Desara Karaj

Najada Hoxha
Alma Tafani

Libër mësuesi
për tekstin shkollor
HISTORIA 12
(me zgjedhje)

albas
 PLANI 5

TEMATIKA 1 - HISTORIA DHE HISTORIANI

Përmbajtje

Proceset historike, koha, ndryshimi dhe vazhdimësia 41

Veprimtari praktike - Të njohim albanologët e shquar shqiptarë e të huaj dhe veprat e tyre 44
Veprimtari praktike - Të ndërtojmë bibliotekën vetjake apo të shkollës 45
Veprimtari praktike - Vizitë në Arkivin Qendror të Shtetit 46

TEMATIKA 2 - ANTIKITETI
Bota greke e kontributi i saj në qytetërimin botëror 47
Organizimi i jetës politike në Greqinë antike 50
Organizimi i jetës ekonomike–shoqërore në Greqinë antike 52
Bota materiale dhe shpirtërore e qytetërimit antik grek 54
Roma dhe veçoritë e saj 56
Organizimi shtetëror në Romën antike 59
Konfliktet e mëdha në Antikitetin greko-romak 62
Jeta e përditshme, arsimi, shkenca, kultura, arti dhe besimi 64
Etnogjeneza ilire në veprat e albanologëve 66
Dukuritë dhe tiparet e qytetërimit ilir 68
Iliria në burimet e shkruara greke 70
Organizimi ekonomik dhe shoqëror i ilirëve 72
Qytetërimi ilir: kultura dhe besimi tek ilirët 74
Veprimtari praktike - Burimet e shkruara greko-romake për Ilirinë 76
Veprimtari praktike - Të dhënat biografike për mbretërit ilirë 77
Veprimtari praktike - Të njohim qytete ilire 79
Veprimtari praktike - Kolonitë helene në Iliri 80

TEMATIKA 3 - MESJETA (SHEK. IV – XIV)

Europa Perëndimore gjatë dhe pas dyndjes së popujve 81
Dobësimi i Perandorisë së Romës
Hapësira ilire në Mesjetën e hershme 83
Popullsi të reja në Ballkan, “dyndjet e popujve” 85
Arbëria mes Lindjes dhe Perëndimit (1) Arbrit mes normanëve dhe Bizantit 87
Arbëria mes Lindjes dhe Perëndimit (2). Arbrit mes anzhuinëve dhe Bizantit 89
Kryqtarët dhe arbrit 91
Dobësimi i pushtetit të Bizantit në Ballkan, Kostandinopoja latine 94
Arbrit përballë shteteve të Bizantit të shpërbërë 96
Formacionet shtetërore arbërore në shek. XII-XIV 98
Arbëria venedikase 100
Sistemi feudal në Arbëri, qytetet mesjetare arbërore, shek. XI-XIV 102
Jeta sociale dhe ekonomike e qyteteve arbërore. Statute dhe kanune 104
“Lamtumirë vendet e mia”. Emigrimet arbërore në shek. XIV-XV 108
Iliria e krishterë. Roli dhe gjendja e saj gjatë përplasjeve të Kishave 110
Kultura në Mesjetë, qytetërimi bizantin 112
Kultura në Mesjetë, qytetërimi europiano-perëndimor 114
Kultura në Mesjetë. Qytetërimi mes arbërve 116
Veprimtari praktike - Vizitë në një qendër arkeologjike ilire-arbërore në krahinën tuaj 118
Veprimtari praktike - Bazilikat paleokristiane dhe mozaikët e shek. V-VI (Butrint, Bylis, 119
Onhezmit, bazilika e Linit, Arapajt, Tiranës, kapela e amfiteatrit të Durrësit)
2
Veprimtari praktike - Kalatë dhe fortifikimet mesjetare në Shqipëri 121
Veprimtari praktike - Trashëgimia kishtare mesjetare në Shqipëri 122

Përmbajtje
TEMATIKA 4 - HISTORIA MODERNE (SHEK. XV_FILLIMSHEKULLI XX)
Kalimi i osmanëve në Ballkan dhe Bizanti (1352-1453) 122
Skënderbeu dhe koha e tij 124
Rilindja Osmane dhe Europa në shek. XVI (lindja e Protestantizmit) 126
Perandoria Osmane dhe administrimi i saj 131
Perandoria Osmane, Ballkani dhe Shqipëria 134
Islamizimi i shqiptarëve 136
Qytetet shqiptare (shek. XVI-XIX) 137
Kultura shqiptare (shek. XVI-XVIII) 139
Lindja e shkencës moderne dhe e filozofisë iluministe në Europën Perëndimore
(shek. XVII-XVIII) 141
Revolucioni Francez dhe krijimi i modelit të shtetit komb 144
Kongresi i Vjenës dhe restaurimi i Europës pas Napoleonit 146
Pashallëqet shqiptare dhe përpjekjet për shkëputje politike nga Perandoria Osmane:
Pashallëku i Shkodrës (1771-1831) 148
Ali Pashë Tepelena dhe Pashallëku i Janinës 150
Ngritja e Rusisë dhe fillimet e Çështjes Lindore (shek. XVIII-fillimshek. XIX) 152
Rusia dhe kryengritja serbe (Pansllavizmi). Rusia dhe Kryengritja Greke 154
(Aleanca ortodokse)
Rënia e pashallëqeve shqiptare dhe lindja e Çështjes Shqiptare 156
Shqiptarët dhe Tanzimati (1839-1856); fuqizimi i nacionalizmave ballkanikë 158
Nacionalizmi shqiptar dhe përpjekjet e para për organizim 160
Kërcënimi rus në Ballkan, Perandoria Osmane dhe Kongresi i Berlinit 162
Reagimi shqiptar: Lidhja e Prizrenit 164
Dokumentet themelore të nacionalizmit shqiptar 167
Përpjekjet për afirmimin e gjuhës dhe kulturës kombëtare 169
Perandoria Osmane mes Rusisë dhe Austro-Hungarisë (fillimshek. XX) 172
Luftërat ballkanike dhe Pavarësia e Shqipërisë 175
Verimtari praktike - Aspekte të jetës ekonomike të shqiptarëve në shek. XV- XVI, 177
sipas ligjit osman.
Veprimtari praktike - Pallatet perandorake në Europën Perëndimore dhe 179
sarajet e sulltanëve
Veprimtari praktike - Familja Vlora në shekujt osmanë (projekt) 181
Veprimtari praktike - Qëndrimi i Austro-Hungarisë dhe i Italisë ndaj shtetit shqiptar 184
në Konferencën e Ambasadorëve në Londër (përmes dokumentacionit historik)

TEMATIKA 5 - PERIUDHA BASHKËKOHORE (1919 DERI MË SOT)

Paqja e Versajës dhe krijimi i rendit të ri botëror 186
Rinjohja e shtetit shqiptar dhe përcaktimi i kufijve të tij (1912-1926) 189
Organizimi i shtetit shqiptar (1912-1939) 192
Aspekte të konsolidimit dhe modernizimit të shtetit shqiptar (1920-1939) 194
Interesimi i shtetit amë për shqiptarët jashtë kufijve shtetërorë (1920-1939) 196
Jugosllavia në vitet 1918 -1939 198
Kriza ekonomike botërore dhe rrjedhojat në Ballkan 200
Fuqitë e mëdha dhe bashkëpunimi ballkanik: Konferencat e viteve ‘30 203

3
 Ideologjitë totalitare dhe Ballkani 205
Ravijëzimi i blloqeve ndërluftuese dhe momentet kryesore të Luftës së Dytë Botërore 208
Përpjekjet për shmangien e pushtimit dhe shkaqet e pushtimit italian të Shqipërisë 210
Përmbajtje

Rezistenca shqiptare si pjesë e luftës së Aleatëve të Kombeve të Bashkuara kundër Boshtit 212
Lëvizjet e rezistencës në Ballkanin Perëndimor (Jugosllavi dhe Greqi) 214
Politikat e pushtuesve italianë dhe gjermanë kundrejt nacionalizmit shqiptar 217
Diplomacia gjatë Luftës së Dytë Botërore deri më 1946 220
Veprimtari praktike - Simbolet Kombëtare në kartëmonedhat e shtetit shqiptar 223
Veprimtari praktike - Deosmanizimi dhe ndikimi i qytetërimit europian në jetën e
përditshme ballkanike 225
Veprimtari praktike - Mikpritja e shqiptarëve ndaj hebrenjve dhe ushtarëve italianë
pas kapitullimit të Italisë 227
Fillimet e Luftës së Ftohtë 228
Krijimi i Bllokut Perëndimor 231
Shqipëria dhe marrëdhëniet e saj me Perëndimin 233
Krijimi i Bllokut Lindor 235
Shqipëria dhe Jugosllavia (1944-1948) 238
Shqipëria dhe BRSS (1948-1961) 240
Marrëdhëniet ndërmjet dy blloqeve (1950 – 1980) 242
Kina brenda dhe jashtë Blloqeve të Luftës së Ftohtë 243
Shqipëria dhe Kina (1961-1978) 245
Zhvillimet brenda blloqeve: Blloku Lindor 248
Zhvillimet brenda blloqeve: Blloku Perëndimor 250
Vetizolimi i Shqipërisë 252
Përfundimi i Luftës së Ftohtë 254
Karakteristikat e tranzicionit në vendet ish-komuniste 256
Shqipëria në tranzicion 259
Marrëdhëniet ndërkombëtare dhe integrimi 261
Ndryshimet që solli teknologjia 263
Veprimtari praktike - Jeta në kampet e internim-dëbimit dhe e të internuarve 266
në Shqipërinë komuniste
Veprimtari praktike - Arti dhe letërsia në diktaturë 268
Veprimtari praktike - Shpallja e Pavarësisë së Kosovës dhe përpjekjet e saj në
rrugën e shtet-formimit dhe integrimit europian 271
Veprimtari praktike - Diaspora shqiptare - Projekt 273
Çelësi i testit 277

4
 PLANIFIKIMI VJETOR

FUSHA: SHOQËRIA DHE MJEDISI

LËNDA: HISTORI 12 (me zgjedhje)

KLASA: XII

136 ORË

KLASA XII

Tematika Orë të Teori Veprimtari Përsëritje Teste Vlerësim

sugjeruara praktike/projekte portofoli
1. Historia dhe historiani 5 orë 1 orë 4 orë
2. Antikiteti 17 orë 13 orë 3 orë 1 orë
3. Mesjeta (shek. IV – XIV) 24 orë 17 orë 4 orë + 2 orë 1 orë
4. Periudha moderne (shek. XV – 34 orë 25 orë 4 orë + 2 orë 1 orë 1 orë 1 orë
fillimi i shekullit XX)
5. Periudha bashkëkohore (1919 deri 56 orë 36 orë 11 orë + 4 orë 1 orë 2 orë 2 orë
më sot)

tekstin
Libër mësuesi për
Proceset historike, koha, ndryshimi 136 orë 92 orë 26 + 8 = 34 orë 2 orë 5 orë 3 orë
dhe vazhdimësia

12”
“Historia
5
6

tekstin
Libër mësuesi për
Plani i ndarë sipas tremujorëve

NR. Tematika Javë Shpërndarja e përmbajtjes së lëndës

shtator – dhjetor (56 orë) janar – mars (44 orë) prill ‒ qershor (36 orë)
1 Tematika 1 1. 1. Proceset historike, koha, ndryshimi dhe
2 vazhdimësia
Historia dhe historiani

12”
“Historia
2. Veprimtari praktike: Të njohim albanologët e
(5 orë) shquar shqiptarë e të huaj dhe veprat e tyre
3. Veprimtari praktike: Vizitë në Arkivin Qendror
të Shtetit

4. Veprimtari praktike: Vizitë në Arkivin Qendror

të Shtetit
2. 5. Veprimtari praktike: Të ndërtojmë bibliotekën
vetjake apo të shkollës
Tematika 2
1. Bota greke e kontributi i saj në qytetërimin
Antikiteti botëror
2. Organizimi i jetës politike në Greqinë antike
(16 orë)
3. Organizimi i jetës ekonomike–shoqërore në
1 orë testim Greqinë antike
3. 4. Bota materiale dhe shpirtërore e qytetërimit
antik grek

5. Jeta e përditshme, arsimi, shkenca, kultura,

arti dhe besimi
6. Roma dhe veçoritë e saj

7. Organizimi shtetëror në Romën antike

4. 8. Konfliktet e madhe në Antikitetin greko-romak
 9. Dukuritë e tiparet e qytetërimit Ilir
10. Etnogjeneza ilire në veprat e albanologëve

11. Iliria në burimet e shkruara greke

12. Veprimtari praktike: Burimet e shkruara
greko-romake për Ilirinë

5. 13. Veprimtari praktike: Të njohim qytete ilire

14. Organizimi ekonomik dhe shoqëror i ilirëve

15. Qytetërimi ilir: kultura dhe besimi tek ilirët

16. Veprimtari praktike: Të dhënat biografike për
mbretërit ilirë

6.
17. Test i ndërmjetëm – tematika 1
1. Europa Perëndimore gjatë dhe pas dyndjes
së popujve. Dobësimi i Perandorisë së Romës

2. Hapësira ilire në Mesjetën e hershme

Tematika 3 3. Popullsi të reja në Ballkan, “dyndjet e
popujve”
Mesjeta (shek. IV – XIV) 7..
4. Arbëria mes Lindjes dhe Perëndimit (1) Arbrit
(24 orë) mes normanëve dhe Bizantit
5. Arbëria mes Lindjes dhe Perëndimit (2) Arbrit
mes normanëve dhe Bizantit

6. Kryqtarët dhe arbrit

tekstin
Libër mësuesi për
7. Dobësimi i pushtetit të Bizantit në Ballkan,
Kostandinopoja latine

8. Arbrit përballë shteteve të Bizantit të

8. shpërbërë
9. Formacionet shtetërore arbërore në shek.

12”
“Historia
7
8

XII‒XIV

tekstin
Libër mësuesi për
10. Arbëria venedikase
11. Sistemi feudal në Arbëri, qytetet mesjetare
arbërore, shek. XI‒XIV

12. Jeta sociale dhe ekonomike e qyteteve

arbërore. Statute dhe kanune

12”
“Historia
9.
13. “Lamtumirë vendet e mia”. Emigrimet
arbërore në shek. XIV‒XV

14. Veprimtari praktike: Vizitë në një qendër

arkeologjike ilire-arbërore në krahinën tuaj
15. Iliria e krishterë. Roli dhe gjendja e saj gjatë
përplasjeve të Kishave

16. Veprimtari praktike: Trashëgimia kishtare

10. mesjetare në Shqipëri
17. Kultura në Mesjetë, qytetërimi bizantin

18. Kultura në Mesjetë, qytetërimi europiano-

perëndimor
19. Projekt: Nga ilirët të shqiptarët

20. Projekt: Nga ilirët të shqiptarët

21. Kultura në Mesjetë. Qytetërimi mes arbërve
11.
22. Veprimtari praktike: Bazilikat paleokristiane
dhe mozaikët e shek.V‒VI (Butrint, Bylis,
Onhezmit, bazilika e Linit, Arapajt, Tiranës,
kapela e amfiteatrit të Durrësit)
 23. Veprimtari praktike: Kalatë dhe fortifikimet
mesjetare në Shqipëri

24. Test i ndërmjetëm - tematika 3

12.
1. Kalimi i osmanëve në Ballkan dhe Bizanti
(1352‒1453)

2. Skënderbeu dhe koha e tij

3. Rilindja europiane, shqiptarët dhe Perandoria

Habsburge
Tematika 4
4. Perandoria Osmane dhe Europa në shek.
13. XVI (lindja e Protestantizmit)
5. Perandoria Osmane dhe administrimi i saj
Historia moderne (shek
XV ‒ fillimshekulli XX) 6. Perandoria Osmane, Ballkani dhe Shqipëri
7. Islamizimi i shqiptarëve
(34 orë)
8. Veprimtari praktike: Aspekte të jetës
ekonomike të shqiptarëve në shek. XV‒XVI,
14. sipas ligjit osman.
9. Test – tremujori 1

10. Vlerësim portofoli

tekstin
Libër mësuesi për
9. Qytetet shqiptare (shek. XVI-XIX)

10. Kultura shqiptare (shek. XVI‒XVIII)

15. 11. Lindja e shkencës moderne dhe
filozofisë iluministe në Europën
Perëndimore (shek. XVII‒XVIII)
12. Veprimtari praktike: Pallatet

12”
“Historia
9
10

perandorake në Europën Perëndimore

tekstin
Libër mësuesi për
dhe sarajet e sulltanëve
13. Revolucioni Francez dhe krijimi i
modelit të shtetit komb

14. Kongresi i Vjenës dhe restaurimi i

16. Europës pas Napoleonit
15. Pashallëqet shqiptare dhe
përpjekjet për shkëputje politike nga

12”
“Historia
Perandoria Osmane: Pashallëku i
Shkodrës (1771‒1831)

16. Ali Pashë Tepelena dhe

Pashallëku i Janinës
17. Ngritja e Rusisë dhe fillimet e
Çështjes Lindore (shek. XVIII‒
fillimshek. XIX)

18. Rusia dhe kryengritja serbe

(Pansllavizmi). Rusia dhe Kryengritja
17. Greke (Aleanca ortodokse)
19. Rënia e pashallëqeve shqiptare
. dhe lindja e Çështjes Shqiptare

20. Shqiptarët dhe Tanzimati (1839‒

1856); fuqizimi i nacionalizmave
ballkanikë
21. Nacionalizmi shqiptar dhe
përpjekjet e para për organizim 22.
18.
Kërcënimi rus në Ballkan, Perandoria
Osmane dhe Kongresi i Berlinit
 23, 24. Veprimtari praktike: Qëndrimi i
Austro-Hungarisë dhe Italisë ndaj
shtetit shqiptar në Konferencën e
Ambasadorëve në Londër (përmes
dokumentacionit historik)
25. Reagimi shqiptar: Lidhja e Prizrenit

26. Dokumentet themelore të

nacionalizmit shqiptar
19.
27. Përpjekjet për afirmimin e gjuhës
dhe kulturës kombëtare

28. Perandoria Osmane mes Rusisë

dhe Austro-Hungarisë (fillimshek. XX)
20 29. Luftërat ballkanike dhe Pavarësia
e Shqipërisë

30. Test i ndërmjetëm

31. Veprimtari praktike: Familja Vlora

në shekujt osmanë

32. Projekt: Nga ilirët te shqiptarët

33. Projekt: Nga ilirët te shqiptarët
Tematika 5
21. 34. Paqja e Versajës dhe krijimi i
Periudha bashkëkohore rendit të ri botëror

tekstin
Libër mësuesi për
(1919 deri më sot) 1. Rinjohja e shtetit shqiptar dhe
përcaktimi i kufijve të tij (1912‒1926)
(56 orë)
2. Organizimi i shtetit shqiptar
(1912‒1939)

12”
“Historia
11
12

3. Aspekte të konsolidimin dhe

tekstin
Libër mësuesi për
modernizimit të shtetit shqiptar
(1920‒1939)

4. Aspekte të jetës shoqërore dhe

elementë të europianizimit të saj
22. 5. Interesimi i shtetit amë për
shqiptarët jashtë kufijve shtetërorë
(1920‒1939)

12”
“Historia
6. Jugosllavia në vitet 1918 ‒1939
23. 7. Fuqitë e mëdha dhe bashkëpunimi
ballkanik: Konferencat e viteve ’30
8. Kriza ekonomike botërore dhe
rrjedhojat në Ballkan

9. Projekt: Diaspora shqiptare (ora 1)

10. Ideologjitë totalitare dhe Ballkani
11. Ravijëzimi i blloqeve ndërluftuese
dhe momentet kryesore të Luftës së
Dytë Botërore
12. Përpjekjet për shmangien e
pushtimit dhe shkaqet e pushtimit
italian të Shqipërisë
13. Rezistenca shqiptare si pjesë e
luftës së Aleatëve të Kombeve të
24. Bashkuara kundër Boshtit.

14. Veprimtari praktike: Mikpritja e

shqiptarëve ndaj hebrenjve dhe
ushtarëve italianë pas kapitullimit të
Italisë
15. Lëvizjet e rezistencës në Ballkanin
25.
Perëndimor (Jugosllavi dhe Greqi)
 16. Përsëritje

17. Test - tremujori 2

18. Vlerësim portofoli

19. Politikat e pushtuesve
italianë dhe gjerman kundrejt
nacionalizmit shqiptar

20. Projekt: Diaspora shqiptare

(ora 2)
26. 21. Veprimtari praktike:
Deosmanizimi dhe ndikimi i
qytetërimit europian në jetën e
përditshme ballkanike

22. Diplomacia gjatë Luftës së

Dytë Botërore deri më 1946
23. Veprimtari praktike:
Simbolet Kombëtare në
27 kartëmonedhat e shtetit
shqiptar

24. Veprimtari praktike:

Simbolet Kombëtare në
kartëmonedhat e shtetit
shqiptar

tekstin
Libër mësuesi për
25. Fillimet e Luftës së Ftohtë

26. Krijimi i Bllokut Perëndimor

28. 27. Shqipëria dhe

12”
“Historia
13
14

marrëdhëniet e saj me

tekstin
Libër mësuesi për
Perëndimin

28. Krijimi i Bllokut Lindor

29. Shqipëria dhe Jugosllavia
1944‒1948

30. Shqipëria dhe BRSS 1948‒

1961

12”
“Historia
31. Marrëdhëniet ndërmjet dy
blloqeve (1950–1980)
29.
32. Kina brenda dhe jashtë
Blloqeve të Luftës së Ftohtë
33. Shqipëria dhe Kina
(1961‒1978)

34. Zhvillimet brenda blloqeve:

Blloku Lindor
35. Zhvillimet brenda blloqeve:
30.
Blloku Perëndimor

36. Test i ndërmjetëm

37. Projekt: Diaspora shqiptare
(ora 3)

38. Vetizolimi i Shqipërisë

39. Veprimtari praktike: Jeta në

kampet e internim-dëbimit dhe
e të internuarve në Shqipërinë
komuniste
40. Veprimtari praktike: Jeta në
kampet e internim-dëbimit dhe
31 e të internuarve në Shqipërinë
komuniste
 41. Veprimtari praktike: Arti
dhe letërsia në diktaturë

42. Veprimtari praktike: Arti

dhe letërsia në diktaturë dhe
letërsia në diktaturë
43. Përfundimi i Luftës së
Ftohtë 44. Projekt: Diaspora
shqiptare (ora 4)

32.
45. Karakteristikat e
tranzicionit në vendet ish-
komuniste

46. Shqipëria në tranzicion

47. Ndryshimet që solli
teknologjia
48. Marrëdhëniet
ndërkombëtare dhe integrimi
33. 49. Veprimtari praktike:
Shpallja e Pavarësisë së
Kosovës dhe përpjekjet e saj
në rrugën e shtet-formimit dhe
integrimit europian
50. Veprimtari praktike:
Shpallja e Pavarësisë së
Kosovës dhe përpjekjet e saj

tekstin
Libër mësuesi për
në rrugën e shtet-formimit dhe
integrimit europian
51. Veprimtari praktike: Të
rinjtë shqiptarë përballë një
shoqërie në ndryshim

34.
52. Përsëritje
53. Test - tremujori 3

12”
“Historia
54. Vlerësim portofoli
15
16
PLANIFIKIM 3-MUJOR I

tekstin
Libër mësuesi për
FUSHA - SHOQËRIA DHE

MJEDISI

LËNDA HISTORI 12 (me zgjedhje)

REZULTATET E TË NXËNIT SIPAS KOMPETENCAVE KYÇ

12”
“Historia
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës
1. Kompetenca e komunikimit dhe të shprehurit
Nxënësi/ja:
- zhvillon kompetencën e komunikimit për të ndërtuar njohuri historike për të shqyrtuar, për të analizuar, për të parashtruar pyetje, për të argumentuar, për të
diskutuar dhe për të komunikuar informacionin historik, konceptet dhe idetë;
- përdor funksionet gjuhësore të teksteve historike, duke përfshirë fjalorin historik, fjali të ndërtuara saktë për përshkrimin e ngjarjeve, fjali komplekse për
shpjegimin e marrëdhënieve shkak-pasojë, përdorimin e gjerë të emrave, të ndajfoljeve dhe të mbiemrave për të përshkruar vendet, njerëzit dhe ngjarjet.
2. Kompetenca e te menduarit
Nxënësi/ja:
- zhvillon kompetencën e të menduarit për realizimin e kërkimit historik;
- zhvillon mendimin kritik për të përzgjedhur burimet, për të interpretuar të shkuarën nëpërmjet informacionit, për të dhënë argument bazuar në burime dhe
për të saktësuar saktësimin e burimeve.
- përdor numrat negativë dhe pozitivë për llogaritjen e kohës.
3. Kompetenca e te nxënit
Nxënësi/ja:
- zbaton në mënyrë të pavarur udhëzimet për temën;
- ndërlidh temën e re me njohuritë dhe përvojat paraprake.
4. Kompetenca për jetën, sipërmarrjen dhe mjedisin
Nxënësi/ja:
- harton hapat që duhet të ndjekë për realizimin e një kërkimi historik për një ngjarje të dhënë;
- zhvillon një kërkim individual ose në grup për një veprimtari historike;
- diskuton individualisht ose në grup për rëndësinë që ka e shkuara në kuptimin e së tashmes dhe perspektivat e së ardhmes.
5. Kompetenca personale
Nxënësi/ja:
- kupton nëpërmjet kërkimit historik përvojën e njeriut, marrëdhëniet shkak-pasojë, rëndësinë historike, ndryshimet dhe vazhdimësinë që ka pësuar shoqëria
përgjatë kohërave;
- përdor aftësinë e komunikimit, punës në grup etj. për të prezantuar idetë e tij.
6. Kompetenca digjitale
Nxënësi/ja:
- zhvillon kompetencën digjitale për të gjetur, komunikuar informacionin historik.
7. Kompetenca qytetare
Nxënësi/ja:
- shqyrton burimet historike për të kuptuar ngjarjet dhe zhvillimet që kanë ndikuar në shoqëri në kohëra të ndryshme;
- identifikon dallimet dhe ngjashmëritë ndërmjet kulturave të ndryshme dhe kultivon respekt ndaj tyre;
- shqyrton një sërë burimesh që paraqesin perspektiva të ndryshme kulturore, në mënyrë që të zhvillojnë kuptimin historik;
- kupton se si qytetërimi dhe shoqëritë janë formuar nga grupe njerëzish me kultura të ndryshme;
- zhvillon mirëkuptimin ndërkulturor duke vlerësuar kulturat, gjuhët dhe besimet e ndryshme.
 REZULTATET E TË NXËNIT SIPAS KOMPETENCAVE TË FUSHËS / LËNDËS
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të lëndës
1. Kërkimi historik
Nxënësi/ja:
 identifikon dhe shqyrton, individualisht dhe si pjesë e një grupi, pyetje specifike historike ose çështje, duke bërë testimin e hipotezave;
 harton dhe të përmirëson pyetjet e tyre për të strukturuar një shqyrtim për zhvillimin e hipotezave, për përzgjedhjen dhe dhënien e fakteve për të
nxjerrë dhe për të justifikuar konkluzionet e tyre;
 reflekton në mënyrë kritike për pyetje ose çështje historike.
2. Përdorimi i burimeve
 shpjegon tipat e burimeve historike, si një domosdoshmëri në punën e historianit;
 kërkon, duke vlerësuar burimet alternative, për ndërtimin e ngjarjes historike;
 identifikon, zgjedh dhe përdor një sërë burimesh historike, duke përfshirë burimet tekstuale, vizuale, objektet dhe mjedisin historik;
 vlerëson burimet e përdorura për të arritur përfundime të arsyetuara dhe logjike;
 vlerëson historinë gojore, me anë të së cilës dëshmitë gojore për ngjarjet e fundit historike mund ta bëjnë historinë më të gjallë në sytë e nxënësve,
si dhe mund t’u lënë vend pikëpamjeve e perspektivave të atyre që nuk kanë marrë pjesë në “historinë e shkruar”.
3. Interpretimi historik
Nxënësi/ja:
 kupton pse historianët dhe të tjerët i kanë interpretuar ngjarjet, njerëzit dhe situatat në mënyra të ndryshme nëpërmjet një sërë mediesh;
 shpjegon se si dhe pse ngjarjet historike janë interpretuar në mënyra të ndryshme;
 shqyrton një sërë interpretimesh të së kaluarës për të vlerësuar vlefshmërinë e tyre.
4. Shkaku dhe pasoja
Nxënësi/ja:
 analizon ngjarjet historike në lidhjet e tyre shkak-pasojë;
 shpjegon pasojat në përfundimin e ngjarjeve, të situatave dhe të ndryshimeve historike.

tekstin
Libër mësuesi për
5. Shpjegimi dhe komunikimi
Nxënësi/ja:
 paraqet shpjegime rreth së kaluarës që janë koherente, të strukturuara dhe të arsyetuara, duke përdorur kronologjinë dhe fjalorin e duhur historik;
 komunikon njohuritë historike në mënyra të ndryshme, duke përdorur kronologjinë dhe fjalorin e duhur historik.

12”
“Historia
17
18

Nr. Tematika Javë Temat mësimore Situatë e parashikuar të nxëni Metodologjia dhe Vlerësimi Burimet

tekstin
Libër mësuesi për
veprimtaritë e nxënësve
1 Tematika 1 1. 1. Proceset historike, koha, Historia është fakti, ngjarja, është Di-Dua të di-Mësova, punë Vlerësimi i Teksti mësimor dhe
ndryshimi dhe vazhdimësia jeta që rrjedh, ndërsa historiografia në grupe, punë në dyshe, punës në digjital, materiale
2 është përshkrimi, analiza e gjykimi i punë individuale, diskutimi grup plotësuese,
Historia dhe
historiani 2. Veprimtari praktike: Të saj... Enciklopedia e
njohim albanologët e Vlerësim i Historisë Shqiptare
(5 orë) shquar shqiptarë e të huaj përgjigjeve
dhe veprat e tyre me gojë

12”
“Historia
Tema (1 orë) 3. Veprimtari praktike: Çfarë përmban Arkivi Qendror i Brainstorming, bisedë, Vlerësimi i Dokumentacioni i
Vizitë në Arkivin Qendror të Shtetit dhe rëndësia e dokumenteve mbajtje e punës në arkivit
Veprimtari Shtetit të arkivuara. shënimeve,vëzhgim, grup
praktike shkrimi i esesë
(4 orë) 4. Veprimtari praktike:
Vizitë në Arkivin Qendror
të Shtetit
2. 5. Veprimtari praktike: Të Rrethanat që ndikuan në lindjen, Diskutim, harta e konceptit, Vlerësimi i Teksti mësimor dhe
ndërtojmë bibliotekën zhvillimin e përhapjen e qytetërimit ditari dypjesësh, rishikim në punës në digjital, biblioteka,
Tematika 2 vetjake apo të shkollës grek lidhen kryesisht me pozitën e dyshe, punë në grupe dhe grup enciklopedi, Betimi
Antikiteti saj gjeografike dhe qytetërimin dyshe i Hipokratit,
1. Bota greke e kontributi i parahelen. Gjatë shekujve ky Vlerësim i interneti
saj në qytetërimin botëror qytetërim ka kaluar në disa faza: përgjigjeve
Tema (13
qytetërimi i Mikenës, zhvillimi i me gojë
orë)
Polisit dhe i Kolonive, helenizmi,
pushtimi nga Roma dhe rilindja e tij
Veprimtari
nga humanistët dhe rilindësit
praktike
europianë. Kontributi i këtij…
(4 orë)
2. Organizimi i jetës politike Greqia paraqitej një vend i copëtuar Parashikim me terma Vlerësimi i Materiale
në Greqinë antike jo vetëm nga ana natyrore, por paraprakë, harta e punës në plotësuese, Teksti
Test 1 (orë)
edhe nga ana politike. Organizimi mendjes, diagrami grup mësimor dhe
3. Organizimi i jetës politik i saj kanë qenë poliset ose piramidal, rrjet i diskutimit, digjital, Enciklopedi
ekonomike–shoqërore në qytet-shtetet, që ishin të pavarura hartë koncepti Vlerësim i e historisë
 Greqinë antike
3. 4. Bota materiale dhe
shpirtërore e qytetërimit
antik grek
5. Jeta e përditshme,
arsimi, shkenca, kultura,
arti dhe besimi
6. Roma dhe veçoritë e saj
7. Organizimi shtetëror në
Romën antike
4. 8. Konfliktet e madhe në
Antikitetin greko-romak
9. Dukuritë e tiparet e
qytetërimit Ilir
10. Etnogjeneza ilire në
veprat e albanologëve
11. Iliria në burimet e
shkruara greke
19
nga njëri-tjetri. Dy ishin poliset përgjigjeve
kryesore, Athina dhe Sparta… me gojë
Jeta ekonomike dhe shoqërore në
Greqinë antike
Gjuha, besimi e kultura shprehnin Ditari dypjesësh, hartë Vlerësim i Teksti mësimor dhe
unitetin e shoqërisë greke. Në koncepti, rishikim në dyshe, përgjigjeve digjital, foto,
Greqinë antike u zhvilluan të gjitha rrjet diskutimesh, punë me me gojë materiale nga
fushat e dijes dhe të artit: filozofia, grupe dhe dyshe interneti, hartë
mendimi shkencor, historia dhe arti
(teatri, arkitektura, skulpturë…)
Etruskët janë paraardhësit e Diagrami piramidal, pyetja Vlerësim i Teksti mësimor dhe
qytetërimit romak. Ata nuk krijuan sjell pyetjen, diskutim me përgjigjeve digjital, foto,
një shtet të centralizuar, por një terma paraprakë, ditar me gojë materiale nga
qytetërim unik. Roma u themelua dypjesësh, rrjet diskutimi, interneti, hartë
në shek. VIII p.e.s. dhe historia e punë me grupe dhe dyshe Vlerësimi i
qytetërimit romak përfshin gati 12 punës në
shekuj... grup
Gjatë periudhës antike, veçanërisht Ditar dypjesësh, rrjet Vlerësim i Teksti mësimor dhe
gjatë fundit të mijëvjeçarit të dytë e diskutimesh, punë me përgjigjeve digjital, foto,
gjatë mijëvjeçarit të parë, luftërat grupe dhe dyshe, diskutim me gojë materiale nga
mes shteteve të kohës e kanë me terma paraprakë interneti, hartë
mbuluar historinë e këtyre Vlerësimi i
shteteve... diskutimeve
Albanologët i kanë kushtuar vepra Ditar dypjesësh, diskutim Vlerësim i Teksti mësimor dhe
të shumta studimit të etnogjenezës me terma paraprakë, pyetja përgjigjeve digjital, materiale
tekstin
Libër mësuesi për
ilire. Sipas tyre, bashkësia ilire lindi sjell pyetjen me gojë nga interneti,
në trevën e Ballkanit Perëndimor në Enciklopedia e
mijëvjeçarin II–I p.e.s (periudha e Vlerësim i historisë shqiptare
bronzit e fillimi i hekurit)… detyrave të
shtëpisë
12”
“Historia
20
12. Veprimtari praktike:
Burimet e shkruara greko-
romake për Ilirinë
13. Veprimtari praktike: Të
njohim qytete ilire
5.
14. Organizimi ekonomik
dhe shoqëror i ilirëve
15. Qytetërimi ilir: kultura
dhe besimi tek ilirët
16. Veprimtari praktike: Të
dhënat biografike për
6.
mbretërit ilirë
17. Test i ndërmjetëm –
tematika 1
Ilirët në burimet e shkruara greko- Harta e mendjes, diskutimi, Vlerësim i Neritan Ceka.
tekstin
Libër mësuesi për
romake punë në grupe, rishikim në përgjigjeve “Ilirët”. ShB “Ilari”,
dyshe me gojë Tiranë 2001. 2.
Foto të qyteteve ilire Edwin E. Jacques,
Shqiptarët, vëllimi I
“Populli shqiptar
nga lashtësia deri
në vitin 1912”,
Kartë e pendë,
12”
“Historia
1995. 3. Akademia
e Shkencave e
Shqipërisë, Instituti
i Historisë, Historia
e popullit shqiptar
vëll. I, “Ilirët”,
“Mesjeta”,
“Shqipëria nën
Perandorinë
Osmane gjatë
shek. XVI – vitet
’20 të shek. XIX”.
Shoqëria ilire u zhvillua mjaft gjatë Harta e mendjes, Vlerësim i Teksti mësimor dhe
periudhës së hekurit. U zhvillua parashikim me terma përgjigjeve digjital, Neritan
bujqësia, blegtoria, artizanati, paraprakë, diagrami i Venit, me gojë Ceka. “Ilirët”,
tregtia dhe këmbimi. Lindën qytetet diskutimi interneti
që lulëzuan në shek. IV–II p.e.s. …
Kultura ilire ka dy veçori kryesore:
është origjinale dhe autoktone. …
Të dhëna biografike për mbretërit Punë me grupe Vlerësim i FESH, vëllimi III, f.
ilirë punës me 2694; internet;
grupe FESH, vëllimi I. f.
761–762
Test Vlerësim me
test Teksti - Tematika 1
 Tematika 3
1. Europa Perëndimore
Mesjeta gjatë dhe pas dyndjes së
(shek. IV – popujve. Dobësimi i
XIV) Perandorisë së Romës
(24 orë) 2. Hapësira ilire në
Mesjetën e hershme
Tema (17
orë)
3. Popullsi të reja në
Ballkan, “dyndjet e popujve”
Veprimtari (4
orë)
4. Arbëria mes Lindjes dhe
7. Perëndimit (1) Arbrit mes
Projekt (2
normanëve dhe Bizantit
orë)
Test 1 (orë)
5. Arbëria mes Lindjes dhe
Perëndimit (2) Arbrit mes
normanëve dhe Bizantit
6. Kryqtarët dhe arbrit
7. Dobësimi i pushtetit të
Bizantit në Ballkan,
Kostandinopoja latine
8. 8. Arbrit përballë shteteve
të Bizantit të shpërbërë
9. Formacionet shtetërore
arbërore në shek. XII‒XIV
21
Megjithëse në këtë tekst do të Diagrami piramidal, rrjet i Vlerësim i Teksti mësimor dhe
përdorim emërtimet Bizant dhe diskutimit, hartë koncepti, përgjigjeve digjital, interneti,
Perandori Bizantine, vetë punë në grupe dhe në çifte me gojë Historia e Mesjetës
Perandoria Romake e Lindjes nuk e
quajti kurrë veten kështu… Vlerësim i
diskutimit
Bota në Mesjetën e Hershme pësoi
lëkundje të forta për shkak të
rrënimit të sistemit ekonomik të
Antikitetit.
Fiset sllave u dyndën në gjithë Di-Dua të di-Mësova, punë Vlerësimi i Teksti mësimor dhe
Ballkanin dhe krijuan vendbanimet në grupe, punë në dyshe, përgjigjeve digjital, interneti,
e tyre, sklavinitë. punë individuale, diskutimi me gojë Historia e Mesjetës
Shekujt XI‒XIII tregojnë se prijësit e Vlerësim i
arbërorëve nuk kishin një qëndrim detyrave të
të vetëm, por mbështesnin herë klasës
perandorin e Bizantit, herë mbretërit
e Sicilisë që kapërcenin Adriatikun.
Ushtritë e kryqtarëve u nisën drejt Ditar dypjesësh, rrjet Vlerësim i Teksti mësimor dhe
Jerusalemit me qëllim çlirimin e diskutimesh, punë me përgjigjeve digjital, interneti,
qytetit dhe të vendeve ku pati jetuar grupe dhe dyshe, diskutim me gojë Historia e Mesjetës
Jezu Krishti. Mirëpo, gjatë rrugës, me terma paraprake
një prej Kryqëzatave, ajo e katërta,
ndryshoi drejtim.
Pas 57 vjetësh Kostandinopoja Brainstorming, punë në Vlerësim i Teksti mësimor dhe
kthehet në duar të bizantinëve. dyshe, parashikim me nxënësit digjital, interneti,
Mirëpo “mbretëresha e qyteteve” terma paraprakë nga nxënësi Historia e Mesjetës
tekstin
Libër mësuesi për
tashmë nuk ka më shkëlqimin e
dikurshëm perandorak…
Pjesë nga Relacion i vitit 1332 i INSERT, Mbajtja e Vlerësim i Teksti mësimor dhe
Kryepeshkopit të Tivarit, Guljelm i strukturuar e shënimeve, përgjigjeve digjital, interneti,
Adës minuta e debatit Historia e Mesjetës
12”
“Historia
22

10. Arbëria venedikase me gojë

11. Sistemi feudal në
Arbëri, qytetet mesjetare
arbërore, shek. XI‒XIV
tekstin
Libër mësuesi për
Vlerësim i
pjesëmarrje
s në debat
Perandori i Kostandinopojës deri në Ditar dypjesësh, rrjet Vlerësim i Teksti mësimor dhe
shek. X‒XI kishte kontroll të plotë diskutimesh, punë me përgjigjeve digjital, Fjalori
mbi gjithë Perandorinë. Gjatë shek. grupe dhe dyshe, diskutim me gojë Enciklopedik
X‒XIV kontrolli i tij zvogëlohet teksa me terma paraprakë Shqiptar, interneti,

12”
“Historia
12. Jeta sociale dhe futet në zbatim sistemi i pronojës Kanuni i Lekë
ekonomike e qyteteve (pronjës)… Dukagjinit, Ligji
9. arbërore. Statute dhe Agrar
kanune
13. “Lamtumirë vendet e Pjesë nga kronika e Gjon Muzakës, Di-Dua të di-Mësova, punë Vlerësim i Teksti mësimor dhe
mia”. Emigrimet arbërore 1510 individuale përgjigjeve digjital, pjesë nga
në shek. XIV‒XV me gojë kronika e Gjon
Qendër arkeologjike ilire Vizitë në qendër Muzakës, 1510
14. Veprimtari praktike: arkeologjike, diskutim Vlerësim i
Vizitë në një qendër pjesëmarrje
arkeologjike ilire-arbërore s në
në krahinën tuaj veprimtari
15. Iliria e krishterë. Roli Pjesë nga Illyricum Sacrii, vol. VII, Ditar dypjesësh, rrjet Vlerësim i Teksti mësimor dhe
dhe gjendja e saj gjatë Daniele Farlati, 1817, përkthyer nga diskutimesh, vizitë në grup përgjigjeve digjital, Fjalori
përplasjeve të Kishave Dom Frano Ilia dhe diskutim, punë në grup, me gojë Enciklopedik
punë individuale dhe Shqiptar, Vëll. I,
10. 16. Veprimtari Foto të kishave mesjetare shqiptare diskutim Vlerësim i “Arkitektura e
praktike: Trashëgimia pjesëmarrje ndërtimeve të
kishtare mesjetare në s në kultit”, f. 105,
Shqipëri veprimtari Meksi, A. Baçe, E.
Riza,Gj. Karaiskaj,
A. Baçe, Historia e
Arkitekturës në
Shqipëri, f. 368, viti
i botimit 2016

17. Kultura në Mesjetë, “Sikundër lundërtari gëzohet kur Mbajtja e strukturuar e Vlerësim i Pjesë nga
qytetërimi bizantin shikon tokë, dhe udhëtari kur i shënimeve, diskutimi, përgjigjeve Komedia Hyjnore/
afrohet shtëpisë, ashtu gëzohet INSERT me gojë përmbledhje
18. Kultura në Mesjetë, edhe kopisti kur i afrohet fundit të poetike “Lirika”/
qytetërimi europiano- librit.”. Dekameroni
perëndimor
 19. Projekt: Nga ilirët te
shqiptarët
20. Projekt: Nga ilirët te
11. shqiptarët
21. Kultura në Mesjetë.
Qytetërimi mes arbërve
22. Veprimtari praktike:
Bazilikat paleokristiane dhe
mozaikët e shek.V‒VI
(Butrint, Bylis, Onhezmit,
bazilika e Linit, Arapajt,
Tiranës, kapela e amfiteatrit
të Durrësit)
23. Veprimtari
praktike: Kalatë dhe
fortifikimet mesjetare
në Shqipëri
12.
24. Test i ndërmjetëm -
tematika 3
Pjesë nga libri “Ilirët” i autorit Punë në grup, Vlerësim për Teksti mësimor dhe
portofolin digjital, Historia e
punë individuale Shqipërisë
Fjalori Enciklopedik
Shqiptar
“U shkrua me dorën time, të të Brainstorming, punë në Vlerësim i Teksti mësimor dhe
përvuajturit Theodhor, sekretar i grup, diagrami i Venit, përgjigjeve digjital, Historia e
Beratit, tek qëndroj i mbyllur dhe në diskutimi me gojë, Mesjetës, foto,
pranga prej plot tre vitesh në kalanë vlerësim i informacione të
në mes të Skrapari, në vitin 1411.” pjesëmarrje ndryshme, interneti
s në
Foto nga Bazilikat paleokristiane veprimtari
dhe mozaikët e shek.V‒VI
Foto nga kalatë dhe fortifikimet Punë në grupe, punë Vlerësim i Fjalori Enciklopedik
mesjetare në Shqipëri individuale, diskutim pjesëmarrje Shqiptar, Vëll. II, f.
s në 1168, Kështjellat,
Test me shkrim veprimtari Fjalori Enciklopedik
Shqiptar, Vëll. I, f.
Vlerësim me 713, Fortesat,
test Fortifikimet A.
Meksi, A. Baçe,E.
Riza,Gj. Karaiskaj,
A. Baçe, Historia e
Akitekturës në
Shqipëri, f. 225, f.

tekstin
Libër mësuesi për
315.
1. Kalimi i osmanëve në Në vitin 1352, perandori bizantin Diskutim për njohuritë Vlerësim i Tekst mësimor
Tematika 4
Ballkan dhe Bizanti Joan Kantankuzeni thirri turqit paraprake, të kuptuarit punës në histori 12,
(1352‒1453) osmanë në Ballkan për t’i ndihmuar përmes leximit, punë e grup informacione
Historia
Bizantit të mbrohej nga avancimi pavarur, punë me grupe shtesë nga Historia
moderne
serb që kërcënonte dhe dyshe Vlerësim i e Popullit Shqiptar,
(shek XV‒
Kostandinopojën. përgjigjeve Tajar Zavalani,
fillimshe kulli
2 Skënderbeu dhe koha e me gojë interneti
XX)
tij Ardhja e Skënderbeut në Krujë

12”
“Historia
https://www.youtub
10 (orë)
e.com/watch?v=sH
9Lm9Vd3D0dh
Tema (7 orë)
23
24
3. Rilindja europiane,
praktike (1
shqiptarët dhe Perandoria
orë)
Habsburge
Test (1 orë)
13. 4. Perandoria Osmane dhe
Europa në shek. XVI (lindja
Vlerësim
e Protestantizmit)
portofoli (1
orë) 5. Perandoria Osmane dhe
administrimi i saj
6. Perandoria Osmane,
Ballkani dhe Shqipëri
7. Islamizimi i shqiptarëve
8. Veprimtari praktike:
Aspekte të jetës ekonomike
14. të shqiptarëve në shek.
XV‒XVI, sipas ligjit osman.
9. Test – tremujori 1
10. Vlerësim portofoli
tekstin
Libër mësuesi për
Çfarë nënkuptonte për njerëzimin Kllaster, leksion i avancuar, Vlerësim i Teksti mësimor dhe
“epoka e errët”? tabelë krahasuese, punë përgjigjeve digjital, materiale të
me grupe dhe dyshe me gojë ndryshme për
Fundi i Mesjetës u paralajmërua Rilindjen
nga zhvillime të rëndësishme europiane,
intelektuale… Perandorinë
Habsburgëve dhe
për protestantizmin
Mësuesi/ja vendos një dokumentar Diskutim i lirë INSERT, Vlerësim i Teksti mësimor dhe
12”
“Historia
rreth jetës dhe veprës së Gjon diagram i Venit, pyetje- përgjigjeve digjital, Historia e
Buzukut me temë. “Para 460 përgjigje, diskutim, punë me gojë Shqipërisë, Fjalori
vjetësh përfundon “Meshari”, i Gjon me grupe dhe dyshe Enciklopedik
Buzukut, shkrimtari i veprës Shqiptar
monumentale.”
https://www.youtube.com/watch?v=
PBVokTGHl3o
Mësuesi/ja lexon një pjesë të
shkurtër rreth riorganizimit të
territoreve të Perandorisë Osmane
Mësuesi/ja drejton pyetjen: Harta e koncepteve, të Vlerësim i Teksti mësimor dhe
Shqipëria njihet si vendi me kuptuarit përmes leximit, përgjigjeve digjital,
harmoninë më të madhe fetare. Sa shkrim i lirë, punë në grupe, me gojë informacione
fe praktikohen sot në Shqipëri? dyshe, individuale shtesë interneti.
Përse themi që kemi harmoni Vlerësimi i
fetare? ndërsjellë
Punë individuale Vlerësim me Teksti mësimor,
test portofoli i nxënësit
Vlerësim i
portofolit
 PLANIFIKIM 3-MUJOR II

FUSHA - SHOQËRIA DHE MJEDISI

LËNDA HISTORI 12 (me zgjedhje)

REZULTATET E TË NXËNIT SIPAS KOMPETENCAVE KYÇE

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës

1. Kompetenca e komunikimit dhe të shprehurit

Nxënësi/ja:

- zhvillon kompetencën e komunikimit për të ndërtuar njohuri historike për të shqyrtuar, për të analizuar, për të parashtruar pyetje, për të argumentuar, për
të diskutuar dhe për të komunikuar informacionin historik, konceptet dhe idetë;

- përdor funksionet gjuhësore të teksteve historike, duke përfshirë fjalorin historik, fjali të ndërtuara saktë për përshkrimin e ngjarjeve, fjali komplekse
për shpjegimin e marrëdhënieve shkak-pasojë, përdorimin e gjerë të emrave, të ndajfoljeve dhe të mbiemrave për të përshkruar vendet, njerëzit dhe
ngjarjet.

2. Kompetenca e te menduarit

Nxënësi/ja:

- zhvillon kompetencën e të menduarit për realizimin e kërkimit historik;

- zhvillon mendimin kritik për të përzgjedhur burimet, për të interpretuar të shkuarën nëpërmjet informacionit, për të dhënë argument bazuar në burime
dhe për të saktësuar saktësimin e burimeve;

tekstin
Libër mësuesi për
- përdor numrat negative dhe pozitive për llogaritjen e kohës.

3. Kompetenca e te nxënit

Nxënësi/ja:

- zbaton në mënyrë të pavarur udhëzimet për temën;

- ndërlidh temën e re me njohuritë dhe përvojat paraprake.

12”
“Historia
4. Kompetenca për jetën, sipërmarrjen dhe mjedisin

- harton hapat që duhet të ndjekë për realizimin e një kërkimi historik për një ngjarje të dhënë;

- zhvillon një kërkim individual ose në grup për një veprimtari historike;
25
26

- diskuton individualisht ose në grup për rëndësinë që ka e shkuara në kuptimin e së tashmes dhe perspektivat e së ardhmes.

tekstin
Libër mësuesi për
5. Kompetenca personale

- kupton nëpërmjet kërkimit historik përvojën e njeriut, marrëdhëniet shkak-pasojë, rëndësinë historike, ndryshimet dhe vazhdimësinë që ka pësuar shoqëria
përgjatë kohërave;

- përdor aftësinë e komunikimit, punës në grup etj., për të prezantuar idetë e tij.

12”
“Historia
6. Kompetenca digjitale

- zhvillon kompetencën digjiitale për të gjetur dhe për të komunikuar informacionin historik.

7. Kompetenca qytetare

- shqyrton burimet historike për të kuptuar ngjarjet dhe zhvillimet që kanë ndikuar në shoqëri në kohëra të ndryshme;

- identifikon dallimet dhe ngjashmëritë ndërmjet kulturave të ndryshme dhe kultivon respekt ndaj tyre;

- shqyrton një sërë burimesh që paraqesin perspektiva të ndryshme kulturore, në mënyrë që të zhvillojnë kuptimin historik;

- kupton se si qytetërimi dhe shoqëritë janë formuar nga grupe njerëzish me kultura të ndryshme;

- zhvillon mirëkuptimin ndërkulturor duke vlerësuar kulturat, gjuhët dhe besimet e ndryshme.
 REZULTATET E TË NXËNIT SIPAS KOMPETENCAVE TË FUSHËS / LËNDËS

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të lëndës

6. Kërkimi historik
Nxënësi/ja:
 identifikon dhe shqyrton, individualisht dhe si pjesë e një grupi, pyetje specifike historike ose çështje, duke bërë testimin e hipotezave;
 harton dhe të përmirëson pyetjet e tyre për të strukturuar një shqyrtim për zhvillimin e hipotezave, për përzgjedhjen dhe dhënien e fakteve për të
nxjerrë dhe për të justifikuar konkluzionet e tyre;
 reflekton në mënyrë kritike për pyetje ose çështje historike.
7. Përdorimi i burimeve
Nxënësi/ja:
 shpjegon tipat e burimeve historike, si një domosdoshmëri në punën e historianit;
 kërkon, duke vlerësuar burimet alternative, për ndërtimin e ngjarjes historike;
 identifikon, zgjedh dhe përdor një sërë burimesh historike, duke përfshirë burimet tekstuale, vizuale, objektet dhe mjedisin historik;
 vlerëson burimet e përdorura për të arritur përfundime të arsyetuara dhe logjike;
 vlerëson historinë gojore, me anë të së cilës dëshmitë gojore për ngjarjet e fundit historike mund ta bëjnë historinë më të gjallë në sytë e nxënësve,
si dhe mund t’u lënë vend pikëpamjeve e perspektivave të atyre që nuk kanë marrë pjesë në “historinë e shkruar”.
8. Interpretimi historik
Nxënësi/ja:
 kupton pse historianët dhe të tjerët i kanë interpretuar ngjarjet, njerëzit dhe situatat në mënyra të ndryshme nëpërmjet një sërë mediesh;
 shpjegon se si dhe pse ngjarjet historike janë interpretuar në mënyra të ndryshme;
 shqyrton një sërë interpretimesh të së kaluarës për të vlerësuar vlefshmërinë e tyre.
9. Shkaku dhe pasoja
Nxënësi/ja:

tekstin
Libër mësuesi për
 analizon ngjarjet historike në lidhjet e tyre shkak-pasojë;
 shpjegon pasojat në përfundimin e ngjarjeve, të situatave dhe të ndryshimeve historike.
10. Shpjegimi dhe komunikimi
Nxënësi/ja:
 paraqet shpjegime rreth së kaluarës që janë koherente, të strukturuara dhe të arsyetuara, duke përdorur kronologjinë dhe fjalorin e duhur historik;
 komunikon njohuritë historike në mënyra të ndryshme, duke përdorur kronologjinë dhe fjalorin e duhur historik.

12”
“Historia
27
28

tekstin
Libër mësuesi për
Nr Tematika Javë Temat mësimore Situatë e parashikuar të nxëni Metodologjia dhe Vlerësimi Burimet
veprimtaritë e nxënësve
1 Tematika 4 1. 9. Qytetet shqiptare (shek. Perandoria Osmane, ashtu Stuhi mendimesh, mendim Vlerësim i Teksti mësimor dhe
XVI‒XIX) sikurse të gjitha perandoritë kritik e logjik përmes përgjigjeve digjital, materiale
2 botërore, ishte një formacion leximit, punë individuale, me gojë plotësuese,
Historia
moderne (shek 10. Kultura shqiptare politik i centralizuar... dyshe, në grup Enciklopedia e
XV ‒ (shek. XVI‒XVIII) Historisë së
fillimshekulli Realitet i ri perandorak osman Shqipërisë
XX) përballi viset shqiptare dhe

(25 orë)
11. Lindja e shkencës
Tema (18 orë) moderne dhe e filozofisë
iluministe në Europën
Veprimtari Perëndimore (shek.
praktike (4 orë) XVII‒XVIII)
Projekte (2 orë) 12. Veprimtari praktike:
Pallatet perandorake në
Test (1 orë) Europën Perëndimore dhe
sarajet e sulltanëve
13. Revolucioni Francez
2.
dhe krijimi i modelit të
shtetit komb
14. Kongresi i Vjenës dhe
restaurimi i Europës pas
Napoleonit
15. Pashallëqet shqiptare
12”
“Historia
popullin shqiptare me fenë
islame, e cila përbënte boshtin e
një qytetërimi të panjohur më
parë në këto hapësira...
Shekulli XVII në historinë Diskutim, harta e Vlerësimi i Teksti mësimor dhe
europiane konsiderohet si konceptit, ditari punës në digjital, materiale
shekulli i shkencës dhe i gjenive dypjesësh, rishikim në grup plotësuese, interneti,
të saj. Në këtë kohë shkenca u dyshe, punë në grupe dhe Enciklopedia e
bë “moderne”. ... dyshe Vlerësim i Historisë Shqiptare
pjesëmarrje
Foto/ viedo nga pallatet s në
perandorake në Europën veprimtari
Perëndimore dhe sarajet e
sulltanëve…
Revolucioni Francez, në Parashikim me terma Vlerësim i Teksti mësimor dhe
kuptimin më të plotë të fjalës, paraprakë, harta e përgjigjeve digjital, informacione
ishte ngjarja më e spikatur e një mendjes, diagrami me gojë të ndryshme,
epoke revolucionare… piramidal, rrjet i diskutimit, interneti, hartë
hartë koncepti Vlerësim i
pjesëmarrje
s në
diskutim
Brainstorming, punë në
 dhe përpjekjet për
shkëputje politike nga
Perandoria Osmane:
Pashallëku i Shkodrës
(1771‒1831)
16. Ali Pashë Tepelena
dhe Pashallëku i Janinës
17. Ngritja e Rusisë dhe
fillimet e Çështjes Lindore
(shek. XVIII‒fillimshek.
XIX)
3. 18. Rusia dhe kryengritja
serbe (Pansllavizmi).
Rusia dhe Kryengritja
Greke (Aleanca ortodokse)
19. Rënia e pashallëqeve
shqiptare dhe lindja e
Çështjes Shqiptare
20. Shqiptarët dhe
Tanzimati, (1839‒1856);
fuqizimi i nacionalizmave
ballkanikë
21. Nacionalizmi shqiptar
dhe përpjekjet e para për
organizim
22. Kërcënimi rus në
Ballkan, Perandoria
Osmane dhe Kongresi i
Berlinit
29
Qysh prej fillimit të shek. XV, një grup, diagrami i Venit, Vlerësim i Teksti mësimor dhe
pjesë e fisnikërisë mesjetare diskutimi përgjigjeve digjital, informacione
shqiptare u konvertua në fenë me gojë të ndryshme,
islame… interneti, Vepra e S.
Godos “Ali Pashë
Ali Pashë Tepelena vinte nga një Tepelena”
familje e njohur në Tepelenë, e
cila gëzonte një pozitë të
rëndësishme në krahinën e
Labërisë…
Rrethimi i Dytë i Vjenës nga Diskutim për njohuritë Vlerësim i Teksti mësimor dhe
ushtria osmane (1683‒1699), paraprake, të kuptuarit pjesëmarrje digjital, materiale të
shënon një nga ngjarjet kulmore përmes leximit, punë e s në ndryshme, interneti,
në historinë e marrëdhënieve pavarur, punë me grupe diskutim hartë
mes Europës dhe Perandorisë dhe dyshe
Osmane... Vlerësim i
detyrave të
shtëpisë
Nga momenti i rënies së Kllaster, leksion i Vlerësimi i Teksti mësimor dhe
pashallëqeve, ndryshoi cilësisht avancuar, tabelë punës në digjital, Interneti,
pozicioni i shqiptarëve në raport krahasuese, punë me grup Historia e
me Fuqitë e Mëdha... grupe dhe dyshe Shqipërisë, Fjalori
Vlerësim i enciklopedik
Sulltanët osmanë menduan të përgjigjeve
vinin në jetë një grup reformash, me gojë
të njohura me emrin Reformat e
Tanzimatit. ….
tekstin
Libër mësuesi për
Lufta e Krimesë (1853‒1856) Diskutim i lirë INSERT, Vlerësim i Teksti mësimor dhe
është e vetmja luftë që diagrami i Venit, pyetje- përgjigjeve digjital, interneti,
Perandoria Osmane fitoi kundër përgjigje, diskutim, punë me gojë Historia e
Rusisë në shek. XIX… me grupe dhe dyshe Shqipërisë, FESH
(Fjalori enciklopedik)
Në gjysmën e dytë të shek. XIX
Rusia, ndonëse humbëse e
Luftës së Krimesë (1853‒1856),
tregoi se nuk kishte hequr dorë
12”
“Historia
nga përmbushja e ambicieve të
saj në Ballkan…
30

23. Veprimtari praktike: Projektet e Austro-Hungarisë Punë individuale, punë në Vlerësim i Teksti mësimor dhe

Qëndrimi i Austro-
Hungarisë dhe Italisë ndaj
shtetit shqiptar në
4. Konferencën e
Ambasadorëve në Londër
(përmes dokumentacionit
historik)
dhe kufijtë e Shqipërisë grup, mbajtja e strukturuar
e shënimeve
tekstin
Libër mësuesi për
pjesëmarrje digjital, pjesë nga
s në Arben Puto, Çështja
veprimtari shqiptare në aktet
ndërkombëtare të
periudhës së
imperializmit: vëll. II

24 . Veprimtari praktike:
Qëndrimi i Austro-
Hungarisë dhe Italisë ndaj
shtetit shqiptar në
Konferencën e
Ambasadorëve në Londër
(përmes dokumentacionit
historik)
25. Reagimi shqiptar:
5. Lidhja e Prizrenit
26. Dokumentet themelore
të nacionalizmit shqiptar
27. Përpjekjet për
afirmimin e gjuhës dhe
kulturës kombëtare
28. Perandoria Osmane
mes Rusisë dhe Austro-
Hungarisë (fillim shek. XX)
29. Luftërat ballkanike dhe
Pavarësia e Shqipërisë
6.
30. Test i ndërmjetëm
12”
“Historia
E ndodhur në presionin e fortë Diskutim i lirë INSERT, Vlerësim i Teksti mësimor dhe
rus (Traktati i Shën Stefanit), diagram i Venit, pyetje- përgjigjeve digjital, foto,
Perandoria Osmane dha përgjigje, diskutim, punë me gojë dokumente të
mbështetjen e saj për çështjen me grupe dhe dyshe Lidhjes Shqiptare të
shqiptare, pasi tanimë e pa Prizrenit dhe
veten të pafuqishme për t’i nacionalizmit
mbrojtur territoret e banuara nga shqiptar
shqiptarët…
Gjuha shqipe deri në fillim të Kllaster, leksion i Vlerësim i Teksti mësimor dhe
shek. XIX ishte shkruar me avancuar, tabelë përgjigjeve digjital, internet,
alfabete të ndryshme (latine, krahasuese, punë me me gojë FESH
greke, arabe dhe me alfabete të grupe dhe dyshe
veçanta). ...
Teksti mësimor dhe
Në fund të shek. XIX Ballkani Vlerësim i
digjital, foto,
mbetej një arenë rivaliteti mes Diskutim i lirë INSERT, përgjigjeve
materiale nga
Fuqive të Mëdha... diagram i Venit, pyetje- me gojë
interneti, hartë
përgjigje, diskutim, punë
Dokumenti i shpalljes së individuale, dyshe, me Vlerësim me
pavarësisë së Shqipërisë grupe test
 31. Veprimtari praktike:
Familja Vlora në shekujt
osmanë
32. Projekt: Nga ilirët te
shqiptarët
Pjesë nga Eqrem bej Vlora, Diskutim, punë individuale, Vlerësim i Teksti mësimor dhe
Kujtime. Vëllimi i parë 1885‒ punë me grupe dhe dyshe ndërsjellë digjital, Historia e
1912, Tiranë: Shtëpia e Librit Shqipërisë, FESH
dhe Komunikimit, 2001, f. 19, Eqrem bej Vlora,
37-38 Kujtime. Vëllimi i
parë 1885‒1912

33. Projekt: Nga ilirët te Pjesë nga libri “Historia e Diskutim i ideve, paraqitje Vlerësim për Teksti mësimor dhe
7.
shqiptarët Shqipërisë”, botim i Akademisë grafike e informacionit, portofol digjital, internet,
së Shkencave punë me grupe dhe dyshe Historia e
Tematika 5 34. Paqja e Versajës dhe Shqipërisë, FESH
Periudha krijimi i rendit të ri botëror
bashkëkohore
(1919 deri më
sot XX)

(19 orë) 1. Rinjohja e shtetit Disa nga problemet më të Stuhi mendimi, Vlerësim i Teksti mësimor dhe
shqiptar dhe përcaktimi i vështira të botës moderne i kanë paraqitje grafike e përgjigjeve digjital, internet,
Tema (14 orë) kufijve të tij (1912‒1926) rrënjët në vendimet e marra informacionit, pyetje- me gojë Historia e
direkt pas fundit të Luftës së përgjigje, diskutim, punë Shqipërisë, FESH
Veprimtari 8. 2. Organizimi i shtetit Madhe… Shqipëria shpallet me grupe dhe dyshe, punë Vlerësim i
praktike (2 orë) shqiptar (1912-1939) principatë autonome, sovrane e me gjithë klasën detyrave të
trashëgueshme, … klasës
Përsëritje (1 Diskutim i ideve, paraqitje
orë) Në diskutimin parlamentar për grafike e informacionit,
zgjerimin e Statutit të Lushnjës, diskutim, punë me grupe
Test (1 orë) në lidhje me formën qeverisëse dhe dyshe, punë me gjithë Vlerësim i Teksti mësimor dhe
3. Aspekte të konsolidimin të shtetit shqiptar, deputeti Koço klasën përgjigjeve digjital, internet,

Vlerësim dhe modernizimit të shtetit
portofoli (1 orë) shqiptar (1920-1939)
4. Aspekte të jetës
shoqërore dhe elemente të
europianizimit të saj
tekstin
Libër mësuesi për
Tasi shprehej: “Thamë se regjimi me gojë Historia e
është Monarki ose Mbretëri, Shqipërisë, FESH
meqë kemi mbret…
Në vitin 1928, mbreti Zog I në
lidhje me faktorët që ndikonin në
procesin e shtetformimit,
shprehej: “Unë e shoh ushtrinë
si faktorin me vlerat më të larta

12”
“Historia
edukative………….
31
32
5. Interesimi i shtetit amë
për shqiptarët jashtë
kufijve shtetërorë (1920‒
1939)
6. Jugosllavia në vitet
1918‒1939
7. Fuqitë e Mëdha dhe
bashkëpunimi ballkanik:
9. Konferencat e viteve ’30
8. Kriza ekonomike
botërore dhe rrjedhojat në
Ballkan
9. Projekt: Diaspora
shqiptare (ora 1)
10. Ideologjitë totalitare
dhe Ballkani
10. 11. Ravijëzimi i blloqeve
ndërluftuese dhe
momentet kryesore të
Luftës së Dytë Botërore
12. Përpjekjet për
shmangien e pushtimit dhe
shkaqet e pushtimit italian
të Shqipërisë
tekstin
Libër mësuesi për
Në një intervistë dhënë gazetës
Daily Telegraph të Londrës, në
tetor 1928 Mbreti Zog shprehej:
“Ne jemi shekuj të tërë prapa
pjesës tjetër të Europës së
qytetëruar...
Në diskutimet e Këshillit Diskutim i ideve, Paraqitje Vlerësim i Teksti mësimor dhe
Kombëtar në dhjetor 1922, në grafike e informacionit, përgjigjeve digjital, internet,
lidhje me gjendjen e shqiptarëve punë me grupe dhe dyshe, me gojë Historia e
12”
“Historia
jashtë Shqipërisë Ali Këlcyra dhe punë me gjithë klasën Shqipërisë, FESH
Luigj Gurakuqi shpreheshin….
Mbretëria e Serbëve, Kroatëve,
Sllovenëve, e shpallur në
Beograd më 1 dhjetor 1918 nga
hiri i Perandorive Habsburgase
dhe Osmane, ishte më shumë
një program sesa një realitet…
Trashëgimia e dhimbshme e Diskutim i ideve, paraqitje Vlerësim i Teksti mësimor dhe
Kongresit të Berlinit (1878)... grafike e informacionit, përgjigjeve digjital, internet,
punë me grupe dhe dyshe, me gojë materiale të
Kriza ekonomike botërore e vitit punë me gjithë klasën ndryshme
1929 shënon një pikë kthese në
historinë e periudhës ndërmjet
dy Luftërave Botërore…
Diaspora shqiptare dhe Diskutim i ideve, përvijim Vlerësim i Teksti mësimor dhe
kontributi i saj. punë me grupe dhe dyshe, diskutimeve digjital, materiale të
punë me gjithë klasën ndryshme të
Shtetet e Ballkanit vinin pas një Vlerësim për veprimtarisë së
periudhe të gjatë pushtimi portofol diasporës
osman
Fragment nga Karta e Atlantikut, Diskutim i ideve, pyetje- Vlerësim i Teksti mësimor dhe
26 gusht 1941 … përgjigje, paraqitje grafike përgjigjeve digjital, Historia e
e informacionit, punë me me gojë Shqipërisë, foto,
Në ankthin e ditëve të para të grupe dhe dyshe, punë me interneti
prillit u farkëtue bashkimi i gjithë klasën
shenjtë dhe spontan i popullit
shqiptar për të mbrojtë lirinë e
tij…
 13. Rezistenca shqiptare “Ndihmat britanike për Diskutim i ideve, pyetje- Vetëvlerësi Teksti mësimor dhe
si pjesë e luftës së rezistencën shqiptare gjatë përgjigje, paraqitje grafike mi digjital, interneti,
Aleatëve të Kombeve të Luftës së Dytë Botërore. Sipas e informacionit, punë me materiale të
Bashkuara kundër Boshtit. një raporti të Ministrisë së grupe dhe dyshe, punë me ndryshme FESH
Jashtme Britanike… gjithë klasën
14. Veprimtari praktike:
Mikpritja e shqiptarëve Foto dhe dokumentari “Besa –
ndaj hebrenjve dhe premtimi”
ushtarëve italianë pas
kapitullimit të Italisë
15. Lëvizjet e rezistencës Titoja thirri atëherë AVNOJ-in në Diskutim i ideve, pyetje- Vlerësim i Dokumentari “Besa-
11. në Ballkanin Perëndimor një mbledhje të dytë në Jajcë të përgjigje, paraqitje grafike përgjigjeve Premtimi”
(Jugosllavi dhe Greqi) Bosnjës, në nëntor 1943. e informacionit, punë me me gojë
grupe dhe dyshe, punë me Filmi artistik: “I
16. Përsëritje gjithë klasën Vlerësim i dashur armik” dhe
diskutimit “Njeriu me top”
17. Test - tremujori 2 Punë individuale me Vlerësim me Teksti mësimor dhe
shkrim test digjital, portofoli
18. Vlerësim-portofoli
Vlerësim me
portofol

tekstin
Libër mësuesi për
12”
“Historia
33
34

tekstin
Libër mësuesi për
PLANIFIKIM 3-MUJOR III

FUSHA - SHOQËRIA DHE MJEDISI

LËNDA HISTORI 12 (me zgjedhje)

REZULTATET E TË NXËNIT SIPAS KOMPETENCAVE KYÇ

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës

1. Kompetenca e komunikimit dhe të shprehurit

12”
“Historia
Nxënësi/ja:
- zhvillon kompetencën e komunikimit për të ndërtuar njohuri historike për të shqyrtuar, për të analizuar, për të parashtruar pyetje, për të argumentuar, për të
diskutuar dhe për të komunikuar informacionin historik, konceptet dhe idetë;
- përdor funksionet gjuhësore të teksteve historike, duke përfshirë fjalorin historik, fjali të ndërtuara saktë për përshkrimin e ngjarjeve, fjali komplekse për
shpjegimin e marrëdhënieve shkak-pasojë, përdorimin e gjerë të emrave, të ndajfoljeve dhe të mbiemrave për të përshkruar vendet, njerëzit dhe ngjarjet.
2. Kompetenca e te menduarit
Nxënësi/ja:
- zhvillon kompetencën e të menduarit për realizimin e kërkimit historik;
- zhvillon mendimin kritik për të përzgjedhur burimet, për të interpretuar të shkuarën nëpërmjet informacionit, për të dhënë argument bazuar në burime dhe
për të saktësuar saktësimin e burimeve.
- përdor numrat negativë dhe pozitivë për llogaritjen e kohës.
3. Kompetenca e te nxënit
Nxënësi/ja:
- zbaton në mënyrë të pavarur udhëzimet për temën;
- ndërlidh temën e re me njohuritë dhe përvojat paraprake.
4. Kompetenca për jetën, sipërmarrjen dhe mjedisin
Nxënësi/ja:
- harton hapat që duhet të ndjekë për realizimin e një kërkimi historik për një ngjarje të dhënë;
- zhvillon një kërkim individual ose në grup për një veprimtari historike;
- diskuton individualisht ose në grup për rëndësinë që ka e shkuara në kuptimin e së tashmes dhe perspektivat e së ardhmes.
5. Kompetenca personale
Nxënësi/ja:
- kupton nëpërmjet kërkimit historik përvojën e njeriut, marrëdhëniet shkak-pasojë, rëndësinë historike, ndryshimet dhe vazhdimësinë që ka pësuar shoqëria
përgjatë kohërave;
- përdor aftësinë e komunikimit, punës në grup etj. për të prezantuar idetë e tij.
6. Kompetenca digjitale
Nxënësi/ja:
- zhvillon kompetencën digjitale për të gjetur, komunikuar informacionin historik.
7. Kompetenca qytetare
Nxënësi/ja:
 - shqyrton burimet historike për të kuptuar ngjarjet dhe zhvillimet që kanë ndikuar në shoqëri në kohëra të ndryshme;
- identifikon dallimet dhe ngjashmëritë ndërmjet kulturave të ndryshme dhe kultivon respekt ndaj tyre;
- shqyrton një sërë burimesh që paraqesin perspektiva të ndryshme kulturore, në mënyrë që të zhvillojnë kuptimin historik;
- kupton se si qytetërimi dhe shoqëritë janë formuar nga grupe njerëzish me kultura të ndryshme;
- zhvillon mirëkuptimin ndërkulturor duke vlerësuar kulturat, gjuhët dhe besimet e ndryshme.

