KEMİKLER

Yetişkin iskeletinde 206 kemik vardır. Yeni doğanın kemik sayısı 270’den fazladır (300’e yakın).

OMURGA
• 26 KEMİK (33 VERTEBRA)
• HAREKETLİ VERTEBRA; 24
• DİSK SAYISI; 23
(C -C arasında disk yok)
1 2

• CRANIUM; 22
• NEUROCRANIUM; 8
• VISCEROCRANIUM; 14
• BAŞ İSKELETİ: 28 ( 22+6 [MIS x 2] )

İntramembranöz kemikleşme; kemiğin doğrudan mezenşimden kemikleşmesidir. Mezenşimal hücreler kemik

matriksini salgılayan osteoblast’lara farklılaşır. Hızlıdır ve acil koruma gerektiren kemiklerde görülür. Genellikle yassı tip
kemiklerde (kafa kemikleri gibi) olur.
Endokondral (intrakartilaginöz) kemikleşme; mezenşimden oluşan bir hiyalin kıkırdak modelin, kemiğe dönüşmesi
ile olan kemikleşmedir. Yavaştır. Ekstremitelerdeki uzun ve kısa kemiklerin çoğu bu tip kemikleşme gösterir.

KEMİK TİPLERİ
• Uzun kemik (os longum)
• Kısa kemik (os breve)
• Düzensiz kemik (os irregulare)
• Yassı kemik (os planum)
Yassı kemiklerin iki kompakt kemik tabakası ile aralarındaki diploe (ara sünger) denilen spongioz kemik tabakasından
oluşur. Diploe, kırmızı kemik iliği ve diploik venlerin bulunduğu diploik kanalları içerir.
 • Havalı kemik (os pneumaticum)
• Susamsı kemik (os sesamoideum)
Kiriş (tendon) içinde bulunur. İnsersiyo açısını büyüterek, kasın eklemdeki etkisini artırır. Vücudun en büyük susamsı
kemiği, m. quadriceps femoris’in tendonu (lig. patellae) içinde yer alan patella’dır. M. gastrocnemius’un lateral başının
tendonu içinde bulunan fabella, artiküler susamsı bir kemiktir. Bir karpal kemik olan os pisiforme, m. flexor carpi
ulnaris’in tendonu içinde yer aldığından aynı zamanda susamsı bir kemiktir.
• Aksesuar kemik (os accessorius)
Os trigonum (talus’un arka kenarında), Vesalius kemiği (beşinci metatarsal’in bazisinde), os naviculare
accessoria ve ossa suturalia (Wormian kemikleri; kafa sütürlerinde, özellikle sutura lambdoidea’da) önemli
aksesuar kemiklerdir.
• Heterotopik kemik (os heterotopicum) genellikle kronik inflamatuar hastalık sonucu oluşur.

CINGULUM PECTORALE (OMUZ KEMERİ)

CLAVICULA

• İlk kemikleşmeye başlayan,

• Kemikleşmesini son tamamlayan,
• Hemopoiezis’in ilk başladığı kemiktir.
• Akromiyal ucu intramembranöz, geri kalanı endokondral kemikleşir. İntramembranöz ve endokondral ossifikasyon gösteren
tek kemiktir.
• Cavitas medullaris’i yoktur.
• Doğum sırasında en çok kırılan kemiktir.

• Kırıklarından en çok nn. supraclaviculares’ler (plexus cervicalis dalları) etkilenir. Nadiren n. suprascapularis ve n. axillaris
(plexus brachialis dalları) de yaralanabilir.
• Clavicula ile 1. kaburga arasından a. subclavia, v. subclavia ve plexus brachialis’in truncus’ları geçer.
• Clavicula’ya tutunması olan kaslar;
- M. deltoideus
- M. trapezius
- M. sternocleidomastoideus
- M. pectoralis major
- M. sternohyoideus
- M. subclavius

SCAPULA

• 2-7. kaburgalar arasında lokalize yassı tip kemiktir.

• Spina scapulae; m. deltoideus (origo) ve m. trapezius (insersiyo) tutunur.
• Acromion; m. deltoideus (origo) ve m. trapezius (insersiyo) tutunur.
• Fossa supraspinata; m. supraspinatus,
• Fossa infraspinata; m. infraspinatus,
• Margo superior; m. omohyoideus’un venter inferior’u tutunur.
• Incisura scapulae’den n. suprascapularis geçer. Kola ilk 15 derecelik abduksiyon yaptıran
m. supraspinatus’un siniridir.
• Fossa subscapularis; m. subscapularis buradan başlar ve bu çukuru doldurur.
• Scapula medial kenarına yapışan kaslar:
- M. levator scapulae
- M. rhomboideus major
- M. rhomboideus minor
- M. serratus anterior

• Processus coracoideus; m. pectoralis minor sonlanır (insersiyo). M. biceps brachii (caput breve) ve m. coracobrachialis
başlar (origo).
• Tuberculum supraglenoidale; m. biceps brachii’nin caput longum’u tutunur.
• Tuberculum infraglenoidale; m. triceps brachii’nin caput longum’u tutunur.

M. brachialis ve m. pectoralis major scapula’ya tutunmaz.

HUMERUS

• Tuberculum minus’a m. subscapularis

• Tuberculum majus’a yukardan aşağı doğru; m. supraspinatus, m. infraspinatus ve m. teres minor tutunur (sit).
• Crista tuberculi minoris’e m. teres major,
• Crista tuberculi majoris’e m. pectoralis major insersiyo yapar.
• Sulcus intertubercularis; tabanına m. latissimus dorsi insersiyo yapar.
M. biceps brachii’nin caput longum’unun tendonu geçer. Bu tendon aynı zamanda omuz ekleminin içinden geçen tek
tendondur.

Collum chirurgicum, humerus’un en zayıf yeridir. Humerus en çok buradan kırılır. Kırıklarında yakın komşuluk
nedeniyle, n. axillaris ile a.v. circumflexa humeri posterior yaralanabilir.
• Sulcus nervi radialis; gövdenin arka yüzündeki bu olukta, n. radialis ile a. profunda brachii
(a. brachialis’in dalı) seyreder.
• Sulcus nervi ulnaris; epicondylus medialis’in arkasındaki bu oluktan, canlıda n. ulnaris geçer.
• Humerus’un suprakondiler kırıklarında; a. brachialis ve n. medianus yaralanabilir.
M. pectoralis minor ve m. biceps brachii humerus’a tutunmaz.

Volkmann’ın iskemik kontraktürü; humerus’un suprakondiler kırıklarında, a. brachialis ve/veya n. medianus

yaralanabilir. A. brachialis’in açılması ya da tıkanması, öncelikle ön kolun fleksor kaslarını etkiler. Kaslarda iskemiye bağlı
oluşan nekrozu takiben fibrozis ve sonuçta kontraktür gelişir.

RADIUS
 RADIUS’TAKİ İŞARETLER
- Tuberositas radii
- Processus styloideus radii
- Incisura ulnaris
- Tuberositas pronatoria
- Tuberculum dorsale

• Tuberositas radii; m. biceps brachii insersiyo yapar.

• Processus styloideus; m. brachioradialis insersiyo yapar.

• Karpal kemiklerden os scaphoideum ve os lunatum ile eklem yapar.

• M. pronator quadratus, bir ucu ile ulna’ya diğer ucu ile radius’a tutunan tek kastır. Böylece adı geçen kemiklerin distal
uçlarını bir arada tutar.

Colles kırığı; el ekstensiyondayken, palmar yüz üzerine düşme sonucu olan radius distal uç kırığıdır. Distal parça dorsale
doğru yer değiştirmiş ve açılanmıştır. Yan grafilerde el bileği yemek çatalına benzer bir deformite gösterir.
Smith kırığı; el fleksiyondayken, dorsal yüz üzerine düşme sonucu olan radius distal uç kırığıdır. Kırık parça dorsale değil
palmar tarafa doğru yer değiştirmiştir.

ULNA

ULNA’DAKİ İŞARETLER
- Tuberositas ulnae
- Olecranon
- Processus coronoideus
- Incisura trochlearis
 - Incisura radialis
- Crista musculi supinatoris
- Processus styloideus ulnae

• Tuberositas ulnae; m. brachialis (ön kolun esas fleksor kası) insersiyo yapar.
• Olecranon; m. triceps brachii (ön kolun esas ekstensor kası) insersiyo yapar.

Proc. styloideus’u olan kemikler (TiMUR);

Os Temporale, os Metacarpale III, Ulna ve Radius

EL KEMİKLERİ (OSSA MANUS)

• El iskeletinde toplam 27 kemik vardır (8 karpal, 5 metakarpal, 14 falanks).

EL BİLEĞİ KEMİKLERİ (OSSA CARPI)

Proksimal sıra, lateralden-mediale: Os scaphoideum-Os lunatum-Os triquetrum-Os pisiforme
Distal sıra, lateralden-mediale: Os trapezium-Os trapezoideum-Os capitatum-Os hamatum

• Os scaphoideum; en çok kırılan karpal kemiktir. Avasküler nekrozu kırığa bağlı olarak görülebilir. Proksimal sıranın
en büyük kemiğidir. Enfiye çukurunun tabanını oluşturur.
• Os lunatum; luksasyonu (çıkığı) en çok görülen karpal kemiktir. Çıkığında n. medianus zedelenebilir.
• Os triquetrum; üç köşeli kemiktir.

• Os pisiforme; os triquetrum’un üzerindedir ve sadece bu kemik ile eklem yapar. El bileği eklemine katılmaz.
 M. flexor carpi ulnaris’in tendonu içinde yer aldığından aynı zamanda sesamoid bir kemiktir.

• Os trapezium; el başparmağı eklemine (art. carpometacarpalis pollicis) katılan karpal kemiktir. Dorsal yüzünden
a. radialis geçer.
• Os trapezoideum; os lunatum ile eklem yapmaz.

• Os capitatum; en büyük karpal kemiktir. En fazla (3) metakarpal kemikle eklem yapan karpal kemiktir.

• Os hamatum; 4. ve 5. metakarpal kemiklerle eklem yapar.

• Sulcus carpi; palmar tarafta bulunan oluğun iç kenarını os pisiforme ile os hamatum, dış kenarını os trapezium
ile os scaphoideum yapar. Canlıda oluğun kenarlarını retinaculum flexorum birleştirir ve canalis carpi’yi oluşturur.
• Canalis ulnaris (Guyon kanalı); os hamatum ile os pisiforme arasındadır. Üzerinde lig. pisohamatum bulunur.

OS COXAE (ILIUM, ISCHIUM, PUBIS)

• Crista iliaca; en yüksek noktası L -L vertebra arası disk seviyesindedir. Lumbal ponksiyon (LP) yapılırken kullanılan
3 4
anatomik bir işarettir.

• Spina iliaca anterior superior (SIAS); şu yapılar tutunur:

- M. sartorius ve m. tensor fascia latae
- Ligamentum inguinale
• Spina iliaca anterior inferior (SIAI); m. quadriceps femoris’in m. rectus femoris başı ve lig. iliofemorale
tutunur.
• Facies auricularis; art. sacroiliaca’ya katılan eklem yüzüdür.
• Linea glutealis; gluteal kasların yapışma yerleridir.

• Fossa iliaca; m. iliacus’un başladığı çukurdur.

• Tuber ischiadicum; oturur pozisyonda gövde ağırlığını yere iletir.

• Spina ischiadica; incisura ischiadica major ile minor’u ayırır. N. pudendus’un anestezisi için anatomik işarettir.
Spina ischiadica’ya tutunanlar; m. ischiococcygeus (m. coccygeus), m. gemellus superior, lig. sacrospinale.
• Incisura ischiadica major; içinden geçen m. piriformis ile foramen suprapiriforme ve infrapiriforme’ye ayrılır.

• Incisura ischiadica minor; spina ischiadica ile tuber ischiadicum arasındadır.

• Foramen obturatum; bu deliği membrana obturatoria kapatır.

• Tuberculum pubicum; lig. inguinale’nin medial ucu buraya tutunur.

• Fossa acetabuli; bu çukurun yapısına kemiğin her üç bölümü de katılır.
• Facies lunata; kalça eklemine katılan eklem yüzüdür.

• Lig. sacrospinale, sık olarak vagina’nın kaldırma ameliyatlarında kullanılır.

