی تیر‬
‫تأثیر می گذارد را مورد بررسی قرار داد‪ .‬در این مقاله ما اثرات پرتو داخلی را معرفی کرده و اصول استاتیک را برای محاسبه‬
‫نیروی برشی داخلی و گشتاور خمشی به عنوان توابع محل در طول تیر اعمال می کنیم‪.‬‬

‫برش ‪ ،‬خم شدن و پیچش‬

‫یک پرتو عالوه بر حمایت از کشش یا فشرده سازی ‪ ،‬می تواند در برابر برش ‪ ،‬خم شدن و پیچ خوردگی مقاومت کند‪.‬‬
‫این سه اثر در شکل ‪ 5/22‬نشان داده شده است‪ .‬نیروی ‪ V‬نیروی برشی ‪ ،‬زوج ‪ M‬گشتاور خمشی و زوج ‪ T‬گشتاور‬
‫پیچشی نامیده می شود‪ .‬این اثرات نشان دهنده اجزای بردار حاصل از نیروهایی است که بر روی یک سطح عرضی از‬
‫تیر وارد می شوند ‪ ،‬همانطور که در قسمت پایین تصویر نشان داده شده است‪.‬‬

‫‪237‬‬
‫نیروی برشی ‪ V‬و گشتاور خمشی ‪ M‬ناشی از نیروهای وارد شده به تیر را در یک صفحه واحد در نظر بگیرید‪ .‬قراردادهای‬
‫مربوط به مقادیر مثبت برشی ‪ V‬و گشتاور خمش ‪ M‬نشان داده شده در شکل ‪ 5/23‬مواردی هستند که عموماً مورد‬
‫استفاده قرار می گیرند‪ .‬از اصل عمل و عکس العمل می توان دریافت که جهت ‪ V‬و ‪ M‬در دو بخش معکوس است‪.‬‬
‫اغلب نمی توان بدون محاسبه گفت که برش و گشتاور در یک قسمت خاص مثبت است یا منفی‪ .‬به همین دلیل توصیه‬
‫می شود که ‪ V‬و ‪ M‬را در جهت مثبت خود در نمودارهای بدن آزاد نشان دهید و اجازه دهید عالئم جبری مقادیر محاسبه‬
‫شده جهت های مناسب را نشان دهد‪.‬‬

‫به عنوان کمکی برای تفسیر فیزیکی زوج خمش ‪ ، M‬تیر نشان داده شده در شکل ‪ 5/24‬را که توسط دو گشتاور مثبت‬
‫مساوی و متضاد در انتها اعمال شده است ‪ ،‬خم کرده اید‪ .‬سطح مقطع پرتو به عنوان یک بخش ‪ H‬با یک تار وسط بسیار‬
‫باریک و رگه های سنگین باال و پایین تلقی می شود‪ .‬برای این پرتو ما ممکن است از بار حمل شده توسط شبکه کوچک‬
‫در مقایسه با بارهای دو ساقه غفلت کنیم‪ .‬ضخامت باالیی پرتو به طور واضح کوتاه شده و تحت فشار قرار دارد ‪ ،‬در حالی‬
‫که ضخامت پایینی بلندتر شده و تحت کشش است‪ .‬نتیجه این دو نیرو ‪ ،‬یکی کششی و دیگری فشاری ‪ ،‬که بر روی هر‬

‫‪238‬‬
 ‫بخش عمل می کند ‪ ،‬یک زوج است و دارای ارزش لحظه خمش در بخش است‪ .‬اگر پرتویی با شکل مقطع دیگر به‬
‫همان شیوه بارگیری شود ‪ ،‬توزیع نیرو بر سطح مقطع متفاوت خواهد بود ‪ ،‬اما نتیجه آن یک زوج یکسان خواهد بود‪.‬‬

‫نمودارهای نیروی برشی و خمشی‪-‬لحظه ای‬

‫تغییرات نیروی برشی ‪ V‬و گشتاور خمش ‪ M‬در طول یک تیر ‪ ،‬اطالعات الزم برای تجزیه و تحلیل طراحی تیر را فراهم‬
‫می کند‪ .‬به طور خاص ‪ ،‬حداکثر اندازه گشتاور خمشی معموالً در طراحی یا انتخاب تیر مورد توجه اصلی قرار می گیرد و‬
‫مقدار و موقعیت آن باید تعیین شود‪ .‬تغییرات برشی و گشتاور به بهترین شکل به صورت گرافیکی نشان داده می شود ‪،‬‬
‫و عبارات ‪ V‬و ‪ M‬هنگامی که بر اساس فاصله در طول تیر رسم می شوند ‪ ،‬نمودارهای نیروی برشی و گشتاور خمشی‬
‫را برای پرتو نشان می دهند‪.‬‬

‫اولین قدم در تعیین روابط برشی و گشتاور این است که با اعمال معادالت تعادل در نمودار جسم آزاد تیر به طور کلی ‪،‬‬
‫مقادیر همه واکنشهای خارجی بر روی تیر را تعیین کنیم‪ .‬در مرحله بعد ‪ ،‬قسمتی از پرتو را ‪ ،‬در سمت راست یا چپ یک‬
‫بخش عرضی دلخواه ‪ ،‬با نمودار بدن آزاد جدا می کنیم و معادالت تعادل را در این قسمت جدا شده از تیر اعمال می‬
‫کنیم‪ .‬این معادالت برای نیروی برشی ‪ V‬و گشتاور خمشی ‪ M‬که در قسمت برش در قسمت تیر جدا شده عمل می کند‬
‫‪ ،‬بیان می کند‪ .‬قسمتی از تیر که شامل تعداد کمتری از نیروها می شود ‪ ،‬چه در سمت راست و چه در سمت چپ بخش‬
‫دلخواه ‪ ،‬معموالً راه حل ساده تری به دست می آید‪.‬‬

‫ما باید از استفاده از یک مقطع عرضی که با محل بار یا زوج متمرکز منطبق است ‪ ،‬اجتناب کنیم ‪ ،‬زیرا چنین موقعیتی‬
‫نشان دهنده یک نقطه ناپیوستگی در تغییرات گشتاور برشی یا خمشی است‪ .‬در نهایت ‪ ،‬توجه به این نکته ضروری است‬
‫که محاسبات ‪ V‬و ‪ M‬در هر بخش انتخاب شده باید با شرایط مثبت نشان داده شده در شکل ‪ 5/23‬مطابقت داشته باشد‪.‬‬

‫روابط بارگذاری عمومی ‪ ،‬برشی و لحظه ای‬

‫برای هر تیر با بارهای توزیع شده ‪ ،‬ما می توانیم روابط عمومی خاصی را ایجاد کنیم که در تعیین توزیع برشی و گشتاور‬
‫در طول تیر بسیار کمک خواهد کرد‪ .‬شکل ‪ 5/25‬بخشی از یک تیر بارگذاری شده را نشان می دهد ‪ ،‬جایی که یک عنصر‬
‫‪ dx‬از تیر جدا شده است‪ .‬بارگذاری ‪ w‬نشان دهنده نیروی در واحد طول پرتو است‪ .‬در محل ‪ x‬برش ‪ V‬و لحظه ‪ M‬که‬
‫بر روی عنصر عمل می کنند در جهت مثبت خود کشیده شده اند‪ .‬در طرف مقابل عنصری که مختصات آن ‪x + dx‬‬
‫است ‪ ،‬این مقادیر نیز در جهت مثبت خود نشان داده می شوند‪ .‬با این حال ‪ ،‬آنها باید برچسب ‪ V + dV‬و ‪M + dM‬‬

‫‪239‬‬
‫داشته باشند ‪ ،‬زیرا ‪ V‬و ‪ M‬با ‪ x‬تغییر می کنند‪ .‬بارگذاری ‪ w‬ممکن است در طول طول عنصر ثابت در نظر گرفته شود ‪،‬‬
‫زیرا این طول یک مقدار دیفرانسیل است و اثر هر گونه تغییر در ‪ w‬در مقایسه با اثر خود ‪ w‬در حد ناپدید می شود‪.‬‬

‫تعادل عنصر مستلزم این است که مجموع نیروهای عمودی صفر باشد‪ .‬بنابراین ‪ ،‬ما داریم‬

‫یا‬

‫ما از معادله می بینیم ‪ 5/10‬که شیب نمودار برشی در همه جا باید برابر منفی مقدار بار اعمال شده باشد‪ .‬معادله ‪ 5/10‬در‬
‫هر دو طرف بار متمرکز اما نه در بار متمرکز به دلیل ناپیوستگی ناشی از تغییر ناگهانی برش ‪ ،‬وجود دارد‪.‬‬

‫‪240‬‬
 ‫به دلیل استفاده اقتصادی از مواد برای دستیابی به سختی خمش ‪ ،‬پرتو اول یک عنصر ساختاری بسیار متداول است‪.‬‬

‫اکنون ممکن است نیروی برشی ‪ V‬را بر حسب بارگذاری ‪ w‬با یکپارچه سازی معادله بیان کنیم‪ 5/10 .‬بدین ترتیب‪،‬‬

‫یا‬

‫‪( +VO=V‬منفی ناحیه زیر منحنی بارگذاری از ‪ x0‬تا ‪)x‬‬

‫در این عبارت ‪ V0‬نیروی برشی در ‪ x0‬و ‪ V‬نیروی برشی در ‪ x‬است‪ .‬جمع بندی مساحت زیر منحنی بارگذاری معموالً‬
‫یک راه ساده برای ساخت نمودار نیروی برشی است‪.‬‬

‫تعادل عنصر در شکل ‪ 5/25‬نیز مستلزم این است که مجموع گشتاور صفر باشد‪ .‬جمع بندی لحظات در مورد سمت چپ‬
‫عنصر می دهد‬

‫دو ‪ M‬لغو می شوند و ممکن است اصطالحات ‪ w (dx)2∕2‬و ‪ dV dx‬کنار گذاشته شوند ‪ ،‬زیرا تفاوت های مرتبه‬
‫باالتری نسبت به موارد باقی مانده دارند‪ .‬این برگ‬

‫که بیانگر این واقعیت است که برش در همه جا برابر با شیب منحنی گشتاور است‪ .‬معادله ‪ 5/11‬در دو طرف یک زوج‬
‫متمرکز وجود دارد اما نه در زوج متمرکز به دلیل ناپیوستگی ناشی از تغییر ناگهانی لحظه‪.‬‬

‫اکنون ممکن است لحظه ‪ M‬را بر حسب برش ‪ V‬با یکپارچه سازی معادله بیان کنیم‪ 5/11 .‬بدین ترتیب‪،‬‬

‫یا‬

‫‪( + Mo = M‬مساحت زیر نمودار برشی از ‪ x0‬تا ‪)x‬‬

‫‪241‬‬
‫در این عبارت ‪ M0‬گشتاور خمشی در ‪ x0‬و ‪ M‬گشتاور خمشی در ‪ x‬است‪ .‬برای تیرهایی که هیچ گشتاور خارجی ‪M0‬‬
‫در ‪ x0 = 0‬وجود ندارد ‪ ،‬گشتاور کل در هر بخش مساوی مساحت زیر نمودار برشی تا آن قسمت است‪ .‬جمع بندی‬
‫مساحت زیر نمودار برشی معموالً ساده ترین راه برای ساخت نمودار لحظه است‪.‬‬

‫وقتی ‪ V‬از صفر عبور می کند و یک تابع پیوسته ‪ x‬با ‪ dV ∕ dx ≠ 0‬است ‪ ،‬گشتاور خم ‪ M‬حداکثر یا حداقل خواهد‬
‫بود ‪ ،‬زیرا ‪ dM ∕ dx = 0‬در چنین نقطه ای‪ .‬مقادیر بحرانی ‪ M‬نیز هنگامی رخ می دهد که ‪ V‬به طور ناپیوسته از محور‬
‫صفر عبور می کند ‪ ،‬که برای تیرهای تحت بارهای متمرکز رخ می دهد‪.‬‬

‫ما از معادله مشاهده می کنیم ‪ 5/10‬و ‪ 5/11‬که درجه ‪ V‬در ‪ x‬یک باالتر از ‪ w‬است‪ .‬همچنین ‪ M ،‬یک درجه باالتر از‬
‫‪ x‬نسبت به ‪ V‬است‪ .‬در نتیجه ‪ M ،‬دو درجه در ‪ x‬باالتر از ‪ w‬است‪ .‬بنابراین برای پرتو بارگذاری شده با ‪ ، w = kx‬که‬
‫درجه اول در ‪ x‬است ‪ ،‬برش ‪ V‬درجه دوم در ‪ x‬و گشتاور خم ‪ M‬درجه سوم در ‪ x‬است‪.‬‬

‫معادله ‪ 5/10‬و ‪ 5/11‬ممکن است با هم ترکیب شوند تا بازدهی داشته باشند‬

‫بنابراین ‪ ،‬اگر ‪ w‬یک تابع ‪ x‬شناخته شده باشد ‪ ،‬می توان لحظه ‪ M‬را با دو ادغام بدست آورد ‪ ،‬مشروط بر این که هر بار‬
‫حدود یکپارچگی به درستی ارزیابی شود‪ .‬این روش تنها در صورتی قابل استفاده است که ‪ w‬یک تابع پیوسته ‪ x‬باشد‪*.‬‬

‫هنگامی که خم شدن در یک پرتو در بیش از یک صفحه اتفاق می افتد ‪ ،‬ممکن است تجزیه و تحلیل جداگانه ای در هر‬
‫صفحه انجام دهیم و نتایج را به صورت بردار ترکیب کنیم‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪5/13‬‬

‫توزیع برشی و گشتاور تولید شده در تیر ساده توسط بار متمرکز ‪ 4‬کیلو نیوتن را تعیین کنید‪.‬‬

‫راه حل‬

‫از نمودار جسم آزاد کل پرتو ‪ ،‬واکنشهای حمایتی را به دست می آوریم ‪ ،‬که هستند‬

‫سپس قسمتی از پرتو طول ‪ x‬با نمودار بدنه آزاد آن جدا می شود که برش ‪ V‬و گشتاور خمش ‪ M‬را در جهت مثبت آنها‬
‫نشان می دهیم‪ .‬تعادل می دهد‬

‫‪242‬‬
 ‫این مقادیر ‪ V‬و ‪ M‬در تمام بخشهای تیر در سمت چپ بار ‪ 4‬کیلو نیوتن اعمال می شود‪.‬‬

‫قسمتی از پرتو در سمت راست بار ‪ 4‬کیلو نیوتنی در ادامه با نمودار بدنه آزاد آن جدا می شود که ‪ V‬و ‪ M‬در جهت مثبت‬
‫آنها نشان داده شده است‪ .‬تعادل نیاز دارد‬

‫این نتایج فقط در بخش هایی از تیر در سمت راست بار ‪ 4‬کیلو نیوتن اعمال می شود‪.‬‬

‫مقادیر ‪ V‬و ‪ M‬مطابق شکل رسم می شوند‪ .‬حداکثر گشتاور خم شدن در جایی رخ می دهد که برش جهت خود را تغییر‬
‫می دهد‪ .‬همانطور که در جهت ‪ x‬مثبت با ‪ x = 0‬حرکت می کنیم ‪ ،‬می بینیم که لحظه ‪ M‬فقط ناحیه انباشته شده زیر‬
‫نمودار برشی است‪.‬‬

‫‪243‬‬
 ‫نکته مفید‬

‫‪ .1‬ما باید مراقب باشیم که قسمت خود را با بار متمرکز (مانند ‪ x = 6‬متر) نگیریم زیرا روابط برشی و گشتاور شامل‬
‫ناپیوستگی در چنین موقعیت هایی است‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪5/14‬‬

‫پرتو کنسول در معرض شدت بار (نیرو در واحد طول) است که به صورت )‪ w = w0 sin (𝜋x ∕ l‬تغییر می کند‪ .‬نیروی‬
‫برشی ‪ V‬و گشتاور خمش ‪ M‬را به عنوان توابع نسبت ‪ x ∕ l‬تعیین کنید‪.‬‬

‫راه حل‬

‫نمودار بدنه آزاد کل پرتو ابتدا ترسیم می شود تا نیروی برشی ‪ V0‬و گشتاور خمش ‪ M0‬که در انتهای پشتیبانی شده در‬
‫‪ x = 0‬عمل می کنند ‪ ،‬محاسبه شود‪ .‬طبق قرارداد ‪ V0‬و ‪ M0‬در معانی ریاضی مثبت آنها نشان داده شده است‪ .‬جمع‬
‫نیروهای عمودی برای تعادل می دهد‬

‫خالصه ای از لحظه ها در انتهای سمت چپ در ‪ x = 0‬برای تعادل می دهد‪.‬‬

‫از نمودار بدنه آزاد بخش دلخواه طول ‪ ، x‬ادغام معادله‪ 5/10 .‬به ما اجازه می دهد نیروی برشی داخلی تیر را پیدا کنیم‪.‬‬
‫بدین ترتیب‪،‬‬

‫یا به شکل بدون بعد‬

‫گشتاور خمشی با ادغام معادله به دست می آید‪ ، 5/11 .‬که می دهد‬

‫‪244‬‬
 ‫یا به شکل بدون بعد‬

‫تغییرات ‪ V ∕ w0 l‬و ‪ M ∕ w0 l2‬با ‪ x ∕ l‬در شکل های زیر نشان داده شده است‪ .‬مقادیر منفی ‪ M ∕ w0 l2‬نشان می‬
‫دهد که از نظر فیزیکی گشتاور خمش در جهت مخالف نشان داده شده است‪.‬‬

‫‪245‬‬
 ‫نکات مفید‬

‫‪ .1‬در این مورد از تقارن ‪ ،‬واضح است که 𝜋 ‪R = V0 = 2w0l‬توزیع بار در وسط فاصله عمل می کند ‪ ،‬بنابراین نیاز‬
‫لحظه ای به سادگی ‪ M0 = −Rl ∕ 2 = −w0l2 ∕ is‬است‪ .‬عالمت منفی به ما می گوید که از نظر فیزیکی لحظه‬
‫خمش در ‪ x = 0‬برعکس آن است که در نمودار بدن آزاد نشان داده شده است‪.‬‬

‫‪ 2‬نمودار بدن آزاد به ما یادآوری می کند که محدودیت های ادغام برای ‪ V‬و ‪ x‬باید در نظر گرفته شود‪ .‬ما می بینیم که‬
‫عبارت ‪ V‬مثبت است ‪ ،‬بنابراین نیروی برشی همانطور که در نمودار جسم آزاد نشان داده شده است‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪5/15‬‬

‫نمودارهای نیروی برشی و گشتاور خمشی را برای تیر بارگذاری شده رسم کرده و حداکثر گشتاور ‪ M‬و محل آن را از‬
‫انتهای چپ تعیین کنید‪.‬‬

‫راه حل‬

‫‪246‬‬
 ‫واکنشهای پشتیبانی به راحتی با در نظر گرفتن نتایج بارهای توزیع شده که در نمودار بدن آزاد پرتو به طور کلی نشان‬
‫داده شده است ‪ ،‬بدست می آید‪ .‬اولین فاصله از پرتو از نمودار بدن آزاد بخش برای ‪ 0 >x < 4‬تجزیه و تحلیل می شود‪.‬‬
‫جمع نیروهای قائم و جمع لحظه ای در مورد عملکرد بخش برش‬

‫این مقادیر ‪ V‬و ‪ M‬برای ‪ 0 >x < 4‬فوت وجود دارد و برای آن فاصله در نمودارهای برشی و گشتاور نشان داده شده‬
‫ترسیم می شود‪.‬‬

‫از نمودار بدن آزاد مقطعی که برای آن ‪ 4>x < 8‬فوت ‪ ،‬تعادل در جهت عمودی و جمع لحظه ای در مورد برش داده‬
‫شده است‬

‫این مقادیر ‪ V‬و ‪ M‬بر روی نمودارهای برشی و لحظه ای برای فاصله ‪ 4>x < 8‬فوت رسم می شود‪.‬‬

‫تجزیه و تحلیل بقیه پرتو از نمودار بدن آزاد بخشی از پرتو به سمت راست یک بخش در فاصله بعدی ادامه می یابد‪ .‬الزم‬
‫به ذکر است که ‪ V‬و ‪ M‬در جهت مثبت خود نشان داده شده اند‪ .‬یک جمع بندی نیروی عمودی و یک جمع بندی لحظه‬
‫ای در مورد عملکرد بخش‬

‫این مقادیر ‪ V‬و ‪ M‬بر روی نمودارهای برشی و لحظه ای برای فاصله ‪ 8>x < 10‬فوت رسم می شود‪.‬‬

‫آخرین بازه ممکن است با بازرسی تجزیه و تحلیل شود‪ .‬برش در ‪ 300‬پوند ثابت است و لحظه از یک رابطه مستقیم که‬
‫از صفر در انتهای راست تیر شروع می شود ‪ ،‬پیروی می کند‪.‬‬

‫حداکثر گشتاور در ‪ x = 4.47‬فوت رخ می دهد ‪ ،‬جایی که منحنی برشی از محور صفر عبور می کند ‪ ،‬و مقدار ‪ M‬برای‬
‫این مقدار ‪ x‬با جایگزینی در عبارت ‪ M‬برای فاصله دوم بدست می آید‪ .‬حداکثر لحظه است‬

‫‪247‬‬
‫مانند قبل ‪ ،‬توجه داشته باشید که تغییر در لحظه ‪ M‬تا هر مقطع مساحت زیر نمودار برشی تا آن قسمت را دارد‪ .‬به عنوان‬
‫مثال ‪ ،‬برای ‪ x < 4‬فوت ‪،‬‬

‫‪ 5/8‬کابل انعطاف پذیر‬

‫یکی از انواع مهم سازه ها ‪ ،‬کابل قابل انعطاف است که در پلهای معلق ‪ ،‬خطوط انتقال ‪ ،‬کابلهای پیام رسان برای پشتیبانی‬
‫از خطوط برقی سنگین یا تلفن و بسیاری از کاربردهای دیگر استفاده می شود‪ .‬برای طراحی این سازه ها باید روابط‬
‫مربوط به کشش ‪ ،‬دهانه ‪ ،‬افتادگی و طول کابل ها را بدانیم‪ .‬ما این مقادیر را با بررسی کابل به عنوان یک بدن در حالت‬
‫تعادل تعیین می کنیم‪ .‬در تجزیه و تحلیل کابلهای قابل انعطاف فرض می کنیم که هرگونه مقاومت ارائه شده در برابر‬
‫خمش ناچیز است‪ .‬این فرض به این معنی است که نیروی کابل همیشه در جهت کابل است‪.‬‬

‫‪248‬‬
 ‫کابلهای انعطاف پذیر ممکن است یک سری بارهای متمرکز متمایز را پشتیبانی کنند ‪ ،‬همانطور که در شکل ‪5/26a‬‬
‫نشان داده شده است ‪ ،‬یا ممکن است بارهایی را که بطور پیوسته در طول کابل توزیع می شوند ‪ ،‬پشتیبانی کنند ‪ ،‬همانطور‬
‫که در بارگذاری با شدت متغیر ‪ w‬در ‪ 5/26b‬نشان داده شده است‪ .‬در برخی موارد وزن کابل در مقایسه با بارهایی که‬
‫پشتیبانی می کند ناچیز است‪ .‬در موارد دیگر ‪ ،‬وزن کابل ممکن است یک بار قابل مالحظه یا تنها بار باشد و نمی توان‬
‫از آن غافل شد‪ .‬صرف نظر از اینکه کدام یک از این شرایط موجود است ‪ ،‬الزامات تعادل کابل ممکن است به همان شیوه‬
‫فرموله شود‪.‬‬

‫روابط عمومی‬

‫اگر شدت بار متغیر و پیوسته اعمال شده بر روی کابل شکل ‪ 5/26b‬به صورت ‪ w‬واحد نیرو در واحد طول افقی ‪ x‬بیان‬
‫شود ‪ R ،‬حاصل از بارگذاری عمودی‬

‫جایی که ادغام در فاصله مورد نظر گرفته می شود‪ .‬ما موقعیت ‪ R‬را از اصل لحظه می یابیم ‪ ،‬به طوری که‬

‫بار عنصر ‪ dR = w dx‬توسط یک نوار عنصری با طول عمودی ‪ w‬و عرض ‪ dx‬از ناحیه سایه دار نمودار بارگذاری و‬
‫‪ R‬با مساحت کل نشان داده می شود‪ .‬از عبارات فوق نتیجه می شود که ‪ R‬از مرکز مرکزی ناحیه سایه دار عبور می کند‪.‬‬

‫‪249‬‬
‫اگر هر یک از عناصر اصلی کابل در حالت تعادل باشد ‪ ،‬شرایط تعادل کابل برآورده می شود‪ .‬نمودار بدن آزاد یک عنصر‬
‫دیفرانسیل در شکل ‪ 5/26c‬نشان داده شده است‪ .‬در حالت کلی ‪ x‬کشش کابل ‪ T‬است و کابل با جهت ‪ x‬افقی زاویه‬
‫ایجاد می کند‪ .‬در بخش ‪ x + dx‬کشش ‪ T + dT‬و زاویه آن 𝜃 𝜃‪ d‬است‪ .‬توجه داشته باشید که تغییرات هر دو در‬
‫‪ T‬و ‪ with‬با تغییر مثبت در ‪ x‬مثبت تلقی می شوند‪ .‬بار عمودی ‪ w dx‬نمودار بدن آزاد را کامل می کند‪ .‬تعادل نیروهای‬
‫عمودی و افقی به ترتیب مستلزم این است که‬

‫انبساط مثلثاتی برای سینوس و کسینوس از مجموع دو زاویه و جایگزینی 𝜃‪ sin d𝜃 = d‬و ‪ ، cos d𝜃 = 1‬که با‬
‫نزدیک شدن ‪ d zero‬به صفر در حد مجاز نگه داشته می شوند‪.‬‬

‫حذف شرایط مرتبه دوم و ساده سازی به ما می دهد‬

‫‪250‬‬
 ‫که ما به عنوان می نویسیم‬

‫رابطه دوم بیانگر این واقعیت است که جزء افقی ‪ T‬بدون تغییر باقی می ماند ‪ ،‬که از نمودار بدن آزاد مشخص است‪ .‬اگر‬
‫نماد 𝜃 ‪ T0 = T cos‬را برای این نیروی افقی ثابت وارد کنیم ‪ ،‬می توانیم 𝜃 ‪ T = T0 ∕ cos‬را در اولین دو معادله‬
‫ای که به دست آمده جایگزین کنیم و ‪ d (T0 tan 𝜃) = w dx‬را بدست آوریم‪ .‬از آنجا که ‪، tan 𝜃 = dy ∕ dx‬‬
‫معادله تعادل ممکن است به شکل نوشته شود‬

‫معادله ‪ 5/13‬معادله دیفرانسیل برای کابل قابل انعطاف است‪ .‬راه حل معادله آن رابطه عملکردی )‪ y = ƒ (x‬است که‬
‫معادله را برآورده می کند و همچنین شرایط انتهای ثابت کابل را که شرایط نامیده می شود ‪ ،‬برآورده می کند‪ .‬این رابطه‬
‫شکل کابل را مشخص می کند و ما از آن برای حل دو مورد مهم و محدود کننده بارگذاری کابل استفاده خواهیم کرد‪.‬‬

‫کابل سهمی‬

‫هنگامی که شدت بارگذاری عمودی ‪ w‬ثابت است ‪ ،‬شرایط تقریباً شبیه به یک پل معلق است که در آن وزن یکنواخت‬
‫مسیر ممکن است با ‪ w‬ثابت بیان شود‪ .‬جرم کابل به طور یکنواخت با افقی توزیع نمی شود اما نسبتاً کوچک است ‪،‬‬
‫بنابراین وزن آن را نادیده می گیریم‪ .‬برای این مورد محدود ‪ ،‬ما ثابت خواهیم کرد که کابل در یک قوس سهموی آویزان‬
‫است‪.‬‬

‫‪251‬‬
‫ما با یک کابل معلق از دو نقطه ‪ A‬و ‪ B‬شروع می کنیم که در یک خط افقی نیستند ‪ ،‬شکل ‪ 5/27a‬منبع مختصات را‬
‫در پایین ترین نقطه کابل قرار می دهیم ‪ ،‬جایی که کشش افقی است و ‪ T0‬است‪ .‬ادغام معادله ‪ 5/13‬یکبار با توجه به ‪x‬‬
‫می دهد‬

‫جایی که ‪ C‬ثابت ادغام است‪ .‬برای محورهای مختصات انتخاب شده ‪ dy ∕dx = 0 ،‬وقتی ‪ ، x = 0‬به طوری که ‪C‬‬
‫‪ = 0‬بنابراین ‪،‬‬

‫که شیب منحنی را به صورت تابعی از ‪ x‬تعریف می کند‪ .‬یک ادغام بیشتر نتیجه می دهد‬

‫از طرف دیگر ‪ ،‬شما باید بتوانید نتایج یکسان با انتگرال نامحدود همراه با ارزیابی ثابت ادغام را بدست آورید‪ .‬معادله ‪5/14‬‬
‫شکل کابل را نشان می دهد ‪ ،‬که ما می بینیم یک سهمی عمودی است‪ .‬جزء افقی ثابت کشش کابل به کشش کابل در‬
‫مبدأ تبدیل می شود‪.‬‬

‫درج مقادیر متناظر ‪ x = lA‬و ‪ y = hA‬در معادله ‪ 5/14‬می دهد‬

‫‪252‬‬
 ‫کشش ‪ T‬از یک نمودار بدن آزاد از قسمت نامحدود کابل ‪ ،‬که در شکل ‪ 5/27b‬نشان داده شده است ‪ ،‬یافت می شود‪.‬‬
‫از قضیه فیثاغورس‬

‫حذف ‪ T0‬می دهد‬

‫حداکثر کشش در جایی رخ می دهد که ‪ x = lA‬و باشد‬

‫ما طول ‪ sA‬کابل را از مبدا تا نقطه ‪ A‬با ادغام عبارت برای طول دیفرانسیل ‪ ds= √(𝑑𝑥)2 + (𝑑𝑦)2‬فرمول بدست‬
‫می آوریم‪ .‬بدین ترتیب‪،‬‬

