რომის სამართალი-პირველი შუალედური

1 ქულიანი ტესტები:

1. დაასახელეთ Consuetudo-ს ნამდვილობის აუცილებელ პირობები: (1 ქულა)

1. გარკვეული წესით ხანგრძლივად, უწყვეტად მოქმედება და მისი დაცვა.
2. ხალხის სამართლებრივ მრწამს უნდა შეესაბამებოდეს.
3. არსებულ კანონს უნდა შეესაბამებოდეს, ავსებდეს მას.

2. ჩამოთვალეთ მონობის (servi) ყველაზე გავრცელებული წყაროები: (1 ქულა)

1. დაბადებით მონობა
2. სამხედრო ტყვეობა ან უბრალოდ ტყვედ ჩავარდნა
3. მონად გაყიდვა
4.მონად დასჯა
ყველაზე გავრცელებული იყო სამხედრო ტყვეობა.

3. პრინციპატის ხანაში ვინ ირჩევდა magistratus maiores-ბს: (1 ქულა)

პრინციპატის ხანაში magistratus maiores-ბს სენატი ირჩევდა პრინცეპსის მიერ
შედგენილი სიიდან.

4. რა იყო Restitutio in integrum-ის სამართლებრივი საფუძველი: (1 ქულა)

პრეტორი ზოგჯერ პირადად გამოიკვლევდა საქმეს და თუ დარწმუნდებოდა,
რომ მხარეს მოუვიდა ზარალი, ის აუქმებდა აქტებს და აღადგენდა პირვანდელ
მდგომარეობას.

5. თ ავად რომაელი იურისტები, როგორ ყოფდნენ რომის სამართლის სისტემას? (1

ქულა)
რომაელი იურისტები რომის სამართლის სისტემას ყოფდნენ კერძოდ და საჯაროდ,
თავის მხრივ კერძოს ყოფდნენ: ცივილურ, პრეტორულ და ხალხის სამართლად.

6. რესპუბლიკის პერიოდში ვინ იწვევდა სახალხო კრებებს? (1 ქულა)

რესპუბლიკის პერიოდში რომში სახალხო კრებებს მაგისტრატების ინიციატივით
იწვევდნენ.
7. რას ნიშნავს დებულება: რომაული ოჯახი (familia) პატრიარქალური იყო, ანუ?
(1 ქულა)
ოჯახს თავში ყველაზე უხუცესი წევრი ედგა, რომელსაც წინაპრების ტრადიციების
გაფრთხილება ევალებოდა და ოჯახის სხვა წევრებიც მას უსიტყვოდ
ემორჩილებოდნენ.

8. დაასახელეთ ძველ რომში არსებული კანონების სახეები: (1 ქულა)

რომში არსებობდა 4 სახის კანონები: ედიქტები, რესკრიპტები, მანდატები და
დეკრეტები.

9. ცნობილი რომაელი ისტორიკოსი – ტიტუს ლივიუსი ამბობდა, რომ ეს

ერთდროულად არის რომის კერძო და საჯარო სამართლის წყარო. რომელ აქტს
გულისხმობდა რომაელი მეცნიერი? (1 ქულა)
XII დაფის კანონს.
10. ჩამოთვალეთ რომაული ჩვეულებრივი მაგისტრატურის ნიშნები: (1 ქულა)
ჩვეულებრივი მაგისტრატურის ნიშნებია: არჩევითობა, ვადიანობა,
კოლეგიალობა და ანგარიშვალდებულება.

11. რას ნიშნავდა Iurisdictio-ს გამოყოფა consul-ის აღმასრულებელი

ხელისუფლებიდან? (1 ქულა)
პრეტორის თანამდებობის შემოღებით, რომელსაც მართლმსაჯულების ფუნქციაც
მიენიჭა. მართლმსაჯულება აღმასრულებელ ხელისუფლებას გამოეყო.

12. ჩამოთვალეთ ძველ რომში მონობიდან (servi) გააზატების (manumissio)

ყველაზე გავრცელებული წესები: (1 ქულა)
1. მონათმფლობელი საჯაროდ აცხადებდა, მაგისტრატის წინაშე, რომ მონას
ათავისუფლებდა.
2. მოქალაქეთა სიების შედგენისას, თუ ბატონი მონის სახელს ჩაწერდა
3. გააზატების საშუალება იყო მონათმფლობლის ანდერძი

13. დაასახელეთ ის ურთიერთობები, რომლებსაც აწესრიგებდნენ Leges duodecim

tabularum-ის მერვე და მეცხრე დაფები: (1 ქულა)
მერვე და მეცხრე დაფები აწესრიგებდნენ სისხლის სამართლის საკითხებს.

14. პრინციპატი არის: (1 ქულა)

რომში არსებული, რესპუბლიკური ორგანოებით შენიღბულ-შელამაზებული
მონარქიული მმართველობის ნაირსახეობა.
15. ჩამოთვალეთ რომაული სასამართლო პროცესის სახეები: (1 ქულა)
რომში არსებობდა ლეგისაქციური, ფორმალური და ექსტრაორდინალური
სასამართლოს სახეები.