• Mesane kaldırma ameliyatlarında lig. pectineum; Cooper ligamenti kullanılır.
 Foramen ischiadicum majus
M. piriformis deliği ikiye böler.
Foramen suprapiriforme’den:
• v. a. n. gluteus superior
Foramen infrapiriforme’den:
• v. a. n. gluteus inferior
• a. v. pudenda interna
• n. pudendus
• n. ischiadicus
• n. cutaneus femoris posterior

Foramen ischiadicum minus

M. obturatorius internus’un tendonu
• a. v. pudenda interna
• n. pudendus

• N. pudendus ile a. v. pudenda interna, hem for. ischiadicum majus’tan hem de for. ischiadicum minus’tan geçer.
Bu damar sinir paketi daha sonra m. obturatorius internus ile fascia obturatoria arasında oluşmuş canalis pudendalis
(Alcock kanalı)’ten geçerek perine bölgesinde dağılır.
• For. infrapiriforme’den geçen yapıların en medialde olanı n. pudendus, en lateralde olanı n. ischiadicus’tur.

PELVIS

• Yanlarda ve önde iki os coxae, arkada sacrum ve os coccygis’in birleşmesi ile meydana gelir.
• Pelvis major (yalancı pelvis); arkada beşinci lumbal vertebra ve basis ossis sacri, yanlarda fossa iliaca’lar ve önde
de karın ön duvarının alt bölümüyle sınırlanır. Pelvis major’da; caecum, ileum ve colon sigmoideum bulunur.
• Pelvis minor (gerçek pelvis, doğum pelvisi); arkada os sacrum ve os coccygis, önde ve yanlarda da ischium
ve pubis’le sınırlanır. Mesane, rektum, üreter’lerin son bölümleri ve iç genital organları içerir.
• Linea terminalis; pelvis minor’un üst girişinin (apertura pelvis superior) sınırını yapar. Arkada S 1 vertebradaki
promontorium’dan başlayıp, önde symphysis pubica üzerinde birleşen hayali bir çizgidir. Linea terminalis’in üstünde kalan
pelvis bölümüne pelvis major, altında kalana ise pelvis minor denir.
Yapısına katılan kemik yapılar;
- Promontorium
- Line arcuata
- Pecten ossis pubis
- Crista pubica
Apertura pelvis superior çapları
• Diameter transversa; linea terminalis üzerinde en uzak iki noktayı birleştirir diye de tarif edilebilir. En geniş pelvis çapıdır.
Ortalama 13 - 13,5 cm’dir.
• Diameter obliqua; art. sacroiliaca ile eminentia iliopubica arasındaki çaptır. Sağ ve sol olarak iki tanedir. Ortalama
12-12,5 cm’dir.

• Conjugata anatomica; promontorium ile symphysis pubica’nın üst kenarı arasındaki mesafedir (12 cm).
• Conjugata vera (obstetrica); promontorium ile symphysis pubica’nın arka yüzünün orta noktası arasındaki mesafedir.
Apertura pelvis superior ile ilgili en dar mesafedir (11 cm).
• Conjugata diagonalis; promontorium ile symphysis pubica’nın alt kenarı arasındaki mesafedir. Vaginal tuşe ile ölçülebilen
tek mesafedir (12,5 cm).

FEMUR (OS FEMORIS)

• Trochanter major;
M. gluteus medius ve minimus ile uyluğun dış rotatorları tutunur. İç yüzündeki fossa trochanterica’ya, m. obturatorius
externus yapışır.
• Trochanter minor;
M. iliopsoas sonlanır.
• Linea aspera;
M. adductor magnus sonlanır.
M. vastus lateralis ve medialis başlar.
• Tuberculum adductorium;
M. adductor magnus’un arka kısmı (hamstring başı) sonlanır.
• Fossa intercondylaris
• Linea intercondylaris
• Tuberositas glutea
• Linea pectinea
• Facies patellaris
• Facies poplitea

PATELLA
• İskeletteki en büyük susamsı (sesamoid) kemiktir.
• M. quadriceps femoris’in tendonunun (lig. patellae) içindedir.

TIBIA
• Tuberositas tibiae; lig. patellae (m. quadriceps femoris’in tendonu) tutunur.
• Malleolus medialis arkasından; m. tibialis posterior’un tendonu (en önde), m. flexor digitorum longus, m. flexor
hallucis longus, n. tibialis, a. ve v. tibialis posterior geçer.

A. tibialis posterior’un pulsasyonu malleolus medialis’in arkasında alınır.

Tibia’daki önemli yüzey işaretleri:

• Area intercondylaris anterior
• Area intercondylaris posterior
• Eminentia intercondylaris
• Tuberculum intercondylare mediale ve laterale
• Incisura fibularis
• Linea musculi solei
FIBULA
• Femur’la eklem yapmaz. Diz eklemine katılmaz.
• Caput fibulae; m. biceps femoris sonlanır. Kırıklarında n. fibularis (peroneus) communis yaralanabilir.
• Malleolus lateralis arkasındaki derin oluktan; m. fibularis longus ve brevis geçer.
• Malleolus lateralis arkasından ve yüzeyelinden; n. suralis ve v. saphena parva geçer.

AYAK KEMİKLERİ
(OSSA PEDIS)
• Ayak iskeletinde 26 tane kemik vardır (7 tarsal, 5 metatarsal, 14 falanks).

AYAK BİLEĞİ KEMİKLERİ (OSSA TARSI)

• Toplam 7 tanedir.
• Proksimal sırayı calcaneus ve talus yapar.
• Distal sırayı, medialden-laterale; os cuneiforme mediale-os cuneiforme intermedium-os cuneiforme laterale-os
cuboideum oluşturur.

Os naviculare
• Talus başı ile kuneiform kemikler arasındadır.
• Avasküler nekroz en çok bu kemikte görülür.
Os cuboideum
• Son iki metatarsal kemik ile eklem yapar.

Ossa cuneiformes
• Os naviculare ile 1., 2. ve 3. metatarsaller arasındadır.

Talus
• Ayak arkusunun en yüksek noktasını oluşturur. Vücut ağırlığını destekler ve dağıtır.
• Talus’a kas yapışmaz. Bazen arkasında os trigonum adında bir aksesuar kemik bulunur.
• Calcaneus, os naviculare, tibia ve fibula ile eklem yapar.

Calcaneus
• Yerle temas eden tek tarsal kemiktir. Kırık olgularının en çok görüldüğü tarsal kemiktir.
• Sadece talus ve os cuboideum ile eklem yapar.
• Sustentaculum tali çıkıntısı, talus başını destekler. Bunun altındaki oluktan m. flexor hallucis longus geçer.
• Achilles tendonu (tendo calcaneus) calcaneus’a tutunur.
• Sulcus tendinis musculi flexoris hallucis longi; calcaneus ve talus’da
• Sulcus tendinis musculi fibularis longi; calcaneus ve os cuboideum’da
• Trochlea fibularis (peronea) bu kemiktedir.
• Sinus tarsi; talus ile calcaneus arasındadır.

COLUMNA VERTEBRALIS

• Columna vertebralis 26 kemiktir (24 vertebra, 1 sakrum, 1 koksiks).

• Sakrum 5 tane sakral vertebranın, koksiks de 4 tane koksigeal vertebranın birleşmesinden meydana geldiği için, columna
vertebralis toplam 33 vertebradan oluşur.
• İlk 24 vertebra (presakral vertebralar) hareketli, sonraki 9 vertebra hareketsizdir.
• Discus intervertebralis sayısı = 23 (C -C arasında bulunmaz)
1 2

• Columna vertebralis’in içinde bulunan kanala, canalis vertebralis denir. Kanalda, medulla spinalis (omurilik) ve
zarları bulunur. Medulla spinalis, 45 cm uzunluğunda olduğundan kanalın tamamını doldurmaz, sadece üst 2/3’ünü
doldurur.
• Columna vertebralis, dört bölgesinde kavis gösterir.
- Servikal kavis (lordosis cervicis)
- Torakal kavis (kyphosis thoracica)
- Lumbal kavis (lordosis lumbalis)
- Sakral kavis (kyphosis sacralis)

Vertebralar’ın genel özellikleri

• Corpus vertebrae
• Arcus vertebrae
- Lamina arcus vertebrae
- Pediculus arcus vertebrae

• Foramen vertebrale; corpus ile arcus arasındadır. Üst üste geldiğinde canalis vertebralis’i oluşturur.

• Foramen intervertebrale; spinal sinirler geçer.

• Tipik bir vertebra’nın üzerinde 7 tane çıkıntı vardır:

- Processus articularis superior (2)
- Processus articularis inferior (2)
- Processus transversus (2)
- Processus spinosus (1)

SERVİKAL VERTEBRALAR
• Foramen transversarium; Servikal vertebraların en karakteristik özelliğidir. C 7 vertebra hariç, diğer servikal
vertebralardaki bu deliklerden a.v. vertebralis geçer. C7’ninkilerden sadece v. vertebralis accessoria geçer.
 • Processus spinosus’ları çatallıdır (C7 hariç).
• Uncus corporis (processus uncinatus); C -C ’dedir (bazen T ’de de bulunur). Bu vertebralar üst üste geldiklerinde,
3 7 1
bu çıkıntılar da üstündeki vertebranın gövdesi ile unkovertebral eklemi (Luschka eklemi) oluştururlar.
• Sulcus nervi spinalis; sadece servikal vertebralardadır.
• Tuberculum caroticum (C6 ); a. carotis communis, bu çıkıntıya karşı komprese edilir (Chassaignac tüberkülü).
• 1,2 ve 7 nci servikal vertebralar atipiktir.

C1 (atlas)
• Corpus vertebrae’si ve processus spinosus’u yoktur.
• Sulcus arteriae vertebralis; a. vertebralis geçer.
• Fovea dentis; arcus anterior’un arka yüzündedir.

C2 (axis)
• Servikal vertebraların en kuvvetlisidir.
• Dens axis; fovea dentis ile eklem yapar.
• Ligamentum transversum atlantis; dens axis’i, pozisyonunda tutar.
C7 (vertebra prominens)
• Processus spinosus’u en uzun servikal,
• Elle muayenede, spinöz çıkıntısı hissedilebilen tek servikal,
• Processus spinosus’u çatalsız tek servikal vertebradır.
• Foramen transversarium’larından sadece v. vertebralis accessoria geçer, a. v. vertebralis geçmez.

• Servikal kosta, C ’nin kostal çıkıntısıdır (torasik çıkış sendromu sebeplerinden olan “servikal kosta sendromu”nun
7
nedenidir).

TORAKAL VERTEBRALAR

• 1, 9, 10, 11 ve 12 nci atipiktir.

• En karakteristik özellikleri, gövdelerinde ve processus transversus’larında kaburgalar için bulunan eklem yüzleridir.
• T1 ; gövdesinde kaburgalar için en fazla eklem yüzü bulunan (1 tam, 1 alt yarım)
• T9; gövdesinde en az eklem yüzü (1 üst yarım)
• T , T , T ; 1 tam eklem yüzü bulunur.
10 11 12

• T ve T ; processus transversus’larında kaburgalar için eklem yüzü yoktur.

11 12
LUMBAL VERTEBRALAR

• Processus accessorius; processus transversus’larının kökünde görülen çıkıntıdır.

• Processus mammillaris; processus articularis superior’larının arka yüzünde görülen çıkıntıdır.

Klinik
• Spina bifida; bir veya daha fazla vertebranın, lamina arcus vertebrae’lerindeki birleşme yetersizliği sonucu oluşan
doğumsal bir bozukluktur. Spina bifida occulta, spina bifida’nın en basit şeklidir. Sık olarak L 5 ve/veya S1’de görülür.
OS SACRUM
• Promontorium; S1 vertebra gövdesinin üst kenarının öne doğru yaptığı çıkıntıdır.

• Crista sacralis mediana; ilk 4 sakral vertebranın processus spinosus’larının birleşmesi ile oluşur (S 5’te bu çıkıntı
yok).
• Crista sacralis medialis (intermedia); processus articularis’lerin birleşmesi ile oluşur.
• Crista sacralis lateralis; processus transversus’ların birleşmesi ile oluşur.

• Facies auricularis; art. sacroiliaca’ya katılan eklem yüzüdür.