‫اگرچه می توانیم این عبارت را به صورت بسته ادغام کنیم ‪ ،‬اما برای اهداف محاسباتی راحت تر است که رادیکال را به‬
‫عنوان یک سری همگرا بیان کنیم و سپس آن را به صورت یک اصطالح ادغام کنیم‪ .‬برای این منظور از بسط دو جمله‬
‫ای استفاده می کنیم‬

‫‪1‬‬
‫که برای‪ x2 < 1‬همگرایی می کند‪ .‬جایگزینی ‪ x‬در سری با ‪ (wx ∕ T0) 2‬و تنظیم = ‪ n‬عبارت را‬
‫‪2‬‬

‫‪1‬‬
‫این سری برای مقادیر < ‪ ، hA ∕ lA‬که در بیشتر موارد کاربردی صادق است ‪ ،‬همگرا است‪.‬‬
‫‪2‬‬

‫‪253‬‬
‫روابطی که در قسمت کابل از مبدا تا نقطه ‪ B‬اعمال می شود ‪ ،‬به راحتی با جایگزینی ‪ lA،hA‬و ‪ sA‬به ترتیب با ‪lB،hB‬‬
‫و ‪ sB‬بدست می آید‪.‬‬

‫برای پل معلق که برجهای پشتیبان در یک خط افقی قرار دارند ‪ ،‬شکل ‪ ، 5/28‬طول کل ‪ ، L = 2lA‬افتادگی ‪h = hA‬‬
‫و طول کل کابل ‪ S = 2sA‬است‪ .‬با این جایگزینی ها ‪ ،‬حداکثر کشش و طول کل تبدیل می شود‬

‫‪1‬‬
‫این سری برای همه مقادیر < ‪ h ∕ L‬همگرا می شود‪ .‬در بیشتر موارد ‪ h‬بسیار کوچکتر از ‪ L ∕ 4‬است ‪ ،‬به طوری که‬
‫‪4‬‬
‫سه عبارت معادله‪ 5/16a .‬تقریب کافی کافی را ارائه می دهد‪.‬‬

‫کابل کاتناری‬

‫اکنون یک کابل یکنواخت را در نظر بگیرید ‪ ،‬شکل ‪ ، 5/29a‬که از دو نقطه ‪ A‬و ‪ B‬معلق است و فقط تحت تأثیر وزن‬
‫خود آویزان شده است‪ .‬در این مورد محدود نشان خواهیم داد که کابل شکل منحنی به خود می گیرد که به عنوان‬
‫کاتناری شناخته می شود‪.‬‬

‫‪254‬‬
 ‫نمودار بدن آزاد قسمت نامحدودی از طول کابل ‪ s‬از مبدا در قسمت ‪ b‬شکل نشان داده شده است‪ .‬این نمودار بدنه آزاد‬
‫با آنچه در شکل ‪ 5/27b‬نشان می دهد متفاوت است زیرا کل نیروی عمودی پشتیبانی شده برابر با وزن قسمت کابل‬
‫طول ‪ s‬است و نه بار توزیع شده یکنواخت نسبت به افقی‪ .‬اگر کابل دارای وزن 𝜇 در واحد طول آن باشد ‪ R ،‬حاصل از‬
‫بار ‪ R = 𝜇s‬است و بار عمودی افزایشی ‪ w dx‬شکل ‪ 5/26c‬با 𝜇 ‪ ds‬جایگزین می شود‪ .‬با جایگزینی رابطه دیفرانسیل‬
‫‪ ،‬معادله ‪ ، 5/13‬برای کابل می شود‬

‫از آنجا که )‪ ،s = ƒ (x,y‬ما باید این معادله را به یکی که فقط شامل دو متغیر است تغییر دهیم‪.‬‬

‫ممکن است هویت ‪ (ds) 2 = (dx) 2 (dy) 2‬را برای بدست آوردن جایگزین کنیم‬

‫معادله ‪ 5/18‬معادله دیفرانسیل منحنی (زنجیره ای) است که توسط کابل تشکیل شده است‪ .‬اگر ‪ p = dy ∕ dx‬را برای‬
‫بدست آوردن جایگزین کنیم ‪ ،‬این معادله آسان تر حل می شود‬

‫‪255‬‬
 ‫ادغام این معادله به ما می دهد‬

‫ثابت ‪ C‬صفر است زیرا ‪ dy ∕ dx = p = 0‬وقتی ‪ x = 0‬جایگزینی ‪ ، p = dy ∕ dx‬تغییر حالت نمایی و پاکسازی‬
‫معادله رادیکال‬

‫جایی که تابع هذلولی* برای راحتی معرفی شده است‪ .‬شیب ممکن است برای بدست آوردن یکپارچه شود‬

‫ثابت ادغام ‪ K‬از شرایط مرزی ‪ x = 0‬هنگامی که ‪ .y = 0‬ارزیابی می شود‪ .‬این جایگزینی مستلزم آن است که = ‪K‬‬
‫𝜇 ∕ ‪ ، −T0‬و از این رو ‪،‬‬

‫معادله ‪ 5/19‬معادله منحنی (کاتناری) است که توسط کابل آویزان شده در اثر وزن فقط شکل می گیرد‪.‬‬

‫از نمودار بدن آزاد در شکل ‪ 5/29b‬می بینیم که ‪ .dy ∕dx = tan 𝜃 = 𝜇s ∕ T0‬بنابراین ‪ ،‬از عبارت قبلی برای شیب‬
‫‪،‬‬

‫ما کشش ‪ T‬را در کابل از مثلث تعادل نیروهای در شکل ‪ 5/29b‬بدست می آوریم‪ .‬بدین ترتیب‪،‬‬

‫که وقتی با معادله ترکیب شود ‪ ، 5/20‬می شود‬

‫‪256‬‬
 ‫یا‬

‫همچنین ممکن است تنش را بر حسب ‪ y‬با کمک معادله بیان کنیم‪ ، 5/19 .‬که وقتی به معادله جایگزین می شود ‪5/21‬‬
‫‪ ،‬می دهد‬

‫رابطه ‪ 5/22‬نشان می دهد که تغییر کشش کابل از پایین ترین موقعیت فقط به 𝜇‪ y‬بستگی دارد‪.‬‬

‫بیشتر مشکالتی که در ارتباط با مهد کودک وجود دارد شامل راه حل معادله است‪ 5/19 .‬تا ‪ ،5/22‬که می تواند با تقریب‬
‫گرافیکی اداره شود یا توسط کامپیوتر حل شود‪ .‬روش حل یک راه حل گرافیکی یا رایانه ای در مثال شماره ‪ 17/5‬در زیر‬
‫این مقاله نشان داده شده است‪.‬‬

‫راه حل مشکالت زنجیره ای که در آن نسبت افتادگی به دهانه کوچک است ممکن است با روابط ایجاد شده برای کابل‬
‫سهموی تقریبی باشد‪ .‬یک نسبت کوچک افتادگی به دهانه به معنای یک کابل محکم است و توزیع یکنواخت وزن در‬
‫طول کابل با شدت بار مشابهی که به طور یکنواخت در امتداد افقی توزیع شده است ‪ ،‬تفاوت چندانی ندارد‪.‬‬

‫بسیاری از مشکالت مربوط به کابل های کاتنار و سهموی شامل نقاط تعلیق است که در یک سطح نیستند‪ .‬در چنین‬
‫مواردی ممکن است روابطی را که به تازگی ایجاد شده است ‪ ،‬در قسمتی از کابل در هر طرف پایین ترین نقطه اعمال‬
‫کنیم‪.‬‬

‫‪257‬‬
 ‫این خودروهای تراموا عالوه بر وزن توزیع شده کابل ‪ ،‬بارهای متمرکز بر روی کابل معلق وارد می کنند‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪5/16‬‬

‫طول ‪ 100‬فوت نوار نقشه بردار ‪ 0.6‬پوند وزن دارد‪ .‬هنگامی که نوار بین دو نقطه در یک سطح با کشش ‪ 10‬پوند در هر‬
‫طرف کشیده می شود ‪ ،‬افتادگی در وسط را محاسبه کنید‪.‬‬

‫راه حل‬

‫وزن در واحد طول ‪ 𝜇 = 0.6/100 = 0.006‬پوند‪/‬فوت است‪ .‬طول کل ‪ s = 1002‬یا ‪ s = 50‬فوت است‪.‬‬

‫‪258‬‬
 ‫نکته مفید‬

‫‪ .1‬یک نشانه اضافی در اینجا برای وضوح نمایش داده می شود‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪5/17‬‬

‫کابل نور از جرم ‪ 12‬کیلوگرم بر متر طول افقی پشتیبانی می کند و بین دو نقطه در یک سطح با فاصله ‪ 300‬متر از‬
‫یکدیگر معلق است‪ .‬اگر افتادگی ‪ 60‬متر است ‪ ،‬کشش را در طول میانی ‪ ،‬حداکثر کشش و طول کل کابل پیدا کنید‪.‬‬

‫راه حل‬

‫با توزیع افقی یکنواخت بار ‪ ،‬راه حل قسمت (ب) هنر‪ 8/5 .‬اعمال می شود و ما یک شکل سهمی برای کابل داریم‪ .‬برای‬
‫‪ h = 60‬متر ‪ L = 300 ،‬متر و ‪ ، w = 12 (9.81) (10−3) kN/m‬رابطه زیر معادله ‪ 5/14‬با ‪ lA = L -2‬کشش‬
‫طول میانی را می دهد‬

‫حداکثر کشش در تکیه گاهها بوجود می آید و معادله آن را نشان می دهد‪ 5/15b .‬بدین ترتیب‪،‬‬

‫نسبت افتادگی به دهانه ‪ 60/300 =1/5 > 1/4‬است‪ .‬بنابراین ‪ ،‬بیان سری در معادله توسعه یافته است‪ 5/16a .‬همگرا‬
‫است و ممکن است برای کل طول بنویسیم‬

‫‪259‬‬
 ‫نکته مفید‬

‫‪ .1‬پیشنهاد‪ :‬مقدار ‪ Tmax‬را مستقیماً از نمودار بدن آزاد نیمه راست کابل ‪ ،‬که ممکن است از آن چند ضلعی نیرو کشیده‬
‫شود ‪ ،‬بررسی کنید‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪5/18‬‬

‫کابل نمونه مشکل ‪ 5/17‬را که به طور یکنواخت در امتداد افقی بارگیری شده است ‪ ،‬با کابل جایگزین کنید که جرم آن‬
‫‪ 12‬کیلوگرم بر متر طول خود است و فقط وزن خود را تحمل می کند‪ .‬کابل بین دو نقطه در یک سطح با فاصله ‪300‬‬
‫متر از هم معلق است و ‪ 60‬متر افتادگی دارد‪ .‬کشش را در طول میانی ‪ ،‬حداکثر کشش و طول کل کابل پیدا کنید‪.‬‬

‫راه حل‬

‫با بار توزیع شده به طور یکنواخت در طول کابل ‪ ،‬راه حل قسمت (ج) هنر‪ 5/8 .‬اعمال می شود و ما شکل کاتنار کابل را‬
‫داریم‪ .‬معادالت ‪ 20/5‬و ‪ 21/5‬برای طول و کشش کابل هر دو شامل حداقل کشش ‪ T0‬در طول میانی است که باید از‬
‫معادله ‪ 5/19‬بدست آید‪ .‬بنابراین ‪ ،‬برای ‪ x = 150‬متر ‪ y = 60 ،‬متر ‪ ،‬و ‪ ، 𝜇=12 )9.81( )10-3( 0.1177 kN/m‬ما‬
‫داریم‬

‫‪260‬‬
 ‫یا‬

‫این معادله را می توان به صورت گرافیکی حل کرد‪ .‬ما عبارت را در هر طرف عالمت مساوی محاسبه کرده و آن را به‬
‫صورت تابعی از ‪ T0‬رسم می کنیم‪ .‬تقاطع دو منحنی برابری را ایجاد می کند و مقدار صحیح ‪ T0‬را تعیین می کند‪ .‬این‬
‫طرح در تصویر همراه با این مشکل نشان داده شده و راه حل را ارائه می دهد‬

‫متناوبا ‪ ،‬ممکن است معادله را به صورت زیر بنویسیم‬

‫و یک برنامه کامپیوتری برای محاسبه مقدار (های) ‪ T0‬که ‪ ƒ (T0) = 0‬را محاسبه می کند تنظیم کنید‪ C/11 .‬پیوست‬
‫‪ C‬برای توضیح یک روش عددی قابل اجرا‪.‬‬

‫حداکثر کشش برای حداکثر ‪ y‬و از معادله رخ می دهد‪ 5/22 .‬است‬

‫از معادله ‪ 5/20‬طول کل کابل می شود‬

‫‪261‬‬
 ‫نکته مفید‬

‫‪ .1‬توجه داشته باشید که حل مسئله ‪ 5/17‬نمونه برای کابل سهموی تقریبی بسیار نزدیک به مقادیر مربوط به کاتینار می‬
‫دهد ‪ ،‬حتی اگر یک افتادگی نسبتاً بزرگ داشته باشیم‪ .‬این تقریب حتی برای نسبتهای کوچکتر آویزان به دهانه بهتر‬
‫است‪.‬‬

‫‪ 5/9‬آمار سیاالت‬

‫تا کنون در این فصل ما به بررسی عملکرد نیروها بر روی و بین اجسام جامد پرداخته ایم‪ .‬در این مقاله ما تعادل اجسامی‬
‫را که بر اثر فشارهای مایع تحت فشار قرار می گیرند در نظر می گیریم‪ .‬مایع هر ماده پیوسته ای است که در حالت‬
‫استراحت قادر به تحمل نیروی برشی نیست‪ .‬نیروی برشی یک مماس با سطحی است که بر روی آن عمل می کند و‬
‫هنگامی ایجاد می شود که سرعت های افتراقی بین الیه های مجاور مایعات وجود داشته باشد‪ .‬بنابراین ‪ ،‬یک مایع در‬
‫حالت استراحت می تواند تنها نیروهای عادی را بر سطح محدود کننده اعمال کند‪ .‬مایعات ممکن است گازی یا مایع‬
‫باشند‪ .‬عموماً استاتیک مایعات را زمانی هیدرواستاتیک می نامند که مایع یک مایع باشد و هنگامی که مایع یک گاز است‬
‫‪ ،‬هوازدگی نامیده می شود‪.‬‬

‫فشار سیال‬

‫فشار در هر نقطه از یک مایع در همه جهات یکسان است (قانون پاسکال)‪ .‬ما می توانیم این امر را با در نظر گرفتن تعادل‬
‫یک منشور مثلثی در مقیاس کوچک کوچک مایع مانند شکل ‪ 5/30‬نشان دهیم‪ .‬فشارهای مایع طبیعی روی صفحات‬
‫عنصر ‪ p3، p2 ،p1‬و ‪ p4‬هستند‪ .‬با نیروی برابر با فشار زمان مساحت ‪ ،‬تعادل نیروها در جهت ‪ x‬و ‪ y‬می دهد‬

‫از آنجا که ‪ ds sin 𝜃 = dy‬و ‪ ds cos 𝜃 = dx‬است ‪ ،‬این معادالت چنین چیزی را ایجاب می کند‬

‫‪262‬‬
 ‫با چرخاندن عنصر از طریق ‪ ، 90°‬می بینیم که ‪ p4‬نیز با سایر فشارها برابر است‪ .‬بنابراین ‪ ،‬فشار در هر نقطه از یک مایع‬
‫در حالت استراحت در همه جهات یکسان است‪ .‬در این تجزیه و تحلیل نیازی نیست که وزن عنصر مایع را در نظر بگیریم‬
‫زیرا وقتی وزن واحد حجم (چگالی 𝜌 بر گرم) در حجم عنصر ضرب شود ‪ ،‬مقدار دیفرانسیل مرتبه سوم حاصل می شود‬
‫که در حد ناپدید می شود‪ .‬با اصطالحات نیروی فشار درجه دوم‪.‬‬

‫در همه مایعات در حالت استراحت ‪ ،‬فشار تابعی از بعد عمودی است‪ .‬برای تعیین این تابع ‪ ،‬نیروهایی را که بر روی عنصر‬
‫دیفرانسیل یک ستون عمودی از سیال سطح مقطع ‪ dA‬عمل می کنند ‪ ،‬در نظر می گیریم ‪ ،‬همانطور که در شکل ‪5/31‬‬
‫نشان داده شده است‪ .‬جهت مثبت اندازه گیری عمودی ‪ h‬به سمت پایین گرفته شده است‪ .‬فشار روی صورت فوقانی ‪p‬‬
‫است ‪ ،‬و در قسمت پایین صورت ‪ p‬است به عالوه تغییر ‪ ، p‬یا ‪ .p + dp‬وزن عنصر برابر 𝜌‪ g‬ضرب در حجم آن است‪.‬‬
‫نیروهای عادی روی سطح جانبی ‪ ،‬که افقی هستند و بر تعادل نیروها در جهت عمودی تأثیر نمی گذارند ‪ ،‬نشان داده‬
‫نمی شوند‪ .‬تعادل عنصر مایع در جهت ‪ h‬نیاز دارد‬

‫‪263‬‬
‫این رابطه افتراقی به ما نشان می دهد که فشار در مایع با عمق افزایش می یابد یا با افزایش ارتفاع کاهش می یابد‪.‬‬
‫معادله ‪ 5/23‬هم برای مایعات و هم برای گازها صادق است و با مشاهدات رایج ما در مورد فشار هوا و آب موافق است‪.‬‬

‫مایعاتی که اساساً قابل تراکم نیستند مایعات نامیده می شوند و برای بیشتر اهداف عملی ما ممکن است چگالی آنها را‬
‫برای هر قسمت از مایع ثابت در نظر بگیریم‪ 5/23 .‬می دهد‬

‫فشار ‪ p0‬فشار روی سطح مایع است که در آن ‪ h = 0‬اگر ‪ p0‬ناشی از فشار اتمسفر باشد و ابزار اندازه گیری فقط افزایش‬
‫بیش از فشار اتمسفر را ثبت کند ‪ † ،‬اندازه گیری آن چیزی را که فشار فشار نامیده می شود ‪ ،‬نشان می دهد‪ .‬از = ‪p‬‬
‫‪ 𝜌gh‬محاسبه می شود‪.‬‬

‫واحد متداول فشار در واحدهای ‪ SI‬کیلوپاسکال (‪ )kPa‬است که برابر کیلون ووتون بر متر مربع (‪ )N/m2 103‬است‪ .‬در‬
‫فشار محاسبه ‪ ،‬اگر از ‪ Mg/m3‬برای ‪ m/s2 ،‬برای ‪ g‬و ‪ m‬برای ‪ h‬استفاده کنیم ‪ ،‬آنگاه محصول 𝜌‪ gh‬مستقیماً فشار‬
‫بر کیلو پاسکال به ما می دهد‪ .‬به عنوان مثال ‪ ،‬فشار در عمق ‪ 10‬متر در آب شیرین است‬

‫در سیستم عادی ایاالت متحده ‪ ،‬فشار مایع به طور کلی بر حسب پوند بر اینچ مربع (‪ )lb/in.2‬یا گهگاه بر حسب پوند‬
‫بر فوت مربع (‪ )lb/ft2‬بیان می شود‪ .‬بنابراین ‪ ،‬در عمق ‪ 10‬فوت در آب شیرین فشار است‬

‫فشار هیدرواستاتیک بر سطوح مستطیلی غوطه ور‬

‫جسمی غوطه ور در مایع ‪ ،‬مانند دریچه دروازه در سد یا دیواره مخزن ‪ ،‬تحت فشار مایع قرار می گیرد که روی سطح آن‬
‫عادی عمل می کند و در سطح آن توزیع می شود‪ .‬در مسائلی که نیروهای مایع قابل تشخیص هستند ‪ ،‬ما باید نیروی‬
‫حاصله را به دلیل توزیع فشار بر سطح و موقعیتی که این نتیجه در آن عمل می کند ‪ ،‬تعیین کنیم‪ .‬برای سیستم های باز‬
‫به اتمسفر ‪ ،‬فشار اتمسفر ‪ p0‬روی تمام سطوح عمل می کند و بنابراین نتیجه صفر را به دست می دهد‪ .‬بنابراین ‪ ،‬در‬
‫چنین مواردی ‪ ،‬ما فقط باید فشار گیج ‪ p = 𝜌gh‬را در نظر بگیریم ‪ ،‬که افزایشی باالتر از فشار اتمسفر است‪.‬‬

‫‪264‬‬
 ‫مورد خاص اما متداول اعمال فشار هیدرواستاتیک بر سطح صفحه مستطیلی غوطه ور در مایع را در نظر بگیرید‪ .‬شکل‬
‫‪ 5/32a‬چنین صفحه ای را ‪ 1-2-3-4‬نشان می دهد که لبه باالیی آن افقی است و صفحه صفحه دارای زاویه دلخواه‬
‫𝜃 با صفحه عمودی است‪ .‬سطح افقی مایع توسط صفحه ‪ x-y‬نشان داده شده است‪ .‬فشار مایع (گاز) که در صفحه ‪2‬‬
‫عادی صفحه است با پیکان ‪ 6-2‬نشان داده می شود و برابر 𝜌‪ g‬برابر فاصله عمودی از سطح مایع تا نقطه ‪ .2‬این فشار‬
‫یکسان در تمام نقاط در امتداد لبه ‪ 2-3‬است‪ .‬به در نقطه ‪ 1‬در لبه پایینی ‪ ،‬فشار مایع برابر 𝜌‪ g‬برابر عمق نقطه ‪ 1‬است‬
‫و این فشار در تمام نقاط در امتداد لبه ‪ 1-4‬یکسان است‪ .‬تغییر فشار ‪ p‬بر مساحت صفحه توسط رابطه عمق خطی تنظیم‬
‫می شود و بنابراین با پیکان ‪ p‬نشان داده می شود که در شکل ‪5/32b‬نشان داده شده است ‪ ،‬که به طور خطی از مقدار‬
‫‪ 2-6‬تا مقدار ‪ -5‬تغییر می کند‪ 1 .‬نیروی حاصل از این توزیع فشار با ‪ R‬نشان داده می شود ‪ ،‬که در نقطه ای به نام مرکز‬
‫فشار عمل می کند‪.‬‬

‫شرایط حاکم بر بخش عمودی ‪ 1-2-6-5‬در شکل ‪ 5/32a‬با شرایط ‪ 4-3-7-8‬و در هر قسمت عمودی دیگر عادی‬
‫صفحه یکسان است‪ .‬بنابراین ‪ ،‬ما ممکن است مشکل را از نمای دو بعدی یک بخش عمودی تحلیل کنیم ‪ ،‬همانطور که‬
‫در شکل ‪ 5/32b‬برای بخش ‪ 1-2-6-5‬نشان داده شده است‪ .‬برای این بخش توزیع فشار ذوزنقه ای است‪ .‬اگر ‪ b‬عرض‬

‫‪265‬‬
‫افقی صفحه به اندازه سطح تصویر اندازه گیری شود (بعد ‪ 2-3‬در شکل ‪ ، )5/32a‬عنصری از سطح صفحه که فشار ‪p‬‬
‫‪ = 𝜌gh‬بر آن اعمال می شود ‪ dA = b dy‬است و افزایش نیروی حاصله ‪ dR = p dA = bp dy‬است‪ .‬اما ‪p dy‬‬
‫فقط افزایش سایه دار منطقه ذوزنقه ای ‪ dA′‬است ‪ ،‬به طوری که ‪ .dR = b dA‬بنابراین ممکن است نیروی حاصله را‬
‫بر روی کل صفحه به عنوان ناحیه ذوزنقه ای ‪ 1-2-6-5‬برابر عرض ‪ b‬صفحه نشان دهیم ‪،‬‬

‫مراقب باشید ناحیه فیزیکی ‪ A‬صفحه را با ناحیه هندسی ‪ A‬تعریف شده توسط توزیع ذوزنقه ای فشار اشتباه نگیرید‪.‬‬

‫ناحیه ذوزنقه ای نشان دهنده توزیع فشار با استفاده از ارتفاع متوسط آن به راحتی بیان می شود‪ .‬بنابراین نیروی حاصل‬
‫‪1‬‬
‫‪ R‬ممکن است بر حسب میانگین فشار )‪ pav = (p1 + p2‬برابر سطح صفحه ‪ A‬نوشته شود‪ .‬فشار متوسط نیز فشاری‬
‫‪2‬‬
‫است که در عمق متوسط وجود دارد ‪ ،‬اندازه گیری شده به مرکز مرکزی ‪ O‬بشقاب بنابراین یک عبارت جایگزین برای‬
‫‪ R‬این است‬

‫جایی که ‪.h = y cos‬‬

‫ما خط عمل نیروی حاصله ‪ R‬را از اصل لحظه ها بدست می آوریم‪ .‬با استفاده از محور ‪( x‬نقطه ‪ B‬در شکل ‪ )5/32b‬به‬
‫عنوان محور گشتاور )‪ RY = ∫ y (pb dy‬به دست می آید‪ .‬جایگزینی ’‪ p dy = dA‬و ’‪ R = bA‬و لغو‬

‫که به سادگی بیان مختصات مرکز ناحیه ذوزنقه ای ‪ A‬است‪ .‬بنابراین ‪ ،‬در نمای دو بعدی ‪ R ،‬حاصل از مرکز مرکزی‬
‫ناحیه ذوزنقه ای عبور می کند که توسط توزیع فشار در قسمت عمودی تعیین شده است‪ .‬واضح است که ‪ Y‬نیز مرکز ‪C‬‬
‫منشور کوتاه را ‪ 1-2-3-4-5-6-7-8‬در شکل ‪5/32a‬که نتیجه از آن عبور می کند ‪ ،‬قرار می دهد‪.‬‬

‫برای توزیع ذوزنقه ای فشار ‪ ،‬ممکن است محاسبه را با تقسیم ذوزنقه به مستطیل و مثلث ‪ ،‬شکل ‪ ، 5/32c‬و جداگانه در‬
‫نظر گرفتن نیروی نشان داده شده توسط هر قسمت ‪ ،‬ساده کنیم‪ .‬نیروی نشان داده شده توسط قسمت مستطیلی در مرکز‬
‫‪ O‬صفحه عمل می کند و ‪ R2 = p2A‬است ‪ ،‬جایی که ‪ A‬ناحیه ‪ 1-2-3-4‬صفحه است‪ .‬نیروی ‪ R1‬که با افزایش مثلثی‬
‫‪1‬‬
‫توزیع فشار نشان داده می شود ‪ (p1 - p2) A‬است و از طریق مرکز قطعه مثلثی نشان داده شده عمل می کند‪.‬‬
‫‪2‬‬

‫فشار هیدرواستاتیک بر سطوح استوانه ای‬

‫تعیین ‪ R‬حاصل به دلیل فشار توزیع شده بر روی سطح منحنی مستغرق ‪ ،‬محاسبه بیشتری نسبت به سطح ‪ fl‬در سطح‬
‫دارد‪ .‬به عنوان مثال ‪ ،‬سطح استوانه ای غوطه ور در شکل ‪ 5/33a‬را در نظر بگیرید که در آن عناصر سطح منحنی موازی‬

‫‪266‬‬
 ‫با سطح افقی ‪ x-y′‬مایع هستند‪ .‬مقاطع عمودی عمود بر سطح همه منحنی ‪ AB‬و توزیع فشار یکسانی را آشکار می‬
‫کنند‪ .‬بنابراین ‪ ،‬از نمایش دو بعدی در شکل ‪ 5/33b‬ممکن است استفاده شود‪ .‬برای یافتن ‪ R‬با یک ادغام مستقیم ‪ ،‬ما‬
‫باید اجزای ‪ -x‬و ‪ y‬از ‪ dR‬را در امتداد منحنی ‪ AB‬ادغام کنیم ‪ ،‬زیرا ‪ dR‬به طور مداوم جهت را تغییر می دهد‪ .‬بدین‬
‫ترتیب‪،‬‬

‫اگر بخواهیم موقعیت ‪ R‬را تعیین کنیم ‪ ،‬اکنون معادله لحظه ای مورد نیاز است‪.‬‬

‫‪267‬‬
‫روش دوم برای یافتن ‪ R‬معموالً بسیار ساده تر است‪ .‬تعادل بلوک ‪ ABC‬مایع را مستقیماً در سطح در نظر بگیرید ‪ ،‬که‬
‫در شکل ‪ 5/33c‬نشان داده شده است‪ .‬سپس ‪ R‬حاصل به عنوان واکنش مساوی و مخالف سطح روی بلوک مایع ظاهر‬
‫می شود‪ .‬نتایج فشارها در امتداد ‪ AC‬و ‪ CB‬به ترتیب ‪ Py‬و ‪ Px‬است و به راحتی بدست می آید‪ .‬وزن ‪ W‬بلوک مایع از‬
‫ناحیه ‪ ABC‬مقطع آن ضرب در بعد ثابت ‪ b‬و 𝜌‪ g‬محاسبه می شود‪ .‬وزن ‪ W‬از مرکز مرکزی ناحیه ‪ ABC‬عبور می‬
‫کند‪ .‬سپس ‪ R‬تعادلی به طور کامل از معادالت تعادلی که برای نمودار جسم آزاد بلوک مایع استفاده می کنیم ‪ ،‬تعیین می‬
‫شود‪.‬‬

‫فشار هیدرواستاتیک بر سطوح صاف هر شکل‬

‫شکل ‪ 5/34a‬یک صفحه ‪ fl‬در هر شکلی که در مایع غوطه ور شده است را نشان می دهد‪ .‬سطح افقی مایع صفحه ‪x-‬‬
‫‪ y is‬است و صفحه صفحه با عمودی زاویه ایجاد می کند‪ .‬نیروی وارد بر نوار دیفرانسیل مساحت ‪ dA‬به موازات سطح‬
‫مایع ‪ dR = p dA = 𝜌gh dA‬است‪ .‬فشار ‪ p‬در تمام طول نوار همان اندازه را دارد ‪ ،‬زیرا هیچ تغییری در عمق نوار‬
‫ایجاد نمی شود‪ .‬کل نیروی وارد شده به ناحیه در معرض ‪ A‬را با یکپارچه سازی بدست می آوریم ‪ ،‬که این امر را می دهد‬

‫جایگزین کردن رابطه مرکزی ‪ hA = ∫ h dA‬به ما می دهد‬

‫مقدار 𝜌‪ gh‬فشاری است که در عمق مرکز مرکزی ‪ O‬منطقه وجود دارد و متوسط فشار بر روی ناحیه است‪.‬‬