16. პრეტორული formula-ს მეორე ელემენტი – intentio ნიშნავდა: (1 ქულა)

Intention პრეტორული სამართლის ნაწილი იყო. მასში ჩამოყალიბებული იყო
მოსარჩლეს მოთხოვნა.

17. მაგისტრატების ედიქტებს (edictum magistratuum) ჰქონდა: (1 ქულა)

მაგისტრატების მიერ თავისი უფებამოსილების ფარგლებში გამოცემული
კანონქვემდებარე აქტები, რომლებსაც ზოგადსავალდებულო ხასიათი ჰქონდათ.

18. Rex-ების ეპოქა იყო: (1 ქულა)

რექსების ეპოქა (ქრ.შ.753-510წწ.) იყო ადრეული ტიპის პოლიტიკური წარმონაქმნი.
19. ჩამოთვალეთ ფორმულის შემადგენელი ელემენტები: (1 ქულა)
1. Audicatio - მოსამართლის უფლებით აღჭურვა
2. Intentio - მოსარჩელეს პრეტენზია
3. Condemnatio - მოსამართლისათვის მითითებების მიცემა
4. Demonstratio - საქმის არსი

20. რამდენი და რა სტადიისგან შედგებოდა ძველრომაული კანონისმიერი

სასარჩელო სასამართლო პროცესი? (1 ქულა)
1. In iure - ის წარმოადგენდა საბოლოო სტადიას. საქმე გადაწყვეტილად
ითვლებოდა, თუ მოპასუხე სარჩელს ცნობდა.
2. Iudicium - ამ სტადიაზე ხდებოდა არსებული მასალის საფუძვლიანად
შესწავლა და გადაწყვეტილების მიღება.

21. ჩამოთვალეთ Constitutiones principium -ის სახეები: (1 ქულა)

იმპერატორის მიერ გამოცემული აქტები, რომლებსაც ჰქონდათ კანონის ძალა.

22. რამდენ ნაირსახეობად იყოფოდა რომაული მაგისტრატურა? (1 ქულა)

1. ჩვეულებრივი
2. ექსტრაორდინალური
23. ჩამოთვალეთ persona (პირის) ძირითადი ნიშნები:(1 ქულა)
1. დედის ორგანიზმიდან გამოყოფა
2. ცოცხლად დაბადება
3. ადამიანის იერ-სახის ქონა
24. ძველ რომში მოსამართლე – iudex უნდა ყოფილიყო: (1 ქულა)
iudex - მოსამართლე. იგი უნდა ყოფილიყო მაღალი ფენის წარმომადგენელი,
საზოგადოების ნდობით აღჭურვილი და გონიერი, სამართლიანი პიროვნება.

25. ვის ჰქონდა Lex-ის გამოცემის უფლება? (1 ქულა)

კანონების გამოცემის უფლება ქონდათ მაღალი თანამდებობის პირებს: კონსულს,
სენატს.

26. დაასახელეთ რექსების პერიოდში მოქმედი წარმომადგენლობითი

მმართველობის უმაღლესი ორგანო: (1 ქულა)
რექსების პერიოდში უმაღლეს წარმომადგენლობით ორგანოს წარმოადგენდა -
სენატი.

27. ჩამოთვალეთ ratio nonscripta (დაუწერელი გონის) ის ელემენტები,

რომლებიც Consuetudo-ში იყო ასახული: (1 ქულა)
1. რელიგიური წესრიგი
2. მართალი სამართალი
3. ჩვეულება
4. წინაპართა ნაანდერძევი
5. პატიოსნება

28. რამდენი და რა სტატუსი იყო საჭირო, სრული მოცულობით, Persona-ს

უფლება- და ქმედუნარიანობის დასადგენად? (1 ქულა)
1. თავისუფლება
2. მოქალაქეობა
3. საოჯახო სტატუსი

29. ჩამოთვალეთ ძველრომაული ქორწინების ნამდვილობის პირობები: (1 ქულა)

1. Confarreatio
2. Coemptio

30. რას ნიშნავდა Sponsalia? (1 ქულა)

Sponsalia - niSnoba

31. ჩამოთვალეთ ძველრომაული ქორწინების შეწყვეტის სახეები: (1 ქულა)

1. Divortium - ქორწინების შეწყვეტა ურთიერთშეთანხმებით.
2. Repudium - ქორწინების შეწყვეტა ცალმხრივად.
32. ჩამოთვალეთ Dos (მზითევის) სახეები: (1 ქულა)
1. Dos profecticia
2. Dos adventicia

33. განმარტეთ ძველრომაული Nuptiae-ს ცნება: (1 ქულა)

Nuptiane - ქორწინება.
qorwineba aris mamakacisa da qalis kavSiri, mTeli cxovrebis erTianoba, RvTiuri
da adamianuri samarTlis erToba

34. დაასახელეთ ძველრომაული ქორწინების სახეები: (1 ქულა)

1. qmris xeliT (cum manu mariti)

2. qmris xelis gareSe (sine manu mariti)

35. რას ნიშნავდა tutela და cura? (1 ქულა)

Tutela – mzrunveloba
cura - meurveoba

36. რას ნიშნავდა adrogatio და adoptio? (1 ქულა)

adrogatio - Tavisufali piris Svilad ayvana.

adoptio - araTavisufali piris Svilad ayvana.