• Hiatus sacralis; hiyatal (ya da kaudal) anestezi buradan yapılır.

• Cornu sacrale’ler, bir epidural anestezi şekli olan kaudal (veya hiyatal) anestezide (hiatus sacralis’ten epidural
boşluğa anestezik madde verilme işlemi), anatomik işaret olarak kullanılır.
• Columna vertebralis’i oluşturan vertebralardan sadece ikisinde processus spinosus bulunmaz; C 1 ve S5
 Canalis sacralis’deki yapılar;
• Dura mater spinalis
• Arachnoidea mater spinalis
• Spatium subarachnoideum
• Spatium epidurale
• Spatium subdurale
• Filum terminale
• Ganglion spinale’ler
• Cauda equina

Canalis sacralis’te;
• Lig.denticulatum
• Conus medullaris
• Pia mater
bulunmaz!!!

KABURGALAR (COSTAE)

• Tipik bir kaburgada; caput costae, collum costae, angulus costae, crista capitis costae, sulcus costae ve
tuberculum costae bulunur.
• 3-9. kaburgalar, tipik kaburgalardır.
• 1, 2, 10, 11, 12. kaburgalar, atipik kaburgalardır.
• 1, 12. ve bazen 11. kaburganın sulcus costae’si yoktur.
• 1, 10, 11 ve 12’nin crista capitis costae’si yoktur.
• En uzun kaburga 7. kaburgadır (bazı kaynaklarda 8).
• Arcus costalis; 7-10. kıkırdak kaburgalar yapar.
• Birinci kaburga (costa prima); üst yüzünde a. subclavia ile v. subclavia’nın geçtiği oluklar (sulcus arteriae
subclaviae ve sulcus venae subclaviae) bulunur. M. scalenus anterior, bu iki damar arasındaki tuberculum musculi
scaleni anterioris’e tutunur.
- Angulus, sulcus, crista capitis costae’si bulunmaz.
- 1. kaburgaya tutunan kaslar;
M. scalenus anterior
M. scalenus medius
M. serratus anterior
M. subclavius

• İkinci kaburga (costa secunda); üst yüzünde tuberositas m. serrati anterioris bulunur.
- M. scalenus posterior ve m. serratus anterior yapışır.

STERNUM

Sternum’la ilk 7 çift kaburga eklem yapar.

- Manubrium sterni; clavicula ve 1. costa
 - Angulus sterni 2. costa
- Corpus sterni; 2. - 7. costa’lar
• Incisura jugularis (suprasternalis);
içinde lig. interclaviculare bulunur.
• Angulus sterni (Louis açısı);
2. costa tutunur.
• Ksifosternal eklem; 7. costa tutunur. Processus xiphoideus’a kaburga tutunmaz.
• Costa vera (gerçek); ilk 7 kaburga
• Costa spuriae (yalancı); 7. - 10. kaburgalar
• Costa fluctuantes (yüzer); 11. ve 12.

SPOT BİLGİLER
ÜST EKSTREMİTE KEMİKLERİ

• Clavicula‛nın komşuları...
- Orta 1/3‛lük kısım... Nervus suprascapularis
- Üst yüz komşusu... Nervi supraclaviculares
- Alt yüz komşusu... arteria subclavia, vena subclavia ve plexus brachialis (trunkuslar)
• Clavicula‛ya tutunması olan kaslar... Musculus deltoideus, musculus trapezius, musculus sternocleidomastoideus, musculus
pectoralis major, musculus sternohyoideus, musculus subclavius
• Incisura scapulae‛den geçen sinir... Nervus suprascapularis (musculus supraspinatus)
• Proc. coracoideus‛a insersiyo yapan TEK kas... Musculus pectoralis minor
• Proc. coracoideus‛tan başlayan kaslar... M. coracobrachialis ve m. biceps brachii‛nin caput breve‛si
• Spina scapulae‛ye ve acromion‛a tutunan iki kas... Musculus deltoideus ve musculus trapezius
• Scapula‛ya tutunan TEK hiyoid kas... Musculus omohyoideus‛un venter inferior‛u
• Tuberculum supraglenoidale‛ye tutunan TEK kas... Musculus biceps brachii‛nin caput longum‛u
• Tuberculum infraglenoidale‛ye tutunan TEK kas... Musculus triceps brachii‛nin caput longum‛u
• Scapula‛nın margo medialis‛ine tutunan kaslar... Musculus levator scapulae, musculus rhomboideus major, musculus
rhomboideus minor, musculus serratus anterior
• Kolun ve önkolun hareketleri ile ilgili kaslardan scapula‛ya tutunmayanlar... M. pectoralis major ve m. brachialis
• Humerus‛taki tuberculum minus‛a insersiyo yapan TEK kas... Musculus subscapularis
• Humerus‛taki tuberculum majus‛ta sona eren kaslar... Musculus supraspinatus, musculus infraspinatus ve musculus
teres minor (yukarıdan aşağıya doğru)
• Sulcus intertubercularis‛e insersiyo yapan TEK kas... Musculus latissimus dorsi
• Sulcus intertubercularis‛te seyreden TEK tendon... Musculus biceps brachii‛nin caput longum‛u
• Crista tuberculi minoris‛e tutunan TEK kas... Musculus teres major
• Crista tuberculi majoris‛e tutunan TEK kas... Musculus pectoralis major
• Humerus distal ucunda bulunan yapılar... Fossa olecrani, fossa coronoidea, capitulum humeri, trochlea humeri, epicondylus
lateralis, epicondylus medialis ve sulcus nervi ulnaris
• Humerus‛un collum chirurgicum kırığında etkilenen yapı... Nervus axillaris
• Humerus‛un gövde kırığından etkilenen yapılar... Nervus radialis ve arteria profunda brachii
• Humerus‛un epicondylus medialis kırığında etkilenen yapı... Nervus ulnaris
• Humerus‛un suprakondiler kırığında etkilenen yapılar... Arteria brachialis ve nervus medianus
• Toraks duvarı ve kolda oldukları halde humerus‛a tutunmayan kaslar... M. pectoralis minor, m. serratus anterior ve
musculus biceps brachii
• Volkman‛ın iskemik kontraktürünün en sık görüldüğü durum... Humerus‛un suprakondiler kırığı
• Radius‛taki yüzey işaretleri... Incisura ulnaris, tuberositas pronatoria, tuberositas radii, tuberculum dorsale, processus
styloideus radii
• Tuberositas radii‛ye tutunan TEK kas... Musculus biceps brachii
• Processus styloideus radii‛ye tutunan TEK kas... Musculus brachioradialis
• Radius‛un eklem yaptığı kemikler... Humerus, ulna, os scaphoideum ve os lunatum
• Bir ucu radius, bir ucu ulna‛da olan tek kas... M. pronator quadratus
• Ulna‛daki yüzey işaretleri... Olecranon, processus coronoideus, incisura trochlearis, incisura radialis, crista musculi
supinatorius, tuberositas ulnae, processus styloideus ulnae
• Olecranon‛a tutunan TEK kas... Musculus triceps brachii
• Tuberositas ulnae‛ye tutunan TEK kas... Musculus brachialis
• Proc. styloideus‛u olan kemikler... Radius, ulna, os temporale, os metacarpale III
• Karpal kemiklerin sırası...
- Proksimal sıra (lateralden mediale); Os scaphoideum, os lunatum, os triquetrum, os pisiforme (SLTP)
- Distal sıra (lateralden mediale); Os trapezium, os trapezoideum, os capitatum, os hamatum (TTzCH)
• Canalis carpi‛nin yapısına giren karpal kemikler...
- Radial tarafta; os scaphoideum ve os trapezium
- Ulnar tarafta; os pisiforme ve os hamatum (bu ikisi arasında Guyon kanalı var)
• En çok kırılan karpal kemik... Os scaphoideum (kırıklarında avasküler nekroz görülebilir, fovea radialis‛in
tabanındadır)
• Musculus flexor carpi ulnaris‛in tendonu içinde yer alan kemik... Os pisiforme (sadece os triquetrum ile eklem
yapar)
• El başparmak eklemine katılan TEK karpal kemik... Os trapezium (dorsal yüzünden a. radialis geçer)
• En çok luksasyonu görülen karpal kemik... Os lunatum (çıkığında n. medianus hasar görebilir)
• EN FAZLA metakarpal kemikle eklem yapan karpal kemik... Os capitatum (en büyük)

ALT EKSTREMİTE KEMİKLERİ

• Spina iliaca anterior superior‛a tutunanlar... M. sartorius, m. tensor fasciae latae ve lig. inguinale
• Spina iliaca anterior inferior‛a tutunan TEK kas... Musculus rectus femoris
• Tuberculum pubicum‛a tutunan... Ligamentum inguinale
• Oturur pozisyondayken gövde ağırlığını yere ileten yapı... Tuber ischiadicum
• Spina ischiadica‛ya tutunanlar... M. ischiococcygeus, m. gemellus superior ve lig. sacrospinale
• Pudendal anestezi için kullanılan anatomik işaret... Spina ischiadica (erkekte rectum‛dan, kadında vagina‛dan palpe
edilebilir)
• Foramen ischiadicum majus, m. piriformis tarafından iki deliğe ayrılır...
- Foramen suprapiriforme‛den a. glutea superior, v. glutea superior ve n. gluteus superior geçer
(m. piriformis ve m. gluteus minimus arasından)
- Foramen infrapiriforme‛den a. glutea inferior, v. glutea inferior, n. gluteus inferior, n. pudendus, a. pudenda interna,
v. pudenda interna, n. cutaneus femoris posterior ve n. ischiadicus geçer (musculus piriformis ve musculus gemellus
superior arasından)
• Foramen ischiadicum majus‛tan geçen kas... Musculus piriformis
• Foramen ischiadicum minus‛tan geçen kas... Musculus obturatorius internus
• Hem foramen ischiadicum majus hem de foramen ischiadicum minus‛tan geçen yapı... N. pudendus, a. pudenda interna
ve v. pudenda interna
• Pelvis major ile pelvis minor arasındaki sınır... Linea terminalis (apertura pelvis superior‛un sınırı)
• Vaginal tuşe ile ölçülebilen apertura pelvis superior mesafesi... Conjugata diagonalis
• Apertura pelvis superior ile ilgili en dar ve gebelikte hiç değişmeyen mesafe... Conjugata vera (obstetrica)
• Femur‛daki önemli yüzey işaretleri... Trochanter major, trochanter minor, tuberositas glutea, linea pectinea, linea
aspera, facies poplitea, tuberculum adductorium, fossa intercondylaris ve linea intercondylaris
• Femur‛un trochanter minor‛una tutunan TEK kas... Musculus iliopsoas
• Femur‛un trochanter major‛una tutunan kaslar... M. gluteus medius ve m. gluteus minimus ile dış rotator kaslar
• Femur‛un fossa trochanterica‛sına tutunan TEK kas... Musculus obturatorius externus
• Tuberculum adductorium‛a tutunan kas... M. adductor magnus‛un arka (hamstring) başı
• Tuberositas tibiae‛ye tutunan ligament... Ligamentum patellae
• Malleolus medialis‛in arkasından geçenler... Musculus tibialis posterior‛un tendonu (en önde), musculus flexor digitorum
longus, musculus flexor hallucis longus, nervus tibialis, arteria tibialis posterior ve vena tibialis posterior
• Tibia‛daki önemli yüzey işaretleri... Tuberositas tibiae, area intercondylaris anterior, area intercondylaris posterior,
eminentia intercondylaris, tuberculum intercondylare mediale, tuberculum intercondylare laterale, linea musculi solei,
incisura fibularis
• Fibula‛nın proksimal kırıklarından etkilenen yapı... Nervus fibularis (peroneus) communis
• Caput fibulae‛de sona eren kas... Musculus biceps femoris
• Caput fibulae‛den başlayan kas... Musculus fibularis longus
• Malleolus lateralis‛in arkasından geçenler... Musculus fibularis longus, musculus fibularis brevis, nervus suralis ve vena
saphena parva
• Kas ya da tendon tutunmayan (ya da sadece ligament tutunan) tarsal kemik... Talus
• Talus‛un eklem yaptığı kemikler... Tibia, fibula, calcaneus ve os naviculare
• Calcaneus‛un eklem yaptığı kemikler... Talus ve os cuboideum
• Calcaneus‛taki önemli yüzey işaretleri... Sustentaculum tali, trochlea fibularis
• En sık kırılan tarsal kemik... Calcaneus
• Sulcus tendinis musculi flexoris hallucis longi... Calcaneus ve talus‛ta
• Sulcus tendinis musculi fibularis longi... Calcaneus ve os cuboideum‛da
• Sinus tarsi... Talus ve calcaneus arasında

