Professional Documents
Culture Documents
THUYẾT MINH
KỸ THUẬT CHẾ TẠO MÁY
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
................................................................................................................................….
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
................................................................................................................................….
Kỹ thuật chế tạo máy là môn học với nội dung chương trình đào tạo theo hệ thống tín chỉ
của Bộ Giáo Dục và Đào Tạo nhằm trang bị những kiến thức cơ bản về công nghệ gia công
chi tiết máy cho các kỹ sư cơ khí
Bài tập lớn của môn kỹ thuật chế tạo máy, nhằm tạo tiền đề cho sinh viên hiểu sâu hơn
về các chi tiết và công cụ tạo nên những chi tiết máy như các loại: đồ gá, dao, máy phay,
máy tiện, … cung cấp cho sinh viên những kiến thức về quá trình làm việc để tạo nên một
chi tiết máy.
Ngoài ra, giúp cho sinh viên có một cái nhìn trực quan hơn về môn học nhằm tạo điều
kiện tốt nhất sau khi ra trường có thể làm tốt các công việc liên quan đến công nghệ chế tạo
và sữa chữa phương tiện của chuyên nghành ở cơ sở thiết kế và sản xuất.
Qua một thời gian tìm hiểu với sự chỉ bảo tận tình của Thầy Văn Quốc Hữu, em đã hoàn
thành Thuyết minh Kỹ Thuật Chế Tạo Máy được giao. Với kiến thức được trang bị, quá
trình tìm hiểu các tài liệu có liên quan và cả trong thực tế. tuy nhiên sẽ không thể tránh được
những sai sót ngoài ý muốn do thiếu kinh nghiệm thực tếtrong thiết kế. Vậy nên, em rất
mong nhận được sự chỉ bảo của các thầy cô trong Bộ Môn Cơ Khí và sự góp ý của bạn bè
để hoàn thiện hơn vốn kiến thức cũng như Thuyết minh. Cuối cùng em xin chân thành cảm
ơn Thầy Văn Quốc Hữu đã tận tình hướng dẫn em trong quá trình thiết kế và hoàn thiện
Thuyết minh lần này.
MỤC LỤC
CHƯƠNG I: GIỚI THIỆU CHUNG VỀ CÁC LOẠI ĐỒ GÁ..................................................8
1. Phân loại đồ gá.......................................................................................................................8
a) Phân loại theo công dụng....................................................................................................8
b) Phân loại theo mức độ chuyên môn hóa của đồ gá............................................................11
2. Các bộ phận chính trong đồ gá...........................................................................................14
a) Bộ phận định vị..................................................................................................................14
b) Bộ phận kẹp chặt:...............................................................................................................16
c) Bộ phận dẫn hướng............................................................................................................17
d) Bộ phận chia độ..................................................................................................................18
e) Bộ phận truyền động..........................................................................................................19
f) Thân đồ gá..........................................................................................................................20
g) Cơ cấu gá dao.....................................................................................................................21
CHƯƠNG II : GIỚI THIỆU CHUNG NGUYÊN LÝ ĐỊNH VỊ VÀ KẸP CHẶT................22
1. Nguyên lý định vị bằng mặt phẳng.....................................................................................22
a) Chốt tỳ...............................................................................................................................22
b) Phiến tỳ..............................................................................................................................23
2. Nguyên lý định vị bằng mặt trụ ngoài................................................................................24
3. Nguyên lý định vị bằng mặt trụ trong................................................................................26
a) Chốt định vị........................................................................................................................26
b) Trục gá (trục tâm ).............................................................................................................28
CHƯƠNG III : GIỚI THIỆU MỘT SỐ LOẠI CƠ CẤU KẸP CHẶT THƯỜNG DÙNG. .30
1. Kẹp chặt bằng bánh lệch tâm..............................................................................................30
a) Mỏ kẹp di chuyển...............................................................................................................30
b) Mỏ kẹp xoay.......................................................................................................................30
c) Mỏ kẹp có chân..................................................................................................................31
2. Kẹp chặt bằng ren vít...........................................................................................................32
a) Mỏ kẹp dẫn bằng Bu lông..................................................................................................32
b) Kẹp chặt qua chi tiết đệm...................................................................................................32
c) Cơ cấu kẹp không gây biến dạng than đồ gá......................................................................33
+ Mũi tâm:
- Đồ gá dùng để lắp ráp: Đồ gá dùng trong lắp ráp dùng để gá lắp sơ bộ các chi tiết
nào trong cụm máy.Khi lắp ráp các chi tiết có độ đàn hồi (vòng găng động cơ, các
chi tiết lò xo) người ta thường dùng các đồ gá để lắp chúng vào trong cụm máy
nhằm đảm bảo yêu cấu kỉ thuật trong lắp ráp đồng thời đảm bảo được yêu cầu
năng suất và an toàn trong quá trình làm việc.