REZULTATET E TË NXËNIT SIPAS KOMPETENCAVE TË FUSHËS / LËNDËS

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të lëndës

11. Kërkimi historik
Nxënësi/ja:
 identifikon dhe shqyrton, individualisht dhe si pjesë e një grupi, pyetje specifike historike ose çështje, duke bërë testimin e hipotezave;
 harton dhe të përmirëson pyetjet e tyre për të strukturuar një shqyrtim për zhvillimin e hipotezave, për përzgjedhjen dhe dhënien e fakteve për të
nxjerrë dhe për të justifikuar konkluzionet e tyre;
 reflekton në mënyrë kritike për pyetje ose çështje historike.
12. Përdorimi i burimeve
 shpjegon tipat e burimeve historike, si një domosdoshmëri në punën e historianit;
 kërkon, duke vlerësuar burimet alternative, për ndërtimin e ngjarjes historike;
 identifikon, zgjedh dhe përdor një sërë burimesh historike, duke përfshirë burimet tekstuale, vizuale, objektet dhe mjedisin historik;
 vlerëson burimet e përdorura për të arritur përfundime të arsyetuara dhe logjike;
 vlerëson historinë gojore, me anë të së cilës dëshmitë gojore për ngjarjet e fundit historike mund ta bëjnë historinë më të gjallë në sytë e nxënësve,
si dhe mund t’u lënë vend pikëpamjeve e perspektivave të atyre që nuk kanë marrë pjesë në “historinë e shkruar”.
13. Interpretimi historik
 kupton pse historianët dhe të tjerët i kanë interpretuar ngjarjet, njerëzit dhe situatat në mënyra të ndryshme nëpërmjet një sërë mediesh;

tekstin
Libër mësuesi për
 shpjegon se si dhe pse ngjarjet historike janë interpretuar në mënyra të ndryshme;
 shqyrton një sërë interpretimesh të së kaluarës për të vlerësuar vlefshmërinë e tyre.
14. Shkaku dhe pasoja
 analizon ngjarjet historike në lidhjet e tyre shkak-pasojë;
 shpjegon pasojat në përfundimin e ngjarjeve, të situatave dhe të ndryshimeve historike.
15. Shpjegimi dhe komunikimi
 paraqet shpjegime rreth së kaluarës që janë koherente, të strukturuara dhe të arsyetuara, duke përdorur kronologjinë dhe fjalorin e duhur historik;
 komunikon njohuritë historike në mënyra të ndryshme, duke përdorur kronologjinë dhe fjalorin e duhur historik.

12”
“Historia
35
36
Nr Tematika Javë Tema mësimore
1 1. 19. Politikat e pushtuesve
italianë dhe gjerman
Tematika 5 kundrejt nacionalizmit
Periudha shqiptar
2 bashkëkohore
3 (1919 deri më 20. Projekt: Diaspora
sot XX) shqiptare (ora 2)
4 21. Veprimtari praktike:
(36 orë) Deosmanizimi dhe ndikimi i
qytetërimit europian në
Tema (19 orë) jetën e përditshme
ballkanike
Veprimtari
praktike (10 22. Diplomacia gjatë Luftës
orë) së Dytë Botërore deri më
1946
Projekt (3 orë) Shkatërrimi i Hiroshimës
2.
dhe Nagasakit ishte akti i
Test (2 orë) fundit i Luftës së Dytë
Botërore dhe akti i parë i
Vlerësim periudhës bërthamore…
portofoli (1
orë) Armiqësia në rritje ndërmjet
dy superfuqive për dominim
Përsëritje (1 botëror pas Luftës së Dytë
orë) Botërore, po rrënonte
përherë e më tepër
përpjekjet e tyre për
bashkëpunim.
25. Fillimet e Luftës së
Ftohtë
26. Krijimi i Bllokut
Perëndimor
Situatë e parashikuar të Metodologjia dhe Vlerësimi Burimet
tekstin
Libër mësuesi për
nxëni veprimtaritë e nxënësve
“Rruga e vetme, pra që Diskutim i ideve, Pyetje- Vlerësim i Teksti mësimor dhe
populli shqiptar i Kosovës përgjigje, Paraqitje grafike e përgjigjev digjital, materiale
dhe i Rrafshit të Dukagjinit të informacionit, punë me grupe e me gojë plotësuese,
bashkohet me Shqipnin….. dhe dyshe, punë me gjithë Enciklopedia e
klasën Vlerësim Historisë Shqiptare
për
portofol
12”
“Historia
Ndikimi i qytetërimit europian Diskutim i ideve, Pyetje- Vlerësim i Teksti mësimor dhe
në jetën e përditshme përgjigje, Paraqitje grafike e pjesëmarrj digjital, materiale
ballkanike informacionit, punë me grupe es në plotësuese, interneti,
dhe dyshe, punë me gjithë veprimtari Enciklopedia e
Pas krijimit të Aleancës së klasën Historisë Shqiptare
Kombeve të Bashkuara, pati Vlerësimi i
komunikime të punës në
vazhdueshme ndërmjet grup
Aleatëve të Mëdhenj.
Diskutim i ideve, Pyetje- Vlerësim i përgjigjeve me gojë Teksti Maria N. Todorova,
përgjigje, Paraqitje grafike e mësimor Ballkani imagjinar.
informacionit, punë me dhe Ballkani si alter ego e
grupe dhe dyshe, punë me digjital, Europës
gjithë klasën informacio
ne të Fragmente kulturore
ndryshme, nga qytetet shqiptare
interneti, Materiale nga interneti
për ilustrime vizuale.
 27. Shqipëria dhe
marrëdhëniet e saj me
Perëndimin
28. Krijimi i Bllokut Lindor
Pjesë nga Raporti i kreut të
Misionit Civil amerikan, J. E.
Xheikobs për Departamentin
e Shtetit, mbi situatën në
Shqipëri. 16 gusht 1945…
Diskutim i ideve, Pyetje- Vlerësim i Teksti mësimor dhe
përgjigje, Paraqitje grafike e detyrave digjital, informacione
informacionit, punë me grupe të të ndryshme, interneti,
dhe dyshe, punë me gjithë shtëpisë FESH
klasën

Blloku Lindor u krijua nga

3.
29. Shqipëria dhe
Jugosllavia 1944‒1948
30. Shqipëria dhe BRSS
1948‒1961
31. Marrëdhëniet ndërmjet
dy blloqeve (1950–1980)
4.
32. Kina brenda dhe jashtë
Blloqeve të Luftës së Ftohtë
33. Shqipëria dhe Kina
presioni Moskës dhe
ndërhyrja e saj….
Mesazhi i Enver Hoxhës Diskutim i ideve, Pyetje- Vlerësim i Teksti mësimor dhe
drejtuar popullit me rastin e përgjigje, Paraqitje grafike e pjesëmarrj digjital, materiale të
çlirimit të Shqipërisë: "Lufta informacionit, punë me grupe es në ndryshme, interneti,
nacionalçlirimtare i dha dhe dyshe, punë me gjithë diskutim hartë
popullit shqiptar … klasën
Vlerësim i
Pjesë nga deklarimet e Tuk detyrave
Jakovës (1948) dhe të Enver të
Hoxhës (1949) shtëpisë
Dy superfuqitë nuk u Diskutim i ideve, Pyetje- Vlerësimi i Teksti mësimor dhe
përplasën kurrë me njëra- përgjigje, Paraqitje grafike e punës në digjital, interneti,
tjetrën... informacionit, punë me grupe grup Historia e Shqipërisë,
dhe dyshe, punë me gjithë FESH (Fjalori
Në Kinë u vendos një sistem klasën Vlerësim i enciklopedik)
politik sipas modelit sovjetik, përgjigjev
por me kohë ajo zhvilloi e me gojë
modelin e saj të
komunizmit….
Pas vdekjes së Stalinit, Diskutim i ideve, Pyetje- Vlerësim i Teksti mësimor dhe

(1961‒1978)
34. Zhvillimet brenda
blloqeve: Blloku Lindor
tekstin
Libër mësuesi për
1953, Hrushovi filloi një përgjigje, Paraqitje grafike e përgjigjev digjital, Historia e
fushatë destalinizuese në informacionit, punë me grupe e me gojë Shqipërisë
BS duke fajësuar dhe dyshe, punë me gjithë
paraardhësin për të gjitha klasën
problemet e brendshme e të
jashtme që po kalonte vendi.

12”
“Historia
37
38
35. Zhvillimet brenda
blloqeve: Blloku Perëndimor
5. 36. Test i ndërmjetëm
37. Projekt: Diaspora
shqiptare (ora 3)
38. Vetizolimi i Shqipërisë
6. 39. Veprimtari praktike: Jeta
në kampet e internim-
dëbimit dhe e të internuarve
në Shqipërinë komuniste
40. Veprimtari praktike: Jeta
në kampet e internim-
dëbimit dhe e të internuarve
në Shqipërinë komuniste
41. Veprimtari praktike: Arti
dhe letërsia në diktaturë
42. Veprimtari praktike - Arti
dhe letërsia në diktaturë
dhe letërsia në diktaturë
43. Përfundimi i Luftës së
Ftohtë 44. Projekt: Diaspora
7. shqiptare (ora 4)
Shfaqja e dy superfuqive
joeuropiane pas Luftës së
Dytë Botërore dhe
shkatërrimi
shumëdimensional që pësoi
Europa nga kjo luftë
Është e vërtetë se Shqipëria
nuk ka qenë kurrë e izoluar
edhe pas prishjes me Kinën
(me të cilën, meqë ra fjala,
Shqipëria vazhdon të ketë
marrëdhënie diplomatike).
Sistemi i internim-dëbimeve
ka ndryshuar kohë pas kohe,
duke u bërë gjithnjë më i
sofistikuar. Vitet 1945‒1954
kanë qenë vitet më të rënda
të zbatimit të këtij sistemi,
për shumë arsye...
Vizitë në Galerinë e Arteve
dhe diskutim
Lufta e Ftohtë nuk pati një
fund si luftërat e tjera, që
njëra palë mund tjetrën.
Diskutim i ideve, Pyetje- Vetëvlerë Teksti mësimor dhe
tekstin
Libër mësuesi për
përgjigje, Paraqitje grafike e sim i digjital, materiale të
informacionit, punë me grupe detyrave ndryshme, interneti
dhe dyshe, punë me gjithë të klasës
klasën
Vlerësim
me test
Diskutim i ideve, Pyetje- Vlerësim Teksti mësimor dhe
përgjigje, Paraqitje grafike e për digjital, interneti,
12”
“Historia
informacionit, punë me grupe portofol Historia e Shqipërisë,
dhe dyshe, punë me gjithë FESH (Fjalori
klasën Vlerësim i enciklopedik)
përgjigjev
e me gojë
Hulumtim, punë individuale Vlerësim i Site në internet: www.
dhe në grupe, diskutim punës në muzeuimemories.info;
grup www. kujtoalbania.al;
www.observatoriikujte
sës; Kastriot Dervishi,
Burgjet dhe kampet e
Shqipërisë komuniste
Vëzhgim, mbajtje e strukturuar Vlerësim i Galeria e Arteve, teksti
e shënimeve, prezantim prezantim mësimor dhe digjital,
eve Historia e Artit
Shqiptar
Struktura e ndryshimit në Vlerësim i Teksti mësimor dhe
histori, shkrim i lirë, diskutim përgjigjev digjital, foto, materiale
e me gojë të ndryshme marrë
nga interneti
Vlerësim

45. Karakteristikat e
tranzicionit në vendet
ish- komuniste
46. Shqipëria në tranzicion
47. Marrëdhëniet
8. ndërkombëtare
dhe integrimi
48. Ndryshimet që
solli teknologjia
49 . Veprimtari praktike:
Shpallja e Pavarësisë së
Kosovës dhe përpjekjet e
saj në rrugën e shtet-
formimit dhe integrimit
europian5
50. Veprimtari praktike:
Shpallja e Pavarësisë së
39
për
portofol
Vendet e Europës Lindore e Punë individuale, punë në Vlerësim i Teksti mësimor dhe
Qendrore mund të gjykohen grup, mbajtja e strukturuar e pjesëmarrj digjital, materiale të
duke parë se si janë shënimeve es në ndryshme, foto,
përshtatur me ndryshimet e veprimtari interneti
thella politike dhe sociale tri
herë brenda një shekulli…
Në zgjedhjet e 22 marsit
1992, PDSH-ja fitoi
shumicën e vendeve në
parlament.
Rënia e regjimeve Diskutim i lirë INSERT, Vlerësim Teksti mësimor dhe
komuniste në Europën diagrami i Venit, pyetje- i digjital, foto
Qendrore e Lindore në përgjigje, diskutim, punë me përgjigjev
vjeshtën e vitit 1989 dhe në grupe dhe dyshe e me
gjysmën e parë të vitit gojë
1990…
Peter Meyers, një ekspert
kompjuterash në Nju-Jork në
një intervistë dhënë në vitin
2003 në lidhje me zhvillimin
e teknologjisë shprehet...
Pjesë nga Deklarata e Punë individuale, Punë me Vlerësim i Teksti mësimor dhe
tekstin
Libër mësuesi për
Pavarësisë së Kosovës, grupe, Hulumtim, prezantim pjesëmarrj digjital, Historia 11,
Prishtinë, 17 shkurt 2008 es në materiale të ndryshme
veprimtari marrë nga interneti.
12”
“Historia
40

Kosovës dhe përpjekjet e

tekstin
Libër mësuesi për
saj në rrugën e shtet-
formimit dhe integrimit
europian
51. Veprimtari praktike: Të Të rinjtë dhe shoqëria Diskutim i lirë Vetëvlerë Interneti, foto, material
rinjtë shqiptarë përballë një shqiptare në ndryshim sim të ndryshme
shoqërie në ndryshim Punë individuale, Punë me
grupe dhe dyshe Vlerësim
52. Përsëritje mes

12”
“Historia
nxënësish
9.
53. Test - tremujori 3 Punë individuale me shkrim, Vlerësim Teksti mësimor dhe
me test digjital, portofoli
54. Vlerësim portofoli Prezantimi i portofolit
Vlerësim
me
portofol
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12
Tematika: Situata e të nxënit:

Historia dhe historiani Historia është fakti, ngjarja, është jeta që rrjedh,
ndërsa historiografia është përshkrimi, analiza e
Tema mësimore: gjykimi i saj. Veprat historike ndërtohen duke u
mbështetur në burime historike. Veprat historike për
Proceset historike, koha, ndryshimi dhe vazhdimësia
nga tematika ndahen në: histori botërore,
kombëtare, me tematikë të kufizuar dhe biografike.
Historia, si kujtesa e njerëzimit për të kaluarën,
ndihmon për të vlerësuar të tashmen, dhe për të
parashikuar të ardhmen. Duke studiuar historinë
kombëtare ne njohim veten tonë, kush jemi dhe nga
vijmë, pra, gjykojmë për të kaluarën, për të
tashmen,të ardhmen, pra, si jemi dhe ku do vemi.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç:
Nxënësi/ja:
- zhvillon dhe vlerëson ngjarjen historike duke përdorur disa prej burimeve historike dhe
burime informacioni;
- argumenton vlerat e trashëgimisë historike duke vlerësuar këtë trashëgimi si pjesë të identitetit të një
populli;
- përcakton lidhjet shkak-pasojë ndërmjet ngjarjeve;
- përdor konceptet kryesore që lidhen me ngjarjen historike.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës Fjalë kyç:
mësimore: Histori
Nxënësi/ja: Historiografi
- përcakton ç’është historia; Historian
- analizon rëndësinë e historiografisë; Burime historike (lëndore,
- argumenton punën e historianit. shkrimore, gojore,
ikonografike, jetësore)
Studim
Metodologji
Burimet: Lidhja me fushat e
Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje” dhe libri digjital, materiale nga tjera ose me temat
interneti, enciklopedi ndërkurrikulare:
Gjuhët dhe komunikimi,
Sociologji, Gjeografi, TIK
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i
nxënësve
Parashikimi Di Diskutim i ideve Punë në dyshe
Ndërtimi i përmbajtjes Dua të di Paraqitje grafike e Punë me grupe
(harta e konceptit) informacionit
Përforcimi Mësova Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe
(Rishikim në dyshe)

41
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi (përgatitja për të nxënët): (metoda) Di

Paraqitet organizuesi grafik prej tri shtyllash. Në fillim plotësohet në dërrasën e zezë e më pas në fletën e
punës.
Shkruhet tema e re “Proceset historike, koha ndryshimi dhe vazhdimësia”. U kërkohet nxënësve të thonë atë
që dinë apo mendojnë për temën e re, të cilat i shënojnë në shtyllën e parë “Di” (çfarë dimë).
Ndërkohë nxënësit lexojnë informacionin e ri të ndarë në grupe dhe u kërkohet të formulojnë pyetjet që ata
kanë në shtyllën e dytë: “Dua të di”.
Pasi përcaktohen pyetjet udhëzohen nxënësit të kategorizojnë njohuritë duke filluar nga, Historia,
historiografia, burimet historike.
Pasi kanë përfunduar leximin e temës së re nxënësit plotësojnë shtyllën e tretë “Mësova” duke iu përgjigjur
pyetjeve që ndodhen në shtyllën e dytë “Dua të di”.
Organizohet grafiku si më poshtë:

Di Dua të di Mësova

- Historia - Nga vjen termi “histori” - Termi histori vjen nga greqishtja “historìe” që do të
dhe çfarë përmban? thotë: fakt apo ngjarje, që ka ndodhur realisht në të
kaluarën. Te historia gjejmë të ngurtësuar të kaluarën
mijëvjeçare të shoqërisë, mënyrën e jetesës dhe
evolucionin e saj që nga lashtësia (epoka e gurit apo
parahistoria) deri në ditët tona.

- Nga vjen termi - Termi historiografi rrjedh nga greqishtja dhe do të

- Historiografia
“historiografi” rëndësia thotë të shkruarit e historisë. Historiografia përfshin
e saj? të gjitha veprat e shkruara që trajtojnë të kaluarën
e shoqërisë, duke ruajtur gjithmonë kronologjinë e
ngjarjeve.

- Burimet historike - Ç’përmbajnë “burimet - Burime, që nga historiani vlerësohen si dokumente

historike” dhe cila është historike janë të shumëllojshme dhe mund të
rëndësia e tyre? grupohen në pesë ndarje: dokumente lëndore,
shkrimore, gojore, ikonografike dhe jetësore.

- Ku bazohet puna e - Puna e historianit kalon në disa faza: përcaktimi

- Puna e historianit historianit dhe ç’rëndësi i temës, ndërtimi i projektit rreth problemeve që do të
dhe metodologjia e tij ka metodologjia e trajtohen (struktura), hulumtimi dhe zbulimi i burimeve
përdorur? historike që do t’i shërbejnë për ndërtimin e temës,
grumbullimi, skedimi dhe renditja e tyre tematike.

Ndërtimi i njohurive të reja (metoda) - “Dua të di” (harta e konceptit)

Plotësohet nga nxënësit harta e konceptit me njohuritë e fituara nga (Di-Dua të di-Mësova)

42
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Burime materiale ose lëndore:
Burimet jetësore:
objekte ose fragmente objektesh, si:
dukuri të së shkuarës, që
ndërtesa, rrugë, qytete, ujësjellës,
vazhdojnë të përdoren
vegla, monedha etj., që janë
edhe sot, si: veshje, gjuha, rite,
përdorur në të kaluarën e
zakone etj.
afërt apo të largët. Në parahistori Burimet historike
burimet lëndore janë të vetmet
dëshmi. Objektet e lëvizshme Burime ikonografike:
studiohen dhe vendosen në muze, pikturat, afresket, fotografitë,
ndërsa pjesa e palëvizshme filmat, imazhet e çdo tipi etj.
shpallet si monument kulture.

Burimet e shkrimit: Burime gojore:

dokumente shkrimi të llojeve të
ndryshme, si: shkresa, ditarë,
regjistra, letra, akte, ligje, dekrete
etj. Këto ruhen në muze, biblioteka,
arkiva shtetërore, fetare e private.
kujtime, këngë, përshtypje, tregime të
njerëzve që flasim për jetën, punën,
ngjarje, që kanë jetuar ose kanë
dëgjuar nga të tjerët. Sot përdoren edhe
intervistat, të cilat regjistrohen e pastaj
shkruhen e publikohen.

Përforcimi: (metoda) Mësova (rishikim në dyshe)

Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth çështjeve që i kanë të paqarta ose
që nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.
Mësuesi u drejton pyetjen: Shpjegoni, pse është e nevojshme që punimi historik të shoqërohet me aparat
shkencor?
Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.
Pasi dëgjon mendimet dhe përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar
mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të
menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orë të mësimit.

Detyrat dhe puna e pavarur: Gjeni nga një shembull për llojet e veprave historike dhe sillini në klasë.
Diskutoni se si ju duket ngarkesa e tyre.

43
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12
Tematika: Historia dhe historiani Situata e të nxënit:
Veprimtari praktike: Të njohim albanologët e shquar
shqiptarë e të huaj dhe veprat e tyre
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës Fjalë kyç:
mësimore: Albanolog
Nxënësi/ja: Kërkim historik
- aftësohet në kërkimin historik dhe në përdorimin Burime historike
e burimeve historike;
- interpreton vlerat e veprave të albanologëve;
- krijon bindje që veprimtaria shkencore kapërcen
dallimet etnike, kulturore e fetare;
- argumenton rëndësinë e veprave të albanologëve
për historinë tonë kombëtare;
- realizon një punim (ese) për një albanolog.
Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje”, materiale Lidhja me fushat e tjera ose me
plotësuese, Fjalori enciklopedik shqiptar. temat ndërkurrikulare:
Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji,
Gjeografi, TIK.
Metoda:
puna individuale, në grup dhe me klasën

Hapat që duhen ndjekur

I - Etapa përgatitore
a. Mësuesi/ja paraqit disa nga figurat kryesore të albanologëve shqiptarë dhe të huaj, si Eqrem Çabej, Aleks
Buda, Hasan Ceka, Frano Preni, Neritan Ceka, Skënder Anamali, Muzafer Korkuti, Zenel Islami, Hans Erik
Tunman, Johan Georg Von Hani, Edit Durhami etj.
b. Mësuesi/ja u rekomandon nxënësve burimet historike: Fjalori Enciklopedik shqiptar, vëllimi I, II, III,
interneti, muzeu dhe biblioteka.
c. Përcaktohen detyrat: çdo nxënës ose grup nxënësish duhet të ndërtojë një ese, në të cilën të studiohet
veprimtaria shkencore e albanologut dhe rëndësia e veprës së tij. Nxënësit, në mënyrë të lirë, zgjedhin
temën që u pëlqen. Gjatë përgatitjes së punimit, mësuesi/ja ndihmon vazhdimisht dhe kontrollon punën e
nxënësve.

Etapa II – Zhvillimi i veprimtarisë

a. Pasi nxënësit janë njohur me materialin, zhvillohet biseda me klasën “Të punojmë së bashku”, rreth këtyre
çështjeve: Çfarë përmban albanologjia? Kush quhet albanolog? Cila është rëndësia e veprave: Aktet e
diplomat dhe Acta Albania e Veneta? Cilës periudhë historike i përkasin këto dokumente?
b. Nxënësit prezantojnë punimet e tyre dhe bëhet diskutimi rreth tyre.
c. Veprimtaria përfundon me fotomontazhin me temë: “Të njohin albanologët e shquar dhe veprat e tyre”.
Nën drejtimin e mësuesit organizohet “leximi i orientuar”. Pasi lexohen materialet plotësuese të librit mbi
figura te ndryshme historike, bëhen komentet.

Lexim i orientuar
Të gjithë studiuesit që merren me hulumtime dhe studime që lidhen me Shqipërinë e shqiptarët, të çdo fushe
qofshin: historike, gjuhësore, etnografike etj., quhen albanologë dhe tërësia e këtyre studimeve përbën atë
fushë të shkencës historike që quhet albanologji.
Të shumtë janë studiuesit e vendeve të ndryshme, të cilët, me veprat e tyre, kanë dhënë një kontribut të
madh për historinë tonë kombëtare. Në plejadën e këtyre albanologëve vend të veçantë zënë kroati Milan
Shuflaj (1879–1931), hungarezi Ludovik Taloçi (1857–1916), çeku Kostandin Jireçeku (1856–1918) dhe
italiani At Zef Valentini (1900–1979).

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të

44
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orë të mësimit.12”

45
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12
Tematika: Historia dhe historiani Situata e të nxënit:
Mësuesi u ka kërkuar paraprakisht nxënësve
që të sjellin libra për të ndërtuar bibliotekën e
Veprimtari praktike - Të ndërtojmë bibliotekën, vetjake klasës, pa përcaktuar fushën, autorin, titullin,
apo të shkollës shtëpinë botuese, vitin e botimit etj. Nxënësve
u shpjegohet tema e veprimtarisë praktike: Si t’i
sistemojmë librat në bazë të rregullit bibliotekar?
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Fjalë kyç:
sipas temës mësimore: Bibliotekë
Nxënësi/ja: Sistemoj sipas tematikës
- aftësohet për të krijuar një bibliotekë në mënyrë Skedar
shkencore; Skedë
- sistemon librat sipas tematikës.
Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje”, Lidhja me fushat e tjera ose me temat
vizita të ndryshme në bibliotekë/arkiva, enciklopedi, ndërkurrikulare: Gjuhët dhe komunikimi,
internet. Sociologji, Gjeografi, TIK
Metoda:
punë në grupe, diskutim

Hapat që duhen ndjekur

Hapi I. Ndarja e librave të sjellë në klasë në dy fusha: libra që u përkasin shkencave të natyrës dhe libra që u
përkasin shkencave shoqërore.

Hapi II. Ndahet klasa në dy grupe, që sistemojnë librat sipas fushave përkatëse: te grupi i shkencave
natyrore ndahen librat e biologjisë, mjekësisë, matematikës, inxhinierisë etj. Për shkencat sociale
ndahen librat e letërsisë artistike, të historisë, të gjuhësisë, gjeografisë, filozofisë, të fushës arsimore
(pedagogjike, didaktike etj.) etj.

Hapi III. Vendosja e librave në rafte sipas këtyre ndarjeve: rafti A dhe rafti B.

Hapi IV. Krijimi i skedarit. Çdo libër do të ketë një skedë, ku do të përcaktohet titulli, autori, një përmbledhje e
shkurtër dhe të dhëna të tjera. Veç kësaj do të ketë edhe një etiketë, ku do të përcaktohet grupi, nënndarja e
grupit dhe vetëvendosja. Skedat vendosen në skedar dhe më pas digjitalizohet materiali. Në këtë mënyrë
librat e klasës, të shkollës dhe të familjes janë të skeduar. Forma apo mënyra e skedimeve është e
ndryshme. Ne paraqitëm vetëm një formë të thjeshtë e të shpejtë për sistemimin e librave në bibliotekë.
Nxënësve u tregohet nga mësuesi se si formulohet një skedar:

Orientime për mësuesit: Nxënësit orientohen një orë më parë për përmbajtjen e temës e detyrat për ta.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të
menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orë të mësimit.

46
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12
Tematika: Historia dhe historiani Situata e të nxënit:
Veprimtari praktike: Vizitë në Arkivin Qendror të Shtetit
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Fjalë kyç:
sipas temës mësimore: Arkiv
Nxënësi/ja: Arkivon
zhvillon aftësinë e kërkimit historik dhe të gjetjes Arkiv shtetëror
së burimeve;
• argumenton faktin se arkivat historikë, brenda dhe
jashtë vendit, janë një fushë e hapur për kërkime
të dobishme në të gjitha kohët.
Burimet: Lidhja me fushat e tjera ose me temat
Materiale plotësuese, teksti mësimor dhe digjital, ndërkurrikulare:
Enciklopedi e historisë Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji, Gjeografi,
TIK.

Metoda:
Ekskursion mësimor i përfshirë në dy faza (2 orë mësimi)

Hapat që duhen ndjekur

Etapa përgatitore
Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të rikujtojnë njohuritë rreth dokumentit historik dhe përdorimit të tij, dhënë në
temën e parë: Historia dhe historiani, kurse vetë viziton arkivin, përcakton kohën
e vizitës dhe arkivistin që do t’i orientojë gjatë vizitës.

Zhvillimi i ekskursionit. A. Biseda me aktivistin i cili u bën të ditur nxënësve se çfarë përfshin
arkivi, si: 1. Tërësia e fondeve, 2. Ambientet ku ruhen dokumentet, 3. Institucioni që merret
me administrimin arkivor dhe rruga që ndiqet për pasurimin e vazhdueshëm të arkivit.
Prezantimi konkretizohet me dosje e dokumente.
Pas bisedës paraprake me arkivistin, nxënësit/et shohin:
1. çfarë përfshin arkivi; 2. si janë të sistemuara dokumentet, fondet dhe dosjet e fondeve; 3. marrin të dhëna
për pasurimin e vazhdueshëm të arkivit.
Nëse vizita bëhet në Arkivin Qendror të Shtetit, nxënësve u vihet përpara një dosje me dokumente nga
fondi për Shpalljen e Pavarësisë. Prezantohen dokumentet origjinale dhe dokumente në aparat filmi. Në
bashkëbisedimin me nxënësit theksohet se dokumenti duhet përdorur pa u cunguar dhe pa u ndryshuar.
Nëse dokumenti humbet autenticitetin e tij, ai e humb vlerën e tij.
Nxënësit kujtojnë njohuritë që kanë marrë lidhur me përdorimin e dokumentit.

Faza përmbyllëse. Nxënësit përgatitin një ese me mbresa nga ekskursioni, të cilat i diskutojnë në klasë
nëpërmjet leximit të orientuar.

Lexim i orientuar
Arkivat janë institucione që mbledhin, ruajnë dhe që përpunojnë dokumente me vlerë historike. Ata bëjnë
edhe botime dokumentesh për periudha të ndryshme historike për t’i ardhur në ndihmë çdo qytetari e,
veçanërisht, studiuesve. Arkivat janë kujtesa e një populli, janë pjesë themelore e kulturës së tij.

47
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Kuptimi i fjalës “arkivon”
Fjala arkiv vjen nga greqishtja e vjetër “arkeion”, që do të thoshte pas në kohë. Gjatë historisë kjo fjalë ka
ndryshuar kuptimin e saj. Në Antikitet ajo kishte kuptimin titull me të cilin lidhej e drejta dhe detyrimi i
zotëruesit të titullit. Në Mesjetë, me fjalën “arkiv” kuptohej vendin ku ruheshin dokumentet; gjatë shekujve
XIX, XX fjala arkiv mori kuptimin e sotëm, vend ku ruhen dokumente me vlera historike.
Ndërtohet një skemë në të cilën shpjegohet si janë të ndara dhe si funksionojnë arkivat.

Rrjeti i Arkivit Shqiptar

Arkivi Shtetëror i Sistemit (përfshin arkivat e

Arkivi Qendror i Shtetit (AQSH)
institucioneve: Ministrisë së Mbrojtjes, të
Punëve të Jashtme, të Punëve të Brendshme.

Arkivat shtetërorë që ruajnë dokumente të së

Arkivi Shtetëror Vendor (ASHV).
njëjtës tipologji, si ai i Sigurimeve shoqërore,
i Filmit etj

Arkivat privatë

Orientime nga mësuesit: Nxënësit orientohen një orë më parë për përmbajtjen e temës e detyrat për ta.
Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të
menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orë të mësimit.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: XII

Tematika: Antikiteti Situata e të nxënit:

Rrethanat që ndikuan në lindjen, zhvillimin e

përhapjen e qytetërimit grek lidhen kryesisht
Tema: Bota greke e kontributi i saj në qytetërimin me pozitën e saj gjeografike dhe qytetërimin
botëror parahelen. Gjatë shekujve ky qytetërim ka kaluar
në disa faza: qytetërimi i Mikenës, zhvillimi i
polisit dhe i kolonive, helenizmi, pushtimi nga
Roma dhe rilindja e tij nga humanistët dhe
rilindësit europianë. Kontributi i këtij qytetërimi
në botë ka qenë i gjithanshëm.

48
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç:
Nxënësi/ja:
- zhvillon dhe vlerëson ngjarjen historike duke përdorur disa prej burimeve historike dhe
burime informacioni;
- argumenton vlerat e trashëgimisë historike duke vlerësuar këtë trashëgimi si pjesë të identitetit të një
populli;
- përcakton lidhjet shkak-pasojë ndërmjet ngjarjeve;
- përdor konceptet kryesore që lidhen me ngjarjen historike.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Fjalë kyç:
sipas temës mësimore: Qytetërim grek (helen)
Nxënësi/ja: Qytetërim parahelen
- përcakton rrethanat e lindjes së qytetërimit helen; Koloni
- analizon kontributin e qytetërimit helen në botë; Polis
- argumenton fazat në të cilat evoloi qytetërimi helen.
Burimet: Lidhja me fushat e tjera ose me temat
Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje” dhe libri ndërkurrikulare:
digjital, materiale plotësuese, Enciklopedi e historisë. Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji,Gjeografi, TIK

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategji të mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Diskutim i ideve Punë në dyshe
Parashikimi Harta e konceptit Paraqitje grafike e
informacionit
Ndërtimi i përmbajtjes Ditari dypjesësh Paraqitje grafike e Punë me grupe
informacionit
Përforcimi (Rishikim në dyshe) Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi (përgatitja për të nxënët)

Qytetërimi antik helen mbetet për

U krijua nga fiset greke,
akejtë, jonët, eolitët dhe
dorët.
Qytetërimi antik Helen
të gjitha kohërat rrezatues, ku
Mijëvjeçari II p.e.s -
popujt kanë çfarë të mësojnë, të
mijëvjeçari i parë p.e.s
dënojnë, të krijojnë e të besojnë.

Rrethanat kryesore që Shoqëria antike helene që herët ra në

sollën lindjen e
qytetërimit helen janë:
pozita gjeografike dhe
qytetërimet paraselene.
Helenët përvetësuan nga këto
kontakt me qytetërimet e lashta parahelene,
qytetërime vlerat më të arrira të jetës
si: qytetërimi egjiptian,
historike, ekonomike, filozofike,
minoik, fenikas, hebre. Kontaktet me këto
letrare, artistike, fetare etj.
qytetërime i favorizoi pozita gjeografike.

Ndërtimi i njohurive të reja (ditari dypjesësh)

Nxënësve u lejohet të lexojnë fazat nëpër të cilën u zhvillua qytetërimi helen dhe më pas u mundësohet të
krijojnë një ditar dypjesësh, i cili shënohet dhe në tabelë me citimet përkatëse dhe komentet për secilin prej
tyre. Kjo metodë u siguron mundësi nxënësve për të nxjerrë përfundime rreth fazave të zhvillimit të
qytetërimit helen.
49
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Citime Komente
- Faza e parë, lidhet me 1. Ky qytetërim u krijua nga fisi i akejve. Kryeqendra e tij ka qenë qyteti i
mijëvjeçarin e dytë p.K. Mikenës, që i dha emrin kësaj kulture, kultura e Mikenës. Kjo kulturë u përhap
edhe në hapësirën ishullore dhe në Azinë e Vogël (Greqia joniane). Studiuesit
grekë e kanë
vlerësuar këtë kulturë si themeli i qytetërimit antik grek. Kjo kulturë i përket
epokës së bronzit.

- Faza e dytë, lidhet me 2. Qytetërimi i tyre i përket mijëvjeçarit të parë dhe karakterizohet nga dy
ardhjen e fiseve dore. dukuri: lindja e polisit dhe krijimi kolonive. Këto dukuri u dhanë një frymë të re
qytetërimeve antike. Polisi ishte një organizim shoqëror dhe politik tipik
origjinal për shoqërinë antike greke.

3. Formimi i kolonive mund të vlerësohet edhe si faza e tretë e zhvillimit të

- Faza e tretë qytetërimit antik helen, sepse kolonitë krijuan mundësitë për përhapjen e këtij
qytetërimi përtej kufijve të “atdheut” të tyre.

- Faza e katërt 4. Formimi i kolonive mund të vlerësohet edhe si faza e tretë e zhvillimit të
qytetërimit antik helen, sepse kolonitë krijuan mundësitë për përhapjen e këtij
qytetërimi përtej kufijve të “atdheut” të tyre.

Përforcimi (metoda): Mësova (rishikim në dyshe)

Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura, nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose
nuk i kuptojnë me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.
Mësuesi u drejtohet me pyetjen: Argumentoni rolin që ka luajtur dhe luan qytetërimi grek në shoqëri?
Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.
Pasi dëgjon mendimet dhe përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar
mendimin përmbledhës.
Përgjigje:
Kontributi i dhënë nga qytetërimi antik helen ka qenë i gjithanshëm. Ai njihet edhe sot, pas tre mijë vjetëve.
Fryma e kulturës antike helene ka rrezatuar në të gjitha fushat e jetës: në fushën politike, ekonomike,
kulturore, artistike, në letërsi, filozofi, shkencë, muzikë, gjuhësi, sport etj.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të
menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orë të mësimit.

Detyrat dhe puna e pavarur: Kërkoni dhe gjeni të dhëna për të interpretuar kuptimin e termit “Betimi i
Hipokratit”.

50
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe Mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12
Tematika: Antikiteti Situata e të nxënit:
Greqia paraqitej një vend i copëtuar jo vetëm nga ana
natyrore, por edhe nga ana politike. Organizimi politik
i saj kanë qenë poliset ose qytet-shtetet, që ishin të
Tema mësimore: Organizimi i jetës politike në pavarura nga njëri-tjetri. Dy ishin poliset kryesore,
Greqinë antike Athina dhe Sparta. Veprimtaria e tyre ka qenë themeli
i historisë së Greqisë antike. Athina shpreh modelin
e evolucionit politik: nga monarkia në republikën
oligarkike, në timokraci, në tirani dhe në republikë
demokratike. Sparta shpreh modelin e një shteti
ushtarak me formën e republikës oligarkike.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës Fjalë kyç: Polisi–
mësimore: qytet–shtet
Nxënësi/ja: Copëtimi i Greqisë
- evidenton tiparet e polisit grek. Organizim politik
- analizon karakterin e kufizuar të demokracisë athinase; Athina
- vlerëson demokracinë e Athinës dhe jepni kufizimet e saj. Sparta
Shtet ushtarak
Monarki
Demokraci
Tirani
Burimet: Lidhja me fushat e tjera ose
Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje” dhe libri digjital, materiale me temat ndërkurrikulare:
plotësuese, Enciklopedi e historisë. Gjuhët dhe komunikimi,
Sociologji, Gjeografi, TIK.

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Parashikim me terma Diskutim idesh Punë me gjithë klasën

paraprakë
Ndërtimi i përmbajtjes Harta e mendjes Ndërtim shprehish Punë individuale
Përforcimi Rrjet i diskutimit Ndërtim i njohurive Punë në grup
studimore

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi (përgatitja për të nxënët)

Vendosen në tabelën e zezë foto të sjella ose të nxjerra nga interneti nga vetë nxënësit ose nga mësuesi,
ose vendosen fotot e tekstit mbi çështjen përkatëse.
Polis - qytet –shtet, Soloni, Perikliu, Klisteni
Nxënësit pyesin njeri-tjetrin se si i kuptojnë figurat dhe çfarë lidhje kanë ato mes tyre.

Ndërtimi i njohurive të reja: Harta e mendjes

Mësuesi/ja udhëzon nxënësit që të lexojnë mësimin dhe të nënvizojnë çështjet kryesore që trajtohen në të.
Çështjet e nënvizuara plotësohen me përgjigjet e nxënësve. Shpjegimet e tyre, kur nevojitet, ilustrohen me
shpjegimin në hartë.

51
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Polisi – qytet-shtet
Nga ana politike polisi ishte një bashkësi e njerëzve të lirë, të aftë për të qeverisur veten me ligje që i hartonin,
i miratonin e i zbatonin vetë. Grekët antikë besonin se çdo qytet-shtet duhet të ishte i pavarur dhe në gjendje të
qeveriste vetveten. Polisi mund të qeverisej nga një njeri i vetëm, nga disa njerëz, por edhe nga qytetarët e tij. Kjo
varej nga forma e organizimit të tij shtetëror. Zemra e polisit (qytet-shtetit) ishte qyteti (pjesa urbane), qendra e tij
nuk ishte fortesa, tempulli apo pallati, por sheshi (agora). Shoqëria antike në qytet-shtetin e Athinës ka njohur disa
forma të organizimit të jetës politike: anarkinë, republikën aristokratike, timokracinë dhe organizimin demokratik të
shoqërisë.

Gjatë mijëvjeçarit të dytë Athina ishte monarki.

Reforma të reja, të cilat i bëri Soloni në vitin 594
Në shekullin VIII p.e.s., athinasit përmbysën
p.e.s. Ai ndaloi skllavërinë për borxhe dhe e
monarkinë dhe vendosën republikën aristokrate,
ndau shoqërinë në 4 shtresa, sipas pasurisë e
të udhëhequr nga nobilët.
pagesës së taksave. Lindi timokracia.

Organet e Republikës ishin: Mbledhja

Në vitin 561 p.e.s., një komandant ushtarak,
Popullore, ku merrnin pjesë vetëm burrat e
Pisistrati, përqendroi të gjithë pushtetin në dorën
lirë të qytet-shtetit të Athinës (gratë, të huajt
e tij, duke e shpallur veten udhëheqës të qytetit.
dhe skllevërit ndaloheshin). Nën të arhondët
Kështu, në Athinë u vendos tirania.
(që drejtonin punët eqytet-shtetit) dhe Këshilli
i Drejtësisë, që kontrollonte e zbatonte
vendimet e marra nga Mbledhja Popullore.
Në vitin 508 p.e.s., një reformator tjetër, Klisteni,
bëri një hap përpara drejt demokracisë. Vendi u
Në vitin 621 p.e.s., një aristokrat, Drakoni, nda në 10 tribu. Pjesëmarrja në jetën politike u rrit
shpalli për herë të parë ligjin e shkruar. mjaft.

E drejta e qeverisjes i jepej çdo qytetari të lirë,

Ndryshime të mëdha në shoqërinë athinase.
Disa nobilë humbën pasurinë, mjaft tregtarë e
artizanë u pasuruan, ndërsa shumë fshatarë
e humbën lirinë për shkak të borxheve.
Forma e sundimit qe republikë aristokratike
konservatore, e krijuar sipas Kushtetutës së
hartuar nga Likurgu.
Organet drejtuese të këtij qytet–shteti ishin: (I)
Mbledhja Popullore (Apela), në të cilën merrnin
pjesë spartanë, që kishin mbushur moshën 30
vjeç dhe kishin të drejtën për të shpallur luftën
dhe paqen.
Mbledhja Popullore zgjidhte (II) Këshillin e
Pleqve (Kerusia), ku bënin pjesë spartanë
mbi 60 vjeç, që zgjidheshin përjetë dhe
nuk përgjigjeshin përpara asnjë organi.
52
pavarësisht nëse zotëronte ose jo pasuri. Në
Athinë u vendos republika demokratike, që
shprehte demokracinë e drejtpërdrejtë për të gjithë
burrat e lirë të Athinës. Kjo ishte forma më e
zhvilluar e demokracisë. Ajo arriti kulmin në shek.
V p.e.s., gjatë qeverisjes së Perikliut.
Qytet–shteti i Spartës u formua nga fisi i dorëve.
Ai paraqet modelin e një polisi, që mbështetej
në forcën ushtarake e drejtohej nga një qeveri
oligarkike (nga pak njerëz). Sparta për shekuj mbeti
një shoqëri aristokratike. Jeta politike ishte në duart
e spartanëve.
Pesë Mbikëqyrësit (Eforët), që zgjidheshin çdo
vit. (IV) Organ i veçantë ishin Dy Mbretërit që
komandonin ushtrinë spartane.
Shteti i Spartës ishte shtet tipik ushtarak dhe
ushtronte funksionin e tij politik në të gjithë
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
Peloponezin. 12”

53
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Përforcimi: (metoda) Mësova (rishikim në dyshe)
Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura, nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose
nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.
Mësuesi u drejtohet me pyetjen: Krahasoni organizimin politik të qytet-shtetit të Athinës me atë të Spartës.
Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin:
Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve, mësuesi ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar
mendimin përmbledhës.

Vlerësimi
Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të menduarit e të
shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orë të mësimit.

Detyrat dhe puna e pavarur. Interpretoni: në jetën politike të Spartës ekzistonin dy mbretër, megjithatë
Sparta nuk ishte mbretëri.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12

Tematika Antikiteti
Tema mësimore: Organizimi i jetës ekonomike–
shoqërore në Greqinë antike
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të
fushës sipas temës mësimore:
Nxënësi/ja:
- evidenton veçoritë e jetës ekonomike;
- argumenton mënyrën e organizimit shoqëror;
- krahason përbërjen shoqërore në mes
Athinës dhe Spartës.
Burimet:
Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje” dhe
libri digjital, materiale plotësuese, Enciklopedi e
historisë.
Situata e të nxëni:
Greqia kishte një territor të thyer, kryesisht malor.
Relievi përcaktonte drejtimin e jetës ekonomike.
Greqia antike kishte blegtori të zhvilluar dhe bujqësi
të kufizuar. Ekonomia ishte kryesisht detare me
një eksport-import shumë të zhvilluar. Shoqëria në
Greqinë antike ishte e shtresëzuar sipas modelit të
qytet-shtetit të Athinës dheatij të Spartës.
Fjalë kyç:
Greqi antike
Athinë
Spartë
Organizim ekonomik-shoqëror
Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji, Gjeografi, TIK

54
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve
Parashikimi Diagrama piramidale Paraqitje grafike e Punë me gjithë klasën
informacionit
Ndërtimi i përmbajtjes Hartë koncepti Paraqitje grafike e Punë me grupe
informacionit
Përforcimi Rrjet diskutimesh Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi: (përgatitja për të nxënët)

Veçoritë e jetës ekonomike

Greqia antike nuk zotëronte burime të pasura natyrore e fusha pjellore, si Egjipti e Mesopotamia. Territori i
saj mbulohej kryesisht nga një reliev malor, me lugina lumore, me bimësi bregdetare dhe me praninë kudo
të detit.
Bujqësi / blegtori Administrim qytetesh Zejtari / tregti Porte
Shumicën e popullsisë e Një numër i kufizuar Ndërsa popullsia Në porte kishte punonjës të
përbënte fshatarësia që administronte qytetin, e qyteteve merrej ngarkim-shkarkimit, si dhe
merrej me bujqësi mirëmbajtjen e tij. kryesisht me zejtari detarë
dhe tregti.
Territoret jugore të Prania e detit në tri anët e
Greqisë (Peloponezi), Greqisë, i porteve detare
që sundohej nga Sparta, Grekët e lashtë ishin dhe i kolonive i dhanë
ishte mjeshtër për mundësi për zhvillimet e
një vend tipik bujqësor punimin e gurit dhe të tregtisë. Grekët në Antikitet
me zhvillim të qeramikës. eksportonin kryesisht
ngadalshëm. verë, vaj, lëndë drusore,
prodhime artizanale,
Prodhimi i drithërave veçanërisht artistike,
ishte i kufizuar, për shkak prodhime blegtorale dhe
të relievit kryesisht malor, importonin grurë e metale
ku mungonte toka arë. që mungonin në Greqi, si
edhe mallra të ndryshme
Ndërtimi i njohurive (hartë koncepti) Organizimi
shoqëror në qytet–shtetin e Athinës

Shoqëria athinase

Aristokratët Demosi (populli) fshatarë, blegtorë Metikët (të ardhur)

artizanë tregtarë marinarë të
të lirë me të drejta politike të kufizuara
huaj pa të drejta
politike

Skllevërit

53
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Organizimi shoqëror në qytet-shtetin e Spartës

Shoqëria spartane

Spartanët (rreth 10 000)

qeverisnin polisin e formonin ushtrinë; i gëzonin të gjitha të drejtat

Periekët (rreth 50 000) klasa sunduese Iliotët (rreth 200 000)

zhvillonin aktivitet artizanat punonin tokën e spartanëve në
klasa e varur
e tregtar; nuk kanë të kushte gjysmë skllavërie;
drejta politike nuk kishin të drejta.

Përforcimi: (metoda) Mësova (rrjet diskutimi)

Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura, nxënësit ngrenë pyetje rreth çështjeve që i kanë të paqarta ose
që nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.
Mësuesi/ja u drejtohet me pyetjen: Krahasoni përbërjen shoqërore në mes Athinës dhe Spartës duke u
mbështetur në skemat e tekstit.
Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin:
Pasi dëgjon mendimet dhe përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar
mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup,argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të

menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orë të mësimit.

Detyrat dhe puna e pavarur: Shpjegoni kuptimet e termave “ekonomi detare”, “tregtim me vlera jetike”.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12

Tematika: Antikiteti Situata e të nxënit:
Gjuha, besimi e kultura shprehnin unitetin e
shoqërisë greke. Në Greqinë antike u zhvilluan të
Tema mësimore: Bota materiale dhe shpirtërore
gjitha fushat e dijes dhe të artit: filozofia, mendimi
e qytetërimit antik grek
shkencor, historia dhe arti (teatri, arkitektura,
skulptura).
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të Fjalë kyç:
fushës sipas temës mësimore: Jeta e përditshme
Nxënësi/ja: Familja
- përmend figurat më të shquara të shkencës, artit Gruaja
dhe të kulturës; Kultura
- analizon funksionin e familjes; Shkenca
- diskutoni për vendin që zë kjo kulturë në historinë Arti
e njerëzimit. Gruaja greke në veprimtarinë e saj ditore

54
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
Burimet: 12” ose me temat
Lidhja me fushat e tjera
Teksti mësimor “Historia 12 meMetodologjia
zgjedhje”dhe digjital, ndërkurrikulare:
dhe veprimtaritë e nxënësve
materiale plotësuese nga interneti, foto, hartë. Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji, Gjeografi, TIK

55
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Ditari dy pjesësh Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën
Ndërtimi i përmbajtjes Hartë koncepti Paraqitje grafike e Punë me grupe
informacionit
Përforcimi Rishikim në dyshe Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi: (përgatitja për të nxënët) ditari dypjesësh

Nxënësit për disa minuta lexojnë temën e re, pasi mësuesi/ja ka bërë një prezantim të shkurtër mbi atë çfarë
do të diskutohet. Me anë të një ditari i cili ndërtohet në dy pjesë, nxënësit mbajnë shënime duke cituar dhe
duke bërë komentet përkatëse. Në fund bëhet prezantimi në tabelë në formën e mëposhtme:

Citime Komente
1. Familja 1. Grekët i kushton vëmendje të veçantë familjes dhe
edukimit të fëmijëve. Kujdesin për fëmijët e kishte nëna dhe
gjyshi.

2. Gruaja 2. Gruaja kishte pak të drejta e pak liri. Vlerësohej si pronë e

burrit.
Gjendja e saj ndryshoi pak në periudhën e Perikliut. Ajo
merrej me punët e shtëpisë, me rritjen e fëmijëve.

3. Në edukimin e fëmijëve rol të madh luante shkolla. Grekët

3. Shkolla e çmonin shkollën më shumë se pasurinë.

4. Poliset bënin jetë të pavarur. Grekët politikisht ishin të

ndarë dhe gjeografikisht të shpërndarë (kujto kolonitë),
4. Kultura greke – shprehje e unitetit megjithatë gjuha, besimi e kultura shprehin unitetin e
shoqërisë greke.

5. Grekët u përpoqën që të shpjegonin natyrën e njeriut

5. Filozofia ndërmjet arsyes. U shquan: filozofi Talesi, Demokriti,
Platoni, Aristoteli.

6. Në fushën e shkencës u shqua matematikani Pitagora

6. Shkenca dhe mjeku Hipokrati.

7. Historia 7. Në këtë fushë u dalluan dy figura të mëdha: Herodoti dhe

Tukiditi.

8. Arti 8. Një zhvillim të veçantë në Greqi mori teatri.

9. Besimi 9. Grekët e lashtë kanë besuar në shumë perëndi e

perëndesha. Ata i përfytyronin perënditë me pamjen e
njeriut, pra, gëzoheshin, hidhëroheshin, grindeshin, por
ndryshonin nga njerëzit, sepse ishin të pavdekshme dhe
kishin fuqi të mbinatyrshme.

56
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Ndërtimi i njohurive të reja: (metoda) Hartë koncepti
Pasi komentohen me radhë citimetMetodologjia
e nxënësve,dhe veprimtaritë
ndërtohet e nxënësve
në tabelë një hartë koncepti.

familja arti e besimi

Bota materiale dhe
shpirtërore e qytetërimit antik grekfilozofia e shkenca
gruaja e shkolla

kultura greke - historia

shprehje e unitetit

Pas plotësimit të hartës së konceptit nga nxënësit, mësuesi/ja plotëson këtë hartë në tabelë duke diskutuar
përfundimet e nxënësve.

Përforcimi: (metoda) Mësova (rishikim në dyshe)

Për të përforcuar shprehitë e mbledhura, nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose nuk i
kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.
Mësuesi u drejtohet me pyetjen: Përmendni figurat më të shquara të shkencës, artit dhe kulturës antike greke
dhe jepni vlerësimin tuaj për to.
Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.
Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar
mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të
menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orë të mësimit.

Detyrat dhe puna e pavarur: Diskutoni për vendin që zë kjo kulturë në historinë e njerëzimit.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: XII

Tematika: Antikiteti
Tema mësimore Roma dhe veçoritë e saj
Situata e të nxënit: Etruskët janë paraardhësit
e qytetërimit romak. Ata nuk krijuan një shtet të
centralizuar, por një qytetërim unik. Roma u themelua
në shek. VIII p.e.s. dhe historia e qytetërimit romak
përfshin gati 12 shekuj. Në lindjen e qytetërimit romak
ndikim kryesor kanë pasur dy faktorë: a. qytetërimet
pararomake dhe b. pozicioni gjeografik i qytetit të
Romës. Tri ishin drejtimet kryesore të zhvillimit të
ekonomisë romake në Antikitet: bujqësia, industria dhe
tregtia. Shoqëria romake, banorët e Romës (popullata
e Romës) përbëhej nga dy ndarje të mëdha: popullsia
e lirë dhe skllevërit. Popullsia e lirë sipas origjinës,
pronës dhe ndikimit të familjes në jetën shoqërore,
ndahej në tri grupe: patricët, plebenjtë dhe klientët.
Skllevërit përbënin një shtresë e cila rritej vazhdimisht.
Ata nuk vlerësoheshin si popull, por si pronë dhe
s’kishin asnjë të drejtë. Oktaviani u shpall perandor
dhe më vonë mori titullin August.
57
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës Fjalë kyç:
mësimore: Qytetërim etrusk
Nxënësi/ja: Romë
- shpjegon tiparet e organizimit ekonomik-shoqëror në Romën antike; Qytetërim romak
- analizon veçoritë e zhvillimit ekonomik në Romën antike; Qytetërime pararomake
- gjykon mbi rrugët nëpërmjet të cilave u përhap qytetërimi romak. Patric
Plebej
Burimet: Lidhja me fushat e
Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje” dhe libri digjital, materiale tjera ose me temat
plotësuese, Enciklopedi e historisë. ndërkurrikulare:
Gjuhët dhe komunikimi,
Sociologji, Gjeografi, TIK.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Diagram piramidal Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën
Ndërtimi i përmbajtjes Hartë koncepti Paraqitje grafike e Punë me grupe
informacionit
Përforcimi Pyetja sjell pyetjen Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi (përgatitja për të nxënët): (metoda) Diagrami piramidal

Qytetërimi romak
Qytetërimi romak e mori emrin nga qyteti i Romës, i cili, që në Antikitet, ishte “zemra e shpirtit” i shoqërisë
dhe i kulturës romake. Qytetërimi dhe kultura romake u zhvilluan dhe u përhapën gjatë 12 shekujve, që nga
themelimi i qytetit, shek VIII p.e.s., deri në rënien e Perandorisë Romake të Perëndimit, shek. V p.e.s. (viti
476).
Legjenda Zbulimet arkeologjike Qytetërimet Pozicioni gjeografik
pararomake
Sipas legjendës, Roma Ndërsa, sipas të Roma që në Antikitet Pozicioni i Romës ishte
u themelua nga dy dhënave arkeologjike është gjendur në shumë i favorshëm dhe
vëllezër: Romuli e Remi, dhe historianëve, Roma mes dy qytetërimeve: shërbeu si një nyje apo
lindi si qytet në vitin 753 qytetërimi etrusk në Veri urë lidhëse në mes të
p.e.s. nga fiset latine dhe ai helen në Jug. këtyre dy
hesabine. Ajo ishte e Etruskët kishin krijuar qytetërimeve. Nën
shtrirë në shtatë kodra një ekonomi dhe kulturë ndikimin e tyre u zhvillua
në krahinën e Lacios, e mjaft të lartë. Kishin edhe qytetërimi antik
cila në territorin fushor gjuhën e tyre, e cila edhe romak.
ishte kënetë. sot ka mbetur
e deshifruar plotësisht,
kishin qytetet, besimin
dhe kulturën e tyre.

58
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Ndërtimi i njohurive të reja (metoda): Hartë koncepti
Pasi kanë lexuar mbi organizimin e jetës ekonomike dhe shoqërore, nxënësit bëjnë klasifikimin sipas
zhvillimit dhe plotësojnë hartën e konceptit me njohuritë e fituara,

Jeta ekonomike Ekzistonte edhe një shtresë e

Tri ishin drejtimet kryesore të
zhvillimit të ekonomisë romake:
bujqësia, industria dhe tregtia.
Shoqëria romake. Banorët e
Romës (popullata e Romës)
ishin të ndarë në dy grupe të
mëdha: të lirët dhe skllevërit.
ndërmjetme, që quheshin klientë.
Organizimi i jetës ekonomike
shoqërore në Romën antike
Skllevërit përbënin një shtresë,
e cila po rritej vazhdimisht. Ata
nuk vlerësoheshin si njerëz, por si
pronë dhe s’kishin asnjë të drejtë.
Patricët e quanin veten të “fisëm”
(gens), sepse vinin nga fiset
e vjetra dhe të para që kishin
Plebenjtë përbënin pjesën më të
themeluar Romën. Ata e vlerësonin
madhe të shoqërisë romake. Ata
veten si baballarë të shoqërisë
ishin të lirë, por nuk kishin të drejta
romake.
politike, pra, të merrnin pjesë në
drejtimin e vendit. Kësaj shtrese
i përkisnin fermerët me prona
të kufizuara të tokës, zejtarët,
tregtarët, mjekët, artistët.

Pas plotësimit të hartës së konceptit nga nxënësit, mësuesja plotëson këtë hartë në tabelë duke diskutuar
përfundimet e nxënësve.

Përforcimi: (metoda) Pyetja sjell pyetjen

Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura, nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që
nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.
Mësuesi u drejtohet me pyetjen e parë: Shpjegoni tiparet e organizimit ekonomik dhe shoqëror në Romën
antike.
Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.
Pasi dëgjon mendimet dhe përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar
mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të
menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orë të mësimit.

Detyrat dhe puna e pavarur. Diskutoni rrugët nëpërmjet të cilave u përhap qytetërimi romak.

59
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12
Tematika: Antikiteti Situata e të nxënit:
Në Romën antike gjatë mijëvjeçarit të parë janë
krijuar disa forma qeverisjeje, si: monarkia,
republika, diktatura dhe perandoria, forma më
Tema mësimore Organizimi shtetëror në Romën autoritare e shtetit. Monarkia qëndroi në Romë dy
antike shekuj (753–
509) p.e.s.
Sistemi republikan në Romë vazhdoi pesë shekuj
(509 p.e.s. – 31 p.e.s.). Republika drejtohej nga tri
institucione: 2 konsuj, që zëvendësuan mbretin,
Senati, i përbërë nga 300 patricë dhe Asambleja
Popullore. Vendqëndrimi ishte Kapitoli. Popullsia
ishte e ndarë në tri shtresa: patricët, plebenjtë
(qytetarë të lirë) dhe skllevërit. Roma ishte republikë
aristokratike. Lufta politike që u zhvillua ndërmjet
patricëve dhe plebenjve e çoi republikën drejt
demokratizimit të saj.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç:
Nxënësi/ja:
- zhvillon dhe vlerëson ngjarjen historike duke përdorur disa prej burimeve historike dhe burime
informacioni;
- argumenton vlerat e trashëgimisë historike duke vlerësuar këtë trashëgimi si pjesë të identitetit të një
populli;
- përcakton lidhjet shkak-pasojë ndërmjet ngjarjeve;
- përdor konceptet kryesore që lidhen me ngjarjen historike.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të Fjalë kyç:
fushës sipas temës mësimore: Monarki
Nxënësi/ja: Republikë
- përshkruan si u vendos diktatura në Romë; Administrim
- argumenton pse ndodhi ndryshimi në përbërjen e Kod i ligjeve
ushtrisë romake në shekullin II p.e.s; Senat
- gjykon mbi arsyet e krizës së Republikës.
Burimet: Lidhja me fushat e tjera ose me temat
Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje”dhe digjital, ndërkurrikulare:
materiale plotësuese, Enciklopedi e historisë. Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji, Gjeografi, TIK

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Diskutim me terma Diskutim i ideve Punë në dyshe
paraprakë
Ndërtimi i përmbajtjes Ditar dy pjesësh Paraqitje grafike e Punë me grupe
informacionit
Përforcimi Rrjet diskutimesh Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe

60
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Organizimi i orës së mësimit
Parashikimi (përgatitja për të nxënët)
Tema e re nis me një rikujtim rreth temës dhe mënyrës së qeverisjes në Greqi dhe Romë duke evidentuar të
veçantat ndërmjet tyre.
Roma krijoi formën më autoritare Monarki Republikë
Greqia njohu shkallën e të shtetit siç ishte Perandoria, të Diktaturë
demokratizimit të jetës. cilën nuk e njohu Greqia. Perandori

Ndërtimi i njohurive të reja: (metoda) Ditar dypjesësh

Pas plotësimit të hartës së konceptit nga nxënësit, mësuesja plotëson këtë hartë në tabelë duke diskutuar
përfundimet e nxënësve.
Me anë të një ditari dypjesësh nxënësit paraqesin mënyrën e qeverisjes sipas secilës formë dhe mënyrën e
administrimit. Nxënësit ndahen në grupe, më pas bëhet prezantimi. Më poshtë jepen disa variante te ditarit
dypjesësh.

Grupi i parë

Citime Komente
Mbreti i parë i Romës ka qenë Romuli, i cili sipas legjendës ishte dhe
themeluesi i qytetit. Monarkia romake kishte tri institucione: mbretin,
senatin dhe mbledhjen popullore. Vendqëndrimi i tyre ishte Kapitoli,
Senati, që përbëhej nga patricët dhe që ishte më tepër një organ
këshillues pranë mbretit. Monarkia qëndroi në Romë dy shekuj (753–
MONARKI
509 p.e.s.). Gjatë kësaj periudhe kanë sunduar shtatë mbretër. Tre të
fundit ishin me origjinë etruske. Gjatë monarkisë, Roma u bë qytet i
rëndësishëm, fushat u bonifikuan, u zhvilluan kriporet bregdetare dhe
qyteti u rrethua me mure. Mbreti përfaqësonte pushtetin civil, ushtarak
e fetar. Në vitin 509 p.e.s., monarkia u përmbys dhe u vendos
republika. U dëbua mbreti i fundit, i cili ishte sjellë në mënyrë të ashpër.
Ai kishte krijuar pakënaqësinë e patricëve, të cilët e përmbysën dhe
vendosën një sistem të ri politik, republikën.

Grupi i dytë

Citime Komente
Sistemi republikan në Romë vazhdoi pesë shekuj (509 – 31
p.e.s.).Republika drejtohej nga tri institucione: nga dy konsuj, që
zëvendësuan mbretin, Senati, i përbërë nga 300 patricë dhe Asambleja
popullore. Vendqëndrimi ishte Kapitoli. Popullsia ishte e ndarë në tri
shtresa: patricët, plebenjtë (qytetarë të lirë) dhe skllevërit. Pushtetin e
kishin në dorë patricët, prandaj Roma ishte
REPUBLIKË
republikë aristokratike. Lindën dy institucione, që dhanë një kontribut të
madh jo vetëm në qytetërimin romak, por edhe në atë botëror.
Plebenjtë fituan të drejtën për të dërguar në senat një përfaqësues të
tyre, tribunin e popullit, i cili kishte të drejtën e vetos. U vendos të
shkruheshin ligjet (rreth vitit 450 p.e.s.). Gjatë shekullit 5–4 p.e.s.,
formuan Kodin e së Drejtës Romake.

61
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Grupi i tretë

Citime Komente
U krijuan dy forma vartësie: qytetet, që mbështetën politikën
romake, i shpalli qytete aleate, kurse qytetet e tjera i quajti
unicipe. Qytetet aleate formuan federatë dhe
vetëqeveriseshin, kurse politika e tyre e jashtme varej nga
Roma. Ato nuk i paguanin taksa Romës, por vinin ushtrinë
ADMINISTRIMI I SHTETIT ROMAK në shërbim të saj. Municipet ishin qytetet larg Romës, që
gëzonin të drejta të qytetarisë romake, si: autonominë,
merreshin me tregti, martoheshin me romakët etj.
Territoret jashtë Italisë u shpallën provinca. Të gjithë banorët
e perandorisë quheshin nënshtetas romakë; kudo në
perandori
zbatohej ligji i Romës dhe flitej gjuha latine.

Grupi i katërt

Citime Komente
Në jetën politike të Romës dolën në dritë ushtarakët që
rivalizonin për pushtet. Kështu iu hap rruga luftës civile. U
formuan dy grupe politike kundërshtare: optimalët, të cilët
mbronin interesat e aristokratëve. Ata mbështeteshin nga
senatorët dhe përfaqësoheshin nga Luçio Kornel Sila, dhe
DIKTATURA popullorët, që përfaqësoheshin nga Gai Mari, që mbronin
interesat e plebenjve e të shtresave të tjera të popullsisë.
Pas vdekjes së Marit, Roma ra në duart e Silës. Ai e emëroi
veten diktator. Në Romë u shpallën “listat e proskripcioneve”
(të dënuarve), ku shënoheshin emrat e kundërshtarëve që
duheshin dënuar e që u duhej konfiskuar pasuria. Roma kaloi
çaste tmerri.

Përforcimi: (metoda) Mësova (rishikim në dyshe)

Për të përforcuar shprehitë e mbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose nuk i
kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.
Mësuesi u drejtohet me pyetjen: Kur u vendos Perandoria dhe në çfarë rrethanash?
Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.
Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar
mendimin përmbledhës.
Përgjigje:
Pas vdekjes së Cezarit vazhduan konfliktet politike, të cilat përfunduan me fitoren e Gai Oktavianit. Viti 31
p.e.s. shënoi dhe fundin e republikës. Oktaviani u shpall perandor dhe më vonë mori titullin August. Filloi etapa
perandorake, e cila vazhdoi deri në vitin 476 pas e.r., në fund të Perandorisë Romake.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të
menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orë të mësimit.

Detyrat dhe puna e pavarur: Duke u mbështetur në skemat e tekstit për organizimin politik, nxirrni dallimet
mes Republikës dhe Perandorisë.

62
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12
Tematika: Antikiteti Situata e të nxënit:
Gjatë periudhës antike, veçanërisht gjatë fundit të
mijëvjeçarit të dytë e gjatë mijëvjeçarit të parë,
luftërat në mes shteteve të kohës e kanë mbuluar
Tema mësimore: Konfliktet e mëdha në historinë e këtyre shteteve. Shumë studiues dhe
Antikitetin greko-romak historianë të kësaj periudhe, veçojnë tri luftëra të
mëdha e të përgjakshme: Lufta e Trojës, Lufta
Greko-Persiane dhe Luftërat Punike. Shkaqet e
këtyre luftërave në përgjithësi kanë qenë etja për
pushtime. Në këtë aspekt këto luftëra kanë pasur
karakter “Imperialist”.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç:
Nxënësi/ja:
- zhvillon dhe vlerëson ngjarjen historike duke përdorur disa prej burimeve historike dhe
burime informacioni;
- argumenton vlerat e trashëgimisë historike duke vlerësuar këtë trashëgimi si pjesë të identitetit të një
populli;
- përcakton lidhjet shkak-pasojë ndërmjet ngjarjeve;
- përdor konceptet kryesore që lidhen me ngjarjen historike.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës Fjalë kyç:
mësimore: Konflikte të mëdha
Nxënësi/ja: Lufta e Trojës
- evidenton shkaqet e Luftës së Trojës; Lufta Greko-persiane
- analizon shkaqet e Luftërave Punike; Luftërat Punike
- argumenton përfundimin e konfliktit greko-persian.
Burimet: Lidhja me fushat e
Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje”, materiale plotësuese, Enciklopedi e tjera ose me temat
historisë. ndërkurrikulare:
Gjuhët dhe komunikimi,
Sociologji,Gjeografi, TIK

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Diskutim me terma Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën
paraprake
Ndërtimi i përmbajtjes Ditar dypjesësh Paraqitje grafike e Punë me grupe
informacionit
Përforcimi Ditar dypjesësh Të nxënët bashkëpunues Punë me gjithë klasën

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi (përgatitja për të nxënët)

Mësuesi para se të filloi punën me temën e re u drejton dy pyetje njëra pas tjetrës, nxënësve.
1. Kush ka shkruar për luftën e Trojës?
2. Komentoni shprehjet metaforike: “si kali i drunjtë”, “mos u gënje nga një dhuratë e kundërshtarit.
Pasi diskutohen me nxënësit se çfarë i rikujtojnë këto pyetje kalohet në fazën e dytë.

63
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Ndërtimi i njohurive të reja: Ditar dypjesësh
Nxënësit ndahen në grupe për të plotësuar citimet dhe komentet përkatëse. Më pas bëhen diskutimet sipas
tematikave të grupeve.

Grupi i parë: Lufta Greko–Persiane

Citime
Në vitin 490 p.e.s. mbreti Dar, me një ushtri të
armatosur rëndë, sulmoi Greqinë.
Komente
Flota perse hyri në detin Egje, zbarkoi dhe iu afrua
qytetit të vogël të Maratonës, që ndodhej rreth 40 km
larg Athinës. Ushtria persiane ishte shumë e madhe në
numër, e organizuar dhe e frikshme; megjithatë athinasit
vendosën t’i bënin ballë e të mos e dorëzonin qytetin e
tyre pa luftë.

Ai kaloi ngushticën e Dardaneleve duke ndërtuar një

Në vitin 480 p.e.s. mbreti i ri persian, Kserksi, urë artificiale me varka të lidhura me njëra-tjetrën dhe
organizoi një fushatë të hyri në Greqinë e Mesme. Afrimi i ushtrisë persiane i
re kundër grekëve tronditi të gjitha qytet-shtetet e Greqisë, të cilat
shpejtuan të bashkoheshin me Athinën. Për herë të parë
qytet- shtetet greke u bashkuan me njëra-tjetrën. Në
grykën e Termopileve ushtria greke, e komanduar nga
mbreti i Spartës, Leonidha, ndaloi ushtrinë persiane,
duke i shkaktuar asaj humbje të mëdha. Ushtria greke u
tradhtua nga një banor vendës, i cili u tregoi persëve një
shteg të fshehtë. Ushtria greke u gjend e rrethuar.
Leonidha qëndroi heroikisht së bashku me 300 luftëtarët
e tij, derisa u vranë të gjithë. ……

Grupi i dytë: Luftërat Punike

Citime Komente
- Shpërtheu për shkak të Sicilisë, të cilën pjesërisht
Lufta e parë Punike e kishin kartagjenasit dhe romakët kërkonin ta
pushtonin. Për këtë qëllim Roma ndërtoi shpejt një
flotë me 120 anije, të pajisura me disa ura lëvizëse,
që u jepnin mundësi romakëve të zhvillonin luftën
trup më trup…
Lufta e Dytë Punike
- Filloi në vitin 219 p.e.s. Në krye të ushtrisë
kartagjenase ishte vënë një njeri shumë i zoti dhe
i vendosur, Hanibali. Ky përgatiti një plan lufte që
Lufta e Tretë romakët nuk e prisnin. Në vitin 218 p.e.s., ai vendosi
të marshonte nga…

- Në vitin 149 p.e.s. romakët zhvilluan Luftën e Tretë

kundër Kartagjenës. Ata pushtuan qytetin, e dogjën
dhe e rrafshuan plotësisht. Roma u bë sundimtare
e Mesdheut. Gjatë Luftërave Punike, Roma kishte
arritur të pushtonte territoret ilire në Lindje...

64
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Përforcimi (metoda)
Mësuesi/ja u drejtohet me pyetjen: Shpjegoni dhe krahasoni format e organizimit shtetëror në Romën antike.
Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.
Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar
mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të
menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orë të mësimit.

Detyrat dhe puna e pavarur: Vlerësoni rëndësinë e “së drejtës romake”.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12

Tematika: Antikiteti Situata e të nxënit: Baza e shoqërisë romake

ishte familja. Romakët ishin politeistë dhe u ndikuan
Tema mësimore: Jeta e përditshme, arsimi, shumë nga besimi grek. Në Romë, veçanërisht në
shkenca, kultura, arti dhe besimi periudhën e Augustit, u zhvillua shumë arkitektura,
piktura, skulptura, letërsia, filozofia, historia e
shkenca.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të Fjalë kyç:
fushës sipas temës mësimore: Jeta e përditshme
Nxënësi/ja: Art
- evidenton rëndësinë e familjes; Shkencë
- analizon mënyrën e jetesës në Romë; Kulturë
- argumenton rëndësinë e qytetërimit romak. Besim
Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me Lidhja me fushat e tjera ose me temat
zgjedhje”dhe digjital, materiale plotësuese nga ndërkurrikulare:
interneti, Enciklopedi e historisë. Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji, Gjeografi, TIK

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Rrjet diskutimi Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën

Ndërtimi i përmbajtjes Hartë koncepti Paraqitje grafike e Punë me grupe
informacionit
Përforcimi Rishikim në dyshe Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe

65
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi (përgatitja për të nxënët)

Nëpërmjet situatës së të nxënit nxënësit njihen me temën e re. Fillimisht paraqiten tri foto të ndryshme me
pamje nga familja, mënyra e jetesës dhe shkollimi, besimi i kësaj periudhe, dhe u lihet kohe nxënësve të
reflektojnë.
Të ndarë në grupe nxënësit klasifikojnë materialin e lexuar, te cilin e diskutojnë në fazën e dytë të mësimit.

Ndërtimi i njohurive të reja: (metoda) Harta e konceptit

Plotësohet harta e konceptit me njohuritë e fituara. Plotësimi i hartës bëhet pasi nxënësit ndahen në grupe.