2 ქულიანი ტერმინების განმარტება:

1)consuetudo - ჩვეულებითი სამართალი. samoqalaqo brunvaSi mudmivad
gamoyenebul samarTlis normas, romelic xalxsi rwmenas efuZneba CveulebiTi
samarTali ewodeba.
2) persona sui iuris - TviTxelisuflebis piri . Sidasaojaxo socialur
sivrceSi ojaxis ufrosi TviTxelisufal pirad warmogvidgeboda. ojaxis
ufrosi sakuTar xelisuflebasa da uflebas morCilebda, imavdroulad,
sakuTari Tavis baton-patroni da damoukidebeli pirovneba iyo.
3 ) restitutio in integrum - ინტერდიქტი. pirvandeli mdgomareobis aRdgenis
moTxovnა.
4) ius privata - კერძო სამართალი, რომლის დროსაც მხარეებს თანაბარი
უფლებები აქვთ.
5) rex - რექსი იყო უზენაესი სამხედრო და პოლიტიკური ბელადი, რომელიც
მოქალაქეთა საკრალური წარმომადგენლის ფუნქციასაც ასრულებდა. ეტრუსკულმა
რექსებმა შემოიღეს უზენაესი ხელისუფლების სიმბოლოები.
6) manumissio inter amicos - gaazateba megobrebis wreSi. Arsebobda ori
etapi: 1. batonis nebis gamovlena da 2. amis Sesaxeb, megobrebisaTvis
Setyobineba. megobrebis roli, mxolod faqtis martivi dadastureba-
damowmebiT rodi ifargleboda; mebatonis nebis Sesrulebis garantiasa da
gaazatebulis piradi statusis gansazRvris uzrunvelyofas isini sakuTar
Tavze iRebdnen.
7) Senatusconsulta - Senatusconsultum (SC) xalxis (populus) monawileobis
gareSe miiReboda. senatis dadgenileba aris is, rac senatma brZana da
daadgina; mas aqvs kanonis Zala, Tumca, amis Sesaxeb bevrs daobdnen.
8) comitia centuriata - ცენტურიალური კომიციები შეიქმნა მეფე სერვიუს ტულიუსის მიერ.
მას სურდა გაერთიანებინა პატრიციები და პლებეები ერთ პოლიტიკურ ერთეულად და დაეყო ისინი
ქონებრივი ცენზის მიხედვით
9) colonus - კოლონი ანუ miwaze mimagrebuli glexoba. miwaze mimagrebis
procesi imperatoris miwaze monebis, gaazatebulebisa da moijareTa Sromis
gamoyenebas iTvaliswinebda; maT sakuTari nebiT sadme wasvla
ekrZalebodaT. kolonatis institutis iuridiuli gaformeba IV saukunis
bolos dasrulda.
10) Plebiscita - პლებსის კრების დადგენილება, რომელსაც კანონის ძალა
თავიდან არ ქონდა. 287 წლის ჰორტენზიუსის კანონის შედეგად, მას lex-ის ძალა
მიენიჭა.
11) per formula agere - ფორმულარული პროცესი. ქრ. შობამდე II საუკუნის მე-3
მეოთხედში დადგინდა სასამართლო პროცესის ახალი სახე - ფორმულით ანუ
დადგენილი სიტყვებით. ის სასამართლო პროცესის საკანონმდებლო ბაზას ქმნიდა.
ის ორი სტადიითა წარმოდგენილი: in iure და apud iudicem.
12) capitis deminutio maxima - Tu valauval mevales damcveli ar
gamouCndeboda, mas piradi statusis dakargvis safrTxe emuqreboda.
damonebul pirs sakuTari saxeliT Tavis dacva aRar SeeZlo; sasamarTlo
procesze mas damcveli unda gamoeyvana. xelis dadeba sasamarTlo
gadawyvetilebis Seusruleblobisas xdeboda.
13) Constitutiones principium - იმპერატორების კონსტიტუციები. პრინცეფსის
გადაწყვეტილებას კანონის ძალა აქვს, რადგან ხალხი მთელ ხელისუფლებას
იმპერატორს გადასცემს. არსებობს 3 სახის იმპერატორის კონსტიტუციები: Edicta;
Decreta; Rescripta.
14) scrinia - imperatoris piradi kancelariis ZiriTadi funqciebi iyo:
imperatoris saxeliT oficialuri mimowera, qonebis gankargva და ა.შ.
Sesabamisad, imperatoris kancelaria oTx ganyofilebad iyofoda: 1. ab
epistulis 2. a rationibus 3. a cognitionibus 4. a libellis