‫همچنین ممکن است ‪ R‬حاصل را به صورت هندسی با حجم ‪ V′‬از نشان دهیم‬

‫شکل نشان داده شده در ‪ 5/34b‬در اینجا فشار مایع ‪ p‬به عنوان ابعادی نرمال برای صفحه که به عنوان پایه در نظر‬
‫گرفته شده است ‪ ،‬نشان داده می شود‪ .‬می بینیم که حجم حاصله یک استوانه راست کوتاه است‪ .‬نیروی ‪ dR‬که بر ناحیه‬
‫دیفرانسیل ‪ dA = x dy‬عمل می کند با حجم عنصر ‪ p dA‬که توسط برش سایه دار نشان داده شده است و نیروی کل‬
‫با حجم کل استوانه نشان داده می شود‪ .‬ما از معادله می بینیم ‪ 5/25‬که ارتفاع متوسط استوانه کوتاه شده فشار متوسط‬
‫‪ 𝜌gh‬است که در عمق متناظر با مرکز مرکزی ‪ O‬در معرض فشار وجود دارد‪.‬‬

‫برای مشکالتی که مرکز ‪ O‬یا حجم ‪V‬به آسانی مشخص نیست ‪ ،‬ممکن است یک ادغام مستقیم برای بدست آوردن‬
‫‪ R‬انجام شود‪ .‬بنابراین ‪،‬‬

‫‪268‬‬
 ‫جایی که عمق ‪ h‬و طول ‪ x‬نوار افقی ناحیه افتراقی باید بر حسب ‪ y‬بیان شود تا ادغام انجام شود‪.‬‬

‫پس از به دست آوردن نتیجه ‪ ،‬باید محل آن را تعیین کنیم‪ .‬با استفاده از اصل لحظه ها با محور ‪ x‬شکل ‪5/34b‬به عنوان‬
‫محور گشت ‪ ،‬به دست می آوریم‬

‫این رابطه دوم تعریف مختصات ‪ Y‬را به مرکز قطر حجم ‪ ′ V‬سیلندر کوتاه فشار وارد می کند‪ .‬بنابراین نتیجه می گیریم‬
‫که ‪ R‬حاصل از مرکز مرکزی حجم که توسط سطح صفحه به عنوان پایه و فشار متغیر خطی به عنوان مختصات عمود‬
‫بر آن توصیف شده است ‪ ،‬عبور می کند‪ .‬نقطه ‪ P‬که در آن ‪ R‬روی صفحه اعمال می شود مرکز فشار است‪ .‬توجه داشته‬
‫باشید که مرکز فشار ‪ P‬و مرکز مرکزی ‪ O‬صفحه یکسان نیستند‪.‬‬

‫‪269‬‬
 ‫سد دیابلو برق را برای سیاتل ‪ ،‬واشنگتن تأمین می کند‪.‬‬

‫شناوری‬

‫ارشمیدس با کشف اصل شناوری شناخته شده است‪ .‬این اصل به راحتی برای هرگونه مایعات ‪ ،‬گاز یا مایع در حالت تعادل‬
‫توضیح داده می شود‪ .‬بخشی از مایع را که توسط یک سطح بسته خیالی تعریف شده است در نظر بگیرید ‪ ،‬همانطور که‬
‫در مرز نامنظم خط کشی شده در شکل ‪ a35/5‬نشان داده شده است‪ .‬اگر بتوان بدن مایع را از داخل حفره بسته بیرون‬
‫کشید و نیروهایی را که در مرز حفره اعمال می کند ‪ ،‬جایگزین کرد ‪ ،‬شکل ‪ ، 5/35b‬تعادل مایع اطراف مختل نخواهد‬
‫شد‪ .‬عالوه بر این ‪ ،‬نمودار جسم آزاد قسمت مایع قبل از برداشتن ‪ ،‬شکل ‪ ، 5/35c‬نشان می دهد که نتیجه نیروهای‬
‫فشرده شده بر سطح آن باید برابر و برابر وزن میلی گرم آن باشد و باید از مرکز جرم عنصر مایع اگر عنصر مایع را با‬
‫جسمی با ابعاد یکسان جایگزین کنیم ‪ ،‬نیروهای سطحی وارد بر بدن که در این موقعیت نگه داشته می شوند ‪ ،‬مشابه‬
‫نیروهای موثر بر عنصر مایع هستند‪ .‬بنابراین ‪ ،‬نیروی حاصله بر سطح یک جسم غوطه ور در یک مایع برابر و برابر وزن‬
‫مایع جابجا شده است و از مرکز جرم مایع جابجا شده عبور می کند‪ .‬این نیروی حاصله نیروی شناوری نامیده می شود‬

‫‪270‬‬
 ‫جایی که 𝜌 چگالی مایع است ‪ g ،‬شتاب ناشی از گرانش است و ‪ V‬حجم مایع جابجا شده است‪ .‬در مورد مایعی که چگالی‬
‫آن ثابت است ‪ ،‬مرکز جرم مایع جابجا شده با سانتروئید حجم جابجا شده منطبق است‪.‬‬

‫طراحان قایق های بادبانی با عملکرد باال باید توزیع فشار هوا روی بادبان ها و توزیع فشار آب روی بدنه را در نظر بگیرند‪.‬‬

‫‪271‬‬
‫بنابراین وقتی چگالی یک جسم کمتر از چگالی مایعی است که در آن غوطه ور شده است ‪ ،‬عدم تعادل نیرو در جهت‬
‫عمودی وجود دارد و جسم باال می رود‪ .‬هنگامی که مایع غوطه ور یک مایع است ‪ ،‬جسم به افزایش خود ادامه می دهد‬
‫تا به سطح مایع برسد و سپس در حالت تعادل قرار می گیرد ‪ ،‬با این فرض که چگالی مایع جدید باالی سطح کمتر از‬
‫چگالی مایع است‪ .‬در مورد مرز سطحی بین یک مایع و یک گاز ‪ ،‬مانند آب و هوا ‪ ،‬تأثیر فشار گاز بر آن قسمت از جسم‬
‫چسبنده باالی مایع با فشار اضافه شده در مایع به دلیل عمل گاز روی سطح آن‬

‫یک مشکل مهم مربوط به شناوری ‪ ،‬تعیین پایداری یک جسم شناور است ‪ ،‬مانند بدنه کشتی که در شکل مقطع در حالت‬
‫قائم در شکل ‪ 5/36a‬نشان داده شده است‪ .‬نقطه ‪ B‬مرکز قطر جابجا شده است و مرکز شناوری نامیده می شود‪ .‬نتیجه‬
‫نیروهایی که توسط فشار آب بر بدنه وارد می شود نیروی شناوری ‪ F‬است که از ‪ B‬عبور کرده و برابر و برابر وزن ‪W‬‬
‫کشتی است‪ .‬اگر کشتی از طریق زاویه ‪ list‬شکل ‪5/36b‬فهرست شود ‪ ،‬شکل حجم جابجا شده تغییر می کند و مرکز‬
‫شناوری به ‪B‬تغییر می کند‪.‬‬

‫نقطه تقاطع خط عمودی از طریق ‪ B′‬با خط مرکزی کشتی ‪ ،‬متا مرکز ‪ M‬و فاصله ‪ h‬از مرکز جرم ‪ G‬ارتفاع متا مرکز‬
‫نامیده می شود‪ .‬برای اکثر شکل های بدنه ‪ h‬برای زوایای لیست تا حدود ‪ 20‬درجه عمال ثابت می ماند‪ .‬وقتی ‪ M‬باالتر‬

‫‪272‬‬
 ‫از ‪ G‬باشد ‪ ،‬مانند شکل ‪ ، 5/36b‬یک لحظه مناسب وجود دارد که تمایل دارد کشتی را به حالت عمودی خود باز گرداند‪.‬‬
‫اگر ‪ M‬زیر ‪ G‬باشد ‪ ،‬در مورد بدنه شکل ‪ ،5/36c‬لحظه همراه لیست در جهت افزایش لیست است‪ .‬این به وضوح شرایط‬
‫بی ثباتی است و باید در طراحی هر کشتی اجتناب شود‪.‬‬

‫آزمایش تونل باد این خودرو در مقیاس کامل در پیش بینی عملکرد آن بسیار مفید است‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪5/19‬‬

‫یک صفحه مستطیل شکل که در بخش عمودی ‪ AB‬نشان داده شده است ‪ 4 ،‬متر ارتفاع و ‪ 6‬متر عرض دارد (معمولی‬
‫با صفحه کاغذ) و انتهای یک کانال آب شیرین به عمق ‪ 3‬متر را مسدود می کند‪ .‬صفحه در طول یک محور افقی در‬
‫امتداد لبه باالیی خود از طریق ‪ A‬متصل شده است و توسط یال محکم ‪ B‬که به صورت افقی در لبه پایینی صفحه قرار‬
‫دارد باز نمی شود‪ .‬نیروی ‪ B‬را که بر روی خط الراس وارد صفحه می شود پیدا کنید‪.‬‬

‫راه حل‬

‫نمودار بدن آزاد صفحه در بخش نشان داده شده است و شامل اجزای عمودی و افقی نیروی در ‪ ، A‬وزن نامشخص ‪W‬‬
‫= میلی گرم صفحه ‪ ،‬نیروی افقی ناشناخته ‪ B‬و ‪ R‬حاصل از توزیع مثلثی فشار بر روی صورت عمودی‬

‫چگالی آب شیرین ‪ 𝜌= 1.000 Mg/m3‬به طوری که فشار متوسط است‬

‫‪273‬‬
 ‫‪ R‬حاصل از نیروهای فشار علیه صفحه تبدیل می شود‬

‫این نیرو از طریق مرکز توزیع مثلثی فشار ‪ ،‬که ‪ 1‬متر باالتر از کف صفحه است ‪ ،‬عمل می کند‪ .‬یک جمع لحظه ای صفر‬
‫در مورد ‪ A‬نیروی ناشناخته ‪ B‬را ایجاد می کند ‪ ،‬بنابراین ‪،‬‬

‫نکته مفید‬

‫‪ .1‬توجه داشته باشید که واحدهای فشار 𝜌‪ gh‬فرمول هستند‪.‬‬

‫‪274‬‬
 ‫مشکل نمونه ‪5/20‬‬

‫فضای هوا در مخزن بسته آب شیرین بسته با فشار ‪ 0.80‬پوند‪/‬اینچ (باالتر از اتمسفر) حفظ می شود‪ .‬نیروی حاصله ‪ R‬را‬
‫که هوا و آب به انتهای مخزن وارد می کند تعیین کنید‪.‬‬

‫راه حل‬

‫توزیع فشار در سطح انتهایی نشان داده شده است ‪ ،‬جایی که ‪ p0 = 0.80 lb/in.2‬وزن مخصوص آب‬
‫شیرین‪ 𝜇=pg= 62.4/1728 = 0.0361 lb/in.3‬است به طوری که افزایش فشار ‪ Δp‬به دلیل آب هست‬

‫نیروهای حاصله ‪ R1‬و ‪ R2‬به ترتیب به دلیل توزیع مستطیل و مثلث فشار هستند‬

‫سپس نتیجه فرمول است‪.‬‬

‫ما ‪ R‬را با اعمال اصل لحظه در مورد ‪ A‬مشخص می کنیم که ‪ R1‬از طریق مرکز ‪ 38‬اینچ عمل می کند‪ .‬عمق و اینکه‬
‫‪ R2‬از طریق مرکز توزیع فشار مثلثی ‪ 20‬اینچ زیر سطح آب و ‪ 20+8=28‬اینچ زیر ‪ A‬عمل می کند‪ .‬بنابراین ‪،‬‬

‫‪275‬‬
 ‫نکته مفید‬

‫‪ .1‬تقسیم تقسیم فشار به این دو قسمت قطعاً ساده ترین روش محاسبه است‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪5/21‬‬

‫نیروی حاصله ‪ R‬را که به وسیله آب بر سطح سد استوانه ای وارد می شود بطور کامل تعیین کنید‪ .‬چگالی آب شیرین‬
‫‪ 1.000‬میلی گرم بر متر مکعب است و طول سد ‪ b‬معمولی با کاغذ ‪ 30‬متر است‪.‬‬

‫راه حل‬

‫بلوک مدور آب ‪ BDO‬جدا شده و نمودار جسم آزاد آن ترسیم شده است‪ .‬نیروی ‪ Px‬است‬

‫وزن ‪ W‬آب از مرکز جرم ‪ G‬بخش چهارم دایره ای عبور می کند و می شود‬

‫‪276‬‬
 ‫تعادل بخش آب نیاز دارد‬

‫نیروی حاصل از ‪ R‬که مایع بر سد وارد می کند برابر و مخالف نیروی نشان داده شده بر روی مایع است و‬

‫مختصات ‪ x‬نقطه ‪ A‬که ‪ R‬از آن عبور می کند ممکن است از اصل لحظه ها پیدا شود‪ .‬استفاده از ‪ B‬به عنوان مرکز‬
‫لحظه می دهد‬

‫راه حل جایگزین‬

‫نیروی وارد بر سطح سد ممکن است با ادغام مستقیم اجزا بدست آید‬

‫از آنجا که ‪ dR‬همیشه از نقطه ‪ O‬عبور می کند ‪ ،‬می بینیم که ‪ R‬نیز از ‪ O‬عبور می کند و بنابراین ‪ ،‬لحظات ‪ Rx‬و ‪Ry‬‬
‫در مورد ‪ O‬باید لغو شود‪ .‬بنابراین ما ‪ Rxy1 = Ryx1‬را می نویسیم که به ما می دهد‬

‫با مثلث های مشابه آن را می بینیم‬

‫‪277‬‬
 ‫نکات مفید‬

‫‪ .1‬اگر در مورد واحدهای 𝜌‪ gh‬سوالی وجود دارد به یادداشت در نمونه مسئله ‪ 19/5‬مراجعه کنید‪.‬‬

‫‪ .2‬این رویکرد با ادغام عمدتا به دلیل هندسه ساده قوس دایره ای امکان پذیر است‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪5/22‬‬

‫در صورت پر شدن ظرفیت مخزن ‪ ،‬نیروی حاصله ‪ R‬را در انتهای نیم دایره مخزن آب نشان داده شده در تصویر مشخص‬
‫کنید‪ .‬نتیجه را بر حسب شعاع ‪ r‬و چگالی آب بیان کنید‪.‬‬

‫راه حل‬

‫راه حل اول‬

‫ما ابتدا با یکپارچه سازی مستقیم به دست می آوریم‪ .‬با یک نوار افقی از مساحت ‪ dA = 2x dy‬تحت فشار ‪p = 𝜌gy‬‬
‫‪ ،‬افزایش نیروی حاصله ‪ dR = p dA‬است به طوری که‬

‫‪278‬‬
 ‫محل ‪ R‬با استفاده از اصل لحظه ها تعیین می شود‪ .‬گرفتن لحظات در مورد محور ‪ x‬می دهد‬

‫راه حل دوم‬

‫ممکن است از معادله استفاده کنیم ‪ 5/25‬به طور مستقیم به ‪ ،R‬که در آن فشار متوسط ‪ 𝜌gh‬و ‪ h‬مختصات مرکز مرکز‬
‫ناحیه ای است که فشار بر روی آن عمل می کند‪ .‬برای یک منطقه نیم دایره ‪.h = 4r ∕ (3𝜋) ،‬‬

‫که حجم تصویر منطقه فشار است‪.‬‬

‫‪ R‬حاصل از طریق مرکز مرکزی حجم که توسط شکل منطقه فشار تعیین شده است عمل می کند‪.‬‬

‫محاسبه فاصله مرکزی ‪ Y‬شامل همان انتگرال بدست آمده در محلول اول است‪.‬‬

‫‪279‬‬
 ‫نکته مفید‬

‫‪ .1‬بسیار مراقب باشید که تصور نکنید که ‪ R‬از مرکز مرکزی ناحیه ای که فشار بر آن اعمال می شود ‪ ،‬عبور می کند‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪5/23‬‬

‫یک شناور به شکل قطب یکنواخت ‪ 8‬متری با قطر ‪ 0.2‬متر دارای جرم ‪ 200‬کیلوگرم است و در انتهای پایینی آن به کف‬
‫دریاچه آب شیرین با ‪ 5‬متر کابل محکم شده است‪ .‬اگر عمق آب ‪ 10‬متر است ‪ ،‬زاویه 𝜃 قطب را با افقی محاسبه کنید‪.‬‬

‫راه حل‬

‫نمودار بدنه آزاد شناور وزن آن را از طریق ‪ ، G‬کشش عمودی ‪ T‬در کابل لنگر و نیروی شناوری ‪ B‬را نشان می دهد که‬
‫از مرکز مرکزی ‪ C‬قسمت غرق شده شناور عبور می کند‪ .‬بگذارید ‪ x‬فاصله ‪ G‬تا خط آب باشد‪ .‬چگالی آب شیرین 𝜌 =‬
‫‪ 103‬کیلوگرم بر متر مکعب است ‪ ،‬به طوری که نیروی شناوری است‬

‫تعادل لحظه ‪ ، ΣMA = 0 ،‬در مورد ‪ A‬می دهد‬

‫‪280‬‬
 ‫‪ 5/10‬مرور فصل‬

‫در فصل ‪ ، 5‬ما نمونه های متداول مختلف نیروها را که در حجم ها ‪ ،‬مناطق مختلف و در امتداد خطوط توزیع شده اند ‪،‬‬
‫مطالعه کرده ایم‪ .‬در همه این مشکالت ‪ ،‬ما اغلب باید نتیجه نیروهای توزیع شده و محل حاصله را تعیین کنیم‪.‬‬

‫یافتن نتایج نیروهای توزیع شده‬

‫برای یافتن نتیجه و خط عمل نیروی توزیع شده‪:‬‬

‫‪ .1‬با ضرب شدت نیرو در عنصر مناسب حجم ‪ ،‬مساحت یا طول که بر حسب آن شدت بیان می شود ‪ ،‬شروع کنید‪ .‬سپس‬
‫نیروهای افزایشی را در ناحیه درگیر جمع کنید (ادغام کنید) تا نتیجه آنها را بدست آورید‪.‬‬

‫‪281‬‬
‫‪ .2‬برای تعیین خط عمل نتیجه ‪ ،‬از اصل لحظه ها استفاده کنید‪ .‬مجموع گشتاورها ‪ ،‬در مورد یک محور مناسب ‪ ،‬از همه‬
‫افزایش نیروها را ارزیابی کنید‪ .‬این مجموع را با لحظه حاصل در مورد همان محور برابر کنید‪ .‬سپس بازوی لحظه ناشناخته‬
‫حاصل را حل کنید‪.‬‬

‫نیروهای گرانشی‬

‫هنگامی که نیرو در سراسر یک جرم توزیع می شود ‪ ،‬همانطور که در مورد جاذبه ‪ ،‬نیروی جذب در واحد حجم است ‪،‬‬
‫جایی که چگالی و ‪ g‬شتاب گرانشی است‪ .‬برای اجسامی که چگالی آنها ثابت است ‪ ،‬در بخش ‪ A‬دیدیم که وقتی اصل‬
‫لحظه اعمال می شود ‪ g𝜌 ،‬لغو می شود‪ .‬این مسئله ما را با یک مشکل هندسی برای یافتن مرکز مرکز تصویر مواجه‬
‫می کند ‪ ،‬که با مرکز جرم بدن فیزیکی که مرز آن شکل را مشخص می کند منطبق است‪.‬‬

‫‪ .1‬برای صفحات و پوسته هایی که همگن هستند و ضخامت ثابت دارند ‪ ،‬مشکل یکی از ویژگی های یک منطقه است‪.‬‬

‫‪ .2‬برای میله ها و سیم های باریک با چگالی یکنواخت و سطح مقطع ثابت ‪ ،‬مشکل یکی از ویژگی های یک بخش خط‬
‫پیدا می شود‪.‬‬

‫ادغام روابط افتراقی‬

‫برای مشکالتی که مستلزم ادغام روابط متفاوت است ‪ ،‬مالحظات زیر را در نظر داشته باشید‪.‬‬

‫‪ .1‬یک سیستم مختصات را انتخاب کنید که ساده ترین توصیف مرزهای منطقه ادغام را ارائه دهد‪.‬‬

‫‪ .2‬هر گاه مقادیر کمتری دیفرانسیل باقی بماند ‪ ،‬مقادیر دیفرانسیل مرتبه باالتر را حذف کنید‪.‬‬

‫‪ .3‬یک عنصر دیفرانسیل مرتبه اول به ترجیح یک عنصر مرتبه دوم و یک عنصر مرتبه دوم به ترجیح یک عنصر مرتبه‬
‫سوم را انتخاب کنید‪.‬‬

‫‪ .4‬در صورت امکان ‪ ،‬عنصر متفاوتی را انتخاب کنید که از ناپیوستگی در منطقه ادغام جلوگیری کند‪.‬‬

‫توزیع نیروها در تیرها ‪ ،‬کابل ها و سیاالت‬

‫در بخش ‪ B‬ما از این دستورالعمل ها به همراه اصول تعادل برای حل اثرات نیروهای توزیع شده در تیرها ‪ ،‬کابل ها و‬
‫مایعات استفاده کردیم‪ .‬به یاد بیاور‪:‬‬

‫‪ .1‬برای تیرها و کابلها شدت نیرو بر حسب نیرو بر واحد طول بیان می شود‪.‬‬

‫‪ .2‬برای مایعات ‪ ،‬شدت نیرو به صورت نیرو در واحد سطح یا فشار بیان می شود‪.‬‬

‫اگرچه تیرها ‪ ،‬کابل ها و مایعات از نظر فیزیکی کاربردهای کامالً متفاوتی دارند ‪ ،‬اما فرمول های مشکل آنها عناصر‬
‫مشترکی را که در باال ذکر شد ‪ ،‬به اشتراک می گذارند‪.‬‬

‫‪282‬‬
 ‫فصل ‪ 6‬اصطکاک‬

‫فصل بندی کلی‬

‫‪ 6/1‬مقدمه‬

‫پدیده های اصطکاکی‬ ‫بخش الف‬

‫‪ 6/2‬انواع اصطکاک‬

‫‪ 6/3‬اصطکاک خشک‬

‫کاربردهای اصطکاک در ماشین آالت‬ ‫بخش ب‬

‫‪ 6/4‬گوه‬

‫‪ 6/5‬پیچ‬

‫‪ 6/6‬بلبرینگ مجله‬

‫‪ 6/7‬بلبرینگ رانش ؛ اصطکاک دیسک‬

‫‪ 6/8‬کمربند انعطاف پذیر‬

‫‪ 6/9‬مقاومت نورد‬

‫‪ 6/10‬مرور فصل‬

‫‪283‬‬
‫در یک گیربکس پیوسته متغیر (‪ ، )CVT‬قطر درایو و قرقره های متحرک تغییر می کنند تا نسبت انتقال تغییر کند‪.‬‬
‫اصطکاک بین کمربند فلزی و قرقره ها عامل اصلی در روند طراحی است‪.‬‬

‫‪ 6/1‬مقدمه‬
‫در فصل های قبل ما معموالً فرض می کردیم که نیروهای عمل و واکنش بین سطوح تماس با سطوح طبیعی عمل می‬
‫کنند‪ .‬این فرض تعامل بین سطوح صاف را مشخص می کند و در مثال ‪ 2‬شکل ‪ 3/1‬نشان داده شده است‪ .‬اگرچه این‬
‫فرض ایده آل غالباً شامل یک خطای نسبتاً کوچک می شود ‪ ،‬اما مشکالت زیادی وجود دارد که در آنها ما باید توانایی‬
‫تماس سطوح را برای حمایت از نیروهای مماسی و عادی در نظر بگیریم‪ .‬نیروهای مماسی ایجاد شده بین سطوح تماس‬
‫‪ ،‬نیروهای اصطکاک نامیده می شوند و تا حدی در برهم کنش بین تمام سطوح واقعی ایجاد می شوند‪ .‬هرگاه تمایل به‬
‫لغزش یک سطح تماس در سطح دیگر وجود داشته باشد ‪ ،‬نیروهای اصطکاک ایجاد شده همیشه در جهت مخالفت با‬
‫این گرایش هستند‪.‬‬

‫در برخی از انواع ماشین آالت و فرایندها می خواهیم اثر تاخیری نیروهای اصطکاک را به حداقل برسانیم‪ .‬به عنوان مثال‬
‫می توان انواع بلبرینگ ها ‪ ،‬پیچ های دنده ای ‪ ،‬چرخ دنده ها ‪ ،‬جریان سیال در لوله ها و پیشرانه هواپیماها و موشک ها‬

‫‪284‬‬
 ‫در جو را نام برد‪ .‬در شرایط دیگر ‪ ،‬ما می خواهیم اثرات اصطکاک را به حداکثر برسانیم ‪ ،‬مانند ترمزها ‪ ،‬کالچ ها ‪ ،‬تسمه‬
‫ران ها و گوه ها‪ .‬وسایل نقلیه چرخ دار برای شروع و توقف به اصطکاک بستگی دارد و راه رفتن معمولی به اصطکاک‬
‫بین کفش و زمین بستگی دارد‪.‬‬

‫نیروهای اصطکاک در سرتاسر طبیعت وجود دارند و در همه ماشین ها وجود دارند ‪ ،‬مهم نیست که چقدر دقیق ساخته‬
‫شده یا با دقت روغن کاری شده اند‪ .‬گفته می شود ماشین یا فرآیندی که در آن اصطکاک آنقدر کوچک باشد که نادیده‬
‫گرفته شود ایده آل است‪ .‬وقتی اصطکاک باید در نظر گرفته شود ‪ ،‬ماشین یا فرآیند واقعی نامیده می شود‪ .‬در همه مواردی‬
‫که حرکت لغزشی بین قطعات وجود دارد ‪ ،‬نیروهای اصطکاک منجر به از دست دادن انرژی می شوند که به شکل گرما‬
‫از بین می رود‪ .‬پوشیدن یکی دیگر از اثرات اصطکاک است‪.‬‬

‫پدیده های اصطکاکی‬ ‫بخش الف‬

‫‪ 6/2‬انواع اصطکاک‬
‫در این مقاله ما به طور مختصر انواع مقاومت اصطکاکی را که در مکانیک با آن مواجه می شویم ‪ ،‬مورد بحث قرار می‬
‫دهیم‪ .‬مقاله بعدی شامل شرح مفصل تری از رایج ترین نوع اصطکاک ‪ ،‬اصطکاک خشک است‪.‬‬

‫(الف) اصطکاک خشک اصطکاک خشک زمانی اتفاق می افتد که سطوح بدون روغن دو جامد در شرایط لغزش یا تمایل‬
‫به سر خوردن در تماس باشند‪ .‬نیروی اصطکاک مماس بر سطوح تماس هم در بازه منتهی به لغزش قریب الوقوع و هم‬
‫در هنگام لغزش رخ می دهد‪ .‬جهت این نیروی اصطکاک همیشه مخالف حرکت یا حرکت قریب الوقوع است‪ .‬به این نوع‬
‫اصطکاک اصطکاک کولن نیز می گویند‪ .‬اصول اصطکاک خشک یا کولنب عمدتاً از آزمایشات کولنب در ‪ 1781‬و از کار‬
‫مورین از ‪ 1831‬تا ‪ 1834‬توسعه یافته است‪ .‬اگرچه ما هنوز نظریه جامعی در مورد اصطکاک خشک نداریم ‪ ،‬در هنر‪6/3 .‬‬
‫ما یک مدل تحلیلی را توصیف می کنیم که برای حل اکثر مشکالت مربوط به اصطکاک خشک کافی است‪ .‬این مدل‬
‫اساس بسیاری از این فصل را تشکیل می دهد‪.‬‬

‫(ب) اصطکاک سیال‪ .‬اصطکاک سیال زمانی رخ می دهد که الیه های مجاور در یک مایع (مایع یا گاز) با سرعت های‬
‫مختلف در حال حرکت هستند‪ .‬این حرکت باعث ایجاد نیروهای اصطکاک بین عناصر مایع می شود و این نیروها به‬
‫سرعت نسبی بین الیه ها بستگی دارد‪ .‬وقتی سرعت نسبی وجود نداشته باشد اصطکاک مایع نیز وجود ندارد‪ .‬اصطکاک‬
‫سیال نه تنها به شیب سرعت درون مایع بلکه به ویسکوزیته مایع بستگی دارد که معیاری از مقاومت آن در برابر برش‬
‫بین الیه های مایع است‪ .‬اصطکاک سیاالت در مطالعه مکانیک مایعات مورد بررسی قرار می گیرد و در این کتاب بیشتر‬
‫مورد بحث قرار نخواهد گرفت‪.‬‬

‫ج) اصطکاک داخلی اصطکاک داخلی در تمام مواد جامد که تحت بار چرخه ای قرار می گیرند ‪ ،‬رخ می دهد‪ .‬برای مواد‬
‫بسیار کشسان بازیابی تغییر شکل با از دست دادن بسیار اندک انرژی به دلیل اصطکاک داخلی رخ می دهد‪ .‬برای موادی‬
‫که دارای خاصیت ارتجاعی پایینی هستند و در هنگام بارگیری دچار تغییر شکل پالستیکی قابل مالحظه ای می شوند ‪،‬‬
‫مقدار قابل توجهی اصطکاک داخلی ممکن است با این تغییر شکل همراه باشد‪ .‬مکانیسم اصطکاک داخلی با عمل تغییر‬

‫‪285‬‬
‫شکل برشی مرتبط است که در منابع علم مواد مورد بحث قرار گرفته است‪ .‬از آنجا که این کتاب در درجه اول به تأثیرات‬
‫خارجی نیروها می پردازد ‪ ،‬ما اصطکاک داخلی را بیشتر بحث نمی کنیم‪.‬‬

‫‪ 6/3‬اصطکاک خشک‬
‫باقیمانده این فصل اثرات اصطکاک خشک بر روی سطوح خارجی اجسام سفت و سخت را شرح می دهد‪ .‬اکنون مکانیسم‬
‫اصطکاک خشک را با کمک یک آزمایش بسیار ساده توضیح می دهیم‪.‬‬