COLUMNA VERTEBRALIS ve KOSTALAR

• Nervus spinalis‛lerin geçtiği açıklık... Foramen intervertebrale

• Servikal vertebraların karakteristik özellikleri... Processus transversus‛larında bulunan foramen transversarium. C7
hariç bu deliklerden arteria vertebralis ve vena vertebralis geçer.
• Processus uncinatus (uncus corporis)‛lar hangi vertebrada... C3-C7 (T1) (bu çıkıntılar unkovertebral eklemi (Luschka
eklemi) yapar)
• Arteria carotis communis kompresyonu yapılan tuberculum caroticum hangi vertebrada... C6
• Atipik servikal vertebralar... 1, 2, 7
• Sulcus (canalis) arteria vertebralis hangi kemikte... Atlas (C1) (fovea dentis de bu kemikte)
• Dens axis‛i pozisyonunda tutan esas ligament... Ligamentum transversum atlantis
• Processus spinosus‛u çatalsız/en uzun servikal vertebra... C7 (C1‛in processus spinosus‛u yok)
• Atipik torakal vertebralar... 1, 9, 10, 11, 12
• Torakal vertebraların karakteristik özelllikleri... Gövdelerinin yan yüzlerinde ve transvers çıkıntılarında kaburgalar
için bulunan eklem yüzleri (fovea costalis)
• Kaburga başları için, gövdesinde en fazla eklem yüzü bulunan torakal vertebra... T1 (1,5 eklem yüzü var), en az olan
T9 (sadece 0,5 eklem yüzü var)
• Gövdesinde tam eklem yüzü olan torakal vertebralar... 1, 10, 11, 12 (11 ve 12‛nin processus transversus‛larında eklem
yüzü yok!)
• Lumbal vertebraların karakteristik özellikleri... Processus mammillaris ve processus accessorius‛lar
• Promontorium hangi kemiğe aittir... Os sacrum/S1 ve cavitas tympani‛nin iç duvarı üzerinde
• Sacrum‛daki crista sacralis mediana‛yı hangisi oluşturur... İlk dört sakral vertebranın processus spinosus‛ları (cornu
sacrale, S5‛in processus articularis inferior‛larının kalıntıları)
• Sacrum‛daki crista sacralis medialis‛i hangisi oluşturur... Sakral vertebraların processus articularis‛leri
• Sacrum‛daki crista sacralis lateralis‛i hangisi oluşturur... Sakral vertebraların processus transversus‛ları
• Processus spinosus‛u olmayan vertebralar... Atlas ve S5
• Canalis vertebralis‛te olduğu halde canalis sacralis‛te bulunmayanlar... Medulla spinalis, pia mater, ligamentum
denticulatum ve conus medullaris
• Incisura jugularis hangi kemikte... Sternum, os temporale ve os occipitale
• Sternum-kaburga ilişkisi... 1. kosta (ve clavicula) manubrium‛a, 2. kosta angulus sterni‛ye, 2.-7. kostalar corpus sterni‛ye,
7. kosta ksifosternal eklemin olduğu yere tutunur.
• Atipik kaburgalar... 1, 2, 10, 11, 12
• Crista capitis costae‛si olmayan kaburgalar... 1, 10, 11, 12
• Sulcus costae‛si olmayan kaburgalar... 1, 11, 12
• Birinci kaburgaya (costa prima) tutunması olan kaslar... Musculus scalenus anterior, musculus scalenus medius, musculus
serratus anterior ve musculus subclavius
• Sulcus arteriae subclavia ve sulcus venae subclaviae hangi kemiğe aittir... Costa prima (1. kaburga)

ÇIKMIŞ SORULAR
ÜST EKSTREMİTE KEMİKLERİ

1. Clavicula’nın orta 1/3 lük kısmının kırıklarında aşağıdaki sinirlerin hangisinde zedelenme görülür?
A) N. axillaris
B) N. thoracicus longus
C) N. suprascapularis
D) N. pectoralis medialis
E) N. dorsalis scapulae
Doğru cevap: C

2. Aşağıdaki kaslardan hangisi scapula’nın margo lateralis’ine tutunur?

A) Musculus serratus anterior
B) Musculus rhomboideus minor
C) Musculus rhomboideus major
D) Musculus teres minor
E) Musculus levator scapulae
Doğru Cevap: D

3. Aşağıdaki anatomik oluşum ve bulunduğu kemik eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır?

A) Facies lunata - Os coxae
B) Eminentia intercondylaris –Tibia
C) Tuberculum majus – Femur
D) Malleolus lateralis – Fibula
E) Sustentaculum tali - Calcaneus
Doğru cevap: C
4. Aşağıdaki oluşumlardan hangisi ulna’dadır?
A) Capitulum humeri
B) Fossa olecrani
C) Fossa radialis
D) Trochlea humeri
E) Processus coronoideus
Doğru cevap: E

5. Humerus’un collum chirurgicum kırığında hangi sinir lezyonu görülür?

A) N. axillaris
B) N. radialis
C) N. medianus
D) N. ulnaris
E) N. thoracodorsalis
Doğru cevap: A

6. Epicondylus medialis kırıklarında hasara uğrayan sinir aşağıdakilerden hangisidir?

A) Nervus medianus
B) Nervus ulnaris
C) Nervus axillaris
D) Nervus radialis
E) Nervus cutaneus brachii medialis
Doğru cevap: B

7. Radius aşağıdaki kemiklerden hangisiyle eklem yapmaz?

A) Humerus
B) Ulna
C) Os scaphoideum
D) Os trapezium
E) Os lunatum
Doğru cevap: D

8. Aşağıda verilen “kas ve insersiyo yeri” ikilisinden hangisi doğrudur?

A) Musculus biceps brachii – Processus coronoideus
B) Musculus deltoideus – Olecranon
C) Musculus subscapularis – Tuberculum majus
D) Musculus brachioradialis – Os scaphoideum
E) Musculus brachialis – Tuberositas ulnae
Doğru cevap: E

9. Aşağıdaki kemiklerden hangisi el bileğinde bulunmaz?

A) Os capitatum
B) Os cuboideum
C) Os hamatum
D) Os pisiforme
E) Os trapezium
Doğru cevap: B

10. Aşağıdaki kemiklerden hangisi m. flexor carpi ulnaris’in kirişi içerisinde yer alır?
A) Os pisiforme
B) Os lunatum
C) Os triquetrum
D) Os scaphoideum
E) Os trapezium
Doğru cevap: A
11. Aşağıdaki kemiklerden hangisi enfiye çukurunun tabanında yer alır?
A) Os trapezoideum
B) Os lunatum
C) Os hamatum
D) Os capitatum
E) Os scaphoideum
Doğru cevap: E

ALT EKSTREMİTE KEMİKLERİ

1. Foraman ischiadicum minus’tan hangi kasın tendonu geçer?

A) M. gluteus maximus
B) M. gluteus medius
C) M. piriformis
D) M. obturatorius internus
E) M. obturatorius externus
Doğru cevap: D

2. Foramen ischiadicum majus’tan geçmeyen yapı hangisidir?

A) N. cutaneus femoris posterior
B) N. gluteus inferior
C) N. gluteus superior
D) N. obturatorius
E) N. musculi obturatorii interni
Doğru cevap: D

3. Pelvis’te bulunmayan kemik hangisidir?

A) Os ilium
B) Os pubis
C) Os coxae
D) Os ischii
E) Os trapezium
Doğru cevap: E

4. Aşağıdakilerden hangisi femur’un distal ucunda bulunmaz?

A) Tuberculum adductorium B) Facies patellaris
C) Linea intercondylaris D) Linea pectinea
E) Facies poplitea
Doğru cevap: D

TORAKS VE COLUMNA VERTEBRALIS

1. N. spinalis’ler nereden geçer?

A) Canalis vertebralis
B) Foramen intervertebrale
C) Foramen magnum
D) Canalis opticus
E) Foramen transversarium
Doğru cevap: B

2. Aşağıdakilerden hangisi canalis vertebralis içerisinde bulunmaz?

A) Ligamentum denticulatum
B) Ligamentum longitudinale anterius
C) Ligamentum longitudinale posterius
D) Filum terminale
E) Cauda equina
Doğru cevap: B
3. Kaç tane servikal vertebra vardır?
A) 5 B) 6 C) 7 D) 8 E) 12
Doğru cevap: C

4. Aşağıdaki yapılardan hangisi sadece servikal vertebralarda bulunur?

A) Foramen vertebrale
B) Foramen transversarium
C) Processus transversus
D) Incisura vertebralis inferior
E) Processus articularis superior
Doğru cevap: B

5. “Promontorium” aşağıdaki anatomik oluşumların hangilerinde bulunur?

A) Cavitas nasi + cavitas tympani
B) Cavitas nasi + cavitas laryngis
C) Cavitas tympani + cavitas laryngis
D) Os sacrum + cavitas nasi
E) Os sacrum + cavitas tympani
Doğru cevap: E

6. Aşağıdaki yapılardan hangisi apertura thoracis superior’u sınırlamaz?

A) Birinci torakal omur
B) Manubrium sterni’nin üst kenarı
C) Clavicula
D) Birinci kosta kıkırdak kenarı
E) Birinci kosta
Doğru cevap: C

ÇALIŞMA SORULARI
1.
I. Musculus trapezius
II. Musculus levator scapulae
III. Musculus deltoideus
IV. Musculus supraspinatus
Yukarıdaki kaslardan hangi(si)lerinin acromion’a tutunması vardır?
A) I, II ve III
B) I ve III
C) I ve II
D) II ve III
E) III
Doğru cevap: B

2.
I. M. supraspinatus
II. M. subscapularis
III. M. infraspinatus
IV. M. teres minor
V. M. teres major
Aşağıda verilen kaslardan hangileri humerus’un tuberculum majus’unda sonlanır?
A) II, III, V
B) l, II, V
C) I, II, III
D) I, III, IV
E) III, IV, V
Doğru cevap: D
3. Humerus’un gövde kırıklarında hasar görme ihtimali en yüksek olan arter aşağıdakilerden hangisidir?
A) A. circumflexa humeri posterior
B) A. profunda brachii
C) A. brachialis
D) A. axillaris
E) A. radialis
Doğru cevap: B

4. Aşağıdaki yapılardan hangisi radius’ta bulunur?

A) Sulcus nervi ulnaris
B) Tuberositas pronatoria
C) Sulcus nervi radialis
D) Processus coronoideus
E) Crista musculi supinatoris
Doğru cevap: B

5. Foramen ischiadicum minus’ta aşağıdaki oluşumlardan hangisi bulunmaz?

A) Nervus gluteus inferior
B) Nervus pudendus
C) Arteria pudenda interna
D) Musculus obturatorius internus’un tendonu
E) Vena pudenda interna
Doğru cevap: A

6. Caput fibulae kırığı olan bir hastada aşağıdaki periferik sinirlerden hangisinin etkilenme ihtimali daha fazladır?
A) Nervus tibialis
B) Nervus suralis
C) Nervus fibularis communis
D) Nervus saphenus
E) Nervus ischiadicus
Doğru cevap: C

7. Sulcus arteriae vertebralis aşağıdaki kemiklerin hangisinde bulunur?

A) Os occipitale
B) Os temporale
C) Os sphenoidale
D) Atlas
E) Axis
Doğru cevap: D

8. Servikal vertebralar hakkında verilen aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir?

A) Atlas’ın processus spinosus’u yoktur
B) Sulcus arteriae vertebralis atlas’ta bulunur
C) Foramen transversarium’ların en küçük olduğu vertebra yedinci servikal vertebradır
D) Dens axis, arcus posterior atlantis’teki fovea dentis’e oturur
E) C3-C7 vertebralarda processus uncinatus denilen çıkıntılar bulunur
Doğru cevap: D

9. Aşağıdakilerden hangisi sadece torakal vertebralarda görülebilen bir anatomik yapıdır?

A) Processus mammillaris
B) Fovea costalis
C) Foramen transversarium
D) Processus accessorius
E) Processus spinosus
Doğru cevap: B
10. Aşağıdakilerden hangisi canalis sacralis’te bulunmaz?
A) Dura mater spinalis
B) Lig. denticulatum
C) Spatium subarachnoideum
D) Filum terminale
E) Cauda equina
Doğru cevap: B

11. Kaburgalar hakkında verilen aşağıdaki ifadelerden hangisi doğru değildir?

A) Arcus costalis’i 7-10 kaburgalar yapar
B) Sulcus venae subclaviae, birinci kaburgadadır
C) Birinci kaburganın sulcus costae’si yoktur
D) Yedinci kaburga en uzun kaburgadır
E) Tuberculum musculi scaleni anterioris, ikinci kaburgadadır
Doğru cevap: E

KRANYUM KEMİKLERİ (OSSA CRANII)

Cranium, toplam 22 kemikten oluşur. Kranyum iskeletine 3 çift kulak kemikçiği eklenirse 28 olur ve bu baş iskeletindeki
toplam kemik sayısıdır. Kranyum iki bölümde incelenir.

