Romantizmi

Epoka e Romantizmit lajmërohet me veprat e fundit të Beethoven të cilat e kalojnë dhe

perfeksionojnë epokën Klasike duke i hapur dyer asaj të Romantizmit. Romantizmi
erdhi si rezultat i lëvizjes së masave popullore, lëvizje këto që erdhën nga Revolucioni
Borgjez Francez (Liri, Barazi, Vllazëri) - moto e Revolucionit. Pikërisht nga këto
rrethana që solli ky Revolucion duhet të shihet zhvillimi i arteve në këtë shekull. Të
gjitha këto ide, e karakteristika të tjera me cka karakterizohet ky Revulucion më së miri
shpreheshin përmes arteve, përmes krijimeve të artistëve të mëdhenjë që jetuan dhe
krijuan në atë kohë, disa nga ata ishin edhe pjesmarrës të drejtpërdrejt në këto
kryengritje. Sikur edhe stilet e tjera edhe Romantizmi u shfaq fillimisht në vendet më
të zhvilluara të Evropës e më pas edhe në ato që ishin më pak të zhvilluara. Përmbajtja
e krijimtarisë së romantikëve është e lidhur me botën objektive por pasqyrimi i asaj
bote mbështetej nga vlerësimet apo gjykimet që këta krijues i bënin këtij realiteti.
Mbizotërimi i emocioneve, iracionalja, subjektivizmi i theksuar, imagjinata janë
karakteristikat themelore të këtij stili. Karakteristikë për metodën krijuese romantike
është edhe trillimi fantastik i cili shpesh kishte si bazë prirjen për t’i kundërvenë
realitetit të shëmtuar botën e përsosur, kjo erdhi si rrjedhojë e mos realizimit të ideve
të këtij revolucioni, cka shpesh sillte edhe depresionin e pesimizmin e krijuesëve të
asaj kohe. Në historinë e muzikës Romantizmi hyri si rrymë e cila përfshiu pothuajse
gjithë krijimtarinë muzikore të shekullit XIX pas Bethovenit. Shumë krijues, filozofë
të asaj kohe konsideruan se të gjitha specifikat e romantizmin mund të shpreheshin më
së miri me anë të muzikës. Mirëpo, Romantizmi për herë të parë është paraqitur në
letërsi (Gjermani), kështu që muzika është jashtëzakonisht e lidhur me lëtërsinë e cila
për krijimet e shumë kompozitorëve do të jetë frymëzim e mbështetje (veprat e Shilerit,
Hygos, Pushkinit, Gëtes, etj) do t’i frymëzojnë kompozitorët e mëdhenjë të kësaj
periudhe për krijimet e tyre.
Në këtë periudhë pra kompozitorët thyejnë rregullat, ishin më të lirë në zgjedhjen dhe
interpretimin e krijimtarisë së tyre, ata lejonin imagjinatën dhe pasionin e tyre të
lundroj në mënyre spontane dhe ta interpretonin atë nëpërmjet veprave të tyre.
Melodia e harmonia - ka një dallim të madh tek disa kompozitorë në këtë periudhë,
disa nga ata menjëherë fillojnë aplikimin e elementeve të reja që solli ky stil e ka edhe
të tillë që vazhdojnë të krijojnë nën ndikimin e klasicizmit muzikor si
psh.(Mendelssohn). Tani melodia e formave të ndryshme muzikore në këtë shekull
është më e gjërë dhe e pasuruar më kromatikë, sepse shpesh herë këtë e kërkon edhe
vetë përmbajtja e veprave, sepse tani do të hasim edhe në vepra ku rolin kryesor do ta
ketë populli –shtresat e gjëra popullore apo një njeri nga populli, gjë që ishte e rrallë
apo nuk kishte ndodhur fare deri më tani. Harmonia na paraqitet e pasuruar me
modulacione, shkallë të vjetra e padyshim që edhe tonaliteti kuptohet më gjërësisht.
Përdoren disonanca më të guximshme, ka modulacione më të shpeshta, bëhet
shkëmbimi i shkallëve Dur-mol, Schubert.
Një rol të veçantë në muzikën e këtij shekulli luan folklori, sidomos tek popujt e vegjël
që më vonë arritën çlirimin e tyre e tek të cilët do të krijohen edhe Shkollat Nacionale
– karakteristikë e veçantë në kuadër të këtij stili. Folklori solli trajtimin e temave të
reja të dalura nga populli, dhe shumë kompozitorë të kësaj kohe duke u mbështetur në
traditat artistike popullore ata filluan krijimet e tyre ku si përmbajtja na paraqiten luftrat
për clirim e gjithashtu edhe idealet për liri, drejtësi.
Format muzikore - Në këtë kohë krijohen forma të reja muzikore, forma këto të një
rëndësie të madhe edhe në ditët e sotme. Disa nga këto forma u shfaqën nën ndikimin
e jetës qytetare e cila ndikoi ndjeshëm në formimin profesionalist të muzikantëve. Disa
nga këto forma janë edhe Miniaturat pianistike si psh, çaste-momente muzikore,
impromtu, vallet, polonezat, valset, mazurka, këngët pa fjalë, nokturno etj. Zhvillimi i
madh i miniaturës pianistike u shpreh në mënyrë te theksuar tek, Schubert, Schumann,
Mendelssohn dhe Chopin.
Këngët solo - paraqesin një rëndësi të veçantë në muzikën e këtij shekulli, të cilat
përcillen me piano (pianoja instrumenti më i dashur i kompozitorëve të kësaj kohe),
këngë këto të ashtuquajtura LID si këngë e prokompozuar. Këngët lid për herë të parë
dimë se janë nxerrur nga këngët folklorike gjermane. Themelues i këngëve solo (lid)
me përcjellje njihet Franz Schubert.
Rëndësi të madhe në lulëzimin e këtyre formave dha edhe zhvendosja e jetës koncertale
nga kishat e sallonet e mbyllura aristokrate tek skenat e mëdha operistike-koncertale të
ndërtuara pikërisht për këtë arsye.
Poema Simfonike - Rëndësi të veçantë vazhdon të ketë muzika instrumetale-orkestrale
e cila në këtë kohë karakterizohet me paraqitjen e poemës simfonike, formë simfonike
me program, e kompozuar në një kohë në vend të simfonisë e cila ishte katërkohëshe.
I pari që solli këtë formë ishte Franz Liszt.
Operetta - Jacques Offenbach njihet si nismëtarë i kësaj forme e cila për dallim nga
opera është formë më e shkurtër dhe paraqitet që të ketë strukturë më të lehtë por që
mund të paraqitet edhe deri në V akte.
Opera e madhe - Fillimisht paraqitet në Francë dhe bazohet në efekte të shumta
dekorative dhe është e ndërtuar në pesë akte, nismëtarë ishte Giacomo Meyebeer.
Normalisht që gjatë zhvillimit të operës u paraqit edhe Reforma e saj e këtë herë nga
kompozitori i madh i kësaj gjinie Richard Wagner (1813-1883).
Opera nacionale - Me tema dhe elemente folklorike. Edhe në gjininë e operës
Romantizmi solli ndryshime të mëdha, e tëra kjo nën ndikimin e ideve të Revolucionit,
ku në këto opera rol kryesor filluan të luajnë shtresat demokratike dhe ato të
intelegjencës përparimtare. Një rol të rëndësishëm luajtën edhe lëvizjet nacional
clirimtare me cka rezultoi edhe shfaqja e operës së tipit patriotik, pastaj rëndësia e
madhe që kompozitorët i dhanë folklorit nacional rezultoi në shfaqjen e operës
popullore, gjithashtu u paraqit edhe opera e tipit heroiko-romantik në të cilën idetë
patriotike e filozofike transmetoheshin përmes nacionalës. Më vonë u paraqiën edhe
opera Veriste dhe ajo lirike.
Muzika me program - Erdhi si rrjedhojë e shprehjes më të lehtë të mendimeve të
kompozitorit tek auditori i ri. Muzika me program është ajo llojë muzike e cila
mbështetet apo tregon ndonjë program të caktuar të marrë nga letërsia, historia,
legjenda, natyra por edhe nga vetë ngjarjet e jetës së përditshme njerzore. Përfaqësuesit
më të mëdhenjë të kësaj muzike janë Hector Berlioz dhe Franz Liszt. (Lajtmotivi)
Muzikë Apsolute - E kundërta e asaj me program dmth. muzikë e cila nuk ka ndonjë
titull të veprës, me cka kompozitori nuk na e bën të ditur se në cfarë është mbështetur
për krijimin e veprës së tij. Në muzikën apsolute hyjnë format si: sonata, simfonitë,
muzika kamertale, koncertet etj.
Verizmi - Vere/vendosja e së vërtetës ital. – reflektimi i jetës së përditshme. Ky stil
është vecantërisht i dukshëm në veprat e Giacomo Puccin i cili ndryshe njihet si
përfaqësues i verizmit.
Simbolizmi - Koncept i prezentuar nga Sigmund Freud që ndikoi në mediat e ndryshme
të artit, ky koncept rrotullohet rreth përpjekjës për të përcjellë betejat personale të një
kompozitori në një mënyre simbolike, e hasim në veprat e Gustav Mahler.
Të gjitha këto risi e karakteristika që sollën kompozitorët e këtij stili, janë shprehje e
përpjekjeve të tyre për të krijuar një muzikë sa më komunikuese, nacionale, e në këtë
mënyrë ata paralajmëruan edhe realizmin. Muzika romantike e këtij shekulli luajti një
rol të madh në zhvillimin dhe pasurimin e kulturës muzikore evropiane në atë periudhë
e deri në ditët e sotme.
 FRANZ SCHUBERT (1797-1828)
Kompozitor klasik drejt Romantizmit i cili e vazhdon shkollën Beethoven-iane.
Shquhet si përfaqësues i Romantizmit të hershëm. Studioi veprat e Beethoven duke i
praktikuar edhe në krijimtarinë e tij, shembull i kemi sonatat e tij ku dukshëm vërehet
ndikimi i Beethoven. Njihet si themelues i parë i këngëve solo me përcjellje (lid) si dhe
themelues i simfonisë liriko-romantiko poetike. Opus i tij është mjaftë i pasur me forma
të ndryshme muzikore si simfoni, mesha, drama, opera, muzikë kamerale, kuartete,
kuintete, sonata, këngë solo etj.
Këngët solo - Si themelues i kësaj forme ai kompozoi 600 të tilla të cilat i ndau në 3
cikle, me poezi të Wilhelm Myler:

Mullisja e bukur – 1823 Rrugë dimri – 1827 Kënga e mjellmës – të pa botuara

Në rrugë, Ku, Kureshtja, Padurim,
Ngjyra e dashur, E imja, Pauza,
Kordelja e gjelbërt, Gjahtari,
Përshëndetja e mëngjesit, Lulet e
Mullisit etj.
Me përmbajtje dramatiko-tragjike (Kuinteti i tij me titull “Trofta” ka
motive nga njëra këngë e këtij cikli)
Fli i qetë, Banderola, Vetmia, Posta,
Thinjat, Kujtimi, Dielli i rremë, Në
fshat, Endërr pranverore, Organisti
etj.

Kompozoi 9 simfoni nga të cilat vecohen ajo nr. 8 e papërfunduar në II kohë, simfonia
tragjike nr. 4 dhe simfonia nr. 9 – Simfonia e madhe (Mendelssohn).
Simfonia nr. 8 “E pa përfunduar” – Njëra ndër simfonitë e tij më të rëndësishme.
Këtë simfoni kompozitori e shkroi vetëm në dy kohë 6 vite para se të vdiste, arsyeja e
mos mbarimit të simfonisë e cila si formë standarde ka 3 deri në 4 kohë nuk ka qenë
vdekja e tij por ai vet nuk e ndjente se do të mund t’ia bashkangjiste edhe një kohë
tjetër që do t’i përshtatej dy të parave. Simfonia nr. 4 “Tragjike” – E kompozuar një
vit pas simfonisë së tij të 3-të gjatë kohës kur ishte 19 vjec por e cila u interpretua deri
më shumë se 2 dekada pas vdekjës së tij. Titullin ia vuri disa vite pasi e kishte
kompozuar, arsyeja nuk dihet pse por dihet që është njëra nga dy simfonitë e tij të
vetme që i ka kompozuar në shkallë mol (simfonia nr. 8). Simfonia nr. 9 “Great
Symphony” – E kompozuar për orkestër më të madhe e cila paraqitet në 4 kohë. Kjo
simfoni paraqet influencën dhe adhurimin e tij të thellë për Beethoven. Kjo simfoni jo
vetem që është gati e gjatë sa simfonia nr. 9 e Beethoven por gjithashtu bazohet në
qasjet kompozicionale të Beethoven. Interpretimi i kësaj simfonie nuk u realizua
asnjëherë gjatë kohës kur Schubert ishte gjallë për arsye se antarët e orkestrës refuzonin
të luanin aq gjatë deri sa pas vdekjës së tij Schumann e morri përsipër që ta realizoi atë
me ndihmën e Mendelssohn. Në vitin 1839 në Leipzig u dha premiera e parë e kësaj
simfonie nën dirigjim të Mendelssohn.
Sa i përket formës së operës, mësimet e para i morri nga Antonio Salieri ku gjithsej
kompozoi 18 opera dhe vepra dramatike. Disa nga më të njohurat janë: opera
“Vëllezërit binjak”, “Alfonsi dhe Estrela”, “Feriando”, “Klodina” etj. Ndërsa nga ato
dramatike vecohet “Rozamunda”.

Schubertiada – e formuar nga ai dhe miqt e tij më të afërt dhe më të besueshëm që

kishte. Ata mblidheshin në ndonjë shtëpi ku përvec që diskutonin tema politike
fshehurazi ata gjithashtu performonin. Schubert shfrytëzonte schubertiadat që të
performonte në piano veprat e tij ku shpesh herë përcillte në piano edhe miqt e tij
solokëngëtarë. Franz Schober ishte miku i tij më i ngushtë i cili i ndihmonte shumë
Schubert në karrierën e tij si kompozitor. Mendohet që Franz Schober dhe Schubert
ishin dashnorë.

Schubert vdes në moshën 31 vjecare nga një sëmundje që në atë kohë ishte e
pashërueshme. Ai asnjëherë nuk morri meritat për krijimtarinë dhe stilin e tij të vecuar
si kompozitor sa ishte gjallë. Pas vdekjes së tij, Brahms, Schumann e Mendelssohn
marrin veprat e tij dhe i ribotojnë duke e bërë Schubert një nga kompozitorët më të
rëndësishëm botëror. Brahms ndikohet dukshëm nga veprat kamerale të Schubert.
Schumann frymëzohet nga këngët solo të tij dhe po ashtu Mahler i cili këngët solo për
dallim nga Schubert dhe Schumann i kompozon me përcjellje të orkestrës.
 ROBERT SCHUMANN (1810-1856)

Kompozitor gjerman përfaqësues i Romantizmit. Lindur në Leipzig, në një familje ku

vlerësohej arti, babai i tij ishte autor dhe botues librash kjo ndikon që Schumann të
lidhet ngushtë me artin në përgjithësi por edhe me letërsinë. Njihet si kritiku i parë
profesionist i muzikës si dhe shkroi revistën e parë për muzikë me titull “Të rejat nga
muzika” 1843. Ishte iniciator i programizmit si dhe ishte i pari që futi realizmin përmes
tij. Njihet si themelues i vërtetë i miniaturave pianistike. Endrra e tij për t’u bërë
performues koncertesh ndërprehet kur ai lëndon muskujt e dy gishtërinjëve të dorës së
djathtë duke e përdorur një lloj mjeti i cili thuhej se ndihmonte në përforcimin e
teknikës për të luajtur në piano. Nga kjo fatkeqsi Schumann fokusohet më shumë në
kompozime duke lënë numër të madh të veprave si 130 këngë solo-lid, 4 simfoni,
overtura “Manfred”, koncerti për piano dhe orkestër në a-mol, cikle pianistike etj. Gjatë
studimeve në piano me pedagogun Frederik Wieck, Schumann u njoh me vajzën e
mësuesit të tij Clara Wieck me të cilën u dashurua menjëherë dhe pas shumë
përpjekjeve dhe vështirësive ata martohen së bashku. Falë dashurisë të madhe që
Schumann kishte për gruan e tij ai i kushtoi shumicën e veprave asaj. Schumann
kontribuoi në zhvillimin e muzikës gjermane dhe asaj të Romantizmit në përgjithësi.
Miniaturat pianistike dhe lirikat vokale të tij bëjnë pjesë në traditën më me vlerë të
muzikës romantike. Schumann inspirohej nga veprat e Bach, Beethoven dhe Schubert.
Ndikimi nga Beethoven vërehet në veprat e tij orkestrale-simfonike ku ai gjen
shprehjen dhe zhvillon programatizmin.