15) adgnatus proximus - uaxloesi agnati naTesavi. romis saojaxo samarTali
aRiarebda Semdegi saxis naTesaur kavSirebs: 1. agnatur naTesaobas anu rodesac
ojaxis yvela wevri ojaxis mamrobiTi sqesis ufrosis xelisuflebaSi iyo; 2.
kognaturi anu sisxliT naTesaoba, romelSic, garda zemoCamoTvli pirebisa,
ojaxis winaprebTan naTesauri kavSiriT yvelaze axlos mdgomi mamrobiTi
sqesis agnati naTesavic _ adgnatus proximus _ moiazreboda.
16) Edictum magistratuum - მაგისტრატების ედიქტები. უმაღლესი სამხედრო და
საჯარო ხელისუფლების მქონე რომაელ მაგისტრატებს, ქცევის წესების დადგენა და
გამოცემა ედიქტების სახით შეეძლოთ. მათ განსაკუთრებული მნიშვნელობა ქრ.
შობამდე II საუკუნეში lex Aebutia-ს გამოცემით შეეძინათ.
17) quaestor sacri palatii - RvTaebrivi sasaxlis mcveli . დიოკლიტიანეს
მიერ ჩატარებული რეფორმების დროს ის იუსტიციის მინისტრი იყო.
18) intentio - ფორმულარული პროცესის ძირითადი ნაწილი. მასში
ჩამოყალიბებული იყო მოსარჩელეს მოთხოვნა. ეს ნაწილი იწყებოდა სიტყვებით:
„თუ გაირკვა რომ...“
19) Senatus - სენატი. ესაა უხუცესთა საბჭო, რონელიც რექსს სახელმწიფო
პრობლემების გადაწყვეტაში ეხმარებოდა. რომულუსმა თავად დაარსა სენატი,
რომლის შემადგენლობაში 100 სენატორი შეიყვანა. ტარკვინიუს პრისკუსის დროს
მათმა რიცხვა 300 მიაღწია.
20) lex - პოზიტიური სამართლის უზენაესი და ყველაზე სრულყოფილი ფორმის
კანონი. ის დადგენილი და დამტკიცებული უნდა ყოფილიყო რომაელი ხალხის
წარმომდგენი სახალხო კრების მიერ.
21) interdictum - პრეტორის ბრძანება, მოდავე მხარეების მიმართ. მხარეთა
შეთანხმების არსებული დავის გადასაწყვეტად.
22) sponsalia – niSnoba. tradiciulad, qorwinebamde imarTeboda niSnoba.
Tavdapirvelad, niSnoba TiToeuli dasaqorwinebeli piris ojaxis
ufrosebis SeTanxmebiT xdeboda; mogvinebiT ki, Tavad meqorwineTa
TanxmobiT.
23) confarreatio - uZvelesi periodis romSi arsebobda sazeimo religiuri
rituali _ confarreatio, romelsac aTi qurumi aRasrulebda da mxolod
patriciebisaTvis iyo nebadarTuli. ritualis dros sapatarZlo da saqmro
wminda purs texdnen da qurumebis miTiTebebs asrulebdnen.
24) tutela et cura - mzrunveloba da meurveoba. Tutela (მზრუნველობა)
arasrulwlovnebsa da qalebze wesdeboda, xolo cura (მეურვეობა) suliT
avadmyofebze, mflangvelebze, mcirewlovnebze, avadmyofebze, zogjer
arasrulwlovnebzec(imperiis periodamde).
25) divortium - ganqorwineba ormxrivi nebiT. qorwinebis Sewyvetis sami
kanonieri safuZveli: ganqorwineba, erT-erTi meuRlis gardacvaleba da erT-
erTi meuRlis mier Tavisuflebis dakargva. ganqorwineba gacxadeba xdeboda
am macnis meSveobiT, an werilis gagzavniT, an qr.Sobamde 18 w. miRebuli
avgustusis kanoniT lex Iulia de adulteriis. aRniSnuli kanoni
ganqorwinebas mxolod colis Ralatis SemTxvevaSi iTvaliswinebda.
26) adrogatio et adoptio - romSi Svilad ayvanis ori saxe arsebobda: 1.
adoptio (araTavisufali piris Svilad ayvana) da 2. adrogatio (Tavisufali
piris Svilad ayvana). gaiusis Tanaxmad, adrogatio-Ti princefsisa da
magistratis nebarTviT mSoblis xelisuflebaSi myofi pirebis Svileba
xdeboda.
27)dos – mziTevi. qorwinebis dros mziTevi, rogorc qmrisaTvis gadacemuli
qoneba, gansakuTrebuli samarTlebrivi reJimiT regulirdeboda. colis
qonebis marTvis ufleba qmars mxolod im SemTxvevaSi hqonda, Tu amas Tavad
coli gadascemda.