‫مکانیسم اصطکاک خشک‬

‫همانطور که در شکل ‪ 6/1a‬نشان داده شده است ‪ ،‬یک بلوک جامد از جرم ‪ m‬را که روی یک سطح افقی قرار گرفته‬
‫است ‪ ،‬در نظر بگیرید‪ .‬ما فرض می کنیم که سطوح تماس دارای زبری هستند‪ .‬این آزمایش شامل اعمال یک نیروی‬
‫افقی ‪ P‬است که پیوسته از صفر به مقدار کافی افزایش می یابد تا بلوک را حرکت داده و به آن سرعت قابل توجهی‬
‫بدهد‪ .‬نمودار جسم آزاد بلوک برای هر مقدار ‪ P‬در شکل ‪ 6/1b‬نشان داده شده است ‪ ،‬جایی که نیروی اصطکاک مماسی‬
‫که توسط هواپیما بر روی بلوک وارد می شود برچسب ‪ F‬دارد‪ .‬این نیروی اصطکاکی که بر بدن وارد می شود همیشه در‬
‫یک جهت مخالفت با حرکت یا گرایش به حرکت بدن‪ .‬همچنین یک نیروی عادی ‪ N‬وجود دارد که در این حالت برابر‬
‫میلی گرم است و نیروی کل ‪ R‬که توسط سطح نگهدارنده بر روی بلوک اعمال می شود ‪ ،‬حاصل ‪ N‬و ‪ F‬است‪.‬‬

‫یک تصویر بزرگ از بی نظمی سطوح جفت گیری ‪ ،‬شکل ‪ ، 6/1c‬به ما کمک می کند تا عملکرد مکانیکی اصطکاک را‬
‫تجسم کنیم‪ .‬پشتیبانی لزوما متناوب است و در قوزهای جفت گیری وجود دارد‪ .‬جهت هر یک از واکنش ها در بلوک ‪،‬‬
‫‪ R3، R2 ،R1‬و غیره ‪ ،‬نه تنها به پروفایل هندسی بی نظمی ها بلکه به میزان تغییر شکل موضعی در هر نقطه تماس‬
‫بستگی دارد‪ .‬مجموع نیروی عادی ‪ N‬مجموع ‪ n‬اجزای ‪ R‬و نیروی اصطکاک کل ‪ F‬مجموع اجزای‪ R ,t‬است‪ .‬هنگامی‬
‫که سطوح در حرکت نسبی هستند ‪ ،‬تماس ها تقریباً در امتداد قسمت باالی قوزها قرار دارند و اجزای‪ R ,t‬ها کوچکتر از‬
‫زمانی است که سطوح نسبت به یکدیگر در حالت استراحت هستند‪ .‬این مشاهدات به توضیح این واقعیت مشهور کمک‬
‫می کند که نیروی ‪ P‬برای حفظ حرکت به طور کلی کمتر از نیروی مورد نیاز برای شروع بلوک است ‪ ،‬زمانی که بی‬
‫نظمی ها بیشتر در مش قرار دارند‪.‬‬

‫اگر آزمایش را انجام دهیم و نیروی اصطکاک ‪ F‬را به عنوان تابع ‪ P‬ثبت کنیم ‪ ،‬رابطه نشان داده شده در شکل ‪ 6/1d‬را‬
‫بدست می آوریم‪ .‬وقتی ‪ P‬صفر است ‪ ،‬تعادل مستلزم عدم وجود نیروی اصطکاک است‪ .‬با افزایش ‪ ، P‬نیروی اصطکاک‬
‫باید برابر و مخالف ‪ P‬باشد تا زمانی که بلوک لغزش نکند‪ .‬در این دوره بلوک در تعادل است و همه نیروهای وارد بر بلوک‬
‫باید معادالت تعادل را برآورده کنند‪ .‬در نهایت ‪ ،‬ما به مقدار ‪ P‬می رسیم که باعث می شود بلوک لغزیده و در جهت نیروی‬
‫وارد شده حرکت کند‪ .‬در این زمان نیروی اصطکاک کمی و به طور ناگهانی کاهش می یابد‪ .‬سپس برای مدتی اساساً‬
‫ثابت می ماند ‪ ،‬اما با افزایش سرعت همچنان بیشتر کاهش می یابد‪.‬‬

‫‪286‬‬
 ‫اصطکاک استاتیک‬

‫ناحیه ای که در شکل ‪ 6/1d‬تا نقطه لغزش یا حرکت قریب الوقوع است را محدوده اصطکاک استاتیک می نامند و در‬
‫این محدوده مقدار نیروی اصطکاک با معادالت تعادل تعیین می شود‪ .‬این نیروی اصطکاک ممکن است دارای مقداری‬
‫از صفر تا حداکثر مقدار باشد‪ .‬برای یک جفت سطوح جفت گیری معین ‪ ،‬آزمایش نشان می دهد که این حداکثر مقدار‬
‫اصطکاک استاتیک ‪ Fmax‬متناسب با نیروی عادی ‪ N‬است‪ .‬بنابراین ‪ ،‬ممکن است بنویسیم‬

‫جایی که‪𝜇 s‬ثابت تناسب است ‪ ،‬ضریب اصطکاک استاتیک نامیده می شود‪.‬‬

‫‪287‬‬
‫آگاه باشید که معادله ‪ 6/1‬فقط مقدار محدود کننده یا حداکثر نیروی اصطکاک استاتیک را توصیف می کند و هیچ مقدار‬
‫کمتری را بیان نمی کند‪ .‬بنابراین ‪ ،‬معادله فقط در مواردی صدق می کند که حرکت در حال پیشروی با نیروی اصطکاک‬
‫در مقدار اوج خود باشد‪ .‬برای شرایط تعادل ایستا هنگامی که حرکت قریب الوقوع نیست ‪ ،‬نیروی اصطکاک استاتیک‬
‫است‬

‫اصطکاک جنبشی‬

‫پس از لغزش ‪ ،‬شرایط اصطکاک جنبشی با حرکت بعدی همراه می شود‪ .‬نیروی اصطکاک جنبشی معموالً تا حدودی‬
‫کمتر از حداکثر نیروی اصطکاک استاتیک است‪ .‬نیروی اصطکاک جنبشی ‪ Fk‬نیز متناسب با نیروی عادی است‪ .‬بدین‬
‫ترتیب‪،‬‬

‫جایی که ‪ 𝜇k‬ضریب اصطکاک جنبشی است‪ .‬نتیجه می شود که ‪ 𝜇k‬به طور کلی کمتر از ‪ 𝜇s‬است‪ .‬با افزایش سرعت‬
‫بلوک ‪ ،‬اصطکاک جنبشی تا حدودی کاهش می یابد و در سرعت های باال ‪ ،‬این کاهش ممکن است معنی دار باشد‪.‬‬
‫ضرایب اصطکاک تا حد زیادی به وضعیت دقیق سطوح و همچنین سرعت نسبی بستگی دارد و در معرض عدم قطعیت‬
‫قابل توجهی است‪.‬‬

‫به دلیل تغییرپذیری شرایط حاکم بر عمل اصطکاک ‪ ،‬در عمل مهندسی اغلب تمایز بین یک ضریب استاتیک و جنبشی‬
‫‪ ،‬به ویژه در منطقه ای که بین حرکت قریب الوقوع و حرکت پیش می رود ‪ ،‬دشوار است‪ .‬برای مثال ‪ ،‬پیچ های چرب‬
‫شده تحت بارهای مالیم اغلب مقاومت اصطکاکی قابل مقایسه ای را نشان می دهند ‪ ،‬چه در آستانه چرخش باشند و چه‬
‫در حال حرکت باشند‪.‬‬

‫‪ :‬در ادبیات مهندسی ما اغلب عبارتهایی برای حداکثر اصطکاک استاتیک و اصطکاک جنبشی به سادگی به صورت = ‪F‬‬
‫‪ 𝜇N‬می یابیم‪ .‬از مشکل موجود مشخص می شود که آیا حداکثر اصطکاک استاتیک یا اصطکاک جنبشی توصیف شده‬
‫است‪ .‬اگرچه ما اغلب بین ضرایب استاتیک و جنبشی تمایز قائل می شویم ‪ ،‬در موارد دیگر هیچ تمایزی قائل نمی شویم‬
‫و ضریب اصطکاک به سادگی به صورت نوشته می شود‪ .‬در این موارد شما باید تصمیم بگیرید که کدام یک از شرایط‬
‫اصطکاک ‪ ،‬حداکثر اصطکاک استاتیک برای حرکت قریب الوقوع یا اصطکاک جنبشی ‪ ،‬شامل می شود‪ .‬ما دوباره تأکید‬
‫می کنیم که بسیاری از مشکالت شامل یک نیروی اصطکاک استاتیک است که کمتر از حداکثر مقدار در حرکت قریب‬
‫الوقوع است ‪ ،‬و بنابراین در این شرایط رابطه اصطکاک معادله ‪ 6/1‬قابل استفاده نیست‪.‬‬

‫شکل ‪ 6/1c‬نشان می دهد که سطوح ناهموار بیشتر از سطوح صاف تر زاویه بیشتری بین واکنشها و جهت ‪ n‬دارند‪.‬‬
‫بنابراین ‪ ،‬برای یک جفت سطح جفت گیری ‪ ،‬یک ضریب اصطکاک ناهمواری را نشان می دهد ‪ ،‬که یک ویژگی هندسی‬
‫سطوح است‪ .‬با استفاده از این مدل هندسی اصطکاک ‪ ،‬ما سطوح جفت گیری را "صاف" توصیف می کنیم ‪ ،‬در صورتی‬

‫‪288‬‬
 ‫که نیروهای اصطکاکی که می توانند از آنها پشتیبانی کنند ‪ ،‬ناچیز باشند‪ .‬بی معنی است که از ضریب اصطکاک برای‬
‫یک سطح واحد صحبت کنیم‪.‬‬

‫این جراح درخت بستگی به اصطکاک بین طناب ‪ ،‬دستگاه های مکانیکی دارد که طناب می تواند از طریق آنها سر بخورد‪.‬‬

‫زاویه های اصطکاک‬

‫جهت ‪ R‬حاصل در شکل ‪ 6/1b‬از جهت ‪ N‬اندازه گیری شده از جهت ‪ N‬به وسیله ‪ tan 𝛼 = F ∕ N‬مشخص شده‬
‫است‪ .‬وقتی نیروی اصطکاک به مقدار استاتیک محدود ‪ Fmax‬خود برسد ‪ ،‬زاویه 𝛼 به حداکثر مقدار ‪ 𝜙s‬می رسد‪ .‬بدین‬
‫ترتیب‪،‬‬

‫هنگام لغزش ‪ ،‬زاویه دارای مقدار ‪ 𝜙k‬است که مربوط به نیروی اصطکاک جنبشی است‪ .‬به همین شیوه ‪،‬‬

‫در عمل ما اغلب عبارت 𝜇 = 𝜙 ‪tan‬را می بینیم ‪ ،‬که در آن ضریب اصطکاک بسته به مشکل خاص ممکن است به‬
‫حالت استاتیک یا جنبشی اشاره داشته باشد‪ .‬زاویه 𝜙‪ s‬را زاویه اصطکاک استاتیک و زاویه ‪ 𝜙k‬را زاویه اصطکاک جنبشی‬

‫‪289‬‬
‫می نامند‪ .‬زاویه اصطکاک برای هر مورد به وضوح جهت محدود کننده کل واکنش ‪ R‬بین دو سطح تماس را مشخص‬
‫می کند‪ .‬در صورت قریب الوقوع بودن حرکت ‪ ، R‬همانطور که در شکل ‪ 6/2‬نشان داده شده است ‪ ،‬باید یک عنصر از‬
‫مخروط راست دایره ای زاویه راس ‪ 2‬باشد‪ .‬اگر حرکت قریب الوقوع نباشد ‪ R ،‬درون مخروط است‪ .‬این مخروط زاویه‬
‫راس ‪ 2‬مخروط اصطکاک استاتیک نامیده می شود و نشان دهنده مکان جهت های احتمالی واکنش ‪ R‬در حرکت قریب‬
‫الوقوع است‪ .‬اگر حرکت رخ دهد ‪ ،‬زاویه اصطکاک جنبشی اعمال می شود و واکنش باید بر روی سطح مخروط کمی‬
‫متفاوت از زاویه راس ‪ 2𝜙 k‬قرار گیرد‪ .‬این مخروط مخروط اصطکاک جنبشی است‪.‬‬

‫عوامل موثر بر اصطکاک‬

‫آزمایش بیشتر نشان می دهد که نیروی اصطکاک اساساً مستقل از منطقه تماس ظاهری یا پیش بینی شده است‪ .‬منطقه‬
‫تماس واقعی بسیار کوچکتر از مقدار پیش بینی شده است ‪ ،‬زیرا فقط قله های بی نظمی سطح تماس بار را تحمل می‬
‫کند‪ .‬حتی بارهای معمولی نسبتاً کوچک منجر به تنش زیاد در این نقاط تماس می شود‪ .‬با افزایش نیروی عادی ‪ ،‬سطح‬
‫تماس واقعی نیز با تسلیم شدن ‪ ،‬خرد شدن یا پاره شدن مواد در نقاط تماس افزایش می یابد‪.‬‬

‫نظریه جامع اصطکاک خشک باید فراتر از توضیحات مکانیکی ارائه شده در اینجا باشد‪ .‬به عنوان مثال ‪ ،‬شواهدی وجود‬
‫دارد که نشان می دهد جاذبه مولکولی می تواند عامل مهمی در اصطکاک در شرایطی باشد که سطوح جفت گیری در‬
‫تماس بسیار نزدیک هستند‪ .‬عوامل دیگری که بر اصطکاک خشک تأثیر می گذارد عبارتند از ایجاد دمای محلی باال و‬
‫چسبندگی در نقاط تماس ‪ ،‬سختی نسبی سطوح جفت گیری و وجود الیه های نازک اکسید ‪ ،‬روغن ‪ ،‬خاک یا سایر مواد‪.‬‬

‫برخی از مقادیر معمولی ضرایب اصطکاک در جدول ‪ ، D/1‬ضمیمه ‪ .D‬آورده شده است‪ .‬این مقادیر تنها تقریبی هستند‬
‫و بسته به شرایط دقیق حاکم ‪ ،‬تغییرات قابل توجهی دارند‪ .‬با این حال ‪ ،‬ممکن است از آنها به عنوان نمونه های معمولی‬
‫در مورد میزان اثرات اصطکاکی استفاده شود‪ .‬برای محاسبه قابل اعتماد شامل اصطکاک ‪ ،‬ضریب اصطکاک مناسب باید‬
‫با آزمایشهایی که شرایط سطحی برنامه را تا حد امکان تکرار می کند ‪ ،‬تعیین شود‪.‬‬

‫‪290‬‬
 ‫انواع مشکالت اصطکاک‬ ‫مفاهیم کلیدی‬

‫اکنون می توانیم سه نوع مشکل زیر را که در برنامه های کاربردی شامل اصطکاک خشک وجود دارد ‪ ،‬تشخیص دهیم‪.‬‬
‫اولین قدم برای حل مشکل اصطکاک ‪ ،‬شناسایی نوع آن است‪.‬‬

‫‪ .1‬در نوع اول مسئله ‪ ،‬شرایط حرکت قریب الوقوع وجود دارد‪ .‬در اینجا جسمی که در حالت تعادل قرار دارد در آستانه‬
‫لغزش است و نیروی اصطکاک برابر است با اصطکاک محدود کننده استاتیک ‪ .Fmax = 𝜇sN‬البته معادالت تعادل نیز‬
‫برقرار خواهد بود‪.‬‬

‫‪ .2‬در نوع دوم مسئله ‪ ،‬نه شرایط حرکت قریب الوقوع و نه وضعیت حرکت معلوم نیست‪ .‬برای تعیین شرایط اصطکاک‬
‫واقعی ‪ ،‬ابتدا تعادل ایستا را فرض می کنیم و سپس نیروی اصطکاک ‪ F‬الزم برای تعادل را حل می کنیم‪ .‬سه نتیجه‬
‫ممکن است‪:‬‬

‫(الف) )‪ :F <(Fmax = 𝜇sN‬در اینجا می توان نیروی اصطکاک الزم برای تعادل را پشتیبانی کرد و بنابراین بدن بر‬
‫اساس فرض در حالت تعادل ایستا قرار دارد‪ .‬ما تأکید می کنیم که نیروی اصطکاک واقعی ‪ F‬کمتر از مقدار محدود‬
‫‪ Fmax‬است که توسط معادله داده شده است‪ 6/1 .‬و ‪ F‬تنها با معادالت تعادل تعیین می شود‪.‬‬

‫(ب) )‪ : F = (Fmax = 𝜇sN‬از آنجا که نیروی اصطکاک ‪ F‬در حداکثر مقدار خود ‪ Fmax‬است ‪ ،‬همانطور که در نوع مسئله‬
‫(‪ )1‬مورد بحث قرار گرفته است ‪ ،‬حرکت متوقف می شود‪ .‬فرض تعادل ایستا معتبر است‪.‬‬

‫(ج) )‪ :F> (Fmax = 𝜇sN‬بدیهی است این شرایط غیرممکن است ‪ ،‬زیرا سطوح نمی توانند نیروی بیشتری از حداکثر‬
‫‪ 𝜇sN‬را تحمل کنند‪ .‬بنابراین فرض تعادل نامعتبر است و حرکت رخ می دهد‪ .‬نیروی اصطکاک ‪ F‬برابر ‪ 𝜇kN‬از معادله‬
‫‪2/6‬است‪.‬‬

‫‪ .3‬در نوع سوم مشکل ‪ ،‬حرکت نسبی بین سطوح تماس وجود دارد و بنابراین ضریب اصطکاک جنبشی به وضوح اعمال‬
‫می شود‪ .‬برای این نوع مشکل ‪ ،‬معادله ‪ 6/2‬همیشه نیروی اصطکاک جنبشی را مستقیماً می دهد‪.‬‬

‫بحث فوق برای همه سطوح تماس خشک و تا حد محدودی برای سطوح متحرک که تا حدی روغن کاری شده اند ‪،‬‬
‫صدق می کند‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪6/1‬‬

‫حداکثر زاویه ای را که ممکن است شیب قابل تنظیم با افقی قبل از شروع به لغزش بلوک جرم ‪ m‬داشته باشد ‪ ،‬تعیین‬
‫کنید‪ .‬ضریب اصطکاک استاتیک بین بلوک و سطح شیب دار ‪ 𝜇s‬است‪.‬‬

‫راه حل‬

‫نمودار جسم آزاد بلوک وزن ‪ ، W = mg‬نیروی عادی ‪ N‬و نیروی اصطکاک ‪ F‬را که توسط شیب بر روی بلوک اعمال‬
‫می شود نشان می دهد‪ .‬نیروی اصطکاک در جهت مخالفت با لغزش که در صورت عدم اصطکاک رخ می دهد ‪ ،‬عمل‬
‫می کند‪.‬‬

‫‪291‬‬
 ‫تعادل در جهت ‪ x‬و ‪ y‬مستلزم وجود دارد‬

‫با تقسیم معادله اول بر دوم ‪F ∕ N = tan𝜃 ،‬به دست می آید‪ .‬از آنجا که حداکثر زاویه هنگام ‪ F = Fmax = 𝜇sN‬رخ‬
‫می دهد ‪ ،‬برای حرکت قریب الوقوع داریم‬

‫نکات مفید‬

‫‪ .1‬ما محورهای مرجع را در امتداد و نرمال جهت ‪ F‬انتخاب می کنیم تا از حل شدن ‪ F‬و ‪ N‬در اجزا جلوگیری کنیم‪.‬‬

‫‪ .2‬این مشکل روش بسیار ساده ای را برای تعیین ضریب اصطکاک استاتیک توصیف می کند‪ .‬حداکثر مقدار 𝜃 به عنوان‬
‫زاویه آرامش شناخته می شود‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪6/2‬‬

‫محدوده مقادیری را که ممکن است جرم ‪ m0‬داشته باشد تعیین کنید تا بلوک ‪ 100‬کیلوگرمی نشان داده شده در تصویر‬
‫نه شروع به حرکت به سمت باال کرده و نه از سطح پایین بیاید‪ .‬ضریب اصطکاک استاتیک برای سطوح تماس ‪0.30‬‬
‫است‪.‬‬

‫‪292‬‬
 ‫راه حل‬

‫حداکثر مقدار ‪ m0‬با نیاز به حرکت قریب الوقوع به سطح داده می شود‪ .‬بنابراین نیروی اصطکاک روی بلوک در سطح‬
‫پایین عمل می کند ‪ ،‬همانطور که در نمودار بدن آزاد بلوک برای مورد ‪ I‬در تصویر نشان داده شده است‪ .‬با وزن = ‪mg‬‬
‫‪ ، 100 )9.81( = 981 k‬معادالت تعادل می دهد‬

‫حداقل مقدار ‪ m0‬هنگام حرکت قریب الوقوع به سطح تعیین می شود‪ .‬نیروی اصطکاک بر روی بلوک به منظور مخالفت‬
‫با گرایش به حرکت ‪ ،‬همانطور که در نمودار بدن آزاد در مورد دوم نشان داده شده است ‪ ،‬در سطح حرکت می کند‪ .‬تعادل‬
‫در جهت ‪ x‬مستلزم آن است‬

‫بنابراین ‪ m0 ،‬ممکن است دارای مقداری از ‪ 6.01‬تا ‪ 62.4‬کیلوگرم باشد و بلوک در حالت استراحت باقی می ماند‪.‬‬

‫در هر دو حالت تعادل ایجاب می کند که حاصل ‪ Fmax‬و ‪ N‬همزمان با وزن ‪ 981-N‬و کشش ‪ T‬باشد‪.‬‬

‫‪293‬‬
 ‫نکته مفید‬

‫‪ .1‬از نتایج نمونه مسئله ‪ 6/1‬می بینیم که بلوک از محدوده شیب بدون محدودیت اتصال به ‪ m0‬از زمان برنزه شدن ‪20‬‬
‫درجه> ‪ 0/30‬پایین می آید‪ .‬بنابراین ‪ ،‬مقدار ‪ m0‬برای حفظ تعادل مورد نیاز است‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪6/3‬‬

‫مقدار و جهت نیروی اصطکاکی که بر روی بلوک ‪ 100‬کیلوگرمی نشان داده می شود را تعیین کنید ‪ ،‬اگر ‪ ،‬اول ‪P = ،‬‬
‫‪ 500 N‬و دوم ‪ .P = 100 N ،‬ضریب اصطکاک استاتیک ‪ ، 0.20‬و ضریب اصطکاک جنبشی ‪ 0.17‬است‪ .‬به نیروها در‬
‫ابتدا در حالت استراحت با بلوک اعمال می شوند‪.‬‬

‫راه حل‬

‫هیچ راهی برای بیان مسئله وجود ندارد که آیا بلوک در حالت تعادل باقی می ماند یا آیا پس از کاربرد ‪ P‬شروع به لغزش‬
‫می کند‪ .‬بنابراین الزم است که ما یک فرض کنیم ‪ ،‬بنابراین نیروی اصطکاک را به همانطور که در پیکان جامد نشان‬
‫داده شده است ‪ ،‬در سطح باال باشید‪ .‬از نمودار جسم آزاد ‪ ،‬تعادل نیروها در دو جهت ‪ x‬و ‪ y‬نشان داده می شود‬

‫‪294‬‬
 ‫مورد اول‬

‫‪ P = 500‬نیوتن‬

‫جایگزینی در اولین معادله دو معادله می دهد‬

‫عالمت منفی به ما می گوید که اگر بلوک در تعادل باشد ‪ ،‬نیروی اصطکاکی که بر آن وارد می شود در جهت مخالف‬
‫تصور است و بنابراین در پایین صفحه قرار دارد ‪ ،‬همانطور که توسط پیکان خط کشی نشان داده شده است‪ .‬با این حال‬
‫‪ ،‬ما نمی توانیم در مورد بزرگی ‪ F‬به نتیجه ای برسیم ‪ ،‬مگر اینکه تأیید کنیم که سطوح قادر به تحمل ‪ 134.3 N‬نیروی‬
‫اصطکاک هستند‪ .‬این ممکن است با جایگزینی ‪ P = 500 N‬در معادله دوم ‪ ،‬که می دهد ‪ ،‬انجام شود‬

‫حداکثر نیروی اصطکاک استاتیک که سطوح می توانند تحمل کنند در آن صورت است‬

‫از آنجا که این نیرو بیشتر از نیروی مورد نیاز برای تعادل است ‪ ،‬نتیجه می گیریم که فرض تعادل درست بود‪ .‬بنابراین ‪،‬‬
‫پاسخ این است که‬

‫مورد دوم‬

‫‪ P = 100‬نیوتن‬

‫جایگزینی در دو معادله تعادل می دهد‬

‫اما حداکثر نیروی اصطکاک استاتیک ممکن است‬

‫از این رو می توان ‪ 242‬نیوتن اصطکاک را پشتیبانی نکرد‪ .‬بنابراین ‪ ،‬تعادل نمی تواند وجود داشته باشد و ما مقدار صحیح‬
‫نیروی اصطکاک را با استفاده از ضریب جنبشی اصطکاک همراه با حرکت به سمت پایین بدست می آوریم‪ .‬از این رو ‪،‬‬
‫پاسخ این است‬

‫‪295‬‬
 ‫نکته مفید‬

‫‪ .1‬باید توجه داشته باشیم که حتی اگر ‪ ΣFx‬دیگر برابر صفر نباشد ‪ ،‬تعادل در جهت ‪ y‬وجود دارد ‪ ،‬به طوری که = ‪ΣFy‬‬
‫‪ .0‬بنابراین ‪ ،‬نیروی طبیعی ‪ 956 N‬است ‪ ،‬خواه بلوک در حالت تعادل باشد یا نباشد‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪6/4‬‬

‫بلوک مستطیل شکل جرم ‪ ، m‬عرض ‪ b‬و ارتفاع ‪ H‬روی سطح افقی قرار می گیرد و تحت نیروی افقی ‪ P‬قرار می گیرد‬
‫که بلوک را در طول سطح با سرعت ثابت حرکت می دهد‪ .‬ضریب اصطکاک جنبشی بین بلوک و سطح ‪ 𝜇k‬است‪)a( .‬‬
‫بزرگترین مقداری که ‪ h‬ممکن است داشته باشد را تعیین کنید تا بالک بدون چرخاندن لغزش کند و (‪ )b‬محل یک نقطه‬
‫‪ C‬در قسمت زیرین بلوک که در نتیجه آن اصطکاک و نیروهای عادی عمل می کنند اگر ‪.h = H ∕ 2‬‬

‫راه حل‬

‫(الف) با بلوک در آستانه چرخش ‪ ،‬می بینیم که کل واکنش بین صفحه و بلوک لزوماً در ‪ A‬خواهد بود‪ .‬نمودار بدن آزاد‬
‫بلوک این شرایط را نشان می دهد‪ .‬از آنجا که لغزش رخ می دهد ‪ ،‬نیروی اصطکاک مقدار محدود کننده ‪ 𝜇kN‬است و‬
‫زاویه 𝜃 می شود ‪ 𝜃 =tan −1 𝜇k‬حاصل ‪ Fk‬و ‪ N‬از یک نقطه ‪ B‬عبور می کند که ‪ P‬نیز باید از آن عبور کند ‪ ،‬زیرا‬
‫سه نیروی همسطح در حالت تعادل همزمان هستند‪ .‬بنابراین ‪ ،‬از هندسه بلوک‬

‫‪296‬‬
 ‫اگر ‪ h‬بزرگتر از این مقدار باشد ‪ ،‬تعادل لحظه ای در مورد ‪ A‬برآورده نمی شود و بلوک سرنگون می شود‪.‬‬

‫از طرف دیگر ‪ ،‬ممکن است با ترکیب الزامات تعادل جهت ‪ x‬و ‪ y‬با معادله تعادل لحظه ای در مورد ‪.A‬‬

‫(ب) با ‪ h = H ∕ 2‬از نمودار بدن آزاد برای مورد (ب) می بینیم که حاصل ‪ Fk‬و ‪ N‬از نقطه ‪ C‬عبور می کند که فاصله‬
‫‪ x‬به سمت چپ خط مرکزی عمودی از طریق ‪ G‬است‪ .‬تا زمانی که بلوک در حال لغزش است ‪ ،‬زاویه هنوز ‪tan -1 𝜇k‬‬
‫=𝜃 = 𝜙 است‪ .‬بنابراین ‪ ،‬از هندسه شکل که داریم‬

‫اگر بخواهیم ‪ 𝜇k‬را با ضرایب استاتیک جایگزین کنیم ‪ ،‬راه حل های ما شرایطی را توصیف می کند که در آن بلوک (‪)a‬‬
‫در آستانه انحراف و (‪ )b‬در آستانه لغزش قرار دارد ‪ ،‬هر دو از موقعیت استراحت‪.‬‬

‫‪297‬‬
 ‫نکات مفید‬

‫‪ .1‬به یاد بیاورید که معادالت تعادل در مورد جسمی که با سرعت ثابت (شتاب صفر) حرکت می کند و همچنین برای‬
‫جسمی در حالت استراحت اعمال می شود‪ 2 .‬متناوبا ‪ ،‬ما می توانیم لحظه های مربوط به ‪ G‬را برابر با صفر قرار دهیم ‪،‬‬
‫که به ما ‪ F (H ∕ 2) - Nx = 0‬می دهد ‪ ،‬بنابراین ‪ ،‬با ‪ Fk = 𝜇kN‬به ‪ x = 𝜇k H ∕ 2‬می رسیم‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪6/5‬‬

‫بلوک های سه درجه در شیب ‪ 30‬درجه مطابق شکل قرار گرفته اند و نیروی ‪ P‬موازی با شیب به بلوک میانی اعمال می‬
‫شود‪ .‬بلوک باالیی توسط یک سیم که آن را به تکیه ثابت متصل می کند ‪ ،‬حرکت نمی کند‪ .‬ضریب اصطکاک استاتیک‬
‫برای هر یک از سه جفت سطح جفت گیری نشان داده شده است‪ .‬حداکثر مقداری که ‪ P‬ممکن است قبل از لغزش رخ‬
‫دهد را تعیین کنید‪.‬‬