Hình 1.11: Đồ gá kẹp chặt bằng ren vít Hình 1.12: Mâm kẹp 4 chấu
- Đồ gá vạn năng được áp dụng rộng rải trong sản xuất đơn chiếc và sản xuất loạt
nhỏ. Trên các máy công cụ được trang bị nhiều đồ gá để thực hiện các nhiệm vụ
gia công: như mâm cặp 3 vấu, 4 vấu , 2 vấu lệch tâm, mâm cặp hoa mai, mũi tâm,
ê tô...
- Đồ gá chuyên dùng: là loại đồ gá dùng để gá lắp một số chi tiết có hình dạng nhất
định.
- Đồ gá đặc biệt: là loại đồ gá dùng để gá lắp 1 chi tiết nào đó nhằm thực hiện 1
nguyên công đặc biệt nào đó trong quy trình công nghệ
- Đồ gá vạn năng lắp ghép: là loại đồ gá được cấu tạo từ những bộ phận riêng biệt
khác nhau và được lắp ráp theo yêu cầu gia công cụ thể.Khi thay đổi nhiệm vụ gia
công ,người ta tháo rời ra và lắp ghép lại thành đồ gá khác tương ứng với công
việc gia công khác.
Đồ gá gia công cơ khí bao gồm nhiều bộ phận khác nhau, mỗi bộ phận đều có nhiệm
vụ và yêu cầu nhất định. Chúng được lắp ráp thành một khối trên thân đồ gá. Phụ thuộc
vào đồ gá gia công cụ thể, đồ gá có nhiều bộ phận có mức độ đơn giản hoặc phức tạp
không giống nhau, nhưng nói chung chúng bao gồm một số bộ phận chính sau.
b = (1,5÷2)d
a = (1/3 ÷ 1)d
Nếu a nhỏ quá : phôi dễ lọt vào bạc làm mòn bạc dẫn.
Nếu a quá lớn làm giảm độ cứng vững của mũi khoan.
ơ bánh xe, khoan các lỗ bu lông trên bán trục ô tô, phay các rãnh then hoa, phay
các rãnh rằng bằng phương pháp phay định hình.....
- Cơ cấu phân độ trên đồ gá có thể có nhiều loại khác nhau và được sử dụng rộng
trong các điều kiện gia công khác nhau.
- Cơ cấu phân độ bằng tay :gồm có bàn quay và chôt phân độ là loại phân độ đơn
giản nhất.
- Cơ cấu phân độ bằng cam.
- Cơ cấu phân độ tự động.
- Phân độ bằng cơ cấu Man-tít (được dùng rộng rãi trong tự động hóa).
- Phân độ cảm ứng: phương pháp này dựa vào nguyên lý cảm ứng điện, loại này có
ưu điểm rất chính xác.
f) Thân đồ gá.
- Thân đồ gá là chi tiết cơ bản để nối liền các cơ cấu khác của đồ gá thành một đồ gá
hoàn chỉnh. Thân đồ gá cần có các yêu cầu sau :
+ Đủ độ cứng vững ,không bị biến dạng dưới tác dụng của ngoại lực (lực cắt).
+ Kết cấu đơn giản gọn nhẹ ,tính công nghệ cao ,dễ tháo lắp chi tiết gia công, dễ
quét dọn phôi.
+ Vững chắc, an toàn (đối với các đồ gá quay với tốc độ cao ).
- Thân đồ gá có thể chế tạo bằng phương pháp đúc ,rèn ,hàn. Thường thân đồ gá
được đúc bằng gang vì có độ cứng vững cao,có thể chế tạo được các hình dạng
phức tạp theo yêu cầu thiết kế, nhưng giá thành chế tạo cao.