5 ქულიანი ესსე:

1) Ius civile

ცივილურ სამართალს ადრე კვირიტების სამართალი ეწოდებოდა. ის იმ

შემთხვევაში გამოიყენებოდა, როდესაც საქმე ნივთზე საკუთრების უფლებას
ეხებოდა.
ის გამოიყენებოდა მხოლოდ რომის მოქალაქეების მიმართ.
ვიწრო გაგებით: ცივილური სამაღტალი არეგულირებდა კერძო სამართალს.
ფართო გაგებით: ცივილური სამართალი მოიცავდა ყველა კომენტარს, რომელიც
რომაელმა იურისტებმა შექმნეს. (XII დაფის კანონებიც.)

2) Servi – წყაროები და გააზატების გზები.

monebad an ibadebian, an xdebian. monebad ibadebian mxevalTagan Sobilni.

tyved Cavardnilni monebad xdebian xalxis samarTliT, an civiluri
samarTliT im SemTxvevaSi, Tu oc wels gadacilebulma Tavisufalma
adamianma, gasayidi fasis garkveuli nawilis miRebis mizniT, sakuTari Tavis
monad gayidvas daTanxmda. monaTa orive tipis mdgomareoba identuri iyo.

Tavisuflebis statusis Taobaze sasamarTlo procesis dros, monis batoni

damcvelis gancxadebas ar ewinaaRmdegeboda, riTac, faqtobrivad, monis
gaTavisuflebis procesSi Tanamonawileobda. aRniSnuli sasamarTlo
procesi monis gaazatebiT sruldeboda. aseT pirobebSi, gaazatebis
proceduris damswre magistratis mier warmoTqmuli Tavisufali statusis
dadastureba sabolood adgenda yofili monis pirad statuss da misi
gaazatebis sakiTxi gasaCivrebas aRar eqvemdebareboda.
monis gaazatebis sxva wesebic: 1. batonis brZanebiT monis Seyvana sacenzo
siebSi, romelsac xuT weliwadSi erTxel adgendnen; 2. monis gaazateba
anderZis safuZvelze, romelic Tavdapirvelad komiciebSi mtkicdeboda an
brZolisaTvis mzadmyofi jaris winaSe warmoiTqmeboda

3) Leges duodecim tabularum

XII dafis kanonebi.
Seqmnis mizezi:
1. ar arsebobda დაწერილი სამართლის წყაროები.
2. პონტიფიკოსების თვითნებობა დაუწერელი ქცევის წესების დროს.
3. სასარჩევლო და არასასარჩევლო დღეების მანიპულირება.

სტრუქტურა:
1. I-II-III დაფა - სამოქალაქო პროცესი, სამართლის სუბიექტები.
2. IV-V დაფა - საოჯახო, მემკვიდრეობითი სამართალი.
3. VI-VII დაფა - სანივთო სამართალი და დალდებულებათა სახეები.
4. VIII-IX დაფა - სისხლის სამართლის ნორმები.
5. X დაფა - საკრალური ნორმები.
6. XI-XII დაფა - პირველი ათის დანამატები.

მიღების შედეგი:
1. შეიქმნა დაწერილი წყარო და მოისპო თვითნებობის შესაძლებლობა.
2. გამოირიცხა პრივილეგიები. გათანაბრდა უფლებებით.
3. შეიქმნა ისეთი კანონები, სადაც დაზუსტდა სხვადასხვა სფეროები.

4) Colonus

miwaze mimagrebuli glexoba.

Tavdapirvelad, miwaze mimagrebis procesi mxolod imperatoris miwaze monebis,
gaazatebulebisa da moijareTa Sromis gamoyenebas iTvaliswinebda. imperiis
aRmosvleT nawilSi kolonebs, sagadasaxado reestrSi, miwasTan erTad
aRnusxavdnen. kolons ekrZaleboda mamulis mesakuTris Tanxmobis gareSe miwis
nakveTis mitoveba, mesakuTres ki am miwebidan kolonebis gandevna; mesakuTres
mxolod kolonebis erTi mamulidan meoreSi gadayvanis ufleba hqonda.

kolonatis warmoSobis safuZvlebi iyo:

1. Tu erT-erTi mSobeli koloni iyo, bavSvi dedis mdgomareobas iRebda.
2. Tu piri 30 wlis ganmavlobaSi koloni iyo, xandazmulobi s vadis ZaliT, igi
miwaze mimargebas eqvemdebareboda.

kolonatis Sewyvetis pirobebi iyo:

1. memamules kolonisadmi sakuTar uflebaze uaris Tqma, mxolod miwaze uariT
SeeZlo. es iyo kolonatis urTierTobis Sewyvetis mTavari piroba;
2. Tu koloni, 30 wlis ganmavlobaSi, Tavisufali piris statusiT cxovrobda,
misi ganTavisufleba xandazmulobiT xdeboda.
3. Tu koloni 30 wlis ganmavlobaSi xelisuflebis adgilobrivi organos wevri
_ dekurioni _ iyo, kolonati wydeboda.
4. Tu miwis mesakuTris TanxmobiT koloni episkoposobas miiRebda an monazoni
gaxdeboda, kolonati wydeboda.

5) Lex et plebiscita

Tavdapirvelad, plebsis saxalxo krebis mier miRebuli gadawyvetilebebi _

plebiscitebi savaldebulo mxolod plebsisaTvis iyo. Tumca, qr. Sobamde 287
w., hortenziusis kanoniT, leges populi-s msgavsad, isini mTeli romaeli
xalxisaTvis savaldebulo Seiqna. Plebiscita gansxvavdeboda leges populi-
gan mxolod misi miRebis formiT, Tumca, Seesabameboda leges yvela arsebiTi
maxasiaTeblebiT.