• Neurocranium; toplam 8 kemikten oluşur.

- Os frontale (1)
- Os ethmoidale (1)
- Os occipitale (1)
- Os sphenoidale (1)
- Os temporale (2)
- Os parietale (2)

• Viscerocranium; toplam 14 kemiktir.

- Os lacrimale (2)
- Os palatinum (2)
- Maxilla (2)
 - Os zygomaticum (2)
- Os nasale (2)
- Concha nasalis inferior (2)
- Mandibula (1)
- Vomer (1)

Klinik
• Glabella refleksi; nörolojik muayenede kullanılır. Glabella’ya parmak ucu, kalem arkası veya refleks çekici ile
vurulduğunda, ilk birkaç vuruşta göz kapakları kırpma hareketini (kornea refleksi) yaparken, takip eden vuruşlarda
alışıldığı için yapmaz (glabella refleksi). Eğer, takip eden vuruşlarda da göz kapakları kırpma hareketine devam
ederse, bu durum anormaldir (Myerson belirtisi) ve Parkinson hastalığının erken belirtilerindendir.
• Sutura metopica zamanından önce kapanırsa, kafa üçgen şeklinde olur (trigonosefali). Sütürün kalıcı olması
(sutura frontalis persistens; metopism) durumunda radyolojik değerlendirmelerde kırık hattı ile karıştırılabilir.

NEUROCRANIUM

OS FRONTALE
• Incisura supraorbitalis (foramen supraorbitale);
supraorbital sinir ve damarlar geçer.
• Incisura ethmoidalis; lamina cribrosa oturur.
• Glabella; arcus superciliaris’ler arasındaki düz alan
• Fossa glandulae lacrimalis; canlıda glandula lacrimalis’in orbital parçası oturur.
• Sutura frontalis persistens (sutura metopica); genellikle altıncı yaştan sonra kaybolan bu sütür, bazen kalıcı olabilir.
Kırık ile karıştırılabilir.
Kalıcı olursa sutura frontalis persistens denir.

• Foramen caecum; frontal ve ethmoidal kemikler arasındadır. İçinden bazen bir emisseryan ven geçer.
 • Frontal kemiğin eklem yaptığı kemikler (os temporale ile eklem yapmaz):
Os nasale, os zygomaticum, maxilla, os sphenoidale, os ethmoidale, os parietale ve os lacrimale.

OS PARIETALE
• Os parietale, neonat kranyumundaki tüm fontanellerin (toplam 6 tane) sınırına katılan tek kemiktir.
• Dört köşesi vardır: Angulus sphenoidalis, occipitalis, frontalis, mastoideus
• Dört kemikle eklem yapar. SOFT (Sfenoid, Oksipital, Frontal, Temporal).
• Sulcus arteriae meningeae mediae; iç yüzde görülen bu oluklar, a. meningea media’nın dallarına aittir.

Klinik
• Paryetal kemik kırıklarında, a. meningea media’nın dalları yaralanabilir ve epidural (ekstradural) hemorajiler
gelişebilir. BT’de epidural hematom bikonveks lens, subdural kanama hilal şeklinde görüntü verir.

OS ETHMOIDALE
• Lamina perpendicularis (dik); septum nasi’nin üst parçasıdır. Üst bölümüne crista galli adı verilir.
Crista galli (horoz ibiği) falx cerebri tutunur.
• Lamina cribrosa (delikli); cavitas nasi’nin çatısında yer alır. Foramina cribrosa’dan, olfaktor sinirler geçer.
• Labyrinthus ethmoidalis; iki laminalıdır. Dış laminası (lamina orbitalis) orbita iç duvarının, iç laminası da burun
boşluğunun dış duvarının yapısına katılır. Arasında cellulae ethmoidales anteriores, mediae ve posteriores
bulunur.
Concha nasalis superior, media ve bazen bulunan suprema ile meatus nasi medius’taki processus uncinatus,
labyrinthus ethmoidalis’in uzantılarıdır.

Klinik
• Ön kafa tabanı kırığında, etmoid kemiğin lamina cribrosa’sı kırılır ve burundan kanlı BOS (beyin omurilik sıvısı) gelir. Buna
BOS rinoresi denir. Orta kafa tabanı kırığında, temporal kemik kırılır ve kulaktan kanlı BOS gelir (BOS otoresi).
OS OCCIPITALE
• Eklem yaptığı kemikler; atlas, os sphenoidale, os temporale ve os parietale
• Foramen magnum; kafa iskeletini oluşturan kemiklerdeki en büyük deliktir. Canalis vertebralis ile fossa cranii
posterior’u bağlar. Medulla oblongata (bulbus) ile medulla spinalis arası sınırdır. Bu delikten;
- Medulla oblongata (bulbus) ile onu saran zarlar
- A. vertebralis’ler ve dalları (a. spinalis anterior ve posterior)
- C 1-3 spinal sinirlerin meningeal dalları
- N. accessorius’un spinal parçası
- Lig. apicis dentis ve membrana tectoria geçer.

• Clivus; öndeki küçük bir bölümünü sfenoid kemik gövdesi oluşturur. Bulbus ile pons (a. basilaris) oturur.
• Canalis nervi hypoglossi; n. hypoglossus ile a. pharyngea ascendens’in meningeal bir dalı geçer.
• Canalis condylaris; condylus occipitalis’lerin arkasında bulunan bu kanaldan, v. emissaria condylaris geçer.
• Tuberculum pharyngeum; raphe pharyngis tutunur.
• Eminentia cruciformis; oksipital kemik iç yüzünü serebral ve serebellar çukurlara ayıran yapıların orta hatta yaptığı
kabartıdır. Buradaki crista occipitalis interna’ya falx cerebelli tutunur.
• Crista occipitalis externa; lig. nuchae tutunur.
 Klinik
• Chordoma; notokord kalıntısından gelişen malign tümördür. Clivus ve sacrum, en sık oluştuğu yerlerdir.

OS SPHENOIDALE

• Canalis opticus; n. opticus (a.v. centralis retinae) ile a. ophthalmica geçer.

• Sulcus prechiasmaticus; chiasma opticum
• Fissura orbitalis superior; Ala major ve minor arasında bulunur. İçinden III, IV, V1 ve VI ile vena ophthalmica’lar
geçer.

• Sella turcica; tuberculum sellae, fossa hypophysialis ve dorsum sellae birlikte oluşturur.
• Sulcus caroticus; a. carotis interna oturur.
• Processus clinoideus anterior ve posterior; tentorium cerebelli’nin ön uçları tutunur.
• Foramen rotundum; fossa cranii media’yı fossa pterygopalatina’ya bağlar. N. maxillaris geçer.
• Foramen ovale; fossa cranii media’yı fossa infratemporalis’e bağlar. N. mandibularis ve
n. petrosus minor geçer.
• Foramen spinosum; fossa cranii media’yı fossa infratemporalis’e bağlar. A. meningea media geçer.
• Canalis pterygoideus; n. canalis pterygoidei (vidian sinir) geçer. Fossa pterygopalatina’ya açılır.
• Sulcus tubae auditivae
OS TEMPORALE

• Canalis nervi facialis; içinde n. facialis ve ganglionu (ganglion geniculi) bulunur.

• Foramen stylomastoideum; n. facialis kafatasını bu delikten terk eder.
• Meatus acusticus internus; n. facialis, n. vestibulocochlearis ve a.v. labyrinthi geçer. Ganglion vestibulare, meatus’un
dibindedir.
• Fissura petrotympanica (Glaser yarığı); chorda tympani orta kulak boşluğunu buradan terk eder.
• Canalis caroticus; a. carotis interna
• Impressio trigeminalis; petroz apeksin ön yüzünde bulunur. Ganglion trigeminale oturur.
• Tegmen tympani; cavitas tympani’nin çatısını yapan ince kemik lameldir.
• Canalis musculotubarius
• Eminentia arcuata; can. semicircularis ant.
• Fossa mandibularis; caput mandibulae

• Temporal kemiğin pars petrosa (pyramis) kısmında yer alan yapılar; tegmen tympani, canalis caroticus, eminentia
arcuata, impressio trigeminalis, porus (meatus) acusticus internus, canalis musculotubarius ve canalis nervi facialis.
• Foramen jugulare (Temporal+Oksipital); önden-arkaya doğru; sinus petrosus inferior, IX, X ve XI, sinus sigmoideus
(v. jugularis interna) ve meningeal arterler geçer.
• Foramen lacerum (Temporal+Oksipital+Sfenoid); hiç bir büyük anatomik oluşum bu delikten geçmez. Sadece
a. pharyngea ascendens’in meningeal dalı ile küçük bir emisseryan ven tam olarak geçer. Canalis caroticus’un ağzı, deliğin
arka-dış tarafındadır. Kanaldan çıkan a. carotis interna, deliği üst-içten çaprazlar ve sulcus caroticus’a girer.

Klinik
• Petroz kemik kırıkları, longitudinal ya da transvers olabilir. Longitudinal kırıkları daha sıktır ve bu kırıklarda orta
kulak ve kulak kemikçiklerinde harabiyet olur. Transvers kırıklarında iç kulak etkilenir ve n. facialis yaralanır.
• Foramen jugulare sendromu; IX., X. ve XI. kranyal sinirlerin birlikte etkilendiği bu sendromun sık nedeni glomus
tümörüdür. Sendrom, nazofarinks kanserinde de görülür.

VISCEROCRANIUM
CONCHA NASALIS INFERIOR
• Maksilla ve lakrimal kemikle birlikte canalis nasolacrimalis’i oluşturur.

OS LACRIMALE
• En küçük kranyum kemiğidir.
• Orbita medial, burun lateral duvarında yer alır.

OS NASALE
• Apertura piriformis’i üstten sınırlar.
• Kırık olgularının en çok görüldüğü kemiktir.

OS ZYGOMATICUM
• Temporal ile arcus zygomaticus’u oluşturur.

• Maxilla, temporal, frontal ve sfenoid ile eklemleşir.

MAXILLA
 • Mandibula hariç, tüm visserokranyum kemikleri ile (en fazla kemikle) eklem yapar.
• Processus zygomaticus / frontalis / palatinus / alveolaris - Facies anterior / nasalis / orbitalis / infratemporalis
• Ağız boşluğu, burun boşluğu, orbita, fossa infratemporalis ve fossa pterygopalatina’nın duvarlarına katılır.
• Apertura piriformis’in sınırlarını os nasale’lerle birlikte yapar.
• Palatum durum’u (sert damak) palatin kemikle oluşturur. Canalis incisivus ön tarafında yer alır.
• Sulcus / canalis / foramen infraorbitale; içinden v.a.n. infraorbitalis geçer.
• Sinus maxillaris; paranazal sinüslerin en büyüğüdür. Molar dişlerle komşuluk yapar.
• Spina nasalis anterior; maxilla tarafından, spina nasalis posterior ise os palatinum’lar tarafından oluşturulur.
• Tuber maxillae; son molar dişin facies infratemporalis’de yapmış olduğu tümsektir.