Veprat pianistike: Karnevali, Fluturat, Skena fëmijësh, Albumi për rininë, Abegg etj.
Miniaturat pianistike: Valsi fisnik, Replika, Pauza, Njohja etj. Vepra vokale në dy cikle
si Hajne dhe Shamiso:
Dashuria e poetit Dashuria dhe jeta e gruas
Në shkëlqimin e ditëve të ndrohta të Majit, Tufa Shikimi I tij, Unaza në gishtin tim, Eja më
e luleve me aromë, Trëndafilë dhe jargovanë, përqafo, Të dashura motra,Goditja e parë që më
Ndeshem në vështrimin tënd, Ai e dashuron me dhe, etj.
pasion etj.

Clara Wieck Schumann 1819-1896

Kompozitore gjermane dhe pianiste shumë e suksesshme. E inkurajuar nga babai i saj
Frederik Wieck ajo studioi pianon që nga mosha 5 vejcare dhe kur mbushi 16 vjec ajo
vec se kishte krijuar reputacion në të gjithë Evropën si një Wunderkind. Ajo vendosi
standarde të reja të performancës që vazhdojnë edhe sot e kësaj dite duke përfshirë
luajtjen e recitaleve dhe koncerteve përmendësh pa partiturë. Së bashku me Schumann
shkruan 12 këngë nga Liebesfruhling (Pranvera e dashurisë – poezi nga Friedrich
Ruckert), op.12 dhe op. 37, 3 nga to ishin të sajat origjinale.
 FELIX MENDELSSOHN 1809-1847

Një ndër përfaqësuesit të parë të Romantizmit. Kompozitor, dirigjent, pedagog,

veprimtar artistik, piktor, poet, atlet gjuhëtar etj. Ai synonte ruajtjen dhe pasurimin e
traditave të muzikës kombëtare. Ishte i frymëzuar nga Bach, Handel, Mozart e
Beethoven. Këtë e dëshmojnë ndikimet që pati nga Handel dhe Bach në veprat e tij
korale ndërsa nga Mozart e Beethoven në veprat simfonike e instrumentale. Njihet si
themelues i overturës programatike-koncertale, ishte edhe përfaqësues kryesor i
miniaturave instrumentale si dhe përfaqësues i simfonizmit romantik. Vinte nga një
familje e pasur hebrenjësh nga Hamburgu. Ishte i zgjuar dhe si i ri merrej jo vetëm me
muzikë por edhe pikturonte. Që në moshën 6 vejcare fillon mësimet në piano nga nëna
e tij. Mes moshës 12 dhe 14 vjec shkroi 12 simfoni të inspiruara nga Bach, Beethoven
e Mozart. Vepra e parë e tij e botuar është një kuartet për piano (13 vjec). Në vitin 1829
organizoi dhe drejtoi një shfaqje të mirënjohur të Bach “Pasioni sipas Shën Mateut”.
Në moshën 26 vjecare bëhet dirigjent në orkestrën e Leipzigut. Krijimtaria e tij
përbëhet nga numër i madh veprash, vend qëndror zënë “Këngët pa fjalë” te cilat ishin
me program me melodi të thjeshtë dhe të bazuara në muzikën popullore. Kompozimet
programore: Kënga e gjahtarit, Kënga pranverore, Marshi funeral, Ciraku etj.
Origjinaliteti i tij krijues qëndron te overturat: Endrra e një nate vere, Meluzina e bukur,
Qetësia e detit dhe Udhëtimi i lumtur. Veprat e tij më të njohura janë: Koncerti për
violinë dhe orkestër në e-mol, 2 koncerte për piano, oratorio Pavli, 5 simfoni (italiane
dhe skoceze), koncerti i dyfishtë pianistik, 6 sontatat për organo, okteti harkor në Es-
Dur, Dasma e Kamacos, Dy kusherintjë, 5 opera, Oratorio “Elijah” etj.
Oratorio “Elijah” u performua për herë të parë në vitin 1846 në Birminghan nga një
audiencë rreth 2 mij persona. Kjo oratorio i morri 10 vite për realizim duke përfshirë
shkrimin e shumicës së librettos.
Ishte themelues dhe drejtor i Konzervatoriumit të Leipzigut.
Në vitin 1847, motra e Mendelssohn, Fanny, e cila ishte një frymëzim i përjetshëm për
të, vdiq papritur. Vdekja e saj e la atë aq të shkatërruar sa shpejt humbi dëshirën e tij
për jetën. Shëndeti i tij, tashmë i rrezikuar nga karriera e tij e vështirë, filloi të
përkeqësohej me shpejtësi. Gjashtë muaj më vonë, Felix Mendelssohn vdiq nga një enë
gjaku e këputur e zemrës në Leipzig, Gjermani. Ai ishte kthyer së fundi nga një vizitë
e shkurtër në Zvicër, ku kishte përfunduar kompozimin e kuartetit harkor në f-mol.
Edhe pse ai ishte vetëm 38 vjeç kur vdiq, Mendelssohn arriti të dallohej si një nga
kompozitorët e parë të rëndësishëm të botëror të Romantizmit.
 Fanny Cäcilie Mendelssohn 1805
Ishte një pianiste dhe kompozitore gjermane. Ajo ishte motra e kompozitorit Felix
Mendelssohn dhe gjatë gjithë jetës së tyre, ata patën një marrëdhënie jashtëzakonisht
të ngushtë personale dhe muzikore. Thuhet se Felix shpesh varej nga Fanny për këshilla
rreth veprave të tij, edhe kur ai dhe babai i saj e dekurajonin. Ajo ishte mbesa e filozofit
Moses Mendelssohn. Gjithashtu, ajo ishte gjyshja e filozofit Paul Hensel dhe
matematikanit Kurt Hensel. Fanny Mendelssohn kompozoi 466 vepra muzikore duke
përfshirë mbi 250 këngë solo, 125 vepra për piano, katër kantata dhe shumë muzikë
instrumentale dhe kamerale, si dhe vepra korale. Një numër i këngëve të saj u botuan
fillimisht me emrin e Felix në koleksionet e tij op. 8 dhe 9. Megjithatë, vetëm një pjesë
e vogël e veprave të saj u botuan dhe shumica u zhdukën për më shumë se 100 vjet
derisa u rizbuluan. Edhe sot shumica e veprave të saj nuk është botuar kurrë dhe mbetet
e fshehur në biblioteka apo koleksione private.
 FRẾDẾRIC CHOPIN 1810-1849

Kompozitor dhe pianist i shquar polak i periudhës së Romantizmit. Njihet për këngët
e tij solo dhe koncertet për piano. Chopin shquhet si një ndër kompozitorët më të
mëdhenjë të muzikës falë imagjinatës dhe mjeshtërisë ë tij të shkëlqyer. Babai i Chopin,
Nikolla, ishte një emigrant francez në Poloni, u punësua si mësues në familje të
ndryshme aristokratike, duke përfshirë Skarbekët, në Żelazowa Wola, një nga
marrëdhëniet më të dobëta të të cilëve u martua. Kur Fréderiku ishte tetë muajsh,
Nikolla u bë mësues i frëngjishtes në liceun e Varshavës. Vetë Chopin ndoqi liceun
nga 1823 deri në 1826. E gjithë familja kishte prirje artistike, madje edhe si foshnje
thuhet që Chopin reagonte kur dëgjonte nënën ose motrën e tij duke luajtur në piano.
Në moshën 6 vjecare ai përpiqej të luante në piano notat që i dëgjonte madje mundohej
që të krijonte edhe melodi të reja. Një vit më pas ai fillon mësimet në piano me
Wojceich Zywny. Në moshën 7 vjecare ai kompozoi Poloneze në g-mol e cila u botua
menjëherë dhe më pas shkroi një marsh dukës së madh rus Konstantinit i cili u luajtë
në paradën ushtarake. Krijimtaria e tij ndahet në katër faza: 1. Faza e parë e cila
zhvillohet në Varshavë, 2. Faza e dytë e cila nis në Paris, 3. Faza e tretë e cila përfshin
vitet e tij të 40-ta ku krijon një varg veprash të mëdha, 4. Faza e katërt e cila përfshin
veprat e fundit ku ai krijoi prirjet e reja muzikore.
Krijimtaria: 52 mazurka, 13 poloneze, 15 valcere, 27 etida, 21 nokturne, 24 prelude, 4
skerco, 4 balada, 3 sonata, 2 koncerte për piano dhe orkestër.
Chopin thuajse të gjithë krijimtarinë ia kushtoi pianos, stili i tij krijues shquhet për
nuancën dhe ndjeshmërinë që ai arrin të shpreh përmes pianos. Dashuria e madhe që
pati për atdheun, gërshëtimin e bukur të folklorit polonez me muzikën evropiane dhe
vdekja e tij e hershme e bëjnë atë një nga kompozitorët më të përhapur dhe më të
përfolur në botë. Chopin ishte kompozitori i parë gjenial që iu përkushtua në mënyrë
unike pianos.
 HECTOR BERLIOZ 1803-1869

Kompozitor, kritik dhe dirigjent francez i periudhës së Romantizmit i njohur kryesisht

për simfoninë “Fantastike”, simfoninë korale “Romeo dhe Juliette” dhe dramën “The
damnation of Faust”. Lindi në një familje ku shquhej muzika dhe aty morri kulturën
muzikore që fëmij, ndërsa mësime të vërteta muzikore nuk morri. Veprat e tij të para
ishin kryesisht të kompozuara për muzikë kamerale. Ai filloi studimet në mjeksi ne
Universitetin e Parisit ndërkohë ëndrra e tij e vërtetë ishte të mësonte muzikën dhe më
pas filloi të studionte muzikë i vetëm sidomos Spontinin, Gluckun si dhe shfaqjet e
dramave te Shekspirit. Pas shumë kundërshtimeve të familjes së tij ai më në fund e lë
mjeksinë dhe fillon të studioj kompozimin ne Konservatoriumin e Parisit te profesor
Lesjeri. Ka fituar cmimin e Romes. Udhëtoi në vende si Austria ku dirigjoi “Dënimin
e Faust”, në Rusi ku u vlerësua shumë mirë nga 5-shja ruse. Berlioz mbi stilin e tij
krijues “Stili im në përgjithësi është shumë i guximshëm, por nuk kërkon në asnjë
mënyrë të përmbysë asnjë nga elementët përbërës të artit. Përkundrazi, synimi im është
të rris numrin e tyre. Nuk më ka shkuar kurrë në mendje të shkruaj muzikë pa melodi,
pavarësisht asaj që është thënë absurde në Francë.
 FRANZ LISZT 1811-1886

Lindi me 22 tetor në Raiding të Hungarisë. Përshtypjet e para muzikore i fitoi në fshatin

e tij nga këngët e vallet hungareze e ato cigane. Pianon e mësoi nga babai i tij i cili e
udhëhoqi të birin në debutime të suksesshme para publikut. Ai shkoi në Vjenë disa vite
më vonë për të studiuar. Në piano merrte mësime nga Karl Ceni ndërsa në kompozim
nga Antonio Salieri. Në Vjenë ai takoi dhe Bethovenin (në atë kohë krejtësisht i
shurdhuar) i cili njohi tek Listi një muzikant të madh. Në Paris ai studio kontrapunktin
te profesori Reiha dhe kompozimin me Paenan (nën drejtimin e tij ai shkroi operën e
parë "Don Sahno", e cila u shfaq në "Operën e Madhe" të Parisit). Më pas ai u shperngul
në Gjenevë bashkë me gruan e tij Mari d'Agy. Aty ai jepte mësim në konservatorin e
qytetit, merrte pjesë në jeten koncertale, kompozonte pjesë për piano të orientuara nga
përshtypjet e udhetimit të tij. Pas disa viteve ai u shpërngul në Vajmar me gruan e tij
të dytë Karolina Viltenshtain dhe aty punoi si dirigjent i operës së qytetit. Këtu ai për
ta zgjeruar propagandën e muzikës klasike ai formon "Lidhjen e re të Vajmarit" dhe
"Lidhjen e përgjithshme muzikore gjermane". Pas Vajmarit ai viziton: Vjenën, Romën,
Budapestin ku u zgjodh edhe presidenti i Akademisë Muzikore të themeluar me nismën
e tij. Në Evropë ai u konsiderua si pianisti më i madh i kohës. Ai vdiq në Bairet më
1886.
Kompozoi: vepra për piano: "Parafrazat" (nga "Rigoleto" e Verdit, "Hugenotët" e
Majer Berit, "Norma" e Belinit etj), "Transkriptimet" e veprave të shquara vokale,
instrumentale e simfonike (simfonia "Fantastike"' e Berliozit, fragmentet nga operate
Vagnerit, 9 simfonitë e Bethovenit eti), 3 përmbledhjet e ciklit "Vitet e shtegëtimit"
("Zvicra", "Italia", dhe e treta është e patitulluar), 19 rapsodi hungareze, rapsodi
spanjolle, 2 koncerte, sonana b-mol, 12 etyde transedentale, 3 etyde koncertale, 6 etyde
kushtuar Paganinit etj.
Krijimtaria simfonike - 13 poema simfonike: "Preludet", "Tasso", "Mazeppa",
"Hungaria" etj),
2 simfoni programatike: "Fausti"' dhe "Dante".
Muzika vokale - lirika vokale ose romancat: "Lorelai", "Tre ciganet", "Kur të dremis",
"Gëzim dhe dëshpërim" etj.
 ANTONIN DVORAK 1814-1904

Lindi në Nelagozevec. Shkollën fillore e kreu në fshat. Mori mësime në organo, violin,
violë e piano. Në moshën 10 vjeçare bëri kuartetin e tij të parë, analizoi veprat e
Smetanës dhe u ndikua nga ai. Punoi si drejtor në Universitetin e Kembrixhit, punoi në
Pragë etj. Qendron në Nju Jork 3 vite dhe bëhet drejtor në Konservatoriumin e Nju
Jorkut. Vdiq nga një infrakt.
KRIJIMTARIA
Operat: "Alfredi", "Ciparisë", "Rusallken", "Dimitri" etj.
3 kuartete (më i njohuri i treti),
9 simfoni (më e njohura e 5 dhe e 7),
Stabat Matez - vepër religjioze, sonata për violine, 1 koncert për violinë, 1 koncert për
piano,
5 poema simfonike (më të njohurat: Vornik, Shtriga e mesditës, Kënga e heroit),
mesha në C-Dur, vallet slave etj.
 BEDZHIH SMETANA 1824-1884

Lindi në Litomish, Pragë. Talentin e mori nga babai i tij, Jozef Sllaviku. Registrohet
në Konservatorin e Parisit. Mori mësime private për kompozim. Ishte themelues i
filarmonisë çeke. Në krijimet e tij mbështetet në këngët popullore. Jozef Porshka dhe
Franc List i ndihmuan në krijimtarinë e tij. Në turne të Smetanës ka interpretuar gruaja
e tij, Katerina. Qëndroi në Kotenburg, ku themeloi shoqata muzikore, mori pjesë në
jetën koncertale, kompozoi etj. Humbi katër vajzat e tij dhe gruan per shkak te
epidemive. Më vonë martohet përsëri dhe bëhet me një vajzë. Më 1874 humb dëgjimin
dhe gjatë kësaj kohe ka kompozuar veprat më të mira. Vdiq në Pragë.
KRIJIMTARIA
Operat:
1. "Nusja e shitur",
2. "Tri vejushat",
3. "Opera Branderburgase",
4. "Libusha",
5. "Dalibori",
6. "Puthja",
7. "Muri i djallit" etj.
Korali "Romeo dhe Zhulieta",
Përmbledhja "Atdheu im" me 6 poema simfonike: "Mishegrad", "Volltava", "Sharrka",
"Në lëndinat e pyjet çeke", "Taborr" "Bllaniku".
Trio pianistike, 3 poema simfonike, Rikardi i tretë etj.
 MIHAIL GLINKA 1804-1857

M. I. Glinka lindi në 20 Maj të vitit 1804 në fshatin Novospask të qarkut të Smolenskut

në një familje intelektualesh, të cilët luajtën një rol parësor në formimin kulturor të tij.
Arsimimin e tij Glinka e kreu në një kolegj pedagogjik në Moskë. Interesat e tij për
kulturë e kapercenin atë që mund t'i jepte një kolegj, ndaj ai nisi të zhvillojë me punë
autodidakte formimin muzikor, ai mësoi t'i bjerë violinës, kur asistoj në koncertet e
dhomës me muzikë të Hajdnit e Moxartit në shtëpinë e xhaxhait të tij. Në kolegj ai
mësoi pianon, e po aty krijoi veprën e tij të parë “Variacione mbi një temë të Moxartit".
Më pas, pas mbarimit të shkollës, me synim për të plotësuar edukimin e tij muzikor, ai
shkon në Itali (ku njihet nga afër me V. Belinin), Gjermani, ku qëndron 6 muaj dhe
merr mësime nga muzikanti i njohur Zigfrid Deni në Austri. Glinka udhëtoi në vende
të ndryshme si:Francë, Spanjë, Gjermani, Rusi etj. Për të fundit her Glinka largohet
nga Rusia për në Gjermani në vitin 1856, po atje ai ftohet rëndë dhe më 15 Shkurt të
vitit 1857 vdes atje. Sipas fjalëve të akademikut të shquar rus Asafier, biografistit më
të shquar të Glinkës, ai u varros në Berlin në kushte mjerane, si edhe Moxarti.
Krijimtaria: vepra instrumentale simfonike e dhome si: "Trio patetike", "Kapriço me
tema ruse", Uvertura simfonike me tema ruse, "Natë veneciane" etj. Vepra orkestrale
si: "Valsi Fantazi", muzikën për tragjedinë "Princi Holmskij" një numër lirikash vokale
("Dyshimi", "Kujtoj çastet e mrekullueshme", Ciklin e romancave "Lamtumirë
Petërsburg" etj.). Dy vepra orkestrale "Hota artagonase" dhe uverturën "Natë në
Madrid", Fantazia orkestrale mbi dy tema ruse "Kamarinskaja" disa pjesë pianistike
("Pershendetje atdheut", "Variacione mbi nje temë skoceze"), romanca, ndër të cilat
"Kënga e Margarites"etj. 2 simfoni për orkestër, Tarantella për zë dhe orkestër,
Divertimento Brillante në temat e Bellinit, Valse për piano, vepra korale: Kënga Ruse,
Litania e parë, Hafa ime; Këngë solo- Më trego përse, E humba thesarin tim, Duhet të
harrojë, Më mirë mos të njihja, Kënga e dasmës, etj; 2 opera: Ivan Susanit. Ruslani e
Ludmilla.