6) Peregrini
XII dafis kanonebiT ukve iyo gaTvaliswinebuli ramdeni-me saxeobis iuridiuli
aqti, romelTa gaformeba dasaSvebi iyo ucxoelTa im katego-riasTan, romelic
romael xalxTan megobrobis xelSekrulebas debda. maTve eniWebodaT
sasamarTlo ganxilvebSi monawileobis miRebis ufleba.
ucxoelebis zogadi klasifikacia.
1. romis moqalaqeebTan yvelaze meti siaxloviT uZvelesi laTinebi _
laciumis teritoriaze mdebare qalaqebis moqalaqeebi gamoirCeodnen. maT
ufleba qondaT:
a) romaelebTan ius civile-Ti garigebebis dadeba.
b) romis teritoriaze dasaxleba.
g) romis moqala-qed gaxdoma.
d) romaelebTan kanonier qorwinebaSi Sesvla.

gansxvavebis ZiriTadi kriteriumi iyo:

1. faqtobrivi sacxovrebeli adgili.
2. garkveuli samoqalaqo Temisadmi kuTvnileba.

7) Iurisprudentia–ს საქმიანობის სამი ძირითადი მიმართულება.

respublikis periodSi termini samarTlis specialisti-mcodne romael
samarTalmcodnes (iuris prudentes) `pontifices”-gan ara imdenad saero
Tanamdebobda, ramdenadac aristokratiuli mdgomareoba ganasxvavebda, vinaidan
am drois iuristebi _ ZiriTadad pontifikosebi _ eqs-magistratebi iyvnen,
xolo samarTalmcodneobis permanentuloba uSualod pontifikosebis
saqmianobas ukavSirdeboda.
aman xeli Seuwyo samarTlebrivi institutebis gvarobiT niSniT (genera)
relevanturi dayofas (divisiones), rac romauli iurisprudenciis ZiriTad
meTodologiad iqca.

8) Senatus
Tavdapirveli senati iyo uxucesTa sabWo, romelic reqss problemebis
gadawyvetaSi exmareboda. romulusma Tavad daaarsa senati, romlis
SemadgenlobaSic 100 senatori Seiyvana; maTi ricxvi gai-zarda da
tarkvinius priskusis mmarTvelobis dros maTma ricxvma 300 miaRwia. SesaZ-
loa, senatorTa ricxvi ganisazRvreboda im patres raodenobiT, senatSi
adgilis dakavebis ufleba rom moipoves. senati gvarTa meTaurebis wridan
iqmneboda. Gvari iyo monaTesave ojaxis gaerTianeba, romelsac saerTo
winapari hyavda. Civitas-is Seqmnis TvalsazrisiT, ojaxis, gvarisa da tomis
funqciis sakiTxi didi xnis ganmavlobaSi ganixileboda romanistikaSi.
ojaxTa kavSiri, romelsac saerTo winapari (patres gentis) hyavda naTesavTa
erTobas _ gvars qmnida. gvaris wevrebi saerTo sagvareulo saxels
atarebdnen da gvaris yvela wevrisaTvis erTnair wminda ritualebs
aRasrulebdnen. reqsis gardacvalebis Semdeg mTeli Zalaufleba gadadioda
senatorTa xelT, romlebic axal reqss irCvdnen.
9) რომაული magistratuum

რესპუბლიკური მაგისტრატურის ძირითადი ნიშნებია:

1. არჩევითობა
2. კოლეგიალობა
3. 1 წლიანი ვადა
4. უსასყიდლობა
5. ანგარიშვალდებულობა

უფროსი მაგისტრატები:
1. კონსული
2. დიქტატორი
3. პრეტორი
4. სამხედრო ტრიბუნი

მაგისტრატურები:
1. ჩვეულებრივი (ორდინალური)
2. განსაკუთრებული (ექსტრაორდინალური)

ჩვეულებრივი მაგისტრატურები:
1. მუდმივმოქმედი
2. შესვენების შემდეგ ამოქმედებული

განსაკუთრებული მაგისტრატურები:
1. დიქტატორი

მუდმივმოქმედი მაგისტრატურები:
1. კონსულატი
2. პრეტურა
3. კვესტურა
4. ედილეიტეტი
5. პლებსის ტრიბუნატი
6. ცენზურა

მაგისტრატობის იერარქია:
1. კონსული
2. პრეტურა
3. ედილიტეტი
4. კვესტურა
10) Constitutiones principium
imperatorebis konstituciebi
princefsis gadawyvetilebas kanonis Zala aqvs, radgan xalxi imperators mTel
xelisuflebas, princefsis xelisuflebis Sesaxeb gamocemuli kanoniT,
gadascems.
formis mixedviT, imperatoris konstituciebi iyofa:
1. Edicta _ zogadi moqmedebis norma.
2. Decreta _ sasamarTlo gadawyvetileba. (Cveulebriv, qveda instanciis
sasamarTlo gadawyvetilebaze apelaciis pasuxad.)
3. Rescripta _ calkeuli kazusis gadawyveta.
imperatoris konstituciebis kerZo krebulebis Sesaqmnelad mzardma interesma
iseTi mniSvnelovani aqtebis Seqmna ganapiroba, rogoricaa diokletianes dros
Sedgenili Codex Gregorianus da Codex Hermogenianus.