‫راه حل‬

‫‪298‬‬
 ‫نمودار بدن آزاد هر بلوک ترسیم شده است‪ .‬نیروهای اصطکاک در جهت هایی قرار گرفته اند که با حرکت نسبی که در‬
‫صورت اصطکاک وجود نداشت ‪ ،‬مخالفت می کنند‪ .‬دو حالت ممکن برای حرکت قریب الوقوع وجود دارد‪ .‬یا بلوک ‪50‬‬
‫کیلوگرمی می لغزد و بلوک ‪ 40‬کیلوگرمی در جای خود باقی می ماند ‪ ،‬یا بلوک های ‪ 50‬و ‪ 40‬کیلوگرمی همراه با لغزش‬
‫بین بلوک ‪ 40‬کیلوگرمی و شیب حرکت می کنند‪.‬‬

‫نیروهای عادی ‪ ،‬که در جهت ‪ y‬هستند ‪ ،‬ممکن است بدون اشاره به نیروهای اصطکاک ‪ ،‬که همه در جهت ‪ x‬هستند ‪،‬‬
‫تعیین شوند‪ .‬بدین ترتیب‪،‬‬

‫ما خودسرانه فرض می کنیم که فقط بلوک ‪ 50‬کیلوگرمی می لغزد ‪ ،‬بنابراین بلوک ‪ 40‬کیلوگرمی در جای خود باقی می‬
‫ماند‪ .‬بنابراین ‪ ،‬برای لغزش قریب الوقوع در هر دو سطح بلوک ‪ 50‬کیلوگرمی ‪ ،‬داریم‬

‫تعادل فرض شده نیروها در حرکت قریب الوقوع برای بلوک ‪ 50‬کیلوگرمی می دهد‬

‫اکنون اعتبار فرض اولیه خود را بررسی می کنیم‪ .‬برای بلوک ‪ 40‬کیلوگرمی با ‪ F2 = 272 N‬نیروی اصطکاک ‪ F3‬توسط‬
‫داده می شود‬

‫اما حداکثر مقدار ممکن ‪ F3 = 𝜇sN3 = 0.45 (1019) = 459 N ,F3‬است‪ .‬بنابراین ‪ 468 ،‬را نمی توان پشتیبانی‬
‫کرد و فرض اولیه ما اشتباه بود‪ .‬بنابراین نتیجه می گیریم که لغزش ابتدا بین بلوک ‪ 40‬کیلوگرمی و شیب رخ می دهد‪.‬‬
‫با مقدار تصحیح شده ‪ ، F3 = 459 N‬تعادل بلوک ‪ 40‬کیلوگرمی برای حرکت قریب الوقوع آن نیاز دارد‬

‫تعادل بلوک ‪ 50‬کیلوگرمی ‪ ،‬در نهایت ‪،‬‬

‫‪299‬‬
 ‫بنابراین ‪ ،‬با ‪ ، P = 93.8 N‬حرکت برای بلوک های ‪ 50‬و ‪ 40‬کیلوگرمی به صورت واحد افزایش می یابد‪.‬‬

‫نکات مفید‬

‫‪ .1‬در صورت عدم اصطکاک ‪ ،‬بلوک میانی ‪ ،‬تحت تأثیر ‪ ، P‬حرکت بیشتری نسبت به بلوک ‪ 40‬کیلوگرمی دارد و نیروی‬
‫اصطکاک ‪ F2‬در جهت مخالفت با این حرکت خواهد بود‪.‬‬

‫‪ 2‬اکنون می بینیم که ‪ F2‬کمتر از = ‪ 𝜇272NsN2‬است‪.‬‬

‫کاربردهای اصطکاک در ماشین آالت‬ ‫بخش ب‬

‫‪300‬‬
 ‫در بخش ب ما عمل اصطکاک را در کاربردهای مختلف ماشین بررسی می کنیم‪ .‬از آنجا که شرایط این برنامه ها معموالً‬
‫یا اصطکاک استاتیک یا جنبشی را محدود می کند ‪ ،‬ما به طور کلی از متغیر 𝜇 (به جای ‪ 𝜇s‬یا ‪ )𝜇k‬استفاده می کنیم‪.‬‬
‫بسته به این که حرکت در حال قریب الوقوع است یا واقعاً در حال وقوع است ‪ 𝜇 ،‬را می توان به عنوان ضریب اصطکاک‬
‫استاتیک یا جنبشی تفسیر کرد‪.‬‬

‫‪ 6/4‬گوه‬
‫گوه یکی از ساده ترین و مفیدترین ماشین آالت است‪ .‬از گوه برای ایجاد تنظیمات کوچک در موقعیت بدن یا اعمال‬
‫نیروهای بزرگ استفاده می شود‪ .‬گوه ها تا حد زیادی به اصطکاک برای عملکرد بستگی دارند‪ .‬هنگامی که لغزش یک‬
‫گوه در حال قریب الوقوع است ‪ ،‬نیروی حاصله بر روی هر سطح لغزشی گوه به میزان برابر زاویه اصطکاک از حالت‬
‫عادی به سطح متمایل می شود‪ .‬جزء حاصل در طول سطح نیروی اصطکاک است ‪ ،‬که همیشه در جهت مخالفت با‬
‫حرکت گوه نسبت به سطوح جفت گیری است‪.‬‬

‫شکل ‪ 6/3a‬گوه ای را نشان می دهد که برای قرار دادن یا بلند کردن یک توده بزرگ متر استفاده می شود ‪ ،‬جایی که‬
‫بار عمودی میلی گرم است‪ .‬ضریب اصطکاک برای هر جفت سطح ∅‪ 𝜇= tan‬برنزه است‪ .‬نیروی ‪ P‬مورد نیاز برای‬
‫شروع گوه از مثلث های تعادل نیروهای روی بار و روی گوه پیدا می شود‪ .‬نمودارهای بدن آزاد در شکل ‪ 6/3b‬نشان‬
‫داده شده است ‪ ،‬جایی که واکنشها در حالت زاویه 𝜙 نسبت به حالتهای معمولی خود متمایل هستند و در جهت مخالفت‬
‫با حرکت هستند‪ .‬ما از جرم گوه غفلت می کنیم‪ .‬از نمودارهای جسم آزاد ‪ ،‬شرایط تعادل نیرو را با برابر شدن صفر مجموع‬
‫بردارهای نیرو بر هر جسم می نویسیم‪ .‬راه حل های این معادالت در قسمت ‪ c‬شکل نشان داده شده است ‪ ،‬جایی که‬
‫‪ R2‬برای اولین بار در نمودار باال با استفاده از مقدار شناخته شده ‪ mg‬یافت می شود‪ .‬پس از آنکه مقدار ‪ R2‬مشخص شد‬
‫‪ ،‬نیروی ‪ P‬از مثلث پایینی پیدا می شود‪.‬‬

‫‪301‬‬
‫اگر ‪ P‬برداشته شود و گوه در جای خود باقی بماند ‪ ،‬تعادل گوه ایجاب می کند که واکنشهای مساوی ‪ R1‬و ‪ R2‬هم خطی‬
‫باشند ‪ ،‬همانطور که در شکل ‪ 6/4‬نشان داده شده است ‪ ،‬جایی که زاویه گوه 𝛼 کمتر از 𝛼 در نظر گرفته شده است‪.‬‬
‫قسمت الف از تصویر نمایانگر لغزش قریب الوقوع در سطح فوقانی و قسمت ‪ c‬از تصویر نمایانگر لغزش قریب الوقوع در‬
‫سطح زیرین است‪ .‬برای اینکه گوه از فضای خود خارج شود ‪ ،‬لغزش باید به طور همزمان در هر دو سطح رخ دهد‪ .‬در غیر‬
‫این صورت ‪ ،‬گوه خود قفل می شود و محدوده نامحدودی از موقعیت های زاویه ای متوسط ‪ R1‬و ‪ R2‬وجود دارد که گوه‬
‫برای آنها باقی می ماند‪ .‬شکل ‪ 6/4b‬این محدوده را نشان می دهد و نشان می دهد که اگر 𝛼 لغزش همزمان امکان‬
‫پذیر نباشد‪ .‬شما تشویق می شوید که برای مواردی که 𝜙‪ 𝛼> 2‬نمودارهای اضافی ایجاد می کنید ‪ ،‬تأیید کنید که گوه‬
‫تا زمانی که 𝜙‪ 𝛼> 2‬خود قفل شده است‪.‬‬

‫اگر گوه خود قفل شده و قرار است خارج شود ‪ ،‬یک ‪ P‬کشیدن روی گوه مورد نیاز است‪ .‬برای مخالفت با حرکت قریب‬
‫الوقوع جدید ‪ ،‬واکنشهای ‪ R1‬و ‪ R2‬باید در طرف مقابل حالت عادی خود از واکنشهایی که گوه وارد شده بود ‪ ،‬عمل کنند‪.‬‬

‫‪302‬‬
 ‫راه حل را می توان مانند مورد افزایش بار به دست آورد‪ .‬نمودارهای بدن آزاد و چند ضلعی های بردار برای این وضعیت‬
‫در شکل ‪ 6/5‬نشان داده شده است‪.‬‬

‫مشکالت گوه همانطور که در سه تصویر نشان داده شده است ‪ ،‬راه حل های گرافیکی ایجاد می کند‪ .‬دقت یک راه حل‬
‫گرافیکی به راحتی در محدوده تحمل مطابق با عدم قطعیت ضرایب اصطکاک حفظ می شود‪ .‬راه حل های جبری نیز‬
‫ممکن است از مثلثات چند ضلعی های تعادل بدست آید‪.‬‬

‫‪303‬‬
 ‫‪ 6/5‬پیچ‬
‫پیچ ها برای بستن و انتقال قدرت یا حرکت استفاده می شوند‪ .‬در هر مورد اصطکاک ایجاد شده در رزوه ها عملکرد پیچ‬
‫را تا حد زیادی تعیین می کند‪ .‬برای انتقال نیرو یا حرکت ‪ ،‬نخ مربع از نخ ‪ V‬موثرتر است و تحلیل در اینجا به نخ مربع‬
‫محدود می شود‪.‬‬

‫تجزیه و تحلیل نیرو‬

‫شکل ‪ 6/6‬را تحت تأثیر بار محوری ‪ W‬و یک لحظه ‪ M‬در مورد محور پیچ اعمال کنید‪ .‬پیچ دارای سرب ‪( L‬پیشرفت‬
‫در هر دور) و شعاع متوسط ‪ r‬است‪ .‬نیروی ‪ R‬که توسط نخ قاب جک بر روی قسمت کوچکی از پیچ پیچ اعمال می شود‬
‫در نمودار بدن آزاد پیچ نشان داده شده است‪ .‬واکنشهای مشابهی در تمام بخشهای نخ پیچ وجود دارد که در آن تماس با‬
‫نخ پایه ایجاد می شود‪.‬‬

‫اگر ‪ M‬فقط کافی باشد که پیچ را بچرخانیم ‪ ،‬نخ پیچ به دور و باال روی نخ ثابت شده قاب می لغزد‪ .‬زاویه ساخته شده‬
‫توسط ‪ R‬با حالت عادی نسبت به نخ ‪ ،‬زاویه اصطکاک است ‪ ،‬به طوری که برنزه 𝜙 گشتاور ‪ R‬در مورد محور عمودی‬
‫پیچ )𝜙 ‪ Rr sin (𝛼 +‬است و کل لحظه به دلیل همه واکنش های روی نخ ها )𝜙 ‪ ΣRr sin (𝛼 +‬است‪ .‬از آنجا‬
‫که )𝜙 ‪ r sin (𝛼 +‬در هر عبارت ظاهر می شود ‪ ،‬ممکن است آن را در نظر بگیریم‪ .‬معادله تعادلی لحظه برای پیچ‬
‫تبدیل می شود‬

‫تعادل نیروها در جهت محوری این امر را بیشتر می طلبد‬

‫‪304‬‬
 ‫ترکیب عبارات برای ‪ M‬و ‪ W‬می دهد‬

‫برای تعیین زاویه مارپیچ 𝛼 ‪ ،‬پیچ پیچ را برای یک دور کامل باز کنید و توجه داشته باشید که 𝛼 = )‪.tan − 1 (L ∕ 2𝜋r‬‬

‫ما ممکن است از نخ باز نشده پیچ به عنوان یک مدل جایگزین برای شبیه سازی عملکرد کل پیچ استفاده کنیم ‪ ،‬همانطور‬
‫که در شکل ‪ 6/7a‬نشان داده شده است‪ .‬نیروی معادل مورد نیاز برای هل دادن نخ متحرک به سمت شیب ثابت = ‪P‬‬
‫‪ M ∕ r‬است و مثلث بردارهای نیرو معادله می دهد‪ 3/6 .‬بالفاصله‬

‫شرایط برای باز کردن‬

‫اگر لحظه ‪ M‬برداشته شود ‪ ،‬نیروی اصطکاک تغییر جهت می دهد به طوری که 𝜙 در طرف دیگر نرمال به نخ اندازه‬
‫گیری می شود‪ .‬پیچ در جای خود باقی می ماند و قفل می شود به شرطی که 𝛼 <∅باشد و اگر 𝛼 = 𝜙 در آستانه باز‬
‫شدن باشد‪.‬‬

‫برای کاهش بار با باز کردن پیچ ‪ ،‬باید جهت ‪ M‬را تا زمانی که 𝛼 <معکوس کنیم‪ .‬این حالت در شکل ‪ 6/7b‬برای نخ‬
‫شبیه سازی شده ما در شیب ثابت نشان داده شده است‪ .‬یک نیروی معادل ‪ P = M ∕ r‬باید به نخ وارد شود تا آن را از‬
‫شیب پایین بکشد‪ .‬بنابراین ما از مثلث بردارها لحظه الزم برای پایین آوردن پیچ را بدست می آوریم‬

‫اگر 𝜙 <𝛼 ‪ ،‬پیچ به خودی خود باز می شود و شکل ‪ 6/7c‬نشان می دهد که لحظه مورد نیاز برای جلوگیری از باز شدن‬

‫‪305‬‬
 ‫‪ 6/6‬مشکل نمونه‬

‫موقعیت افقی بلوک مستطیلی ‪ 500‬کیلوگرمی بتن توسط گوه ‪ 5‬درجه تحت تأثیر نیروی ‪ P‬تنظیم می شود‪ .‬اگر ضریب‬
‫اصطکاک استاتیک برای هر دو سطح گوه ‪ 0.30‬باشد و اگر ضریب اصطکاک استاتیک بین بلوک و سطح افقی ‪0.60‬‬
‫است ‪ ،‬حداقل نیروی ‪ P‬مورد نیاز برای حرکت بلوک را تعیین کنید‪.‬‬

‫راه حل‬

‫نمودارهای جسم آزاد گوه و بلوک با واکنش های ‪ R2،R1‬و ‪ R3‬که نسبت به حالت عادی خود متمایل به مقدار زاویه‬
‫اصطکاک برای حرکت قریب الوقوع هستند ترسیم شده است‪ 1 .‬زاویه اصطکاک برای محدود کردن اصطکاک استاتیک‬
‫با 𝜇 ‪ 𝜙 =tan – 1‬داده می شود‪ .‬هر یک از دو زاویه اصطکاک محاسبه شده و روی نمودار نشان داده شده است‪.‬‬

‫نمودار بردار خود را برای بیان تعادل بلوک در نقطه مناسب ‪ A‬شروع می کنیم و تنها بردار شناخته شده ‪ ،‬وزن ‪ W‬بلوک‬
‫را ترسیم می کنیم‪ .‬در مرحله بعد ‪ R3‬را اضافه می کنیم که شیب آن ‪ 31.0‬درجه از حالت عمودی مشخص است‪ .‬بردار‬
‫‪ ، −R2‬که شیب ‪ 16.70‬درجه آن از جهت افقی نیز مشخص است ‪ ،‬باید چند ضلعی را برای تعادل ببندد‪ .‬بنابراین ‪ ،‬نقطه‬
‫‪ B‬روی چند ضلعی پایینی با تقاطع جهت های شناخته شده ‪ R3‬و ‪ −R2‬تعیین می شود و بزرگی آنها مشخص می شود‪.‬‬

‫‪306‬‬
 ‫برای گوه ‪ R2‬را ترسیم می کنیم که اکنون شناخته شده است و ‪ R1‬را اضافه می کنیم که جهت آن مشخص است‪ .‬جهت‬
‫‪ R1‬و ‪ P‬در ‪ C‬قطع می شوند ‪ ،‬بنابراین راه حل مقدار ‪ P‬را به ما می دهد‪.‬‬

‫راه حل جبری‬

‫ساده ترین انتخاب محورهای مرجع برای محاسبه ‪ ،‬برای بلوک ‪ ،‬در جهت ‪ a-a‬عادی به ‪ R3‬و ‪ ،‬برای گوه ‪ ،‬در جهت‬
‫‪ b-b‬نرمال به ‪ R1‬است‪ .‬زاویه بین ‪ R2‬و جهت‪ 31.0= 47.7‬درجه ‪ 16.70 +‬درجه درجه است‪ .‬بنابراین ‪ ،‬برای بلوک‬

‫برای گوه زاویه بین ‪ R2‬و جهت ‪ 90‬درجه است‪ 5 (-‬درجه‪ 51.6 = )2 𝜙 1 +‬درجه ‪ ،‬و زاویه بین ‪ P‬و جهت‪ 21.7‬درجه‬
‫=‪ 𝜙 -1 + 5‬درجه = است‪ .‬بدین ترتیب‪،‬‬

‫راه حل گرافیکی‬

‫دقت یک راه حل گرافیکی به خوبی در عدم قطعیت ضرایب اصطکاک است و یک نتیجه ساده و مستقیم را ارائه می‬
‫دهد‪ .‬با قرار دادن بردارها در مقیاس معقول به دنبال دنباله ای که شرح داده شد ‪ ،‬ما مقیاس ‪ P‬و ‪ R‬را به راحتی با مقیاس‬
‫گذاری مستقیم آنها از نمودارها بدست می آوریم‪.‬‬

‫‪307‬‬
 ‫نکات مفید‬

‫‪ .1‬توجه داشته باشید که واکنشها از حالت عادی خود در جهت مخالفت با حرکت متمایل هستند‪ .‬همچنین ‪ ،‬ما واکنشهای‬
‫مساوی و مخالف ‪ R2‬و ‪ -R2‬را یادداشت می کنیم‪.‬‬

‫‪ .2‬واضح است که ما با حذف ارجاع به ‪ R3‬برای بلوک و ‪ R1‬برای گوه ‪ ،‬از معادالت همزمان اجتناب می کنیم‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪6/7‬‬

‫پیچ تک نخ گل گیس دارای قطر متوسط ‪ 1‬اینچ و دارای ‪ 5‬نخ مربع در هر اینچ است‪ .‬ضریب اصطکاک استاتیک در رزوه‬
‫ها ‪ 0.20‬است‪ .‬کشش ‪ 60‬پوندی که معموالً روی دسته ‪ A‬اعمال می شود ‪ ،‬نیروی فشاری ‪ 1000‬پوندی را بین فکهای‬
‫رونده ایجاد می کند‪ .‬الف) گشتاور اصطکاک ‪ ، MB‬ایجاد شده در ‪ ، B‬به دلیل رانش پیچ به بدنه فک را تعیین کنید‪( .‬ب)‬
‫نیروی ‪ Q‬را که معموالً روی دسته در ‪ A‬اعمال می شود تعیین کنید تا برای گشاد شدن گیسو الزم باشد‪.‬‬

‫راه حل‬

‫‪308‬‬
 ‫از نمودار بدن آزاد فک ‪ ،‬ابتدا کشش ‪ T‬را در پیچ بدست می آوریم‪.‬‬

‫زاویه مارپیچ 𝛼 و زاویه اصطکاک ∅برای نخ به وسیله‬

‫جایی که شعاع متوسط نخ ‪ r = 0.5‬اینچ است‪.‬‬

‫(الف) محکم کردن‬

‫پیچ جدا شده توسط نمودار بدن آزاد نشان داده شده است که در آن تمام نیروهای وارد بر نخ های پیچ با یک نیروی ‪R‬‬
‫متمایل به زاویه اصطکاک 𝜙 از حالت عادی به نخ نشان داده می شوند‪ .‬لحظه اعمال شده در مورد محور پیچ ‪)8(=480‬‬
‫‪ 60‬پوند در اینچ است‪ .‬در جهت عقربه های ساعت همانطور که از جلوی گوره دیده می شود‪ .‬گشتاور اصطکاک ‪MB‬‬
‫به دلیل نیروهای اصطکاکی که روی یقه ‪ B‬عمل می کند در جهت خالف جهت عقربه های ساعت است تا با حرکت‬
‫قریب الوقوع مخالفت کند‪ .‬از معادله ‪ 6/3‬با ‪ T‬جایگزین ‪ ، W‬لحظه خالص عمل بر روی پیچ است‬

‫(ب) شل شدن‬

‫نمودار بدنه آزاد پیچ در آستانه شل شدن نشان داده می شود با ‪ R‬که در جهت زاویه اصطکاک از حالت عادی در جهت‬
‫مقابله با حرکت قریب الوقوع عمل می کند‪ 2 .‬همچنین گشتاور اصطکاک ‪ MB = 266‬پوند در اینچ نشان داده شده‬
‫است‪ .‬جهت مخالفت با حرکت در جهت عقربه های ساعت عمل می کند‪ .‬زاویه بین ‪ R‬و محور پیچ در حال حاضر 𝛼 ‪-‬‬
‫𝜙 است ‪ ،‬و ما از معادله استفاده می کنیم‪ 6/3a .‬با گشتاور خالص برابر با لحظه اعمال شده ‪ M′‬منهای ‪ MB‬بدین‬
‫ترتیب‬

‫‪309‬‬
 ‫بنابراین ‪ ،‬نیروی روی دسته مورد نیاز برای شل شدن گیس است‬

‫نکات مفید‬

‫‪ .1‬مراقب باشید که زاویه مارپیچ را به درستی محاسبه کنید‪ .‬مماس آن سرب ‪ L‬است (پیشرفت در هر دور) تقسیم بر‬
‫میانگین محیط ‪ 2𝜋r‬و نه بر قطر ‪.2r‬‬

‫‪310‬‬
 ‫‪ 2‬توجه داشته باشید که ‪ R‬با حرکت معکوس جهت معکوس به طرف مقابل حالت عادی می چرخد‪.‬‬

‫‪ 6/6‬بلبرینگ مجله‬
‫یاتاقان مجله ای است که بر خالف تکیه گاه محوری یا رانشی ‪ ،‬از یک شفت پشتیبانی جانبی می کند‪ .‬برای یاتاقان های‬
‫خشک و بسیاری از یاتاقان های روانکاری شده ممکن است اصطکاک خشک را اعمال کنیم‪ .‬این اصول تقریب رضایت‬
‫بخشی را برای اهداف طراحی ارائه می دهد‪.‬‬

‫یاتاقان ژورنالی خشک یا تا حدی روانکاری شده با تماس یا نزدیکی بین شفت و بلبرینگ در شکل ‪ 6/8‬نشان داده شده‬
‫است ‪ ،‬جایی که فاصله بین شافت و بلبرینگ برای روشن شدن عمل بسیار بزرگنمایی شده است‪ .‬با شروع چرخش شفت‬
‫در جهت نشان داده شده ‪ ،‬سطح داخلی یاتاقان را باال می کشد تا لغزش کند‪ .‬در اینجا در حین چرخش در وضعیت کم و‬
‫بیش ثابت قرار می گیرد‪ .‬گشتاور ‪ M‬مورد نیاز برای حفظ چرخش و بار شعاعی ‪ L‬بر روی محور باعث ایجاد واکنش ‪R‬‬
‫در نقطه تماس ‪ A‬برای تعادل عمودی ‪ R‬باید با ‪ L‬برابر شود اما با آن هم خطی نخواهد بود‪ .‬بنابراین ‪ R ،‬بر یک دایره‬
‫کوچک از شعاع ‪ rƒ‬موسوم به دایره اصطکاک مماس خواهد بود‪ .‬زاویه بین ‪ R‬و جزء عادی آن ‪ N‬زاویه اصطکاک است‪.‬‬
‫معادل مجموع لحظه های مربوط به ‪ A‬به صفر می دهد‬

‫‪311‬‬
‫برای یک ضریب اصطکاک کوچک ‪ ،‬زاویه∅ کوچک است و سینوس و مماس ممکن است فقط با یک خطای کوچک‬
‫جایگزین شوند‪ .‬از آنجا که ∅‪ ، 𝜇 =tan‬تقریب خوبی به گشتاور است‬

‫این رابطه مقدار گشتاور یا لحظه ای را که باید به شفت اعمال شود برای غلبه بر اصطکاک برای یاتاقان ژورنال خشک‬
‫یا تا حدی روانکاری می کند‪.‬‬

‫‪ 6/7‬بلبرینگ رانش ؛ اصطکاک دیسک‬

‫اصطکاک بین سطوح دایره ای تحت فشار عادی توزیع شده در یاتاقان های محوری ‪ ،‬صفحات کالچ و ترمزهای دیسکی‬
‫رخ می دهد‪ .‬برای بررسی این برنامه ها ‪ ،‬ما دو دیسک را در شکل ‪ 9/6‬نشان می دهیم‪ .‬شفت آنها در یاتاقان نصب شده‬
‫است (نشان داده نشده است) تا بتوانند تحت نیروی محوری ‪ P‬با هم تماس بگیرند‪ .‬حداکثر گشتاوری که این کالچ می‬
‫تواند منتقل کند برابر با گشتاور ‪ M‬الزم برای لغزش یک دیسک در مقابل دیسک دیگر است‪ .‬اگر ‪ p‬فشار معمولی در‬
‫هر مکانی بین صفحات باشد ‪ ،‬نیروی اصطکاکی که روی یک ناحیه عنصری وارد می شود ‪ 𝜇p dA‬است ‪ ،‬جایی که ‪ef‬‬
‫ضریب اصطکاک است و ‪ dA‬مساحت 𝜃‪ r dr d‬عنصر است‪ .‬گشتاور این نیروی اصطکاک عنصری در محور محور ‪pr‬‬
‫‪ 𝜇dA‬است و کل لحظه تبدیل می شود‬

‫جایی که ما انتگرال را در ناحیه دیسک ارزیابی می کنیم‪ .‬برای انجام این ادغام ‪ ،‬باید تنوع ‪ p ,𝜇,‬را با ‪ r‬بدانیم‪.‬‬

‫‪312‬‬
 ‫در مثالهای زیر فرض می کنیم که 𝜇 ثابت است‪ .‬عالوه بر این ‪ ،‬اگر سطوح جدید و به خوبی پشتیبانی می شوند ‪ ،‬منطقی‬
‫است که فرض کنیم فشار ‪ p‬در کل سطح یکنواخت است به طوری که‪ 𝜋R2p =p‬با جایگزینی مقدار ثابت ‪ p‬در عبارت‬
‫‪،M‬‬

‫‪2‬‬
‫ممکن است این نتیجه را معادل لحظه به دلیل نیروی اصطکاک ‪ 𝜇P‬که در فاصله ‪ R‬از مرکز شفت عمل می کند ‪،‬‬
‫‪3‬‬
‫تفسیر کنیم‪.‬‬

‫اگر دیسک های اصطکاک حلقه هستند ‪ ،‬مانند بلبرینگ یقه در شکل ‪ 6/10‬نشان داده شده است ‪ ،‬محدوده یکپارچگی‬
‫به ترتیب شعاع داخلی و خارجی ‪ Ri‬و ‪ Ro‬است و گشتاور اصطکاکی‬

‫پس از پایان دوره اولیه فرسودگی ‪ ،‬سطوح شکل نسبی جدید خود را حفظ می کنند و بنابراین سایش بیشتر بر روی سطح‬
‫ثابت است‪ .‬این سایش هم به فاصله محیطی طی شده و هم به فشار ‪ p‬بستگی دارد‪ .‬از آنجا که مسافت طی شده متناسب‬
‫با ‪ r‬است ‪ ،‬عبارت ‪ rp = K‬ممکن است نوشته شود ‪ ،‬جایی که ‪ K‬یک ثابت است‪ .‬مقدار ‪ K‬بر اساس شرایط تعادل برای‬
‫نیروهای محوری تعیین می شود که می دهد‬

‫‪313‬‬
 ‫با فرمول ما ممکن است عبارت ‪ M‬را بنویسیم‬

‫که می شود‬

‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬
‫بنابراین لحظه اصطکاک صفحات فرسوده فقط ( ) ∕‪ ) ( /‬یا ‪ 4 3‬به اندازه سطوح جدید است‪ .‬اگر دیسک های اصطکاک‬
‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬
‫حلقه هایی از شعاع داخلی ‪ Ri‬و شعاع خارجی ‪ Ro‬باشند ‪ ،‬جایگزینی این محدوده ها گشتاور اصطکاکی را برای سطوح‬
‫فرسوده ایجاد می کند‪.‬‬

‫شما باید آماده برخورد با سایر مشکالت اصطکاک دیسک باشید که فشار ‪ p‬عملکرد دیگری از ‪ r‬است‪.‬‬

‫‪314‬‬
 ‫تغییر از انرژی مکانیکی به انرژی گرمایی در این نمای ترمز دیسکی مشهود است‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪6/8‬‬

‫زنگ در شفتی به قطر ‪ 100‬میلیمتر می چرخد که ثابت است و نمی تواند بچرخد‪ .‬نیروی افقی ‪ T‬برای حفظ تعادل میل‬
‫لنگ تحت تأثیر نیروی عمودی ‪ P = 100 N‬اعمال می شود‪ .‬حداکثر و حداقل مقادیری را که ‪ T‬ممکن است داشته‬
‫باشد بدون اینکه چرخ لنگ در هر دو جهت بچرخد ‪ ،‬تعیین کنید‪ .‬ضریب اصطکاک استاتیک بین شفت و سطح بلبرینگ‬
‫میل لنگ ‪ 0/20‬است‪.‬‬

‫راه حل‬

‫چرخش قریب الوقوع زمانی رخ می دهد که واکنش ‪ R‬محور ثابت روی میل لنگ زاویه ای برابر با سطح معمولی زاویه‬
‫𝜇 ‪ 𝜙= tan – 1‬ایجاد کند و بنابراین ‪ ،‬مماس با دایره اصطکاک باشد‪ .‬همچنین ‪ ،‬تعادل ایجاب می کند که سه نیروی‬
‫وارد بر میل لنگ در نقطه ‪ C‬همزمان باشند‪ .‬این حقایق در نمودارهای بدن آزاد برای دو مورد حرکت قریب الوقوع نشان‬
‫داده شده است‪.‬‬