- Để lắp các bộ phận khác lên thân đồ gá người ta dùng các loại vít hoặc bu lông
đầu giác trong, đai ốc.
Hình
1.25: Thân đồ gá
g) Cơ cấu gá dao.
Cơ cấu gá dao dùng để xác định vị trí của dao cắt đối với bàn máy và đồ gá. Cơ cấu dao
thường dùng là miếng gá của dao hoặc căn. Cơ cấu gá dao là bộ phận của dụng cụ phụ ,nó
không thuộc vào phạm vi của đồ gá chi tiết gia công.
Hình 2.2: Chốt tỳ đầu chỏm cầu dùng định vị các bề mặt thô. Dạng chỏm cầu có khả
năng tự lựa khi bề mặt định vị của mặt gia công có sai số hình dạng lớn.
Hình 2.3:Chốt tỳ đầu phẳng có gia công nhám dùng để tang ma sát khi định vị.
Chốt tỳ phụ : loại chốt này có khả năng điều chỉnh chiều cao theo kích thước của bề mặt
gia công cần tỳ.
b) Phiến tỳ.
- Phiến tỳ để định vị bề mặt phẳng lớn của ật gia công. Phiến tỳ được bắt chặt với
thân đồ gá nhờ có các vít đầu chìm (M6÷M12) . Phiến tỳ được làm bằng thép 20
thấm cacbon với chiều sâu thấm 0,8÷ 1,2 mm và tôi đạt 55 ÷ 60 HRC. Khi kích
thước các phiến tỳ nằm trong khoảng :
B= 12 ÷ 35 mm; L= 40 ÷ 210 mm
H= 8 ÷ 25 mm; h= 4 ÷ 13 mm
c= 10 ÷ 35 mm; c1 = 20 ÷ 60 mm
Sau đây là một số kết cấu của phiến tỳ thường gặp trong đồ gá:
Phiến tỳ hình có rảnh nghiêng hình 5 để định vị các mặt phẳng ngang của vật gia công.
Các rãnh nghiêng 45o dùng để quét phôi khi làm sạch đồ gá.
- Khi bề mặt định vị của vật chưa qua gia công (chuẩn thô) để xác định vị chính xác
người ta dùng khối V có bề mặt định vị nhỏ, để tăng ma sát bề mặt định vị người
ta dùng khối V có khía nhám trên bề mặt định vị.
- Khối V được chế tạo thép 20X,30 bề mặt làm việc được thấm cacbon sâu 0,8 ÷ 1,2
mm và tôi cứng đạt 58 ÷ 62 HRC.
- Đối với các khối chữ V có kích thước lớn (dùng để định vị các trục có D > 120
mm ) để tiết kiệm vật liệu, người ta đúc khối V bằng gang xám hoặc hàn, trên bề
mặt định vị của khối chữ V lắp các phiến thép tôi cứng và có thể thay thế khi mòn.
- Vị trí của khối chữ V trên thân gá quyết định vị trí của vật gia công nên cần định
vị chính xác khối chữ V trên thân đồ gá; khối chữ V được định vị trên thân đồ gá
bằng một mặt phẳng và 2 chốt định vị (chốt lắp ráp theo với khối V và thân đồ gá)
sau đó dùng vít bắt chặt. Khi lắp ráp bằng một mặt phẳng và 2 chốt trụ dễ xảy ra
siêu định vị khi khoảng cách giữa các lỗ định vị và chốt định vị có sai số lớn nếu
khe hở lắp ghép cho phép nhỏ, vì vậy người ta có thể tăng khe hở lắp ghép của các
chốt định vị sau đó bằng phương pháp gia công thông suốt lần cuối cùng người ta
mài lại các bề mặt định vị của 2 khối V thì sẽ đảm bảo vị trí chịnh xác của 2 khối
V trên thân đồ gá.
Ngoài khối V người ta còn định vị mặt trụ ngoài bằng bạc định vị.
- Chốt không vai (hình 8): Loại này dùng cho lỗ có đường kính D> 16mm. Mặt đáy
vật gia công sẽ tỳ trực tiếp lên vỏ đồ gá. Loại này có nhược điểm là vỏ đồ gá dễ bị
mài mòn.