Opera "Ivan Susanin"

Rëndësia e madhe e Glinkës ishte themelimi i shkollës krijuese ruse. Ai krijoi operën
e parë ruse, që i perfasqëson të plota karakteristikat e gjinisë nga një anë, dhe nga ana
tjetër që demonstron prototipin e një vepre të përkryer kombëtare. Para se Glinka të
shkruante operën e tij Ivan Susanini, mbi të njejtin subjekt e mbi të njejtat vargje të
poetit Riljejev, u shkrua nga kompozitori me origjinë italiane K. A, Kavos një operë
që edhe u shfaq në skenë, po që u zbeh tërësisht pas daljes në dritë të operës së Glinkës.
Në fakt, titulli i vertetë i operës është "Jeta per Carin" dhe me këtë titull e me vargje që
i korespondonin atij, ajo u shfaq për të parën herë në 9 Nëntor 1836 në S. Peterburg,
në teatrin e madh të qytetit. Më vonë ky titull u zëvendësua me emrin e heroit kryesor
të operës "Ivan Susanin". Opera ka 4 akte, 7 tabllo dhe 1 epilog. Në bazë të subjektit të
saj qëndron një ngjarje që shtjellon aktin veteflijues të fshatarit Ivan Susanini, i cili jep
jetën për të shpëtuar atdheun. Akti 1: Antonida dëshiron të martohet me Sobinin, por
babai i saj, Susanin, refuzon lejen derisa një rus të zgjidhet siç duhet për të marrë fronin
e carit. Kur Sobinin e informon se Këshilli i Madh në Moskë ka zgjedhur një car, të
gjithë festojnë. Akti 2: Në një sallë luksoze, fisnikëria feston dominimin polak mbi
rusët duke kënduar dhe kërcyer. Papritur, një lajmëtar vjen me lajmin se Mikhail
Romanov është zgjedhur si car i Rusisë, por tani është i fshehur. Polakët zotohen ta
rrëzojnë atë. Akti 3: Susanin dhe djali i tij i birësuar, Vanya, zotohen të mbrojnë carin
e ri. Susanin bekon Sobinin dhe Antonidën në dasmën e tyre të ardhshme kur një
detashment ushtarësh polakë shpërthen për të kërkuar vendndodhjen e carit. Në vend
të kësaj, Susanin dërgon Vanya për të paralajmëruar carin ndërsa Susanin i çon ushtarët
nga shtegu në pyll. Antonida është e shkatërruar. Sobinin mbledh disa burra për të
shkuar në një mision shpëtimi. Akti 4:Sobinin i siguron njerëzit e tij për drejtësinë e
misionit të tyre. Kur bie nata, në një pjesë të pyllit pranë një manastiri, Vanya troket
në portat dhe paralajmëron banorët që të largojnë carin. Susanin ka udhëhequr trupat e
dyshimta polake në një zonë të pakalueshme të pyllit të mbuluar me borë. Polakët flenë
ndërsa Susanin pret agimin dhe u jep lamtumirën fëmijëve të tij. Fillon një stuhi, dhe
kur zbardhet dita, polakët zgjohen. Ata e kuptojnë se Susanin i ka mashtruar dhe kështu
e vrasin atë.
 ALEKSANDER BORODIN 1833-1887
Lindi më 1833 në Petersburg, në një familje mbretërore. Ai kryen studimet në fushën
e shkencës së kimisë ndërsa muzikën e mësoi në mënyrë autodidakte, e më pas e
përvetësoi me Balakrievin, kompozimin e pianon. Kishte vështirësi si të gjithë
muzikantët e tjerë sepse nuk pajtohej me mënyrën se si trajtoheshin artistët në Rusi.
Pasi që miku i tij Musorgski vdiq ai nuk e perballoi mirë humbjen e tij. Vdiq nga një
sulm zemre më 1887, pa mundur të përfundojë operën e tij të vetme "Princi Igor".
KRIJIMTARIA- 1 operë (“Princi Igor"), 3 simfoni, tabllo "Në stepat e Azisë
Qëndrore", Suitën e vogël për piano etj.

MODEST PETROVIÇ MUSORGSKI (1839-1881)

Lindi në Psikov të Rusisë, në një familje të pasur. Mbresat e para muzikore i mori nga
kengët e fshatit te tij. Pianon e mesoi nga e ëma. Sipas traditës familjare Musorgski nga
mosha 10 vjeç ndjek shkollen ushtarake, ku më vonë u bë edhe oficer ushtarak. Pasi u
shkëput nga ushtria atij iu hoq e drejta e pasurisë nga familja e tij. Vështirësitë
financiare e detyruan atë që të punojë si nënpunës i thjeshtë. Pas kësaj ai u përkushtua
plotësisht muzikes. Vdiq më 1881, në një spital psikiatrik.
KRIJIMTARIA-5 opera ("Salambo", "Pugacovi", "Martesa", "Boris Godunov",
"Hovashina"),
suita për piano "Tabllo nga ekspozita" (10 numra),
romanca "Pa diell", "Këndi i femijëve", "Kalistrati", "Nina-nana e Jerjomushkes",
"Jetimi etj (romancat lirike, romancat satirike, romancat sociale), këngë dramatike
(balada "I harruari", cikli "Këngët e valet e vdekjes" etj.) etj.
 NIKOLAI RIMSKI KORSAKOV (1844- 1908)
Lindi më 1844 në Tihvin, Rusi në një familje ku mbrëmjet muzikore ishin pjesë e jetës
së përditshme familjare. Profesioni i tij ishte ai i oficerit të marinës, ndersa me muzikë
filloi të merret në moshën 15 vjeçare. Qëndroi në Petersburg një kohë ku punoi si
profesor në Konservatorin e Petersburgut, ishte i angazhuar në jetën muzikore etj. Pasi
që kishte përkrahur ata që janë revoltuar ndaj qeverisjes në Rusi, zyrtarët e lartë e
përjashtuan Korsakovin nga konservatori, por pedagogët dhe studentët protestuan
kunder këtij vendimi dhe kështu Korsakovi kthehet përsëri në punë. Ishte novator i
harmonisë dhe orkestracionit. Vdiq më 1908.
KRIJIMTARIA
15 opera:
1. "Borëbardha"
2. "Sadko".
3. "Natë Maji"
4. "Nusja e carit", "Mllada".
5. "Kashei i pavdekshem",
6. "Tregimi për qytetin e padukshëm Kitezh".
7. "Perralla mbi car Sulltanin" etj.
Vepra simfonike ("Kapriçot spanjolle", "Perralla", "Simfonieta", suita "Sheherzade"
etj.),
koncert për piano e orkestër, Fantazia mbi tema popullore për violin e orkestër etj.
 PJETER ILIÇ ÇAJKOVSKI (1840-1893)
Lindi në vitin 1840 në Vodkins të Uralit në një familje intelektualësh. Pianon e mësoi
nga e ëma. Studioi në Petersburg, në Fakultetin e Drejtësisë. Ai mori pjesë në jetën
artistike (konkurse të ndryshme) të Petersburgut dhe kështu mori përgatitjet e
nevojshme për tu bërë muzikant profesionist. Ai hyri në Konservatorin e Muzikës në
këtë qytet dhe pas tre viteve studimi ai bëhet muzikant profesionist. Më pas u shpërngul
në Moskë ku kompozoi vepra të ndryshme, bashkëpunoi me kompozitorë të tjerë, mori
pjesë në jetën artistike, punoi si pedagog për 12 vjet në Konservatorin e Moskës etj.
Ishte publicist e kritik që ka mbrojtur muzikën kombëtare ruse. Fiton titullin si
kompozitor i nderuar i muzikës së dhomës të Petersburgut dhe të Universitetit të
Kembrixhit. Vizitoi poashtu Italinë, Gjermaninë, Çekine, Amerikën. Vdiq në Moskë
më 1893 pas një sëmundjeje të rëndë e të papritur. Ishte novator pothuajse në secilën
gjini që ai kompozoi. Është përfaqësuesi më i madh i operës ruse dhe operës së
simfonizuar evropiane (me operat "Eugjen Onjegin" dhe "Dama Pikë"), ishte krijues i
operës lirike-komike (me operën "Farkëtari Vakulla"), është krijues i tipit simfoni-
dramë (me simfoninë nr.4) dhe krijues i tipit simfoni-tragjedi (me simfoninë nr.6-
simfoninë patetike) dhe ështe krijues i baletit rus.
KRIJIMTARIA
10 opera
1. "Vojevoda".
2. "Opriçnik"
3. "Farketari Vakulla".
4. "Eugjen Onjegin"
5. "Dama Pikë"
6. "Mazepa",
7. "Jolanta" etj.,
7 simfoni,
uvertyrat: "Shtrëngata", "Romeo e Zhulieta", "Françeska da Rimini", "Fatum",
"Hamleti", "Vojevoda", "Kaprici italian" etj.
Muzikë kamertale: 100 romanca ("Sikur ta dija?", "Përse?", "Pajtimi" etj.)
Suitat orkestrale: "Moxartiana", "Serenata për harqe" etj.
4 koncerte për piano e orkestër,
1 koncert për violinë e orkestër,
3 balete: "Liqeni i mjellmave", "Arrëthyesi" dhe "Bukuroshja e fjetur" etj.
"Eugjen Onjegin"- Eshtë mbështetur në romanin e Pushkinit. Libreto nga vetë
kompozitori. Personazhet kryesore ishin Tatjana, Lenski dhe Onjegini. Këtu bëhet fjalë
për konfliktin në mes të heronjve që luftojnë për lumturi dhe forcën e mjedisit
indiferent që i kundërvihet kësaj lufte. Çajkovski i dha kësaj opere tipare realiste dhe e
afroi atë me problemet aktuale të realitetit rus në atë periudhe.
"Dama Pikë"- është bazuar poashtu në një nga romanet e Pushkinit. Libreto nga vëllai
i Çajkovskit, Modest Çajkovski. Personazhet kryesore janë: Hermani, Liza, Tomski,
kontesha, Jelecki. Këtu bëhët fjalë për Hermanin i cili është i dashuruar me Lizën
vajzën e adoptuar të një konteshe të pasur. Ai do të martohet me të, por bëhet pengesë
varfëria e Hermanit dhe fakti që Liza ishte e fejuar me dikënd që ajo nuk e donte. Nga
Tomski (shoku i tij) Hermani meson historinë e konteshës ku sipas kësaj historie ajo
zotëron "sekretin e tri letrave" ku me këtë sekret fitohet loja e bixhozit. Kështu ai do
që të pasurohet dhe të bashkohet me Lizën. Hermani takohet me konteshen dhe i lutet
asaj që t'ia tregojë sekretin por ajo vdes pasi ishte e frikësuar nga arma me të cilën
Hermani e kërcënonte atë. Në dhomën e Hermanit shfaqet fantazma e konteshës e cila
ia tregon sekretin por i vë kusht që ai të martohet me Lizën. Pasi Liza e kupton që
konteshen e ka vrarë Hermani ajo i kërkon atij takim dhe ai paraqitet por menjeherë
largohet për të shkuar në lojën e bixhozit. Për këtë arsye Liza hidhet në lumë dhe vret
vetën ndërsa Hermani që shënon me letrat e konteshës në letrën e fundit humbet.
Kështu nga deshperimi ai vet veten.
Përfaqësuesit e operës romantike gjermane:

KARL MARIA VEBER (1786-1826)

Veberi ishte kompozitor, dirigjent, pianist, kritik, veprimtar shogëror e shkrimtar. Lindi
më 18 nëntor 1786 në Eitin (Gjermani). Mësimet e para për piano i mori nga i ati i tij
që ishte violinist, mësimet për teori i mori nga Mishel Hajden, organon dhe
kompozimin mësoi nga Kalsher. Atij i ofrojnë punë të ndryshme në Sicili, Shtutgard,
Darmshtadt, në Pragë drejtoi teatrin gjerman, në Drezden si udhëheqës artistik dhe
dirigjent i operës etj. Ai me disa shokë të tij themeloi "Shoqërinë harmonike" që
synonte propagandimin e veprave kombëtare me anë të artikujve në shtyp. Ai vdiq në
Londer më 5 qershor 1826 nga sëmundja e tuberkulozit.
Kompozoi: 6 fuga të vogla, një sonatë e disa vepra të tjera për piano,
Operat: "Forca e dashurisë dhe e verës", "Vajza e pyjeve", "Pjetër Shimoli dhe fqinjët
e tij" (komike), "Rubezal", "Abu-Hasan", "Precioza", "Gjahtari i lirë" (opera më e
njohur e tij), "Euriante", "Oberon”.
"Koncertino për klarinetë", "Koncerti për fagot", "Rondo hungareze për flautë", 2
koncerte për piano e orkestër, tri sonata për piano, valsin "Ftesa për vallëzim",
"Romana siciliane", një numër të madh këngësh me fjalë të Teodor Kërnerit, këngen
"Lufta dhe fitorja" mbi vargje të Volbrukut.
Opera "Gjahtari i lirë"- bazohet në në një nga novelat e "Librit të fantazmave" të
shkrimtarit gierman Apel. Bëhet fjalë për Maksin, një gjahtar, që për të fituar çmimin
në garat e qitjes, ai përdor plumba të prodhuar nga djalli. Nga ky cmim varet bashkimi
me të dashurën e tij Agatën, në fund me ndërhyrjen e një plaku të mençur; pas një
mrekullie, ai çlirohet nga e keqja dhe në fund martohet me Agatën.