Grupi i parë
Babai ishte kryetari i familjes
Gruaja merrej me punët e shtëpisë. Vajzat mësonin të qëndisnin, të këndonin e të
luanin në ndonjë vegël muzikore. Fëmijët nuk flisnin përpara të mëdhenjve. Në
moshën 6-vjeçare ata shkonin në shkollë. Trashëgimia kalonte nga babai te djali.
Familja
Babai që kishte vetëm vajza, kishte të drejtë të divorcohej dhe të martohej përsëri.
Babai ishte autoritar absolut mbi të gjithë pjesëtarët e familjes; ai edhe mund të shiste
fëmijën e tij si skllav. Gratë në Romë ishin mjaft të lira. Ato merrnin pjesë në
funksione publike, mund të kishin pasuri vetjake, punonin jashtë shtëpie, po nuk
lejoheshin të zinin poste të rëndësishme zyrtare dhe nuk gëzonin të drejtën e votës.

Grupi i dytë

Shtëpia romake ishte në formën e katërkëndëshit. Dhoma kryesore ishte në mesin e shtëpisë.
Në shtëpitë romake gjendej edhe një pus, që shërbente për grumbullimin e ujërave të shiut.
Pallatet e patricëve ishin me shumë mjedise të freskëta e të ngrohta, plot shtylla, harqe dhe
Shtëpia
lulishte. Ato kishin pamje madhështore. Romakët vlerësonin higjienën dhe jo vetëm në
shtëpi, por edhe në rrugë, pranë stacioneve, kishin ndërtuar banja publike. Natën përdornin
për ndriçim llambat e vajit. Veshja kryesore për burrin
dhe gruan ishte tunik

Grupi i tretë
Edhe te romakët shkolla kishte dy nivele. Niveli i parë (7–10 vjeç) dhe niveli i dytë
Shkollimi
(10–12 vjeç). Mbi moshën 13 vjeç fillonte studimi i oratorisë, drejtësisë dhe politikës.

Grupi i katërt Romakët e adhuronin natyrën dhe çdo fenomen të saj. Ata mendonin se prapa këtyre
qëndronin perënditë mbrojtëse. Perënditë e tyre kryesore ishin: Jupiteri, zoti i qiellit, i
dritës, i bubullimës, babai i perëndive (kujtoni Zeusin), Xhoana, mbrojtësja e çdo shtëpie,
Saturni, mbrojtësi i bimëve, Marsi, mbrojtësi i luftës, Paleja, mbrojtësi i pyjeve dhe i
Besimi
kullotave, Minerva perëndeshë e shkencës dhe e artizanatit, Vesta, perëndeshë e zjarrit,
Diana, perëndeshë e hënës, e gjuetisë e pjellshmërisë, Venusi, perëndeshë e dashurisë etj.
Romakët morën shumë nga perënditë greke, të cilave ua ndërruan emrat.
Romakët nderonin shumë perëndinë mbrojtëse të shtëpisë së tyre ose Larin. Çdo familje
kishte perëndinë e vetëmbrojtëse. Ceremonitë përdoreshin për t’iu lutur perëndive që ato t’u
plotësonin dëshirat. Ata përdornin edhe flijimin e kafshëve si shenjë nderimi ndaj
perëndive.

66
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Pas plotësimit të hartës së konceptit nga nxënësit, mësuesi/ja plotëson këtë hartë në tabelë duke diskutuar
përfundimet e nxënësve.

Përforcimi: (metoda) Rishikim në dyshe

Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose nuk
i kuptojnë me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.
Mësuesi/ja u drejtohet me pyetjen: Përshkruani tiparet e artit, kulturës, shkencës dhe arsimit në qytetërimin
antik romak. Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.
Pasi dëgjon mendimet dhe përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar
mendimin përmbledhës.
Përgjigjja:
Romakët ishin të zotë jo vetëm në organizimin e shtetit, por edhe në ndërtime. Qyteti kishte ujësjellësin e
vet, bibliotekë, tempuj, një ose disa qendra tregtare të rrethuara me mure. Roma ishte qyteti më tërheqës i
botës. Romakët zhvilluan kulturën e tyre, si: pikturën, skulpturën, letërsinë, shkencën, të cilat lulëzuan
veçanërisht në epokën e Augustit.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të
menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orë të mësimit.

Detyrat dhe puna e pavarur: Evidentoni rrugët nëpërmjet të cilave u përhap qytetërimi antik romak.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12

Tematika: Antikiteti Situata e të nxënit

Albanologët i kanë kushtuar vepra të shumta studimit

Tema mësimore: Etnogjeneza ilire në veprat
e albanologëve
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të
fushës sipas temës mësimore:
Nxënësi/ja:
- përcakton prejardhjen e ilirëve;
- argumenton tezat mbi prejardhjen ilire;
- gjykon mbi vërtetësinë e prejardhjes ilire.
Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me
zgjedhje”, materiale plotësuese nga interneti,
Enciklopedi e historisë.
të etnogjenezës ilire. Sipas tyre, bashkësia ilire lindi
në trevën e Ballkanit Perëndimor në mijëvjeçarin II–
I p.e.s (periudha e bronzit e fillimi i hekurit). Gjatë
mijëvjeçarëve, kjo bashkësi e përbërë prej shumë
fisesh formoi tipare të përbashkëta antropologjike,
kulturore e gjuhësore, që e dallonin dukshëm nga
bashkësitë fqinje. Si pasojë u formua etnosi ilir. Mbi
etnogjenezën ilire mbizotërojnë dy teza: a. ilirët janë
një popullsi indoevropiane e ardhur nga Europa
Qendrore, b. ilirët janë etnos autokton.
Fjalë kyç:
Etnogjenezë ilire
Etnos
Ilir
Etnogjenezë
Etnos autokton
Popullsi indoeuropiane
Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji, Gjeografi, TIK

67
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Diskutim me terma Diskutim i ideve Punë në dyshe
paraprake
Ndërtimi i përmbajtjes Ditar dy pjesësh Paraqitje grafike e Punë me grupe
informacionit
Përforcimi Mësova Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe
(Rishikim në dyshe)

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi (përgatitja për të nxënët)

Nxënësit pasi janë lënë që të lexojnë për pak minuta, evidentojnë termat paraprakë dhe bëjnë komentin e tyre
me ndihmën e mësuesit.
1. Etnogjeneza shpreh procesin historik, gjatë të cilit formohet një popull, i cili më vonë bëhet bërthamë e
kombit të tij.
2. Gjatë mijëvjeçarëve, kjo bashkësi, e përbërë prej shumë fisesh, me tiparet e tyre lokale, pësoi zhvillime
konvergjente, duke formuar tipare të përbashkëta antropologjike, kulturore e gjuhësore të trashëguara, që
kapërcenin ndarjet krahinore duke krijuar një popullsi etnikisht homogjene, me një territor të gjerë.

Ndërtimi i njohurive të reja: Ditar dypjesësh

Nxënësit me ndihmën e mësuesit klasifikojnë dy tezat dhe përmbajtjen e tyre për prejardhjen ilire.

Ilirët popullsi indoevropiane e ardhur në Gadishullin e Ilirët janë etnos autoktonë

Ballkanit
Ilirët janë popullsi indoeuropiane e ardhur në
Gadishullin e Ballkanit, gjatë mijëvjeçarit të dytë, pra,
nuk janë pasardhës pellazgë. Ata u përzien me
vendasit dhe, pas një procesi të gjatë, formuan etnosin
e tyre. Për vërtetimin e tezës së tyre studiuesit sjellin
disa argumente, si p.sh., gjuha sipas së cilës fondi i
fjalëve dhe gramatika bëjnë pjesë te gjuhët
indoeuropiane.
Antropologjia pohon se ilirët janë racë nordike.
Dëshmitë e studiuesve dhe materialet e arkeologëve
vërtetojnë se kultura ilire përkon me kulturën veriore
të Holshtatit
Austri, e lidhur me Europën Qendrore.
Ilirët janë etnos autoktonë i formuar në truallin
pellazgjik në mijëvjeçarin e II‒I pr.K., në
periudhën bronz-hekur. Si pasojë e një procesi
historik të brendshëm ekonomik-shoqëror-kulturor
i cili solli krijimin e etnosit ilir me tiparet e veta
antropologjike, kulturore, gjuhësore, studiuesit e
kësaj teorie i mbështesin ato në gjetjet e shumta
arkeologjike në Maliq, Vajz, Mat.
Të gjitha këto dëshmojnë për vazhdimësi
kulturore.

Përforcimi: (metoda) Mësova (rishikim në dyshe)

Mësuesi/ja u drejtohet me pyetjen: Argumentoni pse etnogjeneza ilire është një proces jo i njëkohshëm dhe
jo uniform?
Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.
Pasi dëgjon mendimet dhe përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar
mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të
menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orë të mësimit.

Detyrat dhe puna e pavarur: Nga kultura historike që keni, përcaktoni hapësirën gjeografike të ilirizimit sipas
68
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
studiuesve që mbrojnë këtë tezë. 12”

69
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12
Tematika: Antikiteti
Tema mësimore: Dukuritë dhe tiparet
e qytetërimit ilir
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të
fushës sipas temës mësimore:
Nxënësi/ja:
- evidenton tiparet e qytetërimit ilir;
- analizon ecurinë e qytetërimit ilir;
- vlerëson trashëgiminë e këtij qytetërimi në ditët e
sotme.
Burimet:Teksti mësimor dhe digjital, hartë,
materiale plotësuese nga interneti
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
Shkalla: 6 Klasa: 12
Situata e të nxënit: Qytetërimi ilir u zhvillua në
territorin e Ballkanit Perëndimor, në hapësirën
kohore që nga mijëvjeçari II–I p.e.s. deri në shek.
VII pas erës së re. Tiparet kryesore të qytetërimit ilir
janë: nuk paraqitej uniform, nuk u romanizua, kishte
përbërje mozaikore, nuk u izolua, kishte vijimësi dhe
ishte bashkëkohor. Ky qytetërim dallohet për jetën e
tij të zhvilluar qytetare, arriti shkallën e një shoqërie
skllavopronare, krijoi struktura të mirëfillta shtetërore
dhe dallohej për kulturën e besimin e tij origjina
Fjalë kyç:
Qytetërim
Qytetërim ilir
Tipare të qytetërimit ilir
Dukuri të qytetërimit ilir
Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji, Gjeografi, TIK

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Ditar dy pjesësh Diskutim i ideve Punë në dyshe

Ndërtimi i përmbajtjes Diagram piramidal Paraqitje grafike e Punë me grupe

informacionit
Përforcimi Mësova Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe
(rishikim në dyshe)

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi (përgatitja për të nxënët): (metoda) Ditar dypjesësh
Citime Koment
Studiuesi dhe historiani francez Fernand Braudel, në veprën e tij
Koncepti qytetërim “Gramatika e Qytetërimeve”, theksonte natyrën e dyfishtë të konceptit
“qytetërim”. Sipas tij: “qytetërimi shpreh njëherazi vlerat materiale e
shpirtërore që një shoqëri krijon në një periudhë të caktuar të zhvillimit të
saj” (si p.sh., gjatë Antikitetit, Mesjetës, periudhës moderne etj.). Kjo do të
thotë se qytetërimi si koncept përfshin të gjitha fushat e jetës: hapësirën
ku zhvillohet (vendin dhe kohën), veprimtarinë politike, ekonomike,
shoqërore, kulturore, gjuhën, artin, shkencën, besimin, si dhe mënyrën e
jetesës.

Koncepti qytetërim ilir. Duke u nisur nga këndvështrimi i mësipërm, ne

mund të përcaktojmë përmbajtjen e konceptit qytetërim ilir. Ky qytetërim
Koncepti qytetërim ilir u zhvillua nga shoqëria ilire në territorin e Ballkanit Perëndimor, në një
hapësirë kohore që nga mijëvjeçari II–I pas e.s. (periudhë e formimit të
etnosit ilir), deri në shek. VII, kur reshtën së përmenduri termat “ilir” e
“Iliri”, të cilët zgjatën afërsish 3 mijë vjet. Në këtë periudhë u zhvillua jeta
ekonomike, politike, shoqërore, kulturore, besimi e mënyra e jetesës së
shoqërisë ilire; lindën e u zhvilluan vlera të qenësishme, të dallueshme
dhe origjinale.
70
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”

Ndërtimi i njohurive të reja: Diagram piramidal

Tiparet e qytetërimit ilir
Mbështetur në punimet shkencore të albanologëve shqiptarë dhe tëhuaj për shoqërinë ilire, si dhe nga të
dhënat që vijnë nga zbulimet e vazhdueshme arkeologjike, dalin në pah këto tipare të qytetërimit ilir:

Qytetërimi ilir – Qytetërimi ilir – Qytetërimi ilir Qytetërimi ilir – jo i Qytetërimi ilir – një Qytetërim ilir –
jouniform një mozaik. dhe romanizimi izoluar vijimësi bashkëkohor
Qytetërimi ilir nuk Qytetërimi ilir, Pas pushtimit Qytetërimi ilir Qytetërimi ilir Qytetërim ilir –
paraqitet me të si çdo qytetërim të Ilirisë nga dha e mori vlera dha e mori vlera bashkëkohor.
njëjtën shkallë tjetër, shfaqet Roma, procesi i nga çdo fushë nga çdo fushë Shkalla e
zhvillimi, si në si një mozaik, romanizimit eci e qytetërimeve e qytetërimeve zhvillimit të
aspektin kohor dhe pra, ka ngjyra me ritme më ballkanike e ballkanike e qytetërimit ilir
në atë hapësinor. e nuanca të të shpejta e të mesdhetare të mesdhetare të ishte në të
Në rrafshin kohor veçanta brenda thella në Ilirinë kohës. kohës. njëjtin nivel me
dallohen dy faza: tipareve të tij të Veriore dhe qe Kolonitë greke Kolonitë greke qytetërimet
faza e parë, nga përgjithshme. më i dobët në që u krijuan gjatë që u krijuan gjatë mesdhetare.
etnosi ilir, deri Te qytetërimet Ilirinë Jugore, brigjeve të detit brigjeve të detit Në një plan
në shek. II .e.s., epirote, ku qytetërimi Adriatik e Jon Adriatik e Jon krahasues
kur qytetërimi ilir dardane, ilir pësoi qenë ura lidhëse qenë ura lidhëse dëshmohet se
njohu zhvillimin pajone, ardiane ndryshime, mes qytetërimit ilir mes qytetërimit qytetet
e vet më të artë; etj., spikatin por ruajti, në e atij grek. Ilirët ilir e atij grek. ilire, ekonomi,
faza e dytë, nga edhe veçoritë thelb, tiparet e shquheshin për Ilirët shquheshin jeta shtetëror,
shek. II p.e.s. në e tyre lokale, tij dhe nuk lejoi lundrim e tregti dhe për lundrim e marrëdhëniet
shek. VII, shoqëria brenda tipareve romanizimin kjo veprimtari i lidhi tregti dhe kjo ndërshtetërore,
ilire gjendet të përbashkëta e popullsisë ata me qytetërimet veprimtari i lidhi roli në ngjarjet
sundimin romako– të qytetërimit ilir. vendase. mesdhetare, ata me qytetërimet e në jetën
bizantin, i cili me ndërsa rrugët mesdhetare, ballkanike dhe
ndikimin e vet, tokësore i lidhën ndërsa rrugët mesdhetare në
ngushton sferën ata me qytetërimet tokësore i lidhën përgjithësi,
mbizotëruese të ballkanike të pellgut ata me qytetërimet besimi dhe
qytetërimit lir. Në danubian. Zbulimet ballkanike të zhvillimi kulturor
rrafshin hapësinor arkeologjike e pellgut danubian. etj., ka pasur një
(gjeografik), vërtetojnë një Zbulimet baraszhvillim
qytetërimi ilir rriti pohim të tillë. Në arkeologjike e me qytetërimet
një shkallë zhvillimi shumë qendra vërtetojnë një e tjera
më të lartë në ilire janë gjetur pohim të tillë. Në bashkëkohëse.
Ilirinë Jugore. mjaft objekte të shumë qendra
Këtë e dëshmon importuara nga ilire janë gjetur
rrjeti i dendur i shumë vise të mjaft objekte të
qyteteve, rrugët e Mesdheut. importuara nga
shumta dhe krijimi shumë vise të
i formacioneve Mesdheut.
shtetërore.

Përforcimi: (metoda) Mësova (rishikim në dyshe)

Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose nuk
i kuptojnë me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.
Mësuesi/ja u drejtohet me pyetjen: Argumentoni pse qytetërimi ilir shpreh një mozaik.
Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.
Pasi dëgjon mendimet dhe e përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke
artikuluar mendimin përmbledhës.

Vlerësimi:Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të

menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orë të mësimit.

Detyrat dhe puna e pavarur: Krahasoni qytetet e mirëfillta ilire me qytetet koloni dhe nxirrni përfundimet.

71
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6
Tematika: Antikiteti
Tema mësimore: Iliria në burimet e shkruara greke romakë, të dhënat gjuhësore, folklorike, numizmatike
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të
fushës sipas temës mësimore:
Nxënësi/ja:
- përcakton burimet e shkruara për Ilirinë;
- analizon burimet e shkruara nga autorë të
ndryshëm;
- vlerëson veprimtarinë politike Ilire sipas autorëve Vendndodhja
antikë.
Burimet: Teksti mësimor dhe digjital, materiale
plotësuese nga interneti, enciklopedi.
Klasa: 12
Situata e të nxënit: Nga shoqëria ilire nuk ka ende
ndonjë dokument të shkruar, që hedh dritë mbi
qytetërimin e saj. Si burime historike ilirologëve u
kanë shërbyer shkrimet e vjetra të autorëve grekë e
etj., ndër to edhe zbulimet arkeologjike, të cilat kanë
vlerë autentike. Autorët antikë grekë ndriçojnë
shumë fusha të jetës ilire, si:përdorimi i emrit
përgjithësues “ilir”, vendndodhja e tyre, jeta
ekonomike, organizimi shoqëror, tiparet morale, të
dhëna biografike. Shumë studiues, historianë dhe
arkeologë i shohin burimet letrare antike me syrin
kritik dhe shprehin dyshime për objektivitetin e tyre.
Megjithatë, të dhënat e burimeve letrare kanë
rëndësi të veçantë, pasi janë shkruar nga
bashkëkohës të ilirëve dhe paraqesin informacion të
pasura.
Fjalë kyç:
Burime të shkruara greke
Romake
Autorë grekë e romakë
Materiale arkeologjike
Emri ilir
Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji, Gjeografi, TIK

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Diagram piramidal Diskutim i ideve Punë në dyshe
Ndërtimi i përmbajtjes Ditar dypjesësh Paraqitje grafike e Punë me grupe
informacionit
Përforcimi Mësova Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe
(rishikim në dyshe)

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi (përgatitja për të nxënët): Diagrami piramidal

Për disa minuta nxënësit lexojnë mësimin e ri, që të njihen me temën e re. Pas leximit, ndahen në grupe dhe,
me ndihmën e mësuesit, ata i konceptojnë informacionet në formën e një diagrami piramidal si më poshtë.

72
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Ilirët dhe kufijtë e tyre
territorialë sipas autorëve
antikë
Autorët antikë grekë për zhvillimin e bujqësisë dhe blegtorisë. Autorët antikë grekë për zhvillimin e
peshkimit,lundrimit dhe tregtisë

Herodoti Homeri Tukididi Straboni Hesiodi, Hekateu e Straboni,

Pindari Theopompi,
Aristoteli
Herodoti qe i pari Përpara Më vonë, Straboni, historian Hesiodi, Hekateu Straboni,
që i quajti të gjitha Herodotit, është e gjeograf grek e Pindari në Theopompi,
fiset që banonin në qe Homeri, Tukididi, i shek. I p.e.s, veprat e tyre Aristoteli
veri të grekëve e në veprën që i përmend në veprën e vet tregojnë për kullotat vlerësonin racën e
që kufizoheshin në e tij “Iliada”, ilirët si aleatë “Gjeografia”, e pasura, për bagëtive të Ilirisë:
lindje me trakët me që përmend të grekëve pohon ekzistencën gjedhët (Hekateu, lopët qumështore
emrin përgjithësues fisin e në luftërat e ullishtave, të Pindari), për tufat e japin një shtambë
etnik “ilirë” duke “pajonëve greko- vreshtave, si dhe mëdha të deleve, e gjysmë qumësht,
përcaktuar dhe heshtëgjatë” persiane të kulturave të që kullotnin së dhitë pjellin nga
shtrirjen e tyre. që luftonin ndryshme frutore bashku me gjedhët dy e më shumë
Merita e Herodotit krahas (të dardhës, këmbëharkuar keca njëherësh;
është se ai zbuloi trojanëve. mollës etj.). Të nga pesha trupore prodhimet
te këto fise një Autorët antikë, dhënat e Strabonit (Hesiodi), si dhe për blegtorale, si djathi
popull me tipare duke filluar i vërtetojnë qentë e famshëm dardan dallohen
të përbashkëta, nga Homeri dhe gërmimet që rriteshin në Epir si në tregun e
pra, një etnos të e më vonë, arkeologjike në e Dardani, të cilët brendshëm, edhe
ndryshëm nga Herodoti, vendbanimet ishin të fuqishëm, jashtë tij për cilësinë
etnosi grek, trak e Hesiodi, ilire, ku janë me trup të lartë e lartë; ilirët rritin
maqedonas. Me Hekateu, gjetur farëra të dhe të aftë për të e stërvitin kuaj,
një zbulim të tillë Skymni etj., ndryshme frytesh përballuar egërsirat të shpejtë e të
Herodoti u hap flasin për të karbonizuara fuqishëm. Fama
ilirëve “dyert e fushat pjellore e tyre pushtonte
historisë antike”, e frytdhënëse dhe lojërat olimpike
pohon studiuesi të Paionisë, në Greqi. Këto të
Ceka. Tesprotisë, dhëna vërtetohen
Pollogut etj. dhe nga mbeturinat
Ata e veçojnë kockore të
si shumë zbuluara pranë
pjellore fushën vendbanimeve ilire.
e Heliopisë.

Ndërtimi i njohurive të reja: (metoda) Ditari dypjesësh

Citime Koment

1. Dëshmojnë se veprimtaritë e ilirëve ishin peshkimi dhe lundrimi. Lumenjtë,

1. Herodoti, Hekateut
dhe Pseudo–Skylaksi
2. Skylaksi e Polibi
liqenet dhe, veçanërisht, kontakti i gjerë me detin, u krijonte atyre mundësinë e
lundrimit peshkimit. Autorët antikë grekë dëshmojnë liburnët konsideroheshin
sundimtarë të Adriatikut dhe këtë pozitë ata e mbajtën deri në shek. V p.e.s.
Liburnët përdornin për lundrim një anije origjinale të quajtur “liburna”, e cila ishte
e vogël, mjaft e qëndrueshme, e shpejtë.

2. Tregojnë se maqedonasit dhe romakët blinin anije të tilla tek ilirët. Straboni
dëshmon për portet gjatë gjithë bregdetit të Ilirisë. Burimet antike greke sjellin të
dhëna edhe për pasuritë nëntokësore, përpunimin e mineraleve dhe zhvillimin e
tregtisë.

73
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
3. Përmend ilirët për prodhimin e grurit, i cili përbënte dhe eksportin e tyre
3. Aristoteli kryesor, dhe pohon ekzistencën e një tregu ndërrajonal (panair) në Ilirinë
Veriore. Qytet-shtetet greke, kryesisht Athina, furnizohej me grurë ilir, i cili
shkëmbehej me amfora vere, me enë qeramike të llojeve të ndryshme, me
objekte luksi etj.

4. Apiani 4. Dëshmon se marrëdhëniet tregtare greko-ilire ishin të zhvilluara para formimit

të kolonive. Ishte pikërisht ky zhvillim ekonomik ilir, i cili tërhoqi grekët. Ata
kuptuan se bregdeti ilir përbënte një treg të gjerë për mallrat greke. Kjo
dëshmon se kolonitë greke u themeluan në territore ku ekzistonin vendbanime

Përforcimi: (metoda) Mësova (rishikim ne dyshe)

Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose nuk
i kuptojnë me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.
Mësuesi/ja u drejtohet me pyetjen: Si e përshkruajnë jetën politike në Iliri, autoret antike?
Nxënësit grupohen ne dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin:
Pasi dëgjon mendimet dhe përfundimet e nxënësve mësuesi ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar
mendimin përmbledhës.
Përgjigje:
Autorët e vjetër grekë japin informacion të pasur për veprimtarinë dhe organizimin shtetëror të ilirëve, rolin e
tyre në jetën politiko-ushtarake në hapësirën ballkaniko-mesdhetare, si dhe në veprimtarinë shoqërore. Ata
janë: Plutarku dhe Polibi, Herodoti, Homeri, Tukididi, Demosteni etj.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar ne grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të
menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes se tyre në orë të mësimit.

Detyrat dhe puna e pavarur: Duke u mbështetur në dokumente, krijoni një ese me temë: “Iliria dhe kufijtë e
saj”.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12

Tematika: Antikiteti
Tema mësimore: Organizimi ekonomik
dhe shoqëror i ilirëve
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të
fushës sipas temës mësimore:
Nxënësi/ja:
- evidenton tiparet e jetës ekonomike;
- analizon mënyrën e jetesës në qytete;
- argumenton zhvillimin shoqëror në Iliri.
Situata e të nxënit: Shoqëria ilire u zhvillua mjaft
gjatë periudhës së hekurit. U zhvillua bujqësia,
blegtoria, artizanati, tregtia dhe këmbimi. Lindën
qytetet që lulëzuan në shek. IV–II p.e.s. Lindja
e pronës private solli ndryshime në strukturën
shoqërore. Ilirët kishin gjuhën e tyre, ilirishten, e cila
ishte gjuhë indoeuropiane. Besimi i tyre ishte pagan
(politeist). Në shoqërinë ilire ishte i zhvilluar arti dhe
edukimi fizik.
Fjalë kyç:
Shoqëri ilire
Degë të ekonomisë
Strukturë shoqërore
Konflikt
Lufta

74
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
Burimet: Teksti mësimor dhe digjital, enciklopedi, Lidhja me fushat e 12”
tjera ose me temat
materiale nga interneti ndërkurrikulare:
Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji, Gjeografi, TIK

75
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Ditar dy pjesësh Diskutim i ideve Punë në dyshe
Ndërtimi i përmbajtjes (Harta e Konceptit) Paraqitje grafike e Punë me grupe
informacionit
Përforcimi (Rishikim në dyshe) Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi (përgatitja për të nxënët)
Pasi është bërë prezantimi i temës së re nëpërmjet situatës së të nxënit, u jepet kohë nxënësve të njihen
me materialin. Punohet me një ditar dypjesësh, i cili u shërben nxënësve për të cituar dhe mbajtur shënimet
përkatëse si më poshtë:

Citime Komente
Bujqësia në Iliri favorizohej nga fushat e shumta e pjellore, si
Thesprotia, Paionia, Ultësira Bregdetare, rrafshnalta e Korçës etj. Ilirët
Bujqësia kultivonin të gjitha llojet e drithërave; ullishtat, vreshtat e pemishtet dhe
rritnin bletë. Ata tregtonin drithëra, vaj, verë, mjaltë e dyllë.

Blegtoria ka qenë sezonale. Gjatë stinëve të ngrohta të vitit zhvillohej

Blegtoria në zona malore dhe, gjatë dimrit, në territore fushore. Rriteshin dhen,
dhi, qe, kuaj. Të përmendur ishin kuajt e delet e Epirit.

Artizanati u zhvillua me degë të ndryshme, si: endja, poçaria,

metalurgjia,ndërtimi etj. Në periudhën e parë të hekurit, shek X–VII
p.e.s., artizanati pati karakter përgjithësisht familjar, ndërsa më vonë,
Artizanati në shek. VI–I p.e.s.,ai mori karakter të specializuar. Në fshatra me
pozicione të favorshme lindën qendra artizane, ku prodhoheshin
vegla bujqësore, qeramikë cilësore dhe veshje të shoqëruara me
zbukurime të ndryshme
Prodhimet e shumta që vinin nga bujqësia, blegtoria, artizanati dhe
Tregtia nëntoka, sollën zhvillimin e tregtisë. Tregtia bëhej me rrugë detare dhe
tokësore.

Zhvillimin e tregtisë e, për pasojë, edhe këmbimin. Në fillim si mjete

këmbimi shërbenin sëpatat, por më vonë u përdorën monedhat.
Këmbimi Mbretërit Monuni, Mytili, Genti apo qytete të ndryshme ilire, si Bylisi,
Amantia, Shkodra etj. prenë monedhat e tyre prej bronzi e argjendi
(drahma ilire).

Ndërtimi i njohurive të reja: (metoda) Harta e konceptit

Ndërtohet një hartë koncepti nga nxënësit me ndihmën e mësuesit, lidhur me jetën ekonomike dhe shoqërore

bujqësia
Jeta shoqërore Ilirët Jeta ekonomike
blegtoria
artizanati
Vendbanimet

- Shfrytëzimi i nëntokës
- Artizanati me karakter të specializuar
Shoqëri fisnore me
Prona private shoqëri me shtresa
institucion demokratik

76
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Përforcimi: (metoda) Mësova (rishikim në dyshe)
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose nuk
i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.
Mësuesi/ja u drejtohet me pyetjen: Qytetet ilire ishin bashkëkohore. Argumentoni mendimin tuaj.
Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.
Pasi dëgjon mendimet dhe përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar
mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të
menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orë të mësimit.

Detyrat dhe puna e pavarur: Shikoni hartën ekonomike të Ilirisë dhe, duke u mbështetur në legjendën e saj,
përcaktoni portet tregtare dhe prodhimet e tjera

Fusha:Shoqëria dhe Mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12

Tematika: Antikiteti
Tema mësimore: Qytetërimi ilir: Kultura dhe
besimi tek ilirët
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të
fushës sipas temës mësimore:
Nxënësi/ja:
- përcakton tiparet e kulturës ilire;
- analizon evolucionin e artit ilir;
- gjykon mbi veçoritë e gjuhës dhe të besimit ilir Art
Situata e të nxënit: Kultura ilire ka dy veçori
kryesore: është origjinale dhe autoktone. Ajo përfshin
dukuri të jetës materiale e shpirtërore. Zbulimet
arkeologjike hedhin dritë për evolucionin e saj në tri
fazat e periudhës së hekurit. Kultura ruajti ngjyrën e
vet deri në shek. I p.e.s. Pushtimi romak e ngadalësoi
zhvillimin e natyrshëm të kulturës ilire,por gjatë
shekujve ajo u gjallërua. Arti në shoqërinë ilire shfaqi
“fytyrën” e vet në fushën e arkitekturës, në prodhimet
më të mira zejtare, në skulpturë, pikturë,muzikë,
teatër dhe në lloje të ndryshme të krijimtarisë artistike
e sportive. Ilirishtja është gjuhë indoeuropiane. Ilirët
nuk e kanë lënë të shkruar gjuhën e tyre. Besimi ilir
ishte politeist. Nderonin kultin e diellit, të gjarprit, të
parin e fisit etj.
Fjalë kyç:
Kulturë ilire
Besim
Kult
Gjuhë ilire
Kulturë shpirtërore

77
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Burimet: Teksti mësimor dhe digjital, materiale
plotësuese, hartë
Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji, Gjeografi, TIK

78
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Pyetja sjell pyetjen Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën

Ndërtimi i përmbajtjes Dua të di Paraqitje grafike e Punë me grupe
(harta e konceptit) informacionit
Përforcimi Mësova Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe
(rishikim në dyshe)

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi (përgatitja për të nxënët)

Nxënësit njihen me temën e re dhe për një kohë të shkurtër lexojnë nënçështjen e parë, duke hartuar dy
pyetje njëra pas tjetrës. Përgjigjja jepet duke u pasuar dhe me komentet e mësuesit/es.

Pyetje: Cilat janë dy tiparet e kulturës Ilire?

Përgjigje: Kultura ilire përfshin dukuri të jetës materiale e shpirtërore. Ajo ka dy tipare dalluese kryesore:
është origjinale, pra, ka veçori unike të ndryshme nga kulturat e popujve fqinjë, dhe autoktone, sepse vjen
si zhvillim i pandërprerë nga kultura e bronzit, në atë të hekurit. Materialet arkeologjike hedhin dritë për
evolucionin e saj gjatë tri fazave të periudhës së hekurit (shek. XII–IX p.e.s.; shek. VIII–VII p.e.s.; shek. VI–V
p.e.s.).Për fazën e parë, të dhënat janë të pakta dhe paraqesin një riprodhim të kulturës së bronzit, si enë
balte dyvegjëshe, kupa, gjilpëra prej bronzi etj. Për fazat e tjera shtresa kulturore bëhet më e pasur, rritet
numri i objekteve të gjetura, si enë qeramike që shoqërohen me zbukurime të thjeshta (viza, trekëndësha,
rombe etj.), objekte prej hekuri (vegla pune, armë: heshta, latusha etj.) e stoli prej ari e argjendi (fibula,
gjilpëra, byzylykë etj.).

Pyetje: Cilat ishin tiparet kryesore në qytetet Ilire?

Përgjigje: Gjatë formimit të qyteteve, kultura ilire dhe arti, si pjesë e saj, kishin tipare të qarta, të cilat i ruajtën
deri në shek. I p.e.s. Gjatë kësaj periudhe ndihen ndikime të kulturave mesdhetare dhe të qyteteve koloni të
bregdetit ilir (imitime, importime), të cilat nuk arritën ta dobësonin natyrën e saj origjinale. Rënia ekonomike
që solli pushtimi romak ngadalësoi zhvillimin e natyrshëm të kulturës ilire. Gjatë shekujve ajo u gjallërua, por
vazhdimisht ndiente peshën e kulturës romake.

Ndërtimi i njohurive të reja: (metoda) Harta e konceptit

Gjuha. Studiuesit leksikologë

Piktura, skulptura, pranojnë se ilirishtja është
Prodhimet zejtare
muzika e sporti. gjuhë indoeuropiane

Arkitektura ilire e shprehu
zhvillimin e saj në tri
drejtime: në idetë
projektuese; në objektet
ndërtimore.
Arti, gjuha, besimi ilir Besimi. Ilirët, ashtu si popujt e
tjerë, kanë qenë politeistë e
adhurues të natyrës. Kanë
pasur shumë kulte.
Arti dhe jeta qytetare pësoi
ndryshime pas pushtimit romak, si
pasojë e ndikimit të qytetërimit
romak.

79
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Përforcimi (metoda): Mësova (rishikim në dyshe)
Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose nuk
i kuptojnë me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.
Mësuesi/ja u drejtohet me pyetjen: Argumentoni se prodhimet zejtare përmbanin në vetvete dhe art.
Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.
Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve mësuesi ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar
mendimin përmbledhës.
Përgjigje:Gjetjet arkeologjike dëshmojnë për ekzistencën e një zejtarie mjaft të zhvilluar e me një frymë të
theksuar artistike. Këtë e vërtetojnë objektet e ndryshme prej qeramike, bronzi, hekuri, ari, argjendi, guri
etj., të punuara me mjeshtri e me zbukurime të larmishme. Kompozimi i objekteve (format, harmonia, simetria,
saktësia) shprehnin jo vetëm cilësi, por dhe elegancë e frymë të theksuar estetike.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të
menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orë të mësimit.

Detyrat dhe puna e pavarur: Diskutoni dhe nxirrni përfundime për nivelin i kulturës ilire.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12

Tematika: Antikiteti Situata e të nxënit:
Tema mësimore: Veprimtari praktike: Burimet e
shkruara greko–romake për Ilirinë
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të Fjalë kyç:
fushës sipas temës mësimore: krijim, skedë, skedim, skedim
Nxënësi/ja: alfabetik, skedim tematik, punim shkencor
- aftësohet për të punuar me burimet e shkruara;
- praktikohet të punojnë me skeda;
- mëson hapat që duhet të ndjekë për të hartuar një
punim shkencor.
Burimet: Teksti mësimor, vizita të ndryshme në Lidhja me fushat e tjera ose me temat
bibliotekë/arkiva, Enciklopedi, internet. ndërkurrikulare:
1. Neritan Ceka. Ilirët. Sh.B “Ilari”, Tiranë 2001; 2. Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji, Gjeografi, TIK
Edwin E. Jacques. Shqiptarët, vëllimi I, “Populli
shqiptar nga lashtësia deri në vitin 1912”, Kartë
e pendë, 1995; 3. Akademia e Shkencave e
Shqipërisë, Instituti i Historisë, Historia e popullit
shqiptar vëll. I, “Ilirët”, “Mesjeta”, “Shqipëria nën
Perandorinë Osmane gjatë shek. XVI – vitet ‘20 të
shek. XIX”.

80
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Organizimi i orës së mësimit
Metoda:
Hulumtim, krijim dhe diskutim; të mësuarit në bashkëpunim, punë në grupe të vogla.

Ecuria metodike:
Ndahet klasa në grupe të vogla. Secilit grup i jepet një nga çështjet e mëposhtme:
1. Dëshmitë për pellazgët në veprat e Euripidit, Eskilit, Sofokliut, Euripidit – (burimi II, f. 79 – 80; burimi III, f.
91).
2. Shoqëria ilire – shoqëri e zhvilluar dhe e diferencuar (e shtresuar), Termi “Epir” – nga një nocion i
përgjithshëm në një nocion të përveçëm gjeografik, sipas Hesiodit dhe Homerit (burim II,f. 76 –79; burimi III,
f. 46, 47, 49, 87).
3. Zbulimi i Ilirisë, Kufijtë e saj, Tregtia dhe etnosipellazg, Organizimi politik i shoqërisë ilire, sipas Herodotit.
(burimi I, f. 43–44; burimi II, f. 70–71;burimi III, f. 42, 45, 47, 50).
4. Dallimi mes grekëve dhe epirotasve, Ilirët e Luftae Peloponezit, Mbi konceptin “barbar”, Organizimi politik
i fiseve epirote, Vlerësimi i ilirëve në Luftëne Peloponezit, sipas Tukididit (burimi I, f. 45–47; burimi II, f. 71;
burimi III, f. 51, 52, 87, 88, 90).
5. Prejardhja e shqiptarëve, Origjina pellazge, Shpërnguljet pellazge, Pellazgët dhe etruskët, Trojanët dhe
prejardhja e tyre, Ndërtuesit e Romës, sipas Dionisit të Halikarnanit (burimi 71–73).
6. Albanët e Kaukazit, Të dhëna nga biografia e Pirros, marrëdhëniet martesore, Mjetet përforcimin e
pushtetit, Plani i Pirros, Marrëdhëniet me taulantët, Prerja e monedhës, Pelioni,Veprimtaria ekonomike e
varret monumentale, Pirroja – mbreti i taulantëve, sipas të dhënave nga Plutarku, Justini, Fronti dhe
Apiani), Ardhja e Pirros në pushtet sipas Plutarkut (burimi I, f.93–96; burimi II, f. 73 – 74; burimi III f. 74, 98)
7. Epiri dhe tempulli i Dodonës. Qyteti i Bylisit dhe struktura e tij. Ndërtimet në Iliri sipas teknikës epirote,
Qytetet në trevat lindore të Ilirisë, Shkëmbimi i mallrave dhe monedhat në tregun ilir, Kushtet klimatike në
Iliri, mbi pronën private, mbi fiset ilire e qytetet e tyre si qendra të njësive gjeografiko–ekonomike, Delmini,
kryeqendra e dalmatëve. Pasojat e kryengritjeve ilire, Straboni (burimi I, f. 79–82, 132–134; burimi II, f. 74–
75,burimi III, f. 46, 49, 63, 154, 155, 160, 166).
8. Shkaqet dhe zhvillimi Luftërave Iliro–Romake, Koinia Parthe, Pranvera e dytë e qyteteve. Plini Plak dhe
Polibi, (burimi I, f. 102 – 106; burimi II,f. 75–76; burimi III, f. 42, 72).
9. Vlerësim mbi burimet e shkruara greke e romake.Te Enzo Gatti, “Iliria”, Tiranë 2005.

Vlerësimi
Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të menduarit e të
shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orë të mësimit.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12

Tematika: Antikiteti Situata e të nxënit
Veprimtari praktike: Të dhënat biografikepër mbretërit ilirë
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Fjalë kyç:
sipas temës mësimore: Biografi
Nxënësi/ja: Mbret
- mëson të nxjerrë të dhëna biografike për mbretërit Figurë historike
ilirë, për Bardhylin, Agronin, Teutën, Gentin, Pirron; vlerësim
- bën vlerësimin e këtyre figurave të mëdha historike Ese

81
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Burimet:Teksti mësimor, materiale nga libra te ndryshëm të Lidhja me fushat e tjera ose me temat
kësaj periudhe, hartë ndërkurrikulare:
Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji,
Gjeografi, TIK

82
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
Hulumtim, krijim dhe diskutim; të mësuarit, në bashkëpunim, punë në grupe të vogla.

Ecuria metodike
Klasa ndahet në pesë grupe. Çdo grup do të përgatitë një ese, në të cilën do të pasqyrojë jetën dhe
veprimtarinë e mbretit ilir. Për përgatitjen e esesë sugjerojmë disa pika, në të cilat nxënësit mund të
mbështeten.

Grupi I – Bardhyli
– Si erdhi ai në pushtet?
– Cila ishte politika e tij e jashtme (luftërat me maqedonasit, aleancat)?
– Si ishte fundi i sundimit të tij? Përfundime. (Literaturë: FESH, vëllimi I, f. 182; internet).

Grupi II – Agroni
– Prejardhja e Agronit dhe periudha e sundimit.
– Argumentet rreth fuqizimit të shtetit (shtrirja e tij).
– Qytetet në mbretërinë e tij dhe roli i tyre.
– Politika e jashtme (marrëdhëniet me Maqedoninë dhe lufta për qytetin e Mediumit).
Përfundime. (Literaturë: FESH, vëllimi I, f. 21; internet).

Grupi III – Teuta

– Politika e brendshme dhe e jashtme.
– Konfliktet me Romën (shkaqet).
– Luftërat me Romën.
– Fundi i sundimit të saj.
Përfundime: (Çfarë tregon rruga e ardhjes në pushtet lidhur me shtetin, pozicioni i saj drejtues, pozita e ligjit
dhe e mbretit, si gjykohet pozita e mbretit lidhur me autoritarizmin).
(Literaturë: FESH, vëllimi III, f. 2694; internet).

Grupi IV – Genti
– Ardhja në pushtet.
– Situata politike ballkanike.
– Politika e brendshme (krijimi i një shteti të konsoliduar, institucionet, forcimi ushtarak, politika
ekonomike, gjuha zyrtare, qëndrimi ndaj kundërshtarëve etj.).
– Politika e jashtme (politikë e pavarur, marrëdhëniet me fqinjët).
– Lufta me Romën.
– Fundi i mbretërimit.
– Mbi kulturën e tij.
Përfundime. (Literaturë: FESH, vëllimi I. f. 761–762; internet).

Grupi V – Pirroja
– Origjina.
– Ardhja në pushtet dhe periudhat e sundimit të tij.
– Fuqizimi i shtetit.
– Politika e tij e jashtme (qëndrimi ndaj Maqedonisë, fushatat në Itali).
– Fundi i sundimit të tij.
– Vlerësimet.
– Kultura.
– Kuptimi i shprehjes “Si fitorja e Pirros”.
Përfundime. (Literaturë: FESH, vëllimi III. f. 2024–2025; internet).
Materiali i përgatitur paraqitet përpara klasës nga një përfaqësues i grupit, mundësisht i punuar në programin
“Power Point”..Me punimet e kësaj veprimtarie përgatitet një fotomontazh.

Vlerësimi
Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të menduarit e të
shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orën e mësimit.
78 83
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12
Tematika: Antikiteti Situata e të nxënit:
Tema mësimore: Të njohim qytetet ilire
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Fjalë kyç:
sipas temës mësimore: qytet, arkitektura e qyteteve, urbanistikë,
Nxënësi/-ja: planimetri
- mëson të nxjerrë të dhëna për qytetet ilire;
- bën vlerësimin e këtyre qyteteve dhe kulturën e ilirëve
Burimet: N. Ceka, Ilirët. Tiranë, 2001. Fjalori Enciklopedik Lidhja me fushat e tjera ose me temat
Shqiptar, Aleksandër Stipçeviq, “Ilirët, historia, jeta, kultura, ndërkurrikulare:
simbolet e kultit”, botimet “Toena”, Tiranë, 2002. Internet Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji,
Gjeografi, TIK
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
Hulumtim, krijim dhe diskutim; të mësuarit në bashkëpunim, punë në grupe të vogla.
Ecuria metodike:
Mësuesi/ja e ndan klasën në grupe të vogla për të siguruar një pjesëmarrje aktive e gjithëpërfshirëse.
Numri i pjesëtarëve të çdo grupi varet nga ngarkesa hulumtuese e temës. U kërkohet nxënësve që kërkimi i
informacionit të bëhet në mënyrë individuale. Me informacionin e grumbulluar, ata ndërtojnë një ese individuale ose
në grup.
Grupi i parë mund të ndërtojë dhe një fotomontazh me pamje nga qytetet ilire.
Grupi I – Qytetet ilire (planimetria e qyteteve, vendi ku janë ngritur, urbanistika, ndërtimet e veçoritë e tyre).

Grupet II-X – Struktura e simbolikës ilire. Do të trajtojnë anë të ndryshme të simbolikës ilire.

Grupi II – Domethënia simbolike e ornamentikës gjeometrike, po aty, f. 265–273.

Grupi III – Simbolet diellore e lunare, po aty, f. 273–308.
Grupi IV – Simbolika htonike, po aty, f. 308 – 347.
Grupi V – Simbolika funerale, po aty, f. 47 – 352.
Grupi VI – Simbolet e pjellshmërisë, po aty, f. 352–399.
Grupi VII – Kafshët fantastike si simbol, po aty, f. 399–404.
Grupi VIII – Amuletat, po aty, f. 404–423.
Grupi IX – Simbolika e numrave, po aty, 423–457.
Grupi X – Mbetjet e simbolikës ilire në kulturat e mëvonshme, po aty, 457–465.

Për të përgatitur esetë mund të shfrytëzohen këto burime:

Literaturë dhe referenca

Grupi I
1. N. Ceka, Ilirët. Tiranë, 2001.
“Apolonia e Dyrrahu”, f. 61–64, 83–84, 245–246;
“Pelioni”, f. 95 – 96;
“Foinike dhe Amantia”, f. 77–79, 249–251, 252;
“Antigonea”, f.1 00–102;
“Epiri i Vjetër, Adrianopoli, Buthroti,
“Onkezmi”, f. 251 – 255; “Lisi,” f. 101 – 102, 180;
Skodra, f. 180–181, 255–256; “Bylisi”, f. 246–249;
Rruga “Egnatia”, f. 133–134; “Skampini” (Elbasani, sot), f. 242–244.
2. Fjalori Enciklopedik Shqiptar, 1, 2, 3, Botim i ri, Tiranë, 2008), sipas shembullit: Apolonia në FESH, I, f. 83–
85.
Grupi II – Referencat janë në krah të temës.
1. Aleksandër Stipçeviq, “Ilirët, historia, jeta, kultura, simbolet e kultit”, botimet “Toena”, Tiranë, 2002.

Vlerësimi
Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të menduarit e të të
79
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
shprehurit
12” në baze të pjesëmarrjes së tyre në orë të mësimit.

80
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12
Tematika: Antikiteti Situata e të nxënit
Tema mësimore: Kolonitë helene në Iliri
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës Fjalë kyç:
mësimore: Ilirët
Nxënësi/-ja: Qytete ilire
- mëson të nxjerrë të dhëna e veçori për qytetet koloni helene; Koloni helene
- bën vlerësimin e këtyre qyteteve dhe kulturën e tyre; Qytet
- vlerëson pavijonet e muzeut dhe të dhënat për parahistorinë dhe ilirët;
- përshkruan materialin e vitrinave që përfshijnë tematikën e
parahistorisë dhe ilirët;
- përcakton vijueshmërinë e jetës në koloni, vlerëson shtrirjen dhe
organizimin e jetës dhe vlerat kulturore të qyteteve;
- nënvizon rolin e shteteve ilire në rajonin ballkano-mesdhetar të kohës;
- harton ese me të dhënat historike të marra nga vizita në muze.
Burimet: Teksti mësimor, materiale te mbajtura shënim nga Lidhja me fushat e tjera ose
ekskursionet në muze me temat ndërkurrikulare:
Gjuhët dhe komunikimi,
Sociologji, Gjeografi, TIK

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Ekskursion, vëzhgim-hulumtim, krijim dhe diskutim; të mësuarit në bashkëpunim, punë në grupe të vogla.

Ecuria metodike:
Kohëzgjatja: 3–4 orë.
Kjo veprimtari praktike mund të realizohet në disa forma:
A. Vizitë në muze ku pasqyrohet jeta dhe veprimtaria helenëve në iliri.
b. Ekskursion në një nga qendrat arkeologjike, si Butrinti, Durrësi, Apolonia, që kanë qenë koloni romake.
c. Ndërtimi i një fotomontazhi, ku të pasqyrohen pamje nga jeta dhe veprimtaria e kolonive.
ç. Vizitë në muze ose në një zonë arkeologjike–historike

Metoda: Ekskursion mësimor.

Ekskursioni mësimor kalon në tri etapa kryesore: parapërgatitja, zhvillimi i ekskursionit, nxjerrja e
përfundimeve. Në etapën e parë (parapërgatitja) përcaktohet materiali mësimor që duhet të rikujtojnë
nxënësit. Në etapën e dytë (zhvillimi i ekskursionit) mësuesi/ja do ta kufizojë vëzhgimin në muze vetëm në
pavijonet, që i kushtohen temës: Parahistoria dhe ilirët. Te pavijoni “Parahistoria” tërhiqet vëmendja te jeta e
njeriut në paleolit, mezolit dhe neolit (vegla, përgatitja e tyre, banesa, veprimtaria etj. Në pavijonin e dytë,
“Ilirët”, tërhiqet vëmendja te hartat që tregojnë shtrirjen e fiseve ilire, shtetet, mbretërit, ngjarjet e roli i tyre.
Në fazën e tretë (nxjerrja e përfundimeve), mësuesi/ja kërkon që nxënësit/et të lexojnë esenë që kanë
përgatitur, me temë “Çfarë mësuam gjatë ekskursionit”,ose mund të ndërtojnë një fotomontazh me pamje, të
cilat i kanë marrë gjatë ekskursionit.

Ekskursion në një nga qendrat arkeologjike

Lidhur me këtë veprimtari mësuesi/ja duhet të ketë parasysh këto elemente: 1. Duhet të njohë objektin
(koloninë) ku do të zhvillohet ekskursioni. 2. Të përcaktojë objektet që do të vizitojë me nxënësit/et. 3. Bën
një bisedë paraprake me nxënësit/et ku kërkon se çfarë duhet të dinë rreth kësaj kolonie. 4. Zhvillohet
ekskursioni dhe diskutohet rreth këtij ekskursioni. 5. Çdo nxënës/e duhet të përgatisë një ese, ku të
pasqyrohen përshtypjet dhe njohuritë e reja që mësuan nga ekskursioni.

Ndërtimi i një fotomontazhi

Fotomontazhi duhet të pasqyrojë pamje nga jeta e veprimtaria e kolonive. Mësuesi/ja e ndan klasën në tri
grupe sipas kolonive dhe kërkon që çdo grup të sjellë pamje. Në orën e mësimit çdo grup pasqyron punën
e bërë. Mësuesi/ja, pasi ka caktuar mjedisin ku do të vendoset fotomontazhi, kërkon që nxënësit të vendosin

81
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
pamje sipas renditjes: Butrinti, Durrësi dhe Apolonia. Më pas çdo nxënës diskuton rreth materialit të sjellë.
Në fund mësuesi/ja bën vlerësimin e punës së tyre

Vlerësimi
Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të menduarit e të
shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orë të mësimit.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12

Tematika: Mesjeta Situata e të nxënit: Megjithëse në këtë tekst do të
përdorim emërtimet Bizant dhe Perandori bizantine,
vetë Perandoria Romake e Lindjes nuk e quajti kurrë
Tema mësimore Europa Perëndimore gjatë veten kështu. Këto terma shfaqen për herë të parë
dhe pas dyndjes së popujve. në shek. XVI nga historiani gjerman Hieronim Vulf
Dobësimi i Perandorisë së Romës (Hieronymus Wolf).Me “rënie të Romës”nënkuptojmë
ndërprerjen e kontrollit shtetëror të Perandorisë
Romake të Perëndimit mbi zonat e kontrolluara prej
saj. Çfarë mendoni se shkaktoi rënia e Romës?
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç:
Nxënësi/ja:
- zhvillon dhe vlerëson ngjarjen historike duke përdorur disa prej burimeve historike dhe burime
informacioni;
- argumenton vlerat e trashëgimisë historike duke vlerësuar këtë trashëgimi si pjesë të identitetit të një
populli;
- përcakton lidhjet shkak-pasojë ndërmjet ngjarjeve;
- përdor konceptet kryesore që lidhen me ngjarjen historike.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës Fjalë kyç:
mësimore: Perandoria Romake e Perëndimit
Nxënësi/ja: Perandoria Romake e Lindjes
- tregon në hartë territoret ku u shtrinë “barbarët” gjatë shek. V; Rënia e Romës
- argumenton pse ra Perandoria Romake e Perëndimit; Barbarët
- shpjegon pasojat e politikës pajtuese të Teodosit I. Teodosi I
Dy qendra administrative
Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje” dhe libri digjital, Lidhja me fushat e tjera ose me
hartë, Enciklopedia e historisë temat ndërkurrikulare:
Gjuhët dhe komunikimi,
Sociologji, Gjeografi, TIK
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Di Diskutim i ideve Punë në dyshe
Ndërtimi i përmbajtjes (Harta e Konceptit) Paraqitje grafike e Punë me grupe
informacionit
Përforcimi Mësova Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe
(Rishikim në dyshe)
82
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Organizimi i orës së mësimit
Parashikimi (përgatitja për të nxënët) (metoda) Di
Paraqitet organizuesi grafik prej tri kolona, që më pas përdoret në dërrasën e zezë dhe në fletën e punës.
Shkruhet tema e re “Europa Perëndimore gjatë dhe pas dyndjes së popujve. Dobësimi i Perandorisë së
Romës”. U kërkohet nxënësve të thonë atë që dinë apo që mendojnë për temën e re dhe t’i shënojnë në
kolonën e parë Di - çfarë dimë.
Ndërkohë nxënësit të ndarë në grupe lexojnë informacionin e ri. U kërkohet që të formulojnë pyetjet në
kolonën e dytë Dua të di.
Pasi identifikohen pyetjet, udhëzohen nxënësit të kategorizojnë njohuritë duke filluar nga dyndjet barbare.
Pasi kanë përfunduar leximin e temës së re, nxënësit plotësojnë kolonën e tretë Mësova, duke iu përgjigjur
pyetjeve që ndodhen në kolonën e dytë Dua të di.
Organizohet grafiku si më poshtë:

Di
1. Popujt e quajtur nga
romakët “barbarë:
Dua të di Mësova
1. Kur u shfaqën për 1. Që prej luftërave të Mark Aurelit (shek. II) ata
herë të parë në Romë? ndodheshin kudo në Perandori. Ndryshimi është se,
deri në shek. IV, popullsitë barbare, vizigotët dhe
ostrogotët, ishin mbajtur nën kontroll përmes dhunës
apo diplomacisë.

2. Më 9 gusht 378
vizigotët, e mbështetur
nga ostrogotët, thyen
ushtrinë romake dhe
vranë Valensin
2. Cila ishte zgjidhja për 2. Zgjidhja e vetme për këtë situatë ishte
këtë situate? kompromisi.
Mes Perandorisë Romake dhe barbarëve u
nënshkrua më 379 një marrëveshje, sipas së cilës
ata mund të vendoseshin në territoret e Perandorisë,
të gëzonin autonomi për të qeverisur klanet e tyre,
të përjashtoheshin nga taksat, por detyroheshin t’i
shërbenin ushtarakisht Romës, duke u quajtur edhe
feoderati.

3. Perandori i Lindjes u
detyrua t’i jepte secilit
prej udhëheqësve të
gotëve dhe vizigotëve
titullin magister militum.
3. Çfarë pakënaqësie 3. Kjo shkaktoi pakënaqësi dhe kundërshti politike
shkaktoi ky veprim në Kostandinopojë, duke bërë që gjermanikët të
pastroheshin nga radhët e ushtrisë romake. Mirëpo,
shumë shpejt, shtyrë nga nevoja, radhët u hapën
përsëri, dhe gjermanikët përfaqësonin pjesën më të
rëndësishme të ushtrisë bizantine deri në shek. VII.

Ndërtimi i njohurive të reja (metoda) Harta e konceptit

Plotësohet nga nxënësit harta e konceptit me njohuritë e fituara nga leximi i nënçështjes mbi krijimin e dy
Perandorive.
Politikat pajtuese me ‘barbarët’
sollën rritjen e shpenzimeve të
Perandorisë, si pasojë edhe
rritjen e varfërisë dhe dobësimin
e Perëndimit.
Nën qeverisjen e tij, si i vetmi
perandor, Teodosi kishte
bashkuar në një njësi Lindjen
dhe Perëndimin, në fund të jetës
Teodori I së vet, më 395, Teodosi vendosi
të krijonte përsëri dy qendra të
Perandorisë, me qëllim ruajtjen e
Lindjes nga Perëndimi i dobët.

Nuk nënkuptonte në asnjë mënyrë

ndarjen në dy perandori, por
krijimin e një perandorie të vetme
me dy pjesë, Perandorinë e
Perëndimit dhe të Lindjes, secila e
qeverisur nga një perandor.
Pas vdekjes së Teodosit I
Ky pluralizëm perandorësh
pushtetin e morën dy bijtë e tij,
nuk ishte aspak i ri, teksa vetë
Honori, që e shpërnguli qendrën
Kostandini i Madh, vinte nga
e Perandorisë së Perëndimit në
një system i tillë perandorak.
Ravenë, dhe Arkadi që mbeti në
Kostandinopojë.
83
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Pas plotësimit të hartës së konceptit nga nxënësit, mësuesi/ja plotëson këtë hartë në tabelë duke diskutuar
përfundimet e nxënësve.

Përforcimi: (metoda) Mësova (Rishikim në dyshe)

Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta, ose që
nuk i kuptojnë me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.
Mësuesi u drejtohet me pyetjen: Argumentoni pse ra Perandoria Romake e Perëndimit
Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin:
Pasi dëgjon mendimet dhe përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar
mendimin përmbledhës.
Përgjigje: nxënësit pasi kanë lexuar dhe njohuritë e thelluara dalin me një përfundim më argumentues për
rënien e Perandorisë Romake.
“Në vend që të pyesim pse u shkatërrua Roma, duhet të habitemi si mbijetoi kaq gjatë. Legjionet fitimtare, që
në luftëra larg atdheut të tyre morën veset e të huajve dhe të mercenarëve, ishin të parët që cenuan lirinë e
republikës, dhe pastaj dhunuan madhështinë e së purpurtës. Perandorët, të shqetësuar për sigurinë e tyre
vetjake dhe paqen publike, arritën deri aty sa të rrënonin atë disiplinë që i bënte madhështorë për veten e
tyre dhe në sytë e armiqve. Forca e qeverisjes ushtarake u zbut dhe u shpërbë prej institucioneve të
njëanshme të Kostandinit, dhe pastaj Roma u mposht nga një hordhi barbarësh.”

Vlerësimi
Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të menduarit e të
shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orën e mësimit.

Detyrat dhe puna e pavarur: Përshkruani rrugën e ‘barbarëve’ për të hyrë në Perandorinë Romake dhe
kompromisin që bënë me të.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12

Tematika: Mesjeta Situata e të nxënit: Bota në Mesjetën e hershme
pësoi lëkundje të forta për shkak të rrënimit të
Tema mësimore: Hapësira ilire në Mesjetën e
sistemit ekonomik të Antikitetit.
hershme
Cilat ishin arsyet që Iliria nuk pati të njëjtat tronditje?
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të Fjalë kyç:
fushës sipas temës mësimore: Mesjeta e hershme
Nxënësi/ja: Iliria
- evidenton ndryshimet në Perandorinë e Provinca ilire
Perëndimit; Qytete ilire
- argumenton ecurinë ekonomike në Iliri;
- vlerëson të dhënat e gjeografit bizantin Hierakliu.
lidhur me Ilirinë e Jugut.
Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje” Lidhja me fushat e tjera ose me temat
dhe libri digjital, hartë, enciklopedi historike, ndërkurrikulare:
materiale nga interneti Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji, Gjeografi, TIK

84
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Pyetja sjell pyetjen Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën
Ndërtimi i përmbajtjes Ditar dy pjesësh Paraqitje grafike e Punë me grupe
informacionit
Përforcimi Rishikim në dyshe Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi: (përgatitja për të nxënët)

Nxënësit njihen shkurtimisht me përmbajtjen e temës së re. Nxënësve u drejtohen pyetje të cilat pasojnë
njëra tjetrën.
Cili ishte ndikimi i taksave?
Dyndjet barbare e dobësuan Taksat e rënda sollën një krizë të
Cilat ishin arsyet e Perandorinë Romake të Perëndimit ndjeshme ekonomike.
rënies së Perandorisë nga të gjitha drejtimet, arsye e Me uljen e fuqisë prodhuese, të ardhurat
Romake? rënies së saj ishte dhe rrënimi i u pakësuan, kurse qytetet e provincave
sistemit ekonomik perëndimore u dobësuan, derisa ranë
nën zotërimin e plotë të barbarëve.
Ndërtimi i njohurive të reja
Për të përcaktuar arsyet se pse Iliria si pjesë e Perandorisë së Lindjes nuk ndjeu krizën nxënësve të ndarë
në gupe u lejohet të mbajnë shënime në formën e një ditari dypjesësh me citime dhe komente përkatëse.
Këto komente shoqërohen me ndërhyrjen e mësuesit/es.

Citime Komente
1. Zhvillimi i bujqësisë 1. Zhvillimi i bujqësisë mes ilirëve dëshmohet nga zbulimet
arkeologjike në vendbanimet fshatare, që prej shek. III deri në shek.
VI. Kriza e prodhimit solli luhatje në qytetet më të mëdha të Ilirisë,
si Apolonia,Bylisi, Amantia, Foinike dhe Antigonea, megjithatë këto
nuk patën rënie të ngjashme me qytetet e provincave perëndimore.
Qytetet ilire, duke iu kushtuar zhvillimit të bujqësisë dhe zejtarisë,
patën edhe njëfarë rritjeje ekonomike, sidomos në shek. V-VI.
Shembuj të tillë janë Dyrrahu dhe Shkodra, që ishin kryeqendra të
provincave Dyrrah dhe Preval dhe selitë e tyre peshkopale

2. Qytetet ushtarake
2. Qytetet ushtarake, si Salona dhe Naisi, patën zhvillim të zejtarisë
në shek. IV-VI. Në provincat ballkanike prodhohej rreth 40% e
armëve të ushtrisë romake. Qendër e tillë e punimit të hekurit ishte
Naisi i Dardanisë. Pas dëmeve që shkaktuan mësymjet barbare,
provincat jugore dhe juglindore ilire, si Prevali, Dardania, Epiri i Ri
dhe Epiri i Vjetër u rimëkëmbën ekonomikisht në shek. V-VI.

3. Lulëzimi i jetës qytetare
3. Lulëzimi i jetës qytetare gjatë kësaj periudhe dëshmohet prej
shtimit të qarkullimit të monedhave. Këtu jeta vazhdoi pa ndërprerje,
siç e vërteton dhe gjeografi bizantin, Hierokliu, i cili në katër
provincat jugore të Ilirisë përmend 27 qytete që ishin edhe qendra
peshkopale.

Përforcimi: (metoda) Mësova (rishikim në dyshe)

Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që
nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.

85
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Mësuesi u drejtohet me pyetjen: Përcaktoni vlerat dhe lidhjen mes fortifikimeve e rrugëve lidhur me mbrojtjen
e Ilirisë.
Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.
Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve mësuesi ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar
mendimin përmbledhës
Përgjigje: Që në gjysmën e dytë të shek. III, por veçanërisht gjatë shek. IV, në provincat ilire u kryen
ndërtime me karakter fortifikues dhe u riparuan rrugë të ndryshme. Qëllimi i fortifikimit të qyteteve në kufijtë
veriorë ishte mbrojtja nga barbarët, kurse në hapësirën jugore fortesat shërbenin për të strehuar ushtrinë
dhe për të shuar kryengritjet vendase. Prokopi i Cezaresë na njofton se numri i qendërbanimeve të
fortifikuara në Iliri arrinte në 168.

Vlerësimi
Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të menduarit e të
shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orën e mësimit.

Detyrat dhe puna e pavarur: Arsyetoni pozitën e skllavit në Perandorinë Romake para Krishtit e pas Krishtit.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12

Tematika: Mesjeta Situata e të nxënit:
Tema mësimore: Popullsi të reja në Ballkan, Fiset sllave u dyndën në gjithë Ballkanin dhe krijuan
“dyndjet e popujve” vendbanimet e tyre, sklavinitë.
Në cilat zona u përqendruan vendbanimet sllave në
Ballkan?
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të Fjalë kyç:
fushës sipas temës mësimore: Dyndje barbare
Nxënësi/ja: Dyndje sllave
- evidenton dyndjet sllave në Ballkan; Sklavini
- analizon pasojat e dyndjeve barbare; Vijimësi
- gjykon mbi raportin ndërmjet sllavëve të ardhur e
popullsisë vendase.
Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje” Lidhja me fushat e tjera ose me temat
dhe libri digjital, hartë, enciklopedi historike ndërkurrikulare:
Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji, Gjeografi, TIK

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Pyetja sjell pyetjen Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën
Ndërtimi i përmbajtjes Ditar tri pjesësh Paraqitje grafike e Punë me grupe
informacionit
Përforcimi Mësova Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe
(Rishikim në dyshe)

86

Parashikimi (përgatitja për të nxënët)
Cili ishte ndikimi
i barbarëve ne
Perandorinë Romake?
Ndërtimi i njohurive të reja: (metoda) ditar trepjesësh
Citime
1. Masat e marra nga
Justiniani
2. Sulmi më i fuqishëm
avaro-sllav në Iliri ishte ai i
vitit 609,
3. Në shek. V II perandori
Heraklit lejoi dy fise të
mëdha
sllavësh, kroatët dhe serbët,
që të vendoseshin në
Ballkan.
U lejohet nxënësve të lexojnë për një periudhë te shkurtër. U jepet orientimi që gjatë leximit të mbajnë
shënime në një ditar trepjesësh të përbërë nga citime, komente dhe komente të mësuesit, si më poshtë:
Organizimi i orës së mësimit
Barbarët, që u shfaqën
kudo në viset e
Perandorisë Romake,
sollën ndryshime jo vetëm
në realitetin ushtarak të
Ballkanit, por edhe në
ekonominë e vendit.
Komenti i nxënësit/es
1. Pavarësisht masave që mori
Justiniani i Madh për të ndaluar
dyndjet barbare dhe sllave, vrulli
i tyre u ndal vetëm përkohësisht.
Dyndjet u bënë edhe më
kërcënuese, kur me sllavët u
bashkuan dhe avarët luftarakë.
2. Sulmi më i fuqishëm avaro-
sllav në Iliri ishte ai i vitit 609, kur
shkretuan vise të tëra në Maqedoni,
Thesali, Beoti dhe Peloponez.
3. Qendra e ngulmimeve të serbëve 3. Përbërja etnike e Ballkanit pësoi
ishte krahina e Rashës, ndërsa ndryshime të ndjeshme.
vendbanimet e tyre shtriheshin
pranë lumenjve Lim e Drina, në
viset e Pivës e Tarës, në luginë
e Ibrit dhe rrjedhën e sipërme të
Moravës Perendimore.
Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Përshkruani përballjen e ilirëve me barbarët?
Banorëve të Ilirisë u duhej shpesh të
përballeshin me barbarët. Herë përballeshin me
ta si mësymës që kërkonin hapësira të reja për
të jetuar, herë luftonin kundër tyre, kur barbarët
dërgoheshin nga pushteti qendror për të shtypur
kryengritjet. Një përplasje e tillë ndodhi edhe
më 395, kur perandori Honor dërgoi vizigotët,
e sapofutur atëkohë në Ballkan, për të shtypur
taulantët që kishin ngritur krye. Vizitogët ishin
lejuar atëherë të vendoseshin në pjesën veriore
dhe perëndimore të Gadishullit Ballkanik
pas betejës së vitit 378 kundër Perandorisë
Bizantine.
Komenti mësuesit
1. Nga sulmet sllave u godit brezi
perëndimor i trevave iliro-shqiptare,
kryesisht viset e Dalmacisë dhe
provinca e Prevalit. Më 592 avaro-
sllavët mbërritën deri në qytetin Lisus,
e më pas ata shkretuan Salonën dhe
Dioklean.
2. Ndryshe nga rasti i barbarëve,
të cilët nuk u vendosën në
Ballkan,sllavët krijuan vendbanimet e
tyre, që u quajtën sklavini, një dukuri
e re kjo. Në fund të shek. VI dhe në
fillim të shek. VII sklavini ishin krijuar
në Maqedoni, Traki, Thesali, Beoti dhe
Peleponez
87
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Përforcimi: (metoda) Mësova (rishikim në dyshe)
Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që
nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.
Mësuesi u drejtohet me pyetjen: Gjykoni mbi raportin ndërmjet sllavëve të ardhur e popullsisë vendase.
Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.
Pasi dëgjon mendimet dhe përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar
mendimin përmbledhës.
Përgjigje:Sllavët nuk arritën të formonin bashkësi kompakte në zonat e brezit perëndimor të Ballkanit, në
provincat e Prevalit, Epirit të Ri dhe Epirit të Vjetër, apo në viset e brenda tokës pranë këtyre provincave.
Popullsia ilire e këtyre viseve nuk pësoi ndryshime të ndjeshme. Madje, përqendrimi i iliro-arbërorëve u bë
më i madh në këto zona për shkak të presionit që krijuan sllavët në veri të Ballkanit.

Vlerësimi
Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të menduarit e të
shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orë të mësimit.

Detyrat dhe puna e pavarur. Diskutoni: A kemi gjuhë ballkanike? Çfarë gjuhësh fliten në Ballkan? Zbuloni
origjinën e kësaj dukurie.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12

Tematika: Mesjeta Situata e të nxënit: Shekujt XI-XIII tregojnë se
prijësit e arbërorëve nuk kishin një qëndrim të vetëm,
por mbështesnin herë perandorin e Bizantit, herë
mbretërit e Sicilisë që kapërcenin Adriatikun. Kjo
Tema mësimore: Arbëria mes Lindjes dhe tregon se në qendër të vëmendjes së tyre
Perëndimit (1) Arbrit mes normanëve dhe Bizantit ndodheshin interesat lokalë dhe individualë, jo
interesat e mëdhenjtë
Perandorisë apo të mbretërive perëndimore.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës Fjalë kyç:
mësimore: Normanët
Nxënësi/ja: Arbërorët
- përcakton synimet e normanëve në Azi e Iliri; Bizantinët
- arsyeton për përfshirjen e arbërve në konfliktet e normanëve Konflikt
me Perandorinë Bizantine; Pushtimet normane
- gjykon për Ilirinë si shesh lufte normano-bizantin.
Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje” dhe libri digjital, materiale Lidhja me fushat e
plotësuese nga interneti, hartë. tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Gjuhët dhe komunikimi,
Sociologji, Gjeografi, TIK
88
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi DDM Diskutim i ideve Punë në dyshe
Ndërtimi i përmbajtjes Pyetja sjell pyetjen Diskutim
Paraqitje grafike e Punë me grupe
informacionit
Përforcimi Mësova Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe
(Rishikim në dyshe)

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi (përgatitja për të nxënët) (metoda) D-D-M

Paraqitet organizuesi grafik prej tri kolonash i cili përdoret në dërrasën e zezë e fletë pune më pas.
Shkruhet tema e re. U kërkohet nxënësve të thonë atë që dinë apo mendojnë për temën e re dhe i shënojnë
në kolonën e parë “Di - çfarë dimë”.
Ndërkohë nxënësit lexojnë informacionin e ri të ndarë në grupe e u kërkohet të formulojnë pyetjet në kolonën
e dytë “Dua të di”.
Pasi kanë përfunduar leximin e temës së re, nxënësit plotësojnë kolonën e tretë “Mësova” duke iu përgjigjur
pyetjeve që ndodhen në kolonën e dytë “Dua të di”.
Organizohet grafiku si më poshtë:

Di Dua të di Mësova

- Periudha e qëndrimit të - Nga se karakterizohej? - Karakterizohet nga një kthim i vëmendjes

dinastisë së Komnenëve në perandorake në viset e Arbërisë. Kjo për shkak të
fronin e Bizantit (1081– domosdoshmërisë për të ruajtur kontrollin në qytetet
1185) bregdetare dhe në rrugët që lidhnin Adriatikun me
Kostandinopojën.

- Ardhja e nomadëve në Vlorë
- Nga se karakterizohej? - Guiskardi bashkë me të birin, Bohemondin, zbarkuan
në Vlorë
dhe Butrint, duke marrë nën zotërimin e tyre këto qytete,
si dhe pikat
strategjike të Kaninës e të Orikumit. Duke bashkuar
fuqitë, në qershor
të vitit 1081 rrethuan qytetin e Durrësit, të cilin arritën ta
pushtonin dimrin e po atij viti. Ushtritë e Guiskardit, pas
tërheqjes së bizantinëve, vijuan marshimin drejt Lindjes,
duke pushtuar, për pak kohë, trevat e Dibrës, Pollogut
dhe
Devollit. Mirëpo, për shkak të trazirave, Robert Giskardit
iu desh të kthehej
në Itali dhe i biri, Bohemondi, i humbi territoret e
pushtuara dhe u tërhoq.

Ndërtimi i njohurive të reja

Pasi lexohet nënçështja mësimit, nxënësit ngrenë dy pyetje të njëpasnjëshme dhe me ndihmën e mësuesit
konfirmojnë përgjigjet e sakta.