OS PALATINUM
• Maxilla ile birlikte sert damağı (palatum durum) (1/4 arka bölümünü bu kemiğin lamina horizontalis’leri) yapar.
• Orbita’nın alt duvarının yapısına lamina perpendicularis’lerinin üst ucu ile katılır.
• Spina nasalis posterior; iki taraf os palatinum tarafından oluşturulur.
• Crista conchalis ve crista ethmoidalis, maxilla’da ve os palatinum (lamina perpendicularis)’da bulunur.

VOMER
• Septum nasi’nin arka-alt bölümünün büyük parçasını oluşturur.
• Mandibula ile birlikte tek sayıda olan visserokranyum kemiğidir.

MANDIBULA

• Kranyum’un tek hareketli, visserokranyum’un da en büyük ve en kuvvetli kemiğidir.

• Fetus’ta clavicula’dan sonra ossifikasyona başlayan ilk kemiktir.

• Corpus ve ramus mandibulae’si (2) vardır. Korpusunun ön orta kısmına symphysis mandibulae denir.
• Protuberentia mentalis (gnathion); symphysis mandibulae’daki tümsek alanın adıdır.
• Ramus mandibulae’nin üst kısmında, önde processus coronoideus ve arkada processus condylaris vardır.
• Processus coronoideus’a m. temporalis tutunur. Processus condylaris’in önüne m. pterygoideus lateralis tutunur.
 • Angulus mandibula (gonion); korpus ve ramus’un birleşim yeridir. M. masseter ve pterygoideus medialis tutunur.

• Foramen mandibulae; ramus mandibulae’nin iç yüzündeki bu delik, canalis mandibulae’nin başlangıcıdır.

V.a.n. alveolaris inferior, bu delikten kanala girerek alt dişleri besler ve duyusunu taşır.
• Foramen mentale; v.a.n. alveolaris inferior’un terminal dalları (v.a.n. mentalis) geçer (alt 2. premolar diş hizası).

• Spina mentalis; gövdenin ön-iç yüzündeki 4 tane dikensi çıkıntıdır. Üst ikisine m. genioglossus, alt ikisine
m. geniohyoideus tutunur.

• Mandibula’ya 4 çiğneme kasına ek olarak; m. genioglossus, m. geniohyoideus, m. digastricus venter anterior ve

m. mylohyoideus tutunur.

KRANYUMDAKİ SÜTÜRLER
• Sutura coronalis: Parietal kemiklerin ön kenarları ile frontal kemiğin arka kenarı arasında transvers yönde uzanan
sütürdür
• Sutura sagittalis: İki parietal kemik arasındaki sütürdür.
• Sutura lambdoidea: Parietal kemiklerin arka kenarları ile oksipital kemik arasındaki sütürdür. Sutural kemikler (Wormian
kemikleri), en çok bu sütürde görülür.
• Sutura squamosa: Her iki yanda, pariyetal kemik ile temporal kemik arasındaki sütür.

• Sutura palatina mediana; Her iki tarafın maxilla ve palatin kemikleri arasındaki sütür.
• Sutura palatina transversa; Sağ ve sol tarafın maxilla ve palatin kemikleri arasındaki sütür.

• Sutura metopica: Frontal kemiktedir.

FONTİKULUSLAR
• Paryetal kemik, bütün fontanel’lerin sınırına katılır.
• Fonticulus anterior; (Bregma) İkinci yılın sonuna kadar kapanır.
• Fonticulus posterior; (Lambda) 2-3 ayda kapanır.
• Fonticulus posterolateralis (mastoideus); (Asterion) İlk yılın sonuna kadar kapanır.
• Fonticulus anterolateralis (sphenoidalis); (Pterion) ilk 6 ayda kapanır. Pterion, yandan gelen künt travmalarda
kırılan noktadır. Kırıklarında iç tarafta seyreden a. meningea media’nın kanamasına bağlı epidural (ekstradural)
hemoraji olur.
 FOSSA CRANII’LERDEKİ AÇIKLIKLAR

FOSSA CRANII ANTERIOR

• Crista galli
• Foramen caecum
• Os ethmoidale’nin lamina cribrosa’sı

FOSSA CRANII POSTERIOR

• Foramen magnum
• Foramen jugulare
• Canalis nervi hypoglossi
• Porus (meatus) acusticus internus
• Clivus
• Canalis condylaris
• Protuberentia occipitalis interna
• Sulcus sinus sigmoidei
• Eminentia cruciformis

FOSSA CRANII MEDIA

• Tuberculum sellae (processus clinoideus medius)
• Fossa hypophysialis
• Dorsum sellae (processus clinoideus posterior)
 • Sulcus caroticus
• Sulcus chiasmaticus
• Fissura orbitalis superior
• Canalis opticus
• Tegmen tympani
• Impressio trigeminalis
• Eminentia arcuata
• Foramen rotundum
• Foramen ovale
• Foramen spinosum
• Foramen lacerum
• Canalis pterygoideus

Fissura orbitalis inferior ve foramen stylomastoideum basis cranii interna’dan, foramen rotundum ve canalis pterygoideus
ise basis cranii externa’dan görülmez.

ORBITA’NIN DUVARLARI

• Üst duvar (paries superior); başlıca frontal kemiğin pars orbitalis’i yapar. Apekse yakın küçük bir bölümünü sfenoid
kemiğin ala minor’u oluşturur. Glandula lacrimalis, bu duvarın dış bölümündeki çukurda oturur.
• Dış duvar (paries lateralis); sfenoid kemiğin ala major’u ile zigomatik kemiğin processus frontalis’i yapar.
• İç duvar (paries medialis); arkadan-öne doğru; sfenoid, etmoid kemiğin lamina orbitalis’i, lakrimal ve maksilla yapar.
(SELaM veya SELMa olarak kodlanabilir).
• Alt duvar (paries inferior); maksilla, zigomatik ve palatin yapar. Duvarın en büyük bölümünü, orbita boşluğunu sinus
maxillaris’ten ayıran maksilla’nın facies orbitalis’i oluşturur (ZİMPAra olarak kodlanabilir).
• FISSURA ORBITALIS SUPERIOR; orbita’yı fossa cranii media’ya bağlar. İçinden; n. oculomotorius, n. trochlearis
ve n. abducens, n. ophthalmicus dalları, (n. frontalis, n. lacrimalis ve n. nasociliaris), v. ophthalmica superior ve bazen
v. ophthalmica inferior geçer.
• FISSURA ORBITALIS INFERIOR; orbita’yı, fossa pterygopalatina’ya bağlar. İçinden; n. maxillaris ve onun
zigomatik dalı, a.v. infraorbitalis ve v. ophthalmica inferior’un plexus pterygoideus’la olan küçük bağlantı dalları geçer.
N. maxillaris bu açıklıktan geçtikten sonra n. infraorbitalis adını alır.
ANULUS TENDINEUS COMMUNIS
(ZINN HALKASI)
İçinden geçen yapılar:
• N. abducens
• N. oculomotorius
• N. nasociliaris
• N. opticus
• A. ophthalmica
• V. ophthalmica (bazen)

İçinden geçmeyenler:
• N. trochlearis
• N. lacrimalis
• N. frontalis
 CAVITAS NASI’NİN DUVARLARI

• Üst duvar; önden-arkaya doğru nazal, frontal, etmoid ve sfenoid kemik (NeFES olarak kodlanabilir).
• Alt duvar (sert damak); maksilla ve palatin kemiğin lamina horizontalis’i (palatum durum = sert damak).
• İç duvar (septum nasi); başlıca etmoid kemiğin lamina perpendicularis’i, vomer ve cartilago septi nasi yapar.
Ön-üst bölümüne; os nasale ve frontal kemiğin spina nasalis’i, arka-üst bölümüne; sfenoid kemiğin rostrum sphenoidale
ve crista sphenoidalis’i, alt bölümüne de; maksilla’nın crista nasalis’i ile palatin kemiğin crista nasalis’i katılır.
• Dış duvar; etmoid kemiğin uzantıları olan concha nasalis superior ve media, concha nasalis inferior, maksilla’nın
processus frontalis’i, os nasale, os lacrimale, palatin kemiğin lamina perpendicularis’i ve sfenoid kemiğin processus
pterygoideus’unun lamina medialis’i yapar.

• Os zygomaticum, burun boşluğu duvarlarına katılmaz.

• Vomer ve os frontale burun boşluğunun dış duvarına katılmaz.
• Vomer 4 kemikle eklem yapar: Maxilla, os palatinum, os ethmoidale ve os sphenoidale.
• Concha nasalis inferior 4 kemikle eklem yapar: Maxilla, os palatinum, os ethmoidale ve os lacrimale.
 FOSSA TEMPORALIS

Fossa infratemporalis’in sınırları

Arcus zygomaticus’un yukarısında kalan çukur alandır.

İçinde bulunan anatomik yapılar

• M. temporalis
• N. facialis’in temporal dalları
• A.v. temporalis superficialis
• N. auriculotemporalis

• Pterion; sfenoid’in büyük kanadı ile temporal, frontal ve paryetal kemiklerin bir araya gelerek, “H” harfi şeklinde
bir görünüm oluşturdukları noktadır. Bu noktanın hemen derininde a. meningea media’nın ön dalı bulunur. Sulcus
lateralis cerebri’nin (sylvian oluğu) ön ucu bu nokta ile aynı hizadadır.

• Arcus zygomaticus’un altındaki açıklıkla, fossa infratemporalis’e bağlanır. Bu açıklıktan m. temporalis geçer.
 FOSSA INFRATEMPORALIS

• Bu fossa; arcus zygomaticus’un altında kalan açıklık ile fossa temporalis’e, fissura pterygomaxillaris ile de fossa
pterygopalatina’ya bağlanır.
• Fissura pterygomaxillaris, maksilla’nın arkası ile sfenoid kemiğin processus pterygoideus’u arasında kalan bir yarıktır.
A. maxillaris, bu yarık aracılığıyla fossa infratemporalis’ten fossa pterygopalatina’ya geçer.
• Fossa infratemporalis; foramen ovale ve foramen spinosum ile fossa cranii media’ya bağlanır.
• Foramen mandibulae’de bu fossa’dadır.

İçinde bulunan anatomik yapılar

• A. maxillaris ve dalları; bu fossada verdiği dalların en önemlisi a. meningea media’dır.
• Parotis bezinin derin parçası
• Ganglion oticum; n. glossopharyngeus’la ilgili parasempatik gangliondur.
• M. temporalis’in insersiyosu; bu kas hem fossa temporalis’te, hem de fossa infratemporalis’tedir.
• M. pterygoideus medialis ve m. pterygoideus lateralis
• N. mandibularis ve dalları (n. lingualis, n. alveolaris inferior ve n. auriculotemporalis).
• Chorda tympani; n. facialis’in dalıdır.
• Plexus pterygoideus; çiğneme kaslarının venlerinin oluşturduğu pleksustur.
 FOSSA PTERYGOPALATINA

Fossa infratemporalis’in derininde, maxilla’nın arkasında, orbita’nın apex’ine yakın piramit şeklinde bir boşluktur.

İçinde bulunan anatomik yapılar

• N. maxillaris
• A. maxillaris’in terminal parçası; bu arter hem fossa infratemporalis’te, hem de fossa pterygopalatina’dadır.
• Ganglion pterygopalatinum; n. facialis’in parasempatik ganglionudur.