RICHARD WAGNER (1813-1883)

Vagneri është një ndër kompozitorët dhe një muzikantët me gjenial gjermanë të shek.
XIX. Lindi në Lajpcig më 22 maj 1813 në familjen e një punonjësi policie. Pas vdekjes
së të atit, e ëma e tij u martua me aktorin Ludvig Heier dhe interesi për artin i lindi
duke e shoqëruar Heierin në shfaqjet teatrale. Interesi i tij për muziken u shfaq në
moshën 18 vjeçare. Studioi në fakultetin e filozofisë në Lajpcig dhe në të njejtën kohë
ai mori mësime të teorisë dhe kontrapunktit nga organist Beinling. Ndryshe nga
kompozitorët e tjerë ai i shkruante vetë libretot e operave të tij. Njihet si novator i
gjinisë së operës dhe një nga dirigjentët më të mëdhenj të kohës. Punoi në Magdeburg
si dirigjent e udhëheqës artistik i teatrit të operës, në Kinesberg, Rigë, në Drezden si
dirigjent i teatrit të operës , në Paris si shkrues i partiturave muzikore etj. Vdiq më 13
shkurt 1883.
Kompozoi: 12 opera:
1. "Fei" (me bazë të dramës fantastike të Karlo Gocit),
2. "Dashuri e ndaluar" (me subjekt nga komedia e Shekspirit "Masë për masë"),
3. "Rienci',
4. "Holandezi fluturues",
5. "Tainhoizer",
6. "Lohengrin",
7. "Mjeshtrit kengetare",
8. "Unaza e Nibelungëve" (tetralogji)“Parsifali",
9. "Kalorimi i Valkerieve",
10. "Shushurima e pyllit",
11. "Vdekja e Zigfridit',
12. "Tristani e Izolda".

Veprimtaria e tij publicistike përfshin: "Arti dhe revolucioni", "Arti i së ardhmes",

"Opera dhe drama" etj.
"Holandezi futures"- Këtu personazhi kryesor holandezi ndiqet nga forcat djallëzore
(Masi dhe Sameli) dhe vetëm vetflijimi në emër të dashurisë për Senten mund ta
shpetojë atë nga mallkimi.
"Tanhoizer"- Bazohet në legjenden mbi kalorësin mëkatar Tanhoizer i cili guxon t'i
këndojë dashurisë për Venerën në garat mes minizingerëve dhe këtë mëkat mund ta
shlvejë vetem duke i kerkuar falje Papës së Romës. Papa vendosi të mos e falë atë dhe
ky vendim e çoi në vetëvrasje Elisabeten. Ky sakrifikim bëri që dega e selvisë (shenjë
e faljes së mëkatit) të lulezojë persëri.
"Lohengrin"- Personazh kryesor është Elsa ndaj të cilës është thurrur shpifja se ajo ka
zhdukur vëllain e saj dhe kalorësi Lohengrin e shpëton atë nga kjo shpifje. Ai në duel
e mund Telramundin i cili e kishte thurrur intrigën. Lohengrini i propozon Elsës të
martohet me të me kushtin që ajo mos ta pyes nga ka ardhur; e martesën e tij e pengon
Ortruda (gruaja e Telramundit). Pastaj Lohengrini tregon publikisht nga ka ardhur dhe
pastaj zhduket.
"Tristani e Isolda” - Përbëhet prej 3 akteve. Në aktin e parë perfshihet ideja e gabimit
të pirjes së eksilirit të dashurisë dhe zhvillohet mbi kuvertën e anijes, në sfondin
oqeanik. Në aktin e dytë shfaqet dashuria e Tristanit dhe Izoldës në oborrin e mbretit
Mark (i shoqi i Izoldes). Në aktin e tretë Tristani vdes nga plaga e marë nga një shigjetë
e njërit nga rojet e mbretit, ndërsa Izolda vdes nga deshpërimi.
"Mjeshtrit këngëtarë" - Këtu paraqitet dashuria e Valterit (përfaqësues i artit progresiv
popullor) për Even dhe bëhet fjalë për garën artistike të Nyrëmbergut. Hans Zaksi
(kepucëtar) e ndihmon Valterin të fitojë në këtë garë.
"Unaza e Nibelungëve"- është tetralogji që bazohet në ritin skandinavo-gjerman. Ajo
perbëhet nga 4 opera (secila ka nga tri akte): "Ari i Renit", "Valkiria”, "Zigfridi" dhe
"Fundi i perëndive". Këtu bëhet fjalë për unazen e nibelungëve e cila është farkëtuar
nga ari magjik i lumit Ren dhe me forcen që ajo e ka bëhet shkaku i grindjeve,
mashtrimeve e vrasjeve për ata që kërkojnë ta zotojnë atë.
 GIOACHINO ROSSINI (1792-1869)
Lindi më 29 shkurt 1792 në Pezaro të Venecias. Njohuritë e para trë muzikës i mori
nga nëna (këngëtare) dhe nga babai (trompist). Në moshën 12-vjeçare ai nisi mësimet
sistematike për muzikë, më vonë ai u shkollua në liceun e muzikës në Bolonjë dhe kreu
studimet aty në drejtimin e profesorit At Matei, ku më vonë u pranua edhe si anëtar i
Akademisë. Gjatë kësaj kohe ai krijoi një numër të madh veprash: simfoni, muzikë
vokale etj. Pas mbarimit të Liceut ai veproi si kompozitor, dirigjent dhe drejtues artistik
i grupeve operistike, të vogla shëtitëse. Gjatë kësaj kohe ai kompozoi më shumë opera
komike. Rosini është një nga themeluesit e operës nacionale të Italisë. Vdiq në Paris
me 1868. Eshtrat e tij u dërguan në Firencë dhe u varrosën në kishën Santa Croce.
Kompozoi: 38 opera
Opera buffo-"Italiana në Algjeri", "Berberi i Seviljes", "Hirushja", "Laraska hajdute"
etj.
Opera serie- "Elizabeta e Anglisë", "Tankredi", "Otello", "Moisiu", "Muhameti Il"-e
cila në ripunim u quajt "Rrethimi i Korinthit", "Vilhem Tel" etj.
Vepra vokale dhe vokale-simfonike: "Mbrëmje muzikore"- vëllim i romancave dhe
dueteve, veprën oratoriale "Stabat Matez", 7 vepra vokale-koncertale, 186 pjesë të
vogla per piano, 7 kuartet për instrumente frymore etj.
Opera "Berberi i Seviljes"- kjo operë u kompozua në vitin 1816 dhe u shfaq në Romë.
U perfundua për tri javë. Bazohet në një nga komeditë e shkrimtarit francez, Bomarshe
dhe ka libreto nga Sterbini. Rolet: Almavila, Bartolo, Figaro, Rosina, Basillio, Berta,
Lindoro etj. Kjo operë ka dy akte: Akti I- këtu bëhet fjalë për të birin e kontit Almaviva,
Lindoro i cili i maskuar (me ndihmën e Figaros shërbëtorit të kontit Almaviva) i këndon
serenatë Rosines, të bijës së Bartolos. Akti II- Këtu Lindoro persëri shfaqet në shtëpinë
e Rosines por këtë herë si zëvendësues i mësuesit të saj të përhershëm. Kështu ai
dëshiron t'ia jep Rosinës një letër por Figaro e ndalon atë. Opera "Vilhem Tel"- Me
këtë operë ai u bë themeluesi i operës herioke romantike. Rolet: Vilhemi, Xhemi,
Matilda, Arnoldi, Heduig etj. Kjo operë ka 4 akte dhe libreton e shkruar nga Etiene de
Xhoi dhe Hipolite Bis. Këtu bëhet fjalë për Vilhem Telin i cili ishte hero që brengosej
për popullin dhe lirinë e popullit të tij.
 GIACOMO MAYERBEER (1791-1864)
Ndryshe quhej Xhakob Lidman Ber. Lindi më 5 shtator 1791 në Tasdorf afer Berlinit,
në një familje hebreje të pasur. Mësuesi i parë i pianos i Xhakomos ishte Franz Lauska,
më vonë studioi edhe te Micio Klementi, kompozimin e studioi te Antonio Salieri dhe
të Zelter. Ai u bë i njohur në Berlin,në Vjenë, Romë etj. Konsiderohej ndër virtuozet
më të mëdhenj të periudhës së tij. Pas disa viteve Xhakomo themeloi organizatën
"Bashkimi Muzikal", anëtarët e të cilit u angazhuan për të mbështetur njëri tjetrin me
kritika të favorshme për shtyp. Në vitin 1813, ai mori medaljen e parë të nderit dhe u
emerua "Kompozitori i Gjkatës" nga Duka i Madh Ludëig. Ishte novator sa i përket
operës. Ai formoi "Operën e Madhe" duke e bashkuar stilin e orkestrës gjermane me
traditën vokale italiane Vdiq më 2 maj 1864.

Kompozoi: 19 opera ("Afrikanja", "Dinorja", "Profeti", "Hugenotët", "Kryqëzatat në

Egjipt", "Roberti djall" etj), pjesë korale, një kuintet për klarinet dhe harqe në Es-Dur,
këngë vokale etj.

GUISEPPE VERDI (1813-1901)

Lindi me 10 tetor 1813 në fshatin La Ronkole të Italisë Veriore, në një familje te varfër.
Dashuria e tij për muziken u shfaq qysh herët por shkollimi qe i vështirë ngase kishte
origjinë nga fshati dhe mungesë të mjeteve materiale. Në moshën 18 vjeçare dëshiron
të regjistrohet në konservatorin e Milanos, por u refuzua për shkak se kishte kaluar
moshën e paraparë dhe se nuk zotëronte mirë pianon. Per këtë arsye ai u detyrua të
merrte mësime private. Ai punonte si instrumentist në qytezën Buseto, dhe krijoi
operate para që do të shfaqeshin ne Milano. Ai lexonte veprat e Hygos, Sherlit, Dymas,
Shekspirit eti, e që u bënë mbështetje per krijimin e libretove te operave te tij. Ai jetoi
në kohën kur populli i tij po luftonte për çlirimin dhe bashkimin e atdheut. Faza e parë
e krijimtarisë së tij frymëzohet nga këto ngjarje prandaj quhet etapa Revolucionare e
Verdit. Ai bëri sintezën e vetive pozitive te operës italiane, veçmas duker ruajtur
traditën e bel kantos për shërbim te përmbajtjes. Ai bashkepunoi me libretistin Piave
dhe me shkrimtarin dhe kompozitorin Arigo Boito sa i perket operave. Vdiq ne Milano
më 27 janar 1901.

Kompozoi: 26 opera ("Oberto", "Dita e mbretërise", "Nabuko", "Alzira", "Makbeth'

"Jerusalem","Rigoleto", "Traviata", "Forca e fatit", "Don Karlo", "Aida'", "Otello",
"Falsaf'etj), 1 rekuiem, 6 këngë, vepra sakrale, 3 simfoni etj.

Opera "Rigoleto "- ka 3 akte. Libreto nga Piave bazuar në "Le roi s’amuse" nga Victor
Hygo. Behet fiale për Rigoleton i cili ishte gastori i Dukës së Mantovës dhe si i tillë
merr pjesë në aventurat e tij. Një ditë duka rrëmben vajzen e Rigoletos, Xhilden te cilen
e kishte bërë për vete më perpara. Keshtu Rigoleto planifikon ta mbysë Duken në një
ballo por planin e prish Xhilda e cila maskohet si Duka dhe kështu Rigoleto mbyt
Xhilden në vend te Dukës.

Opera "Traviata"- ka 3 akte. Libreto nga Piave dhe ështe bazuar ne veprën "Zonja me
kamelie" e Alexander Dyma. Në qendër të veprës është kurtizanja Violeta, që për hir
të dashurisë me fisnikun Alfredo, braktis jeten prej kurtizaneje. Dashuria e tyre varet
nga i ati i Alfredos, i cili donte një të ardhme me të mire për të birin. Violeta mbyt
dashurinë e saj, duke sakrifikuar veten. Në momentin kur Violeta mendon se ka marrë
fund do gjë, Anina i jep lajmin e gëzueshem për ardhjen e Alfredos. Në çastet e fundit
të jetës së saj hyn i ati i Alfredos, i penduar: Violeta i jep dëshiren e fundit Alfredos
për femren qe do ta zëvendesojë ate dhe i premton se do të lutet nga parajsa per ta.
Opera "Aida"- ka 4 akte. Libreto nga Gislanconi dhe u bazua në nje histori egjiptiane.
Aida, vajza e mbretit etiopas Amonasro është zënë rob dhe shërben në pallatin e
Memfisit, tek e bija e faraonit, Amneris. Dashuria e Radamesit per Aidën zgjon
xhelozinë e Amnerisit ndërsa Aida, që ka të njejtën ndjenje për Radamesin vuan se e
quan dashurine për të tradhti
ndaj atdheut. I kapur rob në nje nga luftimet, babai i Aidës, Amonasro, e urdhëron
Aidën të shfrytëzojë dashurinë e Radamesit për të mësuar prej tij nga të arratisen
bashkatdhetarët e zënë rob. Xhelozia e shtyn Amnerisin të përgjojë takimin e Aidës me
Radamesin, të cilin e padit te kryeprifti për tradhti ndaj Atdheut. I dënuar me vdekje,
Radamesi varroset i galle. Në varrin e tij futet fshehurazi edhe Aida, e cila ndan me të
fatin e kesaj dashurie.
Reforma e Operës

Retorma e Vagnerit përmban:

- Vendosjen në plan të parë të veprimit dramatik, përmbajtjes (dëshironin të bënin sa
më shumë veprim skenik për të kuptuar
operën më mirë)
- Muzikën e përdornin si mjet përforcues të dramës e jo anasjelltas si në operat italiane
-Përdorimin e lajtmotivit
-aktet i ktheu në tabllo
-simfonizimi i orkestrës
-orkestra mori më shumë rëndësi
-ndarja e operës në akte, arie, duete etj
Reforma e tij bëri jehonë të madhe dhe pati mjaft ndikim të madh të quajtur
“Vagnerizëm”.

Verizmi- Opera Veriste

Reforma e Verdit përmban:

Paraqitet në fund të shek. XIX dhe në fillim të shek. XX
Vero- (italisht) e vërteta
-më shumë rëndësi solistëve dhe këngës sesa orkestrës
-harmonia më e thjeshtë, diatonike
-Paraqitet e vërteta në vend të ngjarjeve të marrura nga mitologjia, legjendat
-Subjekti i operave merret nga: jeta, dashuria, tradhtia e gruas, xhelozia dhe hakmarrja.
 Impresionizmi
Paraqitet në fillim të shekullit XX menjëhere pas Romantizmit të vonuar. Me
impresionizëm kuptojmë përshtypje, impresion. Ky stil i ri muzikor paraqitet nga
zhvillimi i modulacionit, kromatikës dhe tonalitetit si dhe rritja e numrit të orkestrës.
Pra kjo epokë vjen nga kalimi i normave, kufijve, gjë që detyronte kompozitorët të
sillnin dicka të re për dëgjuesit. Fillimisht paraqitet në Francë në artin e piktures me
Claude Monet. Elementet e Impresionizmit janë kombinimet e reja të akordeve,
harmonitë e zgjatura, tonaliteti i paqartë si dhe përdorimi i timbrit përmes orkestrimit
dhe harmonisë. Karakteristikat më të rëndësishme janë rrjedhshmëria, timbri,
atmosfera dhe shkalla pentatonike. Kompozitorët i përkushtoheshin tingujve individual
të cdo instrumenti, instrumentet frymore si flauta dhe klarineta u luajtën me tinguj më
të errët dhe të ulët ndërsa harpa dhe trekëndëshi filluan të përdoreshin më shpesh në
orkestër. Deri në Impresionizëm përdoreshin akorde si 7 të vegjël e të tjerë të zvogëluar
ndërsa në Impresionizëm filluan kombinime të pazakonta të akordeve duke përfshirë
nonakordin (e gjejmë edhe te Liszt). Shumica e veprave të kësaj epoke nuk kanë një
ritëm të qëndrueshëm dhe të përcaktuar, ritmi është i ndryshueshëm.