‫محاسبات زیر مورد نیاز است‪:‬‬

‫الف) قریب الوقوع حرکت خالف جهت عقربه های ساعت‬

‫مثلث تعادل نیروها رسم شده و می دهد‬

‫ب) حرکت قریب الوقوع در جهت عقربه های ساعت‬

‫مثلث تعادل نیروها در این مورد می دهد‬

‫‪315‬‬
 ‫‪ 6/8‬کمربند انعطاف پذیر‬
‫لغزش قریب الوقوع کابل ها ‪ ،‬تسمه ها و طناب های قابل انعطاف بر روی قرقره ها و طبل ها در طراحی انواع کمربندها‬
‫‪ ،‬ترمزهای باندی و سکوهای باالبر مهم است‪.‬‬

‫‪316‬‬
 ‫شکل ‪ 6/11a‬درامی را که تحت دو کشش کمربند ‪ T1‬و ‪ T2‬قرار گرفته است نشان می دهد ‪ ،‬گشتاور ‪ M‬الزم برای‬
‫جلوگیری از چرخش و واکنش بلبرینگ ‪ R‬با ‪ M‬در جهت نشان داده شده ‪ T2 ،‬بزرگتر از ‪ T1‬است‪ .‬نمودار جسم آزاد‬
‫عنصر کمربند طول 𝜃‪ r d‬در قسمت ‪ b‬شکل نشان داده شده است‪ .‬ما نیروهایی را که بر روی این عنصر دیفرانسیل‬
‫عمل می کنند با برقراری تعادل عنصر تجزیه و تحلیل می کنیم ‪ ،‬به روشی مشابه آنچه در سایر مشکالت نیروی متغیر‬
‫استفاده می شود‪ .‬کشش از ‪ T‬در زاویه 𝜃 تا ‪ T + dT‬در زاویه 𝜃‪ 𝜃 + d‬افزایش می یابد‪ .‬نیروی عادی یک ‪dN‬‬
‫دیفرانسیل است ‪ ،‬زیرا روی عنصر دیفرانسیل ناحیه عمل می کند‪ .‬به همین ترتیب نیروی اصطکاک ‪ ،‬که باید در جهت‬
‫مخالفت با لغزش روی کمربند عمل کند ‪ ،‬دیفرانسیل است و برای حرکت قریب الوقوع 𝜇‪ dN‬است‪.‬‬

‫تعادل در جهت ‪ t‬می دهد‬

‫‪317‬‬
 ‫از آنجا که کسینوس یک مقدار دیفرانسیل وحدت در حد است‪ .‬تعادل در جهت ‪ n‬مستلزم آن است‬

‫جایی که ما از حقایقی استفاده کرده ایم که سینوس یک زاویه دیفرانسیل در حد برابر زاویه است و حاصلضرب دو‬
‫دیفرانسیل باید در حد نادیده گرفته شود در مقایسه با دیفرانسیل های درجه اول باقی مانده‪.‬‬

‫ترکیب دو رابطه تعادل می دهد‬

‫ادغام بین بازده محدودیت مربوطه‬

‫جایی که )‪ ln (T2 ∕ T1‬یک لگاریتم طبیعی (پایه ‪ )e‬است‪ .‬حل برای ‪ T2‬می دهد‬

‫توجه داشته باشید که ‪ β‬زاویه کل تماس کمربند است و باید بر حسب رادیان بیان شود‪ .‬اگر یک طناب به دور یک درام‬
‫بپیچید ‪ ،‬زاویه آن ‪ 2𝜋n‬رادیان خواهد بود‪ .‬معادله ‪ 6/7‬برای بخش غیر دایره ای که زاویه تماس کل ‪ β‬است ‪ ،‬به همان‬
‫اندازه مناسب است‪ .‬این نتیجه گیری از این واقعیت آشکار است که شعاع ‪ r‬طبل مدور در شکل ‪ 6/11‬وارد معادالت تعادل‬
‫عنصر دیفرانسیل کمربند نمی شود‪.‬‬

‫‪318‬‬
 ‫تنها یک دور یک خط در اطراف استوانه ثابت می تواند تغییر زیادی در کشش ایجاد کند‪.‬‬

‫رابطه بیان شده توسط معادله ‪ 6/7‬همچنین درایوهای تسمه ای اعمال می شود که هر دو تسمه و قرقره با سرعت ثابت‬
‫می چرخند‪ .‬در این حالت معادله نسبت تنش کمربند برای لغزش یا لغزش قریب الوقوع را توصیف می کند‪ .‬هنگامی که‬
‫سرعت چرخش زیاد می شود ‪ ،‬کمربند تمایل دارد از لبه خارج شود ‪ ،‬بنابراین معادله‪ 6/7 .‬در این مورد شامل برخی خطاها‬
‫می شود‪.‬‬

‫‪ 6/9‬مقاومت نورد‬
‫تغییر شکل در محل تماس بین یک چرخ نورد و سطح نگهدارنده آن باعث ایجاد مقاومت در برابر نورد می شود ‪ ،‬که ما‬
‫فقط مختصر به آن اشاره می کنیم‪ .‬این مقاومت ناشی از نیروهای اصطکاک مماسی نیست و بنابراین پدیده ای کامالً‬
‫متفاوت از اصطکاک خشک است‪.‬‬

‫برای توصیف مقاومت نورد ‪ ،‬چرخ نشان داده شده در شکل ‪ 6/12‬تحت تأثیر بار ‪ L‬در محور و نیروی ‪ P‬در مرکز آن برای‬
‫تولید نورد اعمال می شود‪ .‬تغییر شکل چرخ و سطوح نگهدارنده همانطور که نشان داده شده بسیار اغراق آمیز است‪ .‬توزیع‬
‫فشار ‪ p‬در ناحیه تماس مشابه توزیع نشان داده شده است‪ R .‬حاصل از این توزیع در نقطه ‪ A‬عمل می کند و باید از‬

‫‪319‬‬
‫مرکز چرخ عبور کند تا چرخ در حالت تعادل قرار گیرد‪ .‬ما نیروی ‪ P‬را برای حفظ نورد با سرعت ثابت با یکسان سازی‬
‫گشتاورهای همه نیروها در حدود ‪ A‬به صفر می یابیم‪ .‬این به ما می دهد‬

‫جایی که بازوی لحظه ای ‪ P‬به ‪ r‬در نظر گرفته می شود‪ .‬نسبت ‪ 𝜇r = a ∕ r‬ضریب مقاومت نورد نامیده می شود‪ .‬این‬
‫ضریب نسبت نیروی مقاومتی به نیروی عادی است و بنابراین مشابه ضریب اصطکاک استاتیک یا جنبشی است‪ .‬از سوی‬
‫دیگر ‪ ،‬هیچ گونه لغزش یا لغزش قریب الوقوع در تفسیر ‪ 𝜇r‬وجود ندارد‪.‬‬

‫از آنجا که ابعاد ‪ a‬به عوامل زیادی بستگی دارد که برای کمی کردن آنها دشوار است ‪ ،‬نظریه جامعی از مقاومت نورد در‬
‫دسترس نیست‪ .‬فاصله ‪ a‬تابعی از خواص االستیک و پالستیک مواد جفت گیری ‪ ،‬شعاع چرخ ‪ ،‬سرعت حرکت و زبری‬
‫سطوح است‪ .‬برخی آزمایشات نشان می دهد که ‪ a‬با شعاع چرخ کمی تغییر می کند و بنابراین اغلب ‪ a‬مستقل از شعاع‬
‫نورد در نظر گرفته می شود‪ .‬متأسفانه ‪ ،‬مقدار ‪ a‬نیز در برخی منابع ‪ ،‬ضریب اصطکاک نورد نامیده می شود‪ .‬با این حال ‪،‬‬
‫‪ a‬دارای طول طول است و بنابراین یک ضریب بی بعد به معنای معمول نیست‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪6/9‬‬

‫کابل قابل انعطاف که بار ‪ 100‬کیلوگرمی را پشتیبانی می کند از روی یک درام دایره ای ثابت عبور کرده و برای حفظ‬
‫تعادل تحت نیروی ‪ P‬قرار می گیرد‪ .‬ضریب اصطکاک استاتیک بین کابل و درام ثابت ‪ 0/30‬است‪( .‬الف) برای ‪، 𝛼 = 0‬‬
‫حداکثر و حداقل مقادیری را که ممکن است ‪ P‬داشته باشد تا بار را باال یا پایین نبرید ‪ ،‬تعیین کنید‪ )b( .‬برای ‪P = 500‬‬
‫‪ ، N‬حداقل مقداری را که ممکن است زاویه قبل از شروع به لغزش بار داشته باشد تعیین کنید‪.‬‬

‫‪320‬‬
 ‫راه حل‬

‫لغزش قریب الوقوع کابل بر روی درام ثابت با معادله ‪ 6/7‬داده می شود‪ ، .‬که 𝛽𝜇‪ T2 ∕ T1 = e‬است‪.‬‬

‫(الف) با ‪ 𝛼 = 0‬زاویه تماس ‪ π= 𝛽/2‬راد است‪ .‬برای حرکت قریب الوقوع بار ‪ ، T1 = 981 N،T2 = Pmax ،‬و ما‬
‫داریم‬

‫برای حرکت قریب الوقوع بار ‪ ،‬بدین ترتیب‪،‬‬

‫(ب) با فرمول به ما می دهد‪.‬‬

‫‪321‬‬
 ‫نکات مفید‬

‫‪ .1‬ما توجه داریم که 𝛽 باید در رادیان بیان شود‪.‬‬

‫‪ .2‬در مشتق ما از معادله ‪ 6/7‬حتماً توجه داشته باشید که ‪.T2> T1‬‬

‫‪ 3‬همانطور که در مشتق معادله ذکر شد‪ ، 6/7 .‬شعاع طبل وارد محاسبات نمی شود‪ .‬تنها زاویه تماس و ضریب اصطکاک‬
‫است که شرایط محدود کننده حرکت قریب الوقوع کابل قابل انعطاف بر روی سطح منحنی را تعیین می کند‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪6/10‬‬

‫محدوده جرم ‪ m‬را که سیستم در حالت تعادل ایستا قرار دارد تعیین کنید‪ .‬ضریب اصطکاک استاتیک بین طناب و سطح‬
‫خمیده باال ‪ 0/20‬است ‪ ،‬در حالی که بین بلوک و شیب ‪ 0/40‬است‪ .‬اصطکاک را در محور ‪ O‬نادیده بگیرید‪.‬‬

‫راه حل‬

‫‪322‬‬
 ‫از ‪ FBD‬نوار باریک یکنواخت ‪ ،‬می توان ‪ TA‬کششی را در کابل در نقطه ‪ A‬تعیین کرد‪.‬‬

‫اول‪ .‬حرکت ‪ m‬باعث افزایش شیب می شود‪.‬‬

‫کشش ‪ TA = 73.3 N‬بزرگتر از دو کشش مربوط به سطح گرد ناهموار است‪ .‬از معادله ‪ 6/7‬ما داریم‬

‫از ‪ FBD‬بلوک برای مورد اول‪:‬‬

‫دوم‪ .‬حرکت ‪ m‬بر شیب بستگی دارد‪.‬‬

‫مقدار ‪ TA = 73.3 N‬بدون تغییر است ‪ ،‬اما اکنون این کوچکتر از دو کشش در معادله است‪7/6 .‬‬

‫با در نظر گرفتن ‪ FBD‬بلوک برای مورد دوم ‪ ،‬می بینیم که نیروی عادی ‪ N‬نسبت به مورد ‪ I‬بدون تغییر است‪.‬‬

‫‪323‬‬
 ‫نکات مفید‬

‫‪ .1‬فقط کل تماس زاویه ای وارد معادله ‪ 6/7‬می شود‪( .‬به عنوان ‪ .)β‬بنابراین نتایج ما مستقل از مقادیر ‪ r‬و ‪ d‬است‪.‬‬

‫‪ .2‬اگر زاویه سطح شیب دار به ‪ 20‬درجه تغییر کرد ‪ ،‬کل مشکل را دوباره حل کنید ‪ ،‬در حالی که سایر اطالعات داده شده‬
‫ثابت باقی می مانند‪ .‬مراقب نتیجه شگفت انگیز باشید!‬

‫‪ 6/10‬مرور فصل‬
‫در مطالعه اصطکاک ما روی اصطکاک خشک یا کولن متمرکز شده ایم که در آن یک مدل مکانیکی ساده از بی نظمی‬
‫های سطحی بین اجسام تماس ‪ ،‬شکل ‪ ، 6/1‬این پدیده را برای اکثر اهداف مهندسی به اندازه کافی توضیح می دهد‪.‬‬
‫این مدل به تجسم سه نوع مشکل اصطکاک خشک کمک می کند که در عمل با آنها مواجه می شویم‪ .‬این انواع‬
‫مشکالت عبارتند از‪:‬‬

‫‪324‬‬
 ‫‪ .1‬اصطکاک استاتیک کمتر از حداکثر مقدار ممکن و توسط معادالت تعادل تعیین می شود‪( .‬این معموالً برای بررسی‬
‫اینکه ‪ F <𝜇sN‬است نیاز به بررسی دارد‪).‬‬

‫‪ .2‬محدود کردن اصطکاک استاتیک با حرکت قریب الوقوع (‪.)F = 𝜇sN‬‬

‫‪ .3‬اصطکاک جنبشی که در آن حرکت لغزشی بین سطوح تماس (‪ )F = 𝜇kN‬رخ می دهد‪.‬‬

‫هنگام حل مشکالت اصطکاک خشک موارد زیر را در نظر داشته باشید‪:‬‬

‫‪ .1‬ضریب اصطکاک برای یک جفت سطح جفت گیری معین اعمال می شود‪ .‬بی معنی است که از ضریب اصطکاک‬
‫برای یک سطح واحد صحبت کنیم‪.‬‬

‫‪ .2‬ضریب اصطکاک استاتیک برای یک جفت سطح معین معموالً کمی بیشتر از ضریب ضریب جنبشی است‪.‬‬

‫‪ .3‬نیروی اصطکاکی که بر جسم وارد می شود همیشه در جهت مخالفت با لغزش بدن است که در صورت اصطکاک رخ‬
‫می دهد‪.‬‬

‫‪ .4‬هنگامی که نیروهای اصطکاک بر روی یک سطح یا در امتداد یک خط توزیع می شوند ‪ ،‬ما یک عنصر نماینده از‬
‫سطح یا خط را انتخاب می کنیم و اثرات نیرو و گشتاور نیروی اصطکاک عنصری که بر روی عنصر وارد می شود را‬
‫ارزیابی می کنیم‪ .‬سپس این اثرات را در کل سطح یا خط ادغام می کنیم‪.‬‬

‫‪ .5‬ضرایب اصطکاک بسته به شرایط دقیق سطوح جفت گیری بسیار متفاوت است‪ .‬محاسبه ضرایب اصطکاک به سه معنا‬
‫نشان دهنده دقتی است که به راحتی نمی توان با آزمایش تکرار کرد‪ .‬وقتی استناد می شود ‪ ،‬چنین مقادیری فقط برای‬
‫اهداف محاسباتی لحاظ می شود‪ .‬برای محاسبات طراحی در عمل مهندسی ‪ ،‬هر مقدار دستی برای ضریب اصطکاک‬
‫استاتیک یا جنبشی باید به عنوان تقریبی در نظر گرفته شود‪.‬‬

‫سایر اشکال اصطکاکی که در مقاله مقدماتی فصل ذکر شده است در مهندسی اهمیت دارد‪ .‬به عنوان مثال ‪ ،‬مشکالتی‬
‫که شامل اصطکاک مایعات می شوند ‪ ،‬از جمله مهمترین مشکالت اصطکاکی هستند که در مهندسی با آنها روبرو شده‬
‫اند و در مبحث مکانیک مایعات مورد مطالعه قرار گرفته اند‪.‬‬

‫‪325‬‬
 ‫فصل ‪ 7‬کار مجازی‬

‫فصل بندی کلی‬

‫‪ 7/1‬مقدمه‬

‫‪ 7/2‬کار‬

‫‪ 7/3‬تعادل‬

‫‪ 7/4‬انرژی و ثبات بالقوه‬

‫‪ 7/5‬مرور فصل‬

‫تجزیه و تحلیل ساختارهای چند پیوندی که پیکربندی را تغییر می دهند ‪ ،‬عموماً با رویکرد کار مجازی بهتر انجام می‬
‫شود‪ .‬این سکوی ساختمانی یک نمونه معمولی است‪.‬‬

‫‪326‬‬
 ‫‪ 7/1‬مقدمه‬
‫در فصل های قبل ‪ ،‬ما تعادل یک جسم را با جداسازی آن با نمودار جسم آزاد و نوشتن معادالت نیروی صفر و حاصل‬
‫جمع صفر لحظه تحلیل کرده ایم‪ .‬این رویکرد معموالً برای جسمی استفاده می شود که موقعیت تعادل آن مشخص یا‬
‫مشخص است و در آن یک یا چند نیروی خارجی ناشناخته است‪.‬‬

‫یک دسته جداگانه از مشکالت وجود دارد که در آن بدنها از اعضای متصل به هم تشکیل شده اند که می توانند نسبت‬
‫به یکدیگر حرکت کنند‪ .‬بنابراین تنظیمات مختلف تعادلی امکان پذیر است و باید مورد بررسی قرار گیرد‪ .‬برای مسائلی از‬
‫این دست ‪ ،‬معادالت تعادل نیرو و گشتاور ‪ ،‬اگرچه معتبر و کافی است ‪ ،‬اما اغلب مستقیم ترین و راحت ترین روش نیست‪.‬‬

‫روش مبتنی بر مفهوم کار انجام شده توسط نیرو مستقیم تر است‪ .‬همچنین ‪ ،‬این روش بینش عمیق تری از رفتار سیستم‬
‫های مکانیکی ارائه می دهد و ما را قادر می سازد تا پایداری سیستم ها را در حالت تعادل بررسی کنیم‪ .‬این روش را روش‬
‫کار مجازی می نامند‪.‬‬

‫‪ 7/2‬کار‬
‫ما باید ابتدا این واژه را به معنای کمی آن ‪ ،‬بر خالف کاربرد غیر تکنیکی رایج آن تعریف کنیم‪.‬‬

‫کار یک نیرو‬

‫نیروی ثابت ‪ F‬را که بر روی بدن نشان داده شده در شکل ‪7/1a‬در نظر بگیرید ‪ ،‬در نظر بگیرید که حرکت آن در امتداد‬
‫صفحه از ‪ A‬تا ’‪ A‬با بردار ‪ Δs‬نشان داده می شود که جابجایی بدن نامیده می شود‪ .‬بر اساس تعریف کار ‪ U‬توسط نیروی‬
‫‪ F‬بر بدن در طول این جابجایی ‪ ،‬جزء نیرو در جهت جابجایی زمان جابجایی است ‪ ،‬یا‬

‫از شکل ‪ 7/1b‬می بینیم که اگر مقدار نیرو را در جزء جابجایی در جهت نیرو ضرب کنیم ‪ ،‬همان نتیجه به دست می آید‪.‬‬
‫این می دهد‬

‫‪327‬‬
‫از آنجا که بدون در نظر گرفتن جهت بردارها ‪ ،‬به یک نتیجه می رسیم ‪ ،‬نتیجه می گیریم که کار ‪ U‬یک مقدار مقیاس‬
‫پذیر است‪.‬‬

‫کار زمانی مثبت است که جزء کارکننده نیرو در راستای جهت جابجایی باشد‪ .‬وقتی قطعه کار در جهت مخالف جابجایی‬
‫باشد ‪ ،‬شکل ‪ ، 7/2‬کار انجام شده منفی است‪ .‬بدین ترتیب‪،‬‬

‫ما در حال حاضر تعریف کار را تعریف می کنیم تا شرایطی را که تحت آن جهت جابجایی و اندازه و جهت نیرو متغیر‬
‫است ‪ ،‬بررسی کنیم‪.‬‬

‫‪328‬‬
 ‫شکل ‪ 7/3a‬نیرویی ‪ F‬را نشان می دهد که بر جسمی در نقطه ‪ A‬وارد می شود که در امتداد مسیری که از ‪ A1‬تا ‪A2‬‬
‫نشان داده می شود حرکت می کند‪ .‬نقطه ‪ A‬با بردار موقعیت ‪ r‬خود از مبدأ دلخواه اما راحت ‪ O‬اندازه گیری شده است‪.‬‬
‫جابجایی کوچک در حرکت از ‪ A‬به ’‪ A‬با تغییر دیفرانسیل بردار موقعیت داده می شود‪ .‬کار انجام شده توسط نیروی ‪F‬‬
‫در طول جابجایی ‪ dr‬به صورت تعریف شده است‬

‫اگر ‪ F‬نشان دهنده مقدار نیروی ‪ F‬و ‪ ds‬نشان دهنده مقدار جابجایی دیفرانسیل ‪ dr‬باشد ‪ ،‬از تعریف محصول نقطه برای‬
‫بدست آوردن استفاده می کنیم‪.‬‬

‫‪329‬‬
‫ممکن است دوباره این عبارت را به عنوان جزء نیرو 𝛼 ‪ F cos‬در جهت جابجایی زمان جابجایی ‪ ،‬یا به عنوان جزء‬
‫جابجایی 𝛼 ‪ ds cos‬در جهت نیرو بر نیرو ‪ ،‬همانطور که در شکل ‪ 7/3b‬نشان داده شده است ‪ ،‬تفسیر کنیم‪ .‬اگر ‪ F‬و‬
‫‪ dr‬را بر حسب اجزای مستطیل شکل آنها بیان کنیم ‪ ،‬داریم‬

‫برای بدست آوردن کل کار ‪ U‬انجام شده توسط ‪ F‬در طول حرکت نامحدود نقطه ‪ A‬از ‪ A1‬به ‪ ، A2‬شکل ‪dU،7/3k‬‬
‫را بین این موقعیت ها ادغام می کنیم‪ .‬بدین ترتیب‪،‬‬

‫برای انجام این ادغام ‪ ،‬ما باید رابطه بین اجزای نیرو و مختصات مربوط به آنها ‪ ،‬یا روابط بین ‪ F‬و ‪ s‬و بین 𝛼 ‪ cos‬و ‪s‬‬
‫را بدانیم‪.‬‬

‫در مورد نیروهای همزمان که در هر نقطه خاصی از بدن اعمال می شوند ‪ ،‬کار حاصل از آنها برابر است با کل کار انجام‬
‫شده توسط چندین نیرو‪ .‬این به این دلیل است که جزء حاصل در جهت جابجایی برابر است با مجموع اجزای چندین نیرو‬
‫در یک جهت‪.‬‬

‫کار یک زوج‬

‫‪330‬‬
 ‫عالوه بر کار نیروهای انجام شده ‪ ،‬زوجین نیز می توانند کار کنند‪ .‬در شکل ‪ ، 7/4a‬زن و شوهر ‪ M‬روی بدن عمل می‬
‫کنند و موقعیت زاویه ای خود را با مقدار 𝜃‪ d‬تغییر می دهند‪ .‬کار انجام شده توسط زوجین به راحتی از کار ترکیبی دو‬
‫نیرو که زوج را تشکیل می دهند تعیین می شود‪ .‬در قسمت ‪ b‬از تصویر ‪ ،‬ما زن و شوهر را با دو نیروی مساوی و متضاد‬
‫‪ F‬و ‪ -F‬در دو نقطه دلخواه ‪ A‬و ‪ B‬نشان می دهیم ‪ ،‬به طوری که ‪ F = M ∕ b‬در طول حرکت بی شمار در صفحه‬
‫تصویر ‪ ،‬خط ‪ AB‬به ’‪A ″ B‬حرکت می کند‪ .‬ما در حال حاضر جابجایی ‪ A‬را در دو مرحله انجام می دهیم ‪ ،‬اول ‪ ،‬یک‬
‫جابجایی ‪ drB‬برابر با ‪ B‬و دوم ‪ ،‬یک جابجایی ‪( drA ∕ B‬به عنوان جابجایی ‪ A‬نسبت به ‪ B‬خوانده می شود) به دلیل‬
‫چرخش در مورد ‪ .B‬کار انجام شده توسط ‪ F‬در طول جابجایی از ‪ A‬به ‪ A equal‬مساوی و متضاد آن است زیرا ‪ -F‬از‬
‫طریق جابجایی برابر از ‪ B‬به ’‪ B‬عمل می کند‪ .‬بنابراین نتیجه می گیریم که هیچ کاری توسط یک زوج در حین ترجمه‬
‫(حرکت بدون چرخش) انجام نمی شود‪.‬‬

‫با این حال ‪ ،‬در طول چرخش ‪ F ،‬برابر 𝜃‪ F · drA ∕ B = Fb d‬عمل می کند ‪ ،‬جایی که 𝜃‪ drA ∕ B = b d‬و جایی که‬
‫𝜃‪ d‬زاویه کوچکترین چرخش در رادیان است‪ .‬از آنجا که ‪ ، M = Fb‬ما داریم‬

‫‪331‬‬
‫اگر زوج دارای حس مشابه 𝜃‪ d‬باشند (در این تصویر در جهت عقربه های ساعت) ‪ ،‬کار این زوج مثبت است و اگر حسی‬
‫در خالف جهت چرخش داشته باشد ‪ ،‬منفی است‪ .‬کل کار یک زن و شوهر در طول یک چرخش نامحدود در صفحه آن‬
‫می شود‬

‫ابعاد کار‬

‫کار دارای ابعاد (نیرو) (فاصله) است‪ .‬در واحدهای ‪ SI‬واحد کار ژول (‪ )J‬است که با نیروی یک نیوتن که از مسافت یک‬
‫متر در جهت نیرو حرکت می کند کار می کند (‪ .)J = N · m‬در سیستم عادی ایاالت متحده ‪ ،‬واحد کار فوت پوند (‪ft-‬‬
‫‪ )lb‬است که به وسیله نیروی یک پوندی که در فاصله یک پا در جهت نیرو حرکت می کند انجام می شود‪.‬‬

‫ابعاد کار نیرو و گشتاور نیرو یکسان است ‪ ،‬اگرچه مقادیر فیزیکی کامالً متفاوتی هستند‪ .‬توجه داشته باشید که کار یک‬
‫مقیاس است که توسط محصول نقطه ارائه می شود و بنابراین حاصلضرب یک نیرو و فاصله را شامل می شود که هر دو‬
‫در یک خط اندازه گیری می شوند‪ .‬لحظه ‪ ،‬برعکس ‪ ،‬بردار داده شده توسط محصول متقاطع است و شامل ضرب نیرو و‬
‫فاصله اندازه گیری شده در زاویه راست نیرو است‪ .‬برای تمایز بین این دو مقدار هنگام نوشتن واحدهای آنها ‪ ،‬در واحدهای‬
‫‪ SI‬از ژول (‪ )J‬برای کار استفاده می کنیم و واحدهای ترکیبی نیوتن متر (‪ )N · m‬را برای لحظه ذخیره می کنیم‪ .‬در‬
‫سیستم عادی ایاالت متحده ‪ ،‬ما معموالً از دنباله فوت پوند (‪ )ft-lb‬برای کار و پوند فوت (‪ )lb-ft‬برای لحظه استفاده‬
‫می کنیم‪.‬‬

‫کار مجازی‬

‫ما در حال حاضر ذره ای را در نظر می گیریم که موقعیت تعادل ایستایی آن توسط نیروهایی که بر روی آن عمل می‬
‫کنند تعیین می شود‪ .‬هرگونه جابجایی کوچک فرض شده و دلخواه ‪ ،‬دور از این موقعیت طبیعی و مطابق با محدودیت‬
‫های سیستم ‪ ،‬جابجایی مجازی نامیده می شود‪ .‬اصطالح مجازی برای نشان دادن این که جابجایی واقعاً وجود ندارد بلکه‬
‫فقط فرض می شود وجود دارد ‪ ،‬به طوری که ممکن است موقعیت های مختلف تعادل احتمالی را برای تعیین موقعیت‬
‫صحیح مقایسه کنیم‪.‬‬

‫کارهایی که توسط نیروی ‪ F‬روی ذره در هنگام جابجایی مجازی انجام می شود ‪ ،‬کار مجازی نامیده می شود‬

‫‪332‬‬
 ‫جایی که 𝛼 زاویه بین ‪ F‬و ‪ 𝛿r‬است و ‪ 𝛿s‬مقدار ‪ 𝛿r‬است‪ .‬تفاوت بین ‪ dr‬و ‪ isr‬در این است که ‪ dr‬به یک تغییر واقعی‬
‫کوچک در موقعیت اشاره می کند و می تواند یکپارچه شود ‪ ،‬در حالی که 𝛿‪ r‬به یک حرکت مجازی یا مفروض ناچیز‬
‫اشاره می کند و نمی تواند یکپارچه شود‪ .‬از نظر ریاضی هر دو کمیت دیفرانسیل مرتبه اول هستند‪.‬‬

‫جابجایی مجازی همچنین ممکن است چرخش یک بدن باشد‪ .‬با توجه به معادله ‪ 2/7‬کار مجازی که توسط یک زن و‬
‫شوهر ‪ M‬در طول جابجایی زاویه ای مجازی انجام می شود 𝜃𝛿‪ 𝛿U = M 𝛿𝜃 ,‬است‪.‬‬

‫ممکن است نیروی ‪ F‬یا جفت ‪ M‬را در طول هرگونه جابجایی مجازی بی نهایت کوچک ثابت نگه داریم‪ .‬اگر هر تغییری‬
‫در ‪ F‬یا ‪ M‬در طول حرکت بی نهایت کوچک در نظر بگیریم ‪ ،‬شرایط مرتبه باالتر ایجاد می شود که در حد ناپدید می‬
‫شوند‪ .‬این مالحظات از نظر ریاضی همان چیزی است که به ما اجازه می دهد هنگام نوشتن ‪ dA = y dx‬برای عنصر‬
‫ناحیه زیر منحنی )‪ y = ƒ (x‬از محصول ‪ dx dy‬غافل شویم‪.‬‬

‫‪333‬‬
 ‫‪ 7/3‬تعادل‬
‫ما در حال حاضر شرایط تعادل را از نظر کار مجازی بیان می کنیم ‪ ،‬ابتدا برای یک ذره ‪ ،‬سپس برای یک بدن سفت و‬
‫سخت و سپس برای یک سیستم از اجسام صلب متصل‪.‬‬