• N. canalis pterygoidei (Vidian siniri)

 SPOT BİLGİLER
CRANIUM

• Calvaria‛nın yapısına katılan kemikler... Os frontale, os parietale, os occipitale ve os temporale

• Os frontale üzerindeki önemli anatomik işaretleri... Incisura supraorbitalis, incisura ethmoidalis, Glabella, fossa
glandulae lacrimalis, sutura metopica, for. caecum.
• Yenidoğan kranyumunda tüm fontanellerin yapısına katılan kemik... Os parietale
• Os parietale‛nin eklem yaptığı kemikler... SOFT (Sfenoid, Oksipital, Frontal, Temporal), dört köşesi vardır (angulus
Sphenoidalis, angulus Occipitalis, angulus Frontalis, angulus masToideus)
• Os parietale‛nin iç yüzünde bulunan oluklar... Sulcus arteriae meningea mediae
• Os ethmoidale üzerinde bulunan önemli anatomik işaretler... Lamina perpendicularis, lamina cribrosa (nn. olfactorii‛nin
[I] uzantıları buradan kafa içine girer), crista galli (falx cerebri tutunur), labyrinthus ethmoidalis, concha nasalis superior
ve media
• Ön kafa tabanı kırığında, etmoid kemiğin lamina cribrosa‛sı kırılır ve burundan kanlı BOS (beyin omurilik sıvısı) gelir. Buna
BOS rhinorrhea‛si (BOS rinoresi) denir.
• Septum nasi‛nin en büyük bölümünü oluşturan nörokranyum kemiği... Os ethmoidale (lamina perpendicularis kısmıyla).
Septum nasi‛nin arka-alt kısmını oluşturan visserokranyum kemiği vomer‛dir.
• Os occipitale‛nin eklem yaptığı kemikler... Sfenoid, temporal, paryetal ve atlas
• Os occipitale üzerindeki önemli anatomik işaretler... For. magnum, clivus, canalis nervi hypoglossi, canalis condylaris,
tuberculum pharyngeum, eminentia cruciformis, linea nuchae‛ler, fossa cerebralis ve fossa cerebellaris
• Foramen magnum‛dan geçen yapılar... Medulla oblongata ve zarları, arteria vertebralis‛ler ve dalları olan arteria spinalis
anterior, arteria spinalis posterior‛lar, C1-3‛ün meningeal dalları ve nervus accessorius‛un pars spinalis‛i, ligamentum apicis
dentis ve membrana tectoria.
• Os sphenoidale üzerindeki açıklık ve yapılar... Canalis opticus, sulcus prechiasmaticus, fissura orbitalis superior,
for. ovale, for. spinosum, for. rotundum, canalis pterygoideus, sulcus caroticus (a. carotis interna geçer), sulcus
tubae auditivae, sella turcica, proc. clinoideus‛lar.
• Canalis opticus‛tan geçenler... A. ophthalmica, n. opticus [II], a. ve v. centralis retinae
• Fissura orbitalis superior‛dan geçenler... V1 (nervus ophthalmicus)‛in dalları (nervus lacrimalis, nervus frontalis, nervus
nasociliaris), nervus oculomotorius(III), nervus trochlearis (IV), nervus abducens (VI) ve vena ophthalmica superior
• Sella turcica‛nın bulunduğu kemik... Os sphenoidale (Sella turcica = tuberculum sellae + dorsum sellae + fossa
hypophysialis)
• Tentorium cerebelli‛nin ön uçlarının tutunduğu kemik... Os sphenoidale (processus clinoideus anterior ve processus
clinoideus posterior‛a tutunur)
• Foramen rotundum‛dan geçen... N. maxillaris (V2)
• Foramen ovale‛den geçenler... N. mandibularis (V3) ve bazen n. petrosus minor
• Foramen spinosum‛dan geçen... A. meningea media (dura mater‛in esas arteri, kanamasında epidural hematom olur)
• Canalis pterygoideus‛tan geçenler... Nervus petrosus major + nervus petrosus profundus = nervus canalis pterygoidei
(Vidian sinir)
• Os temporale üzerindeki açıklık ve yapılar... Fossa mandibularis (çene eklemi), fissura petrotympanica (n. facialis‛in
dalı olan chorda tympani geçer), canalis caroticus (arteria carotis interna geçer), impressio trigeminalis (gang. trigeminale
oturur), tegmen tympani, porus (meatus) acusticus internus (nervus facialis ve duyu kökü olan nervus intermedius, nervus
vestibulocochlearis, arteria labyrinthi ve vena labyrinthi), foramen stylomastoideum (canalis nervi facialis‛in dış ağzıdır),
canalis musculotubarius, eminentia arcuata (hemen derininde canalis semicircularis anterior bulunur).
• Pars petrosa‛daki önemli anatomik işaretler... Tegmen tympani, canalis caroticus, eminentia arcuata, impressio trigeminalis,
porus (meatus) acusticus internus, canalis musculotubarius ve canalis nervi facialis.
• Foramen jugulare... Os temporale ile os occipitale arasında, sinus petrosus inferior (en öndekidir, vena jugularis interna‛ya
açılır), nervus glossopharyngeus, nervus vagus, nervus accessorius ve vena jugularis interna (veya sinus sigmoideus)
ve birkaç küçük meningeal arter geçer.
• Foramen lacerum... Os temporale, os occipitale ve os sphenoidale arasında, çatısından; arteria carotis interna ve nervus
canalis pterygoidei (Vidian siniri) geçer.
• Orta kafa tabanı kırığında, temporal kemik kırılır ve kulaktan kanlı BOS gelir (BOS otorrhea‛si; BOS otoresi)
• Canalis nasolacrimalis‛i oluşturan kemikler... Concha nasalis inferior, maxilla ve os lacrimale
• En çok kırılan visserokranyum kemiği... Os nasale (maxilla ile birlikte apertura piriformis‛i sınırlar)
• Arcus zygomaticus‛u oluşturan kemikler... Os zygomaticum ve os temporale
• Maxilla‛nın çıkıntıları... Processus zygomaticus, processus frontalis, processus palatinus ve processus alveolaris
• Hem orbita, hem cavitas nasi, hem de cavitas oris‛in yapısına katılan kemikler... Maxilla ve os palatinum
• Apertura piriformis‛i oluşturan kemikler... Maxilla ve os nasale
• Palatum durum‛u oluşturan kemikler... Maxilla ve os palatinum (ağız boşluğunun tavanı aynı zamanda burun boşluğunun
tabanıdır)
• Spina nasalis anterior‛u oluşturan kemik... Maxilla
• Spina nasalis posterior‛u oluşturan kemik... Os palatinum
• Os palatinum‛daki önemli işaretler... Crista conchalis, crista ethmoidalis (bu yapılar maxilla‛da da var)
• Septum nasi osseum‛un arka alt kısmını oluşturan kemik... Vomer
• Vomer‛in eklem yaptığı kemikler... Maxilla, os palatinum, os ethmoidale ve os sphenoidale
• Mandibula‛da bulunan açıklıklar ve önemli yapılar... Foramen mentale (alt 2. premolar seviyesinde), spina mentalis (m.
genioglossus ve m. geniohyoideus tutunur), gonion, gnathion, fossa sublingualis, fossa submandibularis, linea mylohyoidea,
fossa digastrica, proc. coronoideus, proc. condylaris, linea obliqua.
• Mandibula‛ya tutunan kaslar... 4 çift çiğneme kası (m. temporalis, m. masseter, m. pterygoideus lateralis, m. pterygoideus
medialis), musculus genioglossus, musculus geniohyoideus, musculus mylohyoideus ve musculus digastricus‛un venter
anterior‛u
• Mandibula‛nın eklem yaptığı tek kemik... Os temporale
• Kranyumdaki sutura‛lar... Sutura coronalis (os parietale ve os frontale arasında), sutura sagittalis (iki tarafın os
parietale‛leri arasında), sutura lambdoidea (iki tarafın os parietale‛leri ile os occipitale arasında), sutura metopica
(os frontale‛de), sutura squamosa (os parietale ile os temporale arasında), sutura palatina mediana, sutura palatina
transversa
• Fontaneller... Fonticulus anterior (os frontale ile os parietale‛ler arasında, kapanınca buraya bregma denilir), fonticulus
posterior (os occipitale ile os parietale‛ler arasında, kapanınca buraya lambda denilir), fonticulus anterolateralis (os temporale,
os frontale, os sphenoidale ve os parietale arasında, kapanınca buraya pterion denilir), fonticulus posterolateralis (os
temporale, os occipitale ve os parietale arasında, kapanınca buraya asterion denilir)
• Fossa cranii anterior‛daki açıklıklar... Foramina cribrosa (nn. olfactorii [I] geçer) ve foramen caecum
• Fossa cranii media‛daki açıklıklar... Foramen ovale (n. mandibularis [V 3 ] ve n. petrosus minor geçer),
foramen r otundum (n. maxillaris [V 2 ] geçer), foram en spinosum (a. meningea media geçer), foramen
lacerum,canalis opticus (n. opticus [II], a. ophthalmica, a. ve v. centralis retinae geçer), canalis caroticus ve
sulcus caroticus (her ikisinden de a. carotis interna geçer), fissura orbitalis superior (n. oculomotorius [III],
n. trochlearis [IV], n. ophthalmicus [V1]‛un dalları [n. frontalis, n. lacrimalis ve n. nasociliaris], n. abducens [VI] ve genellikle
oftalmik venler geçer)
• Fossa cranii posterior‛daki açıklıklar... Foramen magnum (medulla oblongata ve zarları, n. accessorius‛un [XI] pars
spinalis‛i, C1-3 spinal sinirlerin meningeal dalları, lig. apicis dentis ve membrana tectoria geçer), canalis nervi hypoglossi (n.
hypoglossus [XII] geçer), foramen jugulare (Sinus petrosus inferior, n. gossopharyngeus [IX], n. vagus [X], n. accessorius
[XI] ve sinus sigmoideus [v. jugularis interna] geçer), meatus acusticus internus (n. facialis [VII], n. vestibulocochlearis
[VIII], a. ve v. labyrinthi geçer)
• Fissura orbitalis inferior ve foramen stylomastoideum kafa tabanı çukurlarında görülmez.
• Foramen rotundum kafa tabanı iç yüzünden görülüp, dış yüzünden görülemez.
• Orbita‛nın medial duvarındaki kemikler... Orbita‛nın medial duvarında arkadan öne doğru; os sphenoidale, os ethmoidale,
os lacrimale ve maxilla bulunur (SELaM)
• Orbita‛nın tabanını oluşturan kemikler...Os zygomaticum, maxilla, os palatinum (ZıMPara)
• Glandula lacrimalis orbita‛nın neresinde... Üst duvarın dış bölümünde
• Fissura orbitalis superior, hangi boşlukları birleştirir... Orbita ile fossa cranii media‛yı
• Fissura orbitalis inferior, hangi boşlukları birleştirir... Orbita ile fossa pterygopalatina‛yı
• Fissura orbitalis superior‛dan geçenler... V1 (nervus ophthalmicus)‛in dalları (nervus lacrimalis, nervus frontalis, nervus
nasociliaris), nervus oculomotorius(III), nervus trochlearis (IV), nervus abducens (VI), vena ophthalmica superior ve
bazen vena ophthalmica inferior
• Zinn halkasından (anulus tendineus communis) geçenler... Nervus abducens (VI), nervus oculomotorius (III), nervus
nasociliaris, nervus opticus (II), arteria ophthalmica. Nervus trochlearis Zinn halkasından geçmez
• Fissura orbitalis superior‛dan geçtiği halde Zinn halkasından geçmeyenler... N. trochlearis, n. frontalis, n. lacrimalis
ve v. ophthalmica‛lar
• Zinn halkasından geçtiği halde fissura orbitalis superior‛dan geçmeyenler... N. opticus ve a. ophthalmica
• Hem fissura orbitalis superior hem de Zinn halkasından geçen ortak yapılar... N. oculomotorius, n. abducens ve n.
nasociliaris
• Fiss ur a or bi tali s inf eri or ‛ dan geç e nl er . . . N. maxillaris, n. zygomaticus, a. infraorbitalis ve
v. infraorbitalis
• Cavitas nasi‛nin tavanını oluşturan kemikler... Önden arkaya doğru os nasale, os frontale, os ethmoidale ve os sphenoidale
(NeFES)
• Cavitas nasi‛nin tabanını oluşturan kemikler... Os palatinum + maxilla (cavitas nasi‛nin tabanı aynı zamanda cavitas oris‛in
tavanıdır)
• Burun iskeletine katılmayan kemik... Os zygomaticum
• Pterion‛un yapısına katılan kemiker... Os parietale, os frontale, os sphenoidale ve os temporale
• Arteria meningea media‛nın ön dalının yerini belirleyen anatomik oluşum... Pterion (aynı zamanda cortex cerebri‛de
sulcus lateralis cerebri‛nin başlangıcı da pterion hizasındadır)
• Fossa infratemporalis‛te bulunan yapılar... Musculus temporalis, musculus pterygoideus medialis ve musculus pterygoideus
lateralis, parotis bezinin derin parçası, chorda tympani, ganglion oticum, arteria maxillaris ve dalları (arteria meningea
media), plexus pterygoideus, nervus mandibularis ve dalları (nervus auriculotemporalis, nervus alveolaris inferior ve nervus
lingualis)
• Fossa infratemporalis ile ilgili açıklıklar... Foramen ovale, foramen spinosum ve foramen mandibulae (FIT OSMan)
• Fossa pterygopalatina‛da bulunan yapılar... Nervus maxillaris, ganglion pterygopalatinum, nervus canalis pterygoidei
(Vidian siniri), arteria maxillaris ve dalları
• Fossa pterygopalatina‛nın bağlantıları... Foramen rotundum ve canalis pterygoideus ile fossa cranii media‛ya, foramen
sphenopalatinum ile cavitas nasi‛ye, foramen palatinum majus ve minora‛lar ile ağız boşluğuna, fissura orbitalis inferior ile
orbita‛ya ve fissura pterygomaxillaris ile fossa infratemporalis‛e bağlanır
• Fossa infratemporalis ile fossa pterygopalatina‛yı birleştiren, içinden arteria maxillaris‛in geçtiği açıklık... Fissura
pterygomaxillaris
• Arteria sphenopalatina‛nın geçtiği delik... Foramen sphenopalatinum
• Hem fossa temporalis, hem de fossa infratemporalis‛te bulunan yapı... Nervus auriculotemporalis, musculus
temporalis
• Hem fossa pterygopalatina, hem de fossa infratemporalis‛te bulunan yapı... Arteria maxillaris
 ÇIKMIŞ SORULAR
KRANYUM KEMİKLERİ