CLAUDE DEBUSSY 1862-1918

Kompozitori i parë impresionist dhe me më ndikim në fundin e shek. XIX dhe fillimin
e shek. XX. Lindi në Paris në një familje modeste pothuajse pa interes për kulturën.
Mësoi pianon në moshën 7 vjecare ndërsa kur mbushi 10 vjet u pranua në
Konservatoriumin e Parisit dhe studioi aty për 11 vite. Pasi kreu studimet, punoi si
përcjellës pianist në Konservatorium e më vonë bëhet pjesë e bordit drejtues. Ai fitoi
vendin e parë në garat e kompozitorëve “Prix de Rome”. Ishte pianist i talentuar dhe
një eksplorues aventurier-pa frikë muzikor. Ai ishte i interesuar për shtyrjen e kufijve
dhe eksplorimin e tingujve të ri. Inspirimi për Debussy ishte vet natyra, bukuria dhe
thjeshtësia e saj. Për sa i përket stilit të tij krijues ai ishte impresionuar nga muzika
kineze kështu duke e krijuar stilin e tij unik. Mjeshtri e tij ishte theksimi i ngjyrave të
instrumenteve në orkestër, veprat e tij janë kryesisht të shkurtëra dhe ato orkestrale
zakonisht kalojnë melodia nga një instrument në tjetrin. Krijimtaria: 1 operë Pellasi
dhe Melisanda, Preludi në pasditën e një faune, Nokturno për orkestër, Deti, Imazhet,
Lojërat etj. Kuarteti I harqeve, suiita për piano, suita Bergamaske, Dy arabeskat, Valsi
romantik, Reviere, Clair de lune, Preludet (dy libra). Kantata Djali që bën mrekulli,
kantata për dy soliste, kor të femrave dhe orkestër Damozeli I bekuar, Këngët e
harruara, Pesë poezi nga Charles Baudelaire ejt.
 MOURICE RAVEL 1875-1937
Kompozitor, pianist e dirigjent impresionist. Lindi në Baske të Francës në një familje
që e donte muzikën. Në moshën 7 vjecare mësoi pianon ndërsa 5 vite më vonë mësoi
harmoninë, kontrapunktin dhe kompozimin. Studioi në Konservatoriumin e Parisit.
Pasi që kreu studimet ai gjeti stilin e tij në muzikë duke bashkuar elemente të Barokut,
Klasicizmit dhe më vonë edhe të muzikës jazz. Fitoi vendin e dytë të “Prix de Rome”.
Vdiq nga tumori në kokë. Në krijimtarinë e tij është mbështetur në folklorin e popujve
të ndryshëm kryesisht në atë spanjoll. Emri i tij shpesh përmendet me atë të Debussy
por muzika e tyre dallon shumë nga njëri-tjetri. Ravel i donte fëmijët dhe kafshët shumë
sa që disa nga veprat e tij iu kushtohen dhe janë rreth tyre. Ai pëlqente të kompozonte
rreth përrallave dhe ngjarjeve nga vende të largëta. Veprat e tij mbështeteshin kryesisht
në ritme spanjolle e popullore. Krijimtaria: 5 opera Olimpia-Zilja e mbytur-Zhan d’arc-
Kohë spanjolle-Fëmijët dhe magjitë. 2 koncerte për piano dhe orkestër, Rapsodia
spanjolle, Bolero (e kërkuar nga një koreograf, trajtimi I figurës së gruas), La valse,
Dafne dhe Kloe (simfoni koreografike e bazuar në artin antik – dashuria e një bariu me
një dhi). Për piano: Ma mere l’Oye, Garspardi i natës, Lojëra me ujë, menuet në emër
të Haydn, Varri i Kuperinit, Alborada de gracioso. Kuarteti i harqeve dedikuar G. Faure
etj.
 Muzika në shekullin XX

Në shekullin XX kompozitorët ende krijonin vepra në parime të formave të mëhershme

si ato barokiene, klasike etj. Më vonë hasim në mospërdorimin e shkallës Dur dhe mol
duke kaluar në atonalizëm. Muzika e shek. XX vjen gradualisht pas Impresionizmit
dhe nga kjo dallojmë elementet e saj:
Ekspresionizmi – u paraqit në fillim të shekullit XX nga Arnold Schoenberg, me të
kuptojmë mundësi shprehje me atonalizëm.
Dodekafonia – nënkupton përdorimin e 12 tingujve të shkallës kromatike.
Aleatorika muzikore – është një dukuri që kompozitori në partiturë i jep liri të plotë të
shprehjes instrumentistit sipas dëshirës së tij.
Muzika konkrete – Pier Schefer ishte krijues i muzikës konkrete, muzikë e cila gjendet
në ambientin që na rrethon, tingull i paartikuluar. Përpunohet në mënyra të ndryshme
përmes paisjeve elektronike muzikore.
Muzika elektronike – krijohet në studio duke përdorur efekte të ndryshme përmes
paisjeve elektronike ku edhe krijohet muzikë me efekte akustike.
 EDVARD GRIEG 1843-1907
Lindi më 1843 në Bergen të Norvegjisë. Mësimet e para për piano i morri nga e ëma
dhe nga vëllau i madh. Ka qenë nacionalist, kompozitori i parë nacionalist norvegjez.
Ndikim të madh në zhvillimin e tij si muzicient kishte violinisti i njohur norvegjez Ule
Buli. Studioi kompozimin në Leipzieg. Në Kopenhagen formoi një shoqatë për
propagandimin e veprave muzikore të muzikantëve të rinj, ai e udhëhoqi shoqërinë
“Harmonia” në Bergen dhe me nismën e tij u hap festivali i parë i muzikës norvegjeze.
Liszt ishte një ndihmës moral për të duke i’a vlerësuar punën e tij. U nderua me tituj
nderi nga akademia e Zvicrës dhe e Holandës, titulli i doktorit të shkencave nga
Universiteti i Kembrixhit. Krijimtaria: Balada për piano e orkestër në a-mol, 150
miniatura pianistike, sonata për piano, balada, vepra për piano me 4 duar, suita “Nga
koha e Holbergut”, 3 sonata për violinë dhe një për violincello, overtura Vjeshta, 40
romanca Në varkë – ëndrra – fyelli i bariut – të dua – takimi – vallja e kecave –
ëndrra/dëshira – mjellma etj. Pjesë vokalo-simfonike “Kthimi në atdhe”, “Olaf
Tugvanson”, “Bergliot”, muzika e dramës “Sigura Jorsalfar”, muzika për dramën e
Ibsenit “Per gynt”.

Isac Albenis – Kompozitor, pianist dhe dirigjent i lindur në Komprodon të Spanjës.

Ka qenë wunderkind, virtuoz, kompozitori më i shquar i postromantikës. Ka
performuar në piano që në moshën 4 vjecare pastaj kur mbushi 7 vjec u pranua në
Konservatoriumin e Parisit. Vdiq në moshën 48 vjecare nga një sëmundje e veshkës në
Francë. Krijimtaria: 3 opera, 3 menuete, 2 suita për orkestër, 2 koncerte për piano,
përmbledhjet “Këngët spanjolle”, “Vallet spanjolle” etj.

Enrique Granados – Pianist dhe kompozitor me prejardhje spanjolle. Pianon e

mësoi në shkollën e muzikës në Barcelonë e më vonë studion në Konservatoriumin e
Parisit. Kompozoi forma të vogla për piano në frymën e muzikës popullore spanjolle.
Krijimtaria: Poema simfonike “Dante”, suita për piano “Gojeskas”, “12 valle
spanjolle” për piano, Trio për piano, violinë e violincello etj.

Manuel De Falla – Kompozitor dhe pianist me prejardhje spanjolle (nacionalist).

Në moshën 13 vjecare mësoi pianon, harmoninë dhe kontrapunktin. Studioi në
Konservatoriumin e Mardidit. Gjatë jetës së tij vizitoi Parisin, Argjentinen etj. Vdiq
nga një sëmundje e zemrës në moshën 70 vjecare. Krijimtaria: 4 pjesë spanjolle për
piano, “Fantasia Betika” për piano dedikuar A. Rubinstein, “Homazhet” për orkestër,
“Netët në kopshtet spanjolle” për piano dhe orkestër etj.
Johannes Brahms - Ishte njëri ndër kompozitorët më të shquar të gjysmës së dytë
të shek. XIX dhe një ndër përfaqësuesit më të mëdhenj të Romantizmit. Lindi në
Hamburg në një familje muzikantësh, i ati ishte kontrabassist në orkestrën e qytetit. Në
moshën 7 vjecare mësoi pianon e më vonë edhe instrumentet prej drurit. Në moshën
13 vjecare ai nisi të punoj si pianist shoqërues në antraktet e teatrove dramatike, më
vonë mësoi kompozimin nga Eduard Marksen. Pas vizitave të vendeve si Zvicra e
Gjermania ai vendoset në Vjenë. Punoi si udhëheqës i kapelës korale në Dortmund,
ishte anëtar i Akademisë së Arteve në Berlin, u titullua Doktor i Universitetit të
Kembrixhit dhe i Universitetit të Bresllavskut. Udhëhoqi “Shoqatën e miqëve të
muzikës” dhe dirigjoi koncertet simfonike të kësaj shoqate. Ai gjen vetën në një luftë
mes shkollës së re gjermane dhe kompozitorëve romantik sic ishte ai. Ka qenë shumë
kritikues për vetën e tij ndërsa ecjet në natyrë e ndihmonin si për të gjetur qetësim
mendor ashtu edhe për ta inspiruar kompozitorin. Brahms konsiderohet si B-ja 3she
gjermane Bach – Beethoven – Brahms. Krijimtaria: mbi 200 këngë lid, 3 sonata për
piano, 5 cikle variacionesh për piano, 3 rapsodi për piano, 5 balada për piano, 27
miniatura dhe disa pjesë për 4 duar (valse dhe valle hungareze). 3 trio për piano, 2
sekstete harqesh, 3 kuartete harqesh, kuintete për harqe-piano, Kuinteti për klarinetë. 4
simfoni, 2 overtura, variacione simfonike mbi një temë të Haydm, 2 serenata.

Gustav Mahler - Kompozitor, dirigjent. Mahler ka lindur në Kalischt, Bohemi, në

atë që atëherë ishte Austro-Hungaria (Perandoria Austro-Hungareze), dhe e cila tani
ndodhet në një zonë që është pjesë e Republikës Çeke. I magjepsur me muzikën
ushtarake dhe atë popullore që kishte dëgjuar që nga lindja, në moshën katër vjeçare,
Mahler filloi të riprodhonte dhe kompozonte muzikë në fizarmonikë dhe piano. Si një
hebre austriak, gjermanfolës, ai përjetoi diskriminim racor që në moshë të re. Ai kishte
të gjitha aftësitë e një fëmije mrekullie dhe performanca e tij e parë ishte në moshën
10-vjeçare, duke luajtur piano në Jihlava. Në moshën 15-vjeçare, ai u pranua në
Konservatorin e Vjenës dhe fitoi diplomën e tij. Ndonëse iu dha një sërë çmimesh për
piano dhe kompozicioni, kur nuk fitoi çmimin prestigjioz Beethoven për kompozim, ai
u fokusua në dirigjimin si një mjet për punësim fitimprurës. Gjatë 17 viteve të
ardhshme, Mahler u ngrit nga shtëpitë e vogla të operës evropiane për t'u bërë Drejtor
Artistik i Operës së Gjykatës së Vjenës, në 1897. Shprehjet e tij muzikore konsiderohen
autobiografike, bazuar në këndvështrimin e tij personal për jetën. Karriera
kompozicionale e Gustav Mahler është e ndarë në tre periudha "kreative", secila prej
të cilave prodhoi një "trilogji simfonike". Gjatë periudhës së parë krijuese, tre simfonitë
e tij ishin shumë të ndryshme. Simfonia nr. 1 në D-Dur, përmbante katër kohë, e pesta
u hodh dhe pranohet gjerësisht si një autobiografi e jetës së tij. Fillimi i gëzuar pasohet
nga "Marshi funeral në mënyrën e Callot" dhe përfundon me një finale të shkëlqyer.
Simfonia nr. 2 e Mahlerit njihet gjerësisht si Ringjallja. Fillon me vdekjen dhe
përfundon me një festë të pavdekësisë. Simfonia nr. 3 në D-Dur, paraqet një "vizion
dionizian të një zinxhiri të madh të qenies" në gjashtë kohë. Gjatë periudhës së mesme
të tij krijuese, (1897-1907), reputacioni i tij si dirigjent u vendos fort dhe ai krijoi pesë
simfoni duke përfshirë: Ode to Heavenly Joy, Giant, Nr. 6 në a-mol, Song of the Night
dhe Nr. 8 në Es-Dur. Në moshën 47-vjeçare, Gustav Mahler drejtoi shfaqje në
Metropolitan Opera në SHBA dhe u bë dirigjent i Shoqërisë Filarmonike të New York.
Një sfond fëmijërie i sëmundjes dhe vdekjes mes 13 vëllezërve dhe motrave të tij, i
kombinuar me paragjykimet racore me të cilat ai trajtoi, mund të shpjegojë hidhërimin
e shprehur në tre simfonitë e tij të fundit. Ai nuk i dëgjoi kurrë të interpretuara veprat
e trilogjisë së tij të periudhës së fundit, duke ndërruar jetë në vitin 1911 ndërsa
kompozonte Simfoninë nr. 10. Mahler dihej se vuante nga tensioni nervor, skepticizmi
dhe një obsesion me vdekjen. Ai ishte një notar i zjarrtë dhe "shëtitës malor". Mahler
u konvertua në krishterim në 1897; Simfonitë e tij pasqyrojnë kryesisht parimet dhe
temat e atij besimi. Ekziston një Shoqëri Ndërkombëtare Gustav Mahler, me seli në
Vjenë, e krijuar për të promovuar kërkime dhe studime shkencore rreth punës së tij dhe
historisë kulturore të epokës së tij. Gustav Mahler jetoi gjatë një periudhe të
rëndësishme tranzicioni muzikor. Si kompozitor dhe dirigjent i periudhës post-
romantike, ndikimi i tij i qëndrueshëm parashikoi "tonalitetin progresiv" të shekullit të
XX dhe ai ishte vërtet një muzikant që jetoi artin e tij. Në vitet e mëvonshme,
Gjermania naziste ndaloi dirigjentët e famshëm hebrenj Otto Klemperer dhe Bruno
Walter, të cilët ishin të njohur për interpretimet e tyre të veprës së Mahlerit.