- Chốt có vai (hình 9): Dùng cho lỗ có đường kính D ≤ 16 mm. Mặt đáy vật gia
công tỳ lên vai chốt. Phụ thuộc vào hình dáng bề mặt làm việc của chốt và phân ra
loại chốt trụ định vị và chốt trám (hình c) số điểm định vị của chốt trám bằng nửa
số điểm định vị của chốt trụ. Theo nguyên lý định vị chôt trụ ngắn: chốt trụ ngắn
định vị 2 bậc tự do, chốt trán ngắn định vị 1 bậc. Nếu là chốt trụ dài định vị 4 bậc
thì chốt trám dài định vị 2 bậc tự do.
- Phân biệt chốt dài và ngắn là sự so sánh tương đối giữa chiều cao chốt và chiều dài
định vị của vật gia công. Để định vị 2 bậc tự do thì chiều cao của chốt trụ càng nhỏ
càng tốt cho định vị nhưng lúc này bề mặt của chốt mau mòn trong quá trình sử
dụng.
- Các đồ gá dùng trong quá trình sản xuất loạt nhỏ và trung bình chốt định vị được
lắp với thân đồ gá theo mối ghép .
- Trong sản xuất hàng loạt lớn và hàng khối để dễ thay chốt khi bị mòn người ta lắp
chốt vào để gá gián tiếp qua 1 ống lót trung gian bằng thép tôi cứng. Ống lót trung
gian lắp với thân đồ gá theo mối ghép và chốt lắp với ống lót trung gian theo mối
ghép.
- Thực tế trong gá lắp người ta hay dùng 2 chốt và 1 mặt phẳng để định vị. Nếu
dùng hai chốt định vị thì lắp ghép giữa lỗ vật gia công và chốt theo chế độ lắp .
Nếu chỉ dùng 1 chốt định vị thì mối ghép có thể có khe hở nhỏ hơn .
- Nghiên cứu trường hợp gá lắp sau đây sẽ thấy rõ lý do chọn mối ghép định vị bằng
mặt phẳng và 2 lỗ có đường tâm vuông góc với mặt phẳng (hình a ).
- Gọi: L là khoảng cách tâm danh nghĩa giữa 2 lỗ và 2 chốt định vị.
Xét trong trường hợp xấu nhất là khi khoảng cách 2 lỗ lớn nhất L + và khoảng cách 2
chốt là nhỏ nhất L - khe hở lắp ghép là nhỏ nhất Δ D1 và Δ D2
Theo hình a ta có :
L+ -( L- )= +
+ =
δ1 + δ2 = Δ D1 + Δ D2
Δ D1 + Δ D2 ≥ δ1 + δ2
Dưới đây giới thiệu một loại trục gá cứng dùng để gia công mặt ngoài ống lót xy lanh
động cơ ô tô.
A
A-A
A
Hình 3.1: Mỏ kẹp di chuyển
Nguyên lý: Để kẹp chi tiết ta kéo cần kéo lên trên ngược theo chiều kim đồng hồ sao cho
mặt phẳng trên bánh lệch tâm trùng với mặt phẳng gối đỡ. Lúc đó mỏ kẹp sẽ có 1 khoảng
hở ra để ta đặt chi tiết vào (chúng ta có thể điều chỉnh đai ốc để điều chỉnh them vị trí mở
kẹp). Sau khi đã đặt chi tiết vào đúng vị trí ta kéo cần quay cùng chiều kim đồng hồ, khi
đó do độ lệch tâm của bánh lệch tâm sẽ tạo mô men quay cho đòn kẹp và tác dụng nên
một lực kẹp chặt lấy chi tiết. Lò xo có tác dụng nâng thanh kẹp để việc đưa chi tiết vào ra
được thuận tiện.
b) Mỏ kẹp xoay.
A A-A
A
Hình 3.2: Mỏ kẹp xoay
Nguyên lý: Để kẹp chi tiết ta kéo cần kéo lên trên ngược theo chiều kim đồng hồ, do độ
lệch tâm của bánh lệch tâm lúc đó mỏ kẹp sẽ có 1 khoảng hở ra để ta đặt chi tiết vào. Sau
khi đã đặt chi tiết vào đúng vị trí ta kéo cần quay cùng chiều kim đồng hồ, khi đó do độ
lệch tâm của bánh lệch tâm sẽ tạo mô men quay cho đòn kẹp và tác dụng nên một lực kẹp
chặt lấy chi tiết.
c) Mỏ kẹp có chân.