1. Aşağıda verilen “etmoid kemiğe ait oluşum – ilgili olduğu anatomik yapı” eşleştirmelerinden hangisi yanlıştır?
A) Labyrinthus ethmoidalis - Concha nasalis inferior
B) Crista galli - Falx cerebri
C) Lamina perpendicularis - Septum nasi
D) Lamina cribrosa - Nervi olfactorii
E) Labyrinthus ethmoidalis - Cellulae ethmoidales
Doğru cevap: A

2. Clivus aşağıdaki kemiklerden hangisinde yer alır?

A) Os temporale
B) Os parietale
C) Os frontale
D) Os occipitale
E) Maxilla
Doğru cevap: D

3. Aşağıdakilerden hangisi canalis opticus’tan geçer?

A) Nervus ophthalmicus
B) Vena ophthalmica
C) Arteria ophthalmica
D) Nervus oculomotorius
E) Nervi olfactorii
Doğru cevap: C

4. Foramen rotundum hangi kemikte bulunur?

A) Os temporale
B) Os sphenoidale
C) Os parietale
D) Mandibula
E) Os nasale
Doğru cevap: B

5. Fossa cranii media ile fossa infratemporalis’i birleştiren, içerisinden nervus mandibularis’in geçtiği açıklık aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Foramen ovale
B) Fissura orbitalis superior
C) Foramen spinosum
D) Foramen jugulare
E) Foramen rotundum
Doğru cevap: A

6. Aşağıdaki kemiklerin hangisinde tegmen tympani bulunur?

A) Os parietale
B) Os sphenoidale
C) Os temporale
D) Os ethmoidale
E) Os occipitale
Doğru cevap: C
7. Canalis caroticus hangi kemikte bulunur?
A) Os temporale
B) Os sphenoidale
C) Os occipitale
D) Os parietale
E) Os ethmoidale
Doğru cevap: A

8. Aşağıdaki oluşumlardan hangisi foramen jugulare’den geçmez?

A) Nervus hypoglossus
B) Vena jugularis interna
C) Nervus vagus
D) Nervus accessorius
E) Nervus glossopharyngeus
Doğru cevap: A

9. Porus acusticus internus hangi kemiktedir?

A) Os sphenoidale
B) Os palatinum
C) Os temporale
D) Os occipitale
E) Os frontale
Doğru cevap: C

10. Nervus vagus kafa tabanındaki hangi delikten geçer?

A) Foramen spinosum
B) Foramen rotundum
C) Foramen ovale
D) Foramen jugulare
E) Foramen magnum
Doğru cevap: D

11. Aşağıdakilerden hangisi foramen jugulare’den geçmez?

A) Nervus vagus
B) Nervus accessorius
C) Nervus glossopharyngeus
D) Arteria carotis interna
E) Vena jugularis interna
Doğru cevap: D

12. Aşağıdaki sinirlerden hangisi meatus acusticus internus’tan geçmez?

A) Nervus intermedius
B) Nervus cochlearis
C) Nervus vestibularis
D) Nervus glossopharyngeus
E) Nervus facialis
Doğru cevap: D

13. Aşağıdakilerden hangileri palatum durum’un yapısında yer alır?

A) Maxilla + Os palatinum
B) Os zygomaticum + Os palatinum
C) Vomer + Os palatinum
D) Os sphenoidale + Os palatinum
E) Os ethmoidale + Os palatinum
Doğru cevap: A
14. Sutura coronalis noktası, aşağıdaki kemik çiftlerinden hangileri arasındadır?
A) Os frontale - Os parietale
B) Os parietale - Os occipitale
C) Os temporale - Os occipitale
D) Os sphenoidale - Os occipitale
E) Os frontale - Os nasale
Doğru cevap: A

15. Fonticulus anterior hangi kemikler arasında yer alır?

A) Os parietale - os sphenoidale
B) Os parietale - os temporale
C) Os sphenoidale - os temporale
D) Os parietale - os frontale
E) Os sphenoidale - os occipitale
Doğru cevap:D

16. Fonticulus posterior aşağıdakilerden hangisinde verilen iki kemik arasında yer alır?
A) Frontal - Paryetal
B) Frontal - Oksipital
C) Oksipital - Paryetal
D) Frontal - Temporal
E) Paryetal - Temporal
Doğru cevap: C

17. Fissura orbitalis superior’dan hangisi geçmez?

A) A. ophthalmica
B) V. ophthalmica
C) N. oculomotorius
D) N. trochlearis
E) N. abducens
Doğru cevap: A

18. Orbita medial duvarı travmalarında en sık aşağıdaki yapılardan hangisi zarar görür?
A) Cellulae ethmoidales
B) Sinus maxillaris
C) Fissura orbitalis superior
D) Fissura orbitalis inferior
E) Sinus frontalis
Doğru cevap: A

19. Aşağıdaki kemiklerden hangisi orbita’nın alt duvarının yapısına katılır?

A) Os sphenoidale
B) Os lacrimale
C) Maxilla
D) Os frontale
E) Os ethmoidale
Doğru cevap: C

20. Aşağıdakilerden hangisi fissura orbitalis superior’dan geçer?

A) Nervus opticus
B) Arteria ophthalmica
C) Nervus maxillaris
D) Nervus oculomotorius
E) Arteria infraorbitalis
Doğru cevap: D
21. Burun iskeletine katılmayan kemik hangisidir?
A) Os frontale
B) Os zygomaticum
C) Maxilla
D) Lamina perpendicularis ossis ethmoidalis
E) Vomer
Doğru cevap: B

22. Aşağıdakilerden hangisi septum nasi’nin yapısında yer almaz?

A) Vomer
B) Lamina perpendicularis ossis ethmoidalis
C) Cartilago septi nasi
D) Crus mediale cartilago alaris major
E) Cellulae ethmoidales
Doğru cevap: E

23. Septum nasi osseum’un arka ve alt kısmını oluşturan yapı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Lamina perpendicularis ossis ethmoidalis
B) Lamina horizontalis ossis palatini
C) Processus palatinus ossis maxillae
D) Vomer
E) Concha nasalis inferior
Doğru cevap: D

24. Fossa pterygopalatina ile cavitas nasi’yi birleştiren açıklık hangisidir?

A) Foramen palatinum majus
B) Fissura pterygomaxillaris
C) Foramen sphenopalatinum
D) Foramen rotundum
E) Fissura orbitalis superior
Doğru cevap: C

25.
I. Arteria maxillaris
II. Nervus maxillaris
III. Chorda tympani
IV. Nervus lingualis
Yukarıdakilerin hangileri fossa pterygopalatina’dadır?
A) I, II ve III
B) I ve II
C) II, III ve IV
D) I ve III
E) II ve IV
Doğru cevap: B

26. Aşağıdaki açıklıkların hangisi basis cranii externa’dan görülemez?

A) Foramen lacerum
B) Canalis nervi hypoglossi
C) Foramen spinosum
D) Foramen rotundum
E) Canalis caroticus
Doğru cevap: D
 ÇALIŞMA SORULARI
KRANYUM KEMİKLERİ

1. Nn. olfactorii hangisinden geçerek kafa içerisine girer?

A) Lamina cribrosa
B) Incisura ethmoidalis
C) Foramen caecum
D) Labyrinthus ethmoidalis
E) Incisura frontalis
Doğru cevap: A

2. Aşağıdakilerden hangisi nervus mandibularis ile birlikte foramen ovale’den geçer?

A) Nervus petrosus major
B) Nervus petrosus minor
C) Nervus stapedius
D) Nervus tympanicus
E) Nervus auriculotemporalis
Doğru cevap: B

3. Aşağıdaki oluşumlardan hangisi os sphenoidale’de bulunur?

A) Canalis caroticus
B) Eminentia arcuata
C) Incisura jugularis
D) Fossa subarcuata
E) Sulcus caroticus
Doğru cevap: E

4. Aşağıdakilerden hangisi os temporale’nin pars petrosa’sında bulunmaz?

A) Canalis caroticus
B) Tegmen tympani
C) Foramen stylomastoideum
D) Impressio trigeminalis
E) Eminentia arcuata
Doğru cevap: C

5. Aşağıdakilerden hangisi os temporale üzerinde bulunmaz?

A) Eminentia arcuata
B) Canalis pterygoideus
C) Impressio trigeminalis
D) Canalis nervi facialis
E) Fissura petrotympanica
Doğru cevap: B

6. Aşağıdaki “nörokranyum kemiği-ilgili anatomik yapı” eşleştirmelerinden hangisi doğru değildir?

A) Os sphenoidale - fossa hypophysialis
B) Os temporale - sulcus caroticus
C) Os parietale - sulcus arteriae meningea mediae
D) Os occipitale - canalis nervi hypoglossi
E) Os frontale - fossa glandulae lacrimalis
Doğru cevap: B
7. Aşağıdaki kemiklerden hangisi canalis nasolacrimalis’in oluşumuna katılır?
A) Concha nasalis inferior
B) Os palatinum
C) Os sphenoidale
D) Os frontale
E) Os nasale
Doğru cevap: A

8. Aşağıdakilerden hangisi maxilla’ya ait değildir?

A) Processus zygomaticus
B) Processus palatinus
C) Processus frontalis
D) Processus sphenoidalis
E) Processus alveolaris
Doğru cevap: D

9. Fonticulus posterolateralis’in antropolojik adı nedir?

A) Pterion
B) Bregma
C) Asterion
D) Lambda
E) Basion
Doğru cevap: C

10. Aşağıdakilerden hangisi, basis cranii interna’dan görülüp, basis cranii externa’dan görülemez?
A) Canalis caroticus
B) Canalis nervi hypoglossi
C) Foramen rotundum
D) Foramen ovale
E) Foramen spinosum
Doğru cevap: C

11. Hangisi fossa cranii media’da değildir?

A) Foramen jugulare
B) Fossa hypophysialis
C) Foramen ovale
D) Foramen spinosum
E) Foramen rotundum
Doğru cevap: A

12. İç kulak, aşağıdaki fossa’lardan hangisi ile bağlantılıdır?

A) Fossa cranii anterior
B) Fossa cranii posterior
C) Fossa cranii media
D) Fossa infratemporalis
E) Fossa pterygopalatina
Doğru cevap: B

13. Arteria meningea media’nın yırtılmasına bağlı olarak gelişen epidural kanama hangi kırıkta olur?
A) Orbita tavanı kırığında
B) Pterion bölgesi kırığında
C) Os zygomaticum’un kırığında
D) Mandibula kırığında
E) Maxilla Le Fort kırığında
Doğru cevap: B
14. Aşağıdakilerden hangisi fossa pterygopalatina’nın bağlantılarından biri değildir?
A) Foramen rotundum
B) Fissura orbitalis inferior
C) Canalis opticus
D) Canalis palatinus major
E) Canalis pterygoideus
Doğru cevap: C