Max Reger - Kompozitori dhe mësuesi gjerman shquhet për veprat e tij per organo,
të cilat përdorin forma barokiene, ai ishte një nga kompozitorët e fundit që i dha jetë
traditave muzikore të shekullit të 19-të. Reger ka studiuar në Weiden. Në 1888 ai dëgjoi
Die Meistersinger dhe Parsifal në Bayreuth, por ndikimi Wagnerian në muzikën e tij
ishte jetëshkurtër. Nga 1890 deri në 1893 ai studioi në Sondershausen dhe Wiesbaden
dhe dha mësime për piano, organo dhe teori. Në këtë kohë ai u bë mik me Busonin dhe
me organistin Straube, i cili prezantoi muzikën e organos të Reger. Deri në vitin 1901,
megjithë kundërshtimin ndaj metodave të tij tradicionale, ai ishte vendosur në Mynih
si kompozitor, pianist dhe mësues. Më 1907 u bë profesor i kompozicionit në
Konservatorin e Lajpcigut dhe drejtor muzikor në Universitetin e Lajpcigut. Ai mori
postin e dirigjentit të orkestrës së gjykatës në Meiningen në 1911. Përveç veprave per
organo, Reger kompozoi edhe vepra korale dhe orkestrale, muzikë dhome dhe këngë.
Ndër veprat e tij kryesore orkestrale janë Suita Böcklin, Variacionet dhe Fuga mbi një
temë nga Mozart, Suita në stilin e vjetër dhe variacione në temat e Beethoven dhe
Hiller. Ka edhe një koncert për piano, sonata për violinë të pashoqëruar, tre suita për
violë solo dhe vepra të tjera. Punimet e tij organike përfshijnë fantazinë në Ein feste
Burg; Phantazie und Fuge über B-A-C-H; fantazia në korale Wachet auf! ruft uns die
Stimme; dhe Sonata në Fis-mol. Reger ndikoi kompozitorë të tillë si Arthur Honegger
dhe Paul Hindemith.
Hugo Wolf – Kompozitor i lindur ne Austri i cili zhvilloi këngët lied në pikën
kulminante. Wolf studioi në Konservatorin e Vjenës (1875-1877), por kishte një
temperament me humor dhe nervoz dhe u përjashtua nga konservatori pas kritikave të
tij të hapura ndaj mësuesve të tij. Më 1875 u takua me kompozitorin Richard Wagner,
nga i cili mori inkurajim. Ai u takua me Johannes Brahms në 1879, dhe prej tij
gjithashtu mori inkurajim dhe nxitje për të zgjeruar fokusin e tij muzikor dhe karrierën
e tij. Ai ishte gjithashtu një mik i Gustav Mahlerit si i ri. Në fund të viteve 1870, Wolf
me sa duket u infektua nga sifilizi që do ta sakatonte dhe vriste. Në rikthimet e
përsëritura të sëmundjes, Wolf hynte në depresione të thella dhe nuk ishte në gjendje
të kompozonte, por gjatë remisioneve ai ishte rrezatues dhe shumë i frymëzuar. Në
1883 Wolf u bë kritik muzikor i Wiener Salonblatt; rishikimet e tij javore ofrojnë një
pasqyrë të konsiderueshme në botën muzikore vjeneze të kohës së tij. Këngët e tij të
hershme përfshijnë cilësime të poezive nga J.W. von Goethe, Nikolaus Lenau, Heinrich
Heine dhe Joseph von Eichendorff. Në 1883 ai filloi poemën e tij simfonike
Penthesilea, bazuar në tragjedinë e Heinrich von Kleist. Nga viti 1888 e tutje ai
kompozoi një numër të madh këngësh mbi poezitë e Gëtes, Eduard Friedrich Mörike
dhe të tjerëve. The Spanisches Liederbuch (“Libri i këngëve spanjolle”), mbi poezitë e
P.J.L. von Heyse dhe Emanuel von Geibel, u shfaqën në 1891, e ndjekur nga
Italienisches Liederbuch (pjesa 1, 1892; pjesa 2, 1896). Cikle të tjera këngësh ishin në
poezi të Henrik Ibsen dhe Michelangelo. Opera e tij e parë, Corregidor (1895;
kompozuar në një tregim nga Pedro Antonio de Alarcón), ishte një dështim kur u
prodhua në Mannheim në 1896; një version i rishikuar u prodhua në Strasburg në 1898.
Opera e tij e dytë, Manuel Venegas, gjithashtu pas Alarcón, mbeti e papërfunduar.
Reputacioni i Wolf-it si kompozitor këngësh rezultoi në formimin gjatë jetës së tij të
shoqërive të Ujkut në Berlin dhe Vjenë. Wolf shkroi rreth 300 këngë, shumë të
publikuara pas vdekjes. Nga 100-at e tij të para - që nga vitet e tij të hershme - ai
numëroi vetëm një grusht të vlefshëm. Por prodhimi i tij në vitet e pjekurisë ishte
jashtëzakonisht origjinal, në traditën më të mirë të gënjeshtrës gjermane. Wolf
shkëlqeu në krijimin e linjave melodike vokale që shprehin çdo nuancë emocionale të
një teksti të caktuar poetik. Atmosfera e këngëve të tij varion nga tekstet e buta të
dashurisë te humori satirik e deri te vuajtjet e thella shpirtërore. Linja melodike vokale
është e kombinuar në mënyrë delikate me harmoni të habitshme origjinale në
shoqërimin e pianos, duke rezultuar në shkrirjen e jashtëzakonshme të muzikës dhe të
folurit të Wolf. Veprat e tij instrumentale ishin më interesante për idetë e tyre themelore
sesa për ekzekutimin e tyre; ato përfshinin Serenadën italiane për orkestër (1892; një
transkriptim i serenatës për kuartet harqesh të vitit 1887).
Cesar Frank - Kompozitor francez me origjinë belge i lindur në Liezh të Belgjikës.
Në mënyrë origjinale e bashkoi formën klasike e ciklike dhe polifoninë barokiene në
Romantizmin e pjesës së dytë të shek. XIX. Frank konsiderohet si Brahmsi gjerman.
Studioi në Paris ku edhe qëndroi për të jetuar një kohë të gjatë. Ishte kompozitor,
organist e pianist por më shumë njihej si organist e më pas si kompozitor. Publiku
borgjez-francez më shumë preferonte muzikë operistike dhe balete se sa muzikën
instrumentale që ishte me vlera të njëmendta që kompozoi ai. Punoi si pedagog i
organos dhe kompozimit dhe ishte shumë i dashur mes studentëve. Parimet e veprave
të tij ishin të mbështetura në qartësi formale të klasicizmit, në parimet e polifonisë
kontrapunktike dhe harmonisë të pasuruar me kromatike të kohës. Me Frank lind etapa
e re shumë e rëndësishme për muzikën instrumentale në Francë e që konsiderohet si
rilindje e muzikës franceze. Krijimtaria: Prelude, fuga, variacione. Kuarteti harkor në
D-Dur, sonata për violinë e piano në A-Dur, 1 simfoni në f-mol që konsiderohet si
kryevepër e muzikës simfonike franceze. Poema simfonike “Psika” programore etj.

Richard Strauss - një kompozitor i shquar romantik gjerman i fundit të shekullit të

19-të dhe fillimit të shekullit të 20-të. Poemat e tij simfonike të viteve 1890 dhe operat
e tij të dekadës së ardhshme kanë mbetur një tipar i domosdoshëm i repertorit standard.
Babai i Strauss, Franz, ishte boristi kryesor i Orkestrës së Gjykatës së Mynihut dhe u
njoh si virtuozi kryesor gjerman i instrumentit. Nëna e tij vinte nga familja e shquar e
prodhimit të birrës Pschorr. Gjatë një edukimi konvencional, Strauss ende i kushtoi
shumicën e kohës dhe energjisë së tij muzikës. Kur la shkollën në 1882, ai kishte
kompozuar tashmë më shumë se 140 vepra, duke përfshirë 59 lieder (këngë artistike)
dhe vepra të ndryshme dhome dhe orkestrale. Këto të mitur pasqyrojnë edukimin
muzikor të Shtrausit nga babai i tij, i cili i nderonte klasikët dhe e urrente Richard
Wagnerin si burrë ashtu edhe si kompozitor, edhe pse ai ishte një interpretues i shquar
i pjesëve me brirë në shfaqjet e operave të Wagnerit. Arritja e parë e madhe e Strauss
ishte shfrytëzimi i fuqisë shprehëse të orkestrës së madhe të operës Wagnerian për
sallën e koncerteve. Megjithëse disa nga veprat e tij të hershme Mendelsoniane, si
koncerti për violinë (i kompozuar 1882) dhe koncerti i parë me bri (1882–83), luhen
ende, Strauss-i i vërtetë u shfaq me poemën simfonike Don Juan (kompozuar 1889),
në të cilën ai dhuntitë e zjarrta melodike, fuqitë përshkruese dhe mjeshtëria e
instrumentimit fillimisht u bënë plotësisht të dukshme. Harmonikisht edhe më i pasur
është kulmi i poemës simfonike Tod und Verklärung (1888–89; Vdekja dhe
Shndërrimi), në të cilën një njeri që po vdes shqyrton jetën dhe idealet e tij. Forma
rondo përdoret në poemën tone Till Eulenspiegels lustige Streiche (1894–95; Till
Eulenspiegel's Merry Pranks), ku Strauss gjeti tingujt dhe ngjyrat e sakta instrumentale
për të përshkruar aventurat e mashtruesit të shekullit të 14-të, Till, nga aventurat dhe
pantallonat e tij. një treg dhe duke tallur klerin deri në vdekjen e tij në një klarinetë D
në trekëmbësh. Gjithashtu sprach Zarathustra (1896; Kështu foli Zarathustra) është
gjoja një homazh për filozofin Friedrich Nietzsche, por në të vërtetë është një koncert
për orkestër në të cilin entitetet e njeriut dhe natyrës ilustrohen dhe kontrastohen nga
tonalitete të kundërta. Për të ilustruar bëmat e Don Kishotit (1897), Strauss përdori
formën e variacionit në këtë poemë tone. Delet, mullinjtë me erë dhe kuajt fluturues
përshkruhen me magji në muzikën e mbushur me poezi. Don Kishoti u pasua nga
poema pothuajse-autobiografike Ein Heldenleben (1898), në të cilën kundërshtarët e
Strauss janë kritikët muzikorë (të karakterizuar nga erërat dëshpëruese) të cilët ai i
mposht në një skenë beteje me fuqi dhe virtuozitet mahnitës përpara se të tërhiqej në
fshat për t'i menduar. "veprat e paqes" të tij (një varg vetë-citatesh muzikore) me gruan
e tij. Në Symphonia Domestica (1903), një orkestër e madhe përshkruan 24 orë në jetën
e familjes Strauss, duke përfshirë larjen e foshnjës, grindjet dhe bërjen e dashurisë. Në
Eine Alpensinfonie (1911–15; Një Simfoni Alpine) një orkestër edhe më e madhe (më
shumë se 150 lojtarë) përshkruan një ditë në Alpet bavareze, me një stuhi, një ujëvarë
dhe pamjen nga një majë mali si pika kryesore. Ashtu si bashkëkohësi i tij i madh
Gustav Mahler, Strauss shkroi në mënyrë madhështore për një orkestër të madhe, por
gjithashtu ishte në gjendje të arrinte tekstura të delikatesës së muzikës së dhomës. Por
ndërsa muzika e Mahlerit eksploron obsesionet e tij shpirtërore dhe psikologjike,
muzika e Strauss-it është më objektive dhe ka të bëjë me emocionet sensuale dhe jetën
e përditshme, sesa me mundimin shpirtëror dhe vdekjen. Lumturia e orkestrimeve të
Strauss zbutet nga mprehtësia harmonike. Strauss kishte një fuqi përshkruese të
pakrahasueshme dhe një aftësi të jashtëzakonshme për të përcjellë detaje psikologjike.
Kjo cilësi e fundit ishte veçanërisht e dukshme në operat e tij. Opera e tij e parë ishte
Guntram i ndikuar nga Wagnerian (1892–94, rev. 1940). Vepra e tij e ardhshme në
skenë, opera komike satirike Feuersnot (1900–01; Zjarri-Uria), përdor humor të ndyrë
për të tallur maturinë dhe hipokrizinë e qyteteve të vogla. Me Salomenë (1903–05),
Shtrausi e transferoi mjeshtërinë e tij të poemës së tonit orkestral në një operë që është
e jashtëzakonshme për intensitetin me të cilin ajo përcjell epshin naiv të Salomes për
Gjon Pagëzorin dhe shthurjen e oborrit të njerkut të saj Herodit. Opera e tij e radhës,
Elektra (1906–08), është një studim i dytë me një akt i suksesshëm i obsesionit femëror,
në këtë rast hakmarrjes. Në këtë pjesë, Strauss shkoi drejt atonalitetit aq sa dëshironte
ndonjëherë. Elektra u pasua nga Der Rosenkavalier (1909–1910), një "komedi në
muzikë" që zhvillohet në Vjenë të shekullit të 18-të dhe përmban një varg anakronik
valsesh dhe personazhesh si Marschallin, Baron Ochs, Octavian dhe Sophie, të cilët
audienca në dikur u zuri në zemër. Kjo operë mbetet vepra më e njohur skenike e
Strauss-it, pavarësisht nga pasazhet e saj të rastësishme.
Arnold Schoenberg - Kompozitor, teoricient dhe piktor. I lindur në një familje
hebreje në Vjenë muzikën e mësoi si autodidakt por që fëmijë kishte marrur mësime
vetëm në kontrapunkt. I takon kohës së ekspresionizmit në muzikë dhe ishte
përfaqësues – themelues i shkollës së dytë vieneze ku edhe punoi si profesor. Muzika
e tij konsiderohej degjeneruese sepse ishte moderne, atonale. Muzika e tij kishte ndikim
të madh në shek.XX në aspektin e harmonisë dhe të zhvillimit të muzikës. Ai zhvilloi
dodekafoninë ose serializmin (12 tone). Ishte i sëmurë nga trisdekafobia frika nga
numri 13 dhe kjo besohet se e shkaktoi vdekjen e tij ku vdiq më 13 qershor në moshën
65 vjecare ne 00:15. Veprat e tij nuk kanë temë dhe bazohen në tingëllimën disonant.
Krijimtaria: 4 opera Pritja, Dora fatlume, Nga sot në nesër, Moses dhe Aroni.
Orkestrale: poema simfonike Vdekja pranverore, Gavota dhe muzeta në G-Dur për
harqe, Pellasi dhe Melizanda, Kamersimfoni, 5 pjesë për simfoni, Në stilin e vjetër G-
Dur. Koncerte: 1 për cello D-Dur, 1 për piano, 1 për violinë, 1 për kuartet harqesh dhe
orkestër. Pjesë vokale-orkestrale: 6 këngë, 4 këngë, Këngët e Gurrës, I mbijetuari nga
Varshava, Kol nidre. Kamerale: Serenata në D-Dur, 5 kuartete harqesh, Seksteti
Nderrimi I nates, kuintet për piano Turma e hekurt, Muzikë për krishtlindje për dy
violina etj.

Alban Berg – Ishte kompozitor austriak i lindur në Vjenë. Si fëmijë ishte i sëmurë
nga astma dhe interesin për letërsi e kishte më të madh se sa për muzikë. Në moshën
15 vjecare ai mësoi muzikën si autodidakt. I takon shkollës së dytë vjeneze, nxënës i
Schoenberg ku me të mësoi kontrapunktin, teorinë e muzikës, harmoninë dhe
kompozimin. Me kalimin e kohës vetëm vepat e tij kanë arritur një shkallë pak a shumë
të namit të mirë tek publiku krahasuar me kompozitorët e tjerë dhe shkak është largimi
nga atmosfera e romantikës së vonshme. Për të, vlefshmëri e lartë gjithnjë është
shprehja e gjendjes nga thellësia e shpirtit. Edhe pse Bergu zbaton dodekafoninë të
krijuar nga Schoenberg prap se prap tek ai gjejmë pikënisje tonike. Po ashtu në disa
kompozime instrumentale të tij gjendjen edhe lidhje jomuzikore me elemente jashtë
muzikes shembull si të folurit. Vdiq nga helmimi i gjakut shkak një pickim i një insekti
në moshën 50 vjecare në Vjenë. Krijimtaria: 2 opera Wozzeck dhe Lulu. Muzikë
kamerale: Adagio për kuartet harqesh, Adagio për klarinetë-violinë-piano, Koncerti i
kameralës për piano-violinë dhe 13 instrumente frymore, Fuga për 2 violina-2 viola-
violincello dhe piano. Muzikë vokale: Lamtumirë – këngë me përcjellje të pianos,
Altenberglieder – me përcjellje të orkestres, Në mbrëmje – përcjellje piano etj. Muzikë
për piano: Valsi në G-Dur, Variacione për piano në a-mol, 5 Klavierstuck etj.
Anton Webern – Kompozitor modern, vjenez. Mësimet e para i mori nga e ëma e
tij e cila ishte pianiste amatore. Më vonë mësoi pianon, cellon dhe teorinë e muzikës
në Klagenfurt ku u bë edhe pjesë e orkestrës atje duke luajtur në cello. Më vonë hyri
në Konservatoriumin e Vjenës ku studioi harmoninë dhe kontrapunktin po ashtu morri
mësime private në kompozim pas disa viteve me Schoenberg. Dukshëm vërehet
përdorimi i dodekafonisë në veprat e tij. Punoi si dirigjent në Vjenë, Gjermani, Pragë,
Angli, Spanjë e Zvicër. Në Gjermani muzika e tij konsiderohej si e degjeneruar gjatë
kohës kur sundonte Adolf Hitler. Me 15 shtator ai u vra nga një ushtar amerikan.
Krijimtaria: Variacionet për orkestër, Kuarteti i harqeve i aranzhuar për orkestër,
Pasgalia, 6 bagatelle, Rondo për piano, Pjesë për fëmijë, 2 kantata, 2 këngë, 5 këngë,
4 këngë, Tre ritmet tradicionale për zë, violinë, klarinet dhe bass klarinet etj.

Paul Hindemith - Kompozitor, violist, violinist, dirigjent e pedagog. Ndryshe i

njohur si “Bach i shek XX”, ka përdorur shumë polifoni por disonante. Lindi në
Frankfurt ku mësoi violinën si fëmijë. Në konservatoriumin e Frankfurtit studioi
violinën, dirigjimin dhe kompozimin. Ishte koncertmjeshtër në Opera-orkestra e
Frankfurtit. Punoi si organizator i një festivali gjerman, punoi si profesor në
Universitetin e Turqisë ku u morr me përmirësimin e edukatës muzikore dhe me
stabilizimin e operës dhe baletit të Turqisë. Në Amerikë punoi si pedagog në
Universitetin e Jales, Kornellit, Uellsit, Bufalos dhe Harvardit. Fitoi cmimin BALZAS.
Njihet ndryshe si neobarokien. Veprat e tij të hershme ngjajnë më shumë me
Romantizmin ndërsa më vonë u ndikua nga stili ekspresionist i Schoenberg i cili edhe
ka qenë mësues i tij. Vdiq nga pankreas. Kryesisht ka kompozuar në forma klasike por
me kontrapunkt disonant. Ka kompozuar kantatën “Kënga e shpresës” ku përfshin edhe
publikun. Krijimtaria: 11 opera Shpresa vrasëse e gruas, Sancta Susana, The nuschi-
nuschi, Cardillac, Poshtë e lartë, Lajmet e ditës, Mësimi, Jemi duke e ndërtuar një qytet,
Piktori Matias, Harmonia e botës, Darka e gjatë e Krishtlindjes. Balete: Djalli, Baleti
triadik, Vizioni fisnik, Të katër temparamentet, Heroidade. Orkestrale: Simfonieta
qesharake, Vallëzimi, Koncert për orkestër, Konzertmuzik, 4 simfoni etj. Koncerte: 2
për cello, 2 për piano, 1 për violinë, 1 për klarinetë, 1 për hornë etj. Kamerale:
Kamermuzik 8 pjesë, Overtura Holandezi fluturues, 3 pjesë për 5 instrumente, Skerco
etj.