11) Comitia centuriata-ს ევოლუცია.

centuriis komiciebi boloswina etruskelma reqsma servius tuliusma

Seqmna. aRniSnuli komicia efuZneboda romaeli jaris axal struqturas,
romelic, jariskacTa qonebrivi statusis mixedviT, xuT kategoriad
iyofoda. pirvel etapze jaris Sekreba gvarebis mixedviT xdeboda; wlis
ganmavlobaSi jarSi patriciebisa da klientebisagan romel wevrs unda
emsaxura, amas gvari adgenda. aqedan gamomdinare, jarSi kavaleria
dominirebda. brZolis hoplituri taqtikis SemoRebiT cxenosanTa rigebi
Semcirda. hoplitebi _ es iyo asi meomrisagan Semdgari samxedro razmebi.

servius tuliusma moqalaqeebi 5 jgufad dahyo:

1. umaRlesi jgufis wevrobisaTvis savaldebulo iyo 100 000 sisterciis
(fuladi erTeuli) qona,
2. 75 000
3-4. Sesabamisad, 50 000 da 25 000.
5. 12 000 sisterciis qona moeTxoveboda.

moqalaqeTa TiToeuli kategoria valdebuli iyo gamoeyvana centuriis

gansazRvruli raodenoba. mxedrobas 18 centuria gamohyavda, xolo damxmare
kari kidev 5 centurias qmnida. centuriebis saerTo ricxvi 193 Seadgenda.

centuria erTdroulad samxedro erTeuli da politikur-fiskaluri gaer-

Tianeba iyo, anu maT saxalxo krebaze xmis micemis ufleba hqonda. xmis
micemisas pirveloba moqalaqeTa yvelaze SeZlebul fenas eniWeboda. xmaTa
absoluturi umravlesobis mopovebis Semdeg xmis micemis procedura
wydeboda.
12) Edictum magistratuum

მაგისტრატების ედიქტები. უმაღლესი სამხედრო და საჯარო ხელისუფლების მქონე

რომაელ მაგისტრატებს, ქცევის წესების დადგენა და გამოცემა ედიქტების სახით
შეეძლოთ. მათ განსაკუთრებული მნიშვნელობა ქრ. შობამდე II საუკუნეში lex
Aebutia-ს გამოცემით შეეძინათ. damkvidrda axali saxis procesi _ per
formulas, amisTvisac igi ara eqstraordinalur, aramed Cveulebriv
samoqalaqo-samarTlebriv saSualebebs iyenebda. qr. Sobamde 17 w.
magistratebis ediqtma TiTqmis monopoluri mdgomareoba moipova.
wlis dasawyisSi gamocemuli ediqti, pretoris Tanamdebobaze yofnis
periodSi Zalas inarTunebda da mudmiv ediqtad iwodeboda. qr. Sobamde 67
w. plebsis tribunis korneliusis mier gamocemuli kanoniT, pretors sxva
aqtebiT marTlmsaxulebis ganxorcieleba aekrZala.
131 w. imperatorma kvestorebs salvius iulianesa da servius korneliuss
pretoruli ediqtebis saerTo redaqtireba daavala. am amocanis
Sesasruleblad saTanado codna mxolod iulianes hqonda, amdenad, TiTqmis
mTeli samuSaoc man Seasrula. iulianes redaqciiT gamocemul ediqts
`Edictum perpetuum-i~ ewoda. amieridan kodificirebul teqstSi
magistratebs mxolod aucilebeli xasiaTis damatebebis Setana SeeZloT.

13) პრინციპატის ცნება და აღნიშნული პერიოდის სახელმწიფო წყობილება.

პrincipatis xana _ qr. Sobamde 27 w. _ qr. Sobis 284 w.

პრინციპატი - რომში არსებული, რესპუბლიკური ორგანოებით შენიღბულ-
შელამაზებული მონარქიული მმართველობის ნაირსახეობა.
პრინციპატის ხანას ემთხვევა - განვითარებული და გვიანდელი კლასიკის
სახელმწიფოს წყობილება.
principati, rogorc orxelisuflebianoba, iyo iseTi reJimi, romlis drosac
Zalaufleba gamij-nuli iyo princefssa da senats Soris.

14) პრეტორული ფორმულის ოთ ხი ელემენტი.

pretoris mxridan, kerZo mosamarTlisaTvis sasamarTlo funqciebis
delegireba, gansakuTrebuli brZanebis (formula) saxiT xdeboda; aqedan
gamomdinare, sasamarTlo ganxilvis axal, pretorul saxes formularuli
procesi ewoda.
არსებობს ოთხი სახის ფორმულა:
1. Audicatio - თანამემკვიდრეობიდან წილის გამოყოფა
2. Intentio - სასარჩელო უფლებების აღმოცენება
3. Demonstratio - საქმის არსი. ის იწყებოდა სიტყვებით: „ვინაიდან...“
4. Condemnatio - მოსამართლეს მოპასუხის დასჯის უფლებამოსილება ენიჭებოდა.

15) Sponsalia-ს ცნება, მისი დადების წესი და შეწყვეტის შედეგები.