89
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Bohemondi, i kthyer në Itali, u bashkua me ushtritë e
Kryqëzatës së Parë dhe, duke kaluar nëpër Butrint, më 1096,
u drejtua për në Azinë e Vogël. Atje arriti të krijonte një
principatë normane me qendër në Antioki, por pa mundur ta
mbante gjatë nën kontroll. I paaftë
Çfarë përmbante
për t’u përballur me Aleksin I Komneni në Siri, u detyrua të
nënshkrimi i kapitullimit?
kthehej në Itali, nga ku përgatiti forca të tjera për të rimarrë
Cili ishte objektivi i Marrëveshja që Aleksi i
qytetet e Arbërisë, që i kishte zotëruar ca vite më parë
Bohemondit, dhe cilat vuri përpara Bohemondit e
bashkë me të atin. Më 1107 flota e madhe e Bohemondit
ishin veprimet e tij në detyronte këtë të dytin të
zbarkoi në Vlorë dhe marshoi në rrugë tokësore drejt
Arbëri? hiqte dorë nga çdo sulm
Durrësit. Qyteti u mbrojt me sukses, me gjithë sulmet e gjata
kundër Bizantit dhe nga
të shoqëruara me të gjitha teknikat luftarake të kohës.
zotërimet e tij në Itali e Siri,
Njëkohësisht me rrethimin e Durrësit, duke pasur synim
sidhe të bëhej
zotërimin e brendatokës së Ballkanit, Bohemondi u përpoq të
vasal i Aleksit I Komneni.
përparonte në drejtim të Dibrës e Ohrit. Mirëpo këtu përsëri
ia preu udhën perandori Aleksi I Komneni, i mbështetur nga
komandantët arbërorë, Aleksandër Kabasila dhe Eustath
Kamizi.
Luftimet rraskapitëse dhe të pasuksesshme e detyruan
Bohemondin të tërhiqej përsëri. Ai nënshkroi kapitullimin
në kampin e perandorit Aleks, në Kolonjë.
Përforcimi: (metoda) Mësova (rishikim në dyshe)
Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që
nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.
Mësuesi u drejtohet me pyetjen:Cili ishte konflikti i dytë që i përfshiu përsëri bizantin dhe nomadët në luftë?
Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri–tjetrin:
Pasi dëgjon mendimet dhe përfundimet e nxënësve, mësuesi ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar
mendimin përmbledhës.

Vlerësimi
Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të menduarit e të
shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orë të mësimit.

Detyrat dhe puna e pavarur. Zbuloni si e vlerësonin normanët territorin ilir. Çfarë rëndësie kishte ky territor
për Bizantin?

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12

Tematika: Mesjeta Situata e të nxënit: Ambiciet e fisnikëve
Tema mësimore: Arbëria mes Lindjes dhe Perëndimit (2). arbër për pushtet i shtynë të hynin në
Arbrit mes anzhuinëve dhe Bizantit marrëveshje me Mbretërinë Anzhuine. Pasi
pësuan dhe mësuan arbrit u kthyen përsëri
nga Lindja, pavarësisht se tashmë, në shek.
XIII, Bizanti ishte larg shkëlqimit të vet të
dikurshëm.

90
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Fjalë kyç
sipas temës mësimore: Arbëria
Nxënësi/ja: Perandoria Bizantine
- përcakton veçorinë e politikës së Karlit I Anzhu Mbretëria Anzhuine
ndaj arbërorëve; Karlit I Anzhu
- analizon faktorët e brendshëm e të jashtëm që përcaktuan Marrëveshja me Karlin I Anzhu
qëndrimin e fisnikërisë arbërore ndaj Karlit I Anzhu; Marrëveshja e arbërorëve me Bizantin
- diskuton për politikën me luhatje të princërve arbërorë.
Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje” dhe libri Lidhja me fushat e tjera ose me temat
digjital, materiale plotësuese, hartë ndërkurrikulare:
Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji, Gjeografi,
TIK
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Pyetja sjell pyetjen Diskutim i ideve Punë në dyshe
Hartë koncepti
Ndërtimi i përmbajtjes Diagram Piramidal Paraqitje grafike e Punë me grupe
informacionit
Përforcimi Rishikim në dyshe Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi (përgatitja për të nxënët)
Çfarë përfaqësonte në vetvete Mbretëria Anzhuine?
Mbretëria anzhuine ishte jo vetëm trashëgimtare e territoreve të normanëve dhe Hohenshtaufëve, por edhe e
ideve pushtuese. Mbreti i Sicilisë, Karli I Anzhu, erdhi në fron më 1267, pas vdekjes së Manfred
Hohenshaufen, dhe u kërkoi forcave ushtarake të gjermanëve ta njihnin si mbret të Sicilisë. Kështjellarët e
Korfuzit, Vlorës, Butrintit dhe Sopotit, si dhe kapiteni i Durrësit, nuk pranuan të bëheshin vasalë të
anzhuinëve. Karli I nuk ndërmori fushata ushtarake kundër arbërorëve, por u përpoq t’i bindte përmes dialogut
dhe t’i joshte me premtime.

Tratativat për bisedime filluan më 1271 dhe përfunduan në shkurt të vitit 1272, kur
fisnikët arbërorë, të ftuar në oborrin anzhuin të Napolit, pranuan bashkimin e
Mbretërisë së Arbrit me Mbretërinë e Sicilisë, nën sovranitetin e Karlit I Anzhu.

Arsyet e këtij nënshtrimi ishin të brendshme. Arsyet e këtij nënshtrimi ishin të jashtme.

Nga njëra anë, bizantinët dhe serbët kishin Nga ana tjetër, konfliktet e brendshme të
forcuar marrëdhëniet mes tyre dhe familjeve fisnike shqiptare, si Skurra, Vrana,
ushtronin presion mbi trevat shqiptare. Blinishti, Topia, Arianiti etj., kishin dobësuar
të dikurshmen Principatë të Arbrit.

Serbët ishin afruar deri në Dibër, Kështu, me këtë vasalitet arriheshin dy

kurse bizantinët kishin rimarrë qëllime: sigurimi i hapësirës arbërore,
kontrollin e zonave arbërore. dhe qetësia e brendshme mes rivalëve.

91
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Ndërtimi i njohurive të reja (metoda)
Një marrëveshje “sa frëngu pulën”
Pavarësisht premtimeve, anzhuinët nuk i respektuan kushtet e nënshkruara në marrëveshje
Territori Detyrimet
Në territoret arbërore Veçse të mbetur jashtë pushtetit, fisnikët arbërorë
pushtetin administrativ detyroheshin dhe të luftonin për qëllime që nuk
dhe ushtarak e morën ishin të tyret, por në funksion të planeve të Karlit
të dërguarit e mbretit I për të mbërritur në Kostandinopojë. Kjo krijoi
anzhuin, kurse shqiptarët zhgënjim mes arbërorëve. Në të njëjtën kohë, teksa
nuk përfaqësoheshin në Karli angazhohej se do të mbronte prijësit arbërorë
asnjë nivel, pavarësisht dhe territoret e tyre, la jashtë mbrojtjes Gropajt e
se organizimi shtetëror Dibrës, pasi azhuinëve u interesonin aleancat dhe
emërtohej Mbretëria e marrëdhëniet me Mbretërinë e Serbisë, gjithmonë
Arbërisë. në funksion të synimeve për t’u shtrirë në Lindje

Përforcimi: (metoda) Mësova (rishikim në dyshe)

Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që
nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.
Mësuesi u drejtohet me pyetjen: Në ç’rrethana ëndrra frënge merr fund?
Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin:
Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve, mësuesi ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar
mendimin përmbledhës.

Vlerësimi
Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup,argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të menduarit e të
shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orën e mësimit.

Detyrat dhe puna e pavarur: Diskutoni për politikën me luhatje të princërve arbërorë.

Fusha: Shoqëria dhe Mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12

Tematika: Mesjeta
Tema mësimore: Kryqtarët dhe arbrit
Situata e të nxënit
Ushtritë e kryqtarëve u nisën drejt Jerusalemit
me qëllim çlirimin e qytetit dhe të vendeve ku pati
jetuar Jezu Krishti. Mirëpo, gjatë rrugës, një prej
Kryqëzatave, ajo e katërta, ndryshoi drejtim. A
përfaqësonte Kryqëzata e Katërt qëllimet
e vërteta të kryqtarëve?

92
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të Fjalë kyç:
fushës sipas temës mësimore: Kryeqytet
Nxënësi/ja: Kostandinopojë
- evidenton termin “Kryqëzat”; Kryqëzata
- analizon pasojat e kalimit të kryqtarëve në Kryqtarë
territoret arbërore;
- gjykon mbi vlerësimin strategjik të Arbërisë nga
kryqtarët.
Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje” Lidhja me fushat e tjera ose me temat
dhe libri digjital, materiale plotësuese, hartë ndërkurrikulare:
Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji, Gjeografi, TIK

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Hartë koncepti Diskutim i ideve Punë në dyshe

Ndërtimi i përmbajtjes Ditar dypjesësh Paraqitje grafike e Punë me grupe

informacionit
Përforcimi Mësova Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe
(Rishikim në dyshe)

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi (përgatitja për të nxënët)

Më 1095, nën presionin ushtarak të turqve, Aleksi I Komneni i Ky organizim ideologjik

Organizimet
kërkoi ndihmë Papa Urbanit II për fuqi dhe ushtarak i
ushtarake të të
ushtarake. Papa u përgjigj menjëherë duke organizuar fisnikët Perëndimit përbën
krishterëve
perëndimorë në një ndërmarrje që shkonte matanë nevojave ngjarjen më të
perëndimorë, që
të Aleksit, sepse synonte edhe çlirimin e Vendeve të Shenjta. rëndësishme në
morën rrugën drejt
Në kontekstin lokal arbëror, synimi i kryqtarëve nuk ishte historinë e Mesjetës,
Vendeve
pushtimi. Duke qenë rruga më e shkurtër e zhvendosjes së pasi, veç efekteve
të Shenjta,
trupave nga Perëndimi për në Lindje, dhe duke dashur të kishin gjeopolitike, solli edhe
Jerusalemit dhe
kapërcim të lehtë për në Azinë e Vogël dhe Lindjen e Mesme, një ndryshim tjetër të
Palestinës për t’i
gjatë pranverës dhe verës së vitit 1096, kryqtarët e Kryqëzatës madh: zhvendosi
çliruar ato nga
së Parë mbërritën në viset perëndimore të Bizantit, në Arbëri. qendrat kulturore të
myslimanët, u
Roberti i Flandrës zbarkoi në portin e Durrësit dhe u bashkua kohës nga territoret e
quajtën kryqëzata,
me Raimondin e Tuluzës, për të vijuar së bashku udhëtimin Kalifatit Arabik dhe
për shkak të shenjës
nëpër rrugën Egnatia drejt Kostandinopojës. Bizantit, në Europën
së
Bohemondi me forcat e tij, ashtu siç kishte bërë më 1081 i Perëndimore. Ideja
kryqit që mbanin
ardhur si pushtues, zbarkoi në Vlorë dhe në Butrint, ndoqi e kryqëzatave nuk
këta ushtarë në
rrugën përmes luginës së Vjosës dhe Kolonjës, për të ishte krejt
uniformat, veshjet,
dalë në rrugën Egnatia. perëndimore.
armët, flamujt e
tyre.

Cilat ishin pasojat e kalimit të kryqtarëve në territoret arbërore?

Përgjigjja:
Aleksi I Komneni, dyshues ndaj qëllimeve të kryqtarëve, urdhëroi komandantët e tij në Durrës, Vlorë dhe
përgjatë rrugës Egnatia, që të ndiqnin me vëmendje kalimin e kryqtarëve dhe të parandalonin çdo përpjekje
për të sulmuar e plaçkitur. Kryqtarët, nga ana e tyre, që kishin nevojë për ushqime dhe kafshë, i rrëmbenin

93
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
atëherë kur vendësit nuk ua jepnin. Kjo shkaktoi acarim sa te banorët, aq dhe te forcat bizantine. Me gjithë
përpjekjet për të shmangur konfliktet, të dyja palët harruan qëllimin e Kryqëzatës dhe zunë të luftonin i
krishteri kundër të krishterit. Parë nga këndvështrimi i banorëve lokalë, Kryqëzata e Parë u solli pakësim të
burimeve ushqimore, dëme në ekonominë e tyre të vogël, shqetësim dhe pasiguri.

Ndërtimi i njohurive të reja: Ditar dypjesësh

Citime
Dy kryqëzatat e tjera, e dyta (1147‒1149)
dhe e treta (1189‒1192)
Komente
... nuk sollën mbi viset arbërore ndonjë pasojë të veçantë për
t’u shënuar. Ndikim të ndërsjellë mbi Arbrin solli Kryqëzata
IV (1202‒1204), e cila rrëzoi nga froni perandorin bizantin
dhe solli shpërbërjen e Perandorisë Bizantine, të paktën për
pothuaj gjashtë dekada. Më 1202 kryqtarët endeshin brigjeve
të Adriatikut dhe kërkonin prej flotës venedikase t’i
transportonte në Tokën e Shenjtë, se nuk kishin para të
mjaftueshme. Enriko Dandolo, duka venedikas, premtoi ta
kryente transportin duke pranuar pagesë në natyrë: kryqtarët
duhej të pushtonin disa zona jetike për interesat e Venedikut.

Në këtë situatë ndodhej Kryqëzata IV kur Aleksi IV, i biri i

Isakut II, iu drejtua për ndihmë fuqive perëndimore. Aleksi
arriti të joshte Henrik Dandolon dhe prijësin e Kryqëzatës,
Kryqëzata IV dhe VI Bonifacin e Monferatos, që ta ndihmonin të rimerrte fronin e
të atit, duke u premtuar në këmbim pagesa të majme.
Kryqtarët kishin premtuar të ndihmonin Dandolon
ushtarakisht për të arritur qëllimet e tij, ndërsa Dandolos, nga
ana e vet, i duhej një ushtri, në mënyrë që të siguronte
privilegjet e Venedikut në Kostandinopojë dhe të shmangte
rivalitetin e Gjenovës dhe Pizës. Ndodhi ajo që përkonte me
interesat e të fortëve.

Përforcimi: (metoda) Mësova (Rishikim në dyshe)

Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që
nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.
Mësuesi u drejton pyetjen: Interpretoni: Interesi apo qëllimi i thjeshtë fetar përcaktonte
marrëdhëniet kryqëzatë-Venedik-Kostandinopojë.
Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin:
Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve mësuesi ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar
mendimin përmbledhës.

Vlerësimi
Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të menduarit e të
shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orë të mësimit.

Detyrat dhe puna e pavarur: Ndërtoni një ese me titull: A shprehte kryqi qëllimin e kryqëzatave?

94
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe Mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12
Tematika: Mesjeta Situata e të nxënit:
Pas 57 vjetësh Kostandinopoja kthehet në duar të
bizantinëve. Mirëpo “mbretëresha e qyteteve”
Tema mësimore: Dobësimi i pushtetit të Bizantit tashmë nuk ka më shkëlqimin e dikurshëm
në Ballkan, Kostandinopoja latine perandorak: kryqtarët kanë zhvatur thesaret e qytetit,
banorët janë larguar, kurse një pjesë e madhe e
territoreve të dikurshme të Perandorisë janë ndarë
mes shteteve qark kryeqytetit.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të Fjalë kyç:
fushës sipas temës mësimore: Kostandinopoja latine
Nxënësi/ja: Rënia e Kostandinopojës
- evidenton arsyet e rënies së Kostandinopojës; Copëtimi i Perandorisë
- analizon format shtetërore që lindën pas copëtimit Rikthimi i Perandorit bizantin
të Perandorisë Bizantine;
- gjykoni mbi qëllimet dhe veprimet e kryqtarëve në
Bizant.
Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje” Lidhja me fushat e tjera ose me temat
dhe libri digjital, hartë, materiale nga interneti ndërkurrikulare:
Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji, Gjeografi, TIK

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Pyetja sjell pyetjen Diskutim i ideve Punë në dyshe
Ndërtimi i përmbajtjes Ditar dypjesësh Paraqitje grafike e Punë me grupe
informacionit
Përforcimi Mësova Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe
(Rishikim në dyshe)

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi: (përgatitja për të nxënët)

Cilat ishin interesat ekonomikë?
Bashkimi i interesave të pastër ekonomikë bëri që më 17 korrik 1203 kryqtarët të rrethonin “mbretëreshën e
gjithë qyteteve”, Kostandinopojën, duke rivendosur në fron Isakun II dhe Aleksin IV. Perandoria e dobësuar
Bizantine nuk kishte më burime të ardhurash, çka bëri që Aleksi të mos paguante dot shumat e premtuara.
Kjo shkaktoi zemërimin e kryqtarëve dhe rriti rrezikun që këta të pushtonin dhe të bastisnin qytetin.
Pse protestonte popullsia bizantine?
Popullsia bizantine protestonte kundër perandorit që kishte sjellë në Kostandinopojë kryqtarët dhe shtetasit
e tij i kishte shitur te latinët. Në janar 1204 një revoltë popullore përzuri nga froni Aleksin IV, vendin e të cilit
e mori Aleksi V Duka. Perandori i ri u përpoq t’u bënte qëndresë latinëve, por kjo thjesht i afroi fundin. Më
13 prill 1204 Kostandinopoja ra në dorë të latinëve.
Nga se karakterizohej Dinastia e Engjëjve (1185–1204)?
Kur në fronin e Kostandinopojës erdhi Dinastia e Engjëjve (1185–1204), Perandoria ra në degradim të thellë.
Isaku II (1185–1195), i rrëzuar nga froni me grusht shteti prej të vëllait, Aleksit III (1195–1203), i cili u shqua
për rritjen e taksave, shitblerjen e posteve, korrupsionin e lartë dhe arbitraritetin e taksambledhësve, si dhe
për shpërdorimin e të ardhurave të Perandorisë. Po ashtu, autoriteti i Perandorit dhe fuqia ushtarake shpesh
mbetej në varësi të aleancave apo thjesht të rrethanave. Sistemi i temave, i cili me vështirësi qëndronte më
këmbë, u shthur krejtësisht dhe fare lehtë me ndarjen e Perandorisë në principata, despotate dhe mbretëri.

95
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”

Ndërtimi i njohurive: Ditari dypjesësh

Nxënësit lexojnë nënçështjen Perandoria Latine e Kostandinopojës 1204‒1261 dhe Bizanti i copëtuar. Me
anë të një ditari dypjesësh ata mbajnë shënime dhe, në formë bashkëbisedimi, bëjnë komente.

Citime
- Kryeqyteti që u kishte bërë ballë persëve,
arabëve, avarëve dhe bullgarëve, u
pushtua për herë të parë që nga themelimi i
tij prej Kostandinit të Madh.
Komente
Që në muajin mars, nën muret e qytetit kryqtarët dhe Venediku kishin
nënshkruar një traktat për ndarjen e Perandorisë pas pushtimit. Sapo
pushtuan Kostandinopojën, kryqtarët u ngutën të merrnin me dhunë
pagesën e padhënë nga Aleksi IV, bastisën thesaret e kishës së Shën
Sofisë dhe të pallateve perandorake, si dhe zbatuan planin e copëtimit
të Perandorisë mes fitimtarëve

- Më 16 maj 1204 u kurorëzua
perandor Balduini i Flandrës (i
zëvendësuar nga
i vëllai, Henriku, 2 vjet më vonë), kurse
patriark u fronëzua Tomaso Morozini,
duke ndarë pushtetin mes kryqtarëve dhe
venedikasve.
Copëtimi krijoi kushtet për formimin e një morie principatash dhe
feudesh të vogla që funksiononin në mënyrë të decentralizuar. Bonifaci
i Monferatos krijoi Mbretërinë e Selanikut, duke shtrirë zotërimet e tij
deri në Atikë dhe Peloponez. Aty krijoi dy principata nën varësi të tij,
atë të Akesë dhe të Moresë. Ndërsa bizantinët krijuan, po ashtu,
shtetet
e tyre. Teodor Laskari, fisnik dhe dhëndër i Aleksit III Komneni krijoi
Perandorinë e Nikesë dhe trashëgoi atributet e perandorit të Bizantit.
Në Epir u vendos Mihal Engjëlli (1204‒1215), kushëri i perandorit Isak II
dhe Aleks III, duke krijuar Principatën apo Despotatin e Epirit.

- Duke mos arritur gjuhën e përbashkët
me banorët e Trakës dhe carin Kalojan
të bullgarëve, latinët pësuan një sërë
disfatash.
Latinët pësuan një sërë disfatash, humbën
perandorin Balduin, që u zu rob nga bullgarët, dhe shumë autoritet.
Territoret e dikurshme të Perandorisë Bizantine u ndanë, kësisoj,
mes një perandorie, një mbretërie dhe disa principatash latine, dhe
tri perandorive
greke, teksa bullgarët rrekeshin të fitonin sa më shumë territor për vete.

Përforcimi: (metoda) Mësova (Rishikim në dyshe)

Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që
nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.
Mësuesi u drejtohet me një pyetje. Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.
Pyetja: Cilat ishin arsyet e rikthimi i Kostandinopojës te bizantinët?
Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve mësuesi ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar
mendimin përmbledhës.
Përgjigje: Pas vdekjes së Ivan Asenit II dhe dobësimit të bullgarëve, Perandoria e Nikesë gjeti mundësinë të
shtrihej lirisht në Ballkan, duke shtrirë kontrollin në Thesali. Gradualisht, Nikea u fuqizua dhe filloi të merrte
tiparet e një perandorie të formuar dhe të sigurt. Ky forcim krijoi kushtet që më 26 korrik 1261
Kostandinopoja të binte sërish në duar bizantine dhe në shtator të po atij viti Mihali VIII Paleologu u
kurorëzua perandor i Bizantit në kishën e Shën Sofisë. Megjithatë, ky kthim në kryeqytetin e lavdishëm nuk
nënkuptonte një Perandori po aq të lavdishme: ishujt e Egjeut lindor ishin në duar të latinëve, Peloponezi,
Thesalia dhe Epiri nuk kontrolloheshin nga perandori, bullgarët zgjeronin zotërimet e tyre në kurriz të
bizantinëve, në Azinë e Vogël kontrollin e kishin osmanët, kurse deti dhe portet kontrolloheshin nga
gjenovezët dhe venedikasit.

Vlerësimi Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të
menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orë të mësimit.

Detyrat dhe puna e pavarur. Zbuloni kontradiktën: “Qëllimi i kryqtarëve dhe veprimtaria e tyre në
Kostandinopojë”.
96
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12
Tematika: Mesjeta Situata e të nxënit: Pavarësisht se ishin të
pafuqishëm për të krijuar formacione shtetërore
Tema mësimore: Arbrit përballë shteteve të jetëgjata, arbrit kishin rol vendimtar në realitetin
Bizantit të shpërbërë e Ballkanit Perëndimor: pa aleancë me ta, asnjë
pushtet nuk i kontrollonte dot për shumë kohë dhe
pa kosto qytetet dhe portet arbërore.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të Fjalë kyç:
fushës sipas temës mësimore: Arbri
Nxënësi/ja: Despotati i Epirit
- përcakton rëndësinë e Arbërisë në P. Latine. Perandoria e Nikesë
- analizon se çfarë tregon njohja e autonomisë së Perandoria Latine
princërve arbërorë;
- gjykoni mbi kryengritjen arbërore të vitit 1257.
Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje” Lidhja me fushat e tjera ose me temat
dhe libri digjital, hartë, enciklopedi historike. ndërkurrikulare:
Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji, Gjeografi, TIK

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Harte Koncepti Diskutim i ideve Punë në dyshe
Ndërtimi i përmbajtjes Dua të di Paraqitje grafike e Punë me grupe
(Harta e Konceptit) informacionit
Përforcimi Mësova Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe
(Rishikim në dyshe)

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi (përgatitja për të nxënët): Hartë koncepti

Arbri dhe Despotati i Epirit gjatë

Perandorisë Latine

Aksi më i rëndësishëm
rrugor i asaj kohe, Egnatia,
kalonte pikërisht mes
trojeve të banuara prej
arbërve dhe kishte rëndësi
strategjike për sigurinë e
zotërimeve epirote. Durrësi
mbeti ngaherë synim i
pushtimeve të Epirit.
Qytetet e Beratit, Vlorës dhe Despotati i Epirit e Despotët e Epirit,
kalanë e Himarës humbi krejtësisht Mihali I, Teodori,
marrëdhëniet ishin të qeta. Beratin në gjysmën e Mihali II nuk lanë
Këtë e dëshmojnë edhe parë të shek. XIV, kur jashtë vëmendjes
punimet fortifikuese të kryera Perandoria e ruajtjen e
në Berat, ku deri në ditët tona rimëkëmbur Bizantine marrëdhënieve me
është i dukshëm monogrami i formoi Despotatin e arbrit, të cilët
Mihalit I Komnen-Duka, Beratit me qendër vetë herë ishin nënshtetas
vendosur gjatë punimeve të qytetin e Beratit. dhe aleatë, herë
vitit 1204 kundërshtarë të tyre.
në kala.

97
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Ndërtimi i njohurive të reja (metoda DDM)
Nxënësit ndërtojnë një konceptim mbi nëncështjen sipas metodës DDM si më poshtë:

Di Dua të di Mësova më shumë

Pas vdekjes së Ivan Asenit II
dhe dobësimit të mbretërisë
bullgare, Perandoria e
Nikesë mori lehtësisht nën
zotërim Trakën,
Maqedoninë.
Komandanti i Selanikut,
Georg Akropoliti, nga i cili
varej zona e Arbrit, ndërmori
një ekspeditë ushtarake në
Arbëri
Çfarë ndodhi në ... më 1246 mori edhe qytetin e Selanikut, simbolin e atyre
këto territore? viseve.
Si mbështetës të Despotatit të Epirit, forcat arbërore ishin gati
për t’u përballur me nikeasit më 1253, kur këta të fundit i kishin
hapur luftë Epirit në Maqedoninë jugperëndimore. Gulami, princ
i Arbrit, teksa ndodhej në Kostur për të luftuar me nikeasit, u
josh nga premtimet e perandorit Joan Vataxes për aleancë
dhe njohje të autonomisë. Gulamin e ndoqën edhe prijësit e
Kosturit dhe të Devollit, të pakënaqur nga Mihali II. Këto lëvizje
e detyruan Mihalin II të lëshonte Maqedoninë jugperëndimore
dhe kështjellën e Krujës. Mirëpo, menjëherë pas vendosjes së
pushtetit të Nikesë në Arbëri dhe të ushtrisë nikease në
territoret arbërore, vendësit…
Cilat ishin arsyet? Për të shuar kryengritjen, por e vetmja gjë që arriti ishte ta
ndizte edhe më shumë. Më 1258 i gjithë Arbëria ishte pushtuar
nga vala kryengritëse. Në këto kushte, Mikaeli II u hodh në sulm
dhe mori në zotërim Ohrin, Përlepin dhe një pjesë të mirë të
Maqedonisë. Kundërpërgjigjja e Nikesë erdhi më 1259. Ndihma
e siguruar nga Manfredi Hohenshtaufen i Sicilisë dhe Gulielmi II
Vilëharduen i Akesë nuk i mjaftoi Mikaelit për të rezistuar.
Kështu, Nikea rimori Ohrin, Devollin dhe Pelagoninë. Mikaeli II, i
mundur u largua për në Korfuz, teksa Mikaeli VIII i Paleologëve
merrte fronin e Kostandinopojës më 1261. Kjo fitore e madhe,
nga ana tjetër, solli pakënaqësi të mëdha për arbrit, duke nxitur
Mikaelin II të kthehej dhe të ripërtërinte Despotatin e Epirit.

Përforcimi (metoda): Mësova (Rishikim në dyshe)

Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që
nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.
Mësuesi u drejtohet me pyetjen: Gjykoni mbi kryengritjen arbërore të vitit 1257.
Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin:
Pasi dëgjon mendimet dhe përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar
mendimin përmbledhës.

Vlerësimi
Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të menduarit e të
shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orë të mësimit.

Detyrat dhe puna e pavarur: Analizoni çfarë tregon njohja e autonomisë së princërve arbërorë.

98
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12
Tematika: Mesjeta Situata e të nxënit: “Arbrit janë të shtypur keq
nga zgjedha e padurueshme dhe tepër e rëndë e
Tema mësimore: Formacionet shtetërore arbërore sunduesve të urryer sllavë. [...] Klerikët
në shek. XII-XIV poshtërohen e përndiqen, fisnikët shpronësohen
e burgosen.”
Relacion i vitit 1332 i Kryepeshkopit të Tivarit,
Guljelm i Adës
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të Fjalë kyç:
fushës sipas temës mësimore: Principata e Arbrit
Nxënësi/ja: Fisnikë arbërorë
- përcakton tiparet kryesore te Principatës së Arbërit; Tituj
- argumenton veprimtarinë e Principatat e Arbërisë Autonomi relative
së Poshtme; Shtet i pavarur
- diskuton për gjendjen e arbërorëve në shek. XIII‒XIV.

Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje” Lidhja me fushat e tjera ose me temat
dhe libri digjital, hartë, enciklopedi historike ndërkurrikulare:
Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji, Gjeografi, TIK

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Hartë koncepti Diskutim i ideve Punë në dyshe
Paraqitje grafike
Ndërtimi i përmbajtjes (Hartë koncepti) Paraqitje grafike e Punë me grupe
informacionit
Përforcimi Diskutim me terma para- Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe
prake (Rishikim në dyshe)

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi (përgatitja për të nxënët)

Pasi janë njohur nxënësit me materialin i cili bën fjale për Principatën e Arbërit, ndërtojnë një hartë koncepti
mbi të cilën edhe diskutojnë.
Hartë koncepti
Fisnikët arbërorë siguruan edhe një autonomi relative
Progoni ua kaloi pushtetin të bijve, Gjinit (1198‒1206) administrative dhe ushtarake. Kjo autonomi u bë më e qartë në
dhe Dhimitrit (1206‒1216). Këtij të fundit, Dhimitrit, iu mes të shek. XII në trevën e Arbrit me qendër Krujën.
dha titulli “princeps” prej Papës Inocenti III më 1208, Në fund të shek. XII, kur në fronin e Bizantit vjen dinastia e
kohë kur Dhimitri u bë katolik dobët e Engjëllorëve (1185), Arbrit mori tiparet e një shteti të
dhe pranoi autoritetin e Papës. pavarur. Themelues i saj ishte Pogoni (1190-1198).

Principatat e Arbërisë

Emërtimi “Principatë e Arbrit” u bë i zakontë për këtë
formacion administrativ dhe ushtarak. Nën autoritetin e
Principatës së Arbrit u vendosën dhe familje të tjera
arbërore, si Jonimët, Plitët, Shtëpanët, Kamonatët etj.,
çka tregon aftësitë e Dhimitrit për të mbajtur në
ekuilibër politikat e brendshme.
Në marrëveshjet me Vatikanin (1208) dhe traktati i paqes
nënshkruar me Republikën e Raguzës (1210) tregon se
Dhimitri ishte i aftë edhe në politikën e jashtme. Po
ashtu, pas lidhjes përmes martesave me familjen serbe
Nemanja, Principata e Arbrit arriti të ruante shtrirjen e saj
të natyrshme Shkumbin-Drin.

99
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Ndërtimi i njohurive të reja: (metoda) Harta e konceptit
Pasi janë njohur nxënësit me materialin i cili bën fjale për Principatat e Arbërisë së poshtme, ata ndërtojnë
një hartë koncepti mbi të cilën e dhe diskutojnë.

Principata e Shpatajve me qendër në Angjelokastër

Despotati i Artës me qendër në Artë,
udhëhequr nga Pjetër Losha arriti t’u
rezistonte fqinjëve armiqësorë,
venedikasve, anzhuinëve dhe serbëve,
derisa u pushtua prej anzhuinit Karl Toko
më 4 tetor 1416.
(Akarnani) dhe me në krye Gjin Bua Shpatën. Pas
vdekjes së Pjetër Loshës më 1374, të dyja formacionet
shtetërore u shtrinë në një, nën administrimin e
Shpatës, zotërimet e të cilit tashmë arrinin nga Gjiri i
Korintit në jug, deri në derdhjen e lumit Akeront në veri,
ku kufizohej me principatën e Zenebishtëve.

Principatat e Arbërisë së Poshtme

“Karli italian [Toko] sundoi në Epir, vend që

në kohët e vjetra ka qenë i ndarë në këto fise: Prrincipata e Zenebishtëve qeverisej nga Gjon
etolët, akarnanët, amfilokët, kasiopët, dolopët, Zenebishti dhe shtrihej në Gjirokastër dhe rrethina,
ambrakiotët, atamanët, tesprotët, molosëte nëluginën e Drinos, në Delvinë dhe në një pjesë
kaonët, të cilët shtriheshin deri në malet të Vagenetisë (Çamëri). Kjo principatë pushoi së
Keraune. Këto fise të vjetra e të mëdha, që ekzistuari me mbërritjen e sundimit osman në viset
në të kaluarën kishin pasur burra të shumtë e arbërore.
trima, tani i ka pushtuar një varfëri e madhe,
dhe emri i secilit prej tyre po shkon duke u
shuar. Koha e gjatë derdhi gjithashtu mbi atë
vend harresë të gjatë. Por edhe tani Epiri
banohet nga shqiptarët, popull ilir, që jetojnë të
shpërndarë në grupe të vogla, ose në fshatra.”

Përforcimi (metoda) Mësova (Rishikim në dyshe)

Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që
nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik. Mësuesi u drejtohet me pyetjen: Përcaktoni rolin e
Despotatit të Beratit dhe të sulmeve serbe.
Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.
Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve, mësuesi ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar
mendimin përmbledhës.

Vlerësimi. Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup,argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të

menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orën e mësimit.

Detyrat dhe puna e pavarur. Diskutoni për gjendjen e arbërorëve në shek. XIII-XIV dhe për shkaqet e
formimit të principatave arbërore në shek. XIV.

10
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12
Tematika: Mesjeta Situata e të nxënit:
Tema mësimore: Arbëria venedikase
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të Fjalë kyç:
fushës sipas temës mësimore: Marrëdhëniet e Venedikut me Bizantin
Nxënësi/ja: Arbëria
- përcakton marrëdhëniet e Bizantit me Venedikun; Republika e Shën Markut
- argumenton veprimtarinë ekonomike te Venedikut në Zotërime veneciane
Arbëri; Veprimtari ekonomike
- gjykon mbi marrëdhëniet Venedik-Arbëri. Organizim shtetëror
Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje” Lidhja me fushat e tjera ose me temat
dhe libri digjital, hartë, materiale nga interneti ndërkurrikulare:
Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji, Gjeografi, TIK
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Hartë koncepti Paraqitje grafike e Punë në dyshe
informacionit
Ndërtimi i përmbajtjes Pyetja sjell pyetjen Paraqitje grafike e infor- Punë me grupe
macionit. Diskutim i ideve
Përforcimi Mësova Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe
(Rishikim në dyshe)

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi (përgatitja për të nxënët): Hartë koncepti

Pasi kanë lexuar informacionin nxënësit ndërtojnë një hartë koncepti me te gjitha tiparet që e karakterizonin
Venedikun.
Kostandinopoja dhe Venediku ishin qytetet më të pasura dhe më romantike të Mesjetës.
Dy qendrat lidheshin përmes nevojës së përbashkët për mbrojtje, tregti dhe kulturë.

Venedikasit ndërtuan vendbanimet e tyre në

Venediku u krijua si qendër tregtare në shek. V dhe u
Kostandinopojë, në të dyja anët e Bririt të Artë, dhe ishin
popullua me banorët e Apenineve, që largoheshin për
flota tregtare më e fuqishme e Mesdheut.
t’u mbrojtur nga dyndjet e lombardëve dhe të hunëve.

Prej shek. VI Venecia u bë pjesë e zotërimeve bizantine. I shtyrë nga dëshira për pasuri dhe pushtet, Enriko
Gradualisht, përmes tregtisë, flota venedikase u kthye Dandolo, duka i Venedikut, ndërseu Kryqëzatën IV kundër
në mjet lidhës të Bizantit me botën perëndimore. Kostandinopojës më 1204. Pasojat ishin pasuri e
jashtëzakonshme për Republikën e Shën Markut
(Venedikut) dhe fillimi i fundit të Perandorisë Bizantine.
Përmes anijeve venedikase bizantinët eksportonin erëzat
e çmuara të Lindjes dhe importonin lëndë drusore,
hekur, kripë, peshk dhe skllevër. Në dekadat e fundit Perandoria e madhe Bizantine lypte
ndihmë ushtarake nga Venediku, dikur një shtet i vogël në
një lagunë të Adriatikut që u mëkëmb nën mbrojtjen e
Kostandinopojës dhe vazhdoi të lulëzonte edhe pas
Pas ndihmës që mori nga Venediku, perandori Aleks I
shkatërrimit të saj.
Komneni në luftën me normanët e Italisë së Jugut, më
1082 e shpërbleu Republikën me një krisobulë, përmes
së cilës çlironte anijet venedikase nga të gjitha taksat
doganore në të gjithë portet e Perandorisë.

100
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Ndërtimi i njohurive të reja
Nxënësit lexojnë për pak minuta dhe me pas hartojnë pyetje të cilat pasojnë njëra-tjetrën.
1. Cilat ishin tiparet e Republikës së Shën Markut?
Jeta e Republikës së Shën Markut ishte deti dhe portet, të cilat mbanin gjallë arteriet e rrugëve detare
përmes të cilave kalonin anijet me mallra dhe njerëz. Përplasjet luftarake nuk ishin pjesë e karakterit të
Venedikut, për sa kohë ato nuk cenonin rëndë interesat e Republikës
2. Kur do bëhet Venediku pjesë e këtyre përplasjeve?
Venediku nuk u bë pjesë e përplasjeve mes bizantinëve, normanëve, anzhuinëve dhe arbërve në trojet e
arbërve dhe nuk kishte krijuar baza të sigurta dhe jetëgjata në portet arbërore. Rasti më i mirë për t’u ngulitur
këtu u krijua nga “Traktati i ndarjes së tokave”, që u nënshkrua mes fuqive pjesëmarrëse në pushtimin
e Kostandinopojës më 1204, sipas të cilit rripi bregdetar nga Durrësi në Prevezë i mbetej nën zotërim
Venedikut.
3. Cila ishte politika e despotatit të Epirit lidhur me Venedikun?
Despotati i Epirit nuk e lejoi Venedikun të zgjerohej më shumë se Durrësi dhe krahinat. Në këtë hapësirë
Republika e Paqme ndërtoi Dukatin e Durrësit, të cilin e zotëroi prej vitit 1204 deri më 1213. Gjatë shek.
XIII dhe fillimit të shek XIV Venediku u mjaftua me mbajtjen hapur të kanaleve tregtare dhe mbrojtjen e
interesave të veta, pa u përzier në çështjet politike të Ballkanit.
4. Çfarë solli për Venedikun ndërhyrja e osmanëve?
Kur osmanët e kthyen vëmendjen nga deti, ai pa të domosdoshme marrjen nën kontroll të porteve arbërore.
Pasi mori në zotërim Korfuzin më 1386, përmes një marrëveshjeje me Gjon Zenebishtin, Republika e Shën
Markut mori nën kontroll kanalin dhe fortifikimet e Butrintit. Më 1392 Gjergj Topia, sundimtar i Durrësit,
ua dorëzoi qytetin venedikasve, të pasuar nga Progon e Tanush Dukagjini më 1393, të cilët lanë nën
administrimin venedikas kalanë e Lezhës. Më 1395 Venediku mori prej Gjergj II Strazimiri-Balsha qytetet-
porte të Ulqinit, Tivarit e të Budvës, kurse më 1396, kundrejt një marrëveshjeje të dytë, Gjergji II Balsha,
bashkë me trashëgimtarët e tij, u bë anëtar i Këshillit të Madh dhe fisnikërisë veneciane, në këmbim të
qyteteve të Shkodrës, Drishtit, Shasit dhe Dejës me gjithë rrethina.

Përforcimi: (metoda) Mësova (Rishikim në dyshe)

Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose nuk
i kuptojnë me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.
Mësuesi u drejtohet me pyetjen: Cilat ishin tiparet e organizimit
ekonomik? Përgjigje:
Për administrimin dhe mbarëvajtjen e punëve në qytetet-porte arbërore të nënshtruara ndaj Venedikut
kujdeseshin nëpunësit e lartë, të cilët mbanin tituj specifikë, si bajl-kapedani i Durrësit dhe kont-kapedani
i Shkodrës, funksionarët më të lartë venedikas në Arbëri. Nën urdhrat e tyre vepronte komandanti i
kështjellës, komandanti i flotës lokale, komandanti i trupave të kalorësisë ruajtësi i thesarit, gjykatësi dhe
sekretari. Në përputhje me marrëveshjet e nënshkruara me banorët, Venediku zotohej të respektonte ligjet
dhe traditat vendase, në mënyrë që të ruhej paqja shoqërore dhe zotërimet të ishin të sigurta.

Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin:

Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve mësuesi ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar
mendimin përmbledhës.

Vlerësimi
Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup,argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të menduarit e të
shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orë të mësimit.

Detyrat dhe puna e pavarur: Diskutoni për marrëdhëniet e Gjon Zenebishit me venedikasit.

101
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12
Tematika: Mesjeta Situata e të nxënit:
Perandori i Kostandinopojës deri në shek. X-XI kishte
kontroll të plotë mbi gjithë Perandorinë. Gjatë shek.
X-XIV kontrolli i tij zvogëlohet teksa futet në zbatim
Tema mësimore: Sistemi feudal në Arbëri, qytetet
sistemi i pronojës (pronjës). Dobësimi I vazhdueshëm
mesjetare arbërore, shek. XI‒XIV
i kontrollit në provinca sjell krijimin e feudeve të
pavarura nga perandor.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të Fjalë kyç:
fushës sipas temës mësimore: Shteti bizantin
Nxënësi/ja: Pronjë
- përcakton tiparet e pronës; Pronjar
- analizon sistemin feudal në Arbëri; Bashtinë
- krahasoni sistemin e pronës me sistemin feudal Parik
në Europë. Sistem feudal
Principatë feudale
Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje” Lidhja me fushat e tjera ose me temat
dhe libri digjital, hartë, materiale nga interneti ndërkurrikulare:
Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji, Gjeografi, TIK

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi DDM Paraqitje grafike e Punë në dyshe
informacionit
Ndërtimi i përmbajtjes Ditar dypjesësh Paraqitje grafike e Punë me grupe
informacionit
Diskutim i ideve
Përforcimi Mësova Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe
(Rishikim në dyshe)

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi (përgatitja për të nxënët)

Paraqitet organizuesi grafik prej tre kolonash, i cili përdoret në dërrasën e zezë e fletë pune më pas.
Shkruhet tema e re dhe u kërkohet nxënësve të shkruajnë se çfarë dinë ose mendojnë se dinë në kolonën e
parë “Di”- çfarë dimë
Ndërkohë nxënësit lexojnë informacionin e ri të ndarë në grupe dhe u kërkohet të formulojnë pyetjet në
kolonën e dytë “Dua të di”
Pasi kanë përfunduar leximin e temës së re nxënësit, plotësojnë kolonën e tretë “Mësova”, duke iu përgjigjur
pyetjeve që ndodhen në kolonën e dytë“dua të di”.

102
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Organizohet grafiku si më poshtë:

Di Dua të di Mësova
1. Baza ekonomisë në 1. Si u formua kjo pronë në Bizant 1. Elementet e saj embrionale u shfaqën në
Bizant ishte prona feudale dhe Arbëri? mesjetën e hershme me pronën stratiote, si pronë e
kushtëzuar deri në shek X me shitblerjen e tokës dhe
krijimin e pronave të mëdha.

2. Pronja dhe pronjari 2. Çfarë përmbante sistemi i ri 2. Perandori u jepte pronja personave të ndryshëm
agrar i mbështetur në pronën e si shpërblim, me dokument ai i bënte ata pronarë
kushtëzuar? të kushtëzuar; megjithatë s’kishte të drejta të plota
pronësie dhe shitblerjeje.

3. Pronjarët dhe parikët 3. Çfarë përfshinte pronja? 3. Pronjat përfshijnë shumë ekonomi, disa fshatra,
krahina. Pronja punohej nga fshatari bujk i quajtur
parik, i cili i paguante taksa shtetit dhe bonjarit.
4. Bashtina 4. Çfarë ishin bashtinat?
4. Pronë vetjakeme të drejta të plota të
pakushtëzuara.

5. Vendosja e marrëd- 5. Kur u vendosën marrëdhëniet e 5. Shek XIII-XIV toka u përqendrua në më pak
hënieve të zhvilluara zhvillimit feudal? pronarë, tashmë të fuqizuar ekonomikisht, politikisht,
feudale ushtarakisht dhe nga ana juridike.

Ndërtimi i njohurive të reja

Duke mbajtur shënime nxënësit klasifikojnë informacionin në citime dhe me ndihmën e mësuesit I sharojnë
me komente duke I paraqitur në ditarin dy pjesësh

Citime Koment
- Sistemi i temave - Sistemi i vjetër i temave, i gjithë pushteti dhe kontrolli financiar mbi pronën ishte
i përqendruar në duart e perandorit, sistemi feudal sillte forcimin e pozitave të
pronarëve të mëdhenj të tokave dhe hapësirë
për t’iu shmangur detyrimeve nga pushteti qendror.

- Sistemi i pronjës ishte mjaft i ngjashëm me sistemin feudal që ishte në fuqi në

- Sistemi i pronjave
Europën Perëndimore, me përjashtime të vogla në varësi të zonave. Pas pushtimit
të Kostandinopojës nga Kryqëzata e Katërt dhe humbjen e pushteti perandorak
mbi pjesën më të madhe të Perandorisë, ndarja e saj në segmente bëri që pronja
të kthehej gradualisht në feud, duke marrë tiparet e sistemit feudal europian.
Kjo dukuri u theksua gjatë shek. XIII-XIV. Pronarët e mëdhenj në këtë periudhë
fituan mjaft atribute të reja, të cilat u siguronin jo vetëm pasuri, por, mbi të gjitha,
pavarësi.

-
- Humbja e fuqisë kontrolluese të pushtetit qendror solli autonomi apo pavarësi të
Fisnikët
plotë për fisnikun, duke e bërë atë feudal të pavarur, i cili tashmë kishte mundësi t’u
shmangej detyrimeve ushtarake apo financiare ndaj pushtetit. Këto rrethana krijuan
kushtet për krijimin e shteteve apo principatave të pavarura.

Përforcimi: (metoda) Mësova (Rishikim në dyshe)

Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që
nuk i kuptojnë me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.
Mësuesi u drejtohet me pyetjen: Krahasoni sistemin e pronës me sistemin feudal në Europë?

103
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Përgjigje:
Në Europën Perëndimore sistemi feudal parashikonte hierarki ushtarake, në krye të të cilit qëndronte mbreti,
hierarki e cila detyronte fisnikët t’i shërbenin mbretit pa kushte. Shtetet dhe principatat e krijuara nga
dobësimi i Perandorisë Bizantine funksiononin të çliruara nga ky detyrim, por e zbatonin vetëm në raste kur
nënshkruanin marrëveshje me perandorin.
Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.
Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve mësuesi ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar
mendimin përmbledhës.

Vlerësimi
Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të menduarit e të
shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orën e mësimit.

Detyrat dhe puna e pavarur: Shpjegoni statusin e ri të pronarëve të mëdhenj.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12

Tematika: Mesjeta Situata e të nxënit:
Jeta shoqërore, ekonomike dhe institucionale
në qytetet arbërore zhvillohej në kuadrin e një
përzierjeje harmonike: nga njëra anë zbatoheshin
Tema mësimore: Jeta sociale dhe ekonomike e ligjet e importuara apo të sjella prej ushtrive
qyteteve arbërore. Statute dhe kanune pushtuese, nga ana tjetër nuk humbnin vlerën
ligjet e doket vendase, siç dëftehet prej statuteve
të qyteteve të Arbërisë perëndimore apo veri-
perëndimore, dhe elementeve lokale që gjenden në
këto statute.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të Fjalë kyç:
fushës sipas temës mësimore: Statut
Nxënësi/ja: Kanun
- evidenton tiparet e qyteteve mesjetare; Kanuni i Lekë Dukagjinit
- argumenton përmbajtjet e kanuneve; Ligji Agrar
- vlerësoni rëndësinë e zhvillimit të zejeve, tregjeve Institucion
ndërkrahinore. Ligj/Legjislacion

Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje” Lidhja me fushat e tjera ose me temat
dhe libri digjital, hartë, materiale nga interneti ndërkurrikulare:
Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji, Gjeografi, TIK

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Hartë koncepti Paraqitje grafike e informacionit Punë në dyshe

Ndërtimi i Ditar dypjesësh Paraqitje grafike e informacionit Punë me grupe
përmbajtjes Diskutim i ideve
Përforcimi Hartë koncepti Paraqitje grafike
Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe

104
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi (përgatitja për të nxënët): Hartë koncepti

Pasi kanë lexuar informacionin nxënësit ndërtojnë një hartë koncepti me te gjitha tiparet e jetës qytetare

Gjatë shek. XIII-XIV qytetet arbërore, si edhe

Paria e qytetit përbëhej nga fisnikët (pronarë
qytetet e viseve të tjera, pjesë e Perandorisë
të mëdhenj tokash), që banonin në qytet,
në ndryshim, u kthyen në qendra kryesisht me
nga tregtarët e mëdhenj, administrata e lartë
funksion ekonomik-shoqëror
dhe kleri.

Qyteti rrethohej me mure, të cilat

përfshinin brenda tyre qendrën urbane.
Përbërja e qytetit u përshtatej nevojave
Shtresa më e gjerë e popullsisë
dhe veprimtarisë së përditshme: kishte
Qyteti mesjetar përbëhej nga zejtarët, tregtarët e
tregje, punishte zejtarësh, ndërtesa
në Arbëri, jeta vegjël, intelektualët (nëpunës, mësues,
administrate, veç lagjeve të banimit.
mjekë, noterë, ushtarë etj.), dhe
Po ashtu, qyteti ishte i pajisur edhe shoqërore dhe punonjës të ndryshëm, si shërbëtorë,
me rrugë dhe sisteme hidraulike për ekonomike dokerë etj.
sjelljen e ujit të pijshëm dhe qarkullimin
e ujërave, si dhe me mjedise publike
higjiene (banja publike).

Zemra e qytetit ishte qendra ekonomike,

Tregtia zhvillohej si mes qyteteve
tregu ku zhvilloheshin veprimtaritë
arbërore, ashtu dhe me vendet e
tregtare. Qendrat e banuara arbërore
tjera përreth. Qytetet-porte morën
punonin dhe tregtonin kryesisht lëkurët,
zhvillim prej tregtisë, teksa mallrat që
mëndafshin, leshin, metalet (bakër,
kalonin prej tyre shkëmbeheshin me
hekur, stolitë prej ari dhe argjendi) dhe
portet e tjera të Adriatikut e Jonit, me
gurin, ndërtonin anije dhe kultivonin
Europën Jugore, me Azinë e Vogël.
peshk.

Ndërtimi i njohurive të reja Ditar dypjesësh

Pasi lexohet nënçështja nga nxënësit me anë të orientimit të mësuesit/es ndërtohet një ditar dypjesësh, ku
në pjesën e citimeve renditen elementet kryesore. Plotësimi i komenteve përkatëse bëhet nga nxënësit dhe
mësuesi, si më poshtë:

Citime
- Në Arbërinë e shek. XI-XIV qytetet administroheshin
dhe qeveriseshin prej organesh, institucionesh dhe
legjislacionesh të ndryshme, në varësi të pushtetit që
i kontrollonte ato.
Koment
Dallohen, kryesisht, dy lloje qeverisjesh të qyteteve: ato të llojit
italo-dalmatin dhe ato të tipit bizantin. Këto lloje organizimi
institucional ishin trashëguar nga familjet që shquheshin për
pasuri, prona dhe pushtet, siç ishin në Durrës gjatë shek.
X-XIII familjet Krisili e Kabasila (Kabashi).

105
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
- Qytetet e Arbërisë - Qytetet e Arbërisë i përkisnin, në kohëra të
ndryshme, kryezotit që i kishte nën qeverisje: perandorit të
Bizantit, mbretit serb, mbretit të Napolit apo Republikës së
Venedikut. Instrumentet e zbatimit të ligjit ishin të
emëruarit e kryezotërve, të cilët ishin njëherësh edhe
komandantë të ushtrisë, edhe gjykatës.

- Titujt e prijësve të qyteteve
Për shembull, në Krujë, më 1166, këto funksione i mbante një
prior, kurse në Durrës një proteuon, të cilat edhe në latinisht,
edhe në greqisht, nënkuptojnë të parin e vendit.
Në Ulqinin dhe Tivarin e shek. XIII prijësi i qytetit kishte titullin
kont. Në periudhën e sundimit të Stefan Dushanit qytetet
kishin në krye sebastin ose qefalinë, të cilët ishin të barabartë
me kontin dhe kapitenin e Napolit dhe Venecias. Në
periudhën e despotëve serbë Lazareviç (1421-1443) Drishti,
Tivari e Novobërda kishin në krye një vojvodë.

- Prijësit shqiptarë Me rënien e pushtetit të Dushanit, mjaft qytete i morën në dorë

feudalë shqiptarë, si Balsha (në Shkodër, Drisht, Tivar, Vlorë),
Zaharia (Dejë), Dukagjini (Lezhë), Topia (Durrës, Krujë),
Gropa (Ohër, Dibër), Muzaka (Berat, Kostur), Zenebishti
(Gjirokastër, Pargë), Shpata (Artë) etj. Në disa qytete, si
Drishti, Shasi apo Prizreni, pushtetin laik e ushtronte peshkopi
i qytetit.

- Organizimi në vendet e pushtuara nga Republika e
Venedikut
- Për të fituar dashamirësinë dhe besimin e qyteteve të
pushtuara, sundimtarë, si Republika e Venedikut, ua
besonin postet e qeveritarëve edhe vendësve, si dhe u
njihnin qyteteve arbërore kuadrin juridik e institucional që
ishte traditë e vetë qytetit. Karli I Anzhu apo Republika e
Venedikut, më 1272 dhe 1392, i njohën Durrësit privilegjet dhe
statutet lokale. Institucionet tradicionale nuk u zhdukën, por
funksiononin krahas pushtetit të kryezotit dhe përfaqësuesit
të tij. Për shembull, në Durrës e Vlorë ekzistonte bashkësia e
qytetarëve, e quajtur universitas apo communitas.

- Statutet - Baza ligjore e qeverisjes ishin, ndër të tjera, edhe statutet.

Me të tilla ishin pajisur Durrësi, Shkodra, Drishti, Tivari e
Ulqini. Edhe pse të ngjashme me statutet e qyteteve italo-
dalmate, Statutet e Shkodrës bartin elemente origjinale
arbërore, teksa përmendin institucione si besa apo hakmarrja,
që nuk gjenden në statute të tjerë.

106
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Përforcimi: (metoda) Hartë koncepti

Mundësitë për të bërë një krahasim të hollësishëm mes Ligjit Agrar të Bizantit
dhe Kanunit të Lekë Dukagjinit nuk janë të shumta, për shkak të mungesës së
burimeve historike të shkruara që vërtetojnë.

Ligji Agrar u hartua pas dyndjeve sllave në

Kanuni i Lekë Dukagjinit është trashëguar
Ballkan, dikur gjatë shek. VII-VIII. U shkrua në
gojarisht, derisa u mblodh prej gojës së
greqisht dhe përmblidhte, duke i përmirësuar
bartësve shqiptarë, fragment pas fragmenti,
të gjitha ligjet e mëparshme.
nga i mirënjohuri At Shtjefën.

Ligji Agrar mbronte pronën e bujqve dhe

Ligji Agrar dhe Kanuni saktësojnë se kur bariut
blegtorëve të lirë nga arbitrariteti i të pasurve,
me mëditje i ha ujku kaun që ka marrë për ta
si dhe përmirësonte kushtet e jetës së
kullotur, nuk ka detyrim ndaj të zotit për kaun, po
fshatarëve.
t’i tregojë atij provat se çfarë ka ndodhur.

Këto pak shembuj tregojnë se Ligji Agrar i
Perandorisë Bizantine, pavarësisht mënyrës me
të cilën është transmetuar, ka lënë gjurmët e
veta te Kanuni i Lekë Dukagjinit.
Ligji Agrar, edhe Kanuni bien në një mendje
se, kur dikush gjen në arë apo vreshtin e vet
kaun e botës dhe nuk ia kthen të zotit, duke i
kërkuar shpërblimin e dëmit, por e ther apo
plagos,
atëherë ai që dëmtoi kafshën do ta paguajë, ose
do ta zëvendësojë.

Mësuesi drejton pyetje.

Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.
Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar
mendimin përmbledhës.

Vlerësimi
Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të menduarit e të
shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orën e mësimit.

Detyrat dhe puna e pavarur: Diskutoni për zhvillimin e trojeve arbërore në këtë periudhë, duke iu referuar
edhe ndonjë vepre letrare (si Ura me tri harqe, e Ismail Kadaresë), që tregon vijimësinë kulturore.

107
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12
Tematika: Mesjeta Situata e të nxënit: “Unë, Gjon Muzaka, despot
i Epirit, pasi u dëbova prej turkut nga shtëpia
ime dhe u zhvesha nga zotërimi im, mbërrita
në Mbretërinë e Napolit, ku mbreti zemërmirë i
Tema mësimore: “Lamtumirë vendet e mia”. Aragonës, Ferdinand plaku, më garantoi jetesën
Emigrimet arbërore në shek. XIV-XV mua dhe familjes sime”. (Nga kronika e Gjon
Muzakës, 1510)
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të Fjalë kyç:
fushës sipas temës mësimore: Emigrime
Nxënësi/ja Greqi
- evidenton shkaqet e largimit të popullsisë arbërore; Itali
- analizon tiparet e shtetit të ri të arbërve; Arvanitas
- argumenton si u pritën këto grupime në vendin e tij. Arbëreshë
Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje” Lidhja me fushat e tjera ose me temat
dhe libri digjital, hartë, materiale nga interneti ndërkurrikulare:
Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji, Gjeografi, TIK

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Pyetja sjell pyetjen Diskutim idesh Punë në dyshe

Ndërtimi i përmbajtjes Ditar dy pjesësh Paraqitje grafike e Punë me grupe
informacionit
Diskutim i ideve
Përforcimi (Rishikim në dyshe) Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi (përgatitja për të nxënët): Pyetja sjell pyetjen

Pasi nxënësit janë njohur me temën e re, u jepet kohë për të lexuar një pjesë e saj. Shpjegimi strukturohet me
anë të pyetjeve njëra pas tjetrës për të arritur në përfundim.
1. Kur ka filluar emigrimi i popullsisë iliro-arbërore?
Kanë ndodhur gjatë gjithë Mesjetës, herë më shumë e herë më pak. Gjatë shekujve të fundit të Mesjetës
vihet re një shtim i këtyre lëvizjeve të popullsisë me drejtim në vise të ndryshme të Perandorisë Bizantine, në
Peloponez, Atikë, Trakë, Thesali, në Italinë e Jugut, në Kalabri, Sicili, në Venedik apo në Dalmaci.
2. Cilat ishin punët që kryenin Arbrit në vendet ku shkonin?
Arbrit që shpërnguleshin, kryenin kryesisht detyra si ushtarakë, nëpunës administrate apo shërbenin si klerikë
mes popullsisë arbërore, që merrej me bujqësi, blegtori apo zeje. Në kishat dhe manastiret e Raguzës
(Dubrovnikut) gjatë shek. XIV vihet re prania e klerikëve nga Ulqini, Lezha, Durrësi e Drishti që shërbenin si
shkrues, sekretarë e noterë.
3. Cilat ishin shkaqet e lëvizjeve?
Emigrimet e popullsisë arbëreshe ndodhën për arsye të ndryshme. Në fillim të shek. XIV shpërnguljet
ndodhën, kryesisht, si pasojë e presionit të ushtrive serbe që zbrisnin nga Veriu, por dhe si pasojë e
fushatave ndëshkuese të perandorit Andronik III, në kuadrin e masave të marra për shtypjen e kryengritjeve
në zonën e Vlorës dhe të Beratit.

108
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Ndërtimi i njohurive të reja
Informacioni i marrë klasifikohet nga nxënësit me anë të një ditari dypjesësh, i cili plotësohet edhe me
ndihmën e mësuesit.

Citime Komente
- Në Greqi arbërorët u vendosën pothuaj në të gjitha - Fillimisht u ngulitën në Thesalinë Lindore në vitet 1320-’30.
zonat e vendit. Grupet emigrante u joshën nga pushtetarët vendas të Beotisë,
Atikës e Korintit dhe të Eubesë me premtime se do t’u jepeshin
toka dhe kullota, dhe se do të përjashtoheshin nga taksat, duke
bërë që mjaft bashkësi arbrish të vendoseshin atje.

- Në mes të shek. XV krahina të tëra të Moresë
(Peloponezit), si Korinti, Akea, Elida, Arkadia,
Argolida, Mesenia e Lakonia ishin kolonizuar nga
popullsi arbëreshe.
- Regjistrat osmanë të shek. XV na informojnë se nga 198
fshatra, 155 prej tyre ishin shqiptare. I vetmi kusht, në këmbim
të privilegjeve, ishte shërbimi i detyruar ushtarak nga ana e
emigrantëve. Në shek. XIV-XV ushtarët shqiptarë mbushnin
repartet ushtarake të katalanasve në Athinë, të bizantinëve
në More, të venedikasve në Eube, në Koroni, në Modoni,
në Nauplion. Këta luftëtarë ishin ata që u shquan dhe në
qëndresën antiosmane në mes të shek. XV. Peloponezi u kthye
në qëndresë të shqiptarëve, me në krye kapedanë ushtarakë,
si Pjetër Bua, Teodor Buhali, Primo Koka, Krokodeji Klada,
Manuel Bakali etj.

Përforcimi: (metoda) Mësova (rishikim në dyshe)

Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që
nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.
Mësuesi drejton pyetjen: Cilat ishte vala më e madhe e
emigrimit? Përgjigje:
Vala më e madhe emigruese i përket vitit 1479, pas rënies së Shkodrës dhe pas paqes mes Venedikut dhe
Perandorisë Osmane. Për t’i shpëtuar hakmarrjes osmane, shumë luftëtarë arbër, që më parë kishin luftuar
kundër ushtrive osmane, u detyruan të largoheshin drejt Italisë. Grupet që shpërnguleshin niseshin sa nga
viset e Arbërisë (Shkodra, Lezha, Durrësi, Shqipëri e Mesme etj.), aq dhe nga Moreja (Peloponezi). Mes
grupeve të atyre që largoheshin bënin pjesë edhe anëtarë të familjeve të shquara të Kastriotëve,
Gjurashëve, Dukagjinasve, Arianitasve, Muzakajve, Buajve etj. Mbreti i Napolit, Fendinandi, i priti dhe i
vendosi këto popullsi pranë arbëreshëve që kishin emigruar që më parë, apo në zona të pabanuara. Kështu,
elementët arbërorë u shtuan në Abruco, Molize, Kampani, Bazilikatë, Kapitanatë, Pulje, Kalabri, kurse në
Sicili ngulmimet më të mëdha u bënë Piana deli Albanezi, San Kristina Xhela, Mexojuso, Kontesa Enelina,
Palaco Adriano. Të sapombërriturit nënshkruan aktet e themelimit të vendbanimeve të tyre me autoritetet
civile të vendit, si dhe gëzuan privilegje të veçanta mes tyre.
Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin:
Pasi dëgjon mendimet dhe përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar
mendimin përmbledhës.

Vlerësimi
Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të menduarit e të
shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orë të mësimit.

Detyrat dhe puna e pavarur: Diskutoni për vendosjen dhe organizimin e jetës së arbërve (arvanitasve) në
Greqi dhe arbëreshëve në Itali dhe për emigrimin e shqiptarëve në fillim të viteve ’90.

109
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12
Tematika: Mesjeta Situata e të nxënit: “Mitropolia e Shkodrës fillimisht
varej nga Peshkopata e Thesalonikut. Kur në shek.
VI perandori Justinian e shpërnguli Prefekturën e
Ilirikut në Akridë [Ohër], atdheu i vet, qytet të cilin e
Tema mësimore: Iliria e krishterë. Roli dhe gjendja quajti dhe Justinianë e Parë, Mitropolia e Shkodrës
e saj gjatë përplasjeve të Kishave kaloi nën tagrin e këtij primati ilirian.” (Illyricum Sacrii,
vol. VII,
Daniele Farlati, 1817, përkthyer nga Dom Frano Ilia)
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të Fjalë kyç:
fushës sipas temës mësimore: Krishterim
Nxënësi/ja: Treva arbërore
- evidenton rëndësinë e pjesëmarrjes së krerëve Ikonoklasti
kishtarë shqiptarë në Sinodet e para Ekumenike; Skizma e Kishave
- analizon ndryshimet e juridiksionit kishtar Juridiksion kishtar
të trevave shqiptare;
- diskutoni për ndikimin e krishterimit në
trashëgiminë tonë kulturore.
Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje” Lidhja me fushat e tjera ose me temat
dhe libri digjital, hartë, materiale nga interneti ndërkurrikulare:
Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji, Gjeografi, TIK

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Hartë koncepti Paraqitje grafike e Punë në dyshe
informacionit
Ndërtimi i përmbajtjes Diagram piramidal Paraqitje grafike e Punë me grupe
informacionit
Diskutim i ideve
Përforcimi (Rishikim në dyshe) Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi (përgatitja për të nxënët): Hartë koncepti

Pasi kanë lexuar informacionin nxënësit ndërtojnë një hartë koncepti me të gjitha tiparet që e karakterizonte
Venedikun.
Krishterimi, fe zyrtare e Perandorisë

Me Ediktin e Milanos më 313 dhe ardhjen e
Konstandinit të Madh në fronin e Bizantit krishterimi
reshti së qeni fe e përndjekur dhe u rendit, si e
barabartë, mes feve të tjera të ligjshme, e lejuar të
praktikohej në Perandori.
Zyrtarizimi ndodhi me Ediktin e Selanikut më 380, kur
perandori Teodos i sanksionoi si variantin e vetëm
të pranuar të krishterimit doktrinën e nënshkruar në
Koncilin e Nikesë (përkundër doktrinave të tjera të kohës,
ariane, nestoriane etj.

Më 391 i njëjti perandor shpalli të paligjshëm Format e ndryshme të herezive nuk u shuan
adhurimin e çdo perëndie tjetër, veç asaj që deri në shek. VII-VIII.
përcaktonte doktrina nikeane, duke kthyer, kështu,
krishterimin, në të vetmen fe të ligjshme të
Perandorisë.
11
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Ndërtimi i njohurive të reja
Ndërtohet një diagram piramidal në të cilin nxënësit klasifikojnë informacionin që ka të bëjë me juridiksionin
kishtar iliro-arbëror.

Juridiksioni kishtar i iliro-arbërorëve në

Mesjetë
Feja e re që filloi të përhapej në viset hebraike mbërriti edhe në Iliri që në vitet e para të krishterimit.
Apostulli Pal Biografitë e shenjtorëve Viti 732 Viti 1081
Duke iu referuar Biografitë e shenjtorëve të Në vitin 732, kohë Në vitin 1081 peshkopatat
Dhiatës së Re, përndjekur dhe të ekzekutuar kur viset iliro-arbërore e viseve arbërore u
librit që udhëheq në viset ilire (Shën Asti, ndodheshin nën kaluan nën juridiksionin
organizimin e Shën Donati, Shën Lauri varësinë e Vikariatit e Kryepeshkopatës së
të krishterëve, dhe Shën Flori) tregojnë të Selanikut, i cili Ohrit, me përjashtim të
apostulli Pal se krishterimi ishte shumë varej prej Papës së Mitropolisë së Durrësit,
kaloi një dimër i përhapur mes ilirëve. Për Romës. Prej vitit e cila ishte në varësi të
në Nikopojë. ndarjen administrative kishtare 732, peshkopatat Patriarkanës Ekumenike
Tradita thotë në shekujt e krishterimit të dhe mitropolitë e deri në shek. XIII, kohë kur
se Pali përhapi hershëm, apo, si quhet ndryshe trevave arbërore edhe Durrësi iu nënshtrua
mesazhin periudha paleokristiane (shek. u shkëputën prej Ohrit. Ky realitet mbeti i
ungjillor edhe I – VI), nuk ka informacione varësisë shpirtërore të tillë, pavarësisht luhatjeve,
në Durrës. Gjatë të hollësishme. Ndarja Papës së Romës, me deri më 1767, kohë kur u
tre shekujve të administrative kishtare ka vendim të perandorit abrogua Kryepeshkopata
parë krishterimi qenë organizuar në përputhje Leo III. Kjo datë e Ohrit. Zonat e Arbërisë
njohu përkrahje, me ndarjen administrative përkon me shpalljen Veriore, afërsisht nga
por edhe shumë shtetërore, ku mitropolia e Ediktit Ikonoklast rrjedha e lumit Mat, që
përndjekje, çka e shtrihej brenda territorit të dhe shkëputja e këtyre prej shek. XI mbetën
bënte të vështirë provincës dhe selia e çdo peshkopatave nga nën varësinë e Papës së
ekzistencën e tij. province ishte edhe selia varësia e Romës. Romës.
mitropolitane.

Përforcimi: (metoda) Mësova (rishikim në dyshe)

Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që
nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.
Mësuesi drejton pyetjen: Cilat ishin përplasjet më të mëdha ndërmjet Lindjes dhe
Perëndimit? Përgjigje:
Dy prej përplasjeve më të mëdha mes Lindjes dhe Perëndimit (ndonëse, tashmë, kjo e dyta nuk ishte më
pjesë e Perandorisë) ndodhën më 730 dhe më 1054. Perandori Leon III, bartës i ideve ikonoklaste, më 22
janar 730 botoi ediktin e njohur si “Edikti Ikonoklast”, sipas të cilit ikonat duhej të zhdukeshin anembanë
Perandorisë dhe ata që i përdornin apo prodhonin do të përndiqeshin. Papa Gregori III i Romës nuk pranoi ta
zbatonte ediktin në fjalë. Një çarje e madhe filloi të ndodhte mes Kishës së Lindjes dhe asaj të Perëndimit.
Përdorimi i ikonave u lejua më 843, por marrëdhëniet mes Bizantit dhe Romës nuk u përmirësuan.
Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.
Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar
mendimin përmbledhës.
Vlerësimi
Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të menduarit e të
shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orën e mësimit.
Detyrat dhe puna e pavarur:
Analizoni ndryshimet e juridiksionit kishtar të trevave shqiptare ndërmjet Papatit të Romës dhe Patriarkanës
së Kostandinopojës.

11
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12
Tematika: Mesjeta Situata e të nxënit:
“Sikundër lundërtari gëzohet kur shikon tokë apo
udhëtari kur i afrohet shtëpisë, ashtu gëzohet
Tema mësimore: Kultura në Mesjetë, edhe kopisti kur i afrohet fundit të librit”. (Shënim i
qytetërimi bizantin kopistit në fund të një libri shkruar në greqisht.)
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të Fjalë kyç:
fushës sipas temës mësimore: Kulturë
Nxënësi/ja: Bizant
- përcakton shtrirjen kohore të kulturës bizantine; Qytetërim bizantin
- analizon veçoritë e arkitekturës bizantine; Rilindje Maqedonase
- diskuton për rolin që luajti Antikiteti greko- Rilindje Paleologe
romak edhe në këtë kulturë.
Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje” Lidhja me fushat e tjera ose me temat
dhe libri digjital, hartë, materiale nga interneti ndërkurrikulare:
Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji,Gjeografi, TIK
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Hartë koncepti Paraqitje grafike e Punë në dyshe

informacionit
Ndërtimi i përmbajtjes Diagram piramidal Paraqitje grafike e Punë me grupe
informacionit
Diskutim i ideve
Përforcimi Mësova Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe
(Rishikim në dyshe)

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi (përgatitja për të nxënët): Hartë koncepti

Pasi kanë lexuar informacionin për kulturën në Mesjetë dhe qytetërimi bizantin, nxënësit ndërtojnë një hartë
koncepti me të gjitha tiparet e saj.

Filozofia Piktura

Shkencat shoqërore e natyrore në

Bizant, arkitektura, piktura

Letërsia Arkitektura

Shkenca dhe
teknologjia

11
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Ndërtimi i njohurive të reja

Shkencat shoqërore e natyrore në Bizant

Mesdheu i periudhës mesjetare përbën një njësi kulturore më vete në shumë aspekte. Të gjithë popujt që banonin
brenda këtij mjedisi ishin pjesëmarrës dhe kontribuues në letërsinë, shkencën, teknologjinë dhe artin e kohës.

Filozofia Letërsia Shkenca Teknologjia

Filozofia gjatë Bizantit
thuajse u venit krejtësisht,
nën shkëlqimin e madh që
mori teologjia e krishterë.
Megjithatë, shkrimtarë
të krishterë, si Joan
Damaskeni (shek. VII–VIII),
Mikael Pselos (shek.XI),
Gjergj Gjemistos (shek.
XIV–XV) u ndikuan dhe u
frymëzuan prej Aristotelit,
Platonit dhe Shkollës
Neoplatonike. Bizantinët
kishin dashuri të veçantë
për historinë dhe kronikat
historike. Këto profile
përfaqësohen nga Mikael
Pselos, Ana
Komnena (shek. X–XII)
Letërsia u lëvrua më së
shumti në mjediset kishtare
përmes himnografisë së
krishterë. Autorët më të
njohur të himeve, veç
Joan Damaskenit, janë
dhe Kozma Melodibërësi
(shek. VII–VIII), Teodor
Studiti (shek. VIII–IX) dhe
Kasia ose Kasiania (shek.
IX). Gjatë shekujve të
mëpastajmë, me zhvillimin
e letërsisë popullore, autori
më i njohur është Teodor
Prodhromi (shek. XII).
Shkenca u përfaqësua
nga Stefani i Aleksandrisë
(shek. VII), i cili ishte
pedagog i filozofisë,
matematikës dhe muzikës
në Kostandinopojë, duke
përzier matematikën me
astrologjinë, siç ishte
e zakontë në Mesjetë.
Aleksandër Traliani (shek.
VI) u mor me mjekësinë
dhe është mjeku më i
njohur i Bizantit
Leon Filozofi (shek. IX)
ishte shpikësi i një sistemi
të quajtur telegraf optik,
përmes të cilit bizantinët
lajmëronin nga kufijtë
qendrën për ardhjen e
ushtrive arabe. Në këtë
kohë daton edhe shpikja
e zjarrit bizantin ose zjarrit
grek, një lëng i përbërë nga
lëndë të djegshme që nuk
fikej prej ujit dhe u hidhej
anijeve armike përmes një
sistemi pompimi.