Carl Orff – Kompozitor gjerman i cili u morr me problemet, pedagogjinë muzikore.

Kryevepra e tij është kantata “Carmina Burana”. Ai u mundua dhe punoi në zhvillimin
e muzikalitetit te fëmijët. Orkestra e vogël e fëmijëve – orkestri me intrumente të
fëmijëve me titull “Instrumentet e Orff-it”.
Bela Bartok – Kompozitor, pianist dhe etnomuzikolog hungarez. Në moshën 4
vjecare ishte i aftë të luaj 40 pjesë në piano. Studioi muzikën në Budapest pastaj vizitoi
Anglinë, Amerikën etj. Punoi si profesor në Akademinë Royal në Angli. Vdiq në
moshën 64 vejcare nga leukimia në Amerikë. Dha kontribut të madh në folklorin
hungarez. Sa ishte gjallë njerëzit më shumë e njihnin si etnomuzikolog se sa si
kompozitor. Krijimtaria: 1 operë “Kështjella e mjekërrziut”, 1 koncert për orkestër, 2
koncerte për violinë, 3 koncerte për piano, 2 balete, 2 sonata për violinë e piano, 4 suita
për orkestër etj.

Arthur Honegger - I lindur nga prindër zviceranë, Honegger e kaloi pjesën më të

madhe të jetës në Francë. Ai studioi në Konservatorin e Zurich dhe pas vitit 1912 në
Konservatorin e Parisit. Pas Luftës së Parë Botërore ai u shoqërua me Les Six, një grup
kompozitorësh të rinj që përfshinin gjithashtu Georges Auric, Germaine Tailleferre,
Francis Poulenc, Darius Milhaud dhe Louis Durey. Honegger shpejt pohoi
personalitetin e tij të fortë në "psalmin dramatik" Le Roi David (1921; "Mbreti David").
Pasuan dy vepra të suksesshme orkestrale: Pacific 231 (1924), një përshtypje e një
lokomotivë në veprim dhe Rugby (1928), që pasqyronte dashurinë e kompozitorit për
shpejtësinë dhe sportet virile. Nga kjo periudhë ishte edhe Pastorale d'été (1921;
"Summer Pastoral") për orkestër dhome. Pjesa më e madhe - por jo e gjitha - e muzikës
së tij nga vitet 1920 është ritmike, disonante dhe e rreptë dhe tregon liri të madhe në
trajtimin e tonalitetit. Ndonjëherë ndodh politonaliteti. Me oratoriumet e tij dramatike
Jeanne d'Arc au bûcher ("Joana of Arc në kunj") dhe La Danse des morts ("Vallja e të
vdekurve"), të dyja në tekste të Paul Claudel, ai u kthye drejt misticizmit dhe kuptimit
fetar. që qëndrojnë në themel të shumë prej veprave të tij të mëvonshme

Igor Stravinsky – Kompozitor, pianist e dirigjent me prejardhje ruse. Qysh i vogël

mësoi pianon dhe kontrapunktin. Studioi në Konservatoriumin e Shën Petersbugut.
Vizitoi Zvicrrën, Francën, Amerikën etj. Vdiq nga një sëmundje e zemrës në moshën
88 vjecare në New York. Krijimtaria e tij ndahet në 3 periudha të përgjithshme
stilistike: ruse, neoklasike dhe serike. Krijimtaria: 3 simfoni, 3 balete “Zogu i zjarrit”,
“Petrushka” dhe “Shugurimi i pranverës”. 3 sonata për piano, Kaprico për piano dhe
orkestër, 1 koncert për violinë etj.
Sergei Rachmaninoff – Kompozitor, pianist dhe dirigjent. Mësimet e para në piano
i filloi në moshën 4 vjecare e më pas duke vazhduar edhe me kompozim. Në fillim të
karrierës pati vështirësi nga kritikat negative ku edhe ndikuan keq në shëndetin e tij
mendor duke kaluar në depresion. Më pas me ndihmën e terapive ai u kthye sërish duke
kompozuar një koncert për piano ku pati sukses të madh. Ai mbështetej në muzikën e
Tchaikovsky, Korsakov, Mussorgsky e të tjerë të cilët i dhanë njohuri për melodi dhe
ekspresivitetin dhe ngjyrat e pasura të orkestrës. Më së shpeshti paraqiti pianon në
kompozimet e tij dhe zbuloi mundësi ekspresive të instrumentit nëpërmjet aftësive të
tij si pianist.

Dimitri Shostakovich – Ishte kompozitor dhe pianist me prejardhje ruse. Mësoi

pianon në moshën 9 vjecare ndërsa kur mbushi 13 u pranua në Konservatoriumin e
Petrogradit. Punoi si pedagog në atë të Leningradit. Ai nuk e kishte menduar që do të
bëhej kompozitor, dëshira e tij ishte që të bëhej pianist. Në moshën 19 vjecare ka
diplomuar në kompozim me simfoninë e tij të parë. Krijimtaria: 15 simfoni, 2 koncerte
për violinë, 2 koncerte për violincello, 24 prelude e fuga për piano. Operat e tij më të
njohura janë: Katerina Ismajllova, Hunda, Doni i qetë. Baletet: Koha e artë, Përroi i
kthjellët etj.

Alexandr Scriabin - Kompozitor rus i muzikës pianistike dhe orkestrale, shquhej

për harmonitë e tij të pazakonta përmes të cilave kompozitori kërkoi të eksploronte
simbolizmin muzikor. Scriabin u trajnua si ushtar në Shkollën e Kadetëve në Moskë
nga viti 1882 deri në 1889, por studioi muzikë në të njëjtën kohë dhe mori mësime për
piano. Në 1888 ai hyri në Konservatorin e Moskës, ku studioi piano me V.I. Safonov
dhe kompozim me Sergey Taneyev dhe Anton Arensky. Reputacioni i Scriabin buron
nga simfonitë e tij madhështore dhe muzika e tij e ndjeshme dhe e lëmuar në piano.
Veprat e tij në piano përfshijnë 10 sonata (1892–1913), një koncert të hershëm dhe
shumë prelude dhe pjesë të tjera të shkurtra. Megjithëse Scriabin ishte një idhujtar i
Frédéric Chopin në rininë e tij, ai zhvilloi herët një stil personal. Ndërsa mendimi i tij
bëhej gjithnjë e më shumë mistik, egocentrik dhe i rrënjosur, stili i tij harmonik bëhej
gjithnjë e më pak i kuptueshëm në përgjithësi. Analiza kuptimplote e punës së tij filloi
të shfaqej vetëm në vitet 1960, dhe megjithatë muzika e tij kishte tërhequr gjithmonë
një ndjekës të përkushtuar midis modernistëve. Pas vitit 1900 ai ishte shumë i
preokupuar me filozofinë mistike dhe Simfonia e tij nr. 1, e kompozuar në atë vit, ka
një finale korale, sipas fjalëve të tij, duke lavdëruar artin si një formë feje. Në Zvicër
ai përfundoi Simfoninë e tij nr. 3, interpretuar për herë të parë nën Arthur Nikisch në
Paris në 1905. Thuhej se "programi" letrar i kësaj vepre, i hartuar nga Tatiana
Schloezer, me të cilën ai kishte krijuar një marrëdhënie pasi braktisi gruan e tij,
përfaqësonte "Evolucioni i shpirtit njerëzor nga panteizmi në unitet me universin."
Idetë teozofike në mënyrë të ngjashme siguruan bazën e Poemës orkestrale të Ekstazës
(1908) dhe Prometeut (1911), të cilat kërkonin projeksionin e ngjyrave në një ekran
gjatë performancës.

Sergei Prokofiev – Filloi të kompozonte që në moshën 5 vjecare. Kompozoi forma

të ndryshme muzikore dhe vlerësohet si një nga kompozitorët më të shquar të shekullit
XX. Sipas konstatimeve të tij gjenden 4 faza stilistike në krijimtarinë e tij : Neoklasike,
Orientimi, Barokiene dhe lirike me disonanca të zbutura. Disa nga veprat e tij më të
njohura janë: Simfonia nr. 1, baleti “Romeo dhe Zhulieta”, sonatat e luftës etj.

Benjamin Britten – Nga kompozitorët anglez është më i njohuri, ai ngriti muzikën

angleze në nivelin e lartë të asaj botërore. U paraqit në vende të ndryshme të botës si
pianist e dirigjent. Kompozoi opera, muzikë vokalo-instrumentale etj. Operat e tij të
njohura janë “Piter Grajms”, “Rrëmbimi i Lukrecijes” dhe opera për fëmijë “Oxhaku i
ri”.

George Gershwin - një nga kompozitorët më të rëndësishëm dhe më të njohur

amerikanë të të gjitha kohërave. Ai shkroi kryesisht për teatrin muzikor të Broadway-
it, por gjithashtu të rëndësishme janë kompozimet e tij orkestrale dhe piano, në të cilat
ai përziu, në shkallë të ndryshme, teknikat dhe format e muzikës klasike me nuancat
dhe teknikat stilistike të muzikës popullore dhe xhazit. Ai e filloi edukimin e tij
muzikor në moshën 11-vjeçare, kur familja e tij bleu një piano të dorës së dytë, me
qëllim që vëllai më i madh i Xhorxhit, Ira, të mund të mësonte instrumentin. Kur
Xhorxhi i befasoi të gjithë me luajtjen e lëngshme të një kënge popullore, të cilën e
kishte mësuar vetë duke ndjekur tastet e pianos së një fqinji, prindërit e tij vendosën që
Xhorxhi të ishte anëtari i familjes që do të merrte mësime. Në vitin 1916 ai kompozoi
këngën e tij të parë të botuar, "When You Want 'Em, You Can't Get 'Em (When You've
Got 'Em You Don't Want 'Em)," si dhe kompozimin e tij të parë solo për piano, " Rialto
Ripples.” Ai filloi të tërhiqte vëmendjen e disa yjeve të Broadway-it dhe kompozitori
i operetës Sigmund Romberg përfshiu një nga këngët e Gershwin në The Passing Show
të 1916-ës. Këto përvoja të hershme rritën shumë njohuritë e Gershwin për xhazin dhe
muzikën popullore. Ai i pëlqente veçanërisht këngët e Irving Berlin dhe Jerome Kern
- duke iu referuar Berlinit si "Franz Schubert i Amerikës" dhe duke deklaruar se Kern
ishte "kompozitori i parë që më bëri të vetëdijshëm se muzika më e njohur ishte e
cilësisë së ulët dhe se komedia muzikore ishte bërë nga material më i mirë”—dhe ai u
frymëzua nga puna e tyre për të kompozuar për skenën e Broadway. Në vitin 1919,
argëtuesi Al Jolson performoi këngën e Gershwin "Swanee" në muzikalin Sinbad; ai u
bë një sukses i jashtëzakonshëm, duke shitur më shumë se dy milionë regjistrime dhe
një milion kopje të faqeve muzikore dhe duke e bërë Gershwin një personazh të
famshëm brenda natës. Po atë vit, La, La Lucille, shfaqja e parë për të cilën Gershwin
kompozoi të gjithë partiturën, u shfaq premierë; këngët e saj më të njohura përfshinin
"The Best of Everything", "Nobody but You" dhe "Tee-Oodle-Um-Bum-Bo".
Gjithashtu në vitin 1919, Gershwin kompozoi veprën e tij të parë "serioze", Lullaby
për kuartet harqesh. Një studim në harmoni që Gershwin e kompozoi si një ushtrim për
Kilenyi, bukuria delikate e Lullaby kapërcen origjinën e saj akademike. Ira Gershwin
e botoi veprën disa vite pas vdekjes së Xhorxhit dhe ajo u bë e preferuar me kuartet
harqesh dhe me orkestra simfonike, për të cilat u shënua më pas. Veprat e tij te njohura:
Rapsodia ne blu, Nje amerikan ne Paris, "Manhattan Rapsody" dhe "Rhapsody in
Rivets". Muzika e Gershwin-it mbetet një temë debati midis dirigjentëve,
kompozitorëve dhe studiuesve të shquar ndërkombëtarë, disa prej të cilëve i shohin
veprat e tij për orkestër si të strukturuara në mënyrë naive, pak më shumë se melodi
tërheqëse të lidhura së bashku nga lidhjet më të zhveshura muzikore. Në vitin 1954,
Leonard Bernstein përmblodhi ndjenjat e shumë muzikantëve klasikë, duke thënë:
“Temat janë të mrekullueshme – të frymëzuara, të dhëna nga Zoti. Nuk mendoj se ka
pasur një melodist kaq të frymëzuar në këtë tokë që nga Çajkovski. Por nëse doni të
flisni për një kompozitor, kjo është një çështje tjetër.”