Sponsalia - ნიშნობა.
Tavdapirvelad, niSnoba TiToeuli dasaqorwinebeli piris ojaxis ufrosebis
SeTanxmebiT xdeboda; mogvinebiT ki, Tavad meqorwineTa TanxmobiT.
kanonmdebloba uSvebda erT gamonakliss, roca qaliSvlis SeeZlo ar
damorCileboda mamis gadawyvetilebas, rodesac mama mas uRirs an
saxelgatexil saqmros aurCevs.
niSnobis dros saqmros mxare sapatarZlos mxares niSnobis beWeds da
sxvadasxva saxis moZrav nivTs gadascemda.
ორივე მხარე, რომელმაც ჩაშალა sponsalia, ცხადდება კვაზი-ნათესავებად ანუ ამ
გვარს შორის 4 ნათესაობა, ვეღარ დაქორწინდება.

16) ძველრომაული ქორწინების ცნება, მისი ნამდვილობის პირობები და სახეები.

qorwineba aris mamakacisa da qalis kavSiri, mTeli cxovrebis erTianoba, RvTiuri

da adamianuri samarTlis erToba~

romis samarTlis Tanaxmad, qorwinebis ori tipi arsebobda:

1. სრულუფლებიანი
2. არასრულუფლებიანი

თავის მხრივს სრულუფლებიანი იყოფოდა:

1. qmris xeliT (cum manu mariti)
2. qmris xelis gareSe (sine manu mariti)

cum manu mariti tipis qorwineba. qali, gaTxovebis Semdeg, mSoblebis ojaxTan
iuridiul kavSirs kargavda da qmris xelisuflebaSi gadadoda. am tipis
qorwinebisas qmris xelisufleba colze, ganusazRvreli iyo. qonebrivi
urTierTobebis TvalsazrisiT, monebisa da Svilebis msgavsad, cols araviTari
uflebaunarianoba ar gaaCnda. yvelaferi, rac qorwinebamde cols ekuTvnoda,
qmris sakuTreba xdeboda. qorwinebis periodSi colis saCuqari qmris
sakuTrebaSi gadadioda.
არასრულუფლებიანი ქორწინება:
1.concubinatus - ურთიერთობა ქორწინების გარეშე.

საქორწინო რიტუალების სახეები:

1. Confarreatio - რიტუალი ტარდებოდა მხოლოდ პატრიციებს შორის. ამ რიტუალს
ესწრებოდა 10 ქურუმი (flamines). ამ ქორწინების შედეგად დაბადებული ბავშვი
ხდებოდა flamines.
2. Coemptio - ხანდაზმულობით ქორწინება. ცოლს შეეძლო 3 დღე-ღამე მამის
სახლში გაეტარებინა.

ქორწინების შეწყვეტა:
1. divortium - ქორწილის შეწყვეტა ურთიერთშეთანხმებით.
2. repudium - ქორწილის შეწყვეტა ცალმხრივად.

ქორწინების შეწყვეტის მიზეზები:

1. მეუღლეთა გარდაცვალება
2. მოქალაქეობის/თავისუფლების დაკარგვა
3. ერთ-ერთი მეუღლის ტყვედ ჩავარდნა

17) ძველრომაული Dos და მისი სახეები.

Dos - მზითევი.
mziTevi es aris qoneba, romelic, saojaxo xarjebis Semsubuqebis mizniT, qmars
colis an mesame piris mier gadaecemoda.
mziTevis dadgena SeiZleboda sxvadasxva saxis garigebiT: gadacemiT, dapirebiT
an saanderZo danakisriT.
მზითევი:
1. dos profecticia – (მზითვი, რომელსაც დაბადებიდან აგროვებდნენ). ეს მზითევს
ქალს, მამაკაცის ოჯასი გათხოვების შედეგად მიჰქონდა.
2. dos adventicia - საჩუქრის სახით მიღებული მზითევი.

18) Paterfamilias-ის ხელისუფლება, მისი წარმოშობა და შეწყვეტა ძველ რომში.

Paterfamilias - ojaxis ufrosi.
ojaxis Tavisufali wevrebi: vaJiSvilebi da qaliSvilebi, daRmavali xaziT
sxva naTesavebi, ojaxis ufrosis (paterfamilias) xelisuflebaSi imyofebodnen.
kanonieri meuRle, qmris xelisuflebaSi (in manu) imyofeboda.
Tu misi qmari sakuTari ojaxis ufrosis xelisuflebaSi iyo, maSin coli,
erTdroulad, sakuTari qmrisa da misi ojaxis ufrosis xelisuflebaSi
Sedioda.
პiri qorwinebaSi mxolod ojaxis ufrosis (paterfamilias) Tanxmobis Semdeg
Sedioda.
ojaxis ufrosi sakuTar xelisuflebasa da uflebas morCilebda,
imavdroulad, sakuTari Tavis baton-patroni da damoukidebeli pirovneba iyo.
ojaxidan gasvlas Tan sdevda TviTxelisuflebis SeZena da uflebaunarianobis
Semcireba. piri ara imdenad sakuTari ojaxis ufrosis (patesfamilias) mimarT
damoukideblobas iZenda, ramdenadac mfarvelobasa da socialur
stabilurobas kargavda.