Përforcimi (metoda)
Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që
nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.
Mësuesi ju drejtohet me pyetjen: Cilat ishin tiparet e
arkitekturës? Përgjigje:
Forma kryesore e arkitekturës në Bizant ishte drejtkëndëshi, e përdorur në rastin e bazilikave, me
prejardhje nga ndërtesat romake. Duke iu shtuar kupola, në shekullin VI në Kostandinopojë u shtua një tip
tjetër ndërtese fetare, bazilika me kupolë, arketipi i së cilës është kisha e Urtësisë së Shenjtë (Shën Sofisë).
Në periudhën e Rilindjes Maqedonase (867‒1056) u zhvillua stili arkitekturor i kishës në formë kryqi të
brendashkruar me kupolë, i përbërë nga një ndërtesë në formë kryqi me kupolë në qendër. Madhësia e
ndërtesave të kultit dhe niveli i dekorimit të tyre varej, gjithmonë, nga begatia apo varfëria e kohës në të
cilën u ndërtuan. Artet pamore të mozaikut apo afreskut si dhe gdhendja e drurit dhe e gurit u zbatuan
gjerësisht brenda këtyre kishave.
Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin. Pasi dëgjon mendimet e përfundimet
e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.

Vlerësimi
Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të menduarit e të
shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orën e mësimit.

Detyrat dhe puna e pavarur: Analizoni veçoritë e pikturës.

11
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12
Tematika: Mesjeta Situata e të nxënit:
Tema mësimore: Kultura në Mesjetë,
qytetërimi europiano-perëndimor
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave Fjalë kyç:
të fushës sipas temës mësimore: Kultura në Mesjetë
Nxënësi/ja: Qytetërimi europiano-perëndimor
- përcakton shtrirjen kohore të kulturës Shkenca
perendimore; Teknologjia
- analizon veçoritë e arkitekturës perendimore; Arkitektura
- analizon arritjet e shkencës dhe teknologjisë Skulptura
në këtë periudhë. Miniatura
Rilindja Karoline
Stil roman
Stil gotik
Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me Lidhja me fushat e tjera ose me temat
zgjedhje” dhe libri digjital, hartë, materiale nga ndërkurrikulare:
interneti Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji, Gjeografi, TIK

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Ditar dypjesësh Paraqitje grafike e Punë në dyshe

informacionit
Ndërtimi i përmbajtjes Diagram piramidal Paraqitje grafike e Punë me grupe
informacionit
Diskutim i ideve
Përforcimi Hartë koncepti Paraqitje grafike Punë në dyshe
Të nxënët bashkëpunues

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi (përgatitja për të nxënët): Hartë koncepti

Pasi kanë lexuar informacionin nxënësit ndërtojnë një hartë koncepti me të gjitha tiparet që e karakterizonte
zhvillimin e shkencave shoqërore në atë kohë dhe ndërtojnë një ditar dypjesësh.

Citime Komente
Rilindja Karoline Deri në mes të shek. IX të vetmet mjedise për të mësuar shkrim e
këndim dhe arte në Perëndim ishin manastiret dhe oborret mbretërore.

Letërsi Zakonisht manastiret zotëronin qendra kopjimi librash. Ky art mori

zgjerim të theksuar gjatë periudhës së mbretërimit të Karlit të Madh.
Qendra e kësaj lëvizjeje ishte qyteti Aahen, ku perandori ndërtoi një
akademi ku studiohej letërsia, arti, teologjia, filozofia, arkitektura dhe
muzika nga dijetarë të mbledhur prej gjithë Europës. Në këtë
“mësonjëtore” u tregua vëmendje e veçantë për kopjimin e librave dhe u
sanksionua një lloj shkrimi më i lehtë për t’u lexuar, i njohur si shkrim
germëvogël karolin. Këtu u zbuluan tekstet e letërsisë latine, që u
përdorën si modele në poezi, mësoheshin gjuhët e lashta, retorika,
gjeografia, gjeometria, muzika etj. Kjo lëvizje jetëshkurtër intelektuale u
njoh si Rilindja Karoline.
11
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Ndërtimi i njohurive të reja
Nxënësit pasi kanë lexuar mbi shkencat dhe teknologjinë, arrijnë të bëjnë klasifikimin dhe komentet
përkatëse me ndihmën e mësuesit/es.

Shkenca dhe teknologjia

Shkenca dhe teknologjia eci përpara pas themelimit të universiteteve të para në Europë, pak para fundit të shek. XII,
në Bolonjë, në Oksford dhe në Paris. Shek. XIII u dominua nga figura e Thoma Akuinit, i cili në veprën e tij u përpoq
të pajtonte filozofinë aristoteliane me nevojat e besimit të krishterë. Kurse personaliteti më i spikatur i kësaj periudhe
ishte Roxher Beikën (1214-1274), filozof anglez, i cili la mënjanë filozofinë skolastike dhe përdori i pari metodën
eksperimentale në shkencë
Teknologjia Vitrazhi Arti Arkitekturës romane
Teknologjia u zhvillua Gjatë shek. XII zhvillohet Deri në periudhën e Karlit Periudha e kërkimit, pasigurisë
pak gjatë Mesjetës, dhe teknika të Madh arti kalon një dhe paqartësisë në Europën
pjesa më e madhe e këtyre e vitrazhit (prodhimit periudhë pasigurie dhe Perëndimore mori fund në
zhvillimeve ndodhën gjatë të xhameve me ngjyra), hulumtimesh. Gjermanët, si mes të shek. XI me shfaqjen
shekujve të fundit. Bëhet kryesisht për nevojat gjithë popujt e tjerë, kishin e arkitekturës romane, e cila
fjalë për përmirësime e dekorimit të kishave, kulturën e tyre përpara se përbën elementin e parë të
në bujqësi, si dhe në sikundër dhe teknika e të emigronin. Elementet artit europiano-perëndimor.
përdorimin e fuqisë së ujit përdorimit të bojërave të e traditës së tyre artistike Që prej kësaj periudhe arti
dhe ajrit në dobi të jetës vajit në pikturë. Përparimi i gërshetuan me artin evropiano-perëndimor ka
së përditshme, siç ishin më i rëndësishëm heleno-romak dhe me atë tiparet e veta të dallueshme.
mullinjtë e ujit apo të erës. teknologjik ishte, bizantin, kurse më vonë
ndoshta, zbulimi i pranuan edhe ndikimet e
armëve të zjarrit gjatë artit arab.
shek. XIV.

Përforcimi: (metoda) Hartë koncepti

Ndërtohet dhe diskutohet nga nxënësit një hartë koncepti mbi arkitekturën dhe artet figurative.

Arkitektura Stili roman

Stili gotik Arkitektura dhe artet

Stili gotik
ndërkombëtar figurative

Miniaturat Skulpturë, pikturë

Vlerësimi
Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të menduarit e të
shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orën e mësimit.

Detyrat dhe puna e pavarur: Analizoni arritjet e shkencës dhe teknologjisë në këtë periudhë, duke u ndalur
në të rejat që u sollën.

11
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12
Tematika: Mesjeta Situata e të nxënit:

Tema mësimore: Kultura në Mesjetë

Qytetërimi mes arbërve
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Fjalë kyç:
sipas temës mësimore: Qytetërim i arbërve
Nxënësi/ja: Monumente arkitekturore
- përmend ndikimin e kulturave të tjera mbi atë arbërore; Ndikimi bizantin
- analizon vlerën e dorëshkrimeve të kësaj periudhe; Ndikime perëndimore
- diskuton për rëndësinë që ka njohja e kësaj kulture.
Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje” dhe libri Lidhja me fushat e tjera ose me temat
digjital, hartë , materiale nga interneti ndërkurrikulare:
Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji,
Gjeografi, TIK
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Pyetja sjell pyetjen Diskutim idesh Punë në dyshe

Ndërtimi i përmbajtjes Pyetja sjell pyetjen Paraqitje grafike e Punë me grupe
informacionit
Diskutim i ideve
Përforcimi Mësova Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe
(Rishikim në dyshe)

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi (përgatitja për të nxënët)

Pasi lexohet një pjesë e informacionit të ri, nxënësit arrijnë të ngrenë disa pyetje dhe, me ndihmën e
mësuesit/es, ata japin dhe përgjigjet përkatëse.
Nga cili u ndikua qytetërimi arbëror?
Ashtu sikundër qytetërimi perëndimor, përpara se të zhvillonte tiparet e veta të dallueshme, u ndikua
nga qytetërimi bizantin, po ashtu edhe qytetërimi në trojet arbërore u ndikua fillimisht nga Bizanti dhe më
pas nga Perëndimi.
Ç’përmbajnë burimet historike për këtë fakt?
Burimet historike flasin për elemente vendëse, por jo për stile të përveçme në arte figurative apo arkitekturë,
duke bërë që vendi të përkufizohet si vend pritës i ndikimeve kulturore.
Cilat ishin tiparet që spikasnin në artet figurative?
Nëse në rastin e arteve figurative, në arkitekturë apo forma të tjera të shprehjes artistike diskutohet për
ekzistencën e tipareve vendase që gjatë shek. IV‒XIV, në fushën e letërsisë ende nuk është dokumentuar
asnjë vepër letrare e shkruar në gjuhën vendëse gjatë kësaj periudhe, çka përbën mungesën më të madhe
të kulturës iliro-arbërore.

Ndërtimi i njohurive të reja: Hartë koncepti

Ndërtohet një hartë koncepti dhe diskutohet mbi çdo koncept, me qëllimin për të përcjellë plotësisht ndikimin
e Bizantit.

11
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Ndikimet bizantine

monumente arkitekturore dorëshkrimet bizantine

Artet figurative Dorëshkrime latine

Mozaikët muzika

Piktura

Përforcimi: (metoda) Mësova (rishikim në dyshe)

Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që
nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.
Mësuesi ju drejtohet me pyetjen: Evidentoni ndikimin
perëndimor? Përgjigje:
Pavarësisht në janë kishtare apo administrative-shtetërore, monumentet e pjesës veriore të Shqipërisë flasin
sa për tipare perëndimore në arkitekturën dhe dekorimin e tyre, aq dhe për një amalgamë mes Perëndimit
dhe Bizantit. Kjo amalgamë vihet re, për shembull, në kishën e Shën Prendës në Balldren të Lezhës, një
ndërtesë e stilit gotik, me një shtresë të parë afresku të pikturuar sipas modeleve gotike të kohës në gjysmën
e parë të shek. XV, kurse shtresa e dytë e afreskut i përket shek. XVI dhe është punuar sipas stilit
pasbizantin të ikonografisë. Të tjerë shembuj të arkitekturës me tipare gotike në Shqipëri janë kisha e
Shëlbuemit (viti 1272) në Rubik, kisha e Shën Sergjit dhe Bakut (viti 1290) në Shkodër, Shën Ndoi (shek.
XIV-XV) në Kepin e Rodonit. Një tjetër ndërtesë kulti e ndërtuar me arkitekturë të pastër romano-gotike ka
qenë dhe kisha e Shën Marisë (shek. XIII) në Vaun e Dejës, e cila u shkatërrua më 1969.
Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin
Pasi dëgjon mendimet dhe përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar
mendimin përmbledhës.

Vlerësimi
Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të menduarit e të
shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orën e mësimit.

Detyrat dhe puna e pavarur: Diskutoni për rëndësinë që ka njohja e kësaj kulture, evidentimi dhe mbrojtja e saj.

11
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12
Tematika: Mesjeta Situata e të nxënit:

Veprimtari praktike: Vizitë në një qendër arkeologjike ilire-

arbërore në krahinën tuaj

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Fjalë kyç

sipas temës mësimore:
Nxënësi/ja:
- bën kërkime për të njohur cilat janë qendrat iliro-arbërore
të krahinës së vet;
- propozon në klasë zgjedhjen e vet;
- viziton një qendër arkeologjike iliro-arbërore;
- paraqit para klasës mbresat nga vizita me anë të
një eseje.
Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje” dhe libri Lidhja me fushat e tjera ose me temat
digjital, hartë, materiale plotësuese, enciklopedi e historisë ndërkurrikulare: Gjuhët dhe komunikimi,
Sociologji, Gjeografi, TIK

Metoda:
Vizitë në grup dhe diskutim.
Vizitat në muze ose objekte historike e arkeologjike janë pjesë përbërëse tejet e domosdoshme e
mësimdhënies së historisë. E tillë konsiderohet edhe vizita në një qendër arkeologjike ilire-arbërore në
krahinën tuaj.

Kohëzgjatja: 2 orë
Për realizimin e kësaj veprimtarie praktike rekomandohet paraprakisht që nxënësit/et:
- të miratojnë qendrën iliro-arbërore që do të vizitojnë;
- të ndërtojnë një pyetësor për pritshmërinë e tyre në lidhje me informacionet që mund të gjejnë në këtë
qendër iliro-arbërore;
- pasi kryhet vizita, i krahasojnë njohuritë që kishin me të dhënat dhe njohuritë që fituan gjatë vizitës;
- organizohet diskutimi mbi materialin e vëzhguar. Kjo etapë i ndihmon nxënësit për konkretizimin e
njohurive. Pjesëmarrja e tyre në diskutim shpreh shkallën e përvetësimit dhe aftësitë për të analizuar
material historik.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të
menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orë të mësimit.

11
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 5 Klasa: 12
Tematika: Mesjeta Situata e të nxënit:

Veprimtari praktike: Bazilikat paleokristiane dhe mozaikët e

shek.V-VI (Butrint, Bylis, Onhezmit, bazilika e Linit, Arapajt,
Tiranës, kapela e amfiteatrit të Durrësit
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas Fjalë kyç
temës mësimore:
Nxënësi/ja
- bën kërkime për të njohur më mirë veçoritë e bazilikave dhe të
mozaikëve;
- krahason dy a më shumë bazilika apo mozaikë dhe nxjerr në
pah dallimet dhe të përbashkëtat e tyre;
- paraqit para klasës punimin e vet ose të grupit;
- përgatisin një fotomontazh për Bazilikat paleokristiane
dhe mozaikët e shek.V-VI.
Burimet: Lidhja me fushat e tjera ose me
Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje” dhe libri digjital, hartë, temat ndërkurrikulare: Gjuhët dhe
materiale plotësuese, teksti, Fjalori Enciklopedik Shqiptar, Vëll. komunikimi; Sociologji; Gjeografi; TIK
I, Bazilika e Arapajt, f.198,

Metoda:
a. Vizitë në grup dhe diskutim
b. Punë në grup, punë individuale dhe diskutim

Kjo veprimtari mund të zhvillohet në dy mënyra:

a. Vizitë në një nga qendrat arkeologjike që kanë bazilika palokristiane, nëse janë afër
me vendbanimin e nxënësve.
Hapat që duhen ndjekur
- Vizitohen qendrat përkatëse
- Gjatë vizitës nxënësve u rekomandohet të mbajnë shënim dhe të bëjnë foto (nëse lejohet)
- Nxënësit ndahen në grupe. Ata bashkërendojnë punën dhe dalin me një material përmbledhës.

b. Studim për veçoritë e bazilikave paleokristiane dhe mozaikët e shek.V‒VI.

Hapat që duhen ndjekur
- Studimi mund të realizohet edhe ndërmjet literaturës së rekomanduar nga mësuesi me këtë tematikë.
- Nxënësit ndahen në krupe me tematika të përcaktuara.
- Bëhen vizita në terren dhe merren në shqyrtim vepra historike.
- Diskutim dhe prezantim i punës.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të
menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orën e mësimit.

11
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12
Tematika: Mesjeta Situata e të nxënit:

Veprimtari praktike: Kalatë dhe fortifikimet mesjetare në

Shqipëri

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas Fjalë kyç

temës mësimore: Fortifikim
Nxënësi/ja: Kala
- bën kërkime për të njohur më mirë veçoritë e kalave dhe të Kështjellë
fortifikimeve mesjetare;
- krahason dy a më shumë kala dhe fortifikime mesjetare dhe
nxjerr në pah dallimet dhe të përbashkëtat e tyre;
- paraqit para klasës punimin e vet ose të grupit;
- përgatisin një fotomontazh për kalatë dhe fortifikimet
mesjetare.
Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje” dhe libri Lidhja me fushat e tjera ose me
digjital, materiale plotësuese, Enciklopedi e historisë,Fjalori temat ndërkurrikulare: Gjuhët dhe
Enciklopedik Shqiptar, Vëll. II, f. 1168, Kështjellat, Fjalori komunikimi, Sociologji, Gjeografi, TIK
Enciklopedik Shqiptar, Vëll. I, f. 713, Fortesat, Fortifikimet,
A. Meksi, A. Baçe,E. Riza,Gj. Karaiskaj, A. Baçe, Historia e
Akitekturës në Shqipëri, f. 225, f.315.

Metoda:
a. Vizitë në grup dhe diskutim
b. Punë në grup, punë individuale dhe diskutim
Kjo veprimtari mund të zhvillohet në dy mënyra:
a. Vizitë në një nga qendrat arkeologjike që kanë kala dhe fortifikime mesjetare, nëse janë afër
me vendbanimin e nxënësve;
b. Studim për veçoritë e kalave dhe fortifikimeve mesjetare,
Hapat që duhen ndjekur:
- vizitohen qendrat përkatëse;
- gjatë vizitës nxënësve u rekomandohet të mbajnë shënim dhe të bëjnë foto (nëse lejohet);
- nxënësit ndahen në grupe dhe bashkërendojnë punën dhe ndërtojnë një material përmbledhës.
Studimi mund të realizohet edhe nëpërmjet literaturës së rekomanduar nga mësuesi/ja me ketë tematikë.
- Nxënësit ndahen në krupe me tematika të përcaktuara.
- Bëhen vizita në terren dhe merren në shqyrtim vepra historike.
- Diskutim dhe prezantim i punës.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të
menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orën e mësimit.

120
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12
Tematika: Mesjeta Situata e të nxënit:

Veprimtari praktike: Trashëgimia kishtare mesjetare në

Shqipëri
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Fjalë kyç
sipas temës mësimore: Objekte kulti,
Nxënësi/ja: Ikona
- bën kërkime për të njohur më mirë trashëgiminë kishtare Epitaf
mesjetare; Ikonostasi
- studion më thellë veçoritë e trashëgimisë kishtare Rasë
mesjetare dhe nxjerr në pah veçoritë e tyre;
- paraqit para klasës punimin e vet ose të grupit;
- përgatisin një fotomontazh për trashëgiminë kishtare
mesjetare.
Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje” dhe libri Lidhja me fushat e tjera ose me temat
digjital, materiale plotësuese, Enciklopedi e historisë, Fjalori ndërkurrikulare: Gjuhët dhe komunikimi,
Enciklopedik Shqiptar, Vëll. I, “Arkitektura e ndërtimeve të Sociologji, Gjeografi, TIK
kultit”, f.105, Meksi, A. Baçe, E. Riza,Gj. Karaiskaj, A. Baçe,
Historia e Akitekturës në Shqipëri, f. 368, viti i botimit 2016.

Metoda:
a. Vizitë në grup dhe diskutim
b. Punë në grup, punë individuale dhe diskutim
Hapat që duhen ndjekur:
- Për realizimin e kësaj veprimtarie praktike rekomandohet paraprakisht që nxënësit/et dhe mësuesi/ja të
vizitojnë disa objekte kulti dhe të kenë në dispozicion dhe materiale të shkruara.
- Vendet e rekomanduara për t’u vizituar Korçë, Voskopojë, Berat, Shkodër etj.
- Vizitohen qendrat përkatëse.
- Gjatë vizitës nxënësve u rekomandohet të mbajnë shënim dhe të bëjnë foto (nëse lejohet).
- Nxënësit ndahen në grupe. Ata bashkërendojnë punën së bashku dhe përpilojnë një ku rakordojnë
material përmbledhës.
- Studimi mund të realizohet edhe nëpërmjet literaturës së rekomanduar nga mësuesi/ja për këtë
tematikë.
- Nxënësit ndahen në grupe me tematika të përcaktuara.
- Bëhen vizita në terren dhe merren në shqyrtim vepra historike.
- Diskutim dhe prezantim i punës.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të
menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre gjatë orës së mësimit.

121
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori Shkalla: 6 Klasa: 12
Tematika 4 Situata e të nxënit:
Historia moderne shek. XV‒ fillim shek XX. Vendoset në monitor një sekuencë filmike rreth
Tema mësimore: formimit të Perandorisë Osmane:
Kalimi i osmanëve në Ballkan dhe Bizanti https://www.youtube.com/watch?v=YMpfdpHPNDE
(1352‒1453) dhe diskutohet në klase rreth kësaj perandorie.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç:
Nxënësi/ja:
- zhvillon dhe vlerëson ngjarjen historike duke përdorur disa prej burimeve historike dhe të informacionit;
- argumenton vlerat e trashëgimisë historike duke vlerësuar këtë trashëgimi si pjesë të identitetit të një
populli;
- përcakton lidhjet shkak-pasojë ndërmjet ngjarjeve;
- përdor konceptet kryesore që lidhen me ngjarjen historike.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës Fjalë kyç:
mësimore: Ballkan
Nxënësi/ja: Bizant
- evidenton momentet e para të pushtimit osman në Ballkan dhe në Kostandinopojë
territoret shqiptare; Skënderbeu
- analizon situatën politike në Bizant dhe në të gjithë rajonin e Ballkanit; Osman
- pasqyron ndikimin që pati qytetërimi osman në Ballkan; Janko Huniadi
- identifikon në hartë vendbetejat kryesore të qëndresës antiosmane në
Ballkan dhe në territoret shqiptare.
Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje dhe digjital, informacione Lidhja me fushat e
shtesë nga “Historia e Popullit Shqiptar”, Tajar Zavalani, interneti. tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
TIK, Gjuhët dhe Komunikimi,
Gjeografi.

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Diskutim për njohuritë Nxitje e diskutimit Punë individuale
paraprake
Ndërtimi i Të kuptuarit përmes Punë në grupe Punë dyshe
përmbajtjes leximit
Përforcimi Punë e pavarur Tabela e konceptit Punë në grupe

Organizimi i orës së mësimit

Parashikim: Pyetje përgjigje

Mësuesi/ja vendos në monitor një sekuencë filmike rreth formimit të Perandorisë Osmane, dhe më pas i
drejtohen nxënësit disa pyetje: Dimë se një ndër shkaqet që sollën rënien e Perandorisë Bizantine ishin edhe
sulmet turke.
1. Çfarë dini ju për Perandorinë Osmane?
2. Ku u shtrinë ata? Kush u bë qendra e këtij shteti?
3. Si arritën ata të krijonin një perandori të madhe dhe të fuqishme?
4. A u pushtua Shqipëria prej tyre? Me përgjigjet e nxënësve mësuesi/ja plotëson skemën.

122
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Pushtoi vendin tonë për 500 vjet

Pushtoi Ballkanin Perandoria Osmane Fe myslimane

Drejtohej nga sulltanë

Ndërtimi i njohurive të reja: Të kuptuarit përmes leximit

Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë mësimin për afro 10 minuta. Më pas krijon tri grupe dhe përcakton
kërkesat për çdo grup.
Grupi I - Depërtimet osmane në Ballkan.
- Si u krijua shteti osman?
- Kur filluan pushtimet osmane në Ballkan?
- Cilat janë betejat kryesore mes ballkanasve dhe Perandorisë Osmane?
Grupi II - Ballkani nën sundimin osman.
- Cili ishte organizimi administrativ i Ballkanit?
- Çfarë tiparesh ka politika fetare e ndjekur nga pushtuesit osmanë?
- Çfarë përfaqëson sistemi i mileteve?
Grupi III - Kriza e sundimit osman në Ballkan.
- Cilat janë shenjat e krizës të sundimit osman në Ballkan?
- Argumentoni shkaqet e kësaj krize.
- Si u bë e njohur figura e Skënderbeut në Perandorinë Osmane?
Më pas grupet diskutojnë me njëri-tjetrin për çështjet e tyre.

Përforcim: Punë e pavarur

Mësuesi/ja udhëzon nxënësit që në bazë të informacioneve të marra gjatë orës mësimore, por edhe më parë,
të plotësojnë tabelën e mëposhtme duke u mbështetur edhe te harta e tekstit mësimor.

Shekujt Territoret e pushtuara

XIV
XV
XVI
XVII

Pasi të plotësojnë tabelën, tre nxënës do të ngrihen në hartë për të treguar territoret e pushtuara sipas
shekujve.

Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura:

Nxënësi/ja:
- evidenton momentet e para të pushtimit osman në Ballkan dhe në territoret shqiptare;
- analizon situatën politike në Bizant dhe në të gjithë rajonin e Ballkanit;
- pasqyron ndikimin që pati qytetërimi osman në Ballkan;
- identifikon në hartë vendbetejat kryesore të qëndresës antiosmane në Ballkan dhe në territoret shqiptare.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen në bazë të angazhimit në orën e mësimit, pjesëmarrjes në diskutim, punës në
grup, mendimeve kritike.

Detyrat dhe puna e pavarur: Sillni informacione rreth jetës dhe veprimtarisë së Skënderbeut në Perandorinë
Osmane.
123
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori Shkalla: 6 Klasa: 12
Tematika 4 Situata e të nxënit:
Historia moderne shek. XV- fillim shek XX. Vendoset në monitor një sekuencë filmike rreth filmit
Skënderbeu: https://www.youtube.com/watch?
v=sH9Lm9Vd3D0dh minuta 17- 20 dhe diskutohet në
Tema mësimore: klase rreth kësaj figure.
Skënderbeu dhe koha e tij
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të Fjalë kyç:
fushës sipas temës mësimore: Gjergj Kastrioti Skënderbeu
Nxënësi/-ja: Besëlidhja e Lezhës
- përcakton gjendjen e popullsisë shqiptare me Shteti i Skënderbeut
kthimin e Skënderbeut; Institucionet e shtetit të Skënderbeut
- analizon vendimet e kuvendit të Lezhës; Politikë
- analizon rrugët që ndoqi Skënderbeu për të Diplomaci
kaluar në një shtet të përqendruar;
- vlerëson rëndësinë e kalimit nga aleanca
politike në një shtet shqiptar.
Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me Lidhja me fushat e tjera ose me temat
zgjedhje”, dhe libri digjital, informacione shtesë ndërkurrikulare:
nga “Historia e Popullit Shqiptar”, Tajar Zavalani, TIK, Gjuhët dhe Komunikimi, Gjeografi.
interneti.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Diskutim për njohuritë Nxitje e diskutimit Punë individuale
paraprake
Ndërtimi i Harta e konceptit Paraqitje grafike e Punë dyshe
përmbajtjes informacionit
Përforcimi Mbajtje e strukturuar e Ndërtim i shprehive Punë në grupe
shënimeve studimore

Organizimi i orës së mësimit

Parashikim: Diskutim për njohuritë paraprake

Nxënësit ftohen nga mësuesi/ja të shohin disa sekuenca nga filmi “Skënderbeu”. Shënohet tema “Skënder-
beu dhe koha e tij” dhe nxënësit ndahen në grupe të përbërë me nga 5-6 anëtarë. Nxënësit lexojnë pjesën
nga informacionet e marra rreth jetës dhe historisë së Skënderbeut”. Mësuesi/ja ngre pyetje, me qëllim orga-
nizimin e mendimit nga nxënësit mbi figurën e Skënderbeut.

Lindi 1405, vdes 1468

I vogli i familjes së Figura e Skëdërbeut U rrit dhe stërvit në

Gjon Kastriotit Perandorinë Osmane

Luftoi kundër Perandorisë Hero kombëtar dhe Mbrojtës i

Osmane ndërkombëtar Krishterimit

124
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Ndërtimi i njohurive të reja: Harta e konceptit (paraqitje grafike e informacionit)
Në këtë fazë nxënësit lexojnë informacionin e ri dhe përcaktojnë: a) rrethanat që favorizuan mbledhjen e
Kuvendit të Lezhës në këtë zotërim; b) vendimet e Kuvendit të Lezhës.
Pyetje: Përcaktoni rrethanat që favorizuan mbledhjen e Kuvendit në qytetin e Lezhës:

Lezha Zotërim venedikas (i sigurt nga kërcënimi osman).

Krijim i aleancave me Perëndimin (në këtë rast me Venedikun).
Shtet asnjanës (nuk i përkiste askujt prej princave shqiptarë).

Pyetje: Cilat ishin vendimet e Kuvendit të Lezhës?

Vendimet e Kuvendit të Lezhës Krijimi i një aleance politiko-ushtarake.

Arkë e përbashkët.
Krijimi i ushtrisë së përhershme dhe të përkohshme.

Pasi nxënësit renditin tri vendimet e Kuvendit të Lezhës, analizojnë dhe karakterin e kësaj lidhjeje si një
aleancë mes të barabartësh.
Pyetje: Evidento politikën dhe diplomacinë e jashtme të Skënderbeut me vendet e tjera:
Politika e Jashtme
Hungarinë
Mb.e Napolit Bashkëpunoi me:
Venedikun
Traktati i Gaetes (26 mars 1451)
garantonte ndihmën ekonomike- ushtarake.

Përforcim: Mbajtje e strukturuar e shënimeve

Pasi kanë diskutuar konceptet kryesore dhe kanë analizuar vendimet e Kuvendit të Lezhës, nxënësit ndajnë
fletën e punimit në dy pjesë për të përcaktuar arsyet pse Skënderbeu ishte për krijimin e një shteti të vetëm
shqiptar dhe për institucionet e këtij shteti. Pasi lexojnë informacionin në çështjen e tretë, nxënësit paraqesin
në punimin e tyre mendimin sipas këtij modeli:

Rrethanat që favorizuan krijimin e shtetit të ri shqiptar Institucionet e shtetit shqiptar

Personaliteti i Skënderbeut Kryetari i shtetit
Aftësitë e tij të veçanta në fushën politike dhe ushtarake dhe Kuvendi i fisnikëve
kontributi i tij në luftë bënë që ai të merrte atributet e kryetarit. Këshilli i Lartë
Konfliktet mes princave shqiptarë. Këshilli i Luftës
Derdhja jo e rregullt e kontributeve të princave në arkën e Simbolet e shtetit
lidhjes, bënë që Skënderbeu të kalojë në shtetin e përqendruar. Vula, flamuri, stema, kryeqytet- Kruja

Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura:

Nxënësi/ja:
- përcakton gjendjen e popullsisë shqiptare me kthimin e Skënderbeut;
- analizon vendimet e Kuvendit të Lezhës;
- analizon rrugët që ndoqi Skënderbeu për të kaluar në një shtet të përqendruar;
- vlerëson rëndësinë e kalimit nga aleanca politike në një shtet shqiptar.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, për argumentimin e pyetjeve, strategjitë e të
menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orën e mësimit.

Detyra: Argumentoni “Pse njerëz të afërt, të gjakut dhe të luftës, u larguan në momente të caktuara prej
Skënderbeut dhe shkuan tek osmanët”.
Krijoni një poster me ngjarjet më të rëndësishme për jetën e Skënderbeut.

125
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori Shkalla: 6 Klasa: 12

Tematika 4 Situata e të nxënit:
Historia moderne shek. XV- fillim shek XX. Çfarë nënkuptonte për njerëzimin “epoka e errët”?
Tema mësimore: Rilindja europiane, shqiptarët dhe
Perandoria Habsburge

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të Fjalë kyç:

fushës sipas temës mësimore: Rilindja europiane
Nxënësi/-ja: Shqiptarët
- shpjegon kuptimin e konceptit Rilindje; Perandoria Habsburge
- rendit parimet themelore të saj dhe figurat më
përfaqësuese të kësaj lëvizjeje;
- përshkruan prirjet kryesore të artit dhe të arkitekturës
së Italisë në shek. XV-XVI;
- identifikon lidhjet kulturore të shqiptarëve me pellgun
e Adriatikut dhe me Italinë e shekujve XIV-XV;
- përmend autorë dhe vepra të humanistëve shqiptarë
në kuadrin e Rilindjes Europiane.
Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje”, Lidhja me fushat e tjera ose me temat
libri digjital, informacione shtesë nga interneti. ndërkurrikulare:
TIK, Gjuhët dhe Komunikimi, Gjeografi, Arte.

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Kllaster Nxitje e diskutimit Punë individuale
Ndërtimi i Leksion i avancuar Pyetje-përgjigje Punë dyshe
përmbajtjes
Përforcimi Tabelë krahasuese Ndërtimi i shprehive studimore Punë në grupe

Organizimi i orës mësimore

Parashikim: Kllaster
Mësuesi/ja bashkëbisedon fillimisht me nxënësit rreth pyetjes. Çfarë nënkuptonte për njerëzimin “epoka e
errët”? Nxënësit japin argumentet e tyre në lidhje me këtë pyetje duke u nisur edhe nga lënda e letërsisë, por
edhe nga informacione të marra më parë. Më pas mësuesi/ja shënon në tabelë mendimet e nxënësve në
lidhje me “epokën e errët”.
prapambetje teknologjike - kulturore dhe shoqërore

rënia e Perandorisë Romake Epoka e errët mungesa e dokumenteve të shkruara

u zhvillua kultura bizantine

Ndërtimi i njohurive: (Leksion i avancuar)

Mësuesi/ja i përgatit nxënësit për mësimin duke u treguar atyre se çfarë përmban ky mësim dhe rëndësinë që
luajtën këto dy epoka (Humanizmi -Rilindja) për njerëzimin.

126
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Pjesa e parë: Mësuesi/ja e ndan klasën në grupe me numër çift. Ai/ajo u shpjegon nxënësve detyrën, pra,
ata duhet të hartojnë një listë mbi gjithçka dinë rreth kësaj teme. Pas një kohe (prej 4-5 minutash),
mësuesi/ja u kërkon dysheve t’ua tregojnë punën e tyre shokëve. Mësuesi/ja shkruan në tabelë idetë e
dhëna nga nxënësit dhe u tërheq atyre vëmendjen mbi problemet që trajton, të cilat vetë ata i kanë listuar
më parë. Mësuesi/ja i nxit nxënësit të flasin lirisht rreth temave të prezantuara dhe u bën shpjegimet
përkatëse.

Pyetjet që drejtohen:
- Humanizmi dhe Rilindja kur filluan si epoka?
- Cilat ishin fushat shoqërore që prekën këto dy periudha?
- Ku qëndron ndryshimi midis “epokës së errët” dhe “epokës moderne”?
- Ku u përqendrua më tepër “epoka moderne”?
Diskutohet për rreth 2-3 minuta në grup. Paraqiten idetë e grupit para klasës.

Pjesa e dytë: Lidhet me përcaktimin e karakteristikave të këtyre dy periudhave. Nxënësve u kërkohen dy-tri
ide në lidhje me këto probleme:
- Çfarë ndryshimesh bëri arti, shkenca, letërsia dhe kultura?
- Përse këto ndryshime ndodhën pikërisht në qytetet e Italisë?
- Si u zhvillua jeta shoqërore dhe kulturore në këto qytete të Italisë?
- Cilat ishin familjet që u zhvilluan më shumë për nga ana kulturore dhe shoqërore?
Diskutohet për rreth 2-3 minuta në grup. Paraqiten idetë e grupit para klasës.

Pjesa e tretë: Lidhet me shqiptarët dhe Rilindjen humaniste. Nxënësve u kërkohen dy-tre shembuj në lidhje
me zhvillimin e Rilindjes në Shqipëri.

Pyetjet që drejtohen:
- Cilat janë fushat e artit që u zhvilluan më shumë?
- Renditni disa vepra që u shkruan në atë periudhë.
- Cilat ishin familjet arbërore që u zhvilluan më shpejt?
- Shpjegoni ndryshimin që ndodhi në kulturën arbërore pas vendosjes së sundimit osman.
Diskutohet për rreth 2-3 minuta në grup. Paraqiten idetë e grupit para klasës.

Pjesa e katërt: Perandoria Habsburge. Nxënësve u kërkohen dy-tre shembuj në lidhje me zhvillimin e
Perandorisë Habsburge.

Pyetjet që drejtohen:
- Kur u themelua kjo perandori?
- Cilat ishin qëllimet e saj kundër Perandorisë Osmane?
- Identifikoni rrugët që ndoqi kjo perandori për të zgjeruar territoret e saj?
Diskutohet për rreth 2-3 minuta në grup. Paraqiten idetë e grupit para klasës. Më pas, mësuesi/ja bën
krahasimin e ideve që kanë dhënë nxënësit nga informacionet e tyre paraprake me idetë që trajtohen në
temën e re, si dhe bën shpjegimin e çështjeve të paqarta duke plotësuar edhe me ndonjë informacion të ri.

Përforcim: Tabelë krahasuese

Mësuesi/ja duke u nisur nga informacionet e dhëna dhe nga figurat e treguara e ndan tabelën në disa pjesë
dhe kërkon nga nxënësit të plotësojnë në tabelën krahasuese rreth epokës së errët dhe asaj moderne duke
nxjerrë në pah dallimet dhe ndryshimet.
Dy nxënës plotësojnë tabelën, duke u mbështetur edhe nga informacioni i marrë më parë.

127
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Epokat Fillimi dhe mbarimi Ndryshimet Risitë Vendet ku u zhvillua
e errët
moderne

Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura:

Nxënësi/ja:
- shpjegon kuptimin e konceptit Rilindje;
- rendit parimet themelore të saj dhe figurat më përfaqësuese të kësaj lëvizjeje;
- përshkruan prirjet kryesore të artit dhe të arkitekturës së Italisë në shek. XV-XVI;
- identifikon lidhjet kulturore të shqiptarëve me pellgun e Adriatikut dhe me Italinë e shekujve XIV-XV;
- përmend autorë dhe vepra të humanistëve shqiptarë në kuadrin e Rilindjes Europiane.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, për argumentimin e pyetjeve, strategjitë e të
menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orën e mësimit.

Detyra: Diskutoni mbi shkallën e integrimit të shqiptarëve në Rilindjen Europiane.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori Shkalla: 6 Klasa: 12

Tematika 4 Situata e të nxënit:
Historia moderne shek. XV- fillim shek XX. Mësuesi/ja vendos një dokumentar rreth jetës
dhe veprës së Gjon Buzukut me temë: “Para
460 vjetësh përfundon ‘Meshari’ i Gjon Buzukut,
shkrimtari i veprës monumentale.”
https://www.youtube.com/watch?v=PBVokTGHl3o
- Si e konceptoni dhe interpretoni ju këtë vepër.
Tema mësimore: - Përse kjo vepër sot ruhet në Vatikan dhe jo në
Perandoria Osmane dhe Europa në shek. XVI (lindja Shqipëri?
e Protestantizmit).
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të Fjalë kyç:
fushës sipas temës mësimore: Perandoria Osmane
Nxënësi/ja: Europa në shek. XVI
- shpjegon kuptimin e konceptit Perandori Osmane; Protestantizëm
- vë në dukje zhvillimet fetare dhe politike në Europë Kisha Katolike
në kuadër të procesit të Reformacionit; Islami
- evidenton përhapjen e Protestantizmit në Europë Kundërreforma (Reformacioni)
dhe kundërpërgjigjen e Kishës Katolike ndaj tij Inkuizicioni
(Inkuizicioni);
- analizon kontekstin historik, fetar e kulturor në të
cilin u hartua “Meshari” i Gjon Buzukut (libri i parë në
gjuhën shqipe);
- përshkruan figurën fetar-historike të Martin Luterit
me atë të Gjon Buzukut.
Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje”, Lidhja me fushat e tjera ose me temat
libri digjital, informacione shtesë nga interneti. ndërkurrikulare:
TIK, Gjuhët dhe Komunikimi, Letërsi, Arte.

128
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Diskutim i lirë Nxitje e diskutimit Punë individuale
Ndërtimi i përmbajtjes INSERT Pyetje-përgjigje Punë dyshe
Përforcimi Diagrami Ven Ndërtim i shprehive Punë në grupe
studimore

Organizimi i orës së mësimit

Parashikim: Diskutim i lirë
Mësuesi/ja vendos një dokumentar rreth jetës dhe veprës së Gjon Buzukut me temë. “Para 460 vjetësh
përfundon “Meshari” i Gjon Buzukut, shkrimtari i veprës monumentale” dhe drejtohet pyetja:
- Kush është Gjon Buzuku? Cila është vepra e tij më e famshme?
- Si e konceptoni dhe interpretoni ju këtë vepër?
- Përse sot kjo vepër ruhet në Vatikan dhe jo në Shqipëri?

prift katolik

shkrimtar Gjon Buzuku arbëresh

përktheu veprën Meshari

Ndërtimi i njohurive: INSERT

Mësuesi/ja udhëzon nxënësit që secili në mënyrë individuale të lexojë tekstin dhe të nënvizojë çështjet
thelbësore. Ndërkohë, mësuesi/ja ndërton në dërrasën e zezë tabelën e mëposhtme me shpjegimet
përkatëse.
* Informacioni i ditur (v) * Informacioni i ri (+)
* Informacioni që e dinim ndryshe (-) * Informacioni që duam të dimë (?)

V +
1. Dëshira e shqiptarëve
të krishterë për t’u çliruar
nga sundimi osman
dëshmohet nga projektet
që u paraqitën shteteve
europiane qysh në shek.
XVI.
1. V 476 bie Perandoria
Romake e Perëndimit dhe
vendin e zuri Bizanti.
1. U formuan kuvende në
Shqipëri kundër pushtimit
osman (Malësia e Shkodrës,
Mali i Zi, Puka, Mirdita).
2. V. 1621 kleriku katolik
shqiptar Pjetër Budi që hartoi
një projekt për çlirim, por që
mbeti në letër.
Arsyet
- Konfliktet e brendshme civile.
- Rebelimet feudale dhe aktet
e banditizmit ishin zhvillime që
kërkonin kundërpërgjigje nga
qeveri më të centralizuara.
- ?
1. Projektet mbetën në
letër për shkak të copëtimit
politik që mbizotëronte në
Europë.
2. Por po aq edhe prej
pafuqisë politike e
ushtarake të Europës për
t’i larguar osmanët nga
Europa.
Perandoria Osmane:
1. Do të kërcënonte
fuqishëm unitetin fetar e
kulturor evropian.
1. Si reagoi popullsia
shqiptare kundër këtij
pushtimi?
2. Cilat ishin rregullat që
vendosi kjo perandori për
shqiptarët?
1. Përse Spanja largoi
popullsinë islame dhe
hebreje.

2. Institucioni i vetëm që arriti 2. Do të testonte edhe 2. Si ndikoi lindja e

2. Kisha luajti rol kryesor të ruante unitetin ideologjik vendosmërinë europiane monarkive territoriale në
deri në shek. XV-XVI. e kulturor të Europës nën udhëheqjen e Europë.
Perëndimore e Qendrore. Vatikanit për ndërmarrjen
e nismave kryqtare

129
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
3. U zhvilluan reforma Kapitalizmi Luteri synonte 1. Përse u quajt
katolike - Protestantizmi i Rilindja - thjeshtësinë e Papatit; Protestantizëm?
Luterit Humanizmi faktorë për - përkthimin e Biblës në
zhvillimin e reformave katolike gjermanisht. 2. Në cilat vende të tjera u
përhap.

3.Meshari i Gjon Buzukut

4. Kundërreformacioni dhe
inkuizicioni
U mbështet nga:
1. shtete monarkike, si Franca,
Spanja dhe Perandoria
Habsburge;
2. Urdhrit Jezuit.
a praktikohet në ditët e
sotme.
Fund shek. XV shënoi 1. Përse lindi termi
edhe ripërtëritjen e “heretik”?
Inkuizicionit. Inkuizicioni
u kthye kundër mendimit
të lirë që kishte krijuar
fryma e shkencës dhe e
filozofisë.

Përforcim: Diagrami i Venit

Mësuesi/ja udhëzon nxënësit që secili në mënyrë individuale të lexojë tekstin dhe të plotësojë diagramin e
Venit rreth figurave të Martin Luterit dhe Gjon Buzukut. Ndërkohë, mësuesi/ja ndërton në dërrasën e zezë
diagramin e Venit, duke e plotësuar me shpjegimet përkatëse.

Martin Luteri Gjon Buzuku

Të përbashkëtat

Të veçantat Të përbashkëtat Të veçantat

1. gjerman 1. priftërinj katolik 1. arbëresh
2. 2. 2.
3. 3. 3.
4. 4. 4.
5. 5. 5.

Një nxënës ngrihet në tabelë për të plotësuar këtë diagram duke u nisur edhe nga informacionet e marra më parë.
Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura:
1. shpjegon kuptimin e konceptit Perandori Osmane;
2. vë në dukje zhvillimet fetare dhe politike në Europë në kuadër të procesit të Reformacionit;
3. evidenton përhapjen e Protestantizmit në Europë dhe kundërpërgjigjen e Kishës Katolike ndaj tij
(Inkuizicioni);
4. analizon kontekstin historik, fetar e kulturor në të cilin u hartua “Meshari” i Gjon Buzukut - libri i parë në
gjuhën shqipe;
5. përshkruan figurën fetar-historike të Martin Luterit me atë të Gjon Buzukut.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, për argumentimin e pyetjeve, strategjitë e të
menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orën e mësimit.

Detyra: Analizoni kontekstin historik, fetar e kulturor në të cilin u hartua “Meshari” i Gjon Buzukut - libri i parë
në gjuhën shqipe.

130
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori Shkalla: VI Klasa: XII
Tematika 4 Situata e të nxënit:
Historia Moderne shek. XV‒ fillim shek XX. Mësuesi/ja lexon një pjesë të shkurtër rreth
riorganizimit të territoreve të Perandorisë
Osmane.

Tema mësimore: Zgjerimi i Perandorisë Osmane, pas

Perandoria Osmane dhe administrimi i saj pushtimeve të realizuara në shek. XV, bëri
të nevojshëm ndryshimin e organizimit të saj
shtetëror. Territoret e gjithë perandorisë u
ndanë në 32 ejalete.
Territoret e Shqipërisë bënin pjesë në ejaletin
e Rumelisë. Ato u ndanë në disa sanxhakë.
Numri, shtrirja dhe emërtimi i tyre ka
ndryshuar herë pas here.
Pse, here pas here, ka ndryshuar numri dhe
emërtimi i tyre?
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Fjalë kyç:
sipas temës mësimore: Organizim shtetëror
Nxënësi/ja: Organizim administrativ
- përshkruan organizimin shtetëror dhe administrativ të Perandoria Osmane
territoreve të porsavëna nën sundimin e Perandorisë Administrimi i Perandorisë Osmane
Osmane; Shtresëzim social
- analizon sistemin ekonomik dhe fiskal të zbatuar nga Taksim
autoritetet osmane: Perandoria Osmane, Ballkani dhe
Shqipëria;
- evidenton pozicionin e feve të ndryshme në kuadër të
legjislacionit të Perandorisë Osmane;
- shpjegon parimet e organizimit territorial dhe shtetëror të
Perandorisë Osmane.
Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje” dhe Lidhja me fushat e tjera ose me temat
digjital informacione shtesë interneti. ndërkurrikulare:
TIK, Gjuhët dhe Komunikimi, Letërsi, Arte.

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Diskutim i lirë Nxitje e diskutimit Punë individuale

Ndërtimi i përmbajtjes INSERT Pyetje-përgjigje Punë dyshe

Përforcimi Diagrami i Venit Ndërtim i shprehive Punë në grupe
studimore

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi: Stuhi mendimesh
Mësuesi/ja lexon një pjesë të shkurtër rreth riorganizimit të territoreve të Perandorisë Osmane.
Zgjerimi i Perandorisë Osmane, pas pushtimeve të realizuara në shek. XV, bëri të nevojshëm ndryshimin e
organizimit të saj shtetëror. Territoret e gjithë perandorisë u ndanë në 32 ejalete. Territoret e Shqipërisë bënin

131
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
pjesë në ejaletin e Rumelisë. Ato u ndanë në disa sanxhakë. Numri, shtrirja dhe emërtimi i tyre ka ndryshuar
herë pas here.
Pyetja: Pse herë pas here ka ndryshuar numri dhe emërtimi i tyre?
Përgjigje: Arsyeja ka qenë sepse Perandoria Osmane është drejtuar nga shumë sulltanë dhe secili prej tyre
realizonte reforma administrative jo vetëm brenda perandorisë, por edhe në territoret e pushtuara. Gjatë
mbretërimit të sulltan Sulejmanit II (1520‒1566), të njohur me emrin Ligjvënësi (kanuniu), u krye një
organizim i ri i shtetit dhe u rishikuan e u plotësuan ligjet ekzistuese me urdhëresa të tjera në përshtatje me
kushtet e reja, me synim që të arrihej në radhë të parë centralizimi i pushtetit në duart e sulltanit.

Ndërtimi i njohurive. Ditari dypjesësh

Citati/fragmenti Përgjigjja/ Komenti

- subashi, për ruajtjen e rendit;
Emërtimi i autoriteteve lokale osmane: - kadiu, për administrimin e jetës publike dhe të ligjit islamo-osman;
- dizdari, komandanti i garnizonit osman, që vendosej në kështjellë;
- imami, që drejtonte ritualin e faljeve për trupat osmane.

a. çifligu (ngastër toke) - ishte njësia më e vogël taksapaguese;

b. zeameti, që ishte një burim të ardhurash nga 3 000‒20 000 akçe,
u akordohej komandantëve më të lartë ushtarakë se timariotët;
c. hase burim të ardhurash nga 20 000-100 000 akçe.
ç. sanxhakë njësi administrativo-territoriale:

Ndarja territoriale:
- ishte një hapësirë gjeografike;
- kishte toka të mjaftueshme bujqësore për të ushqyer normalisht
popullsinë vendase;
- kishte një numër të mjaftueshëm qytetesh dhe qytezash.
d. Shqipëria u nda në 11 sanxhakë i Shkodrës, i Malit të Zi, i Prizrenit,
i Vushtrrisë, Shkupit, Manastirit, Ohrit, Elbasanit, Vlorës, Janinës,
Delvinës, Tërhallës dhe i Lepantos, që drejtoheshin nga Sanxhakbeu.

Kanunname: akte ligjore që rregullonin mënyrën e funksionimit të:

Regjistri kadastral përbëhej nga:
a) administratës osmane,
b) jetën e grupeve sociale,
c) veprimtarinë ekonomike, taksat.
Kanunnamet ndaheshin në:
- të përgjithshme - akte që gjenin zbatim në të gjithë perandorinë;
- të veçanta - akte që zbatoheshin në një njësi të veçanta.

I . Ushtarakët, kastë sociale e cila nuk prodhonte, dhe për pasojë nuk
Shtresëzimi social dhe taksimi ndahej në: paguante as taksa.
II. Fshatarët, shtresa e mirëfilltë prodhuese dhe taksapaguese.

Ligji i Sheriatit është Ligji Islam:

a. ku spikasnin e dhjeta nga prodhimet bujqësore dhe xhizja
(taksa për kokë);
b. taksa me origjinë nga tradita juridike:
• ballkanike (ispenxhja, taksa e vreshtave, e verës, e derrit);
• turke (taksa e çiftit, që vilej nga popullsia myslimane).

Mësuesi/ja e ndan klasën në dy grupe dhe i jep secilit grup të lexojë një nga çështjet e mësimit. Ai/ajo i
udhëzon nxënësit ta lexojnë atë për një periudhë prej 4-6 minutash dhe të nënvizojnë informacionin që u
duket më i rëndësishem. Pasi është plotësuar tabela me informacionin e ri, mësuesi/ja ndalet në disa
çështje që janë trajtuar në kanunname shqiptare, si ai i Vlorës apo dhe i Kosovës.
132
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Përforcimi: Diskutim i lirë
U kërkohet nxënësve të shohin me vëmendje kanunnamenë e Vlorës dhe të Skëndërbeut dhe të japin
mendimet e tyre mbi këto kanunname dhe interesin e Perandorisë Osmane për këto ligje.
Mësuesi/ja ndërhyn gjatë diskutimit të nxënësve për të plotësuar me ndonjë informacion shtesë rreth
kanunnameve të Vlorës dhe të Skënderbeut ose duke korrigjuar nxënësit.

Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura:

1. përshkruan organizimin shtetëror dhe administrativ të territoreve të porsavëna nën sundimin e
Perandorisë Osmane;
2. analizon sistemin ekonomik dhe fiskal të zbatuar nga autoritetet osmane: Perandoria Osmane, Ballkani
dhe Shqipëria;
3. evidenton pozicionin e feve të ndryshme në kuadër të legjislacionit të Perandorisë Osmane;
4. shpjegon parimet e organizimit territorial dhe shtetëror të Perandorisë Osmane.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të
menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orën e mësimit.

Detyra: Hulumtoni në internet dhe gjeni informacione dhe dokumentarë në lidhje me ndarjen administrative të
territoreve Shqiptare gjatë sundimit të Perandorisë Osmane në shek. XV‒X.

133
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori Shkalla: 6 Klasa: 12
Tematika 4 Situata e të nxënit:
Historia Moderne shek. XV ‒ fillim shek XX. Mësuesi/ja drejton pyetjen:
Sot flitet për pakica të popullsisë turke në shtetet
Tema mësimore: e Ballkanit por edhe pakica të popullsisë shqiptare
Perandoria Osmane, Ballkani dhe Shqipëria në Turqi.
Si e shpjegoni ju këtë dukuri?
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të Fjalë kyç:
fushës sipas temës mësimore: Perandoria Osmane
Nxënësi/ja: Fe zyrtare
1. argumenton politikën që ndoqi Mehmeti II ndaj Fe islame
besimeve fetare; Komunitete jomyslimane
2. analizon arsyet e qëndrimit të shtetit osman ndaj Komunitet i ri etnik dhe fetar
Kishës Katolike; Autonomi fetare
3. shpjegon pse hebrenjtë erdhën në territoret
arbërore në shek. XV dhe ç’ndikim patën në Vlorë.
4. evidenton liritë fetare të Kryepeshkopatës së Ohrit
nga Perandoria Osmane.
Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje”, Lidhja me fushat e tjera ose me temat
libri digjital, informacione shtesë interneti. ndërkurrikulare:
TIK, Gjuhët dhe Komunikimi, Letërsi, Arte.

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Stuhi mendimesh Nxitje e diskutimit Punë individuale
Ndërtimi i përmbajtjes Puna në grupe Pyetje-përgjigje Punë dyshe
Përforcimi Diskutim i lirë Ndërtim i shprehive Punë në grupe
studimore

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi: Stuhi mendimesh
Mësuesi/ja drejton pyetjen:
Sot flitet për pakica të popullsisë turke në shtetet e Ballkanit, por edhe pakica të popullsisë shqiptare në
Turqi.
- Si e shpjegoni ju këtë dukuri?
- Po sot a ka shqiptarë në Turqi?
- Në cilat territore të Turqisë janë më tepër të vendosur shqiptarët dhe si quhen ata nga turqit?
Mësuesi/ja dëgjon përgjigjen e nxënësve duke i plotësuar ata edhe nëpërmjet hartës.

Ndërtimi i përmbajtjes: Puna në grupe

Mësuesi/ja e ndan klasën në grupe. Secili grup do të punojë me materialin që ka secila nënçështje në tekst.
Pasi nxënësit lexojnë me kujdes materialin në mënyrë individuale, punojnë në grup, ku diskutojnë, japin
mendimet dhe nxjerrin përfundimet sipas kërkesës. Në fund përfaqësuesi i çdo grupi paraqet përfundimet e
arritura.

Grupi i parë - Përcaktoni në mënyrë skematike përparësitë që i dha sulltan Mehmeti II Kishës Ortodokse.

134
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”

Autonomia për çështjet fetare.

Kisha Ortodokse përparësitë Përparësitë në fushën social-kulturore.
Në krye qëndronte kryepeshkopi.
Kryepeshkopatat më e rëndësishme në territoret shqiptare ishin
ato të Ohrit dhe Pejës.

Grupi i dytë - Shpjego arsyet përse kundrejt Kishës Katolike Perandoria Osmane mbajti qëndrim ndryshe
nga Kisha Ortodokse.

Arsyet
Lindjes dhe Betejat me
1. Lufta e shenjtë (kryqëzatat).
2. Synimi i saj për një Perëndimit
perandori të fuqishme. Vatikanin Vjenën Prevezë Lepantos
3. Feja myslimane si fe zyrtare.
1480-1481 1529-1530 1538 1571

1537 1683‒1699

Grupi i tretë - Evidento grupet e popullsisë që përfituan nga perandoria osmane.

Grupet e popullsisë
fshatari raja klerikët

popullsia myslimane e ardhur nga Spanja

Përforcim: Diskutimi i lirë

Mësuesi/ja drejton pyetjen nxënësve:
Cilët ishin faktorët e vendosjes së popullsisë hebre në Shqipëri?
Si ndikoi kjo popullsi në zhvillimin ekonomik-social-kulturor në qytetin e Vlorës?
Nisur dhe nga informacione të marra më parë, nxënësi u përgjigjet pyetjeve duke i argumentuar ato.

Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura:

Nxënësi/ja
1. argumenton politikën që ndoqi Mehmeti II ndaj besimeve fetare;
2. analizon arsyet e qëndrimit të shtetit osman ndaj Kishës Katolike;
3. shpjegon pse hebrenjtë erdhën në territoret arbërore në shek. XV dhe ç’ndikim patën në Vlorë;
4. evidenton liritë fetare të Kryepeshkopatës së Ohrit nga Perandoria Osmane.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, për argumentimin e pyetjeve, strategjitë e të
menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orën e mësimit.

Detyra: Hulumtoni në internet dhe gjeni informacione dhe dokumentarë në lidhje me Luftën e Shenjtë
(kryqëzatat) midis Lindjes dhe Perëndimit.

135
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori Shkalla: 6 Klasa: 12
Tematika 4 Situata e të nxënit:
Historia Moderne shek.XV - fillim shek XX Mësuesi/ja drejton pyetjen:
“Shqipëria njihet si vendi me harmoninë më të madhe
Tema mësimore: Islamizimi i shqiptarëve fetare”
1. Sa fe praktikohen sot në Shqipëri?
2. Përse themi që kemi harmoni fetare?
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të Fjalë kyç:
fushës sipas temës mësimore: Islam
Nxënësi/ja: Islamizim
- tregon si u realizua procesi i përhapjes së fesë Konvertim
islame në territoret shqiptare; Aristokraci shqiptare
- identifikon rrugët e përhapjes së islamizimit;
3.analizon shkaqet e islamizimit të popullsisë
shqiptare.
4. shpjegon arsyet pse shqiptarët u detyruan të
konvertoheshin në besimin islam.
Burimet: Teksti mësimor dhe digjital, Lidhja me fushat e tjera ose me temat
informacione shtesë interneti. ndërkurrikulare:
TIK, Gjuhët dhe komunikimi, Letërsi, Qytetari
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Harta e koncepteve Nxitje e diskutimit Punë individuale
Ndërtimi i përmbajtjes Të kuptuarit përmes leximit Pyetje-përgjigje Punë dyshe
Përforcimi Shkrim i i lirë Ndërtim i shprehive studimore Punë në grupe
Organizimi i orës së mësimit
Parashikim: Harta e koncepteve
Mësuesi/ja drejton pyetjen: “Shqipëria njihet si vendi me harmoninë më të madhe fetare”
1. Sa fe praktikohen sot në Shqipëri?
2. Përse themi që kemi harmoni fetare? Organizuesi grafik

myslimane Fetë në Shqipëri katolike

ortodokse

Ndërtimi i njohurive: Të kuptuarit përmes leximit

Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë mësimin për rreth 10 minuta. Më pas mësuesi/ja krijon tri grupe pune
dhe përcakton kërkesat për çdo grup.

Grupi I - Islamizimi i aristokracisë shqiptare

- Cila ishte shtresa e parë e popullsisë që u përball me islamizimin e fesë?
- Renditni alternativat me të cilat shtresa e aristokracisë do të pranonte konvertimin në myslimanë
- Argumentoni përse Perandoria Osmane përdori dhunën për përhapjen e fesë në Shqipëri?

Grupi II - Islamizimi i territorit

- Çfarë tiparesh ka politika fetare e ndjekur nga pushtuesit osmanë?
- Cilat ishin institucionet dhe ndërtesat fetare?
- Renditni disa nga ritet fetare myslimane?

136
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
- Përse Perandoria Osmane nuk i prishi institucionet e feve të tjera?

Grupi III - Shkaqet e islamizimit masiv të shqiptarëve

- Kur filloi procesi i plotë i islamizimit të popullsisë shqiptare?
- Renditni disa nga qytetet që e kthyen fenë?
- Përse Perandoria Osmane përdori edhe dhunën për konvertimin nga katolikë-ortodoksë në myslimanë?
- A u kthye popullsia shqiptare e gjitha në fe
myslimane? Më pas grupet diskutojnë me njëri-tjetrin për
çështjet e tyre.

Përforcimi: Shkrim i lirë

Në këtë fazë të mësimit mësuesi/ja iu jep nxënësve punë të pavarur një shkrim të lirë me temë: “Po në ditët e
sotme a kemi harmoni fetare. A ndikon ajo në jetën tonë të përditshme?”
Mësuesi/ja cakton dy nxënës të lexojnë shkrimin e tyre dhe më pas, në formë diskutimi, bëhen komentet rreth pjesës.

Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura:

Nxënësi/ja:
- tregon si u realizua procesi i përhapjes së fesë islame në territoret shqiptare;
- identifikon rrugët e përhapjes së islamizimit;
- analizon shkaqet e islamizimit të popullsisë shqiptare;
- shpjegon arsyet pse shqiptarët u detyruan të konvertoheshin në besimin islam.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të
menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orën e mësimit.

Detyra: Hulumtoni në internet dhe gjeni informacione rreth konvertimit të popullsisë shqiptare në fe
myslimane. Argumentoni përse disa zona dhe qytete të Shqipërisë nuk e kthyen fenë e tyre.

Tematika 4 Situata e të nxënit:

Historia Moderne shek. XV - fillim shek XX Mësuesi/ja drejton pyetjen:
Kalaja e qytetit të Elbasanit është një ndër
kalatë më të mëdha fushore në Ballkan.
- Kur është ndërtuar ajo?
Tema mësimore:
- Cili sulltan e rikonstrukturoi atë?
Qytetet shqiptare (shek. XVI‒XIX) - Çfarë funksioni ka luajtur ajo në historinë e
këtij qyteti?
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Fjalë kyç:
sipas temës mësimore: Perandori Osmane
Nxënësi/ja: Formacion politik i centralizuar
- përshkruan zhvillimin që patën qytetet pas shek. XV Qytete shqiptare
dhe më pas; Vizion gjeostrategjik
- evidenton mënyrën e organizimit të brendshëm të Esnafe
qendrave urbane shqiptare; Statutet i esnafeve
- rendit qytetet më të mëdha të asaj kohe dhe veçoritë e Prodhim zejtar
disave prej tyre; Tregti
- shpjegon rëndësinë e pozitës gjeografike dhe
gjeopolitike të viseve shqiptare në kuadër të planeve
ekspansioniste të Perandorisë Osmane.

137
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje” dhe
digjital, informacione shtesë nga interneti.
Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
TIK, Gjuhët dhe komunikimi, Letërsi, Qytetari

138
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Harta e koncepteve Nxitje e diskutimit Punë individuale
Ndërtimi i përmbajtjes Të kuptuarit përmes leximit Pyetje-përgjigje Punë dyshe
Përforcimi Rrjet i diskutimit Ndërtim i shprehive Punë në grupe
studimore
Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi: Hartat e koncepteve

Mësuesi/ja u tregon nxënësve disa foto të kalasë së qytetit të Elbasanit dhe drejton pyetjen:
Kalaja e qytetit të Elbasanit është një ndër kalatë më të mëdha në Ballkan.

- Kur është ndërtuar ajo? shek IV e. s rruga “Egnatia”

Kalaja e Elbasanit

- Cili sulltan e rikonstrukturoi atë? Sulltan Mehmeti II informacion ushtarako-administrativ

- Çfarë funksioni ka luajtur ajo në historinë e këtij qyteti.

Ndërtimi i përmbajtjes: Ditari dypjesësh

Mësuesi/ja fillimisht kërkon që nxënësit të njihen me materialin duke nxjerrë problemet kyçe. Udhëzon nxënësit që
të diskutojnë me shokun apo shoqen që kanë pranë për çështjet që i kanë nxjerrë si më të rëndësishme.
Mësuesi/ ja ndërton në tabelë skicën e ditarit dypjesësh dhe, përmes pyetjeve të drejtuara, nxënësi e plotëson
atë.

Citati/fragmenti Komentet
Vizioni gjeostrategjik osman.
Qendra shërbimi dhe fortifikim.
Njësi administrative (pas betejës së Prevezës).
Disa qytete u rikonstrukturuan (Durrësi, Kruja, Lezha, Elbasani).
Qytetet shqiptare U vendos administrata osmane.
Në shek XVI u krijuan lagje të reja (Varosh).
Shek XVII - u rrit numri i popullsisë.
1. Esnafet formë organizimi e prodhuesve të zejeve të njëjta apo të përafërta.
a. qytetet kishin statutet e tyre;
b. Elbasani esnaf i Tabakëve v. 1657;
c. sullet (praktikat e pashkruara traditat-zakonet).
Organizimet profesionale 2. Esnafet i shërbenin shmangies së konkurrencës së pandershme, rritjes
artificiale të çmimeve për të njëjtin produkt, si dhe garantonin praninë në treg të
një produkti që ai të mos mungonte.
3. Shek XVII-XVIII, qytetet arritën kulmin në:
a. tregti, b. zejtari, c. përpunimin e lëkurës, d. administrim ushtarak.
Shek XVII-XVIII solli zhvillim në shumë fusha:
ushtarake
fetar e
tregtare
urbanizim
Voskopoja Voskopoja popullsi vllehe dhe shqiptare
zhvillim tregtar i përpunimit të leshit në rajonet e
Europës dhe Ballkanit
Liturgji fetare ortodokse
u shkatërrua në v. 1769

139
 Libër mësuesi për tekstin “Historia 12”
Përforcim: Rrjeti i diskutimit Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
Në këtë fazë ftohen nxënësit të lexojnë informacionin e ri “Qytetet shqiptare”.
Pyetje:
Çfarë ndryshimesh me karakter tregtar dhe kulturor ndodhën në viset shqiptare me vendosjen e sundimit
osman? Çfarë gjykimi jepni ju mbi përmasat e përhapjes esnafeve në Shqipëri?
Në një diskutim të lirë nxënësit ftohen të shprehin opinionin bazuar dhe në faktet historike mbi këto çështje.

Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura

Nxënësi/ja:
- përshkruan zhvillimin që patën qytetet pas shek. XV dhe më pas;
- evidenton mënyrën e organizimit të brendshëm të qendrave urbane shqiptare;
- rendit qytetet më të mëdha të asaj kohe dhe veçoritë e disave prej tyre;
- shpjegon rëndësinë e pozitës gjeografike dhe gjeopolitike të viseve shqiptare në kuadër të planeve
ekspansioniste të Perandorisë Osmane.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të
menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orën e mësimit.

Detyra: Hulumtoni në internet dhe gjeni informacione rreth zhvillimit të Voskopojës shek XVII‒XVIII. Krijoni
një album me foto dhe informacione rreth qyteteve më të zhvilluara gjatë shek XVII‒XVIII.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori Shkalla: 6 Klasa: 12

Tematika 4 Situata e të nxënit:
Historia Moderne shek. XV- fillim shek XX Mësuesi/ja u tregon nxënësve disa pamje filmike
https://www.youtube.com/watch?v=jCstLFdQrA0
minuta 0.41-1.16 dhe më pas drejton pyetjen:
Tema mësimore: Qyteti i Beratit është qytet muze.
Kultura shqiptare (shek. XVI‒XVIII) a. Cilat janë figurat dhe shkrimet më të rëndësishme?
b. Përse Onufri dallohet në ditët e sotme?
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të Fjalë kyç:
fushës sipas temës mësimore: Kulturë
Nxënësi/ja: Ndikim kulturor
- evidenton zhvillimin e kulturës shqiptare në shek. Gjuha shqipe Gjuhë liturgjie fetare
XVI-XVIII; Letërsi shqipe me alfabet arab
- përmend poetë të shek. XVI, që kanë lënë Letërsi fetare arbëreshe
gjurmë në kulturën botërore;
- rendit poetë që shkruajnë poezi shqipe me
alfabet arab;
- shpjegon pse qyteti i Beratit u bë qendër kulture
në shek. XVIII.
Burimet: Teksti mësimor dhe digjital, informacione Lidhja me fushat e tjera ose me temat
shtesë nga interneti. ndërkurrikulare:
https://www.youtube.com/watch?v=jCstLFdQrA0 TIK, Gjuhët dhe komunikimi, Letërsi, Qytetari
minuta 0.41-1.16

140
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Diskutim i lirë Nxitje e diskutimit Punë individuale
Ndërtimi i përmbajtjes Shënime mbi shënime Pyetje-përgjigje Punë dyshe
Përforcimi Rrjeti i diskutimit Ndërtim i shprehive studimore Punë në grupe

Organizimi i orës së mësimit

Parashikim: Diskutim i lirë
Mësuesi/ja u tregon nxënësve disa pamje filmike dhe më pas drejton pyetjen:
Qyteti i Beratit është qytet muze.
a. Cilat janë figurat dhe shkrimet më të rëndësishme?
b. Përse Onufri dallohet në ditët e sotme?
Mendimet e nxënësve shënohen në tabelë.

Ndërtimi i përmbajtjes: Shënime mbi shënime

Njohuri për metodën: “Shënime mbi shënime” është një metodë që siguron një mënyrë sistematike dhe ndihmon nxënësit të
organizojnë informacionin për të lexuarit e tyre, shkrimin dhe studimin. Kjo metodë është një formë e rrjedhshme skicimi, e cila
është e lehtë për t’ua paraqitur nxënësve. Ideve dhe kategorive kryesore u jepet treguesi 1, kurse detajeve, shembujve etj., u
jepen treguesit 2, 3, 4 etj. Kështu nxënësit organizojnë informacionin e marrë dhe bëjnë lidhjet e tyre.

Mes
Botimet klasike letrare osmane. Poetët
Lindjes dhe
më të njohur të periudhë së shek
Perëndimit
XVI-XVIII:
a. poeti shqiptar Mesihi Prishtina
(shkroi në turqishten osmane. Poezitë
e tij u përkthyen dhe u botuan në
latinisht, gjermanisht, frëngjisht e në
italisht);
Kultura b. poeti Jahja bej Dukagjini
shqiptare (shkroi letërsinë klasike osmane);
c. poeti nga Prizreni, Suzi Çelebi
(bibliotekën e parë publike në
Ballkanin osman).
Botimet klasike letrare romane. Poetët më
të njohur të periudhë së shek XVI-XVIII:
a. prifti katolik shqiptar Gjon Buzuku
(“Meshari”, pjesë të përkthyera nga
Ungjilli, rituali dhe liturgjia e Kishës
Katolike);
b. Pjetër Budi (Doktrina e Kërshtenë,
Rituali Roman dhe Pasqyrën e t’rrëfyemit);
c. Frang Bardhi (Fjalori latinisht dhe
Apologji për Skënderbeun);
d. Pjetër Bogdani (Çeta e Profetëve);
e. kleriku ortodoks arbëresh, Lekë
Matrënga.

Letërsia 1. U zhvillua në shek XVIII-XIX.

shqipe e 2. Qendra kryesore Berati dallohet
shek. XVIII falë politikës kulturore të Hysen
Rëndësia
pashë Vlorës.
a. zhvilloi një politikë Letërsia shqipe e shek. XVIII u krijua
aktive patronazhi; nga poetë shqiptarë myslimanë dhe
b. dha ndihmesa ekonomik-financiare; shqipja është shkruar me alfabetin arab.
c. ndihmoi poetët, si Nezim Berati, Në trojet shqiptare në Jug, ajo është
Sulejman Naibi, Fejziu dhe Irziu, Ismail
lexuar dhe ka qarkulluar edhe mes
pashë Vlora e Ahmet Kurt Pasha.
Letërsia u zhvillua edhe në qytetet, shqiptarëve ortodoksë.
si Elbasani, Gjirokastër, Shkodra,
Gjakova, Prizreni, Shkupi, Tetova,
Ulqini, Konispoli.

141
 Libër mësuesi për tekstin “Historia 12”

Përforcimi: Rrjeti i diskutimit Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Në këtë fazë të orës mësimore, mësuesi/ja ngre për diskutim pyetjen:
- Mendoni se letërsia e shek. XVI‒XVIII ndikoi në zhvillimin e Rilindjes Kombëtare?

Po (arsyet) Jo (arsyet)

Mendoni se letërsia e shek. XVI-XVIII ndikoi në zhvillimin e

Rilindjes Kombëtare?

Nxënësit japin mendimet dhe argumentin e tyre në bazë të informacioneve të marra.

Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura

Nxënësi/ja:
- evidenton zhvillimin e kulturës shqiptare në shek. XVI‒XVIII;
- përmend poetë të shek. XVI, që kanë lënë gjurmë në kulturën botërore;
- rendit poetë që shkruan poezi shqipe me alfabet arab;
- shpjegon pse qyteti i Beratit u bë qendër kulture në shek. XVIII.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të
menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orën e mësimit.

Detyra: Sillni informacione që flasin për vlerën që ka sot kultura e shek. XVI‒XVIII.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori Shkalla: 6 Klasa: 12

Tematika 4 Situata e të nxënit:
Historia Moderne shek.XV ‒ fillim shek XX Mësuesi/ja pyet nxënësit:
Tema mësimore: - Sipas kishës toka rrotullohet rreth diellit
Lindja e shkencës moderne dhe filozofisë iluministe në apo dielli rreth tokës.
Europën Perëndimore (shek. XVII-XVIII) - Cilët shkencëtarë e vërtetuan se toka
rrotullohej rreth diellit?
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Fjalë kyç:
sipas temës mësimore: Shkencë moderne
Nxënësi/ja: Revolucion intelektual
- përmend shkencëtarët që vunë themelet e shkencës Filozofi iluministe
moderne; Rilindje Italiane
- evidenton zhvillimet në fusha të ndryshme të shkencës në Shkencëtarë
Europën e shek. XVII; Censurë shtetërore
- identifikon figurat kryesore të Iluminizmit, veçanërisht Mendim politik modern
filozofët francezë;
- shpjegon përhapjen e mendimit kritik kundrejt dijeve
tradicionale dhe ndikimit të fesë mbi shkencën;
- shpjegon përmbajtjen e ideve kryesore iluministe dhe
evidenton rrymat kryesore të mendimit iluminist.