Ralph Williams - Kompozitor anglez në gjysmën e parë të shekullit të 20-të,

themelues i lëvizjes nacionaliste në muzikën angleze. Rreth vitit 1903 ai filloi të
mbledhë këngë popullore dhe në 1904–06 ai ishte redaktor muzikor i The English
Hymnal, për të cilin shkroi "Sine Nomine" ("Për të gjithë shenjtorët"). Pas shërbimit të
artilerisë në Luftën e Parë Botërore, ai u bë profesor i kompozicionit në Kolegjin
Mbretëror të Muzikës. Studimet e tij për këngën popullore angleze dhe interesi i tij për
muzikën angleze të periudhës së Tudorit fertilizuan talentin e tij, duke i mundësuar atij
të përfshijë elemente modale (d.m.th., bazuar në këngën popullore dhe shkallët
mesjetare) dhe lirinë ritmike në një stil muzikor në të njëjtën kohë shumë personal dhe
thellësisht. anglisht. Kompozimet e Vaughan Williams përfshijnë vepra orkestrale,
skenike, dhome dhe vokale. Tre Rapsoditë e tij Norfolk (numrat 2 dhe 3 të tërhequr më
vonë), veçanërisht të parat në E minor (për herë të parë u interpretuan, 1906), ishin
veprat e para që treguan asimilimin e tij të kontureve të këngës popullore në një stil të
veçantë melodik dhe harmonik. Nëntë simfonitë e tij mbulojnë një gamë të gjerë
shprehëse. Veçanërisht të njohura janë e dyta, A London Symphony (1914; rishkruar
1915; rev. 1918, 1920, 1934) dhe e shtata, Sinfonia Antartica (1953), një përshtatje e
muzikës së tij për filmin Scott of the Antarctica (1949). Vepra të tjera orkestrale
përfshijnë Fantasia mbi një temë nga Thomas Tallis (1910); koncerte për piano (më
vonë të aranzhuara për dy piano dhe orkestër), oboe dhe tuba; dhe Romanca për
harmonikë dhe orkestër (1952).
Philip Glass - Kompozitor amerikan i muzikës novatore instrumentale, vokale dhe
operistike. Glass studioi flaut që i ri dhe u regjistrua në moshën 15-vjeçare në
Universitetin e Çikagos, ku studioi matematikë dhe filozofi dhe u diplomua në vitin
1956. Interesi i tij për muzikën atonale e tërhoqi atë për të studiuar kompozim në
Shkollën e Muzikës Juilliard (M.S., 1962). në New York City dhe më pas në Paris për
të studiuar nën Nadia Boulanger. Njohja e tij atje me sitaristin indian Ravi Shankar
ndikoi në mënyrë vendimtare në stilin kompozicional të Glass dhe ai hoqi përkohësisht
cilësi të tilla formale tradicionale si harmonia, ritmi dhe melodia në muzikën e tij. Në
vend të kësaj, ai filloi të krijonte pjesë të ansamblit në një stil monoton dhe të përsëritur;
këto vepra përbëheshin nga një sërë ritmesh të sinkopuara të kontraktuara ose të shtrira
në mënyrë gjeniale brenda një strukture të qëndrueshme diatonike. Një muzikë e tillë
minimaliste, e luajtur nga një ansambël i vogël duke përdorur tastierë të përforcuar
elektronikisht dhe instrumente frymore, i dha Glass një ndjekës të vogël por entuziast
në qytetin e New York në fund të viteve 1960. Opera Einstein on the Beach e Glass
(1976; ringjallur 2012), e kompozuar në bashkëpunim me dramaturgun dhe artistin
amerikan Robert Wilson, i dha atij një vlerësim më të gjerë; kjo vepër tregoi një interes
të ripërtërirë për elementet klasike harmonike perëndimore, megjithëse interesi i tij për
ndryshimet befasuese ritmike dhe melodike mbeti tipari më dramatik i veprës. Opera
Satyagraha e Glass (1980) ishte një portretizimi më autentik "operatik" i incidenteve
nga jeta e hershme e Mohandas K. Gandhi. Në këtë vepër, përsëritja në formë drone e
sekuencave simetrike të akordeve fitoi një fuqi bezdisëse dhe hipnotike të përshtatur
mirë me temat fetare-shpirtërore të libretit, të përshtatur nga shkrimi hindu
Bhagavadgita. Opera The Voyage (1992) pati komente të ndryshme, por fakti që ishte
porositur nga Opera Metropolitan e Nju Jorkut (për të përkujtuar 500 vjetorin e
mbërritjes së Christopher Columbus në Amerikë) konfirmoi pranimin në rritje të Glass
nga themelimi i muzikës klasike. Muzika e filmit ishte gjithashtu një fokus i veçantë i
korpusit të Glass. Nga fillimi i shekullit të 21-të ai kishte prodhuar partitura për rreth
katër duzina filma, veçanërisht dramat Orët (2002) dhe Shënime mbi një skandal
(2006) dhe dokumentarët e Errol Morris "Një histori e shkurtër e kohës" (1991) dhe
"Mjegulla e luftës". Njëmbëdhjetë Mësime nga Jeta e Robert S. McNamara (2003).
John Williams - Kompozitor amerikan që krijoi disa nga partiturat më ikonike të
filmave të të gjitha kohërave. Ai shënoi më shumë se njëqind pjese muzikore për filma.
Williams u rrit në Nju Jork, djali i një perkusionisti në orkestrën e radios CBS. Ai u
ekspozua ndaj muzikës që në moshë të vogël dhe filloi të studionte piano si fëmijë,
duke mësuar më vonë bori, trombone dhe klarinetë. Ai filloi të shkruante muzikë herët,
duke u përpjekur të orkestronte pjesët e tij si adoleshent. Në 1948 Williams u transferua
në Los Anxhelos me familjen e tij, ku ai studioi kompozicionin privatisht dhe gjithashtu
shkurtimisht në Universitetin e Kalifornisë, Los Anxhelos. Në vitin 1951 ai u thirr në
Forcat Ajrore të SHBA-së dhe gjatë shërbimit të tij ai organizoi muzikën e grupit dhe
filloi të dirigjojë. Ai ishte i njohur veçanërisht për stilin e tij të harlisur simfonik, i cili
ndihmoi të kthente në modë partiturat e filmave simfonikë pasi sintetizuesit kishin
filluar të bëheshin normë. Williams mori shumë nderime dhe çmime për punën e tij.
Ai u nominua për më shumë se 50 çmime Oscar dhe fitoi 5: për përshtatjen e tij të
muzikalit Fiddler on the Roof (1971), për Nofullat (1975), për Star Wars (1977), për
E.T. The Extra-Terrestrial (1982), dhe për Lista e Shindlerit (1993). Ai ishte gjithashtu
marrës i 3 çmimeve Emmy dhe më shumë se 20 çmimeve Grammy. Në vitin 2004 iu
dha Nderi i Qendrës Kennedy dhe në vitin 2009 iu dha Medalja Kombëtare e Arteve,
çmimi më i lartë i dhënë një artisti nga qeveria amerikane, për arritjet e tij në muzikën
simfonike për filma.

Pierre Boulez - kompozitori më i rëndësishëm francez i brezit të tij, si dhe një

dirigjent dhe teoricien i njohur i muzikës që mbrojti punën e kompozitorëve të shekullit
të 20-të. Boulez, djali i një prodhuesi çeliku, u diplomua në matematikë në Kolegjin de
Saint-Étienne, ku mori edhe mësime muzike; më vonë ai studioi matematikë, inxhinieri
dhe muzikë në Lion. Në vitet 1944–45 ai mori mësim nga kompozitori dhe organisti
Olivier Messiaen në Konservatorin e Parisit. Më pas (1945–46), ai u trajnua në teknikën
12-tonesh nga René Leibowitz, i cili kishte qenë student i Arnold Schoenberg, babai i
muzikës 12-tonëshe. Në vitin 1953 Boulez themeloi një seri koncertesh avangarde,
Concerts of Petit-Marigny, të cilat më vonë u quajtën Domaine Musical. Muzika
komplekse seriale e Boulez karakterizohet nga një ndjeshmëri ndaj nuancave të
teksturës dhe ngjyrës instrumentale, një shqetësim i dukshëm edhe në drejtimin e tij.
Kompozimet e tij të mëparshme kombinojnë ndikimin e kompozitorëve 12-tonësh me
atë të Messiaen dhe, nëpërmjet tij, të disa elementeve muzikore të Azisë Lindore.
Boulez u ndikua gjithashtu nga vepra e poetëve Stéphane Mallarmé dhe René Char. Në
Sonatinen e tij për flaut dhe piano (1946), imitimet dhe kanonet me 12 tone përparojnë
aq shpejt sa të lënë një përshtypje thjesht lëvizjeje dhe teksture. Në Structures, Book I
për dy piano (1952), seria aktuale 12-tonëshe është marrë thjesht nga një vepër e
Messiaen-it; por Boulez e përpunon atë në një shkallë të jashtëzakonshme në
permutacione strikte të lartësisë, kohëzgjatjes dhe dinamikës. Le Marteau sans maître
për zërin dhe gjashtë instrumente (1953–55; Çekani pa mjeshtër) ka tekstura të pasura
dekorative që rrjedhin në njëra-tjetrën, me zërin dhe instrumentet që ngrihen dhe bien
me spontanitet të dukshëm.

John Cage - Kompozitor avangardë amerikan, kompozimet krijuese dhe idetë

joortodokse të të cilit ndikuan thellësisht në muzikën e mesit të shekullit të 20-të. Cage
organizoi ansamble perkusionesh për të interpretuar kompozimet e tij. Ai gjithashtu
eksperimentoi me vepra për kërcim, dhe bashkëpunimet e tij të mëvonshme me
koreografin dhe balerinin Merce Cunningham ndezën një partneritet të gjatë krijues
dhe romantik. Kompozimet e hershme të Cage ishin shkruar në metodën 12-tonesh të
mësuesit të tij Schoenberg, por në vitin 1939 ai kishte filluar të eksperimentonte me
instrumente gjithnjë e më joortodokse si "piano e përgatitur" (një piano e modifikuar
nga objektet e vendosura midis telave për të prodhuar goditje. dhe efektet e zërit të
botës tjetër). Cage gjithashtu eksperimentoi me magnetofon, aparate diskografike dhe
radio në përpjekjen e tij për të dalë jashtë kufijve të muzikës konvencionale
perëndimore dhe koncepteve të saj të tingullit kuptimplotë. Koncerti që ai dha me
ansamblin e tij të perkusioneve në Muzeun e Artit Modern në New York City në vitin
1943 shënoi hapin e parë në shfaqjen e tij si një udhëheqës i avangardës muzikore
amerikane. Ndër veprat më të njohura të Cage janë 4'33″ (Katër minuta dhe tridhjetë e
tre sekonda, 1952), një pjesë në të cilën interpretuesit qëndrojnë plotësisht të heshtur
në skenë për atë sasi kohe (edhe pse sasia e kohës i lihet përcaktimi i interpretuesit);
Peizazhi imagjinar nr. 4 (1951), për 12 radio të akorduara rastësisht, 24 interpretues
dhe dirigjent; Sonatat dhe Interludet (1946–48) për piano të përgatitur; Fontana Mix
(1958), një pjesë e bazuar në një seri kartash transparente të programuara që, kur
mbivendosen, japin një grafik për përzgjedhjen e rastësishme të tingujve elektronikë;
Imitimi i lirë (1969), një “përshtypje” e muzikës së Erik Satie; dhe Roaratorio (1979),
një kompozim elektronik që përdor mijëra fjalë që gjenden në romanin e James Joyce-
it Finnegans Wake.

Gustav Holst - Kompozitor dhe mësues i muzikës angleze u shqua për përsosmërinë
e orkestrimin e tij. Muzika e tij kombinon një aromë ndërkombëtare të bazuar në stilet
e Maurice Ravel, Igor Stravinsky dhe të tjerëve me një vazhdimësi të romantizmit
anglez. Veprat e Holst përfshijnë operën Sita, Himni i Jezusit, për kor dhe orkestër,
Ode për vdekjen, për kor dhe orkestër, Budallai i përsosur, një opera, Simfonia korale,
opera Në kokën e derrit, Koncerti i dyfishtë për dy violina dhe orkestër , dhe
Hammersmith për orkestër.
Aaron Copland - Kompozitor amerikan i cili arriti një karakterizim të veçantë
muzikor të temave amerikane në një stil ekspresiv modern. Tre balete të bazuara në
materialin popullor amerikan: Billy the Kid (1938), Rodeo (1942) dhe Pranvera
Appalachian (1944; porositur nga kërcimtarja Martha Graham). Këtij grupi i përket
edhe El salón México (1936), një pjesë orkestrale e bazuar në melodi dhe ritme
meksikane; dy vepra për nxënës të shkollave të mesme - "opera e shfaqjes" Uragani i
dytë (1937) dhe "Overtura në natyrë" (1938); dhe një seri partiturash filmash, nga të
cilët më të njohurit janë "Në minjtë dhe burrat" (1939), "Qyteti ynë" (1940), "Poni i
kuq" (1948) dhe "Trashëgimtarja" (1948). Gjithashtu tipike për stilin Copland janë dy
vepra kryesore që janë shkruar në kohë lufte - Portreti i Linkolnit (1942), për folës dhe
kor, në një tekst të nxjerrë nga fjalimet e Linkolnit dhe Letër nga shtëpia (1944), si dhe
melodioz Simfonia e tretë (1946).

Charles Ives - kompozitor i rëndësishëm amerikan, i cili njihet për një sërë risish që
parashikuan shumicën e zhvillimeve të mëvonshme muzikore të shekullit të 20-të.
Muzika e Ives është e lidhur ngushtë me kulturën dhe përvojën amerikane, veçanërisht
atë të New England. Kompozimet e tij - me citime të integruara nga meloditë popullore,
himne të ringjalljes, vallet e hambarit dhe muzikën klasike evropiane - janë shpesh
vepra me kompleksitet të jashtëzakonshëm që përdorin lirisht disonancë të mprehtë,
harmoni politonale dhe konstruksione polimetrike. Ai nxori nga muzika evropiane ato
teknika që dëshironte duke eksperimentuar me grupe tonesh, intervale mikrotonale dhe
elemente të rastësisë në muzikë (në një pjesë të fagotit ai e drejton lojtarin të luajë çfarë
të dojë përtej një pike specifike). Duke besuar se i gjithë tingulli është muzikë e
mundshme, ai ishte disi një ikonoklast dhe herë pas here një parodist.
Lili Boulanger - Lili Boulanger ishte një kompozitore franceze dhe motra më e
vogël e kompozitores së njohur dhe mësueses së kompozicionit Nadia Boulanger. Një
fëmijë mrekullie e lindur në Paris, talenti i Boulanger u shfaq në moshën dy vjeçare,
kur Gabriel Fauré, një mik i familjes dhe më vonë një nga mësuesit e Boulanger, zbuloi
se ajo kishte lartësi të përsosur. Prindërit e saj, të cilët të dy ishin muzikantë, inkurajuan
edukimin muzikor të vajzës së tyre. Babai i saj ishte 77 vjeç kur lindi Lili dhe ajo u
lidh shumë me të. Nëna e saj, Raissa Myshetskaya (Mischetzky), ishte një princeshë
ruse e cila u martua me mësuesin e saj në Konservatorin e Parisit, Ernest Boulanger.
Gjyshi i saj Frédéric Boulanger kishte qenë një violonçelist i njohur dhe gjyshja e saj
Juliette një këngëtare. Boulanger shoqëroi motrën e saj dhjetëvjeçare Nadia në klasat
në Konservatorin e Parisit para se të ishte pesë vjeç, pak më pas u ul në klasat e teorisë
së muzikës dhe studionte organo me Louis Vierne. Ajo gjithashtu këndoi dhe luante
piano, violinë, violonçel dhe harpë. Në 1912 Boulanger konkurroi në Prix de Rome,
por gjatë performancës së saj ajo u rrëzua nga sëmundja. Ajo u kthye në vitin 1913 në
moshën 19-vjeçare për të fituar çmimin e kompozimit për Faust et Hélène, duke u bërë
kompozitori i parë femër që fitoi çmimin. Nadia kishte hequr dorë nga hyrja pas katër
përpjekjeve të pasuksesshme dhe i kishte përqendruar përpjekjet e saj te motra e saj
Lili, fillimisht studente e Nadias dhe më pas e Paul Vidal, Georges Caussade dhe
Gabriel Fauré – e fundit prej të cilëve ishte e impresionuar shumë nga talentet e së resë
dhe shpesh. solli këngë që ajo të lexonte. Lili u prek shumë nga vdekja e babait të saj
në vitin 1900; shumë prej veprave të saj prekin temat e pikëllimit dhe humbjes. Puna e
saj u shqua për harmoninë dhe instrumentet e saj shumëngjyrëshe dhe vendosjen e
shkathët të tekstit. Aspektet e Fauré dhe Claude Debussy mund të shihen në
kompozimet e saj, dhe Arthur Honegger u ndikua nga puna e saj novatore. Disa nga
veprat e saj: Sous-Bois, Pie Jesu, Les sirens etj.

Anton Bruckner - Lindi në Ansfelden të Austrisë ku që nga fëmijëria mësoi të luaj

në violinë dhe organo. Rrjedh nga shtresat e gjera popullore dhe gjithnjë mbeti njeri i
afërt me popullin. Punoi në vende të ndryshme të Austrisë si mësues. Ishte organist i
shquar i kohës dhe në atë kohë instrumenti quhej “orgamoja e Bruknerit”. Muzikën e
mësoi më tepër vet si autodidakt po ashtu me vështirësi depërtuan veprat e tij tek
dëgjuesit. Punoi si profesor i teorisë së muzikës në Konservatoriumin e Vjenës. Tërë
jetën e kaloi në Austri dhe në biografinë e tij nuk ka ndonjë ngjarje të mëdha. Ai jetonte
vetëm për muzikë dhe i besonte vetëm asaj dhe perëndisë. E cmonte shumë Wagner
gjë që i solli më tepër dëm se sa të mira prandaj si i tillë ngeli nën hijen e Brahms si
bashkëkohësit e tij. “Universiteti privat i muzikës, dramës dhe vallëzimit i Anton
Brukner” dhe “Orkestra Linz e Brukner” morën emrin e tij për ta nderuar atë. Ai vuante
nga sulme të depresionit dhe vdiq në Vjenë në moshëm 72 vjecare. Krijimtaria: 9
simfonia të gjitha në 4 kohë më të njohurat 1. f-mol dhe 9. d-mol e papërfunduar dhe
më e njohura 4. Es-Dur. Një kuartet në F-Dur, 3 mesha e disa vepra sakrale.
Jean Sibelius - Ishte pianist dhe kompozitor i Romantizmit të vonshëm dhe të
muzikës së hershme moderne. Lindi në Finlandë, interesin për muzikë ia zgjoi xhaxhai
i tij i cili ia dha atij violinën e tij të parë dhe e inkujaroi për të vazhduar rrugën e tij si
muzikant. Në moshën 7 vjecare mësoi pianon nga tezja e tij por ishte më shumë i
interesuar në violinë. Studioi degën e drejtësisë në Finlandë ndërsa më vonë u regjistrua
në Universitetin e Muzikës në Helsinki ku studioi kompozimin. Vdiq në moshën 91
vjecare në Ainola. Krijimtaria: 8 simfoni, “Kulevro” për orkestër dhe këndim, 2
serenata, 6 humoreska, 16 poema tonale, 6 impromtu, 1 suitë, 3 sonatina, 10 pjesë për
piano, 5 kompozime romantike, 6 bagatella. Për organo: Marshi funeral, Hymni hyrës,
Muzikë funerale, Intrada, Postludium, Preliduim. Muzikë kamerale: 2 kuintete, 4
septete, 24 kuartete, 15 trio dhe më shumë se 60 duo.

2022