‫تعادل یک ذره‬

‫ذره یا جسم کوچک را در شکل ‪ 7/5‬در نظر بگیرید که در نتیجه نیروهایی که در فنرهای متصل شده است به حالت‬
‫تعادل می رسد‪ .‬اگر جرم ذره معنی دار بود ‪ ،‬وزن میلی گرم نیز به عنوان یکی از نیروها لحاظ می شد‪ .‬برای یک جابجایی‬
‫مجازی 𝛿‪ r‬از ذره دور از موقعیت تعادل ‪ ،‬کل کار مجازی انجام شده بر روی ذره‬

‫اکنون ما ‪ ΣF‬را از نظر مقیاس های مقیاس و 𝛿‪ r‬از نظر جابجایی های مجازی اجزای آن در جهت مختصات ‪ ،‬به شرح‬
‫زیر بیان می کنیم‪:‬‬

‫‪334‬‬
 ‫مجموع صفر است ‪ ،‬زیرا ‪ ، ΣF = 0‬که ‪ ΣFy = 0،ΣFx = 0‬و ‪ ΣFz = 0‬را نشان می دهد‪ .‬بنابراین معادله 𝛿‪U = 0‬‬
‫یک عبارت جایگزین از شرایط تعادل برای یک ذره است‪ .‬این شرط صفر بودن کار مجازی برای تعادل ‪ ،‬هم الزم و هم‬
‫کافی است ‪ ،‬زیرا ممکن است آن را در جابجایی های مجازی که هر یک در هر سه جهت عمود بر یکدیگر انجام می‬
‫شوند ‪ ،‬اعمال کنیم ‪ ،‬در این صورت معادل سه مورد مقیاس شناخته شده برای تعادل می شود‪ .‬به‬

‫اصل صفر کار مجازی برای تعادل یک ذره معموالً این مشکل ساده را ساده نمی کند زیرا 𝛿‪ U = 0‬و ‪ ΣF = 0‬اطالعات‬
‫یکسانی را ارائه می دهند‪ .‬با این حال ‪ ،‬ما مفهوم کار مجازی برای یک ذره را معرفی می کنیم تا بعداً بتوانیم آن را در‬
‫سیستم های ذرات به کار ببریم‪.‬‬

‫تعادل بدن سفت و سخت‬

‫ما به راحتی می توانیم اصل کار مجازی را برای یک ذره به جسم سفت و سختی که به عنوان سیستمی از عناصر کوچک‬
‫یا ذرات محکم به یکدیگر متصل شده اند ‪ ،‬بسط دهیم‪ .‬از آنجا که کار مجازی انجام شده بر روی هر ذره از بدن در حالت‬
‫تعادل صفر است ‪ ،‬نتیجه می شود که کار مجازی انجام شده بر روی کل بدنه صلب صفر است‪ .‬فقط کار مجازی که‬
‫توسط نیروهای خارجی انجام می شود در ارزیابی 𝛿‪ U = 0‬برای کل بدن ظاهر می شود ‪ ،‬زیرا همه نیروهای داخلی در‬
‫جفت نیروهای مساوی ‪ ،‬مخالف و هم خطی ایجاد می شوند و کار خالص انجام شده توسط این نیروها در طول هر حرکت‬
‫صفر است‪.‬‬

‫همانطور که در مورد یک ذره ‪ ،‬ما دوباره در می یابیم که اصل کار مجازی هیچ مزیت خاصی برای راه حل برای یک‬
‫بدن سفت و سخت در حالت تعادل ارائه نمی دهد‪ .‬هر جابجایی مجازی فرض شده که توسط یک حرکت خطی یا زاویه‬
‫ای تعریف شده است ‪ ،‬در هر عبارت در 𝛿‪ U = 0‬ظاهر می شود و در صورت لغو ‪ ،‬همان عبارتی را برای ما به همراه‬
‫خواهد داشت که با استفاده مستقیم از یکی از معادالت نیرو یا گشتاور تعادل بدست آورده بودیم‪.‬‬

‫‪335‬‬
‫این شرایط در شکل ‪ 7/6‬نشان داده شده است ‪ ،‬جایی که ما می خواهیم واکنش ‪ R‬را در زیر غلتک برای صفحه لوالیی‬
‫با وزن ناچیز تحت تأثیر نیروی معین تعیین کنیم‪ .‬چرخش کوچک فرض شده صفحه در مورد ‪ O‬مطابق با محدودیت‬
‫لوال در ‪ O‬و به عنوان جابجایی مجازی در نظر گرفته می شود‪ .‬کار انجام شده توسط‪ −Pa 𝛿𝜃 ,p‬و کار انجام شده‬
‫توسط‪ Rb 𝛿𝜃 ,R‬است‪ .‬بنابراین ‪ ،‬اصل 𝛿‪ U = 0‬می دهد‬

‫لغو 𝜃𝛿 برگ‬

‫که به سادگی معادله تعادل لحظه ای در مورد ‪ O‬است‪ .‬بنابراین ‪ ،‬با استفاده از اصل کار مجازی برای یک بدن سفت و‬
‫سخت هیچ چیزی به دست نمی آید‪ .‬با این حال ‪ ،‬این اصل برای اجزای به هم پیوسته ‪ ،‬مطابق آنچه در ادامه مورد بحث‬
‫قرار می گیرد ‪ ،‬سودمند است‪.‬‬

‫تعادل سیستمهای ایده آل بدنهای سفت و سخت‬

‫اکنون ما اصل کار مجازی را به تعادل سیستم متصل به هم از اجسام سفت و سخت گسترش می دهیم‪ .‬درمان ما در‬
‫اینجا محدود به سیستم های به اصطالح ایده آل خواهد بود‪.‬‬

‫اینها سیستم هایی هستند که از دو یا چند عضو سفت و سخت تشکیل شده اند که توسط اتصاالت مکانیکی به هم متصل‬
‫شده اند و قادر به جذب انرژی از طریق کشش یا فشرده سازی نیستند و در آنها اصطکاک آنقدر کوچک است که نمی‬
‫توان از آنها غفلت کرد‪.‬‬

‫‪336‬‬
 ‫شکل ‪ 7/7a‬یک مثال ساده از یک سیستم ایده آل را نشان می دهد که در آن حرکت نسبی بین دو قسمت آن امکان‬
‫پذیر است و جایی که موقعیت تعادل توسط نیروهای خارجی اعمال شده ‪ P‬و ‪ F‬تعیین می شود‪ .‬ما می توانیم سه نوع‬
‫نیرو را که در چنین به هم پیوسته ای عمل می کنند ‪ ،‬شناسایی کنیم‪ .‬سیستم آنها به شرح زیر است‪:‬‬

‫(‪ )1‬نیروهای فعال نیروهای خارجی هستند که قادر به انجام کارهای مجازی در هنگام جابجایی های مجازی احتمالی‬
‫هستند‪ .‬در شکل ‪ 7/7a‬نیروهای ‪ P‬و ‪ F‬نیروهای فعالی هستند زیرا با حرکت پیوندها کار می کنند‪.‬‬

‫(‪ )2‬نیروهای واکنشی نیروهایی هستند که در موقعیتهای ثابت ثابت عمل می کنند که در آن هیچ جابجایی مجازی در‬
‫جهت نیرو صورت نمی گیرد‪ .‬نیروهای واکنشی در حین جابجایی مجازی هیچ کاری انجام نمی دهند‪ .‬در شکل ‪b7/7‬‬
‫نیروی افقی ‪ FB‬که توسط راهنمای عمودی بر انتهای غلتک عضو وارد می شود نمی تواند کاری انجام دهد زیرا نمی‬
‫تواند جابجایی افقی غلتک وجود داشته باشد‪ .‬نیروی واکنشی ‪ FO‬که توسط پشتیبانی ثابت در ‪ O‬به سیستم وارد می شود‬
‫نیز هیچ تاثیری ندارد زیرا ‪ O‬نمی تواند حرکت کند‪.‬‬

‫‪337‬‬
‫(‪ )3‬نیروهای داخلی نیروهایی در ارتباطات بین اعضا هستند‪ .‬در حین حرکت احتمالی سیستم یا قطعات آن ‪ ،‬کار خالص‬
‫انجام شده توسط نیروهای داخلی در اتصاالت صفر است‪ .‬این امر به این دلیل است که نیروهای داخلی همیشه در جفت‬
‫نیروهای مساوی و متضاد وجود دارند ‪ ،‬همانطور که برای نیروهای داخلی ‪ FA‬و ‪ -FA‬در مفصل ‪ A‬در شکل ‪ 7/7c‬نشان‬
‫داده شده است‪ .‬بنابراین کار یک نیرو لزوماً کار نیروی دیگر را در هنگام جابجایی یکسان لغو می کند‪.‬‬

‫اصل کار مجازی‬

‫با توجه به اینکه فقط نیروهای فعال خارجی در حین حرکت احتمالی سیستم کار می کنند ‪ ،‬اکنون می توانیم اصل کار‬
‫مجازی را به شرح زیر بیان کنیم‪:‬‬

‫کار مجازی که توسط نیروهای فعال خارجی بر روی یک سیستم مکانیکی ایده آل در حالت تعادل انجام می شود ‪ ،‬برای‬
‫هرگونه جابجایی مجازی مطابق با محدودیت ها صفر است‪.‬‬

‫منظور از محدودیت محدودیت حرکت توسط تکیه گاه ها است‪ .‬اصل را از طریق ریاضی با معادله بیان می کنیم‬

‫جایی که 𝛿‪ U‬کل کار مجازی انجام شده بر روی سیستم توسط تمام نیروهای فعال در هنگام جابجایی مجازی است‪.‬‬

‫فقط اکنون می توانیم مزایای واقعی روش کار مجازی را مشاهده کنیم‪ .‬اساساً دو مورد وجود دارد‪ .‬اول ‪ ،‬الزم نیست که‬
‫سیستمهای ایده آل را برای ایجاد روابط بین نیروهای فعال تجزیه کنیم ‪ ،‬به طور کلی در روش تعادل مبتنی بر جمع و‬
‫نیرو و لحظه‪ .‬دوم ‪ ،‬ما ممکن است روابط بین نیروهای فعال را مستقیماً بدون اشاره به نیروهای واکنشی تعیین کنیم‪ .‬این‬
‫مزایا روش کار مجازی را در تعیین موقعیت تعادل سیستم تحت بارهای شناخته شده بسیار مفید می کند‪ .‬این نوع مساله‬
‫برخالف مشکل تعیین نیروهای وارد بر جسمی است که موقعیت تعادل آنها مشخص است‪.‬‬

‫روش کار مجازی به ویژه برای اهداف ذکر شده مفید است ‪ ،‬اما مستلزم این است که نیروهای اصطکاک داخلی در هنگام‬
‫جابجایی مجازی کار ناچیزی انجام دهند‪ .‬در نتیجه ‪ ،‬اگر اصطکاک داخلی در یک سیستم مکانیکی قابل مالحظه باشد ‪،‬‬
‫روش کار مجازی را نمی توان برای کل سیستم به کار برد مگر اینکه کار انجام شده توسط اصطکاک داخلی شامل شود‪.‬‬

‫‪338‬‬
 ‫هنگام استفاده از روش کار مجازی ‪ ،‬باید نمودار را ترسیم کنید که سیستم مورد نظر را جدا کند‪ .‬بر خالف نمودار بدن آزاد‬
‫‪ ،‬که در آن تمام نیروها نشان داده شده است ‪ ،‬نمودار روش کار مجازی فقط نیروهای فعال را نشان می دهد ‪ ،‬زیرا‬
‫نیروهای واکنشی وارد کاربرد 𝛿‪ U = 0‬نمی شوند‪ .‬چنین نقاشی ای نمودار نیروی فعال شکل ‪ 7/7a‬یک نمودار نیروی‬
‫فعال برای سیستم نشان داده شده است‪.‬‬

‫درجه آزادی‬

‫تعداد درجات آزادی یک سیستم مکانیکی ‪ ،‬تعداد مختصات مستقل مورد نیاز برای تعیین کامل پیکربندی سیستم است‪.‬‬
‫شکل ‪ 7/8a‬سه نمونه از سیستم های درجه آزادی را نشان می دهد‪ .‬فقط یک مختصات برای تعیین موقعیت هر قسمت‬
‫از سیستم مورد نیاز است‪ .‬مختصات می تواند فاصله یا زاویه باشد‪ .‬شکل ‪7/8b‬سه نمونه از دو درجه درجه آزادی را نشان‬
‫می دهد که در آن برای تعیین پیکربندی سیستم به دو مختصات مستقل نیاز است‪ .‬با افزودن پیوندهای بیشتر به مکانیسم‬
‫در تصویر راست ‪ ،‬محدودیتی برای تعداد درجه های آزادی که می توان معرفی کرد وجود ندارد‪.‬‬

‫اصل کار مجازی 𝛿‪ U = 0‬ممکن است هر چند درجه آزادی وجود داشته باشد‪ .‬با هر برنامه ‪ ،‬ما اجازه می دهیم فقط‬
‫یک مختصات مستقل در یک زمان تغییر کند در حالی که بقیه را ثابت نگه می داریم‪ .‬در برخورد ما با کارهای مجازی‬
‫در این فصل ‪ ،‬ما فقط سیستم های درجه آزادی را در نظر می گیریم‪*.‬‬

‫سیستم های دارای اصطکاک‬

‫هنگامی که اصطکاک کشویی به میزان قابل مالحظه ای در یک سیستم مکانیکی وجود دارد ‪ ،‬گفته می شود که سیستم‬
‫"واقعی" است‪ .‬در سیستمهای واقعی برخی از کارهای مثبت انجام شده بر روی سیستم توسط نیروهای فعال خارجی (کار‬
‫ورودی) به شکل حرارت تولید شده توسط نیروهای اصطکاک جنبشی در حین حرکت سیستم از بین می رود‪ .‬هنگام‬
‫لغزش بین سطوح تماس ‪ ،‬نیروی اصطکاک کار منفی می کند زیرا جهت آن همیشه برعکس حرکت جسمی است که بر‬
‫روی آن عمل می کند‪ .‬این کار منفی قابل بازیابی نیست‪.‬‬

‫‪339‬‬
‫بنابراین ‪ ،‬نیروی اصطکاک جنبشی ‪ 𝜇kN‬که بر روی بلوک کشویی در شکل ‪ 7/9a‬عمل می کند ‪ ،‬در طول جابجایی ‪x‬‬
‫به مقدار ‪ -𝜇kNx‬روی بلوک کار می کند‪ .‬در طول جابجایی مجازی 𝛿‪ ، x‬نیروی اصطکاک برابر ‪ 𝜇kN 𝛿x‬عمل می‬
‫کند‪ .‬از طرف دیگر نیروی اصطکاک ساکن که بر روی نورد در شکل ‪7/9b‬وارد می شود ‪ ،‬در صورت لغزش چرخ هنگام‬
‫کار نمی کند‪.‬‬

‫در شکل ‪ 7/9c‬لحظه ‪ Mƒ‬در مورد مرکز مفصل سنجاق شده به دلیل نیروهای اصطکاکی که در سطوح تماس ایجاد می‬
‫کنند ‪ ،‬در طول هر حرکت زاویه ای نسبی بین دو قسمت کار منفی می کند‪ .‬بنابراین ‪ ،‬برای جابجایی مجازی 𝜃𝛿 بین‬
‫دو قسمت ‪ ،‬که دارای جابجایی مجازی جداگانه ‪ 𝛿𝜃1‬و ‪ 𝛿𝜃2‬هستند ‪ ،‬کار منفی انجام شده = ‪-Mƒ 𝛿𝜃1 - Mƒ 𝛿𝜃2‬‬
‫)‪ ، −Mƒ (𝛿𝜃1 + 𝛿𝜃2‬یا به سادگی ‪ -Mƒ‬است‪ .‬برای هر بخش ‪ Mƒ ،‬به این معنا است که با حرکت نسبی چرخش‬
‫مخالفت می کند‪.‬‬

‫‪340‬‬
 ‫پیشتر در مقاله اشاره شد که مزیت اصلی روش کار مجازی در تجزیه و تحلیل کل سیستم از اعضای متصل بدون جدا‬
‫کردن آنها است‪ .‬اگر اصطکاک جنبشی قابل توجهی در داخل سیستم وجود داشته باشد ‪ ،‬برای تعیین نیروهای اصطکاک‬
‫‪ ،‬تجزیه سیستم ضروری می شود‪ .‬در چنین مواردی روش کار مجازی تنها استفاده محدودی پیدا می کند‪.‬‬

‫کارایی مکانیکی‬

‫به دلیل اتالف انرژی در اثر اصطکاک ‪ ،‬کار خروجی یک ماشین همیشه کمتر از کار ورودی است‪ .‬نسبت دو مقدار کار ‪،‬‬
‫کارآیی مکانیکی است‪ .‬بدین ترتیب‪،‬‬

‫کارآیی مکانیکی ماشینهای ساده که دارای درجه آزادی واحد هستند و به صورت یکنواخت عمل می کنند ‪ ،‬ممکن است‬
‫با روش کار با ارزیابی عدد و مخرج عبارت برای ‪ e‬در طول جابجایی مجازی تعیین شود‪.‬‬

‫به عنوان مثال ‪ ،‬بلوک در حال حرکت به سمت صفحه شیب دار در شکل ‪ 7/10‬را در نظر بگیرید‪ .‬برای جابجایی مجازی‬
‫که نشان داده شده است ‪ ،‬کار خروجی برای باال بردن بلوک یا ∅‪mg 𝛿s sin‬ضروری است‪ .‬کار ورودی = ‪T 𝛿s‬‬
‫‪ (mg sin 𝜃 + 𝜇kmg cos 𝜃) s‬است‪ .‬بنابراین ‪ ،‬کارآیی صفحه مایل این است که‬

‫به عنوان مثال دوم ‪ ،‬جک پیچ توصیف شده در ‪ Art‬را در نظر بگیرید‪ 6/5 .‬و در شکل ‪ 6/6‬نشان داده شده است‪ .‬معادله‬
‫‪ 6/3‬لحظه ‪ M‬مورد نیاز برای باال بردن بار ‪ W‬را نشان می دهد ‪ ،‬جایی که پیچ دارای شعاع متوسط ‪ r‬و زاویه مارپیچ‬
‫است ‪ ،‬و جایی که زاویه اصطکاک ‪ 𝜙= tan − 1 𝜇k‬است‪ .‬در یک چرخش کوچک 𝜃𝛿 پیچ ‪ ،‬کار ورودی = 𝜃𝛿 ‪M‬‬
‫)𝜙 ‪ Wr 𝛿𝜃 tan (𝛼 +‬است‪ .‬کار خروجی برای باال بردن بار یا ‪Wr 𝛿𝜃 tan α‬مورد نیاز است‪ .‬بنابراین ‪ ،‬کارآیی‬
‫جک را می توان به صورت بیان کرد‬

‫‪341‬‬
 ‫با کاهش اصطکاک ‪ 𝜙 ،‬کوچکتر می شود و کارآیی به وحدت نزدیک می شود‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪7/1‬‬

‫هر یک از دو میله لوالیی یکنواخت دارای جرم ‪ m‬و طول ‪ l‬هستند و مطابق شکل پشتیبانی و بارگیری می شوند‪ .‬برای‬
‫یک نیروی معین ‪ ، P‬زاویه تعادل را تعیین کنید‪.‬‬

‫راه حل‬

‫نمودار نیروی فعال برای سیستم متشکل از دو عضو به طور جداگانه نشان داده شده است و شامل وزن میلی گرم هر‬
‫میله به عالوه نیروی ‪ .P‬سایر نیروهای خارجی که بر روی سیستم وارد می شوند نیروهای واکنشی هستند که در حین‬
‫حرکت مجازی کار نمی کنند ‪ 𝛿x‬هستند و بنابراین نشان داده نمی شوند‪.‬‬

‫اصل کار مجازی مستلزم آن است که مجموع کار همه نیروهای فعال خارجی برای هر جابجایی مجازی مطابق با‬
‫محدودیت ها صفر باشد‪ .‬بنابراین ‪ ،‬برای یک حرکت ‪ 𝛿x‬کار مجازی می شود‬

‫اکنون ما هر یک از این جابجایی های مجازی را بر اساس متغیر 𝜃 ‪ ،‬مقدار مورد نیاز بیان می کنیم‪ .‬از این رو ‪،‬‬

‫جایگزینی معادله کار مجازی به ما می دهد‬

‫‪342‬‬
 ‫برای بدست آوردن این نتیجه با استفاده از اصول نیرو و جمع بندی لحظه ‪ ،‬الزم است که چارچوب را تکه تکه کرده و‬
‫تمام نیروهای اعمال شده بر هر یک از اعضا را در نظر بگیریم‪ .‬راه حل به روش کار مجازی شامل یک عملیات ساده تر‬
‫است‪.‬‬

‫نکات مفید‬

‫‪ .1‬به دقت توجه کنید که با ‪ x‬مثبت به راست ‪ 𝛿x‬نیز در جهت ‪ P‬مثبت در راست است ‪ ،‬به طوری که کار مجازی ‪P‬‬
‫)‪ (+𝛿x‬است‪ .‬با ‪ h‬مثبت پایین ‪ 𝛿h‬از نظر ریاضی نیز در جهت ‪ mg‬مثبت است ‪ ،‬به طوری که عبارت ریاضی صحیح‬

‫‪343‬‬
‫کار )‪ mg (+ 𝛿h‬است‪ .‬وقتی در مرحله بعد ‪ 𝛿h‬را بر حسب 𝜃𝛿 بیان کنیم ‪ 𝛿h ،‬عالمت منفی خواهد داشت ‪ ،‬بنابراین‬
‫بیان ریاضی ما با مشاهده فیزیکی که وزن میلی گرم با افزایش ‪ x‬به سمت باال حرکت می کند ‪ ،‬منفی عمل می کند‪.‬‬

‫‪ 𝛿h .2‬و ‪ 𝛿x‬را با همان قواعد تمایز ریاضی بدست می آوریم که ممکن است ‪ dh‬و ‪ dx‬را بدست آوریم‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪7/2‬‬

‫جرم ‪ m‬با استفاده از زوج ‪ M‬به انتهای یکی از دو پیوند موازی که مطابق شکل متصل شده اند ‪ ،‬به حالت تعادل می‬
‫رسد‪ .‬پیوندها جرم ناچیزی دارند و فرض می شود که اصطکاک وجود ندارد‪ .‬تعریف زاویه تعادل 𝜃 فرض شده توسط‬
‫پیوندها با عمودی برای مقدار معینی از ‪ M‬جایگزین محلول را با تعادل نیرو و گشتاور در نظر بگیرید‪.‬‬

‫راه حل‬

‫نمودار نیروی فعال نشان می دهد که وزن ‪ mg‬در مرکز جرم ‪ G‬عمل می کند و زوج ‪ M‬در انتهای پیوند اعمال می‬
‫شود‪ .‬هیچ نیروی فعال خارجی یا گشتاور دیگری وجود ندارد که در هنگام تغییر زاویه روی سیستم کار کند‪.‬‬

‫موقعیت عمودی مرکز جرم ‪ G‬با فاصله ‪ h‬زیر خط مرجع افقی ثابت مشخص شد‪ h = b cos 𝜃 + c‬است‪ .‬کار انجام‬
‫شده توسط ‪ mg‬در طول حرکت ‪ 𝛿h‬در جهت ‪ mg‬است‬

‫عالمت منفی نشان می دهد که کار برای مقدار مثبت𝜃 𝛿 منفی است‪ .‬ثابت ‪ c‬از بین می رود زیرا تنوع آن صفر است‪.‬‬

‫با "اندازه گیری مثبت در جهت عقربه های ساعت ‪ "،‬نیز در جهت عقربه های ساعت مثبت است‪ .‬بنابراین ‪ ،‬کار انجام‬
‫شده توسط زوج عقربه های ساعت ‪ +M 𝜃𝛿 ,M‬است‪ .‬جایگزینی معادله کار مجازی به ما می دهد‬

‫از آنجا که گناه نمی تواند از وحدت تجاوز کند ‪ ،‬می بینیم که برای تعادل ‪ M ،‬به مقادیری محدود می شود که از ‪mgb‬‬
‫تجاوز نمی کند‪.‬‬

‫‪344‬‬
 ‫مزیت راه حل کار مجازی برای این مشکل به آسانی مشاهده می شود وقتی مشاهده کنیم که با راه حل به تعادل نیرو و‬
‫گشتاور چه چیزی شامل می شود‪ .‬برای رویکرد دوم ‪ ،‬الزم است که نمودارهای جداگانه بدن از هر سه قسمت متحرک‬
‫را ترسیم کرده و تمام واکنشهای داخلی در اتصاالت پین را در نظر بگیریم‪ .‬برای انجام این مراحل ‪ ،‬الزم است که در‬
‫تجزیه و تحلیل موقعیت افقی ‪ G‬را با توجه به نقاط پیوست دو پیوند در نظر بگیریم ‪ ،‬حتی اگر اشاره به این موقعیت در‬
‫نهایت وقتی معادالت حل می شوند ‪ ،‬از معادله خارج می شود‪ .‬به بنابراین نتیجه می گیریم که روش کار مجازی در این‬
‫مسئله مستقیماً با علت و معلول سروکار دارد و از اشاره به مقادیر نامربوط اجتناب می کند‪.‬‬

‫نکته مفید‬

‫‪ .1‬مجدداً ‪ ،‬مانند نمونه مسئله ‪ ، 7/1‬ما از نظر ریاضی با تعریف کارمان همخوانی داریم و می بینیم که عالمت جبری‬
‫عبارت حاصله با تغییر فیزیکی موافق است‪.‬‬

‫‪345‬‬
 ‫مشکل نمونه ‪7/3‬‬

‫برای پیوند ‪ OA‬در موقعیت افقی نشان داده شده ‪ ،‬نیروی ‪ P‬را روی یقه کشویی تعیین کنید که مانع از چرخش ‪OA‬‬
‫تحت عمل زوج ‪ M‬نادیده گرفتن جرم قطعات متحرک می شود‪.‬‬

‫راه حل طرح ارائه شده به عنوان نمودار نیروی فعال برای سیستم عمل می کند‪ .‬همه نیروهای دیگر به دلیل محدودیت‬
‫ها یا نیروهای واکنشی داخلی هستند یا غیرفعال‪.‬‬

‫ما به ‪ OR‬میل لنگ یک حرکت کوچک زاویه ای در جهت عقربه های ساعت 𝛿𝜃 به عنوان جابجایی مجازی خود می‬
‫دهیم و کار مجازی حاصله توسط ‪ M‬و ‪ P‬را تعیین می کنیم‪ .‬از موقعیت افقی میل لنگ ‪ ،‬حرکت زاویه ای یک حرکت‬
‫رو به پایین ‪ A‬برابر با‬

‫که در آن 𝛿𝜃 ‪ ،‬در رادیان بیان می شود‪.‬‬

‫از مثلث راست که پیوند ‪ AB‬آن هیپوتنوز ثابت است ممکن است بنویسیم‬

‫اکنون دیفرانسیل معادله را گرفته و بدست می آوریم‬

‫و معادله کار مجازی می شود‬

‫‪346‬‬
 ‫مجدداً مشاهده می کنیم که روش کار مجازی بدون درگیر کردن نیروهای دیگری که به این رابطه بی ربط هستند ‪،‬‬
‫رابطه مستقیم بین نیروی فعال ‪ P‬و زوج ‪ M‬ایجاد می کند‪ .‬حل معادالت نیرو و گشتاور تعادل ‪ ،‬اگرچه در این مسئله‬
‫نسبتاً ساده است ‪ ،‬اما در ابتدا نیاز به محاسبه همه نیروها و سپس حذف نیروهای نامربوط دارد‪.‬‬

‫نکات مفید‬

‫‪ .1‬توجه داشته باشید که اگر ‪ OA‬میل لنگ در موقعیت افقی نباشد جابجایی 𝛿𝜃 ‪ a‬نقطه ‪ A‬دیگر برابر ‪ 𝛿y‬نخواهد بود‪.‬‬

‫‪ .2‬طول ‪ b‬ثابت است به طوری که ‪ 𝛿b = 0‬به عالمت منفی توجه کنید ‪ ،‬که فقط به ما می گوید که اگر یک تغییر‬
‫مثبت باشد ‪ ،‬دیگری باید منفی باشد‪.‬‬

‫‪ .3‬ما همچنین می توانیم از یک جابجایی مجازی خالف جهت عقربه های ساعت برای میل لنگ استفاده کنیم ‪ ،‬که‬
‫فقط عالئم همه اصطالحات را معکوس می کند‪.‬‬

‫‪ 7/4‬انرژی و ثبات بالقوه‬

‫‪347‬‬
‫مقاله قبلی به تعادل سیستم های مکانیکی متشکل از اعضای جداگانه پرداخت که به نظر ما کامالً سفت و سخت است‪.‬‬
‫ما در حال حاضر روش خود را برای در نظر گرفتن سیستم های مکانیکی که شامل عناصر االستیک به شکل فنر است ‪،‬‬
‫گسترش می دهیم‪ .‬ما مفهوم انرژی بالقوه را معرفی می کنیم که برای تعیین پایداری تعادل مفید است‪.‬‬

‫انرژی پتانسیل االستیک‬

‫کار انجام شده بر روی یک عضو االستیک در عضو به شکل انرژی پتانسیل ارتجاعی ‪ Ve‬ذخیره می شود‪ .‬این انرژی به‬
‫طور بالقوه برای انجام کار بر روی بدن دیگر در طول تسکین فشرده سازی یا امتداد آن در دسترس است‪.‬‬

‫یک فنر را در نظر بگیرید ‪ ،‬شکل ‪ ، 7/11‬که توسط نیروی ‪ F‬فشرده می شود‪ .‬ما فرض می کنیم که فنر کشسان و خطی‬
‫است ‪ ،‬به این معنی که نیروی ‪ F‬مستقیماً متناسب با میزان ‪ x‬است‪ .‬ما این رابطه را به صورت ‪ F = kx‬می نویسیم ‪،‬‬
‫جایی که ‪ k‬ثابت فنر یا سفتی فنر است‪ .‬کار انجام شده بر روی فنر توسط ‪ F‬در طول حرکت ‪ dx‬برابر ‪dU = F dx‬‬
‫است ‪ ،‬به طوری که انرژی پتانسیل ارتجاعی فنر برای فشرده سازی ‪ x‬کل کار انجام شده بر روی فنر است‪.‬‬