140
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Burimet: Teksti mësimor “Historia 12 me zgjedhje” dhe Lidhja me fushat e tjera ose me temat
digjital, informacione shtesë nga interneti, informacione rreth ndërkurrikulare:
reformave protestante, dokumentarë rreth reformatorëve, TIK, Gjuhët dhe komunikimi,Gjeografi.
Luterit, Kalvinit, Henrikut VIII të Anglisë.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Stuhi mendimesh Nxitje e diskutimit Punë individuale
Ndërtimi i përmbajtjes Mendim kritik e logjik Pyetje-përgjigje Punë dyshe
përmes leximit
Përforcimi Tabela e koncepteve Ndërtim i shprehive studimore Punë në grupe

Organizimi i orës së mësimit

Parashikim: Stuhi mendimesh
Mësuesi/ja bashkëbisedon fillimisht me nxënësit rreth pyetjes:
- Sipas kishës, Toka rrotullohet rreth Diellit apo Dielli rreth Tokës?
- Cilët shkencëtarë e vërtetuan se Toka rrotullohej rreth Diellit?
Nxënësit japin argumentet e tyre në lidhje me këtë pyetje duke u nisur edhe nga informacione të marra më
parë. Më pas mësuesi/ja shënon në tabelë mendimet e nxënësve në lidhje me këtë pyetje Ai/ajo u drejton
disa pyetje në lidhje me filozofinë.

shkencëtarët
Nikola
Koperniku Galileo Galilei

Xhordano Bruno

Ndërtimi i njohurive: Mendim kritik e logjik përmes leximit

Mësuesi/ja e ndan klasën në grupe. Secili grup do të punojë me materialin që ka secila nënçështje në tekst.
Pasi nxënësit lexojnë me kujdes materialin në mënyrë individuale, punojnë në grup, ku diskutojnë, japin
mendimet dhe nxjerrin përfundimet sipas kërkesës. Në fund përfaqësuesi i çdo grupi paraqet përfundimet e
arritura. Më poshtë jepet ecuria dhe përgjigjet e pritshme.
Grupi i parë - Përcaktoni në mënyrë skematike arritjet në shkencë gjatë shek. XVII.

Galileo Galilei
teleskopin

Leonardo da Vinçin Nikola Koperniku

shkenctarët
kimi heliocentrizmi

Isak Njuton Francis Bekon

Ligji i Gravitetit
René Dekart
} shkencëtarë

Grupi i dytë - Rendit idetë filozofike të shek XVII.

Zhvilloi: Arritjet:
epokën e Iluminizmit, botimi i letrave,
Filozofia e shek. XVIII besimin e ri fetar, publicistika,
arritjet shkencore. publiku lexues,

142
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
lindja e censurës. 12”

143
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Grupi i tretë - Analizon përhapjen e filozofisë franceze

Montesquieu (1689-1755) Voltaire (1694-1778)

Dy ide:1. Në përcaktimin e formës
së qeverisjes së një vendi ndikon
klima dhe rrethanat specifike të
vendit.
2. Pushteti të ndahej dhe jo të ishte
në duart e një individi të vetëm.
Filozofët francezë Paraqiti Krishterimin dhe të gjitha
besimet e tjera fetare si fenomene
sociale.
Rousseau (1712-1778)
Hodhi idenë themelore se shteti
është një kontratë sociale mes
individëve që e përbëjnë një shtet.

Përforcim: Tabela e koncepteve

Mësuesi/ja udhëzon nxënësit që në bazë të informacioneve të marra gjatë orës mësimore të plotësojnë
tabelën e koncepteve.

Filozofët Vendi Parimet

1. Montesquieu Francë ndarja e tri pushteteve
ligjvënës
ekzekutiv
gjyqësor
2. Voltaire Francë Pushteti të udhëhiqej nga një monark i iluminuar.
3. Rousseau Francë Pushteti i takonte popullit nën udhëheqjen e një monarku.

Në tabelë ngrihen dy nxënës për ta plotësuar.

Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura:

Nxënësi/ja:
- përmend shkencëtarët që vunë themelet e shkencës moderne;
- evidenton zhvillimet në fusha të ndryshme të shkencës në Europën e shek. XVII;
- shpjegon përmbajtjen e ideve kryesore iluministe dhe evidenton rrymat kryesore të mendimit iluminist;
- identifikon figurat kryesore të iluminizmit, veçanërisht filozofët francezë;
- shpjegon përhapjen e mendimit kritik kundrejt dijeve tradicionale dhe ndikimit të fesë mbi shkencën.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të
menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orën e mësimit.

Detyra: 1. Gjeni fakte nga teksti, por edhe nga materiale të tjera që tregojnë se Franca ishte shtet i përshirë
nga idetë e iluminizmit. 2. Interpretoni: “Shërbimi i popullit ndaj popullit”.

144
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori Shkalla: 6 Klasa: 12
Tematika 4 Situata e të nxënit:
Historia Moderne shek.XV ‒ fillim shek XX Mësuesi/ja pyet nxënësit:
Tema mësimore: Rënia e Bastijës shënoi fitoren e revolucionit.
Revolucioni Francez dhe krijimi i modelit të shtetit Diskutim rreth pyetjes:
komb Përse 14 korriku është Festa zyrtare e Francës.
Me cilën ngjarje lidhet?
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç:
Nxënësi/ja:
- zhvillon dhe vlerëson ngjarjen historike duke përdorur disa prej burimeve historike dhe të informacionit;
- argumenton vlerat e trashëgimisë historike duke vlerësuar këtë trashëgimi si pjesë të identitetit të një populli;
- përcakton lidhjet shkak-pasojë ndërmjet ngjarjeve;
- përdor konceptet kryesore që lidhen me ngjarjen historike.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të Fjalë kyç:
fushës sipas temës mësimore: Revolucioni Francez
Nxënësi/ja: Regjim i vjetër
- evidenton karakterin e shoqërisë franceze dhe Monarki absolute
diferencimin e saj të thellë në prag të përmbysjes së Shtetit komb
monarkisë; Shtet laik
- përshkruan si u zhvillua Revolucioni Francez; Deklarata për të Drejtat e Njeriut dhe Qytetarit
- analizon konceptin e shtetit-komb dhe faktorët
historikë që çuan në formimin e shteteve-kombe në
Europë;
- krahason zhvillimin e Francës monarki dhe ndikimit
të saj në ditët e sotme.
Burimet: Tekst mësimor “Historia 12 me zgjedhje” Lidhja me fushat e tjera ose me temat
dhe digjital, informacione shtesë nga interneti, ndërkurrikulare:
informacione rreth revolucionit francez figurës së TIK, Gjuhët dhe komunikimi, Letërsi.
Napoleon Bonapardit.

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Stuhi mendimesh Nxitje e diskutimit Punë individuale
Ndërtimi i përmbajtjes INSERT Pyetje-përgjigje Punë dyshe
Përforcimi Diagrami i Venit Ndërtim i shprehive studimore Punë në grupe

Organizimi i orës mësimore

Parashikim: Stuhi mendimesh
Mësuesi/ja shkruan në tabelë “Francë” dhe kërkon nga nxënësit të thonë atë çfarë kanë mësuar me mësimet
e kaluara, por edhe çfarë dinë për të:
• Rënia e Bastijës shënoi fitoren e revolucionit.
• Përse 14 korriku është festa zyrtare e Francës dhe me çfarë ngjarje lidhet?
Mendimet e nxënësve shënohen në tabelë.
republikë presidenciale

14 korriku, festa zyrtare Franca Versajë mbreti Luigji XIV

revolucion
Ndërtimi i njohurive: Ditari dypjesësh
Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë mësimin dhe ndërkohë ndërton tabelën. Gjatë kësaj kohe mësuesi/ja
udhëzon nxënësit se si të plotësojnë tabelën ose se si do ta plotësojnë së bashku me nxënësit.

145
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
citati komenti
1. Monarki absolute Monarki absolute, Mbreti, pushtet i dobët
a. klerikët katolikë, kisha ishte pronarja më e madhe e tokave në Francë;
2. Shoqëria është e b. fisnikët e gjakut, pronarë tokash dhe funksionarë të lartë shtetërorë, që statusin social e
ndarë në tri shtresa. politik e gëzonin në linjë trashëgimie;
c. të tjerët, njerëzit e biznesit, bankierët e ushtruesit e profesioneve të ndryshme e deri te më të
varfrit.
Shkaqet:
a. Revolucion 1. kostoja e luftërave të mëparshme;
2. luksi në pallatin mbretëror;
3. shpenzimet për të mbajtur një ushtri të madhe;
4. shpenzimet e mëdha për të ndihmuar amerikanët gjatë Revolucionit Amerikan.
Përfaqësinë e Përgjithshme
b. Mbreti Luigji XVI 1. fisnikët e shihnin si mundësi për të forcuar pozitat e tyre;
thirri: 2. shtresa e tretë e shihte si mundësi për të marrë pjesë në qeverisje;
3. çdo përfaqësues të kishte një vote.
Revolucioni
1. mbreti e ktheu Përfaqësinë në Asamble Kombëtare Kushtetuese;
2. mbreti vendosi trupat në Versajë;
3. 14 korrik 1789 beteja e Bastijes (festa e Francës);
3. Drejt modelit të 4. u krijua Garda Kombëtare me vullnetarë e drejtuar nga markezi
shtetit komb Lafajet. Deklarata e të drejtave të njeriut dhe Qytetarit ( 26 gushtit 1789).
Shpallte
1. barazinë e të gjithë njerëzve para ligjit;
2. të drejtat: liria, prona, siguria dhe kundërshtimi i shtypjes;
3. i vetmi sovran ishte kombi;
4. garantonte lirinë e mendimit dhe të besimit;
5. asnjeri nuk mund të arrestohej ose ndëshkohej përveçse në bazë të normave të ligjit;
6. në qendër ishte njeriu, si qenie humane, pavarësisht kombësisë, racës apo seksit.

Përforcimi i njohurive: Diagrami i Venit

Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të ndërtojnë diagramin e Venit. Mbështetur edhe nga informacione të marra
më parë në lidhje Monarkinë Franceze, ata duhet të nxjerrin të përbashkëtat dhe të veçantat midis Francës
monarki dhe Francës sot.
Franca monarki Franca sot

Të veçantat Të përbashkëtat Të veçantat

1. 1. 1.
2. 2. 2.
3. 3. 3.
4. 4. 4.

Secili nxënës jep argumentimin e tij duke u nisur edhe nga informacionet e marra nga mësimi.

Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura:

- evidenton karakterin e shoqërisë franceze dhe diferencimin e saj të thellë në prag të përmbysjes së monarkisë;
- përshkruan si u zhvillua Revolucioni Francez;
- analizon dhe krahason zhvillimin e Francës monarki dhe ndikimin e saj në ditët e sotme;
- konceptin e shtetit-komb dhe faktorët historikë që çuan në formimin e shteteve-kombe në Europë.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të
menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orën e mësimit.

Detyra: Ndërtoni një ese prej 10-12 rreshtash me temë: “E drejta për të kundërshtuar shtypjen nga njëra anë
dhe ligji nga ana tjetër”
146
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori Shkalla: 6 Klasa: 12
Tematika 4 Situata e të nxënit:
Historia Moderne shek. XV ‒ fillim shek XX. Mësuesi/ja pyet nxënësit:
Napoleon Bonoparti u shpall Konsull i Parë i
Tema mësimore: Francës. Pyetja: Ali pashë Tepelena dhe Napoleon
Kongresi i Vjenës dhe restaurimi i Europës pas Bonoparti janë dy figura historike, që u përkasin dy
Napoleonit vendeve të ndryshme të Europës. Çfarë të
përbashkët kanë këto dy figura?
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç:
Nxënësi/ja:
- zhvillon dhe vlerëson ngjarjen historike duke përdorur disa prej burimeve historike dhe të informacionit;
- argumenton vlerat e trashëgimisë historike duke vlerësuar këtë trashëgimi si pjesë të identitetit të një
populli;
- përcakton lidhjet shkak-pasojë ndërmjet ngjarjeve;
- përdor konceptet kryesore që lidhen me ngjarjen historike.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës Fjalë kyç:
mësimore: Napoleon Bonoparti
Nxënësi/ja: Perandoria Franceze
- evidenton karakterin ekspansionist të shtetit francez nën drejtimin e Sistem kontinental
Napoleon Bonopartit dhe krijimin e Perandorisë Franceze; Kongresi i Vjenës
- analizon reagimin e shteteve europiane ndaj Napoleonit dhe
diferencon rolin britanik në këtë qëndrim;
- evidenton projektin e Napolon Bonopartit për një Europë
kontinentale;
- argumenton faktorët që çuan në dështimin e projektit të Napolon
Bonopartit;
- argumenton karakterin restaurues të vendimeve të Kongresit të Vjenës.
Burimet: Tekst mësimor “Historia 12 me zgjedhje” dhe libri digjital, Lidhja me fushat e tjera ose me
informacione shtesë nga interneti, informacione rreth revolucionit temat ndërkurrikulare:
francez dhe figurës së Napoleon Bonapardit. TIK, Gjuhët dhe komunikimi,
Letërsi, Gjeografi.

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Stuhi mendimesh Nxitje e diskutimit Punë individuale
Ndërtimi i përmbajtjes Harta e mendjes Pyetje-përgjigje Punë dyshe
Përforcimi Diagrami Ven Ndërtim i shprehive studimore Punë në grupe

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi: Stuhi mendimesh
Mësuesi/ja: Napoleon Bonoparti u shpall Konsull i Parë i Francës. Më pas drejton pyetjen: Ali pashë
Tepelena dhe Napoleon Bonoparti janë dy figura historike që upërkasin dy vendeve të ndryshme të Europës.
Po Çfarë të përbashkëta kanë këto dy figura?

Napoleon Bonoparti Ali pashë Tepelena

1. Jetoi në Francë 2. U shpall Konsull Jetoi në Shqipërinë e Jugut.

I, më pas Perandor. 3. Luftoi me
vende të ndryshme të Europës. 4.
Nxori ligjet dhe kodet
me emrin Kodet e Napoleonit.
jetuan në të njëjtin shekull;
drejtuan vendet e tyre;
i morën pushtetet me dhunë;
krijuan qeveritë e tyre;
zhvilluan ekonominë e vendit.
Mori titullin Pasha nga P.
Osmane. 3. Bashkëpunoi me
Rusinë, kundërshtaren e
Napoleonit.
147
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Ndërtimi i njohurive: Harta e mendjes
Mësuesi/ja vendos në muret e klasës disa foto të betejave të Napoleon Bonopartit dhe më pas shpjegon
mësimin së bashku me nxënësit në formën pyetje-përgjigje:
1. Cilat ishin rrugët që ndoqi Bonoparti për të nënshtruar Europën?
2. Si u prit Bonoparti në shtetet europiane?
3. Përse realizoi reforma në politikën e brendshme?
N. Bonopartit në pushtet

Vendosja e unitetit francez në Europë. Zhvillimet ushtarake vitet

qëllimet 1.1793‒1814
Zgjerimi territorial.
2.1810‒1811
Përhapja e kulturës franceze në Europë.

reformat

v. 1800-1804 u krijuan reformat

1. krijoi institucionin për mbledhjen e taksave
2. krijoi Bankën Kombëtare 3. u kushtoi vëmendje
Kongresi i Vjenës kodet e napoleonit
të veçantë problemeve të arsimit 4. reformimit të
Përforcimi: Punë e pavarur
sistemit të drejtësisë. 5. krijimit të një
administrate të centralizuar 6. krijuan sistemin
administrativ. Kode civile Parimet: barazia e
të gjithëve përpara ligjit, liria
Morën pjesë: Rusia, Austria, Prusia, Anglia.
Qëllimi: e ndërgjegjes,
1. të vendoseshin kushtet e paqes mbizotërimi i pushtetit civil
me Francën; Situata në Europë pas synonte të krijonte një
2. të përcaktohej një rend i ri Kongresit të Vjenës Në shoqëri.
ndërkombëtar. U përdor termi Fuqi të Europë u krijuan: Garantonte: laicitetin e
Mëdha, 1814‒1815. 1. Shtete kombëtare (Britania shtetit, lirinë e besimit,
3. Parimet: ekuilibrit të forcave (Britania e e Madhe, Franca, Spanja dhe qytetarësh të kënaqur por të
Madhe), 1815 u krijua Lidhja e Shenjtë. Portugalia) . bindur, barazinë civile.
Legjitimitetit (Austria) kërkonte restaurimin 2. Perandori shumëkombëshe Përcaktonte: mbrojtjen e të
e sistemit politik të para Revolucionit (Perandoria e Prusisë, Ruse, drejtave të pronës.
Francez. Mori vendime për ndryshimin e Osmane dhe Habsburge
territoreve dhe ndryshimin e hartës së (Austro-Hungareze).
Europës.

Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit që në mënyrë të pavarur të skicojnë hartën e Europës dhe të shënojnë në të
territoret dhe ndryshimet që ndodhën pas Kongresit të Vjenës duke e krahasuar me hartën para Kongresit?
Secili nxënës punon në mënyrë të pavarur dhe më pas ngrihen dy prej tyre për t’i treguar edhe në hartën
murale të klasës.

Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura:

1. evidenton karakterin ekspansionist të shtetit francez nën drejtimin e Napoleon Bonopartit dhe krijimin e
Perandorisë Franceze;
2. analizon reagimin e shteteve europiane ndaj Napoleonit dhe diferencon rolin britanik në këtë qëndrim;
3. evidenton projektin e Napolon Bonopartit për një Europë kontinentale;
4. argumenton faktorët që çuan në dështimin e projektit të Napolon Bonopartit;
5. argumenton karakterin restaurues të vendimeve të Kongresit të Vjenës.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të
menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orën e mësimit.

Detyra: Hulumtoni në internet informacione të ndryshme në lidhje me figurën e Napoleon Bonopartit dhe
148
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
udhëheqjes së tij në Francë. 12”

149
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori Shkalla: 6 Klasa: 12
Tematika 4 Situata e të nxënit:
Historia Moderne shek. XV ‒ fillim shek XX. Mësuesi/ja u tregon nxënësve pjesë filmike nga
pashallëku i Shkodrës dhe drejton pyetjen:
Tema mësimore:
1. Çfarë dini ju për pashallëqet shqiptare?
Pashallëqet shqiptare dhe përpjekjet për shkëputje
2. Çfarë dini për Kara Mahmud Pashën?
politike nga Perandoria Osmane: Pashallëku i
Shkodrës (1771‒1831)
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç:
Nxënësi/ja:
- zhvillon dhe vlerëson ngjarjen historike duke përdorur disa prej burimeve historike dhe të informacionit;
- argumenton vlerat e trashëgimisë historike duke vlerësuar këtë trashëgimi si pjesë të identitetit të një
populli;
- përcakton lidhjet shkak-pasojë ndërmjet ngjarjeve;
- përdor konceptet kryesore që lidhen me ngjarjen historike.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës Fjalë kyç:
mësimore: Pashallëk
Nxënësi/ja: Pashallëku i Shkodrës
1. përshkruan përpjekjet e pashallëkut të Shkodës për t’u shkëputur nga Kara Mahmud Pasha
Perandoria Osmane; Nisma për shkëputje
2. gjykon mbi figurën e Kara Mahmud Pashës në përpjekjet e tij për të
krijuar “Federatën Ilirike”;
3. përcakton faktorët që e shpallën Kara Mahmud Pashën fermanli;
4. argumenton arsyet pse dështuan përpjekjet e pashallëqeve për
një shtet të pavarur.
Burimet: Teksti mësimor dhe digjital, informacione shtesë nga interneti, Lidhja me fushat e tjera ose
informacione rreth Pashallëkut të Shkodrës. me temat ndërkurrikulare:
TIK, Gjuhët dhe komunikimi,
Letërsi, Gjeografi
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Stuhi mendimesh Nxitje e diskutimit Punë individuale
Ndërtimi i përmbajtjes Shënime mbi shënime Pyetje-përgjigje Punë dyshe
Përforcimi Diskutim i lirë Ndërtim i shprehive studimore Punë në grupe

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi: Stuhi mendimi
Mësuesi/ja e nis mësimin duke i treguar nxënësve pjesë filmike nga pashallëku i Shkodrës dhe drejton pyetjen:
- Çfarë dini ju për pashallëqet shqiptare?
- Çfarë dini për Kara Mahmud Pashën?

Vend që qeverisej nga një pashë shqiptar

Pashallëku i Janinës Pashallëqet shqiptare Pashallëku i Shkodrës

Përbëheshin nga disa sanxhakë të

sunduar nga një pasha i fuqishëm

150
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Ndërtimi i njohurive: Shënime mbi shënime

}
Autoritet osmane blenë tokat e fshatarit raja.
Ata vunë në kontroll edhe tokat bujqësore Sollën fuqizimin e
Formimi i tyre
Lindja e çifligjeve të mëdha. familjeve të mëdha.
Vështirësia ekonomike e perandorisë osmane.

Pashallëqet
shqiptare
Mehmet bej Bushatlliu mori titullin Pashë më 1757 dhe themeloi pashallëkun.
-Kulmin e arriti gjatë Mahmud Pashës 1779‒ 1796.
Më 1785 futi nën sundim Malin e Zi
Pashallëku i
Shkodrës Më 1786 krijohet Konfederata Lirike me aleancën e Malit të Zi, Bosnjës dhe
(1771‒1831) Hercegovinës. - Pas vdekjes së Kara Mahmud Pashës pashallëku shkon drejt rënies.
Sundimtari i fundit ishte Mustafa pashë Bushatlliu 1811‒1831.
Dorëzimi i tij te sulltani më 1831 me ndërmjetësinë e kancelarit austriak Maternihut
shënon fundin e pashallëkut.

Përforcimi: Diskutim i lirë

Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të lexojnë me vëmendje këtë dokument mbi politikën e Mahmud Pashës.
Të dhëna mbi politikën austriake kundrejt Mahmud pashë Bushatlliut (1787): “[Perandori Jozefi II, që gjatë
atij viti kishte vendosur pjesëtimin e Perandorisë Osmane me Katerinën II të Rusisë, e drejtoi shikimin e vet
te Mahmudi, i cili iu tha të dërguarve të Austrisë të besonin se ai nuk kishte ndonjë vështirësi të përqafonte
besimin e krishterë. Me këtë kusht atij i premtohej principata e Shqipërisë”.
Nxënësi/ja arrin të zbulojë rreth figurës së tij nga materiali i nënkonsullit venedikas në Shkodër. Më pas
nxënësit japin mendimet e tyre rreth kësaj figure. Diskutimi i tyre shtrihet më gjerë, duke e krahasuar atë me
pashallarë të tjerë, si Mustafa Pasha, Ali Pasha etj.

Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura:

Nxënësi/ja:
1. përshkruan përpjekjet e pashallëkut të Shkodës për t’u shkëputur nga Perandoria Osmane;
2. gjykon mbi figurën e Kara Mahmud Pashës në përpjekjet e tij për të krijuar “Federatën ilirike”
3. përcakton faktorët që e shpallën Kara Mahmud Pashën fermanli;
4. argumenton arsyet pse dështuan përpjekjet e pashallëqeve për një shtet të pavarur.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të
menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orën e mësimit.

Detyra: Shkruani një punim me temë: Vlerat politike ekonomike e kulturore të Pashallëkut të Shkodrës.

151
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori Shkalla: 6 Klasa: 12
Tematika 4 Situata e të nxënit:
Historia Moderne shek. XV - fillim shek XX Ali Pashë Tepelena vinte nga një familje e njohur në
Tepelenë, e cila gëzonte një pozitë të rëndësishme në
Tema mësimore: krahinën e Labërisë. Të parët e tij përmenden si
ofiqarë lokalë, komandantë kalaje dhe drejtues
Ali Pashë Tepelena dhe Pashallëku i Janinës jeniçerësh. I biri i Veliut nga Tepelena dhe i Hankos
nga familja Konica, Ali Pasha, përdori të gjitha rrugët
për të arritur në pozita të larta drejtuese: krushqinë me
familjen e fuqishme të Asllan Pashallinjve nga
Libohova, por edhe intrigat e vrasjet politike.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç:
Nxënësi/ja:
- zhvillon dhe vlerëson ngjarjen historike duke përdorur disa prej burimeve historike dhe të informacionit;
- argumenton vlerat e trashëgimisë historike duke vlerësuar këtë trashëgimi si pjesë të identitetit të një
populli;
- përcakton lidhjet shkak-pasojë ndërmjet ngjarjeve;
- përdor konceptet kryesore që lidhen me ngjarjen historike.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës Fjalë kyç:
mësimore: Pashallëku i Janinës
Nxënësi/ja: Ali Pashë Tepelena
1. përshkruan shtrirjen e pashallëkut të Janinës; Janinë
2. evidenton politikën e Ali Pashës ndaj popullsive me fe e kultura Marrëdhënie me fuqitë e
të ndryshme; Mëdha
3. shpjegon si u bë fuqia e Ali Pashës legjendë për të gjithë Shkëputje nga Perandoria
Perandorinë Osmane; Osmane
4. argumenton me të dhëna se si Ali Pasha tentoi të bëhej pjesë e projekteve
të mëdha politike, që synonin dhënien fund të sundimit osman në Ballkan;
5. diskuton për rolin dhe ndikimin e figurës së Ali Pashës në skenën
ndërkombëtare euro-aziatike.
Burimet: Teksti mësimor “Historia 12” dhe digjital, Lidhja me fushat e tjera ose me temat
informacione shtesë nga interneti. ndërkurrikulare:
TIK, Gjuhët dhe komunikimi, Letërsi, Gjeografi
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Diskutim për njohuritë Nxitje e diskutimit Punë në grupe
paraprake
Ndërtimi i përmbajtjes Diagrami piramidal Pyetje-përgjigje Punë me klasën
Përforcimi Rrjeti i diskutimit Ndërtim i shprehive Punë në grupe
studimore
Parashikim: Diskutim mbi njohuritë paraprake
Pasi është dhënë tema nga mësuesi/ja, nxënësit ndahen në grupe me nga 5-6 nxënës. Nxënësit lexojnë
informacionin e ri në pjesën e parë të mësimit: Ali Pasha, themelues i pashallëkut.
Mësuesi/ja i fton nxënësit të bëjnë një përshkrim të figurës së Ali Pashës duke u mbështetur në njohuritë që
ata kanë lexuar mbi këtë figurë historike. Në këtë fazë të orës mësimore mësuesi/ja sigurohet të përfshijë
pjesën më të madhe të nxënësve në klasë. Pasi merr përgjigjet e para, mësuesi/ja u ndan detyrat grupeve
në çështjen e dytë të informacionit të ri.

150

Pashallëku në kulmin e fuqisë
Masat që mori:
- vendosi rregullin e qetësinë në pashallëk;
- eliminoi kundërshtarët politikë;
- siguroi tolerancën fetare e etnike brenda
territorit.
Reformat që ndërmori
- Gjallëroi jetën ekonomike e tregtisë.
- Krijoi ushtrinë.
- Zgjeroi territoret e pashallëkut.
- Përpjekje për vendosje të marrëdhënieve
diplomatike me Francën e Rusinë.
- Krijimi i strukturave të ushtrisë, flotës e policisë.
- Ndërtimin e rrugëve me kalldrëm, çezmave
publike, urave, haneve dhe sistemeve të
ujësjellësve.
Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Drejt shkëputjes nga Perandoria Osmane
Shtrirja e Pashallëkut të Janinës
- viti 1787, derdhja e Shkumbinit deri në Prevezë.
- vitit 1819, territoret e kontrolluara nga Ali
Pasha shtriheshin nga:
lumenjtë Shkumbin dhe Vardar në veri dhe Gjiri i
Korinthit në jug, detet Adriatik dhe Jon në perëndim
detit Egje në Lindje.
Faktorët e shkëputjes nga perandoria osmane
- Veprimet energjike të Ali Pashës ishin tregues të
prirjeve separatiste të tij.
- Pati kontakte të drejtpërdrejta me krerët më të
lartë të Fuqive të Mëdha: të Rusisë, Francës dhe të
Anglisë.
- Marrëveshje politike e hartuar ndërmjet Ali Pashës
dhe Rusisë (1791).
-Mbështeti fenë ortodokse.
Fuqizimi i autoritetit të tij mbi atë të Perandorisë
Osmane shkaktoi shkarkimin nga të gjitha funksionet
e tij dhe eliminimin politik e fizik të tij.

Ndërtimi i përmbajtjes: Diagrami piramidal

Në këtë fazë të orës mësimore, mësuesi/ja i ka orientuar nxënësit një orë më parë të gjejnë informacion
shtesë nga burime të internetit e literaturë të rekomanduar mbi pashallëkun e Janinës e zhvillimet kryesore
në këtë pashallëk. Të ndarë në grupe ata lexojnë informacionin në tekst në pjesët: “Pashallëku në kulmin e
fuqisë” dhe çështjen e tretë “Asgjësimi i pashallëkut të Janinës”.

Përforcim: Rrjeti i diskutimit

Në këtë fazë të mësimit, pasi nxënësit plotësojnë tabelën e diagramit piramidal me informacione shtesë,
mësuesi/ja i orienton në pjesën përfundimtare të kësaj teme mësimore.
Pyetje: Cili ishte qëllimi politik i Ali Pashë Tepelenës?
Është e rëndësishme të theksohet që në këtë fazë, mësuesi/ja të sigurojë përfshirjen e sa më shumë
nxënësve në procesin e reflektimit. Diskutohet që nxënësit të arrijnë në një përfundim të përbashkët.

Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura:

Nxënësi/ja:
1. përshkruan shtrirjen e pashallëkut të Janinës;
2. evidenton politikën e Ali Pashës ndaj popullsive me fe e kultura të ndryshme;
3. shpjegon si u bë fuqia e Ali Pashës legjendë për të gjithë Perandorinë Osmane;
4. argumenton me të dhëna se si Ali Pasha tentoi të bëhej pjesë e projekteve të mëdha politike që
synonin t’i jepnin fund sundimit osman në Ballkan;
5. diskuton për rolin dhe ndikimin e figurës së Ali Pashës në skenën ndërkombëtare euro-aziatike.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimin e pyetjeve, strategjitë e të
menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orë të mësimit.

Detyrat dhe puna e pavarur: Organizoni një punim me temë: Pashallëqet shqiptare dhe përpjekjet për
identitet kombëtar.

151
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori Shkalla: 6 Klasa: 12
Tematika 4 Situata e të nxënit:
Historia Moderne shek. XV ‒ fillimshek XX Kremlin një nga zonat më bukura për t’u vizituar.
Tema mësimore: - Cilit shtet i përket ky qytet?
Ngritja e Rusisë dhe fillimet e Çështjes Lindore (shek. - Pse duhet vizituar ky qytet?
XVIIIfillimshek. XIX) - Cili car e bëri kryeqytet dhe i dha famën e
një qyteti të madh?
https://www.youtube.com watch?
v=bpS5OU2bTvo
Mësuesi/ja u tregon nxënësve një dokumentar
filmik
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës Fjalë kyç:
mësimore: Rusia
Nxënësi/-ja: Çështja Lindore
1. Shpjegon kuptimin e shprehjes Çështje Lindore. Lidhja e Shenjtë
2. Evidenton vatrat e para të Ballkanit që u ngritën për t’u shkëputur nga Projekti Grek
Perandoria Osmane. Shkëputje nga Perandoria
3. Argumenton rolin e Rusisë në sfidën kundër shpërbërjes së Osmane
Perandorisë Osmane.
4. Evidenton rolin dhe mbështetjen e Fuqive të Mëdha në fitoren e
pavarësisë greke dhe në ndërtimin e shtetit të ri grek.
Burimet: tekst mësimor histori 12,informacione shtesë nga interneti Lidhja me fushat e tjera ose
,https://www.youtube.com/watch?v=bpS5OU2bTvo me temat ndërkurrikulare:
TIK.U,Gjuhët dhe
Komunikimi,Letërsi.Gjeografi .
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Stuhi mendimesh Nxitje e diskutimit Punë në grupe

Ndërtimi i përmbajtjes Tabelë krahasuese Pyetje-përgjigje Punë me klasën

Përforcimi Rrjeti i diskutimit Ndërtim i shprehive studimore Punë në grupe

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi: Stuhi mendimesh

Mësuesi/ja vendos një dokumentar të shkurtër rreth Kremlinit dhe më pas u drejton nxënësve pyetjet.
1. Cilit shtet i përket ky qytet?
2. Përse duhet vizituar ky qytet?
3. Cili car e bëri kryeqytet dhe i dha famën e një qyteti të madh?
Nxënësit japin argumentet e tyre në lidhje me këto pyetje. Mendimet e nxënësve shënohen në tabelë.

Ndërtimi i njohurive: Tabelë krahasuese

Mësuesi/ja ndërton në dërrasë të zezë një tabelë krahasuese dhe u kërkon nxënësve që të lexojnë mësimin
për rreth 10 min. dhe më pas plotësojnë tabelën krahasuese me temë: “Rusia dhe fillimet e Çështjes
Lindore”.

152
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Rusia dhe fillimet e Çështjes Lindore (shek. XVIII fillimshek. XIX)

Rusia dhe fillimet e Çështjes Lindore

1. V. 1686 ndryshoi balancën e fuqisë në Euro-Azi.
2. Bashkimi i Rusisë me Lidhjen e Shenjtë solli rënien gradualisht të Perandorisë Osmane.
3. Proces i gjatë dyshekullor në diplomacinë botërore njihet me emrin “Çështja Lindore”.

Pjetri i Madh 1682‒1725

- I dha Rusisë fytyrë moderne.
- Rigjallëroi Ortodoksinë.
- U rigjallërua Perandoria Bizantine.
- 1710, populli i Ballkanit në luftë
me Perandorinë osmane.
- 1756‒1759, popullsia e krishterë
dhe ortodokse nga Mali i Zi - Malet e
Pindit kërkonin shkëputjen
nëpërmjet luftërave dhe mbështetjes
së Rusisë.
Rusia“Projekti Grek” dhe Katerina e Madhe
1774, Traktati i Paqes së Kyçyk Kajnarxhës. Rusisa vendosi
protektorat mbi popullsinë ortodokse të Perandorisë Osmane.
Caresha Katerina II (1762‒1796)
Vendosi:
1. shpërbërjen e Perandorisë Osmane;
2. copëtimin e territoreve të saj europiane mes Rusisë dhe
Perandorisë Habsburge;
3. Projektin Grek, i cili synonte ringjalljen e Perandorisë Bizantine
me kryeqendrën e saj në Kostandinopojë, nën protektoratin rus;
4. njohu autonominë e Serbisë (1814‒1815);
5. pavarësinë e Greqisë (1830).

Përforcimi: Diskutim i lirë

Komentoni dokumentin: “… në kohën e fëmijërisë sonë pranë perandorit, Pjetri i Madh. Mund t’i tregoj
Madhërisë Suaj Mbretërore se prindërit tanë qenë në shërbimin tuaj dhe…”; Letër e kapedanit të Kuçit (Mali i
Zi), Ilia Drekaloviq, drejtuar perandoreshës së Rusisë, Elisabeta - gusht 1756.
Mësuesi/ja i pyet nxënësit në lidhje me këtë fragment duke iu drejtuar disa pyetje:
1. Si e argumentoni ju këtë letër?
2. Përse Rusia nuk e ndihmoi Shqipërinë të merrte pavarësinë nga perandoria osmane?
3. Cilat ishin planet e Rusisë për Shqipërinë?
Nxënësit argumentojnë përgjigjen e pyetjeve duke u mbështetur edhe në informacionet e marra më parë.

Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura:

1. shpjegon kuptimin e shprehjes “Çështje Lindore”.
2. evidenton vatrat e para të Ballkanit që u ngritën për t’u shkëputur nga Perandoria Osmane.
3. argumenton rolin e Rusisë në sfidën kundër shpërbërjes së Perandorisë Osmane.
4. evidenton rolin dhe mbështetjen e Fuqive të Mëdha në fitoren e pavarësisë greke dhe në ndërtimin e
shtetit të ri grek.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimin e pyetjeve, strategjitë e të
menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orë të mësimit.

Detyrat dhe puna e pavarur: Organizoni një punim me temë: “Projekti Grek dhe rreziku i copëtimit të
territoreve shqiptare”.

153
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori Shkalla: 6 Klasa: 12
Tematika 4 Situata e të nxënit:
Historia Moderne shek. XV - fillim shek XX Mësuesi/ja u lexon nxënësve një fragment të
Tema mësimore: Rusia dhe kryengritja serbe shkurtër të vendosur te libri në lidhje me projektin e
(Pansllavizmi). Rusia dhe Kryengritja Greke (Aleanca Rusisë dhe Greqisë për copëtimin e Ballkanit dhe
ortodokse). krijimin e Projektit të Madh (Megali idea).
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të Fjalë kyç:
fushës sipas temës mësimore: Politikë pansllave
Nxënësi/ja: Ballkan
- shpjegon konceptin e pansllavizmit dhe analizoni Kryengritja Serbe
tiparet e tij kryesore; Kryengritja Greke
- evidenton përpjekjet e popullit serb për shkëputje Pavarësia e shtetit të ri grek
nga Perandoria Osmane;
- argumenton rolin kyç të Rusisë si mbrojtëse e
lëvizjes serbe për shkëputje;
- analizon përpjekjet e popullit grek për shkëputje nga
Perandoria Osmane.
Burimet: Teksti mësimor “Historia 12” dhe i Lidhja me fushat e tjera ose me temat
digjitalizuar, informacione shtesë nga interneti. ndërkurrikulare:
TIK, Gjuhët dhe komunikimi, Letërsi, Gjeografi

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Terma paraprakë Nxitje e diskutimit Punë në grupe
Ndërtimi i përmbajtjes Tabelë krahasuese Pyetje-përgjigje Punë me klasën
Përforcimi Diagrami ven Ndërtim i shprehive studimore Punë në grupe

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi: Terma paraprakë

Mësuesi/ja shkruan në dërrasën e zezë fjalët e mëposhtme dhe kërkon nga nxënësit të shkruajnë shkurt se
çfarë lidhjeje mund të kenë këto terma me titullin e mësimit të ditës dhe me njëri-tjetrin.

naçertania megaliidea Rusi

pansllavizëm

Më pas mësuesi/ja u lexon nxënësve një fragment të shkurtër të vendosur te libri në lidhje me projektin e
Rusisë dhe Greqisë për copëtimin e Ballkanit dhe krijimin e projektit të Madh (Megali idea).

Ndërtimi i njohurive: Tabelë krahasuese

Mësuesi/ja ndërton në tabelë një kllaster dhe u kërkon nxënësve që të lexojnë mësimin për rreth 5 minuta
dhe më pas të plotësojnë kllasterin me temë: Rusia dhe kryengritja serbe (Pansllavizmi). Rusia dhe
Kryengritja Greke (Aleanca ortodokse).

154

Politika pansllave e Rusisë në Ballkan dhe
kryengritja serbe
Politika pansllave objektivat e Rusisë:
1. Mbështetja për vëllezërit sllavë të Ballkanit (serbët
dhe malazezët) për t’u shkëputur nga Perandoria
Osmane.
2. Zbritja në Mesdhe përmes ngushticave të Stambollit
(Bosforit dhe Dardaneleve);
3. vënia nën kërcënim e Stambollit dhe krijimi i një
hapësire të lirë ortodokse në tokat greke (Peloponez).
4. Sigurimi i kontrollit mbi Kaukaz.
Përfitimet
1. dalje në detin Adriatik dhe Jon;
2. dajle në detin Mesdheu Lindor.
Përfitimet e Serbisë
1. bashkimi me Rusinë,
2. vendosja e autoritetit rus në Serbi,
3. ngritja e organeve qeverisëse nga
administratorë serb,
4. mbledhja e taksave për të nxjerrë Serbinë nga kriza.
Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Politika panortodokse e Rusisë në Ballkan
dhe Kryengritja Greke
Kryengritja Greke përfshiu:
1. Principatat Rumune (Vllahi dhe Moldavi).
a. v. 1814 u krijua Shoqëria e Miqve.
b. Bota greke e kohës ishte e ndarë në disa grupe:
- fanaritët (komuniteti ortodoks i Stambollit),
- grekët e Ballkanit,
- grekët e diasporës në Europë.
Kërkonin
1. rikrijimin e Perandorisë Bizantine;
2. krijimin e një shteti ortodoks greqishtfolës.
Kisha Ortodokse
1. shtyu popullsinë drejt kryengritjeve,
2. u zhvillua një luftë me karakter fetar,
3. neni 10 i Traktatit të Edirnesë (Adrianopojës)
e detyroi shtetin osman që të njihte autonominë
e shtetit grek,
4. Traktati i Londrës i shkurtit 1830 njohu
pavarësinë e shtetit të ri grek.

Përforcim: Diagrami i Venit

Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të ndërtojnë Diagramin e Venit dhe duke u nisur edhe nga informacione të
marra më parë në lidhje krengritjet Serbe dhe Greke të nxjerrin ë përbashkëtat dhe të veçantat midis tyre.

Kryengritja Serbe Kryengritja Greke

Të përbashkëtat

Kryengritja Serbe Të përbashkëtat Kryengritja Greke

1. 1. 1.
2. 2. 2.
3. 3. 3.
4. 4. 4.

Secili nxënës jep argumentimin e tij duke u nisur edhe nga informacionet e marra nga mësimi.

Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura

1. shpjegon konceptin e pansllavizmit dhe analizoni tiparet e tij kryesore;
2. evidenton përpjekjet e popullit serb për shkëputje nga Perandoria Osmane;
3. argumenton rolin kyç të Rusisë si mbrojtëse e lëvizjes serbe për shkëputje.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimin e pyetjeve, strategjitë e të
menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orë të mësimit.

Detyrat dhe puna e pavarur: Organizoni një punim me temë: “Synimi serb dhe grek për Ballkanin dhe
rreziku i copëtimit të territoreve shqiptare”.
155
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori Shkalla: 6 Klasa: 12
Tematika 4 Situata e të nxënit:
Historia Moderne shek. XV - fillim shek XX Mësuesi/ja vendos në klasë fotot e:
Ali Pashës
Kara Mahmud Pashës
Ismail Qemalit
Tema mësimore: Rënia e pashallëqeve shqiptare Luigj Gurakuqit
dhe lindja e çështjes Shqiptare. Pyeten nxënësit se çfarë përfaqësojnë këto figura për
historinë e popullit shqiptar.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës Fjalë kyç:
mësimore: Lindja e çështjes
Nxënësi/ja: shqiptare
- përshkruan si lindi çështja shqiptare; Kuvendi i Beratit
- evidenton situatën në trojet shqiptare pas rënies së pashallëqeve të mëdha; Ismail bej Vlora
- analizon masat që mori Perandoria Osmane për të mbytur lëvizjen për Rënia e pashallëqeve
shkëputje prej saj. shqiptare
Entitet mirëfilli politik
Burimet: Tekst mësimor “Historia 12” dhe libri i digjitalizuar, informacione Lidhja me fushat e
shtesë nga interneti tjera ose me temat
ndërkurrikulare: TIK,
Gjuhët dhe komunikimi,
Letërsi. Gjeografi

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Diskutim i lirë Nxitje e diskutimit Punë në grupe
Ndërtimi i përmbajtjes Puna në grupe Pyetje-përgjigje Punë me klasën
Përforcimi Krahasim figurash Ndërtim i shprehive Punë në grupe
studimore

Organizimi i orës së mësimit

Parashikim: Diskutim i lirë

Mësuesi/ja vendos në klasë fotot e:

1. Ali Pashës 2. Kara Mahmud Pashës 3. Ismail Qemalit 4. Luigj Gurakuqit

Pyeten nxënësit se çfarë përfaqësojnë këto figura për historinë e popullit shqiptar.
Nxënësit japin përgjigjet duke u mbështetur dhe bërë lidhjen edhe me mësimet e mëparshme.

Ndërtimi i përmbajtjes: Puna në grupe

Mësuesi/ja krijon në klasë disa grupe pune dhe u kërkon atyre të lexojnë për disa çaste temën e mësimit dhe
më pas i drejton secilit grup disa pyetje:

Grupi i parë: Lindja e Çështjes Shqiptare

1. Rendit dy gjëra kryesore që kërkonin shqiptarët.
2. 13 nëntor 1828, çfarë i kërkoi Shahin bej Delvina Joan Kapodistrian në Korfuz?
3. Argumentoni politikat afatgjata të Fuqive të Mëdha lidhur me “çështjen shqiptare”.

156
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Grupi i dytë: Kuvendi i Beratit (6‒8 nëntor 1828)
1. Rendit faktorët e thirrjes së Kuvendit të Beratit.
2. Rendit pjesëmarrësit dhe vendimet e këtij kuvendi.
3. Si reagoi Perandoria Osmane kundër këtij kuvendi?

Grupi i tretë: Acarimi i marrëdhënieve midis Perandorisë Osmane me ato shqiptare:

1. Përshkruaj me pak fjalë letrën Sulejman bej Zharkanjisë (Përmet) që u drejtohet autoriteteve osmane.
2. Si reagoi Perandoria Osmane kundrejt kësaj letre?
3. Rendit masat e marra nga kjo perandori kundrejt shqiptarëve.
Nxënësit do t’u përgjigjen pyetjeve duke u nisur edhe nga mësimi i ditës, por edhe nga informacione të marra
më parë.

Përforcim: Krahasim figurash

Mësuesi/ja u kërkon nxënësve që, duke u mbështetur edhe nga informacione të mëparshme, të krahasojnë dy
figurat historike të popullit shqiptar:

Ismail bej Vlora Ismail bej Qemali

Të përbashkëtat

Ismail bej Vlora Të përbashkëtat Ismail bej Qemali

1. 1. 1.
2. 2. 2.
3. 3. 3.
4. 4. 4.

Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura:

Nxënësi/ja:
1. përshkruan si lindi çështja shqiptare;
2. evidenton situatën në trojet shqiptare pas rënies së pashallëqeve të mëdha;
3. analizon masat që mori Perandoria Osmane për të mbytur lëvizjen për shkëputje prej saj.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen në bazë të angazhimit në orën e mësimit, pjesëmarrjes në diskutim, punës
në grup dhe mendimeve kritike.

Detyrat dhe puna e pavarur: Hulumtoni në internet dokumentarë ose informacione në lidhje me
shpërbërjen e Perandorisë Osmane. Krijoni me rreth 10‒12 rreshta me temë: “Kombi Shqiptar në ditën e
pavarësisë së tyre nga Perandoria Osmane”.

157
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori Shkalla: 6 Klasa: 12
Tematika 4 Situata e të nxënit:
Historia Moderne shek. XV - fillim shek XX Për shkak të mosnjohjes së kombit shqiptar,
dështuan përpjekjet zyrtare për futjen e gjuhës
shqipe në shkollat turke e greke, që funksiononin
atëkohë në Shqipëri. Në kushtet e pengesave e
Tema mësimore: masave të rrepta të organeve administrative e
Shqiptarët dhe Tanzimati (1839‒1856); fuqizimi i klerikale osmane e atyre klerikale fanariote, shkrimi
nacionalizmave ballkanikë. e leximi i gjuhës shqipe bëhej fshehurazi.
Si e kuptoni ju këtë fragment?
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të Fjalë kyç:
fushës sipas temës mësimore: Reformat e Tanzimatit
Nxënësi/ja: Shqiptarët
- shpjegon thelbin e reformave të Tanzimatit dhe Nacionalizmave ballkanikë
domethënien e tyre për shqiptarët; Ideologji nacionaliste
- identifikon ideologjitë nacionale greke dhe serbe; Naum Veqilharxhi
- tregon përpjekjet e qarqeve patriotike shqiptare Mësimi i gjuhës shqipe
për përparimin e çështjes shqiptare në përhapjen e
arsimit dhe të kulturës;
- krahason procesin e themelimit të shtetit kombëtar
në Europë me atë në Ballkanin osman;
- shpjegon pse Naum Veqilharxhi ndërmori hapat
e parë për botimin e abetares dhe mësimin e
gjuhës
shqipe.
Burimet: Tekst mësimor “Historia 12” dhe libri i Lidhja me fushat e tjera ose me temat
digjitalizuar, informacione shtesë nga interneti ndërkurrikulare:
TIK, Gjuhët dhe komunikimi, Letërsi, Gjeografi

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Shkrim i lirë Nxitje e diskutimit Punë në grupe
Ndërtimi i përmbajtjes Lexim e pyetje Pyetje-përgjigje Punë me klasën
Përforcimi Vija e vlerës Ndërtim i shprehive Punë në grupe
studimore

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi: Shkrim i lirë

Mësuesi/ja prezanton temën e re dhe i fton nxënësit të shkruajnë mbi figurat kryesore të Rilindjes
Kombëtare, veprat e tyre e çfarë ata dinë rreth jetës e veprimtarisë së tyre. Këto ide mësuesi/ja i udhëzon t’i
shkruajnë për një kohë prej 5‒8 min. Në këtë fazë nxënësit punojnë në grupe dyshe.
Mësuesi/ja lejon nxënësit të lexojnë shkrimin duke mundësuar ndarjen e mendimit me të tjerë. Kjo teknikë i
mundëson nxënësit të shprehin mendimet e njohuritë që kanë, si edhe të sistemojnë këto njohuri.

Ndërtimi i përmbajtjes: Lexim e pyetje

Pasi janë dëgjuar punimet e nxënësve në shkrimin e lirë, u jepet detyrë të lexojnë informacionin e ri në tekst.
Ata punojnë në dyshe.
158
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Të dy nxënësit vendosin për termat e konceptet kryesore apo edhe çështjet kryesore që do të trajtojnë.
Ndërkohë, nxënësit orientohen që të bëjnë shënime anash tekstit.
Pasi mbarojnë leximin e një pjese të tekstit, nxënësi i parë organizon pyetje për pjesën e lexuar e nxënësi i
dytë përgjigjet:

Përforcimi: Vija e vlerës

Në fazën e përforcimit synohet nga mësuesi/ja të marrë mendimet apo qëndrimet e nxënësve. Informacioni i
ri është përpunuar dhe nxënësit janë njohur me informacionin e ri:

1. Reagimi shqiptar ndaj Tanzimatit: Kryengritja e Dervish Carës (1844) dhe e Labërisë (1847).
2. Doktrina nacionaliste ballkanike dhe Naum Veqilharxhi.

3. Hapat konkretë në zhvillimet arsimore e kulturore.

Nxënësit kanë mundësi të reflektojnë, si edhe të ndërtojnë shprehi studimore, aspekt i rëndësishëm ky në
formimin e edukimin e tyre. Mësuesi/ja bën pyetje për të cilat qëndrimet mund të jenë të larmishme.
Pyetje: Cila ishte detyra kryesore që caktuan rilindësit shqiptarë për arritjen e pavarësimit të Shqipërisë nga
Perandoria Osmane?
Përgjigje: Mjeti më efikas në realizimin e objektivit themelor të Rilindjes ishte ngritja e përgjithshme arsimore
e kulturore e popullit shqiptar. Duke ekspozuar historinë e kulturën kombëtare shqiptare para opinionit
europian, rilindësit synonin tërheqjen e politikës europiane në favor të luftës për çlirim kombëtar.
Pyetje: Cilët janë disa nga rilindësit dhe çfarë dhanë ata në këtë drejtim?
Përgjigje: Nismëtar i kësaj lëvizjeje ishte Naum Veqilharxhi dhe vepra e tij, abetarja e parë në shqip. Vitet
’50‒’60 të shek. XIX nxorën një plejadë intelektualësh, si K. Kristoforidhi, Hasan Tahsini, Thimi Mitko, Zef
Jubani etj. Më pas nxënësit këmbejnë rolet e tyre dhe vazhdojnë me pyetje të tjera, p.sh.: mbi rëndësinë e
veprimtarisë së këtyre figurave, vështirësitë që hasën në kohën që ata punuan e kontribuuan.

Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura

Nxënësi/ja:
1. shpjegon thelbin e reformave të Tanzimatit dhe domethënien e tyre për shqiptarët;
2. identifikon ideologjitë nacionale greke dhe serbe;
3. tregon përpjekjet e qarqeve patriotike shqiptare për përparimin e çështjes shqiptare në përhapjen e
arsimit dhe të kulturës.
4. krahason procesin e themelimit të shtetit kombëtar në Europë me atë në Ballkanin osman;
5. shpjegon pse Naum Veqilharxhi ndërmori hapat e parë për botimin e abetares dhe mësimin e gjuhës
shqipe.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimin e pyetjeve, strategjitë e të
menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orën e mësimit.

Detyrat dhe puna e pavarur: Gjeni informacione e materiale plotësuese mbi përpjekjet e rilindësve shqiptarë
për çeljen e shkollës shqipe.

159
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori Shkalla: 6 Klasa: 12
Tematika 4 Situata e të nxënit:
Historia Moderne shek.XV - fillim shek XX
Tema mësimore:
Nacionalizmi shqiptar dhe përpjekjet e para për organizim
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas Fjalë kyç:
temës mësimore: Nacionalizëm shqiptar
Nxënësi/ja: Përpjekjet e para për organizim
- vë në dukje ndryshimin e pozitës ndërkombëtare të Qarqe patriotike
Perandorisë Osmane pas Luftës së Krimesë; Lëvizje Kombëtare Shqiptare
- evidenton reagimin e Perandorisë Osmane ndaj Rigjallërimi i Kishës Katolike
nacionalizmit në Ballkan në mesin e shek. XIX; Origjina pellazgjike
- dallon rreziqet me të cilat u përballën viset shqiptare dhe Arbëreshët
përpjekjet e nacionalistëve shqiptarë për t’u bërë ballë;
- tregon përpjekjet e qarqeve patriotike shqiptare për
përparimin e çështjes shqiptare me theks të veçantë në
përhapjen e arsimit dhe të kulturës;
- analizon veçoritë e nacionalizmit shqiptar.
Burimet: Tekst mësimor “Historia 12” dhe libri digjital, Lidhja me fushat e tjera ose me temat
informacione shtesë nga interneti ndërkurrikulare:
TIK, Gjuhët dhe komunikimi, Letërsi,
Gjeografi
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Përmbledhje e strukturuar Nxitje e diskutimit Punë në grupe
Ndërtimi i Struktura e ndryshimit në Pyetje-përgjigje Punë me klasën
përmbajtjes histori
Përforcimi Shkrim i lirë Ndërtim i shprehive studimore Punë në grupe

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi: Përmbledhje e strukturuar

Gjatë kësaj metode nxënësit ndahen në grupe dhe nxiten të diskutojnë rreth:
- situatës politike në të cilën gjendej Perandoria Osmane gjatë shek. XIX dhe situatën e viseve shqiptare në
këtë periudhë.
Pasi dëgjohen përgjigjet e secilit grup, ata diskutojnë gjithashtu në bazë të njohurive që kanë, ose edhe
bëjnë parashikime rreth:
- ndryshimeve që prekën Perandorinë Osmane gjatë shek. XIX dhe reagimin e shqiptarëve kundrejt kësaj
perandorie.
Në përfundim të dhënies së mendimeve nga nxënësit, mësuesi/ja i fton të lexojnë informacionin e ri në pjesët
e tekstit “Lufta e Krimesë”. Në përfundim të leximit nxënësit diskutojnë mbi informacionin e ri dhe për
njohuritë e reja të fituara nga këtë pjesë.

Ndërtimi i përmbajtjes: Struktura e ndryshimit në histori

Në këtë fazë të orës mësimore, mësuesi/ja bën prezantimin e informacionit në pjesët e tjera të tekstit dhe u
kërkon nxënësve organizimin e materialit sipas tabelës së mëposhtme. Secili grup përcakton, sipas detyrës,
ndryshimet për Perandorinë Osmane dhe Shqipërinë gjatë shek. XIX.

160
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Nacionalizmi shqiptar Rigjallërimi i Kishës Perandoria Osmane Arbëreshët e Italisë dhe çështja
Katolike (gjysma II e dhe nacionalizmi shqiptare
shek. XIX) ballkanik
1. Lufta e Krimesë 1. Perandorinë 1. Nacionalizmi 1. Nacionalizmin shqiptar po
ndihmoi grekët dhe Habsburge kërcënim ballkanik fillon me e zhvillonin edhe arbëreshët e
serbet të zgjeronin në Ballkan. luftën e Krimesë Italisë.
territoret. 2. Gëzonte të drejtën v. 1853‒’56 dhe 2. Nikollë Keta, v. 1777, hodhi
2. Mahmut bej Vlora e protektorat kultus vazhdon edhe në tezën e origjinës pellazgjike të
përkrah trupave (mbrojtje fetare). fillim të shek. XX. shqiptarëve.
osmane. 3. Me Fermanin e 2. Neni 1 i 3. Ëngjëll Mash e artikuluan
3. Ecuria e zhvillimeve Reformës, të vitit Kushtetutës Zef Krispi tezen
politike dhe ushtarake 1856 shteti osman Osmane, i vitit 1876 Xhovani Skiro
në frontin osmano- u akordoi shtetasve reflekton riafirmimi
rus rriti shkallën të vet jomyslimanë në çdo moment
e interesimit të të drejta shtetërore, të ruajtjes së 4. 1843, Jeronim de Rada
autoriteteve osmane civile e ushtarake, integritetit territorial publikoi studimin “Mbi hyjnitë e
për Lëvizjen Kombëtare të Perandorisë. pellazgëve”.
Shqiptare. Me këtë ferman i ka 3. Fuqitë e Mëdha 5. Pashko Vassa (E vërteta mbi
4. Nacionalizmi shqiptar fillesat rigjallërimi i i kërkuan shtetit Shqipërinë dhe shqiptarët, 1879)
u rrit që në vitet ’60 të aktivitetit të Kishës osman të ribëhej 6. Sami Frashëri (Shqipëria
shek. XIX dhe vazhdoi Katolike. sipas modelit ç’ka qenë, ç’është dhe ç’do të
deri në v. 1912. europian të shtetit- bëhet, 1899).
komb.

Pasi nxënësit kanë plotësuar një tabelë të tillë, me ndihmën e mësuesit/es ata diskutojnë për çështjet më të
rëndësishme që kanë hasur dhe që për ta janë interesante.

Përforcimi: Shkrim i lirë

Në këtë pjesë të mësimit nxënësit ftohen të reflektojnë rreth tipareve kryesore të lëvizjes kombëtare shqiptare
dhe për çështjen me karakter fetar.
Pyetje: Çfarë ndikimi pati te shqiptarët adoptimi nga shteti osman i konceptit fe-komb?
Për një kohë rreth 5 min. ata organizojnë një shkrim të shkurtër me temë:
- Çfarë përcillte te shqiptarët thirrja “Feja e shqyptarit është shqyptaria”?
- Po me veprën Shqipëria ç’ka qenë, ç’është dhe ç’do të bëhet, çfarë përcillet?
Pasi dëgjon përgjigjet e nxënësve, mësuesi/ja bën vlerësimin e tyre.

Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura

Nxënësi/ja:
- vë në dukje ndryshimin e pozitës ndërkombëtare të Perandorisë Osmane pas Luftës së Krimesë;
- evidenton reagimin e Perandorisë Osmane ndaj nacionalizmit në Ballkan në mesin e shek. XIX;
- dallon rreziqet me të cilat u përballën viset shqiptare dhe përpjekjet e nacionalistëve shqiptarë për t’u bërë
ballë;
- tregon përpjekjet e qarqeve patriotike shqiptare për përparimin e çështjes shqiptare me theks të veçantë në
përhapjen e arsimit dhe të kulturës;
- analizon veçoritë e nacionalizmit shqiptar.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimin e pyetjeve, strategjitë e të
menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orën e mësimit.

Detyrat dhe puna e pavarur: Gjeni informacione dhe materiale plotësuese mbi veprimtarinë e patriotëve

161
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
shqiptarë
12” dhe për marrëdhëniet e tyre me osmanët.

160
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori Shkalla: 6 Klasa: 12
Tematika 4 Situata e të nxënit:
Historia Moderne shek. XV - fillim shek XX Mësuesi/ja u lexon nxënësve një fragment të
shkurtër të vendosur te libri në lidhje me Rusinë.
Në gjysmën e dytë të shek. XIX Rusia, ndonëse
humbëse e Luftës së Krimesë (1853‒1856),
Tema mësimore: tregoi se nuk kishte hequr dorë nga përmbushja
Kërcënimi rus në Ballkan, Perandoria Osmane dhe e ambicieve të saj në Ballkan. Shtetarët rusë
Kongresi i Berlinit vazhdonin që Rusisë t’i njihnin pozicionin e
protektorit të popujve ortodoksë të Ballkanit, me
theks të veçantë mbi popujt sllavë të rajonit.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës Fjalë kyç:
mësimore: Kërcënimi rus në Ballkan
Nxënësi/ja: Perandoria Osmane
- shpjegon thelbin e Krizës Lindore dhe ndikimin e luftërave ruse-turke në Traktati i Shën Stefanit
dobësimin e Perandorisë Osmane; Kongresi i Berlinit
- evidenton vendimet e Traktatit të Shën Stefanit dhe Kongresit të Berlinit, Kriza Lindore
të imponuara nga Fuqitë e Mëdha mbi Perandorinë Osmane; Ndikimi i luftërave ruse-
- shpjegon synimet e Rusisë ndaj Ballkanit; turke
- analizon përpjekjet e bullgarëve për shkëputje nga Perandoria Osmane;
- rëndit pasojat e vendimeve të Traktatit të Shën Stefanit dhe
Kongresit të Berlinit mbi integritetin e trojeve shqiptare dhe rrezikun
nga synimet ekspansioniste të fqinjëve.
Burimet: Teksti mësimor “Historia 12” dhe i digjitalizuar, informacione shtesë Lidhja me fushat e
nga interneti tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
TIK, Gjuhët dhe
komunikimi, Letërsi.
Gjeografi

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Diskutim i lirë Nxitje e diskutimit Punë në grupe
Ndërtimi i përmbajtjes Harta e konceptit Pyetje-përgjigje Punë me klasën
Përforcimi Rrjeti i diskutimit Ndërtim i shprehive studimore Punë në grupe

Organizimi i orës së mësimit

Parashikim: Diskutim i lirë

Mësuesi/ja u lexon nxënësve një fragment të shkurtër në lidhje me Rusinë, të vendosur në fillim të temës
mësimore.
“Në gjysmën e dytë të shek. XIX Rusia, ndonëse humbëse e Luftës së Krimesë (1853‒1856), tregoi se nuk
kishte hequr dorë nga përmbushja e ambicieve të saj në Ballkan. Shtetarët rusë vazhdonin që Rusisë t’i
njihnin pozicionin e protektorit të popujve ortodoksë të Ballkanit, me theks të veçantë mbi popujt sllavë të
rajonit.”
1. Si mendoni, përse Rusia nuk hoqi dorë nga Ballkani?
2. Çfarë shënonte Kongresi i Berlinit për popullin e Ballkanit dhe veçanërisht për Shqipërinë e shqiptarët.

162
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
Mendimet e nxënësve shënohen në dërrasën e zezë. 12”

163
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Ndërtimi i përmbajtjes: Harta e konceptit
Nxënësve u jepet kohë të lexojnë nënçështjen që ka të bëjë me “Kërcënimi rus në Ballkan”. Mësuesi/ja
shënon në dërrasën e zezë një hartë koncepti, që lidhet me veprimtarinë e qeverisë.
Hartë koncepti
Kërcënimi rus
v. ’60 Rusia Pansllavizmi synonte:
në Ballkan
1, Nxiti popujt ortodoksë të a. t’i çlironte përfundimisht
Ballkanit që t’i jepnin fund sllavët e Ballkanit nga sundimi
sundimit osman në rajon. osman;
2. V. 1866 bashkëpunimi me Objektivi final ishte b. të krijonin shtete të pavarura;
Malin e Zi. krijimi i një aleance c. të krijohej një federatë
Në vitin 1867, me Greqinë. ortodokse e sllavëve të Jugut, nën
Në vitin.1868, me udhëheqjen e Rusisë.
Rumaninë.

Çështja Bullgare dhe Arritjet

Problemet
1. Nën kontrollin e kriza e vitit 1877 1. Garantimi i unitetit në Ballkan.
Perandorisë 2. U krijua Ekzarkati i kishës
Osmane. bullgare.
2. Mospërdorimi i gjuhës 3. 1870, u krijua shteti i pavarur
bullgare në liturgjinë fetare Faktorët e krizës 1875-1877 ose autonom.
dhe
1. Fshatarët të pakënaqur
shkolla.
me kushtet e punës.
2. Kushtet ekonomike-
sociale.

Kongresin e Berlinit 13 qershor 1878 (Oto von Bismark)

Traktati i Shën Qëllimi ishte:
Stefanit 3 mars Të frenohej Rusia në realizimin e projektit të saj për
Ballkani 1878 vendosi: zgjerimin e fuqisë sllavo-ortodokse në Ballkan.
periudha Vendimet:
1.
mars- 1. Copëtimi i një pjese të madhe të Perandorisë Osmane.
qershor krijimi i një shteti 2. Shteti i stërmadh bullgar u nda në tresh:
1878 të madh bullgar; Bullgaria me Sofjen u pranua si një principatë autonome;
2. ndikimin e Vilajeti i Rumelisë Lindore,
plotë të Rusisë në territoret mes Maleve Ballkan dhe Rodopeve.
Ballkan. U vendos ndikimi austriak në Ballkanin (P).

Përforcimi: Rrjeti i diskutimit

Në këtë fazë të orës mësimore, mësuesi/ja ngre për diskutim pyetjen:
- Mendoni se Traktati i Shën Stefanit dhe i Berlinit ndikoi dpd në Konferencën e Londrës për trojet
shqiptare?

Pro Kundër
Mendoni se Traktati i Shën Stefanit dhe i Berlinit
ndikoi në Konferencën e Londrës për trojet shqiptare?

Nxënësit japin mendimet dhe argumentin e tyre në bazë të informacioneve të marra.

Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura

Nxënësi/ja:
- shpjegon thelbin e Krizës Lindore dhe ndikimin e luftërave ruse-turke në dobësimin e Perandorisë
164
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
Osmane; 12”
- evidenton vendimet e Traktatit të Shën Stefanit dhe Kongresit të Berlinit, të imponuara nga Fuqitë e
Mëdha mbi Perandorinë Osmane;

165
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
- shpjegon synimet e Rusisë ndaj Ballkanit;
- analizon përpjekjet e bullgarëve për shkëputje nga Perandoria Osmane;
- rendit pasojat e vendimeve të Traktatit të Shën Stefanit dhe Kongresit të Berlinit mbi integritetin e
trojeve shqiptare dhe rrezikun nga synimet ekspansioniste të fqinjëve.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimin e pyetjeve, strategjitë e të
menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orën e mësimit.

Detyrat dhe puna e pavarur: 1. Skiconi dhe hartoni hartën e Ballkanit sipas Traktatit të Shën Stefanit.
2. Skiconi dhe hartoni hartën e Shqipërisë sipas Kongresit të Berlinit.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori Shkalla: 6 Klasa: 12

Tematika 4 Situata e të nxënit:
Historia Moderne shek. XV - fillim shek XX Të kërkohet një administratë autonome nën emrin
“Vilajetet e bashkuara”.
Të ngrihet ushtria e milicia.
Të caktohet kryetar i përkohshëm i vilajeteve Gazi
Tema mësimore: Ahmet Muhtar Pasha.
Reagimi shqiptar: Lidhja Shqiptare e Prizrenit E dhjeta e vergjia të mblidhen në emër të
vilajeteve.
Çfarë tregojnë për ju këto kërkesa?
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës Fjalë kyç:
mësimore: Lidhja e Prizrenit
Nxënësi/ja: Reagim shqiptar
- evidenton situatën dhe rreziqet për trojet shqiptare pas Traktatit Copëtim i trojeve shqiptare
të Shën Stefanit dhe Kongresit të Berlinit; Ndërkombëtarizim i çështjes
- tregon fazat nëpër të cilat u copëtuan trojet shqiptare; shqiptare
- analizon zhvillimet e Lidhjes Shqiptare të Prizreni;
- argumenton nevojën që kishin qarqet patriotike shqiptare për
ndërkombëtarizimin e çështjes shqiptare.
- diskuton për pozicionet e tri grupimeve dhe për drejtimin e duhur që
duhet të ndiqte Lidhja Shqiptare e Prizrenit.
Burimet: Teksti mësimor “Historia 12” dhe i digjitalizuar, informacione Lidhja me fushat e tjera ose
shtesë nga interneti. me temat ndërkurrikulare:
TIK, Gjuhët dhe komunikimi,
Letërsi, Gjeografi

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve
Parashikimi Sistemi ndërveprues Nxitje e diskutimit Punë në grupe
INSERT
Ndërtimi i përmbajtjes Të nxënit me këmbime Pyetje-përgjigje Punë me klasën
Përforcimi Mbajtje e strukturuar e Ndërtim i shprehive Punë në grupe
shënimeve studimore

166
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi: Sistemi ndërveprues INSERT

Pasi ka bërë një paraqitje të shkurtër të temës, mësuesi/ja i fton nxënësit të diskutojnë rreth materialit të ri të
prezantuar në fillim të orës së mësimit. Pasi dëgjon mendimet e tyre, mësuesi/ja orienton nxënësit t’i
shprehin ato, edhe në bazë të njohurive që kanë marrë në temat e mëparshme.
Pyetje: Cilat janë kushtet që diktuan mbledhjen e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit?
Qëllimi kryesor i mësuesit/es është të nxitë te nxënësit të kujtuarit. Pas marrjes së përgjigjeve të para nga
nxënësit, mësuesi/ja u kërkon që të lexojnë çështjen për “ndërkombëtarizimin e çështjes shqiptare”.
Nxënësit do të lexojnë pjesën në tekst duke vendosur shenja në anë të informacionit të lexuar:
(V) - tregon informacionin e njohur nga nxënësit.
(-) - tregon informacionin e ndryshëm nga ai që di nxënësi/ja.
(+) - tregon informacionin e ri.
(?) - tregon informacionin e paqartë që duhet të sqarohet.

V - + ?
- Lidhja Shqiptare e - Porta e Lartë e Lidhja luftonte që Perandoria Osmane e
Prizrenit u organizua përkrahu fillimisht Shqipëria të bëhej përkrahu fillimisht Lidhjen,
për mbrojtjen e trojeve Lidhjen e ndikimi shtet autonom ose i sepse lufta e saj për
shqiptare nga copëtimi. i saj u ndie jo pak pavarur. mbrojtjen e tërësisë tokësore
- Ajo iu kundërvu në formulimin e Veçanërisht në pikën e të perandorisë përputhej me
vendimeve të Kongresit Aktvendimit. dytë u acarua konflikti luftën që bënte Lidhja.
të Berlinit e planeve të me Portën e Lartë. - Lidhja që në fillimet e saj u
fqinjëve për ndarje të ndesh me vendimet arbitrare
viseve shqiptare mes të Kongresit të Berlinit.
tyre. Presioni i madh i Portës së
Lartë dhe i Fuqive të Mëdha
i detyruan forcat e Lidhjes të
dorëzojnë qytetin e Ulqinit.

Në përfundim të plotësimit të tabelës mësuesi/ja bën sqarimet e duhura për materialin që nxënësi nuk ka
arritur të kuptojë.

Ndërtimi i përmbajtjes: Të nxënit me këmbime

Nxënësit ndahen në grupe dhe u shpërndahen fletët me pyetje që mësuesi/ja ka përgatitur më parë. Çdo
grup përcakton një lider e mësuesi/ja shpjegon se grupet zgjidhin pyetjet sipas radhës: Grupi i parë, pyetjen
e parë; grupi i dytë, pyetjen e dytë e kështu me radhë... Nxënësit lexojnë informacionin e ri e më pas
plotësojnë përgjigjet e tyre në fletët e punës:

Grupi i parë - Cila ishte situata politike pas Luftës Ruso-Turke në 1878?
Grupi i dytë - Cila ishte detyra që u doli veprimtarëve të Lëvizjes Kombëtare Shqiptare?

Grupi i tretë - Çfarë kërkesash artikuloi Lidhja Shqiptare e Prizrenit?

Grupi i katërt - Cili ishte qëndrimi që mbajti Porta e Lartë ndaj Lidhjes?

Grupi i pestë - Pse çështja nuk gjeti përkrahje në qarqet shqiptare diplomatike perëndimore?

Grupi i gjashtë - Pse në kërkesat e Lidhjes nuk u artikulua kërkesa për pavarësi?
Mësuesi/ja u jep të drejtë grupeve të japin përgjigjet e komentet e tyre.

167
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Përforcimi: Mbajtje e strukturuar e shënimeve
Nxënësit pasi janë njohur me materialin dhe kanë diskutuar çështjet, kalojnë në fazën e tretë në një
përmbledhje të koncepteve kryesore që kanë marrë:

Lidhja Shqiptare e Grupimet politike: Përmbajtja e zhvillimeve Reagimet

Prizrenit
1. Kombëtaristët mbështesnin
Faza I - qershor idenë se kishte ardhur koha
1878 ‒ tetor 1878 që të mbroheshin të drejtat
shqiptare, duke i organizuar
tokat shqiptare në një vilajet
autonom shqiptar, ose në një
shtet autonom shqiptar.
2. Të moderuarit ishin sërish për
një vilajet shqiptar,
autonomi administrative dhe
kulturore,
por nuk ishin për të shkuar drejt
institucionalizimit të një shteti
shqiptar.
3. Sulltanistët ishin partizanë
të lidhjeve të sulltanin, si kreu
i fesë islame i pandashëm me
shtetin osman.
Kongresin e Berlinit 13 qershor
Faza II 1878 fqinjët ballkanikë hodhën
Copëtimi i trojeve pretendimet për copëtimin e
shqiptare Shqipërisë.
a. Plava, Gucia Hoti e Gruda -
shtetit malazez .
b. Ulqini e Tivari (gusht‒nëntor
1880) - shtetit malazez.
-Pretendimet aneksioniste
të shteteve fqinje
shtruan rrezikun real
para shqiptarëve, të cilët
krijuan një organizatë
mbarëkombëtare në mbrojtje
të trevave
me
Lidhja organizoi rezistencë
të armatosur në mbrojtje
të viseve shqiptare të
rrezikuara nga vendimet e
Kongresit të Berlinit. Por
presioni i madh i Portës së
Lartë e i Fuqive të Mëdha
detyruan shqiptarët të
hiqnin dorë nga mbrojtja e
armatosur.
Porta e Lartë i doli në mbrojtje
e përkrahje kësaj Lidhje,
sepse interesat e saj përkonin
me luftën e shqiptarëve
Lidhja e veprimtarët e saj
kaluan në kërkesa, synimi i të
cilave ishte krijimi i një shteti
autonom shqiptar. Rritja e
shpejtë e fuqisë së Lidhjes
u pa nga Porta e Lartë si
kërcënim serioz për vijimin
e sundimit në hapësirën
shqiptare, prandaj u dërguan
trupa për shtypjen e Lidhjes.

Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura

Nxënësi/ja:
- evidenton situatën dhe rreziqet për trojet shqiptare pas Traktatit të Shën Stefanit dhe Kongresit të Berlinit;
- tregon fazat nëpër të cilat u copëtuan trojet shqiptare;
- analizon zhvillimet e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit;
- argumenton nevojën që kishin qarqet patriotike shqiptare për ndërkombëtarizimin e çështjes shqiptare;
- diskuton për pozicionet e tri grupimeve dhe për drejtimin e duhur që duhet të ndiqte Lidhja Shqiptare e
Prizrenit.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të
menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orën e mësimit.

Detyrat dhe puna e pavarur: Gjeni informacione dhe materiale plotësuese mbi veprimtarinë e Lidhjes
Shqiptare të Prizrenit.

168
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori Shkalla: 6 Klasa: 12
Tematika 4 Situata e të nxënit:
Historia Moderne shek. XV - fillimshek XX. O moj Shqypni, e mjera Shqypni,
Kush te ka qitë me krye n’hi?
Ti ke pas kenë një zojë e randë,
Burrat e dheut të thirrshin nanë.
Tema mësimore: - Kush e shkruar këtë poezi?
- Çfarë kërkonte të thoshte Pashko Vasa nëpërmjet
Dokumentet themelore të nacionalizmit shqiptar
saj?
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës Fjalë kyç:
mësimore: Nacionalizëm shqiptar
Nxënësi/ja: Doktrina nacionaliste
- shpjegon kuptimin e termave autonomi dhe pavarësi dhe vë në dukje se Komb formim
çfarë kanë të përbashkët; Pashko Vasa, E vërteta
- evidenton idetë moderne për kombin që dalin në veprat e Pashko Vasës mbi Shqipërinë dhe
dhe të Sami Frashërit. shqiptarët
- argumenton pse vepra e Pashko Vasës “E vërteta mbi Shqipërinë dhe Sami Frashëri, Shqipëria
shqiptarët” shënon përpjekjen e parë, të suksesshme, për të paraqitur një ç’ka qenë, ç’është e ç’do të
dokument historiko-politik të nacionalizmit shqiptar; bëhetë
- argumenton rëndësinë e veprave të rilindësve shqiptarë për njohjen dhe
projektimin e çështjes shqiptare.
Burimet: Teksti mësimor “Historia 12” dhe i digjitalizuar, informacione shtesë Lidhja me fushat e
nga interneti. tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
TIK, Gjuhët dhe
komunikimi, Letërsi,
Gjeografi

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Diskutim i lirë Nxitje e diskutimit Punë në grupe
Ndërtimi i përmbajtjes Ditari dypjesësh Pyetje-përgjigje Punë me klasën
Përforcimi Rrjeti i diskutimit Ndërtim i shprehive Punë në grupe
studimore

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi: Diskutim i lirë

Mësuesi/ja u lexon nxënësve një pjesë të poezisë të Pashko Vasës.
O moj Shqypni, e mjera
Shqypni, Kush te ka qitë me
krye n’hi?
Ti ke pas kenë një zojë e
randë, Burrat e dheut të
thirrshin nanë.
- Kush e shkruar këtë poezi?
- Çfarë kërkonte të thoshte Pashko Vasa npmjet saj?
Nxënësit japin mendimet e tyre duke u mbështetur edhe në njohuritë që kanë nga lënda e letërsisë.
169
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Ndërtimi i njohurive. Ditari dypjesësh
Mësuesi/ja e ndan klasën në dy grupe dhe i jep secilit grup të lexojë një nga çështjet e mësimit. I udhëzon
nxënësit ta lexojnë atë për një periudhë prej 4‒6 minutash dhe të nënvizojnë informacionin që u duket më i
rëndësishëm.

Pyetja/çështja Përgjigjja/Komenti
Në vitin 1879 botoi në frëngjisht, në anglisht, në gjermanisht, në turqisht dhe në
greqisht veprën “E vërteta mbi Shqipërinë dhe shqiptarët”.
Rëndësia:
a) publikimi në një moment kulmor të zhvillimeve politike në Shqipëri;
Pashko Vasa b) trajtimi me argumente historike e politike i çështjes së shqiptarëve.
Kërkesat që trajtonte:
a) u kërkonte Fuqive të Mëdha mosaneksimin e territoreve shqiptare nga shtetet
shqiptare.
b) bashkimin e vilajeteve shqiptare në një vilajet të vetëm, që të qeverisej në mënyrë
autonome;
Për t’u theksuar: Vepra - një nga traktatet politike më të rëndësishme të periudhës së
Rilindjes.
Vepra: “Shqipëria ç’ka qenë ç’është e ç’do të bëhet”, 1899, Bukuresht.
Përmbajtja
Gjendja në realitetin shqiptar:
a) realitet dëshpërues - në vend sundonte varfëria, prapambetja ekonomike, padija;
b) mohimi i arsimit në gjuhën amtare. Shkaku: Perandoria Osmane dhe shtetet fqinje,
që kërkonin ta aneksonin.
Rrugët e zgjidhjes
Shpëtimi i Shqipërisë nga vetë shqiptarët. Pse?
Shqipëria zotëron:
a) pasuri kombëtare,
b) pozitë gjeografike,
Mendimi politik c) njerëz të zgjuar dhe trima.
shqiptar: Sami Rrugëdalja
Frashëri 1. bashkimi i shqiptarëve mbi bazën e një besëlidhjeje pa dallime fetare e krahinore;
2. mësimi i gjuhës shqiptare;
3. krijimi i një kishe kombëtare.
Kusht themelor – krijimi i shtetit shqiptar autonom në fillim dhe me pas i pavarur.
Organizimi i shtetit shqiptar
Republikë
a. Këshill pleqsh, këshill i përgjithshëm (senat) (parlament).
b. Kryeqyteti: Skënderbegasi, që gjendej në mes të Shqipërisë, ushtri,
xhandarmëri.
C. Shteti, shkolla, themelimi i universiteteve, hapja e një akademie, muze
kombëtar.

Përforcimi: Rrjeti i diskutimit

Në këtë fazë të orës mësimore, mësuesi/ja ngre për diskutim pyetjen:
- A ishte e drejtë kërkesa e shqiptarëve për autonomi gjatë viteve 1878‒1912?

A ishte e drejtë kërkesa e shqiptarëve

për autonomi gjatë viteve 1878‒1912?

Nxënësit japin mendimet dhe argumentin e tyre mbështetur edhe në informacioneve që kanë marrë.
170
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura
Nxënësi/ja:
1. shpjegon kuptimin e termave autonomi dhe pavarësi dhe vendos në dukje se çfarë kanë të përbashkët;
2. evidenton idetë moderne për kombin, që dalin në veprat e Pashko Vasës dhe Sami Frashërit;
3. argumenton pse vepra e Pashko Vasës “E vërteta mbi Shqipërinë dhe shqiptarët” shënon përpjekjen e
parë, të suksesshme, për të paraqitur një dokument historiko-politik të nacionalizmit shqiptar;
4. argumenton rëndësinë e veprave të rilindësve shqiptarë për njohjen dhe projektimin e çështjes shqiptare.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimin e pyetjeve, strategjitë e të
menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orën e mësimit.

Detyrat dhe puna e pavarur: Gjeni informacione dhe materiale plotësuese mbi veprimtarinë e Pashko
Vasës, Sami Frashërit dhe rilindësve të tjerë në lidhjen me çështjen shqiptare për arsim dhe kulturë.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori Shkalla: 6 Klasa: 12

Tematika Situata e të nxënit:
Historia Moderne shek. XV - fillimshek XX Mësuesi/ja vendos në klasë disa foto të shkollës së
parë shqipe dhe të Normales së Elbasanit:
Pyet nxënësit:
1. Cilët ishin nismëtarët e parë të hapjes së këtyre
Tema mësimore: dy shkollave?
Përpjekjet për afirmimin e gjuhës dhe të kulturës 2. Çfarë funksioni kanë luajtur ato?
kombëtare. 3. Po sot a kanë të njëjtin funksion dhe pamje?
Vendoset në klasë pjesë nga filmi “Mësonjtorja”.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës Fjalë kyç:
mësimore: Përpjekjet shqiptare
Nxënësi/ja: Afirmimi i gjuhës shqipe
- evidenton përpjekjet e shqiptarëve për përhapjen e gjuhës shqipe, të Kulturë kombëtare
arsimit dhe të kulturës shqiptare; Arsim kombëtar
- përshkruan procesin e krijimit të alfabetit të shqipes deri në Kongresin e Hapje e shkollës së parë
Manastirit; shqipe
- analizon rolin dhe kontributin e kolonive shqiptare në vende të ndryshme për Alfabet shqip
kauzën e gjuhës dhe të arsimit shqip; Kongresi i manastirit
- argumenton kontributin e atdhetarëve shqiptarë, brenda e jashtë Shqipërisë, Shoqëri patriotike
për gjuhën e shkollën shqipe dhe për arsimin në përgjithësi.
Burimet: Teksti mësimor “Histori 12”, informacione shtesë nga interneti Lidhja me fushat e
https://www.youtube.com/watch?v=5E-E93pg8GY linku i një pjese filmi tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
TIK, Gjuhët dhe
komunikimi, Letërsi,
Gjeografi

171
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Shkrim i lirë Nxitje e diskutimit Punë në grupe
Ndërtimi i përmbajtjes Puna në grupe Pyetje-përgjigje Punë me klasën
Përforcimi Vija e vlerës Ndërtim i shprehive Punë në grupe
studimore

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi: Shkrim i lirë

Mësuesi/ja vendos në klasë disa foto të shkollës së parë shqipe dhe të Normales së Elbasanit,
Pyet nxënësit
1. Cilët ishin nismëtarët e pare të hapjes së këtyre dy shkollave?
2. Çfarë funksioni kanë luajtur ato?
3. Po sot a kanë të njëjtin funksion dhe pamje?
Vendoset në klasë pjesë nga filmi “Mësonjtorja” dhe më pas nxënësit zhvillojnë një shkrim të lirë me temë:
“Lufta për lirinë e gjuhës shqipe përpara mbi 100 vjetësh”
Lexohen dy-tri shkrime të nxënësve.
Ndërtimi i përmbajtjes: puna në grupe.
Mësuesi/ja e ndan klasën në 3 ose 5 grupe, duke i përcaktuar secilit grup detyrën. Nxënësit lexojnë
informacionin e ri për rreth 10 min. dhe i drejtojnë pyetje njëri-tjetrit.

Grupi I: Përpjekjet për krijimin e një alfabeti.

Përse kërkohej formimi dhe krijimi iI një alfabeti në gjuhën shqipe?
Cilët ishin nismëtarët e parë për krijimin e këtij alfabeti?
Çfarë vendosi Shoqëria e Stambollit (1878).
Kongresi i Manastirit 14-22 nëntor vendosi?
Shoqëria e Stambollit

Përpjekjet e krijimit të alfabetit

dy alfabete Sami Frashëri

Kongresi Manastirit

vendosi 1.përdorimin e dy alfabeteve;

2. do të përdorej alfabeti i Bashkimit.

Grupi II: Shkollat e para shqipe

Rendit vitet dhe vendet ku u hapën shkolla shqipe.
Shpjego rolin dhe funksionin e tyre?
Përmend emrat e disa prej mësuesve të parë?

shkollat-vitet-vendi- mësuesit
7 mars 1887 1889 23 tetor 1891 1892 1890
Korçë Prizren Korçë (për vasha) Bukuresht, Rumani Kolonjë
Pandeli Sotiri, vëllezërit Qiriazi P. N. Luarasi

170
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Grupi III: Lëvrimi i shqipes dhe shoqëritë patriotike shqiptare.
1. Rendit shkrimtarët e shek XIX dhe kontributin e tyre në lëvrimin e gjuhës shqipe.
2. Cilat ishin veprat më të rëndësishme të kësaj periudhe?
3. Cila ishte figura historike ku u mbështetën rilindësit shqiptarë?

Shkrimtarët
K. Kristoforidhi, v. 1860
Thimi Mitko, v. 1870
Anastas Kullurioti (arvanitas), 1879
Jeronim de Radës (1814‒1903),
Faik Konica. 1897‒1909
Veprat
përktheu në shqip Dhiatën e Re
Bleta Shqiptare
botoi në greqisht gazetën Zëri i Shqipërisë.
botoi gazetën Flamuri i Arbërit
revista Albania

Përforcimi: Vija e vlerës

Mësuesi/ja i pyet nxënësit nëse ata mund të dalin me një qëndrim të përbashkët, në një pozicion me të cilin
ata bien dakord mbi sjelljet dhe qëndrimet që duhet të kenë në lidhje me arritjet e artit shqiptar në këto vite.
Shtrohet pyetja para gjithë klasës.
Pyetje: Shkolla Normale e Elbasanit a ka të njëjtin funksion si më parë?
Çdo nxënës shkruan përgjigjen e tij në fletore.
Më pas nxënësit grupohen në dy kënde të klasës, në pozicione të skajshme. Ndërsa në mes pozicionohen
nxënësit e lëkundur. Çdo grupim paraqet mendimet e tij të argumentuara. Nga diskutimi nxënësit janë të lirë
të ndryshojnë pozicionin e tyre.

Nxënësit “PO” Arsyet Shkolla Normale e Elbasanit a ka sot të

Nxënësit “JO”
njëjtin funksion si më parë.
Arsyet

Nxënësit në mëdyshje

Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura

Nxënësi/ja:
1. evidenton përpjekjet e shqiptarëve për përhapjen e gjuhës shqipe, të arsimit dhe të kulturës shqiptare;
2. përshkruan procesin e krijimit të alfabetit të shqipes deri në Kongresin e Manastirit;
3. analizon rolin dhe kontributin e kolonive shqiptare në vende të ndryshme për kauzën e gjuhës dhe të
arsimit shqip;
4. argumenton kontributin e atdhetarëve shqiptarë, brenda e jashtë Shqipërisë, për gjuhën e shkollën
shqipe dhe për arsimin në përgjithësi.

Vlerësimi.:Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimin e pyetjeve, strategjitë e të

menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orën e mësimit.

Detyrat dhe puna e pavarur: Gjeni informacione e materiale plotësuese mbi veprimtarinë e K. Kristoforidhit,
Jani Vretos dhe të rilindësve të tjerë në lidhjen me çështjes shqiptare për arsim dhe kulturë.

171
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori Shkalla: 6 Klasa: 12
Tematika 4. Situata e të nxënit:
Historia Moderne shek.XV - fillimshek XX Mësuesi/ja lexon fragmentin e vendosur në temën
e mësimit:
Më 23 qershor u miratua Memorandumi i Greçës,
apo “Librin e kuq”.
Tema mësimore: Parashtroi këto kërkesa kryesore:
Perandoria Osmane mes Rusisë dhe Austro- - të njihej kombi shqiptar me po ato drejta që
Hungarisë (fillimshek. XX) kishin kombet e tjera të Perandorisë Osmane;
- të lejohej lëvrimi i gjuhës shqipe;
- gjuha shqipe të ishte gjuha e administratës;
- të bashkoheshin në një entitet të vetëm vilajetet
osmane me popullsi dërrmuese shqiptare;
- nëpunësit osmanë të njihnin gjuhën e zakonet e
vendit;
- shërbimi ushtarak i detyrueshëm në kohë paqeje
të kryhej në viset shqiptare.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës Fjalë kyç:
mësimore: Ballkani pasosman
Nxënësi/ja: (Perandoria Osmane
- evidenton arsyet përse Ballkani ishte vend i përplasjeve mes interesave Perandoria Austro-
të Fuqive të Mëdha dhe Perandorisë Osmane; Hungareze
- tregon synimet e Austro-Hungarisë dhe mënyrën si do t’i realizonte; Perandoria Ruse
- shpjegon si iu përgjigjën atdhetarët shqiptarë situatës së nderë në këtë Fillimi i shek. XX
periudhë; Reformat xhonturke
- argumenton pse Fuqitë e Mëdha e konsideronin procesin e copëtimit të Ismail Qemali
tokave osmane në Ballkan si kërcënim për paqen në Europë; Lëvizja Kombëtare
- shpjegon kuptimin e gjendjes ekzistuese dhe karakterin e përkohshëm të saj. Shqiptare
Burimet: Teksti mësimor “Historia 12” dhe digjitale, informacione shtesë nga Lidhja me fushat e
interneti tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
TIK, Gjuhët dhe
komunikimi, Letërsi,
Gjeografi

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi INSERT Nxitje e diskutimit Punë në grupe

Ndërtimi i përmbajtjes Stuhi mendimesh / Pyetje-përgjigje Punë me klasën

Marrëdhënia shkak/pasojë
Përforcimi Diskutim i lirë Ndërtim i shprehive Punë në grupe
studimore

172
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Organizimi i orës së mësimit

Parashihmi: INSERT
Pasi ka bërë një paraqitje të shkurtër të temës duke lexuar fragmentin e vendosur në temën mësimore, rreth
Memorandumit të Greçës, mësuesi/ja i fton nxënësit të diskutojnë rreth materialit të ri të prezantuar në fillim
të orës së mësimit. Pasi dëgjon mendimet e tyre, mësuesi/ja orienton nxënësit t’i shprehin ato duke u
mbështetur edhe në njohuritë që kanë marrë në temat e mëparshme:
- Përse Memorandumi i Greçës u quajt “Libri i Kuq”?
- Cilat ishin pikat të cilat parashtroi ky memorandum?
Pas marrjes së përgjigjeve të para nga nxënësit, mësuesi/ja u kërkon atyre të lexojnë informacionin e ri.
Nxënësit do të lexojnë pjesën në tekst duke vendosur shenja në krah të informacionit të lexuar:
(V) - tregon informacionin e njohur nga nxënësit.
(-) - tregon informacionin e ndryshëm nga ai që di nxënësi
(+) - tregon informacionin e ri
(?) -tregon informacionin e paqartë që duhet të sqarohet

V -
Lidhja shqiptare e Pejës
23-29 janar 1899.
U mblodh pë arsyen e
mbajtjes së statusquosë të
vendosur nga perandoria
osmane
kërkesat:
1. Garantimi dhe ruajtja
e tërësisë territoriale
shqiptare, dhe
2. Bashkimi i trojeve
shqiptare në një njësi të
vetme administrative.
+ ?
Perandoria osmane po Austro-Hungaria
rrezikonte të copëtohej? elementin shqiptar në
rajon e konsideronte
Arsyeja ishte se: me shumë rëndësi, ndaj
Austro-Hungaria dhe punoi intensivisht që t’i
Rusia kishin vendosur ndihmonte shqiptarët
autoritet të fortë në në ecurinë e Lëvizjes së
ballkan? tyre Kombëtare.
Perandoria Osmane
e përkrahu fillimisht
Lidhjen, sepse lufta
e saj për mbrojtjen e
tërësisë tokësore të
perandorisë përputhej
me luftën që bënte
Lidhja.
Arsyeja ishte se:
E shikonte Shqipërinë
si shtet i vetëm që
bënte lidhjen me
perëndimin.

Në përfundim të plotësimit të tabelës mësuesi/ja bën sqarimet e duhura për materialin që nxënësi nuk ka
arritur të kuptojë.

Ndërtimi i përmbajtjes :Stuhi mendimesh / Marrëdhënia shkak/pasojë

Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë mësimin për 4-6 minuta dhe i udhëzon ata që të nënvizojnë pjesët
kryesore.
Me anë të skemave mësuesi evidenton disa nga veçoritë kryesore të mësimit:

Figura e Ismail Qemalit: Revolucioni xhon turk dhe anët pozitive për shqiptarët:
ishte personaliteti politik shqiptar; Shpallja e Kushtetutës (23-24 korrik 1908) ngjalli entuziazëm
kërkonte reformimin e Perandorisë mes shqiptarëve.
Lidhja U gjallërua lëvizja kulturore kombëtare për hapjen e shkollave
Osmane nga brenda; c .mbështeti
kombëtare shqipe në të gjithë vendin dhe për lëvrimin e gjuhës shqipe.
idenë e kalimit nga Perandori Osmane
shqiptare 31 korrik 1908 në Manastir u themelua klubi “Bashkimi”.
në Monarki Kushtetuese.
d. kjo reformë i jepte përparësi Përhapja e arsimit shqip, në lëvrimin e gjuhës shqipe.
Shqipërisë në të gjitha fushat. Botimi i gazetave dhe i revistave në gjuhën shqipe.
Zgjim i fuqishëm i ndërgjegjes kombëtare.

173
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Marrëdhënia shkak/pasojë
Mësues/ja më pas evidenton kushtet e lëvizjes së rilindësve për ndërgjegjësimin e popullit shqiptar kundër
Perandorisë Osmane:

Revolucioni xhon turk

u dha shkak mendimtarëve

rënia e sundimit shkëputja nga
shqiptarë të kërkonin
osman në Ballkan perandoria osmane dhe
pavarësinë e plotë
ruajtja nga fuqitë e tjera
ballkanike.

Përforcimi: Diskutim i lirë

Mësues/ja fton nxënësit një diskutim me temë:
“Pse revolucioni xhonturk dhe shpallja e Kushtetutës (23‒24 korrik 1908) ngjallën entuziazëm mes
shqiptarëve?”.
Nxënësit diskutojnë dhe argumentojnë pyetjen duke u nisur edhe nga njohuritë e marra më parë.

Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura

Nxënësi/ja:
1. evidenton arsyet përse Ballkani ishte vend i përplasjeve mes interesave të Fuqive të Mëdha dhe
Perandorisë Osmane;
2. tregon synimet e Austro-Hungarisë dhe mënyrën se si do t’i realizonte ato;
3. shpjegoni si iu përgjigjën atdhetarët shqiptarë situatës së nderë në këtë periudhë;
4. argumenton pse Fuqitë të Mëdha e konsideronin procesin e copëtimit të tokave osmane në Ballkan si
kërcënim për paqen në Europë;
5. shpjegon kuptimin e gjendjes ekzistuese dhe karakterin e përkohshëm të saj.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të
menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orën e mësimit.

Detyrat dhe puna e pavarur: Gjeni informacione dhe materiale plotësuese mbi veprimtarinë e Sami
Frashërit, Pashko Vasës, Ismail Qemalit dhe rilindësve të tjerë në lidhje me çështjes shqipëtare për shpalljen
e pavarësisë. Krijoni një foto-album me rilindësit shqiptarë, por edhe me ata që ndodheshin jashtë
Shqipërisë, të cilët punuan dhe luftuan për shpalljen e pavarësisë.

174
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori Shkalla: 6 Klasa: 12
Tematika 4 Situata e të nxënit:
Historia Moderne shek. XV- fillim shek XX Mësuesi/ja vendos sekuenca filmike nga
filmi “Nëntori i dytë”
Tema mësimore: Më pas shënon termin Ismail Qemali:
Luftërat ballkanike dhe Pavarësia e Shqipërisë
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas Fjalë kyç:
temës mësimore: Luftërat ballkanike
Nxënësi/ja: Shpallja e Pavarësisë
1. përshkruan situatën që përgatiti fillimin e Luftës I Ballkanike; Shteti i ri shqiptar
2. tregon si arriti të realizohej Kuvendi i Vlorës dhe shpallja e Konferenca e Londrës
Pavarësisë;
3. evidenton qëndrimet që mbajtën Fuqitë e Mëdha ndaj shtetit
të ri shqiptar në Konferencën e Londrës;
4. shpjegon faktorët që çuan në Shpalljen e Pavarësisë së
Shqipërisë;
5. shpjegon raportet dhe ekuilibrat mes shteteve ballkanike
dhe Perandorisë Osmane në fillim të shek. XX;
6. shpjegon arsyet e shpërthimit të Luftës II Ballkanike, pasojat
e saj për shtetin e ri të pavarur shqiptar.
Burimet: Tekst mësimor dhe digjital, informacione shtesë nga Lidhja me fushat e tjera ose me temat
interneti, foto dhe informacione rreth figurës së Ismail Qemalit, ndërkurrikulare:
Isa Boletinit etj. TIK, Gjuhët dhe komunikimi, Letërsi,
Gjeografi

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Stuhi mendimi Nxitje e diskutimit Punë në grupe
Ndërtimi i përmbajtjes Të menduarit kritik Pyetje-përgjigje Punë me klasën
Përforcimi Rrjedhshmëria e grupit Ndërtim i shprehive Punë në grupe
dyshe studimore
Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi: Stuhi mendimi

Mësuesi/ja shkruan në dërrasën e zezë: “I. Qemali” dhe kërkon që nxënësit të tregojnë se çfarë dinë ata
për këtë figurë historike. Gjithashtu, sipas situatës që mund të krijohet në klasë, mësuesi/ja tregon fotot dhe
pjesë filmike nga filmi “Nëntori i dytë” dhe orienton nxënësit me anë të pyetjeve:
1. Përse Ismail Qemali është figurë historike?
2. Ku qëndron merita e tij?
3. Përse ai ishte një diplomat i shquar?
Më 28 Nëntor 1912
shpalli Pavarësinë

Kryetar i Qeverisë Ismail Qemali Ngriti flamurin

Mblodhi Kuvendin
në Vlorë

175
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Ndërtimi i përmbajtjes: Të menduarit kritik përmes leximit
Mësuesi/ja e ndan klasën në grupe, më lehtësisht sipas rreshtave. Secili grup punon një nënçështje. Për çdo
grup mësuesi parashtron kërkesat. Nxënësit lexojnë me kujdes materialin në mënyrë individuale dhe
punojnë për plotësimin e kërkesave në grupe të vogla prej 2-3 vetash, siç janë të ulur në bankë. Në grup
diskutohet e rrihen mendime. Më pas nxënësit nxjerrin përfundimet sipas kërkesave.

Grupi I: Përcaktoni shkaqet e Luftës I Ballkanike dhe veprimtarinë politike të shqiptarëve.

Grupi II: Përcaktoni detyrat e Kuvendit të Vlorës dhe analizoni institucionet qeverisëse të shtetit të ri shqiptar.

Grupi III: Analizoni vendimet e Konferencës së Londrës në lidhje me çështjen shqiptare.

Jepni mendimin tuaj lidhur me statusin e shtetit shqiptar dhe për çështjen e kufijve të propozuar nga Austro-
Hungaria e Rusia.

Aleanca
trepalëshe

U caktuan kufijtë e Kufijtë në Konferencën L. Berhtold

Shqipërisë mars-gusht e Londrës mbështeti çështjen
1913 shqiptare

Çamëria i kaloi Greqisë

Kosova e vise të tjera
shqiptare u lanë jashtë.

Ngjarjet Shkak/pasojë
1. Më 2 tetor 1912 Mali i Zi i shpalli luftë Perandorisë Osmane, më vonë i
shpallën luftë edhe Bullgaria, Serbia, Greqia
Lufta I Ballkanike – aneksimi i territoreve shqiptare nga vendet fqinje
Lufta I ballkanike 2. Komiteti “Shpëtimi” dhe “Shoqëria e zezë për shpëtim”, Bukuresht (5 nëntor
1912).
- Formimi i një komiteti drejtues, që do të qeveriste vendin.
- Formimi i një komisioni, i cili do të mbronte të drejtat e shqiptarëve para Fuqive
të Mëdha.
Kuvendi i Vlorës:
Ismal Qemali 1. Shpallja e Pavarësisë
Shpallja e Pavarësisë 2. Organizimi i shtetit shqiptar:
28 nëntor 1912 - themelimi i institucioneve qeverisëse
- zgjidhet Pleqësia
Politika e brendshme
- shtrirja e autoritetit
- gjuhë shqipe, gjuhë zyrtare
- Kanuni i Përshtatshëm i Administratës
Politika e Jashtme
- njohja e shtetit dhe e qeverisë nga Fuqitë e Mëdha

176
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Konferenca e Londrës Konferenca e Ambasadorëve në Londër
- për problemet politike dhe kufijtë e rinj në Ballkan
1. Statusi:
• 17 dhjetor – Shqipëria autonome nën sovranitetin e sulltanit.
• 29 korrik – principatë autonome sovrane dhe e trashëgueshme nën garancinë
e Fuqive të Mëdha.
2. Organizimi i brendshëm KNK
- Komisioni Ndërkombëtar i Kufijve
Kosova dhe Çamëria 3. Kufijtë e Shqipërisë (dhjetor 1912‒gusht 1913)
● Seanca I - u vendos që Shqipëria të kufizohej nga Mali i Zi, Serbia dhe
Greqia.
● Seanca II - mars 1913 – kufijtë veriorë dhe verilindorë; gusht – kufijtë jugorë
● U la jashtë Kosova dhe Çamëria

Përforcimi: Puna në grupe dyshe

Mësuesi/ja i vendos nxënësit në dyshe, duke i emërtuar A dhe B. Nxënësi A fillon të tregojë çfarë mban mend
nga teksti.
Nxënësi B dëgjon me vëmendje. Pas një minute nxënësit ndalojnë dhe ndërrojnë rolet.

Prezantimi dhe demonstrimi i rezultateve të arritura

Nxënësi/ja
1. përshkruan situatën që përgatiti fillimin e Luftës I Ballkanike;
2. tregon si arriti të realizohej Kuvendi i Vlorës dhe shpallja e Pavarësisë;
3. evidenton qëndrimet që mbajtën Fuqitë e Mëdha ndaj shtetit të ri shqiptar në Konferencën e Londrës;
4. shpjegon raportet dhe ekuilibrat mes shteteve ballkanike dhe Perandorisë Osmane në fillim të shek. XX;
5. shpjegon raportet dhe ekuilibrat mes shteteve ballkanike dhe Perandorisë Osmane në fillim të shek. XX;
6. shpjegon arsyet e shpërthimit të Luftës II Ballkanike, pasojat e saj për shtetin e ri të pavarur shqiptar.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të
menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orën e mësimit.

Detyrat dhe puna e pavarur: Gjeni informacione e materiale plotësuese për shpalljen e pavarësisë ( v. 1912)
dhe rreth festimeve të 100-vjetorit për këtë ngjarje historike.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori Shkalla: 6 Klasa: 12

Tematika 4 Situata e të nxënit:
Historia Moderne shek. XV- fillim shek XX. Mësuesi/ja zgjedh të dhëna nga burime të ndryshme
Veprimtari praktike: për të demonstruar të kuptuarin e koncepteve në
Aspekte të jetës ekonomike të shqiptarëve në shek. lidhje me temën e veprimtarisë praktike.
XV-XVI, sipas ligjit osman Vendoset në monitor një sekuencë dokumentari
rreth jetëss dhe veprës së Sulltan Sulejmanit
të Madhërishëm https://www.youtube.com/ watch?
v=3ZwdvtIw2ts dhe diskutohet në klase
rreth kësaj figure.

177
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të Fjalë kyç:
fushës sipas temës mësimore: Kanunnametë
Nxënësi/ja: Legjislacionit fetar
- evidenton tipologjinë e legjislacionit osman. Legjislacioni laik
- përshkruan tiparet e kanunnameve të përgjithshme “Sulltan Ligjvënësi” ose “Sulltani i Madhërishëm”
dhe të veçanta.
- përshkruan gjendjen ekonomike të shqiptarëve
duke u bazuar në kanunnametë shqiptare të shek.
XV-XVI.
Literatura: Burime të zgjedhura për historinë e Lidhja me fushat e tjera ose me temat
Shqipërisë, vëll. III, Tiranë1962, Ligji osman ndër ndërkurrikulare:
shqiptarët e Mesjetës së Vonë, Qendra e Studimeve TIK, Gjuhët dhe Komunikimi, Gjeografi
Albanologjike-Instituti i Historisë, Tiranë 2012,
materiale nga Interneti për kannunametë
Mjetet e punës: fletore shënimesh, informacione,
lapsa.
Kohëzgjatja: 2 orë

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

PNP: Bashkëbisedim, lexim i orientuar, punë në grupe

Pasi janë njohur më parë me temën, nxënësit orientohen nga mësuesi/ja për të lexuar pjesën “Lexim i
orientuar”. Si fillim bëjnë një parashikim për pjesën që do të lexojnë rreth veprimtarisë dhe shtrirjeve që
zhvilloi Perandoria Osmane në Ballkan:

Nxënësit evidentojnë
- Perandoria Osmane është formuar në v. 1299;
- është udhëhequr nga shumë sulltanë;
- luftuan dhe zgjeruan pushtetin e tyre nga Lindja në Perëndim;
- Sulltani më i suksesshëm ishte Sulejmani I (Sulltani i Madhërishëm ose kanuniu).
Nxënësit janë orientuar një orë më parë për angazhimin e tyre në kërkim të së kaluarës të Perandorisë
Osmane, të paraardhësve dhe pasardhësve të saj. Ata:
- do të nxjerrin në pah jetën dhe veprimtarinë e Sulltan Sulejmanit;
- do të shprehin idetë e tyre rreth ligjeve dhe reformave që mori ky sulltan.
Klasa është ndarë paraprakisht në disa grupe:
1. Grupi i parë: mbledh pamje të ndryshme rreth jetës dhe veprës së Sulejman kanunniut.

2. Grupi i dytë: evidenton me forma të ndryshme, si vizatime, pamje, piktura etj., të ligjeve dhe kanunnive
që nxori ky sulltan jo vetëm për Ballkanin, por edhe për Shqipërinë, duke përmendur disa më kryesorët në
veçanti.

3. Grupi i tretë: grumbullon materiale të ndryshme rreth kanunive të Shkodrës, duke i specifikuar në të
përgjithshme dhe të veçanta.

4. Grupi i katërt: grumbullon materiale të ndryshme rreth kanunive të Vlorës, duke i specifikuar në të
përgjithshme dhe të veçanta.
Për këtë veprimtari ata grumbullojnë informacione të ndryshme që lidhen me kanunamete në zona të
ndryshme të vendit.

178
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Në etapën e dytë të veprimtarisë nxënësit bashkëpunojnë dhe përgatitin një ekspozitë të vogël, me
fletëpalosje, albume, punime në Power Point etj.
Në etapën e fundit, një përfaqësues i secilit grup prezanton punimin e grupit të tij/saj dhe në fund të orës
diskutohet për punimet që paraqitën grupet dhe jepen edhe vlerësimet.
Nxënësit bëjnë vlerësimet e tyre për punën e secilit grup.

Vlerësimi: Vlerësimi bëhet duke pasur parasysh pjesëmarrjen e nxënësve në orën e mësimit në të gjitha
etapat e saj e duke i vënë në dukje rezultatet e tyre.

Shënim: Punimet më të mira dhe më të bukura mësuesi/ja mund t’i vendosë në klasë ose në këndin e
shkollës.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori Shkalla: 6 Klasa: 12

Tematika 4 Situata e të nxënit:
Historia Moderne shek. XV - fillim shek XX. Mësuesi/ja zgjedh të dhëna nga burime të
Veprimtari praktike: ndryshme për të demonstruar të kuptuarin e
Pallatet perandorake në Europën Perëndimore dhe koncepteve në lidhje me temën e veprimtarisë
sarajet e sulltanëve. praktike.
Vendosen në monitor disa foto nga pallatet
perandorake në Europë dhe sarajet e
sulltanëve në Perandorinë Osmane.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Fjalë kyç:
sipas temës mësimore: Pallate perandorake
Nxënësi/ja: Sarajet e sulltanit
- përshkruan arkitekturën e një pallati perandorak në Familje monarkike
Europën Perëndimore dhe atë të sarajeve të Sulltanit në
Perandorinë Osmane;
- krahason arkitekturën e një pallati perandorak në
Europën perëndimore me atë të sarajit të Sulltanit;
- evidenton rolin e oborrit perandorak si qendër e ushtrimit
të pushtetit;
- gjykon mbi mënyrën e veshjeve të familjeve mbretërore
në Europën Perëndimore dhe të familjes së sulltanit në
Perandorinë Osmane;
- evidenton tiparet e mënyrës së jetesës së monarkëve në
Perëndim dhe të sulltanit në Perandorinë Osmane.
- krahason mënyrën e jetesës së familjeve monarkike në
Europën Perëndimore me ato të sulltanëve në
Perandorinë
Osmane.

179
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Literatura: Historia e Perandorisë Osmane, nën drejtimin Lidhja me fushat e tjera ose me temat
e Robert Mantranit, Tiranë: Dituria, 2004, f. 173-176. ndërkurrikulare:
Kërkim në internet në lidhje me tematikën e mësipërme TIK, Gjuhët dhe komunikimi, Gjeografi.
(kërkimi duhet të përfshijë edhe materiale ilustruese si
foto apo video).
Mjetet e punës: fletore shënimesh, informacione, lapsa.

Kohëzgjatja: 2 orë

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Metoda: Punë në grup (paraqitja e punës mund të bëhet me Power Point)

Pasi janë njohur më parë me temën, nxënësit orientohen nga mësuesi/ja për të lexuar pjesën “Lexim i
orientuar”. Si fillim bëjnë një parashikim për pjesën që do të lexojnë rreth veprimtarisë dhe zhvillimeve të
arkitekturës së pallateve perandorake në Europë dhe të sarajeve osmane. Më pas:

Arkitektura lindore Arkitektura perëndimore

1. krahason arkitekturën e një pallati perandorak në Europën Perëndimore dhe atë të Sarajeve të Sulltanit në
Perandorinë Osmane;
2. krahason arkitekturën e një pallati perandorak në Europën perëndimore me atë të sarajit të Sulltanit.
Nxënësit janë orientuar një orë më parë për angazhimin e tyre në kërkim të arkitekturës dhe rolit të pallateve
në aspekte të ndryshme të jetës. Ata:
- do të nxjerrin në arkitekturën, formën e ndërtimit, pozicionet e tyre si në Perëndim dhe në Lindje.
- do të shprehin idetë e tyre rreth ligjeve dhe mënyrës së jetës së njerëzve brenda këtyre ndërtesave.

Klasa është ndarë paraprakisht në disa grupe:

1. Grupi i parë: mbledh pamje nga pallate të ndryshme perandorake si në Europë ashtu edhe rreth sarajeve
të sulltanëve.

2. Grupi i dytë: evidenton rolin e Oborrit perandorak si qendër e ushtrimit të pushtetit.

3. Grupi i tretë: gjykon mbi mënyrën e veshjeve të familjeve mbretërore në Europën Perëndimore dhe të
familjes së Sulltanit në Perandorinë Osmane.

4. Grupi i katërt: evidenton tiparet e mënyrës së jetesës së monarkëve në Perëndim dhe të sulltanit në
Perandorinë Osmane.

5. Grupi i pestë: krahason mënyrën e jetesës së familjeve monarkike në Europën Perëndimore me ato të
sulltanëve në Perandorinë Osmane.
180
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”

Mënyra e jetës në (P) Të përbashkëtat Mënyra e jetës në (L)

Për këtë veprimtari ata grumbullojnë informacione të ndryshme që lidhje me oborret perandorake dhe sarajet
e sulltanëve.
Në etapën e dytë të veprimtarisë nxënësit bashkëpunojnë dhe përgatisin një ekspozitë të vogël me
fletëpalosje, albume, punime në Power Point etj.
Në etapën e fundit, një përfaqësues i secilit grup prezanton punimin e grupit të tij/saj dhe në fund të orës
diskutohet për punimet që paraqitën grupet dhe jepen edhe vlerësimet.
Nxënësit bëjnë vlerësimet e tyre për punën e secilit grup.

Vlerësimi: Vlerësimi bëhet duke pasur parasysh pjesëmarrjen e nxënësve në orën e mësimit në të gjitha
etapat e saj e duke i vënë në dukje rezultatet e tyre.

Shënim: Punimet më të mira dhe më të bukura mësuesi/ja mund t’i vendosë në klasë ose në këndin e
shkollës.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori Shkalla: 6 Klasa: 12

Tematika 4 Situata e të nxënit:
Historia Moderne shek. XV- fillim shek XX. Mësuesi/ja zgjedh të dhëna nga burime të ndryshme
për të demonstruar të kuptuarin e koncepteve në
lidhje me temën e veprimtarisë praktike.
Mësuesi/ja lexon : Sipas Ismail Qemalit “Familja
Veprimtari praktike: Familja Vlora në shekujt jonë, falë prejardhjes së lashtë dhe karakterit të
osmanë veçantë gjeografik të vendit ku kishte influencë e
pushtet, ka ushtruar në të gjitha kohërat një ndikim
shumë të madh në punët dhe fatin e Shqipërisë. Për
më se katër shekuj familja jonë ka gëzuar respekt
të lartë nga Perandoria Osmane, ndonëse herë pas
here edhe ka vuajtur së tepërmi nga mbrapshtitë,
tirania dhe tekat e sundimtarëve absolut osman”.

181
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të Fjalë kyç:
fushës sipas temës mësimore: Familja Vlora
Nxënësi/ja: Ismail Qemali
- njeh konceptin “familje e mëdha”. Eqerem bej Vlora
- përshkruan mënyrën e jetesës së familjes Vlora; Porta e Lartë
- evidenton figurat kryesore të familjes Vlora,
që kanë dhënë kontribut në jetën politike dhe
shoqërore shqiptare;
- njeh formimin dhe veprimtarinë pinjollëve të
familjes Vlora;
- gjykon mbi marrëdhëniet e tyre me Portën e
Lartë;
- gjykon mbi rolin e tyre në historinë e Shqipërisë.
Literatura: Eqrem bej Vlora, Kujtime. Vëllimi i Lidhja me fushat e tjera ose me temat
parë 1885-1912, Vëllimi i dytë 1912-1925, Tiranë: ndërkurrikulare:
Shtëpia e Librit dhe e Komunikimit, 2001; - Ismail TIK, Gjuhët dhe komunikimi, Gjeografi.
Qemali, Kujtime, Tiranë: Toena, 2009; Nga sundimi
osman në Luftën e Vlorës (Kujtimet e Syrja Vlorës),
Tiranë: “ICEBERG”, 2013.
- Në internet nxënësi duhet të kërkojë materiale
mbi familjen Vlora, Ismail Qemal Vlorën, Syrja dhe
Eqrem Vlorën, pinjollë të tjerë të familjes.
Mjetet e punës: fletore shënimesh, informacione,
lapsa.
Kohëzgjatja: 2 orë

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Metoda: Punë në grup dhe vizitë në Vlorë

Pasi janë njohur më parë me temën, nxënësit orientohen nga mësuesi/ja për të dëgjuar pjesën e lexuar nga
ai/ajo dhe më pas japin opinionet e tyre në lidhje me këtë fragment.
Mësuesi/ja u kërkon nxënësve që të renditin karakteristikat kryesore të kësaj familjeje ndër shekuj dhe të
marrëdhënieve të tyre me Perandorinë Osmane.

1. Historia e krijimit Familja Vlora

2. Pinjollët e familjes
ndër shekuj

3. Lidhja me Perandorinë Osmane

Nxënësit janë orientuar një orë më parë për angazhimin e tyre në kërkim të figurave kryesore të familjes
Vlora.
- Nxirrni në pah vlerat e familjes Vlora ndër shekuj.
- Evidentoni figurat kryesore të familjes Vlora, që kanë dhënë kontribut në jetën politike dhe
shoqërore shqiptare figura e Ismail Qemalit.

182
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Klasa është ndarë paraprakisht në disa grupe:

1. Grupi i parë: përshkruaj konceptin “familje e madhe” dhe mblidh pamje nga jeta dhe nga veprimtaria e
familjes Vlora.

2. Grupi i dytë: përshkruan mënyrën e jetesës së familjes Vlora ndër shekuj deri në ditët e sotme.

3. Grupi i tretë: rendit figurat kryesore të familjes Vlora, që kanë dhënë kontribut në jetën politike dhe
shoqërore shqiptare duke nxjerrë në pah formimin dhe veprimtarinë e pinjollëve të familjes Vlora(Ismail bej
Vlora, Eqerem bej Vlora, Ismail Qemali).

4. Grupi i katërt: gjykon mbi marrëdhëniet e kësaj familjeje me Portën e Lartë dhe rolin e tyre në historinë e
Shqipërisë.
Mësuesi/ja mund të vendosë pjesë nga filmi “Nëntori i dytë”
https://www.youtube.com/watch?v=5FtiZea3QYI

Për këtë veprimtari ata grumbullojnë informacione të ndryshme për familjen Vlora, për rolin,veprimtarinë dhe
rëndësinë që ka luajtur në jetën shoqëror-politike shqiptare.
Në etapën e dytë të veprimtarisë nxënësit bashkëpunojnë dhe përgatitin një ekspozitë të vogël, me
fletëpalosje, albume, punime në Power Point etj.
Në etapën e fundit, një përfaqësues i secilit grup prezanton punimin e grupit të tij/saj dhe në fund të orës
diskutohet për punimet që paraqitën grupet dhe jepen edhe vlerësimet.
Nxënësit bëjnë vlerësimet e tyre për punën e secilit grup.

Vlerësimi: Vlerësimi bëhet duke pasur parasysh pjesëmarrjen e nxënësve në orën e mësimit në të gjitha
etapat e saj e duke i vënë në dukje rezultatet e tyre.

Shënim: Punimet më të mira dhe më të bukura mësuesi/ja mund t’i vendosë në klasë ose në këndin e
shkollës.

183
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori Shkalla: 6 Klasa: 12
Tematika 4 Situata e të nxënit:
Historia Moderne shek.XV- fillim shek XX. Mësuesi/ja zgjedh të dhëna nga burime të
Veprimtari praktike ndryshme për të demonstruar të kuptuarin e
Qëndrimi i Austro-Hungarisë dhe Italisë ndaj shtetit koncepteve në lidhje me temën e veprimtarisë
shqiptar në Konferencën e Ambasadorëve në Londër praktike.
(përmes dokumentacionit historik).
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Fjalë kyç:
sipas temës mësimore:
Nxënësi/ja:
- analizon qëndrimin e Austro-Hungarisë dhe të Italisë për
statusin e Shqipërisë në Konferencën e Ambasadorëve
në Londër;
- analizon qëndrimin e Austro-Hungarisë dhe të
Italisë në lidhje me kufijtë e Shqipërisë në
Konferencën e Ambasadorëve në Londër;
- shpjegon arsyet e këtij qëndrimi;
- gjykon mbi qëndrimin e Austro-Hungarisë dhe të
Italisë për shtetin shqiptar.
Literatura - Arben Puto, Çështja shqiptare në aktet Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkombëtare të periudhës së imperializmit: Përmbledhje ndërkurrikulare:
dokumentesh me një vështrim historik, Vëll. II (1912- TIK, Gjuhët dhe komunikimi, Gjeografi.
1918), Tiranë: “8 Nëntori”, 1987.
- Në internet nxënësi/ja duhet të kërkojë të dhëna për
Konferencën e Ambasadorëve në Londër dhe qëndrimin e
Austro-Hungarisë e të Italisë ndaj çështjes shqiptare.
Mjetet e punës: fletore shënimesh, informacione, lapsa.
Kohëzgjatja: 2 orë

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Faza e parë: përgatitore (ndarja e punës në grupe)

Mësuesi/ja paraqet në tabelë temën e veprimtarisë praktike “Qëndrimi i Austro-Hungarisë dhe i Italisë ndaj
shtetit shqiptar në Konferencën e Ambasadorëve në Londër” (përmes dokumentacionit historik). Një orë më
parë dhe më pas u lexon nxënësve “Leximin e orientuar”, si pikënisje e veprimtarisë praktike.
Jep udhëzime që çdo grup të grumbullojë materiale rreth kësaj veprimtarie. Këtu nxënësit orientohen të
ndjekin këto pika:
a. Projekti fillestar i Austro-Hungarisë dhe kufijtë e Shqipërisë (20 dhjetor 1912).
b. Projekti austro-italian mbi kufirin jugor të Shqipërisë (19 mars 1913).
c. Marrëveshja e përfunduar midis Italisë dhe Austro-Hungarisë nën kujdesin e Gjermanisë (3
maj 1913).
d. Projekti i statusit të Shqipërisë i paraqitur nga Austro-Hungaria dhe Italia (8 maj 1913).
e. Projekti i ri austro-italian mbi kufirin jugor të shtetit shqiptar (21 maj 1913).
f. Projekti austro-italian mbi organizimin e Shqipërisë (15 korrik 1913).

184
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Ndarja e punës në grupe:

Grupi i parë dhe i dytë do të flasë rreth qëndrimit të Austro-Hungarisë dhe Italisë ndaj shtetit shqiptar në
Konferencën e Ambasadorëve në Londër, duke u nisur nga këto pika:
1. Përshkruaj projektin fillestar të Austro-Hungarisë dhe kufijtë e Shqipërisë (20 dhjetor 1912), duke
e krahasuar me projektin austro-italian mbi kufirin jugor të Shqipërisë (19 mars 1913).
2. Të mbledhë informacione rreth këtyre projekteve, duke i shoqëruar edhe me harta për të bërë krahasimin.

Grupi i tretë do të flasë rreth qëndrimit te Austro-Hungarisë dhe të Italisë në lidhje me kufijtë e Shqipërisë
në Konferencën e Ambasadorëve në Londër, duke shpjeguar arsyet e këtij qëndrimi.

Grupi i katërt do të sjellë foto dhe dokumentarë të ndryshëm mbi qëndrimin e Austro-Hungarisë dhe të
Italisë për shtetin shqiptar dhe pavarësinë e tij.

Faza e dytë: (zhvillohet gjatë orës së mësimit)

Çdo grup prezanton për rreth 10 minuta materialin e grumbulluar. Mësuesi/ja nxit diskutime dhe komente rreth
materialeve që prezantohen. Mësuesi/ja bën përgjithësimin e karakteristikave të detyrave të çdo grupi pune.
Nxënësit do t’i drejtojnë pyetje njëri-tjetrit rreth zhvillimit të temës së veprimtarisë duke i krahasuar me njëri-
tjetrin.
Kjo fazë mund të zhvillohet edhe nëpërmjet metodës: “Di - Dua të di - Mësova më shumë (DDM)”

Faza e tretë: (vijon në klasë)

Mësuesi/ja nxit nxënësit të bëjnë vetëvlerësimin e punës së tyre dhe më pas shpreh vlerësimin e tij.

Faza e katërt (pas orës së mësimit). Mësuesi/ja së bashku me kryetarët e grupeve harton një ekspozitë,
dosje apo harta të ndryshme rreth copëtimit të trevave shqiptare në 1913 me materialet e grumbulluara nga
nxënësit.

Vlerësimi: Vlerësimi i punës mund të mos bëhet për të gjithë klasën në kolonë, por në grupe, duke pasur
parasysh disa elemente: 1. saktësinë në zbatimin dhe detyrës sipas kërkesës së dhënë; 2. prezantimin e
punës, duke përdorur një gjuhë të pastër të qartë me terma gjeografike dhe me logjikë argumenti; 3. ide
origjinale, të përdorura për të ndërtuar hartat.

Shënim: Punimet më të mira dhe më të bukura mësuesi/ja mund t’i vendosë në klasë ose në këndin e
shkollës.

185
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12

Tematika 5 - Periudha bashkëkohore (1919 deri më sot Situata e të nxënit:

XX) Disa nga problemet më të vështira të botës
moderne i kanë rrënjët në vendimet e marra
direkt pas fundit të Luftës së Madhe. Mes tyre
Tema mësimore: Paqja e Versajës dhe krijimi i rendit mund të rreshtohen katër luftërat ballkanike
të ri botëror ndërmjet viteve 1991–1999, kriza e Irakut
(kufijtë e tanishëm të të cilit janë rrjedhojë e
rivaliteteve franko-britanike dhe krijim hartash i
rastësishëm); çështja e përhershme e kurdëve
për vetëvendosje; debatet midis Greqisë dhe
Turqisë dhe beteja e pafund e arabëve dhe
hebrenjve për tokat që secili mendon se u janë
premtuar atyre.
Diskutim
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyç:
Nxënësi/ja:
- zhvillon dhe vlerëson ngjarjen historike duke përdorur disa prej burimeve historike dhe
burime informacioni;
- përcakton lidhjet shkak-pasojë ndërmjet ngjarjeve;
- përdor konceptet kryesore që lidhen me ngjarjen historike.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të Fjalë kyç:
fushës sipas temës mësimore: Konferenca e Paqes në Versajë (Paris)
Nxënësi/ja: Traktati i Paqes,
- evidenton parimet themelore të pranuara nga Shpërbërja e perandorive shumëkombëshe
Konferenca e Versajës për ravijëzimin e hartës; Lindja e shteteve të reja
- analizon rrjedhojat që sollën shpërbërjet e Paqe e diktuar
Perandorive të Mëdha (Habsburgase, Osmane dhe E drejta e vetëvendosjes
Ruse);
- tregon në hartë ndryshimet që pësoi harta politike e
Europës pas Paqes së Versajës.
Burimet: Teksti mësimor dhe digjital, libri i Margaret Lidhja me fushat e tjera ose me temat
Macmillan. Paris 1919, Gjashtë muaj që ndryshuan ndërkurrikulare:
botën, Tiranë, 2006. Materiale plotësuese, interneti, Gjuhët dhe komunikimi, Gjeografi, TIK
harta politike e Europës

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Diskutim me terma Diskutim i ideve Punë në dyshe
paraprakë
Ndërtimi i përmbajtjes Ditar dypjesësh Paraqitje grafike e Punë me grupe
informacionit
Përforcimi Rrjet diskutimesh Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe

186
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Organizimi i orës së mësimit

Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme: Parashikimi (përgatitja për të nxënët) Brainstorming

Tema e re nis me një rikujtim rreth temës.
Kur filloi punimet Konferenca e Paqes?
Cilët ishin pjesmarrësit në këtë
konferencë?
Cilat ishin perandoritë që u shpërbënë nga Konferenca e Paqes?
Diskutohen përgjigjet

Ndërtimi i njohurive të reja: (metoda) Ditar dypjesësh

Mësuesi/ja bën me dije metodën që do të përdorë për ndërtimin e njohurive dhe ndan klasën në grupe.
Mësuesi/ja ndërton në tabelë skemën dhe kërkon që grupet ta ndërtojnë në fletore atë.

Grupi i parë

Citime Komente

Parimet për ravijëzimin Në Konferencë nuk u ftuan për t’u dëgjuar të mundurit, por vetëm fituesit. Konferenca e
e hartës së re politike të Versajës merrte përsipër të ravijëzonte një hartë të re politike për Europën bazuar: në
Europës parimet e dobësimit të Gjermanisë, në pengimin e përhapjes gjeografike të regjimit
revolucionar bolshevik, që u shfaq në Rusi më 1917, si dhe në mbushje me etnitete
politike të hapësirave të mëdha, që mbetën të zbrazëta në Europë dhe në Lindjen e
Mesme pas shpërbërjes së Perandorive Ruse, Habsburgase e më pas edhe asaj
Osmane. Pretenduesit kryesorë për të zënë këto hapësira, të paktën në Europë, ishin
lëvizjet e ndryshme kombëtare që kishin lindur brenda perandorive. Pas shpërbërjes së
perandorive këto lëvizje u mbështeten nga fitimtarët e luftës për sa kohë ato nuk ishin
lëvizje bolshevike. Parimi themelor për rishikimin e hartës politike në Europë, pas
shpërbërjes së perandorive shumëkombëshe, ishte krijimi i shteteve kombëtare etniko-
gjuhësore sipas parimit se kombet kanë të drejtën e vetëvendosjes. Ky parim, i propozuar
dhe i mbështetur fuqishëm nga presidenti amerikan
W. Wilson, bënte pjesë në 14 pikat e deklaruara nga Presidenti në Kongresin Amerikan, në
janar 1918, të cilat duhej të shërbenin si parime për vendosjen e paqes pas fitores së
luftës.

Grupi i dytë

Citime Komente

Ndryshimet që solli Traktati i Paqes me Austrinë, Sen Zhërmen, më 10.9.1919, njihte ndarjen prej saj të
Traktati i Paqes me Hungarisë, Çekosllovakisë, të territoreve polake dhe atyre sllave. Në këtë mënyrë pushoi
Austrinë dhe Bullgarinë së ekzistuari Perandoria Austro-Hungareze e Habsburgasve. Tokat e sllavëve të Jugut u
bashkuan me Serbinë dhe lindi shteti serbo-kroato-slloven. Kjo Konferencë përcaktoi
edhe kufijtë e shteteve të porsakrijuara, Çekosllovakisë dhe Polonisë. Ky traktat i ndaloi
Austrisë bashkimin me Gjermaninë. Traktati i Paqes me Bullgarinë, më 27.11.1919, i
shkëpuste Bullgarisë një pjesë të territorit të saj në favor të Greqisë, Jugosllavisë dhe
Rumanisë.

Grupi i tretë

Citime Komente
Ndryshimet që solli Në traktatin e Paqes me Hungarinë, Trianon, më 4.6.1920, Hungarisë iu shkëputën

187
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12” territore
Traktati i Paqes me në favor të Jugosllavisë dhe Rumanisë. Traktati i Paqes me Turqinë, Sever, më 10.8.1920,
Hungarinë dhe me shënonte fundin e Perandorisë Osmane, prej së cilës shkëputeshin vendet e Lindjes së
Turqinë Mesme (Siria, Libani, Jordania dhe Palestina), të cilat formonin shtete më vete.

188
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Grupi i katërt

Citime Komente

Pasojat e Marrëveshjes - Ndryshimet territoriale. Gjermanëve iu mohua e drejta e vetëvendosjes, duke

së Paqes me Gjermaninë shkëputur territore të banuara nga gjermanët për t’ua dhënë shteteve të reja të krijuara,
si Çekosllovakisë, Polonisë, Belgjikës, Danimarkës. Francës iu kthyen Alsasa e Lorena.
- Kufizimet ushtarake. Gjermania humbi kolonitë e saj dhe iu vendosën kufizime
ushtarake. Asaj iu ndalua shërbimi ushtarak i detyrueshëm, por u lejua të mbante një
ushtri me pagesë, e cila nuk duhej t’i kalonte të 100 mijë vetat, aq sa nevojitej për arsye
mbrojtjeje. Gjermanisë iu kufizua numri i luftanijeve, iu ndalua riarmatimi, mbajtja e flotës
së nëndetëseve, artileria e rëndë dhe aviacioni.
- Pagimi i dëmshpërblimeve. Gjermania u ngarkua me përgjegjësinë e plotë të luftës,
që do të thoshte se do të paguante një dëm të madh ekonomik në para e mallra, në
shumën 6 miliardë e 600 milionë sterlina, një shumë që Gjermania në kushtet e dobësimit
nga lufta
dhe humbjet e saj territoriale dhe industriale do ta kishte të pamundur ta shlyente.

Grupet prezantojnë punën e bërë. Diskutohen përgjigjet

Përforcimi:(metoda) Rishikim në dyshe

Nxënësit të ndarë në dyshe rishohin komentet e bëra, ndajnë mendimet dhe bëjnë pyetje për informacionin e
paqartë.
Më pas nxënësit plotësojnë tabelën

Traktatet e Paqes Territoret e shkëputura Shtetet e krijuara Perandoritë e shpërbëra

Pasi nxënësit plotësojnë tabelën diskutohet rreth traktateve të paqes dhe pasojave të tye.
Mësuesi/ja i kërkon nxënësve që të vendosur në dyshe të japin mendimin e tyre të argumentuar nëse ishin
të drejta e të qëndrueshme apo të padrejta dhe jo të qëndrueshme vendimet e Paqes së Versajës.

Vlerësimi
Mësuesi/ja mban shënime në evidencë duke vlerësuar punën në grup, përgjigjet e argumentuara,
prezantimin e punës së tyre.

Detyrat dhe puna e pavarur:

Interpretoni “parimin e vetëvendosjes” dhe vendimet e Konferencës së Paqes. A u zbatua ky parim?

189
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa:12
Tematika 5 - Periudha bashkëkohore (1919 deri më sot XX) Situata e të nxënit: Shqipëria shpallet
principatë autonome, sovrane e
trashëgueshme, sipas rendit të parë të
Tema mësimore: Rinjohja e shtetit shqiptar dhe përcaktimi i lindjes, nën garancinë e të 6 Fuqive të
kufijve të tij Mëdha. Princi do të caktohet nga të 6
Fuqitë……
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Fjalë kyç: Kufij shtetërorë, Konferencat
sipas temës mësimore: Ndërkombëtare, Fuqi të Mëdha ,Parimi
Nxënësi/ja: etnik, Parimi i të drejtës së luftës,
- evidenton dy parimet e propozuara për përcaktimin Kompromis, Komisione Ndërkombëtare të
e kufijve në tavolinat që paraprinë Konferencën e Kufijve
Ambasadorëve në Londër.
- përshkruan ecurinë e çështjes shqiptare dhe të
çështjes së kufijve të shtetit shqiptar në Konferencën e
Ambasadorëve në Londër, Konferencën e Paqes dhe në atë
të Ambasadorëve në Paris;
- krahason vendimeve e Konferencës së Ambasadorëve
në Londër dhe atyre në Paris në lidhje statusin dhe kufijtë
e shtetit.
Burimet: Teksti mësimor dhe digjital, Historia e Shqipërisë, Lidhja me fushat e tjera ose me temat
libri Çështja shqiptare në aktet ndërkombëtare pas Luftës ndërkurrikulare:
I Botërore i autorit Arben Puto, Përmbledhje dokumentesh Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji,
me një vështrim historik, Vëllimi III (1919-1926), Tiranë Gjeografi, TIK
2001, f. 301-302, Fjalori Enciklopedik Shqiptar, materiale të
ndryshme, interneti

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Di Stuhi mendimi Pyetje-përgjigje
Ndërtimi i përmbajtjes Dua të di Të nxënët bashkëpunues Punë me grupe
Përforcimi Mësova (Harta e Paraqitje grafike e Punë në dyshe
konceptit) informacionit

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi (përgatitja për të nxënët) (metoda) Di

Mësuesi/ja ndërton në tabelë organizuesin grafik prej tre kolonash, të cilin nxënësit e ndërtojnë në fletore.
Mësuesi/ja pasi prezanton temën u kërkon nxënësve të thonë atë që dinë apo mendojnë për temën e re dhe
t’i shënojnë në kolonën e parë “Di”- cfarë dimë, për mënyrën si u trajtua çështja shqiptare ë Konferencën e
Ambasadorëve në Londër, Konferencën e Paqes dhe Konferencën e Ambasadorëve në Paris. Pasi nxënësit
kanë dhënë informacion, diskutohen përgjigjet.

Ndërtimi i njohurive të reja (metoda) “Dua të di”

Mësuesi/ja i orienton të lexojnë informacionin e ri të ndarë në grupe e kërkon prej tyre të formulojnë pyetjet për
informacionin që duan të dinë dhe t’i shënojnë në kolonën e dytë “Dua të di”.
Pasi identifikohen pyetjet udhëzohen nxënësit të kategorizojnë njohuritë duke filluar nga: Çështja shqiptare

190
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
në Konferencën e Ambasadorëve në Londër (dhjetor 1912–gusht 1913); Çështja shqiptare në Konferencën
e Paqes dhe në Konferencën e Ambasadorëve (1919–1921); Komisionet Ndërkombëtare të Kufijve (1913-
1926). Pasi kanë përfunduar leximin e temës së re nxënësit plotësojnë kolonën e tretë “Mësova” duke iu
përgjigjur pyetjeve që ndodhen në kolonën e dytë “Dua të di”.
Organizohet grafiku si më poshtë:

Di Dua të di Mësova

- Çështja shqiptare
në Konferencën e
Ambasadorëve në
Londër nënkuptonte
tri aspekte: statusin,
organizimin shtetëror
dhe kufijtë.
- Austro-Hungaria
dhe Italia mbështetën
dukshëm çështjen
shqiptare.
- Dy ishin parime që u
diskutuan si bazë për
zgjidhjen e çështjes së
kufijve të shtetit shqiptar
parimi etnik, dhe parimi i
së drejtës së luftës.
- Çështja shqiptare u
diskutua sërish tashmë
në Konferencën e
Paqes që u mblodh në
Paris, më 19 janar 1919. Kur u përcaktua kufiri i
Shqipërisë?
- Konferenca e Paqes i
mbylli punimet pa marrë
një vendim përfundimtar
për çështjen shqiptare.
- Më 17 dhjetor 1920,
Shqipëria u pranua
anëtare me të drejta
të plota në Lidhjen e
Kombeve.
- Çfarë dhe si u trajtua - Në fazën e parë (dhjetor 1912–22 mars 1913) vëmendja u
çështja e kufijve në përqendrua në caktimin e kufirit verior të Shqipërisë. Shkodra i
fazën e parë mbeti Shqipërisë, në saje të këmbënguljes së AustroHungarisë
dhe mbështetjes së Italisë. Kompromisi për Shkodrën u arrit
- Çfarë dhe si u trajtua vetëm pasi Austro-Hungaria ra dakord që Gjakova t’i kalonte
çështja e kufijve në Serbisë. Vendimi përfundimtar i 22 marsit 1913 la jashtë shtetit
fazën e dytë shqiptar Kosovën dhe territore të tjera të banuara nga shqiptarë
në Maqedoni e Mal të Zi.
- Si u trajtua çështja
shqiptare në Në fazën e dytë (mars –11 gusht 1913) u diskutuan kufijtë jugorë
Konferencën e Paqes? të shtetit shqiptar. Fuqitë e Mëdha hasën në këmbënguljen e
vazhdueshme të Greqisë për të zotëruar territoret e pushtuara në
- Çfarë ndikimi pati kuadrin e Luftës së Parë Ballkanike, në jug të vijës Himarë-
anëtarësimi i Shqipërisë Korçë. Pretendimet greke u mbështetën nga Franca dhe
në Lidhjen e Kombeve? Rusia.Vendimi përfundimtar për kufirin jugor u mor më 11 gusht
1913. Fuqitë e Mëdha vendosën që pikat ekstreme të kufirit
Cilat janë vështirësitë shqiptaro-greke të ishin kepi i Stillos dhe Korça. Pjesa më e
me të cilat u madhe e krahinës së Çamërisë i kaloi Greqisë, ndërsa e ardhmja
përballën Komisionet e Gjirokastrës mbeti e papërcaktuar.
Ndërkombëtare të
kufijve Çështja shqiptare u trajtuar në kuadrin e Çështjes Greke dhe
asaj të Adriatikut. Çështja Greke kishte të bënte me pretendimet
që Greqia i kishte paraqitur Konferencës së Paqes, pjesë e së
cilave ishin edhe ato për Shqipërinë e Jugut. Çështja e Adriatikut
kishte të bënte me kërkesat territoriale të Italisë dhe Mbretërisë
Serbo-Kroato-Sllovene, pas shpërbërjes së Perandorisë Austro-
Hungareze.
Ky pranim, që në fakt përbënte një akt njohjeje kolektive për
shtetin dhe qeverinë shqiptare, ndikoi pozitivisht në deklaratën
përfundimtare të Fuqivetë Mëdha në Konferencën
eAmbasadorëve në Paris. Me anën e kësaj deklarate, e cila
mban datën 9 nëntor 1921, Fuqitë e Mëdha rinjohën Shqipërinë
si shtet të pavarur, si dhe tërësinë e saj tokësore, sipas
vendimeve të Konferencës së Londrës të vitit 1913, me disa
ndryshime në veri dhe në verilindje në favor të Mbretërisë Serbo-
Kroato-Sllovene.

Komisioni Ndërkombëtar i Kufirit të Jugut hasi pengesa nga

autoritetet ushtarake greke, të cilat nuk ishin tërhequr ende nga
Shqipëria e Jugut; kishte vështirësi në terren dhe mungesë të
hartave.
Komisioni Ndërkombëtar i Kufirit të Veriut u përball me vështirë
të shumta, të cilat vinin si rezultat i kundërshtimeve serbe dhe
shpërthimi i Luftës së Parë Botërore.

Në janar 1925 në Firence u nënshkrua protokolli i kufirit shqiptaro-

grek. Kufiri i përcaktuar ishte ky i sotmi.

191
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Nxënësit prezantojnë punën e bërë në grup. Diskutohen përgjigjet.

Përforcimi i të nxënit: (metoda) Mësova, Harta e konceptit

Mësuesi/ja i orienton nxënësit se njohuritë e fituara do t’i paraqesin grafikisht nëpërmjet Hartës së konceptit.
Nxënësit ndërtojnë në fletore Hartën e konceptit dhe e plotësojnë atë

Konferenca e Ambasadorëve në Londër Konferenca e Paqes

Konferenca e Paqes i mbylli punimet pa marrë
Konferenca la jashtë shtetit shqiptar, Kosovën dhe
një vendim përfundimtar për çështjen
territore të tjera të banuara nga shqiptarë në
shqiptare.
Maqedoni e Mal të Zi. Pjesa më e madhe e
krahinës së Çamërisë i kaloi Greqisë, ndërsa e
ardhmja e Gjirokastrës mbeti e papërcaktuar.

Çështja shqiptare në konferenca

Konferenca e Ambasadorëve në Paris Fuqitë e Mëdha

rinjohën Shqipërinë si shtet të pavarur, si dhe tërësinë e
saj tokësore, sipas
vendimeve të Konferencës së Londrës të vitit 1913,
me disa ndryshime në veri dhe në verilindje në favor të
Mbretërisë Serbo-Kroato-Sllovene

Pas plotësimit të hartës së konceptit nga nxënësit, mësuesi/ja plotëson këtë hartë në tabelë duke diskutuar
përfundimet e nxënësve.
Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose nuk
i kuptojnë.
Mësuesi/ja pyet:
Cili është qëndrimi i Fuqive të Mëdha në konferenca?
Cilat janë disa nga ndryshimet që sollën qëndrimi i Italisë dhe Austro-Hungarisë? Trego në hartë kufijtë që
përcaktuan Komisionet Ndërkombëtare të Kufijve.
Cili është qëndrimi yt në lidhje me vendimet e marra nga konferenca e Ambasadorëve në Londër, Konferenca
e Paqes, Konferenca e Ambasadorëve në Paris?
Diskutohen përgjigjet.

Vlerësimi: Mësuesi mban shënime në evidencë për disa prej nxënësve lidhur me angazhimin e tyre,
përgjigjet e dhëna, që tregojnë se nxënësi ka fituar njohuri dhe aftësi për trajtimin e çështjes shqiptare në
konferenca, përcaktimin e kufijve të shtetit shqiptar.

Detyrat dhe puna e pavarur: Analizoni vendimet në konferencat ndërkombëtare për kufijtë e shtetit shqiptar
dhe përshkruani qëndrimin që do të mbante një patriot shqiptar. Cili do të ishte kompromisi i pranueshëm për të.

190
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12
Tematika 5 - Periudha bashkëkohore (1919 deri më
soT XX)
Tema mësimore: Organizimi i shtetit shqiptar (1912–
1939)
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të
fushës sipas temës mësimore:
Nxënësi/ja:
- përshkruan organizimin e shtetit shqiptar në vitet
1912–1914, 1920–1924, 1925–1928, 1928–1939;
- krahason organizimin e shtetit në vitet e
Republikës me atë të Mbretërisë ;
- liston kompetencat e Presidentit dhe rolin e tij.
Burimet: Teksti mësimor dhe digjital, Statuti
Themeltar i Republikës Shqiptare, Tiranë:
Shtypshkronja Nikaj, 1925, f. 3-4, materiale
plotësuese, hartë, enciklopedi historike
Shkalla: 6 Klasa: 12
Situata e të nxëni: Në diskutimin parlamentar
për zgjerimin e Statutit të Lushnjës, në lidhje me
formën qeverisëse të shtetit shqiptar, deputeti
Koço Tasi shprehej: “Thamë se regjimi është
Monarki ose Mbretëri, meqë kemi mbret. Por
këtu lind pyetja: Mirë Monarki, se kemi mbret,
po çfarë monarkie kemi, d.m.th sa të drejta ka
mbreti, e ka vetëm ai tërë ushtrimin e sovranitetit
apo së bashku me përfaqësuesit e kombit?...
Fjalë kyç:
Kuvend Kombëtar, Qeveri, Pleqësi, Statut,
Asamble Kombëtare, Republikë, Monarki, Këshilli
i Lartë, Këshilli Kombëtar, ndarje e pushteteve,
Këshilli kontrollues i financave
Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji, TIK

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Stuhi mendimi Paraqitje e njohurive Punë me gjithë klasën
paraprake
Ndërtimi i përmbajtjes Hartë koncepti Paraqitje grafike e Punë me grupe
informacionit
Përforcimi Rrjet diskutimesh Të nxë në t bashkë punues Punë në dyshe

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi i njohurive (përgatitja për të nxënë): Stuhi mendimi

Mësuesi/ja i pyet nxënësit rreth njohurive që ata kanë dhe informacionit që kanë marrë:
- Cilat janë format e qeverisjes së shtetit shqiptar në vitet 1912–1939?
- Cilat janë dokumentet ligjorë që mbështetet organizimi politik i shtetit shqiptar?
- Cilat janë arsyet që çuan në ndryshimin e formë s së qeverisjes nga Republikë në Monarki?
- Cilat janë dallimet mes Republikë s dhe Monarkisë Shqiptare?

Ndërtimi i njohurive
Mësuesi/ja orienton nxënësit që tema e sotme do të zhvillohet me anë të metodës “Mbajtja e strukturuar e
shënimeve” e cila ka si qëllim mbajtjen në mënyrë efikase të shënimeve dhe realizohet me anë të skemës
(organizuesit grafik). Mësuesi/ja bën skemën në tabelë dhe orienton nxënësit se çfarë duhet të përfshihet në
skemë. Mësuesi/ja në bashkëpunim me nxënësit evidentojnë në tekst çështjet dhe më pas kërkon nga ata,
të ndarë në dyshe, të gjejnë faktet në tekst dhe ti vendosin në organizuesin grafik.