Nguyên lý: Để kẹp chi tiết ta kéo cần kéo lên trên ngược theo chiều kim đồng hồ , do độ
lệch tâm của bánh lệch tâm lúc đó sẽ nhả thanh kéo ra và dưới tác dụng lục của lò so sẽ
đẩy mỏ kẹp mở ra để đưa chi tiết vào. Sau khi đã đặt chi tiết vào đúng vị trí ta kéo cần
quay cùng chiều kim đồng hồ, khi đó do độ lệch tâm của bánh lệch tâm sẽ tạo ra lực kéo
để kéo Gu giông kẹp chặt chi tiết. loại này thường dung khi có nhu cầu kẹp mặt bên của
chi tiết.
2. Kẹp chặt bằng ren vít.
a) Mỏ kẹp dẫn bằng Bu lông.
Phân tích:
Nguyên công 2: Làm sạch và cắt gọt đậu ngót, đậu hơi, hệ thống rót và lấy lõi.
Phân tích:
- Mặt định vị: mặt A, B, B’.
+ Mặt A chuẩn định vị 3 bậc tự do (mặt phẳng).
+ Mặt B định vị 2 bậc tự do.
+ Mặt B’ định vị 1 bậc tự do.
- Dụng cụ định vị: máy phay đứng.
- Dụng cụ gia công: dao phay.
- Dụng cụ kiểm tra: thước cặp 1/100.
Phân tích:
- Mặt gia công: phay mặt C của chi tiết.
- Mặt định vị : định vị mặt A, B, B’.
+ Mặt A chuẩn định vị 3 bậc tự do (mặt phẳng)
+ Mặt B định vị 2 bậc tự do.
+ Mặt B’ định vị 1 bậc tự do.
- Dụng cụ gia công: dao phay.
- Dụng cụ kiểm tra: thước cặp 1/100.
Phân tích:
- Mặt gia công: mặt D của chi tiết.
- Mặt định vị : định vị mặt B, C.
+ Mặt C chuẩn định vị 3 bậc tự do (mặt phẳng).
+ Mặt B định vị 2 bậc tự do.
- Kẹp lực: lực kẹp đặt ở mặt phẳng A.
Chú thích:
Phân tích:
- Mặt gia công: rãnh F – mặt E.
- Mặt định vị: định vị mặt B, C.
+ Mặt C chuẩn định vị 3 bậc tự do (mặt phẳng).
+ Mặt B định vị 2 bậc tự do.
- Kẹp lực: lực kẹp đặt ở mặt phẳng A.
- Dụng cụ gia công: dao phay ngón.
- Dụng cụ kiểm tra: thước cặp 1/100.
Chú thích:
Phân tích:
- Mặt gia công: rãnh G và G’của chi tiết.
- Mặt định vị: định vị mặt C, B’.
+ Mặt C chuẩn định vị 3 bậc tự do (mặt phẳng).
+ Mặt B’ định vị 2 bậc tự do.
- Kẹp lực: lực kẹp đặt ở mặt phẳng A.
- Dụng cụ gia công: dao phay.
- Dụng cụ kiểm tra: thước cặp 1/100.
Phân tích:
- Mặt gia công: phay mặt đầu B
- Mặt định vị : định vị mặt B’, C.
+ Mặt C chuẩn định vị 3 bậc tự do (mặt phẳng).
+ Mặt B’ định vị 2 bậc tự do.
- Kẹp lực: lực kẹp đặt ở mặt phẳng A.
- Dụng cụ gia công: dao phay.
Phân tích:
- Mặt gia công: phay mặt B’
Phân tích:
- Mặt gia công: phay rãnh mặt K
- Mặt định vị : định vị mặt B’, C.
+ Mặt C chuẩn định vị 3 bậc tự do (mặt phẳng).
+ Mặt B’ định vị 2 bậc tự do.
- Kẹp lực: lực kẹp đặt ở mặt phẳng A.
- Dụng cụ gia công: dao phay ngón.
- Dụng cụ kiểm tra: thước cặp 1/100
Phân tích:
- Mặt gia công: Gia công khoan, khoét, doa lỗ ∅ 30 – mặt H.