‫‪348‬‬
 ‫یا‬

‫بنابراین ‪ ،‬انرژی بالقوه چشمه برابر است با مساحت مثلثی در نمودار ‪ F‬در مقابل ‪ x‬از ‪ 0‬تا ‪.x‬‬

‫در طول افزایش فشرده سازی فنر از ‪ x1‬به ‪ ، x2‬کار انجام شده بر روی فنر برابر است با تغییر آن در انرژی پتانسیل‬
‫کشسانی یا‬

‫مساوی مساحت ذوزنقه ای از ‪ x1‬تا ‪.x2‬‬

‫در طول جابجایی مجازی ‪ 𝛿x‬از فنر ‪ ،‬کار مجازی انجام شده بر روی فنر تغییر مجازی در انرژی پتانسیل کشسانی است‬

‫در طول کاهش فشرده سازی فنر در حالی که از ‪ x = x2‬به ‪ x = x1‬آرام می گیرد ‪ ،‬تغییر (نهایی منهای اولیه) در انرژی‬
‫بالقوه چشمه منفی است‪ .‬در نتیجه ‪ ،‬اگر ‪ 𝛿x‬منفی باشد ‪ Ve𝛿 ،‬نیز منفی است‪.‬‬

‫وقتی چشمه ای در کشش داریم تا فشرده سازی ‪ ،‬روابط کار و انرژی مشابه روابط فشرده سازی است ‪ ،‬جایی که ‪ x‬در‬
‫حال حاضر نشان دهنده افزایش طول فنر است نه فشرده سازی آن‪ .‬در حالی که فنر در حال کشش است ‪ ،‬نیرو دوباره‬
‫در جهت جابجایی عمل می کند و روی چشمه کار مثبت می کند و انرژی بالقوه آن را افزایش می دهد‪.‬‬

‫از آنجا که نیرویی که بر انتهای متحرک یک فنر وارد می شود ‪ ،‬منفی نیرویی است که فنر بر بدنه ای که انتهای متحرک‬
‫آن به آن متصل است ‪ ،‬منفی است ‪ ،‬کار انجام شده بر روی بدن منفی تغییر انرژی بالقوه فنر است‪.‬‬

‫یک فنر پیچشی که در برابر چرخش یک محور یا یک عنصر دیگر مقاومت می کند ‪ ،‬می تواند انرژی بالقوه را ذخیره و‬
‫آزاد کند‪ .‬اگر سفتی پیچشی که به صورت گشتاور در رادیان پیچش بیان می شود ‪ kT ،‬ثابت باشد و اگر 𝜃 زاویه پیچش‬
‫در رادیان باشد ‪ ،‬گشتاور مقاومت 𝜃‪ M = kT‬است‪ .‬انرژی بالقوه 𝜃‪ Ve = ∫𝜃0 kT𝜃 d‬یا‬

‫‪349‬‬
 ‫که مشابه عبارت فنر امتداد خطی است‪.‬‬

‫واحدهای انرژی پتانسیل کشسانی مشابه کار هستند و در واحد ژول (‪ )J‬در واحدهای ‪ SI‬و بر حسب فوت پوند (‪)ft-lb‬‬
‫در واحدهای معمولی ایاالت متحده بیان می شوند‪.‬‬

‫انرژی پتانسیل گرانشی‬

‫در مقاله قبلی ما کار نیروی گرانشی یا وزنی را که بر روی یک جسم تأثیر می گذارد مشابه کار هر نیروی فعال دیگر‬
‫مورد بررسی قرار دادیم‪ .‬بنابراین ‪ ،‬برای جابجایی ‪ 𝛿ℎ‬بدن به سمت باال در شکل ‪ 7/12‬وزن ‪ W = mg‬کار منفی 𝛿 ‪U‬‬
‫‪ = −mg 𝛿h‬انجام می دهد‪ .‬اگر از طرف دیگر ‪ ،‬جابجایی بدن به سمت پایین ‪ 𝛿h‬باشد ‪ ،‬با ‪ h‬مثبت مثبت به سمت‬
‫پایین ‪ ،‬وزن کار مثبت 𝛿‪ U = mg 𝛿h‬انجام می دهد‪.‬‬

‫جایگزینی برای درمان فوق ‪ ،‬کار انجام شده توسط گرانش را بر حسب تغییر در انرژی بالقوه بدن بیان می کند‪ .‬این درمان‬
‫جایگزین زمانی مفید است که ما یک سیستم مکانیکی را بر حسب کل انرژی آن توصیف کنیم‪ .‬انرژی بالقوه گرانشی‬
‫‪ Vg‬یک جسم به عنوان کار انجام شده بر روی بدن توسط نیرویی برابر و معادل وزن برای رساندن بدن به موقعیت مورد‬
‫نظر از برخی از صفحات داده دلخواه که در آن انرژی پتانسیل صفر تعریف شده است ‪ ،‬تعریف می شود‪ .‬بنابراین انرژی‬
‫بالقوه منفی کار انجام شده توسط وزن است‪ .‬به عنوان مثال وقتی بدن بلند می شود ‪ ،‬کار انجام شده به انرژی تبدیل می‬
‫شود که به طور بالقوه در دسترس است ‪ ،‬زیرا بدن می تواند با بازگشت به موقعیت پایین تر خود روی بدن دیگری نیز‬
‫کار کند‪ .‬اگر ‪ Vg‬را در صفر = ‪ ، 0،h‬شکل ‪ 7/12‬در نظر بگیریم ‪ ،‬در ارتفاع ‪ h‬باالتر از صفحه داده ‪ ،‬انرژی پتانسیل‬
‫گرانشی بدن‬

‫اگر جسم فاصله ‪ h‬زیر صفحه داده داشته باشد ‪ ،‬انرژی پتانسیل گرانشی آن ‪ -mgh‬است‪.‬‬

‫‪350‬‬
 ‫توجه داشته باشید که صفحه داده برای انرژی پتانسیل صفر دلخواه است زیرا فقط تغییر در انرژی بالقوه اهمیت دارد و‬
‫این تغییر بدون توجه به جایی که صفحه داده را قرار می دهیم یکسان است‪ .‬همچنین توجه داشته باشید که انرژی‬
‫پتانسیل گرانشی مستقل از مسیری است که در رسیدن به سطح خاصی ‪ h‬دنبال می شود‪ .‬بنابراین ‪ ،‬جرم ‪ m‬در شکل‬

‫‪351‬‬
‫‪ 7/13‬دارای تغییر پتانسیل‪-‬انرژی یکسانی است بدون توجه به مسیری که از صفحه داده ‪ 1‬به صفحه داده ‪ 2‬می رود ‪،‬‬
‫زیرا ‪ Δh‬برای هر سه مسیر یکسان است‪.‬‬

‫تغییر مجازی در انرژی بالقوه گرانشی به سادگی است‬

‫جایی که ‪ 𝛿h‬جابجایی مجازی رو به باال مرکز جرم بدن است‪ .‬اگر مرکز جرم دارای جابجایی مجازی رو به پایین باشد ‪،‬‬
‫‪ 𝛿Vg‬منفی است‪.‬‬

‫واحدهای انرژی بالقوه گرانشی همان واحدهای انرژی پتانسیل کار و کشش ‪ ،‬ژول (‪ )J‬در واحدهای ‪ SI‬و پوند پا (فوت‪-‬‬
‫پوند) در واحدهای معمولی ایاالت متحده است‪.‬‬

‫معادله انرژی‬

‫ما دیدیم که کار انجام شده توسط یک فنر خطی روی بدنه ای که انتهای متحرک آن به آن متصل است ‪ ،‬منفی تغییر‬
‫انرژی پتانسیل کششی فنر است‪ .‬همچنین ‪ ،‬کار انجام شده توسط نیروی گرانشی یا وزن میلی گرم منفی تغییر انرژی‬
‫پتانسیل گرانشی است‪ .‬بنابراین ‪ ،‬وقتی معادله کار مجازی را روی سیستمی با فنرها و با تغییر در موقعیت عمودی اعضای‬
‫آن اعمال می کنیم ‪ ،‬ممکن است کار چشمه ها و کار وزنه ها را با منفی تغییرات انرژی بالقوه مربوطه جایگزین کنیم‪.‬‬

‫ما می توانیم از این جایگزینی ها برای نوشتن کل کار مجازی ‪ 𝛿u‬در معادله استفاده کنیم‪ 7/3 .‬به عنوان مجموع کار‬
‫’‪ 𝛿u‬انجام شده توسط همه نیروهای فعال ‪ ،‬به غیر از نیروهای فنری و نیروهای وزنی ‪ ،‬و کار ( 𝛿‪ -)Ve 𝛿Vg‬توسط‬
‫نیروهای فنر و وزن انجام می شود‪ .‬سپس معادله ‪ 7/3‬می شود‬

‫جایی که ‪ V = Ve + Vg‬مخفف کل انرژی بالقوه سیستم است‪ .‬با این فرمول یک فنر داخلی سیستم می شود و کار‬
‫نیروی بهار و نیروی گرانشی در اصطالح ‪ 𝛿v‬محاسبه می شود‪.‬‬

‫نمودارهای نیروی فعال‬

‫با استفاده از روش کار مجازی ‪ ،‬ایجاد نمودار نیروی فعال سیستمی که در حال تجزیه و تحلیل آن هستید مفید است‪ .‬مرز‬
‫سیستم باید آن اعضای را که بخشی از سیستم هستند از بدنهای دیگر که بخشی از سیستم نیستند به وضوح متمایز کند‪.‬‬
‫وقتی یک عضو االستیک را در محدوده سیستم خود قرار می دهیم ‪ ،‬نیروهای متقابل بین آن و اعضای متحرکی که به‬
‫آن متصل است ‪ ،‬داخلی سیستم هستند‪ .‬بنابراین الزم نیست این نیروها نشان داده شوند زیرا اثرات آنها در اصطالح ‪Ve‬‬
‫ذکر شده است‪ .‬به طور مشابه ‪ ،‬نیروهای وزن نشان داده نمی شوند زیرا کار آنها در اصطالح ‪ Vg‬حساب شده است‪.‬‬

‫‪352‬‬
 ‫شکل ‪ 7/14‬تفاوت بین استفاده از معادله ‪ 7/3‬و ‪7/6‬را نشان می دهد‪ ..‬ما بدن را در قسمتی از تصویر ذره ای برای سادگی‬
‫می دانیم و فرض می کنیم که جابجایی مجازی در امتداد مسیر ثابت قرار دارد‪ .‬ذره تحت تأثیر نیروهای اعمال شده ‪F1‬‬
‫و ‪ ، F2‬نیروی گرانشی ‪ ، mg‬نیروی فنر ‪ kx‬و نیروی واکنش معمولی در حالت تعادل قرار دارد‪ .‬در شکل ‪ ، 7/14k‬جایی‬
‫که ذره به تنهایی جدا شده است ‪ 𝛿U ،‬شامل کارهای مجازی تمام نیروهایی است که در نمودار نیروی فعال ذره نشان‬
‫داده شده است‪( .‬واکنش عادی اعمال شده بر روی ذره توسط راهنمای صاف هیچ کار نمی کند و حذف می شود‪ ).‬در‬
‫شکل ‪ 7/14c‬فنر در سیستم گنجانده شده است و ’‪ 𝛿U‬کار مجازی فقط ‪ F1‬و ‪ F2‬است که فقط نیروهای خارجی که کار‬
‫آنها از نظر انرژی بالقوه محاسبه نمی شود‪ .‬کار وزن ‪ mg‬در اصطالح 𝛿‪ Vg‬و کار نیروی فنر در عبارت 𝛿‪ Ve‬لحاظ شده‬
‫است‪.‬‬

‫اصل کار مجازی‬

‫بنابراین ‪ ،‬برای یک سیستم مکانیکی با اعضای االستیک و اعضایی که تغییر موقعیت می دهند ‪ ،‬می توانیم اصل کار‬
‫مجازی را به شرح زیر بیان کنیم‪:‬‬

‫‪353‬‬
‫کار مجازی انجام شده توسط همه نیروهای فعال خارجی (به غیر از نیروهای گرانشی و فنری که در اصطالح انرژی بالقوه‬
‫در نظر گرفته شده اند) بر روی یک سیستم مکانیکی در حالت تعادل ‪ ،‬برابر است با تغییرات مربوطه در کل انرژی پتانسیل‬
‫کششی و گرانشی سیستم برای همه و همه جابجایی مجازی مطابق با محدودیت ها‬

‫ثبات تعادل‬

‫در حال حاضر یک سیستم مکانیکی را در نظر بگیرید که در آن حرکت با تغییر در انرژیهای بالقوه گرانشی و کششی‬
‫همراه است و در آنجا هیچ نیرویی بر روی سیستم با نیروهای غیرقابل انجام نمی شود‪ .‬مکانیسم مورد بررسی در نمونه‬
‫مسئله ‪ 7/6‬نمونه ای از چنین سیستمی است‪ .‬با 𝛿‪ U′ = 0‬رابطه کار مجازی ‪ ،‬معادل‪ ، 7/6 .‬می شود‬

‫معادله ‪ 7/7‬این الزام را بیان می کند که پیکربندی تعادل یک سیستم مکانیکی به گونه ای است که کل انرژی بالقوه ‪V‬‬
‫سیستم دارای مقدار ثابت باشد‪ .‬برای سیستم یک درجه آزادی که انرژی بالقوه و مشتقات آن توابع پیوسته یک متغیر‬
‫واحد هستند ‪ ،‬مثالً ‪ ، x‬که پیکربندی را توصیف می کند ‪ ،‬شرایط تعادل 𝛿‪ V = 0‬از نظر ریاضی معادل نیاز است‬

‫معادله ‪ 7/8‬بیان می کند که یک سیستم مکانیکی زمانی تعادل دارد که مشتق کل انرژی بالقوه آن صفر باشد‪ .‬برای‬
‫سیستم های دارای درجه آزادی چندی ‪ ،‬مشتق جزئی ‪ V‬نسبت به هر مختصات به نوبه خود باید برای تعادل صفر باشد‪*.‬‬

‫سه شرط وجود دارد که تحت آن معادله ‪ 7/8‬اعمال می شود ‪ ،‬یعنی زمانی که کل انرژی بالقوه حداقل (تعادل پایدار) ‪،‬‬
‫حداکثر (تعادل ناپایدار) یا ثابت (تعادل خنثی) باشد‪ .‬شکل ‪ 7/15‬یک مثال ساده از این سه شرط را نشان می دهد‪ .‬انرژی‬
‫بالقوه غلتک به وضوح حداقل در موقعیت پایدار ‪ ،‬حداکثر در موقعیت ناپایدار و ثابت در موقعیت خنثی است‪.‬‬

‫همچنین ممکن است پایداری یک سیستم مکانیکی را با ذکر این نکته که یک جابجایی کوچک دور از موقعیت پایدار‬
‫منجر به افزایش انرژی بالقوه و تمایل به بازگشت به موقعیت انرژی پایین تر می شود ‪ ،‬مشخص کنیم‪ .‬از طرف دیگر ‪،‬‬
‫یک جابجایی کوچک به دور از موقعیت ناپایدار منجر به کاهش انرژی پتانسیل و تمایل به دورتر شدن از موقعیت تعادل‬

‫‪354‬‬
 ‫به یکی از انرژی های کمتری می شود‪ .‬برای موقعیت خنثی ‪ ،‬یک جابجایی کوچک به این طرف و آن طرف هیچ تغییری‬
‫در انرژی بالقوه و هیچ تمایلی به حرکت در هر دو طرف ایجاد نمی کند‪.‬‬

‫وقتی یک تابع و مشتقات آن پیوسته باشند ‪ ،‬مشتق دوم در نقطه ای از حداقل مقدار تابع مثبت و در نقطه حداکثر مقدار‬
‫تابع منفی است‪ .‬بنابراین ‪ ،‬شرایط ریاضی برای تعادل و ثبات یک سیستم با یک درجه آزادی ‪ x‬عبارتند از‪:‬‬

‫مشتق دوم ‪ V‬نیز ممکن است در موقعیت تعادل صفر باشد ‪ ،‬در این صورت برای اطمینان از نوع تعادل باید عالمت یک‬
‫مشتق باالتر را بررسی کنیم‪.‬‬

‫هنگامی که مرتبه کمترین مشتق غیر صفر باقی مانده زوج باشد ‪ ،‬با توجه به مثبت یا منفی بودن عالمت این مشتق ‪،‬‬
‫تعادل ثابت یا ناپایدار خواهد بود‪ .‬اگر ترتیب مشتق فرد باشد ‪ ،‬تعادل به عنوان ناپایدار طبقه بندی می شود و نمودار ‪ V‬در‬
‫مقابل ‪ x‬برای این مورد به عنوان یک نقطه تأثیر در منحنی با شیب صفر در مقدار تعادل ظاهر می شود‪.‬‬

‫معیارهای ثبات برای درجه های مختلف آزادی نیاز به درمان پیشرفته تری دارد‪ .‬به عنوان مثال ‪ ،‬برای دو درجه آزادی ‪،‬‬
‫از بسط سری تیلور برای دو متغیر استفاده می کنیم‪.‬‬

‫‪355‬‬
‫این سکوهای آسانسور نمونه هایی از نوع سازه هایی هستند که به آسانی با رویکرد کار مجازی قابل تجزیه و تحلیل‬
‫هستند‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪7/4‬‬

‫سیلندر ‪ 10‬کیلوگرمی توسط فنر معلق است که دارای سختی ‪ 2‬کیلو نیوتن متر بر متر است‪ .‬انرژی پتانسیل ‪ V‬سیستم را‬
‫ترسیم کرده و نشان دهید که حداقل آن در موقعیت تعادل است‪.‬‬

‫راه حل‬

‫(اگرچه موقعیت تعادل در این مسئله ساده به وضوح جایی است که نیرو در بهار برابر با وزن میلی گرم است ‪ ،‬ما طوری‬
‫پیش می رویم که گویی این واقعیت ناشناخته است تا روابط انرژی را به ساده ترین شکل نشان دهیم‪ ).‬ما صفحه داده را‬
‫برای انرژی پتانسیل صفر در موقعیتی که چشمه در آن گسترش نیافته است‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫انرژی پتانسیل کشسانی برای موقعیت دلخواه ‪ x Ve = kx2‬و انرژی پتانسیل گرانشی ‪ -mgx‬است ‪ ،‬به طوری که‬
‫‪2‬‬
‫کل انرژی بالقوه‬

‫تعادل در جایی رخ می دهد‬

‫‪356‬‬
 ‫اگرچه در این حالت ساده می دانیم که تعادل پایدار است ‪ ،‬اما آن را با ارزیابی عالمت مشتق دوم ‪ V‬در موقعیت تعادل‬
‫ثابت می کنیم‪ .‬بنابراین ‪ ، d2V ∕ dx2 = k ،‬که مثبت است ‪ ،‬ثابت می کند که تعادل پایدار است‪.‬‬

‫جایگزینی مقادیر عددی می دهد‬

‫در ژول بیان می شود و مقدار تعادل ‪ x‬برابر است‬

‫‪ V‬را برای مقادیر مختلف ‪ x‬محاسبه می کنیم و نمودار ‪ V‬را در مقابل ‪ x‬مطابق شکل نشان می دهیم‪ .‬حداقل مقدار ‪V‬‬
‫در ‪ x = 0.0490‬متر رخ می دهد که ‪ dV ∕ dx = 0‬و ‪ d2V ∕ dx2‬مثبت است‪.‬‬

‫‪357‬‬
 ‫نکات مفید‬

‫‪ .1‬انتخاب دلخواه است اما جبر را ساده می کند‪.‬‬

‫‪ .2‬ما می توانیم صفحات مختلف داده را برای ‪ Ve‬و ‪ Vg‬بدون تأثیر بر نتایج خود انتخاب کنیم‪ .‬چنین تغییری فقط منحنی‬
‫های جداگانه ‪ Ve‬و ‪ Vg‬را به سمت باال یا پایین تغییر می دهد ‪ ،‬اما بر موقعیت حداقل مقدار ‪ V‬تأثیر نمی گذارد‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪7/5‬‬

‫دو پیوند یکنواخت ‪ ،‬هر کدام با جرم ‪ ، m‬در سطح عمودی قرار دارند و مطابق شکل به هم متصل و محدود شده اند‪ .‬با‬
‫افزایش زاویه بین پیوندها با اعمال نیروی افقی ‪ ، P‬میله نوری که در ‪ A‬متصل شده و از یقه محوری در ‪ B‬عبور می کند‬
‫‪ ،‬فنر ‪ k‬را فشرده می کند‪ .‬اگر فنر در موقعیتی که ‪ 𝜃 = 0‬است فشرده نشود ‪ ،‬نیروی ‪ P‬را تعیین کنید که در زاویه تعادل‬
‫ایجاد می کند‪.‬‬

‫راه حل‬

‫طرح ارائه شده به عنوان نمودار نیروی فعال سیستم عمل می کند‪ .‬تراکم ‪ x‬فنر مسافتی است که ‪ A‬از ‪ B‬دور کرده است‬
‫که ‪ x = 2b sin 𝜃 ∕ 2‬است‪ .‬بنابراین ‪ ،‬انرژی پتانسیل ارتجاعی چشمه است‬

‫با استفاده از داده برای انرژی پتانسیل گرانشی صفر از طریق پشتیبانی در ‪ O‬برای راحتی ‪ ،‬عبارت ‪ Vg‬تبدیل می شود‬

‫فاصله بین ‪ O‬و‪ 4b sin 𝜃 ∕ 2 ،c‬است ‪ ،‬به طوری که کار مجازی انجام شده توسط ‪ P‬می باشد‬

‫معادله کار مجازی اکنون می دهد‬

‫‪358‬‬
 ‫ساده سازی در نهایت می دهد‬

‫اگر از ما خواسته می شد که مقدار تعادل 𝜃 مربوط به یک نیروی معین ‪ P‬را بیان کنیم ‪ ،‬در این مورد خاص مشکالتی را‬
‫به وضوح برای 𝜃 حل می کردیم‪ .‬اما برای یک مسئله عددی می توانیم به یک راه حل رایانه ای و نمودار گرافیکی از‬
‫مقادیر عددی مجموع دو تابع 𝜃 برای تعیین مقدار 𝜃 که مجموع آن برابر با ‪ P‬است ‪ ،‬متوسل شویم‪.‬‬

‫مشکل نمونه ‪7/6‬‬

‫انتهای نوار یکنواخت جرم ‪ m‬در راهنماهای افقی و عمودی آزادانه می لغزد‪ .‬شرایط ثبات موقعیتهای تعادل را بررسی‬
‫کنید‪ .‬وقتی ‪ x = 0‬باشد ‪ ،‬فنر سفتی ‪ k‬تغییر شکل نمی دهد‪.‬‬

‫راه حل‬

‫سیستم شامل فنر و نوار است‪ .‬از آنجا که هیچ نیروی فعال خارجی وجود ندارد ‪ ،‬طرح داده شده به عنوان نمودار نیروی‬
‫فعال عمل می کند‪ .‬ما محور ‪ x‬را به عنوان داده ای برای انرژی پتانسیل گرانشی صفر در نظر می گیریم‪ .‬در موقعیت‬
‫جابجا شده ‪ ،‬انرژی های بالقوه کششی و گرانشی هستند‬

‫کل انرژی بالقوه پس از آن است‬

‫تعادل برای ‪ dV ∕ d𝜃 = 0‬اتفاق می افتد به طوری که‬

‫‪359‬‬
 ‫دو راه حل برای این معادله توسط ارائه شده است‬

‫اکنون با بررسی عالمت مشتق دوم ‪ V‬برای هر یک از دو موقعیت تعادل ‪ ،‬ثبات را تعیین می کنیم‪ .‬مشتق دوم این است‬

‫راه حل اول‬

‫بنابراین ‪ ،‬اگر فنر به اندازه کافی سفت باشد ‪ ،‬میله به حالت عمودی باز می گردد حتی اگر در فنر هیچ نیرویی در آن‬
‫موقعیت وجود نداشته باشد‪.‬‬

‫راه حل دوم‬

‫از آنجا که کسینوس باید کمتر از وحدت باشد ‪ ،‬می بینیم که این محلول محدود به موردی است که ‪k> mg ∕ 2b‬‬
‫داشته باشد ‪ ،‬که مشتق دوم ‪ V‬را منفی می کند‪ .‬بنابراین ‪ ،‬تعادل برای راه حل دوم هرگز پایدار نیست‪ .‬اگر ∕ ‪k <mg‬‬
‫‪ 2k‬باشد ‪ ،‬دیگر راه حل دوم نداریم زیرا فنر بسیار ضعیف است و نمی تواند تعادل را در مقدار 𝜃 بین ‪ 0‬تا ‪ 90‬درجه حفظ‬
‫کند‪.‬‬

‫‪360‬‬
 ‫نکات مفید‬

‫‪ .1‬بدون نیروهای فعال خارجی اصطالح ’‪ 𝛿U‬وجود ندارد و 𝛿‪ V = 0‬معادل ‪ dV ∕ d𝜃 = 0‬است‪.‬‬

‫‪ .2‬مراقب باشید راه حل ‪ 𝜃=0‬داده شده توسط ‪ sin 𝜃 = 0‬را نادیده نگیرید‪.‬‬

‫‪ .3‬ممکن است بدون تجزیه و تحلیل ریاضی ثبات ‪ ،‬این نتیجه را پیش بینی نکرده باشیم‪.‬‬

‫‪ .4‬باز هم ‪ ،‬بدون استفاده از تجزیه و تحلیل ریاضی ثبات ‪ ،‬ممکن است به اشتباه تصور کنیم که میله می تواند در موقعیت‬
‫تعادل پایدار برای مقداری 𝜃 بین ‪ 0‬تا ‪ 90‬درجه قرار گیرد‪.‬‬

‫‪ 7/5‬مرور فصل‬

‫در این فصل ما اصل کار مجازی را توسعه داده ایم‪ .‬این اصل برای تعیین پیکربندی تعادل احتمالی یک جسم یا سیستمی‬
‫از اجسام به هم پیوسته که نیروهای خارجی در آن شناخته شده اند مفید است‪ .‬برای استفاده موفقیت آمیز از این روش ‪،‬‬
‫باید مفاهیم جابجایی مجازی ‪ ،‬درجه آزادی و انرژی بالقوه را درک کنید‪.‬‬

‫روش کار مجازی‬

‫هنگامی که پیکربندی های متفاوتی برای بدن یا سیستم اجسام به هم پیوسته تحت تأثیر نیروهای اعمال شده امکان‬
‫پذیر است ‪ ،‬می توانیم با بکارگیری اصل کار مجازی موقعیت تعادل را پیدا کنیم‪ .‬هنگام استفاده از این روش موارد زیر را‬
‫در نظر داشته باشید‪.‬‬

‫‪ .1‬تنها نیروهایی که هنگام تعیین موقعیت تعادل باید مورد توجه قرار گیرند ‪ ،‬نیروهایی هستند که در حین فرض حرکت‬
‫دیفرانسیل بدن یا سیستم به دور از موقعیت تعادل کار می کنند (نیروهای فعال)‪.‬‬

‫‪ .2‬آن دسته از نیروهای خارجی که هیچ کاری انجام نمی دهند (نیروهای واکنشی) نیازی به دخالت ندارند‪.‬‬

‫‪361‬‬
‫‪ .3‬به همین دلیل نمودار نیروی فعال بدن یا سیستم (و نه نمودار بدن آزاد) برای تمرکز توجه تنها بر نیروهای خارجی که‬
‫در جابجایی های مجازی کار می کنند مفید است‪.‬‬

‫جابجایی های مجازی‬

‫جابجایی مجازی یک تغییر دیفرانسیل مرتبه اول در موقعیت خطی یا زاویه ای است‪ .‬این تغییر از این جهت است که‬
‫حرکتی فرض شده است که نیازی به انجام آن در واقعیت نیست‪ .‬از نظر ریاضی ‪ ،‬یک جابجایی مجازی مانند یک تغییر‬
‫دیفرانسیل در یک حرکت واقعی تلقی می شود‪ .‬ما از نماد 𝛿 برای تغییر مجازی دیفرانسیل و نماد معمول ‪ d‬برای تغییر‬
‫افتراقی در یک حرکت واقعی استفاده می کنیم‪.‬‬

‫ارتباط جابجایی های مجازی خطی و زاویه ای قسمت های یک سیستم مکانیکی در طول یک حرکت مجازی مطابق با‬
‫محدودیت ها ‪ ،‬اغلب مشکل ترین قسمت تحلیل است‪ .‬برای انجام این‪،‬‬

‫‪ .1‬روابط هندسی را بنویسید که پیکربندی سیستم را توصیف می کند‪.‬‬

‫‪ .2‬ایجاد تغییرات افتراقی در موقعیت قسمتهای سیستم با ایجاد تفاوت در رابطه هندسی برای بدست آوردن یونهای بیان‬
‫برای حرکات مجازی افتراقی‪.‬‬

‫درجه آزادی‬

‫در فصل ‪ 7‬ما توجه خود را به سیستم های مکانیکی محدود کرده ایم که موقعیت اعضا را می توان با یک متغیر (سیستم‬
‫های درجه یک آزادی) مشخص کرد‪ .‬برای دو یا چند درجه آزادی ‪ ،‬معادله کار مجازی را هر چند درجه آزادی اعمال می‬
‫کنیم ‪ ،‬و اجازه می دهیم یک متغیر در یک زمان تغییر کند در حالی که باقی مانده ها ثابت است‪.‬‬

‫روش انرژی بالقوه‬

‫مفهوم انرژی بالقوه ‪ ،‬هم گرانشی (‪ )Vg‬و هم کششی (‪ ، )Ve‬در حل مشکالت تعادلی مفید است که در آن جابجایی های‬
‫مجازی باعث تغییر در موقعیت عمودی مراکز جرم اجسام و تغییر در طول اعضای االستیک (چشمه ها) می شود‪ .‬به برای‬
‫اعمال این روش ‪،‬‬

‫‪ .1‬یک عبارت برای کل انرژی بالقوه ‪ V‬سیستم بر حسب متغیری که موقعیت احتمالی سیستم را مشخص می کند ‪،‬‬
‫بدست آورید‪.‬‬

‫‪ .2‬مشتقات اول و دوم ‪ V‬را به ترتیب موقعیت تعادل و شرایط ثبات مربوطه را بررسی کنید‪.‬‬

‫‪362‬‬