192
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Organizimi i shtetit Organizimi i shtetit shqiptar në Organizimi shtetëror Organizimi shtetëror
shqiptar në vitet vitet 1920-1924 në vitet e Republikës në vitet e Mbretërisë
1912-1914 Shqiptare (1925-1928) Shqiptare (1928-1939)
a) Organizimi i a) Statuti Organik i Lushnjës Statutin Themeltar u Në shtator të vitit 1928,
shtetit shqiptar sipas (SOL): Statuti i Lushnjës miratua në mars 1925. me kalimin nga forma
vendimeve të Kuvendit përfaqëson të parën kushtetutë Statuti Themeltar i qeverisëse republikane në
të Vlorës. të shtetit shqiptar, të miratuar Republikës Shqiptare atë mbretërore, ndryshoi
Dy ishin organet nga një përfaqësi kombëtare. pranonte ndarjen e edhe organizimi i shtetit
drejtuese: Qeveria Ai riafirmoi formën monarkike pushtetit në ligjvënës, shqiptar. Sipas Statutit
dhe Pleqësia. Kuvendi të qeverisjes. Funksionet ekzekutiv dhe gjyqësor. Themeltar të Mbretërisë
Kombëtar nuk mori e Mbretit i kryente Këshilli i Organi ligjvënës ishte Shqiptare, miratuar tërësisht
në shqyrtim formën e Lartë, një organ kolegjial prej Parlamenti, që tashmë në dhjetor 1928, Mbreti
qeverisjes së shtetit katër vetash, përfaqësues të përbëhej nga dy dhoma. ishte institucioni më i lartë
të ri shqiptar. katër komuniteteve fetare. Dhoma e deputetëve i shtetit. Ai kishte epërsi të
Qeveria, Kompetencat e tij ishin të dhe Senati. plotë ndaj çdo organi tjetër
në bazë të pushtetit kufizuara: në shpalljen e ligjeve Pushteti ekzekutiv i të lartë shtetëror, duke vënë
që i ishte deleguar dhe formimin e qeverisë. përkiste Kryetarit të nën varësinë dhe kontrollin
nga Kuvendi, Veprimtarinë legjislative e Republikës (Presidenti), e tij gjithë strukturën
përqendroi në duart e kryente Këshilli Kombëtar. Ligjet, njëkohësisht kryetar hierarkike shtetërore. Ligji
saj të gjithë e miratuara prej tij, merrnin i qeverisë, i cili e Themeltar sanksiononte
pushtetin shtetëror, duke fuqi të plotë dhe Këshilli i Lartë ushtronte me anën e gjithëfuqishmërinë e
zhvilluar si veprimtari nuk kishte fuqi t’i anulonte ato. ministrave. Kryetari Mbretit edhe në ushtrimin
administrative, ashtu Emërimi dhe shkarkimi i qeverisë i Republikës kishte e sovranitetit të jashtëm,
edhe legjislative. ishin gjithashtu kompetencë e përqendruar në duart duke i hequr Parlamentit
b) Statuti Organik i Këshillit Kombëtar, i cili ishte e tij thuajse gjithë prerogativat përkatëse
Shqipërisë (10 prill i pavarur nga Këshilli i Lartë. veprimtarinë ekzekutive. në këtë fushë. Parlamenti
1914). Në vitin 1914, Pushtetin ekzekutiv e ushtronte Këshilli kontrollues i tashmë përbëhej nga një
pas mbërritjes në qeveria, e cila kishte në përbërje financave, që ishte pjesë dhomë, me 57 deputetë,
Shqipëri të Princit të saj pesë ministri. b) Statuti e ekzekutivit. Ai ishte të zgjedhur me votim
Vilhelm Vid, organizimi i i Zgjeruar i Lushnjës (SZL) u një organ i specializuar i të tërthortë, për një
shtetit shqiptar u bë mbi miratua nga Këshilli Kombëtar në administratës shtetërore, periudhë katërvjeçare.
bazën e Statutit dhjetor 1922 dhe plotësoi Statutin që kishte si detyrë Roli i tij kufizohej vetëm
Organik. Statuti e e Lushnjës. SZL konfirmonte kryesore kontrollin e me leximin, votimin dhe
shpallte Shqipërinë ndarjen e pushteteve. Organi më posaçëm mbi gjendjen miratimin e projektligjeve
principatë kushtetuese, i rëndësishëm ishte Parlamenti, i dhe mbi llogaritë që paraqiteshin nga qeveria
sovrane, cili ushtronte pushtetin legjislativ. financiare të çdo organi dhe të dekretligjeve të
të trashëgueshme nën Anëtarët e tij zgjidheshin çdo shtetëror. nxjerra nga Mbreti.
garancinë e gjashtë katër vjet, me votim të tërthortë. Qeveria ishte organi më
Fuqive të Mëdha. Kompetencat e tij ishin të i lartë i administratës
Princi ishte kryetar i gjera. Në fushën e politikës shtetërore. Ajo formohej,
administratës civile dhe së brendshme, parlamenti kontrollohej e shkarkohej
ushtarake. Ai shpallte bënte interpretimin e ligjeve, nga Mbreti. Për herë të
zgjedhjet për Asamblenë përcaktonte formën e organizmit parë u krijua Këshilli i
Kombëtare, e thërriste të shtetit, vendoste taksa etj. Në Shtetit, i cili vepronte si
dhe e shpërndante atë. fushën e politikës së jashtme organ tekniko-juridik për
Organi ligjvënës ishte parlamenti bënte ratifikimin përgatitjen e akteve më
Asambleja Kombëtare, e traktateve ndërkombëtare, të rëndësishme normative
e cila përbëhej nga shpalljen e luftës etj. Këshilli i shtetërore. Ndërkohë
anëtarë të zgjedhur nga Lartë, sikurse në SL, luante rolin që Këshilli Kontrollues i
popullsia, me votim të e kryetarit të shtetit. Qeveria Financave ushtronte të
tërthortë, dhe anëtarë përcaktohej si organi që ushtronte njëjtat funksione si në kohën
të caktuar nga Princi. pushtetin ekzekutiv. e Republikës.
Pushteti i saj ishte i
kufizuar.

193
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Pas përfundimit të organizuesit grafik nxënësit prezantojnë punën e bërë.

Përforcimi i të nxënit: (metoda) Diagrami i Venit

Mësuesi/ja u kërkon nxënësve që të krahasojnë organizimin politik të shtetit shqiptar në vitet 1912–1914,
1920–1924, 1925–1928, 1928–1939 dhe të evidentojnë të tiparet e përbashkëta dhe të veçanta. Metoda/
teknika që do të përdoret është diagrami i Venit.

Vlerësimi: Mësuesi mban shënime në evidencë për vlerësimin e detyrave të klasës. Mësuesi/ja vlerëson
angazhimin e nxënësve gjatë orës mësimore, përgjigjet e dhëna, që tregojnë se nxënësi ka fituar njohuri për
organizimin e shtetit në vitet 1912–1939.

Detyrat dhe puna e pavarur: Evidentoni dallimin midis dhomës së Deputetëve dhe Senatit në Statutin
Themeltar të Republikës Shqiptare.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12

Tematika 5 - Periudha bashkëkohore (1919 deri më Situata e të nxëni: Në vitin 1928, mbreti Zog
sot XX) I në lidhje me faktorët që ndikonin në procesin e
shtetformimit, shprehej: “Unë e shoh ushtrinë si
faktorin me vlerat më të larta edukative. Nevoja më
e ngutshme që ka vendi është arsimi; dhe ata
Tema mësimore: Aspekte të konsolidimin dhe të
burra që janë thirrur si ushtarë. Do të kthehen në
modernizimit të shtetit shqiptar (1920–1939)
shtëpi me ide shumë më të mëdha. Duhet ta
kuptoni se shqiptari i zakonshëm nuk di gjë për
kombësinë. Ai gjithmonë i ka drejtuar sytë tek i pari
i fisit, ose te beu, si autoritetet më të larta. Atij u
desh që të mësohej gradualisht, që besnikërinë e
tij, të admirueshme në vetvete, ta kalonte nga
krerët lokalë, drejt qeverisë qendrore. Ai duhet ta
mësojë se duke qenë anëtar i një fisi të caktuar, ai
gjithashtu është njëherazi edhe nënshtetas i
shtetit”
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës Fjalë kyç:
mësimore: Shtet kombëtar
Nxënësi/ja: Trashëgimi osmane
- zbulon aspektet kryesore që kishin të bënin me procesin e shkëputjes Identitet kombëtar
nga trashëgimia osmane dhe të shtetformimit te shqiptarët; Administratë shtetërore
- evidenton hapat që u ndërmorën për krijimin e një administrate Shkollë kombëtare
shtetërore funksionale dhe moderne; Shtet laik
- tregon arsyet që penguan konsolidimin e institucioneve shtetërore në
vitet 1920–1924;
- argumenton pse për shtetin shqiptar ishte aq i rëndësishëm organizimi i
institucioneve fetare në mënyrë të ndarë dhe të pavarur nga shteti;
- gjykon mbi reformimin e administratës shtetërore në Shqipëri në vitet
1928-1939.

194
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
Burimet: Teksti mësimor dhe digjital, materiale plotësuese, hartë, 12”Lidhja me fushat e tjera ose
enciklopedi historike me temat ndërkurrikulare:
Gjuhët dhe komunikimi, TIK,
Qytetari, Sociologji

195
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Diagrami piramidal Paraqitje grafike e Punë me gjithë klasën
informacionit
Ndërtimi i përmbajtjes Pyetje-përgjigje Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe
Përforcimi Rrjet diskutimesh Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi (përgatitja për të nxënët): Diagrami piramidal

Konsolidimi i shtetit shqiptar

Shpallja e Pavarësisë së Shqipërisë dhe ekzistenca e shtetit u ofroi elitave politike dhe intelektuale mundësinë e
konsolidimit e modernizimit të institucioneve shtetërore dhe të forcimit të identitetit kombëtar shqiptar. Që nga viti
1913 nisi kështu një proces i gjatë dhe i mundimshëm për shqiptarët, i cili synonte shkëputjen nga trashëgimia
osmane dhe konsolidimi e modernizimi i institucioneve të shtetit shqiptar

Administratë shtetërore dhe Sistemi arsimor kombëtar Reformat në fushën e fesë

funksionale
Në periudhën e Republikës dhe të
Monarkisë:
U përgatitën dhe hynë në fuqi ligjet
organike, të cilat përcaktonin strukturën,
numrin e punonjësve dhe pagën për çdo
funksion të institucioneve shtetërore.
Mori jetë shërbimi diplomatik shqiptar.
U riorganizua ushtria dhe xhandarmëria.
U vendos shërbimi i detyrueshëm
ushtarak.
U ristrukturua sistemi të drejtësisë dhe u
riorganizua sistemi gjyqësor.
Në vitin 1928 u miratua ligji për
arsimin, i cili vendosi që arsimi
fillor të ishte i detyrueshëm.
Përpjekje u bënë edhe për të
zhvilluar arsimin e mesëm të
përgjithshëm dhe profesional.
Një punë e madhe u bë dhe
për hartimin e teksteve të
përshtatshme shkollore.
Në vitin 1931, një komision i
posaçëm përgatiti programe të
reja për shkollën fillore.
Statutet Organike përcaktonin se
Shqipëria nuk kishte fe zyrtare.
Kongresi Ortodoks, që shpalli
autoqefalinë (pavarësinë) e Kishës
Ortodokse Shqiptare.
Kongresi i Komunitetit Mysliman, i cili
vendosi ndarjen zyrtare nga Kalifati.
Varësia e bashkësinë katolike nga
Vatikani nuk ndryshoi.
Parimet kryesore të politikës fetare të
shtetit shqiptar, të cilat ishin: laiciteti
i shtetit, liri fetare, barazi e feve,
nënshtrimi i tyre ndaj autoritetit të shtetit.

Ndërtimi i njohurive: Pyetje–përgjigje

Mësuesi/ja orienton nxënësit që të vendosur në dyshe të lexojnë temën dhe për secilën çështje njëri do të
bëjë pyetje dhe tjetri, gjen përgjigjen në tekst.
Disa nga pyetjet:
- Cilat janë aspektet kryesore të procesit të shkëputjes nga trashëgimia osmane?
- Përshkruaj disa nga hapat që u ndërmorën.
- Cilat janë hapat që u ndërmorën për krijimin e një administrate shtetërore funksionale dhe moderne?
- Trego arsyet që penguan konsolidimin e institucioneve shtetërore në vitet 1920–1924.
- Përshkruaj dy nga reformat që u ndërmorën për modernizimin e administratës shtetërore.
- Cilat janë reformat që u ndërmorën në fushën e rendit dhe ushtrisë?
- Cilat janë ndryshimet ligjore që u ndërmorën për krijimin e një sistemi arsimor kombëtar?
- Kur u themelua shkolla laike në Tiranë?
- Kur u miratua ligji për arsimin?
- Pse qeveria shqiptare miratoi dekretligjin që ndalonte shqiptarët të ndiqnin shkollat e huaja dhe
mbylli shkollat e huaja?

196
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
- Pse shteti shqiptar ndërmori reforma për ndarjen e shtetit nga feja?
- Çfarë përcaktonin statutetMetodologjia
në lidhje medhe veprimtaritë e nxënësve
fenë?
- Cilat janë kongreset që u mbajtën nga besimet fetare dhe cilat janë vendimet e tyre?
- Kur u miratua ligji për formimin e komuniteteve fetare?
- Çfarë përcaktonte ligji për formimin e komuniteteve fetare?
Pas përfundimit të punës në dyshe nxënësit prezantojnë pyetjet dhe përgjigjet.

Përforcimi: (metoda) Mësova (rrjet diskutimi)

Mësuesi u drejtohet me pyetjen: Shpjegoni rolin që luan shkolla në procesin e ndërtimit të kombit dhe të
konsolidimit të shtetit kombëtar
Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri–tjetrin.
Pasi dëgjohen mendimet e përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja kërkon nga ata të diskutojnë mendimet/
qëndrimet ndryshe. Në fund të orës mësimore mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar
mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të
menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në orën e mësimit.

Detyrë dhe punë e pavarur: Argumentoni pse për shtetin shqiptar ishte aq i rëndësishëm organizimi i
institucioneve fetare në mënyrë të ndarë dhe të pavarur nga shteti.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: VI Klasa: 12

Tematika 5 - Periudha bashkëkohore (1919 deri më Situata e të nxënit: Në diskutimet e Këshillit
sot XX)
Tema mësimore: Interesimi i shtetit amë për
shqiptarët jashtë kufijve shtetërorë (1920-1939)
Rezultatet e të nxënit:
Nxënësi/ja:
- përshkruan aspektet kryesore të interesimit të
Shqipërisë ndaj shqiptarëve të Jugosllavisë;
- identifikon drejtimet kryesore të politikës së
shtetit shqiptar ndaj bashkëkombësve në Greqi;
- përshkruan tri drejtimet kryesore të vëmendjes së
shtetit shqiptar ndaj diasporës.
Burimet: Informacioni që nxënësit kanë, teksti
mësimor dhe digjital, foto dhe ilustrime.
Kombëtar në dhjetor 1922, në lidhje me gjendjen e
shqiptarëve jashtë Shqipërisë Ali Këlcyra dhe Luigj
Gurakuqi shpreheshin: Ali Këlcyra: Këjo zotërinj e
përsëritë prapë nuk ka asnjë qëllim irredentist, po
vetëm një ndihë njerëzore, e cila na shtrëngon të
bëjmë të ndigjihet në botën e qyterëruar lëngimet e
atyre që zëri nuk u dëgjohet.... Luigj Gurakuqi: ...nuk
jam për irredentizëm, pse lypset të shkojmë sa ma
mirë me fqinjët tonë, shpëtojmë prej rreziqevet e
mund të shpëtojmë edhe vllanit tanë....
Fjalë kyç:
Shtet amë
Popullsi shqiptare jashtë shtetit amë
Sensibilizim ndërkombëtar
Lidhja e Kombeve
Diasporë
Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Gjuhët dhe komunikimi, TIK

197
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Parashikimi me terma Diskutim i ideve Punë në dyshe
paraprakë
Ndërtimi i njohurive Diagrami i Venit Paraqitje grafike e Punë me grupe
informacionit
Përforcimi Rrjet diskutimesh Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe

Organizimi i orës së mësimit

Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme (parashikimi me terma paraprakë)

Mësuesi/ja shkruan në tabelë termat:

Jugosllavi Turqi Popullsi shqiptare Diasporë Greqi shpërngulje shtet amë

 Nxënësit, në mënyrë individuale do të shkruajnë nga një fjali me këto terma.

 Lexohen fjalitë e ndërtuara dhe shënohen në tabelë ato që përcjellin informacion të saktë.
 Mësuesi/ja pyet nxënësit se cilat janë disa nga përpjekjet e shtetit shqiptar për mbrojtjen e të drejtave të
popullsisë shqiptare në Jugosllavi dhe Greqi.
 Përgjigjet e nxënësve shënohen në tabelë.

Ndërtimi i njohurive të reja

a) Punë në grupe
Mësuesi/ja orienton nxënësit që do të punojnë të ndarë në grupe dhe së bashku përcaktojnë çështjet që do
të trajtohen nga grupet:
1. Gjendja e shqiptarëve në Jugosllavi dhe Greqi.
2. Aspektet kryesore të interesimit të Shqipërisë ndaj shqiptarëve të Jugosllavisë.
3. Drejtimet kryesore të politikës së shtetit shqiptar ndaj bashkëkombësve në Greqi.
4. Tri drejtimet kryesore të vëmendjes së shtetit shqiptar ndaj diasporës.
b) Diagrami i Venit
Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të krahasojnë qëndrimin që shteti shqiptar mbajti ndaj shqiptarëve në
Jugosllavi ndaj atyre në Greqi dhe informacionin ta prezantojnë me anë të Diagramit të Venit.

Për popullsinë shqiptare Për popullsinë

në Jugosllavi Të përbashkëtat shqiptare në Greqi

Veçoritë dalluese Të përbashkëta Veçoritë dalluese

1. 1. 1.
2. 2. 2.

Mësuesi/ja fton nxënësit që të diskutojnë rreth veçorive dalluese dhe tipareve të përbashkëta të qëndrimit
dhe interesimit të shtetit amë për popullsinë shqiptare në Greqi dhe Jugosllavi.

198
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Përforcimi i të nxënit: (Rrjeti i diskutim)
Mësuesi u drejtohet me pyetjen: Metodologjia
Pse mësimi dhe veprimtaritë
i gjuhës shqipe nëe nxënësve
diasporë konsiderohej i rëndësishëm për
Shqipërinë? Argumentoni përgjigjen.
Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.
Pasi dëgjohen mendimet e përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja kërkon nga ata të diskutojnë mendimet/
qëndrimet ndryshe. Në fund të orës mësimore mësuesi ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar
mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Mësuesi mban shënime në evidencë për disa prej nxënësve lidhur me angazhimin e tyre,
përgjigjet e dhëna, që tregojnë se nxënësi/ja ka fituar njohuri dhe aftësi për hapat konkret të ndërmarra nga
shteti shqiptar.

Detyrat dhe puna e pavarur: Disa nga atdhetarёt mё me zё kosovarё, si Hasan Prishtina, Hoxha Kadri
Prishtina, Bajram Curri etj., ishin anёtarё tё parlamentit shqiptar. Nё pamundësi pёr t’u zgjedhur nga
shqiptarёt e Kosovёs, e cila tashmё ishte pjesё e popullsisё sё shtetit jugosllav, ata u deleguan nga popullsia
e Prefekturёs sё Drinit (Hasi, Kruma dhe Tropoja). Jepni mendimin tuaj mbi këtë fakt.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12

Tematika 5 - Periudha bashkëkohore (1919 deri më
sot XX)
Tema mësimore: Jugosllavia gjatë viteve 1918–
1939
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të
fushës sipas temës mësimore:
Nxënësi/ja:
- evidenton momentet kryesore në krijimin e shtetit
jugosllav si shtet shumetnik;
- dallon tipare të jetës politike në Jugosllavi;
- shpjegon konfliktet e brendshme mes etnive të
shtetit jugosllav.
Burimet: Teksti mësimor dhe digjital, foto dhe
ilustrime, materiale të ndryshme, interneti, hartë,
pjesë nga libri Histori e Ballkanit, Georges Castellan.
Tiranë, 1996.
Situata e të nxënit:Mbretëria e Serbëve, Kroatëve,
Sllovenëve, e shpallur në Beograd më 1 dhjetor 1918
nga hiri i Perandorive Habsburgase dhe Osmane,
ishte më shumë një program sesa një realitet.
Përveç tre popujve të përmendur, ajo përfshinte
edhe gjermanët e hungarezët e Vojvodinës,
shqiptarët
e Kosovës e të Maqedonisë, rumunët e Banatit,
turqit e Bosnjë-Hercegovinës dhe të Maqedonisë,
çekë e sllovakë, italianë e rusë të bardhë. Shumë
prej këtyre pakicave jetonin në kontakt me shtetet
e tyre kombëtare. Këtu e kishin burimin tundime
të ndryshme irredentizmi të çdo natyre.
Fjalë kyç:
Mbretëri Serbo-Kroate-Sllovene
Mbretëria Jugosllave
Bashkim shumëkombësh
Etni
Shkombëtarizim
Atentat
Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Gjuhët dhe komunikimi, Gjeografi, TIK, Sociologji

199
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Parashikimi me terma Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën
paraprak
Ndërtimi i njohurive Mbajtja e strukturuar e Paraqitje grafike e Punë me grupe
shënimeve informacionit
Përforcimi Ditari dy pjesësh Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe

Organizimi i orës së mësimit

Lidhja e temës me njohuritë e mëparshme (parashikimi me terma paraprakë)
Mësuesi/ja shkruan në tabelë termat:
Kosovë sllavë të Jugut Bosnjë-Hercegovinë Mali i Zi Jugosllavi
Kroaci Slloveni Vojvodinë

Nxënësit, në mënyrë individuale do të shkruajnë nga një fjali me këto terma.

Lexohen fjalitë e ndërtuara dhe shënohen në tabelë ato që përcjellin informacion të saktë.
Ndërtimi i njohurive të reja: Mbajtja e strukturuar e shënimeve
Mësuesi/ja orienton nxënësit që tema e sotme do të zhvillohet me anë të metodës “Mbajtja e strukturuar e
shënimeve”. Mësuesi/ja orienton nxënësit që të lexojnë në tekst temën dhe të japin mendim se çfarë duhet
të përfshihet në skemë. Nxënësit propozojnë që skema të përmbajë çështjet, si: “Krijimi i Mbretërisë Serbo-
Kroato-Sllovene (MSKS) dhe ndikimi i dy rrymave politike”; “Ndryshimet dhe konfliktet politike në MSKS”,
“Çështja nacionale në shtetin shumëkombësh”.
Mësuesi/ja së bashku me nxënësit ndërton skemën në tabelë.
Mësuesi/ja orienton nxënësit që të lexojnë tekstin dhe të nënvizojnë informacionin që do të vendosin në skemë
sipas çështjeve.
Mbajtja e strukturuar e shënimeve

Krijimi i MSKS dhe ndikimi i dy
rrymave politike
- Krijimi i Mbretërisë Serbo-Kroato-
Sllovene ishte një proces historik, i
cili pasqyronte prirjen e sllavëve të
Jugut për t’u bashkuar në një njësi
të vetme shtetërore. Brenda kësaj
prirjeje filluan të kristalizoheshin dy
rryma kryesore: 1. Rryma e Mbretërisë
Serbe, e cila përfaqësonte një shtet të
zhvilluar nga pikëpamja institucionale;
2. Rryma e forcave politiko-shoqërore
të territoreve sllave, që ndodheshin
nën sundimin e Perandorisë Austro-
Hungareze, si Kroacia, Sllovenia,
Bosnjë-Hercegovina etj. Më 1 dhjetor
1918, në Beograd u shpall zyrtarisht
krijimi i Mbretërisë Serbo-Kroato-
Sllovene (MSKS) me në krye dinastinë
serbe të Karagjeorgjeviçëve. Për vetë
pozicionin gjeografik të këtij shteti,
Ndryshimet dhe konfliktet politike në
MSKS
MSKS si shtet i ri i sllavëve të Jugut u
ballafaqua me dy rrymat; rryma unitariste ose
centraliste, e përfaqësuar nga Serbia, dhe
rryma federaliste, e përfaqësuar nga forcat
politike kroate dhe sllovene. Kundërshtitë e
konfliktet ndërmjet këtyre dy rrymave kanë
qenë tipari kryesor i jetës politike të MSKS-
së në periudhën midis dy Luftërave Botërore.
Më 20 qershor të vitit 1928, gjatë debateve
në parlament, një deputet i Partisë Radikale
serbe qëlloi me armë pesë deputetë të
Partisë Fshatare Kroate. Në këto situata
mbreti Aleksandër Karagjeorgjeviç shpërndau
parlamentin dhe partitë politike, duke e
përqendruar pushtetin ekzekutiv dhe legjislativ
në duart e tij. Pas 10 janarit të vitit 1929 emri i
shtetit u ndërrua nga Mbretëria Serbo-Kroato-
Sllovene në Jugosllavi. Vendosja e diktaturës
thelloi dhe më tepër krizën politike në vend
Çështja nacionale në shtetin
shumëkombësh
- Në Mbretërinë Serbo-
Kroato-Sllovene bënin pjesë
Serbia, Kroacia, Sllovenia,
Mali i Zi, Bosnjë-Hercegovina,
Maqedonia dhe Vojvodina.
Në të u përfshinë dhe Kosova
dhe vise të tjera shqiptare.
Ky bashkim nuk ndodhi si
shprehje e një vullneti të lirë
popullor, por si një bashkim
shumëkombësh artificial e me
baza jodemokratike, produkt
i kompromiseve të Fuqive të
Mëdha. Kështu që çështja
kryesore në jetën e brendshme
të Jugosllavisë do të ishte
çështja nacionale. dinastia
serbe e trajtoi këtë çështje me
politika shoviniste, veçanërisht

200
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
kufijtë e MSKS-së u përcaktuan me dhe nuk i dha fund konfliktit midis dy ndaj shqiptarëve të Kosovës,
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
nënshkrimin e një sërë traktatesh rrymave. Ky konflikt njohu acarime të tjera ku u ushtrua dhunë dhe terror
paqeje të fituesve të luftës me të mëdha si p.sh. ndryshimin e shpeshtë të për shkombëtarizimin e tyre,
Austrinë, Hungarinë e Bullgarinë, dhe kabineteve qeveritare, por edhe në ngjarje dhe vendosjen e hegjemonisë
me anë të traktatit të Italisë me të tilla dramatike, siç ishte vrasja e mbretit serbe në të gjithë kufijtë e
MSKS-në në Rapallo, nëntor 1920. Aleksandër Karagjeorgjeviç në tetor të vitit kësaj mbretërie.
Në vitin 1921 u hartua edhe 1934. Në periudhën midis dy luftrave u
Kushtetuta e MSKS-së. vendos
dhe konsolidua hegjemonia serbe.

Përforcimi i të nxënit (Rrjeti i diskutim)

Mësuesi drejton pyetjen: Çfarë përfaqësonin dy rrymat politike në MSKS dhe pse kishin konflikte mes tyre?
Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.
Pasi dëgjohen mendimet e përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja kërkon nga ata të diskutojnë mendimet/
qëndrimet ndryshe. Në fund të orës mësimore mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar
mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Mësuesi mban shënime në evidencë për disa prej nxënësve lidhur me angazhimin e tyre, përgjigjet
e dhëna, që tregojnë se nxënësi/ja ka fituar aftësi dhe shkathtësi për veçoritë e Jugosllavisë në vitet 1918-
1939.

Detyrat dhe puna e pavarur: Bëni një ese me titull “Hegjemonia serbe në Jugosllavi dhe pasojat e saj”.

Fusha:Shoqëria dhe Mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12

Tematika 5: Periudha bashkëkohore (1919 deri më
sot XX)
Tema mësimore: Kriza ekonomike botërore dhe
rrjedhojat në Ballkan
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të
fushës sipas temës mësimore:
Nxënësi/ja:
- përshkruan krizën e madhe të viteve 1929‒’33, si u
shfaq, ku u përhap dhe pasojat e saj;
- përcakton tiparet ekonomike ballkanike;
- përcakton pozitën e Boshtit dhe të shteteve
Francë, Angli ndaj Ballkanit;
- analizon politikën ekonomike të mbretit Zog në
vitet 1925‒’39.
Situata e të nxënit: Kriza ekonomike botërore e
vitit 1929 shënon një pikë kthese në historinë e
periudhës ndërmjet dy Luftërave Botërore. Ajo jo
vetëm dobësoi stabilitetin ekonomik dhe social të
Fuqive të Mëdha të botës, por goditi rëndë edhe
përparimin e bërë që nga viti 1924 në drejtim të
krijimit të një atmosfere të përshtatshme për një
bashkëpunim ndërkombëtar paqësor. Kriza pati
pasoja te rëndësishme politike.
Fjalë kyç:
Krizë ekonomike
Depresion i madh
Ballkan

201
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Burimet: Teksti mësimor dhe digjital, materiale nga
Interneti, enciklopedi e historisë
Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji, Gjeografi, TIK

202
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve
Parashikimi Rrjet diskutimi Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën

Ndërtimi i njohurive Hartë koncepti Paraqitje grafike e Punë me grupe

informacionit
Përforcimi Rishikim në dyshe Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi (përgatitja për të nxënët) Rrjeti i diskutimit

Nëpërmjet situatës së të nxënit nxënësit njihen me temën e re. Fillimisht paraqiten foto që tregojnë
momente të vuajtjes së krizës ekonomike botërore në jetën e qytetarit të viteve 1929‒1933, u kërkohet që
të përshkruajnë pasojat e kësaj krize dhe u lihet kohe të reflektojnë.
Të ndarë në grupe ata klasifikojnë materialin e lexuar, të cilin e diskutojnë në fazën e dytë të mësimit.

Ndërtimi i njohurive të reja (metoda) Harta e konceptit

Plotësohet nga nxënësit harta e konceptit me njohuritë e fituara sipas grupeve të nxënësve.

Grupi i parë

Prodhimi filloi të tejkalonte shumë konsumin, duke krijuar stoqe prodhimi të

Kriza pashitura. Pasuria shpërndahej në mënyrë të pabarabartë. Në tetor të vitit 1929
ekonomike tregu i aksioneve në “Wall Street” filloi të shembej nga spekulimet me bursën.
në SHBA Brenda pak orësh shumë komisionierë të bursës u rrënuan, çmimet e aksioneve
ranë në mënyrë të qëndrueshme deri në vitin 1932

Grupi i dytë

Nga viti 1929 deri në vitin 1932 vëllimi i tregtisë botërore ra me 70%. Papunësia
Kriza
arriti në 13 milionë në SHBA, 6 milionë në Gjermani dhe 3 milionë në Britani.
ekonomike
Edhe Japonia u godit rëndë. Ajo u detyrua të mbyllte 50% të industrisë së saj
në vendet e
të rëndë dhe minierave. Rrënimi i tregut amerikan shkatërroi tregtinë e saj të
Ballkanit
gjerë të mëndafshit.
Grupi i tretë
Në Gjermani solli Hitlerin në pushtet. Në Japoni forcoi pozitat e grupeve
Nxitet aktiviteti
ushtarake, të cilët vetëm me anë të pushtimit të Mançurisë së pasur shihnin
i forcave
shpëtimin e vendit nga kriza. Në Itali nxiti Musolinin që të planifikonte pushtimin
ekstremiste
e Abisinisë.

Grupi i katërt
Zvogëluan investimet e tyre për armatimin dhe u përqendruan në problemet
e tyre të brendshme. Shtuan dyshimet në marrëdhëniet midis tyre dhe kjo
Politikat e tri pengoi bashkëpunimin aq të nevojshëm për të frenuar nacionalizmin agresiv të
Gjermanisë dhe Japonisë. Kriza nxiti një zhvillim të rrezikshëm të nacionalizmit
në Europë.
demokracive

203
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Grupi i pestë
Një rajon me strukturë ekonomike agrare, që varej shumë ekonomikisht nga
Vendet e Europa Perëndimore, duke mbetur i dobët ndaj ndryshimeve të tregut në
Ballkanit në Perëndim. Mungesa e kapitalit kombëtar, një nga dobësitë më të mëdha të
prag të krizës vendeve të Ballkanit në këtë periudhë, i kishte kthyer ato në ekonomi
gjysmëkoloniale, të mbështetura kryesisht në ekonominë agrare, çmimet e
produkteve bujqësore në tregun e brendshëm dhe atë rajonal.

Grupi i gjashtë

Kriza ekonomike i zbriti shumë këto çmime, duke ulur fuqinë blerëse të ¾
Kriza të banorëve të rajonit. Fuqitë e Boshtit shfrytëzuan këtë situatë dhe u bënë
ekonomike partnerët kryesorë tregtarë për shtetet bujqësore të Ballkanit duke blerë
në vendet e drithërat dhe duhanin ballkanik, atëherë kur Franca e Anglia, të angazhuara në
Ballkanit problemet e tyre të brendshme, nuk e bënin.

Grupi i shtatë
Italia monopolizoi Shqipërinë, tregjet e vendeve të tjera ballkanike ishin të
hapura për Gjermaninë, e cila po dominonte ekonomitë e Ballkanit. Në këto
kushte ishte e lehtë për Gjermaninë, që ndodhej në kulmin e riarmatimit të saj,
Ndërhyrja e të dilte në rolin e shpëtimtarit për vendet e rajonit. I etur për të siguruar ushqim
Italiasë dhe të lirë për popullsinë e tij dhe lëndë të parë për industrinë e tij ushtarake, Hitleri
Gjermanisë në bleu sasi të mëdha produktesh në Ballkan. Marrëveshjet e tij tregtare lidhën
Ballkan gjatë shlyerjet e kredive gjermane me blerjen e produkteve gjermane të vendosura
krizës me çmime konkurruese dhe pa kufizime produkti. Në vitin 1939 Gjermania dhe
Italia dominonin ekonomitë e Ballkanit dhe, kur lufta filloi në këtë vit, asistenca e
tyre ekonomike në rajon u përkthye në influencë politike e pushtim ushtarak.

Grupi i tetë
Mbreti Zog mbështeti gjithë regjimin e tij te ndihmat dhe huat e Italisë fashiste, e
cila demonstronte hapur interesat e saj politikë dhe ekonomikë ndaj Shqipërisë.
Në vitin 1929 Italia ishte partnerja kryesore e Shqipërisë në tregti. Zogu në fillim
të viteve ‘30 bëri përpjekje të shkëputej nga tutela ekonomike italiane, duke
Politika ofruar Jugosllavinë si partnere alternative të mundshme tregtare dhe i vendosur
që ndoqi për të mos njohur ‘interesat e posaçme të Italisë në Shqipëri’. Ky afrim pati si
mbreti Zog rezultat nënshkrimin në dhjetor 1932 të një marrëveshjeje tregtare që ofronte
tregun jugosllav për mallrat bujqësore e blegtorale shqiptare në një vlerë prej 2,6
milionë frangash ari në vit. Jugosllavia, për shkak të strukturës së njëjtë agrare
të ekonomisë së saj dhe krizës ekonomike që kalonte, nuk ofronte importet e
produkteve industriale, për të cilat kishte nevojë Shqipëria dhe as hua financiare
me afat të gjatë shlyerjeje. Në këto kushte Shqipëria iu drejtua përsëri Italisë
fqinje e të fuqishme.

Pas plotësimit të hartës së konceptit nga nxënësit, mësuesi/ja plotëson këtë hartë në tabelë duke diskutuar
përfundimet e nxënësve.

Përforcimi (metoda) (Rishikim në dyshe)

Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që
nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.
Mësuesi drejton me pyetjen: Cilat ishin tiparet e krizës në vendet e Ballkanit dhe qëndrimi i Boshtit e i shteteve
Francë, Angli ndaj Ballkanit.
204
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.
Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar
mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Mësuesi mban shënime në evidencë për disa prej nxënësve lidhur me angazhimin e tyre,
përgjigjet e dhëna, që tregojnë se nxënësi ka fituar njohuri, aftësi shkathtësi për veçoritë e zhvillimit të
Jugosllavisë në vitet 1918-1939.

Detyrat dhe puna e pavarur: Analizoni fenomenin ekonomik, çmime konkurruese – ekonomi monopol.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12

Tematika 5 - Periudha bashkëkohore (1919 deri Situata e të nxëni: Trashëgimia e dhimbshme e
më sot XX) Kongresit të Berlinit (1878), i Konferencës së Londrës
(1912–1913) dhe i sistemit të marrëveshjeve të
Versajës, ushtronin një ndikim të fortë të Fuqive të
Mëdha në politikën ballkanike, e veçanërisht në
Tema mësimore: Fuqitë e mëdha dhe
politikat e brendshme të shteteve ballkanike. Rusia
bashkëpunimi ballkanik: Konferencat e viteve ‘30
dhe Austro- Hungaria, që kishin qenë zotër të lojës
në Ballkan që nga shek. XVIII, ishin zëvendësuar
nga Franca e Anglia, të cilave po u shtohej edhe
Italia. Në fillim të viteve ’30 zhvillimet në Ballkan
prireshin sadopak drejt organizimit të një blloku të
fortë për t’u rezistuar tërheqjeve dhe presioneve të
Fuqive të Mëdha.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës Fjalë kyç:
mësimore: Fuqi europiane
Nxënësi/ja: Fuqi të Mëdha
- përcakton pozicionet politike të Fuqive e Mëdha e shtetet ballkanike; Pakti Kellog-Briand
- tregon synimin e Francës, të Italisë fashiste dhe pozicionin e Konferenca rajonale
diplomacisë britanike lidhur me Ballkanin; Pakti Ballkanik
- analizon paktet Kellog-Briand, Paktin Ballkanik dhe atë jo ballkanik.
Burimet: Teksti mësimor dhe digjital, libri Shqipëria ndërmjet Ballkaneve Lidhja me fushat e tjera ose
dhe Apenineve, i autorit Gazmend Shpuza, Tiranë 1999; materiale me temat ndërkurrikulare:
plotësuese, hartë Gjuhët dhe komunikimi, TIK,
Qytetari, Sociologji

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Rrjet diskutimi Diskutim i ideve dhe Punë me gjithë klasën
qëndrimeve
Ndërtimi i njohurive INSERT Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe

Përforcimi Rishikim në dyshe Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe

205
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi (përgatitja për të nxënët). Rrjeti i disktimit

Nëpërmjet situatës së të nxënit nxënësit njihen me temën e re. Fillimisht paraqiten foto nga konferencat e
viteve ’30 dhe informacion i shkurtër rreth tyre dhe u lihet kohe të reflektojnë.
Të ndarë në grupe ata klasifikojnë materialin e lexuar të shoqëruar me foto, të cilin e diskutojnë në fazën e
dytë të mësimit.

Ndërtimi i njohurive: Pyetje –përgjigje

Mësuesi/ja udhëzon nxënësit që secili në mënyrë individuale të lexojë tekstin dhe të nënvizojë çështjet
thelbësore. Ndërkohë, mësuesi/ja ndërton në dërrasën e zezë tabelën e mëposhtme me shpjegimet përkatëse.
*Informacioni i ditur (v) *Informacioni i ri (+)
*Informacioni që e dinim ndryshe (-) *Informacioni që duam të dimë (?)

V +
Ballkani edhe midis dy
Luftërave Botërore shihej
si arenë e kryqëzimit dhe
e konfrontimit të politikave
ekspansioniste të Fuqive
të Mëdha europiane, të
cilat ndërhynin shumë si
në politikat e brendshme të
shteteve të rajonit, ashtu edhe
në marrëdhëniet ndërmjet tyre.
Franca synonte të
ndërtonte një sistem
aleancash që të shërbenin
për të ruajtur status quo-
në. Franca nënshkroi
aleanca dypalëshe me
Rumaninë e Jugosllavinë.
- ?
Drejtimi kryesor i Diplomacia britanike në
ekspansionit italian ishte këtë periudhë
Ballkani dhe Afrika e
Veriut.

Në Konferencën e Paqes, Synimi i diplomacisë Mosfunksionimi i paktit Përmbajtja e Paktit Kellog-

nevoja e vendeve të rajonit për
mbështetje ekonomike, si dhe
mungesa e një baze solide
mbështetjeje në opinionin
brenda vendit për qeveritë
në pushtet, i shtynte qarqet
drejtuese të këtyre vendeve
t’i kthenin sytë nga “politika e
madhe” dhe loja diplomatike e
të mëdhenjve.
Pakti i Parë i Tiranës në vitin
1926 e ktheu Shqipërinë
praktikisht në një protektorat
dhe kryeurë potenciale për
depërtimin në Ballkan.
Në mesin e viteve ‘30-të, për
arsye të forta ekonomike dhe
forcimit të frymës nacionaliste,
shumica e vendeve të rajonit
ishin tërësisht nën ndikimin e
Gjermanisë.
britanike ishte ruajtja e Ballkanik Briand
ekuilibrit midis ndikimeve
të fuqive europiane në
Ballkan, për të shmangur
kështu shkaqet për një
konflikt të ri.
Paktin Kellog-Briand, (nga Në fillim të viteve 1930
emrat të dy iniciatorëve në Ballkan u aktivizua një
të tij, ministrit të Jashtëm rrymë diplomatike
francez Briand dhe
Sekretarit amerikan
të Shtetit Kellog, që u
nënshkrua në vitin 1928.
Kur dhe pse u krijua Pakti
Ballkanik
Kur dhe pse u organizua
pakti joballkanik

206
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Përforcimi (metoda) Diagrami i Venit

Pakti Ballkanik Të përbashkëtat Pakti jo Ballkanik

Të veçantat Të përbashkëta Të veçantat

1. 1. 1.
2. 2. 2.
3. 3. 3.
4.

Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin dhe për të plotësuar diagramën.
Pasi dëgjohen mendimet e përfundimet e nxënësve mësuesi kërkon nga ata të diskutojnë mendimet/
qëndrimet ndryshe. Në fund të orës mësimore mësuesi ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar
mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Mësuesi mban shënime në evidencë për disa prej nxënësve lidhur me angazhimin e tyre,
përgjigjet e dhëna, që tregojnë se nxënësi ka fituar aftësi dhe për qëndrimin e fuqive të mëdha ndaj vendeve
të Ballkanit dhe përpjekjet dhe dështimet e politikave të ndjekura nga qeveritë e këtyre vendeve.

Detyrë dhe punë e pavarur: Jepni gjykimin tuaj mbi kërkesat e shtetit shqiptar dhe atij bullgar për
respektimin e të drejtave të popullsisë shqiptare në Kosovë dhe asaj bullgare në Maqedoni.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12

Tematika 5 - Periudha bashkëkohore (1919 deri
më sot XX)
Tema mësimore: Ideologjitë totalitare dhe Ballkani
Situata e të nxëni: Shtetet e Ballkanit vinin pas një
periudhe të gjatë pushtimi osman. Rënia e kësaj
perandorie, si një proces i gjatë degradimi, u
shoqërua me luftëra ndërshtetërore dhe probleme
etnike të shumta, ndërkohë që Fuqitë e Mëdha
kërkonin të ruanin artificialisht status quo-në e
Perandorisë. Kjo situatë kontradiktore rriti urrejtjen
nacionale etnike në rajon, bazë mbi të cilën do të
zhvilloheshin edhe lëvizjet e rrymat politike në rajon
midis dy Luftërave Botërore. Tiparet e këtyre
lëvizjeve u kushtëzuan edhe nga një kompleks
tiparesh të krizës ekonomike e institucionale në
rajon.
207
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës Fjalë kyç:
mësimore: Fashizëm
Nxënësi/ja: Komunizëm
- përcakton tri rrymat ideologjike që u shfaqën në Europë dhe në Ballkan Ideologji totalitare
mes dy Luftërave; Nacionalizëm tradicional
- tregon tiparet e nacionalizmit ballkanik e pasojat e tij; Nacionalizëm ekstrem
- zbulon shkaqet e forcimit të nacionalizmit ballkanik dhe pse
nacionalizmi mbeti një forcë potenciale në Ballkan;
- përcakton tiparet e komunizmit ballkanik;
- shpjegon termat: nacionalizëm tradicional e nacionalizëm ekstrem.
Burimet: Teksti mësimor dhe digjital, libri i Georges Castellan “Histori e Lidhja me fushat e tjera ose
Ballkanit” Tiranë 1996, materiale plotësuese, interneti me temat ndërkurrikulare:
Gjuhët dhe komunikimi, TIK,
Sociologji
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Përvijim i të menduarit Paraqitje grafike e Punë në grupe
informacionit
Ndërtimi i njohurive Shënime mbi shënime Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe
Përforcimi Rishikim në dyshe Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi (përgatitja për të nxënët): Përvijim i të menduarit

Mësuesi/ja pasi shënon temën në tabelë, nxit diskutimin për gjëndjen politike në Ballkan në vitet ’20-‘30.
Më pas mësuesi/ja u kërkon nxënësve që të lexojnë për disa minute a pjesën “Gjendja politike në Ballkan në
vitet ‘20–‘30” dhe i fton ata në diskutim ndërkohë që ka ndërtuar në tabelë skemën e përvijimit të të
menduarit dhe i orienton të punojnë në grupe.
Grupet plotësojnë skemën.
Të përbashkëtatat
3 rryma kryesore që ndikonin -Fashizmi,
Komunizmi,
Demokracia liberale
Ballkani në vitet
‘20-‘30

Kriza ekonomke
Nacionalizmi forcë Vendosjen e
kryesore regjimeve totalitare
Dobësia e institucioneve

Ndërtimi i njohurive: Shënime mbi shënime

Mësuesi/ja orienton nxënësit që të ndarë në grupe të lexojnë për pak minuta “Nacionalizmi i djathtë në
Ballkan” dhe “Komunizmi në Ballkan”. Pas leximit mësuesi/ja i udhëzon të plotësojnë skemën. Idetë ose
kategoritë kryesore i vendos në treguesin 1 në radhitje, ndërsa detajeve i vendos në treguesit 2, 3.
1. Fuqitë e mëdha dhe bashkëpunimi ballkanik: Konferencat e viteve ‘30
2. Nacionalizmi i djathtë në Ballkan
3. Nacionalizmi i djathtë në Rumani
4. U krijua një fasho sipas modelit musolinian.

208
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
5. U krijua “Lidhja e mbrojtjes kombëtare kristiane”
6. U themeluar në vitin 1927 “Garda e Hekurt”
7. Garda e Hekurt hyri në konflikt me forca të tjera demokratike në vend.

3. Nacionalizmi i djathtë në Bullgari

1. Bashkimi Kombëtar Agrar Bullgar që solli në pushtet Aleksandër Stamboliskin
2. A.Stamboliski mbajti gjatë gjithë kohës nën kërcënim politik forcat politike e shoqërore kryesisht në
zonat urbane.
3. Pakënaqësi për vendimet e Fuqive të Mëdha në Konferencën e Paqes, ndaj pretendimeve të saj
territoriale.
4. Instaloi një regjim mbretëror diktatorial, që do të bashkëpunonte me fashizmin.

3. Nacionalizmi i djathtë në Kroaci

1. Krijimi dhe funksionimi i shtetit-kukull të Kroacisë
2. Platforma e brendshme e ustashëve kroatë ishte nacionalizmi tradicional
2. Komunizmi në Ballkan
1. U shfaq vetëm nga individë të caktuar e nga grupe të paorganizuara
2. idetë e tij të barazisë, siç ishte: barazia e pronës, barazia në të drejta e burrit me gruan etj., nuk
përshtatej me mentalitetin feudal konservator ballkanas.
3. Struktura agrare e ekonomisë në vendet e Ballkanit, mungesa e një klase punëtore të mirëfilltë,
tkurrte mundësitë për përqafimin e kësaj ideologjie në Ballkan.
4. Doktrina e internacionalizmit proletar, ku rëndësia e kufijve mes shteteve zbehej, binte ndesh me
nacionalizmin ballkanas.

Përforcimi (metoda) Diagrami i Venit

Naciolanizmi i djathtë Të përbashkëtat Komunizmi

Të veçantat Të përbashkëta Të veçantat

1. 1. 1.
2. 2. 2.
3. 3. 3.
4.

Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin dhe për të plotësuar diagramën.
Pasi dëgjohen mendimet e përfundimet e nxënësve mësuesi kërkon nga ata të diskutojnë
mendimet/qëndrimet ndryshe. Në fund të orës mësimore mësuesi/ja ndërton linjen përfundimtare duke
artikuluar mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Mësuesi mban shënime në evidencë për disa prej nxënësve lidhur me angazhimin e tyre në
diskutime, përgjigjet e dhëna, që tregojnë se nxënësi/ja ka fituar njohuri për veçoritë e ideologjive totalitare
në Ballkan.

Detyrë dhe punë e pavarur: Jepni gjykimin tuaj mbi kërkesat e shtetit shqiptar dhe atij bullgar për
respektimin e të drejtave të popullsisë shqiptare në Kosovë dhe asaj bullgare në Maqedoni.

209
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12
Tematika 5 - Periudha bashkëkohore (1919 deri më Situata e të nxënit: Fragment nga Karta e
sot XX) Atlantikut, 26 gusht 1941 Së pari, vendet e tyre nuk
dëshirojnë të shikojnë ndryshime territoriale apo
të ndonjë lloji tjetër. Së dyti, ata nuk dëshirojnë të
Tema mësimore: Ravijëzimi i blloqeve ndërluftuese shikojnë ndryshime territoriale që nuk përputhen me
dhe momentet kryesore të Luftës së Dytë Botërore dëshirat e shprehura lirisht të popujve për të cilët
bëhet fjalë. Së treti, ata respektojnë të drejtën e të
gjithë popujve për të zgjedhur formën e qeverisjes,
nën të cilën ata dëshirojnë të qeverisen. ....
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas Fjalë kyç:
temës mësimore: Politikë agresive
Nxënësi/ja: Bosht Trepalësh
- identifikon shkaqet e fillimit të Luftës së Dytë Botërore; Deklarata e Atlantikut
- rendit disa nga ngjarjet që çuan në krijimit të Paktit Trepalësh; Koalicioni i Kombeve të Bashkuara
- analizon karakterin e Paktit Trepalësh; Luftë e rreme
- tregon për rolin e Aleancës së Kombeve të Bashkuara; Fronte luftimi
- gjykon mbi pasojat e politikës paqësuese të ndjekur nga Britania
e Madhe dhe Franca, kundrejt Gjermanisë.
Burimet: Teksti mësimor dhe digjital, foto, materiale nga interneti Lidhja me fushat e tjera ose me
temat ndërkurrikulare:
Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji,
TIK
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve
Parashikimi Ditari dypjesësh Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën
Ndërtimi i njohurive Hartë koncepti Paraqitje grafike e Punë me grupe
informacionit
Përforcimi Rishikim në dyshe Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi (përgatitja për të nxënët) Ditari dypjesësh

Nxënësit për disa minuta lexojnë temën e re pasi mësuesi/ja ka prezantuar shkurtimisht mbi çështjet që do
të diskutohen. Me anë të një ditari i cili ndërtohet në dy pjesë ata mbajnë shënime duke cituar dhe duke bërë
komentet përkatëse. Në fund bëhet prezantimi në tabelë në formën e mëposhtme.

Citime Komente
1. Shkaqet e fillimit të 1. Kushtet e paqes të Pasluftës së Parë Botërore, të cilat krijuan një botë të pasigurt
luftës dhe të paqëndrueshme. Shtete si Gjermania, Italia e Japonia ishin të pakënaqura prej
tyre. Agresioni i të pakënaqurve.
Paaftësia e Lidhjes së Kombeve për të parandaluar dhe për dënuar këto akte agresioni.

2. Disa nga veprimet 2. Në vitit 1931, Japonia sulmoi Mançurinë. Më pas agresiviteti filloi të shtohej me
agresive në vitet pushtimin italian të Abisinisë, ndërhyrjen italiane e gjermane në Luftën Civile në
1931‒1939 Spanjë dhe bashkimin e Austrisë me Gjermaninë. Më 6 mars 1939 Gjermania
pushtoi
Çekosllovakinë, ndërsa Italia Shqipërinë më 7 prill. Më 1 shtator 1939, Gjermania sulmoi
Poloninë.
210
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
3. Veprimet ushtarake të 3. Në prill 1940, Gjermania me një luftë rrufe pushtoi Norvegjinë dhe Danimarkën e, më
Gjermanisë në 1940. pas, Belgjikën, Francën dhe Holandën.

4. Formësimi i Boshtit 4. Në maj të vitit 1940 Italia nënshkruan Paktin e Çeliktë me Gjermaninë. Në shtator
Trepalësh 1940, Gjermania, Italia dhe Japonia nënshkruan Paktin Trepalësh i cili zyrtarizoi krijimin e
Boshtit Trepalësh.

5. Kur dhe pse BRSS
bëhet pjesë e palëve
ndërluftuese?
6. Kontributi i SHBA në
luftë pa u bërë zyrtarisht
palë ndërluftuese
5. Më 21 qershor 1941, kur Gjermania, duke shkelur Paktin e Mossulmimit me BRSS, e
sulmoi atë.
6. Në mars 1941, presidenti i SHBA-së, Franklin Ruzvelt, arriti të bindë Kongresin
Amerikan të miratojë Ligjin e Huadhënies, e cila do të mundësonte furnizimin e
kundërshtarëve të Boshtit me pajisje të ndryshme ushtarake. Urdhëroi trupat ushtarake
amerikane të godisnin anijet gjermane dhe italiane në krahun e tyre të kontinentit. Mes
SHBA dhe Britanisë së Madhe u nënshkrua Karta e Atlantikut.

7. SHBA bëhet zyrtarisht 7. Më 7 dhjetor 1941, Japonia sulmoi bazën ushtarake amerikane në Përl Harbër. Dy
palë ndërluftuese ditë më vonë, Gjermania i shpalli luftë SHBA-së. Kështu, SHBA-ja u bë zyrtarisht pjesë e
palëve ndërluftuese në Luftën e Dytë Botërore.

Ndërtimi i njohurive të reja: (metoda) Hartë koncepti

Pasi komentohen me radhë citimet e nxënësve ndërtohet në tabelë një hartë koncepti.

Në vitit 1931, Japonia Italia pushton Abisinisë, Italia e gjermania ndërhyn në Luftën Civile në
sulmoi Mançurinë. Spanjë dhe bashkimin e Austrisë me Gjermaninë.
Boshti 3-palësh
Gjermani, Itali,
Më 6 mars 1939 Gjermania pushtoi Çekosllovakinë ndërsa më 1
Japoni
shtator 1939, Gjermania sulmoi Poloninë. Më 7 prill Italia pushtoi
Veprimet ushtarake
Shqipërinë.
Aleancat
Franca dhe Britania i shpallën luftë Gjermanisë.

Aleanca e Kombeve Lufta e II Botërore

Në 1940 Gjermania me një luftë rrufe pushtoi Norvegjinë dhe
të Bashkuara
Danimarkën e më pas Belgjikën, Francën dhe Holandën.

Shkaqet Më 21 qershor 1941 Gjermania sulmoi BRSS. Më 7 dhjetor 1941,

Shtete si Gjermania,
Japonia sulmoi bazën ushtarake amerikane në Përl Harbër.
Italia e Japonia ishin të
pakënaqura nga kushtet
e paqes të Pasluftës së Veprimet agresive
të të pakënaqurve. Paaftësia e Lidhjes së Kombeve për të parandaluar dhe për dënuar
Parë Botërore.
këto akte agresioni.

Pas plotësimit të hartës së konceptit nga nxënësit, mësuesi/ja plotëson këtë hartë në tabelë duke diskutuar
përfundimet e nxënësve.

Përforcimi (metoda) Mësova (Rishikim në dyshe)

Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që
nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.
Mësuesi drejton pyetjen: Cilat janë pasojat e politikës paqësuese të ndjekur nga Britania e Madhe dhe
Franca, kundrejt Gjermanisë?
Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin:
211
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar
mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Mësuesi mban shënime në evidencë për disa prej nxënësve lidhur me angazhimin e tyre në
diskutime, përgjigjet e dhëna, që tregojnë se nxënësi/ja ka fituar njohuri, aftësi dhe shkathtësi për ravijëzimin
e blloqeve ndërluftuese në L. II B.

Detyrat dhe puna e pavarur: Lexoni nenet e Paktit Trepalësh në rubrikën “Thellim njohurish” dhe analizoni
karakterin e këtij pakti.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12

Tematika 5 - Periudha bashkëkohore (1919 deri Situata e të nxëni: Në ankthin e ditëve të para të
më sot XX) prillit u farkëtue bashkimi i shenjtë dhe spontan i
popullit shqiptar për të mbrojtë lirinë e tij. Në Tiranë
dhe në qytete të tjera u banë demonstrata për të
Tema mësimore: Përpjekjet për shmangien protestue kundër agresionit fashist qi po avitej dhe
e pushtimit dhe shkaqet e pushtimit italian të për të lypë armatosjen e popullit. Mjerisht, ata qi e
Shqipërisë kishin sundue popullin për kaq vjet kishin frikë me
pa me mija njerëz tue marshue nëpër rrugë,
megjithqi zemërimi i turmës ishte drejtue kundër
armikut të jashtëm. Prandaj maqina e regjimit
policor u vue menjëherë në veprim dhe disa vet u
arrestuen në Tiranë si “shkaktarë të trazimeve”. Kjo
ishte një akuzë e randë dhe e padrejtë mbasi
demonstruesit kishin mbajtë një disiplinë
shembullore për të mos
me i dhanë shkas Italis të ndërhynte.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës Fjalë kyç:
mësimore: Pushtim
Nxënësi/ja: Ekspansion ushtarak
- evidenton disa nga pikat e projektit për pushtimin e Shqipërisë të Mobilizim trupash ushtarake
hartuar nga ministri i Jashtëm italian, Kontit Çiano; Përpjekje diplomatike
- rendit masat që parashikonte të merrte mbreti Zog në planin e
brendshëm për të shmangur pushtimin e Shqipërisë;
- tregon përpjekjet diplomatike të qeverisë shqiptare për të shmangur
pushtimin e Shqipërisë nga Italia e Musolinit;
- analizon ndikimin që pati situata ndërkombëtare në pushtimin
e Shqipërisë nga Italia e Musolinit.
Burimet: Teksti mësimor, pjesë nga libri i Tajar Zavalani, Histori e Lidhja me fushat e
Shqipnis, Tiranë: Phoenix dhe Shtëpia e Librit, 1998, f. 305. Pjesë nga tjera ose me temat
libri i Hysen Selmani, Nga notimet e Zogut I, mbretit të shqiptarëve, ndërkurrikulare:
Tiranë: Kristalina KH, 2008, f. 291 Gjuhët dhe komunikimi, TIK,
Qytetari, Sociologji
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Stuhi mendimi Pyetje-përgjigje Punë me gjithë klasën
Ndërtimi i njohurive Mbajtja e strukturuar e Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe
shënimeve
Përforcimi Rishikim në dyshe Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe
210
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Organizimi i orës së mësimit
Parashikimi (stuhi mendimi)
Mësuesi/ja i pyet nxënësit rreth njohurive të tyre dhe rreth informacionit të mbledhur për qëndrimet e shtetit
italian ndaj Shqipërisë:
- Cili ishte qëndrimi i Italisë ndaj Shqipërisë në Luftën e Parë Botërore?
- Përshkruaj marrëdhënien e Republikës së Shqipërisë me shtetin italian?
- Përshkruaj marrëdhëniet mes Shqipërisë dhe Italisë në vitet 1928‒1939?
- Evidentoni problemet e shfaqura në fushën arsimore dhe ndikimin italian aty.

Ndërtimi i njohurive të reja: Mbajtja e strukturuar e shënimeve

Mësuesi/ja orienton nxënësit që tema e sotme do të zhvillohet me anë të metodës “Mbajtja e strukturuar e
shënimeve”, e cila ka si qëllim mbajtjen në mënyrë efikase të shënimeve dhe realizohet me anë të skemës
(organizuesit grafik). Mësuesi/ja bën skemën në tabelë dhe orienton nxënësit se çfarë duhet të përfshihet në
skemë.

Problemi/zgjidhja
Musolini dëshironte që ta aneksonte
Shqipërinë pa përdorur ushtrinë.
Marrëveshja e dërguar më 25 mars
1939.
Më 2 prill 1939, Italia i paraqiti Zogut
një projekt-marrëveshje dhe më 6
prill, mbreti Zog mblodhi urgjentisht
parlamentin dhe qeverinë, të cilat
votuan të mos pranoheshin
propozimet italiane.
Më 7 prill 1939 pushtoi ushtarakisht
Shqipërinë.
Pushtimi italian i
Shqipërisë
Shkak/pasojë
Musolini dëshironte që ta aneksonte
Shqipërinë pa përdorur ushtrinë.
Ngjashmëri/ ndryshime
Projekt i kontit Çiano miratuar nga Musolini në janar të vitit 1939 për
masat që duheshin marrë për të pushtuar Shqipërinë. Në masat
që propozonte për t’u ndërmarrë përfshiheshin: dobësimi i
ushtrisë shqiptare; rekrutimi me anë të korrupsionit i një numri të
madh zyrtarësh shqiptarë, që do të punonin pro interesave
italianë në Shqipëri; eliminimi fizik i mbretit Zog, provokimi i një
kryengritjeje të përgjithshme në vend, gjë që t’i jepte mundësi
Italisë për të ndërhyrë për rivendosjen e rendit.
Masat e marra nga Mbreti Zog (dhe të karakterit diplomatik) për
të parandaluar pushtimin si:(masa brenda vendit)të ruhej
qetësia dhe rendi publik në të gjitha krahinat e vendit dhe të
hartohej një plan masash për t’u përgatitur për t’i rezistuar
pushtimit. Në planin diplomatik. Kujdesi diplomatik i mbretit Zog
gjatë muajit shkurt u përqendrua në zbutjen e Italisë. Adjutanti i
mbretit Zog u dërgua në Itali për të zhvilluar bisedime me Benito
Musolinin. Italisë iu
propozua një tjetër traktat ushtarak, por ky propozim u hodh
poshtë nga kjo e fundit.
Mbreti Zog dhe anëtarë të qeverisë zhvilluan disa takime
me përfaqësuesit diplomatikë të Britanisë së Madhe,
SHBA- së, Jugosllavisë etj. në Tiranë. Takime u zhvilluan
dhe nga përfaqësuesit e Shqipërisë në Gjermani, SHBA
etj.

Më 25 mars 1939, Italia i paraqiti

Mbretit Zog një projekt-traktat, pikat e
të cilit dëmtonin rëndë sovranitetin dhe
integritetin e shtetit shqiptar e cila u
kundërshtua.
Mbreti Zog u përpoq të negocionte
me Italinë një kundërpropozim për
një konventë ushtarake, gjë që nuk u
pranua nga kjo e fundit. Ai negocioi një
marrëveshje të re me mbretin Zog.
Më 2 prill 1939, Italia i paraqiti Zogut
një projekt-marrëveshje tjetër në
formë ultimatumi. Mbreti Zog mblodhi
urgjentisht parlamentin dhe qeverinë,
të cilat votuan të mos pranoheshin
propozimet italiane. Pushtoi ushtarakisht
Shqipërinë.
Qëllimi/veprimi/përfundimi
Qëllimi: Pushtimi i Shqipërisë
Veprimi: Marrëveshja e dërguar më 25 mars 1939
Më 7 prill 1939, rreth orës 5 të mëngjesit, anijet ushtarake italiane
të nisura nga Bari dhe Brindisi, mbërritën në portet e Durrësit,
Shëngjinit, Vlorës dhe Sarandës dhe filluan zbarkimin e ushtarëve
Përfundimi: Pushtimi i Shqipërisë
Qëllimi: Ndërtimi i administratës shtetërore nën pushtimin italian
Veprimi: Ngritja e një Komiteti Administrativ që drejtohej nga
Xhafer Ypi.
Më 12 prill 1939 u thirr një Asamble Kushtetuese, në të cilën
merrnin pjesë elementë pro italianë dhe një numër ish-deputetësh.
Përfundimi: Asambleja Kushtetuese shpalli: rrëzimin nga froni
të mbretit Zog; shfuqizimin e Statutin Themeltar të Mbretërisë
Shqiptare të vitit 1928; bashkimin e Shqipërisë me Italinë në
211
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
formën e bashkimit personal.

210
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Përforcimi (metoda) Rishikim në dyshe
Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që
nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.
Mësuesi drejton pyetjen: Pse mbreti Zog kishte frikë për një ndërhyrje italiane në Shqipëri në rast trazirash?
Argumentoni përgjigjen.
Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin. Pasi dëgjon mendimet e përfundimet
e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Mësuesi/ja mban shënime në evidencë për disa prej nxënësve lidhur me angazhimin e tyre,
përgjigjet e dhëna, që tregojnë se nxënësi/ja ka fituar njohuri, aftësi dhe shkathtësi për përpjekjet e bëra nga
shteti shqiptar për të shmangur pushtimin italian.

Detyrë dhe punë e pavarur: Jepni gjykimin tuaj mbi kërkesat e shtetit shqiptar dhe atij bullgar për
respektimin e të drejtave të popullsisë shqiptare në Kosovë dhe asaj bullgare në Maqedoni.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12

Tematika 5 - Periudha bashkëkohore (1919 deri
më sot XX)
Tema mësimore: Rezistenca shqiptare si pjesë
e luftës së Aleatëve të Kombeve të Bashkuara
kundër Boshtit
Situata e të nxënit: “Ndihmat britanike për
rezistencën shqiptare gjatë Luftës së Dytë Botërore.
Sipas një raporti të Ministrisë së Jashtme Britanike
“Për Shqipërinë u dhanë gjithsej 76 mijë e 200 lira
sterlina në ar, prej të cilave 31 mijë e 900 shkuan
për Frontin Nacionalçlirimtar me destinacion blerje
ushqimesh, ilaçe, veshje, armë etj., dhe 7 mijë e 100
shkuan për të mbështetur formacionet nacionaliste
të Abaz Kupit dhe Gani Kryeziut në Veri. I njëjti
dokument përmban dhe anekset, ku përshkruhen
ngarkesat e mbërritura si armë, veshje, ushqime dhe
barna mjekësore, gjithsej 2 334 tonë.”

Rezultatet e të nxënit: Fjalë kyç:

Nxënësi/ja: Aleatë të Mëdhenj
- evidenton ndryshimet në qëndrimet e Aleatëve Misione ushtarake
të Mëdhenj ndaj Shqipërisë gjatë Luftës së Dytë Deklarata e dhjetorit 1942
Botërore; Ndihma britanike
- liston detyrat e misioneve britanike në Shqipëri;
- përcakton kohën e mbërritjes në Shqipëri të
misioneve amerikane dhe sovjetike;
- analizon rolin e misioneve të Aleatëve të
Mëdhenj në Shqipëri gjatë Luftës së Dytë
Botërore;
- shpjegon rëndësinë e Deklaratës së Aleatëve
të Mëdhenj, bërë në dhjetor 1942, për të
ardhmen e Shqipërisë.
Burimet: Teksti mësimor dhe digjital, pjesë nga libri i Lidhja me fushat e tjera ose me temat
Ana Lalaj, Dosjet e Luftës, Tiranë: Toena, 2014, f. 105, ndërkurrikulare:
foto dhe ilustrime, materiale të ndryshme, interneti Gjuhët dhe komunikimi, Gjeografi, TIK, Sociologji
212
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Parashikimi me terma Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën
paraprak
Ndërtimi i njohurive Mbajtja e strukturuar e Paraqitje grafike e Punë me grupe
shënimeve informacionit
Përforcimi Ditari dypjesësh Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi (metoda): Parashikimi me terma paraprakë

Mësuesi/ja shkruan në tabelë termat:

Amerikanë Aleatë të Mëdhenj Sovjetikë Rezistenca shqiptare Misione

Nxënësit në mënyrë individuale do të shkruajnë nga një fjali me këto terma.

Lexohen fjalitë e ndërtuara dhe shënohen në tabelë ato që përcjellin informacion të saktë.

Ndërtimi i njohurive të reja (Mbajtja e strukturuar e shënimeve)

Mësuesi/ja orienton nxënësit që tema e sotme do të zhvillohet me anë të metodës “Mbajtja e strukturuar e
shënimeve”. Mësuesi/ja orienton nxënësit që, të vendosur në grupe, të lexojnë në tekst temën dhe të japin
mendim se çfarë duhet të përfshihet në skemë. Nxënësit propozojnë që skema të përmbajë çështjet, si:
“Qëndrimi i Britanisë së Madhe, SHBA-së dhe BRSS-së ndaj Shqipërisë (prill 1939-dhjetor1942)” ; “Misionet
Britanike në Shqipëri në 1943 dhe kontributi i tyre për rritjen e rezistencës”; “Aleatët e Mëdhenj dhe
Shqipëria gjatë vitit 1944”
Mësuesi/ja së bashku me nxënësit ndërton skemën në tabelë.
Mësuesi/ja orienton nxënësit që të lexojnë tekstin dhe të nënvizojnë informacionin që do të vendosin në skemë
sipas çështjeve.

Mbajtja e strukturuar e shënimeve

“Qëndrimi i Britanisë së Madhe,
SHBA-së dhe BRSS-së ndaj
Shqipërisë (prill 1939‒
dhjetor1942)”
- Në fillim të vitit 1941, Ministria
Britanike e Luftës planifikoi të
organizonte një kryengritje të
përgjithshme në Shqipërinë e Veriut
e cila nuk pati sukses.
Gjatë muajit dhjetor 1942, SHBA-
ja, Britania e Madhe dhe BRSS-ja
artikuluan deklarata, të cilat njihnin
qëndresën e popullit shqiptar, si
dhe shfaqnin angazhimin e tyre
për rivendosjen e pavarësisë së
Shqipërisë pas mbarimit të Luftës.
“Misionet Britanike në Shqipëri në
1943 dhe kontributi i tyre për rritjen e
rezistencës”
- Misioni i parë Ekzekutivit të
operacioneve Speciale (SOE) mbërriti
në Shqipëri në fund të prillit 1943.
Misioni vendosi kontakte si me
partizanët e Frontit Nacionalçlirimtar,
ashtu dhe me grupet e Ballit
Kombëtar. Ata u përpoqën të nxisnin
bashkëpunimin ndërmjet grupeve të
ndryshme të rezistencës. Gjithashtu
ata ndihmuan për pajisjen me veshje,
armatime, si dhe për stërvitjen e
partizanëve të Brigadës I të UNÇ-së, e
cila u krijua në gusht të vitit 1943.
“Aleatët e Mëdhenj dhe Shqipëria
gjatë vitit 1944”
- Gjatë vitit 1944 numri i misioneve
britanike pranë Shtabit të
Përgjithshëm të UNÇ-së u shtua si në
jug, ashtu dhe në veri të vendit.
Që nga prilli i vitit 1944, një mision
britanik, i përbërë nga Xhulian
Ameri, Bill Maclin dhe Daivid Smajli,
u vendos pranë forcave të Abaz
Kupit. Ata, duke parë rritjen e
ndikimit të komunistëve në vend,
shpresonin t’i nxisnin mbështetësit e
mbretit Zog në Shqipëri, të ishin më
aktivë në rezistencën kundër
pushtuesve.

213
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Në tetor 1943, mbërriti në Shqipëri
një mision britanik i nivelit të lartë.
Ai kryesohej nga gjeneral brigade,
Edmund Dejvis, i cili shoqërohej nga
shtabi i tij. Detyra e misionit ishte të
bashkërendonte punën e misioneve
britanike që ishin në Shqipëri, të
ndihmonte rezistencën shqiptare dhe
të raportonte në Londër për situatën në
Shqipëri. Gjenerali mori kontakte me të
gjitha grupet politike në vend, përfshirë
dhe Abaz Kupin. Ai u përpoq t’i bindte
drejtuesit e Frontit Nacionalçlirimtar
dhe të Ballit Kombëtar të pushonin
sulmet e armatosura kundër njëri-tjetrit
dhe të fokusoheshin në luftën kundër
pushtuesve gjermanë.
Në maj 1944 mbërriti në Shqipëri
misioni amerikan i drejtuar nga
Tomas Stefani, dhe në gusht, misioni
sovjetik i drejtuar nga majori Ivanov.
Gjatë verës së vitit 1944 pati një
moment tensioni ndërmjet Shtabit
të Përgjithshëm të UNÇ-së dhe
Shtabit Aleat të Mesdheut. Aleatët
u shqetësuan për përshkallëzimin e
luftës civile në Shqipëri.
Gjatë vjeshtës 1944, Aleatët pranuan
që misionet britanike të tërhiqeshin
nga forcat e Abaz Kupit dhe ato të
vëllezërve Kryeziu.

Përforcimi i të nxënit: Ditarët e të nxënit

Mësuesi /ja orienton nxënësit që të punojnë në dyshe dhe i fton ata që në një fletë fletoreje të ndarë me një
vizë në mes, në njërën anë të shkruajnë ndonjë pyetje apo çështje që kërkojnë të diskutojnë dhe në anën
tjetër, të shkruajnë një koment argumentues për pyetjen ose çështjen e ngritur. Më pas nxënësit prezantojnë
gjetjet ose shënimet e tyre.

Vlerësimi: Me anë të vetëvlerësimit, sipas një formati të cilin e ka përgatitur për njohuritë dhe aftësitë,
mësuesi/ ja vlerëson qëndrimet që nxënësi/ja ka fituar gjatë tremujorit të dytë.

Detyrat dhe puna e pavarur: Jepni mendimin tuaj për rrjedhojat e qëndrimit të Aleatëve të Mëdhenj ndaj
Shtabit të Përgjithshëm të UNÇ-së për të ardhmen politike të Shqipërisë.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12

Tematika 5: Periudha bashkëkohore (1919 deri më
sot XX)
Tema mësimore: Lëvizjet e rezistencës në
Ballkanin Perëndimor (Jugosllavi dhe Greqi)
Situata e të nxënit:
Titoja thirri atëherë AVNOJ-in në një mbledhje të
dytë në Jajcë të Bosnjës në nëntor 1943. Këshilli u
shndërrua në një asamble të vërtetë parlamentare
të përbërë nga 67 anëtarë, që përfaqësonin popujt
e ndryshëm jugosllavë. Ai emëroi një “Komitet të
çlirimit kombëtar”, një lloj qeverie provizore dhe vuri
në krye Titon, që u gradua mareshali i Jugosllavisë.
Asambleja vendosi ndërtimin e vendit, mbi baza
federative, aneksimin e disa zonave që do t’i
shkëputeshin Italisë, si dhe ndalimin e rikthimit të
mbretit Pavël, derisa të shprehej “vullneti i popullit”.

214
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të Fjalë kyç:
fushës sipas temës mësimore: Pushtim
Nxënësi/ja: Shtet autonom
- evidenton ndryshimet në hartën e Ballkanit Konflikt etnik
Perëndimor pas pushtimit të tij nga shtetet e Luftë civile
Boshtit; Rezistencë
- liston karakteristika të Luftës së Dytë Botërore në Lëvizje partizane
Jugosllavi dhe Greqi; Çetnikë
- krahason situatën në Jugosllavi dhe Greqi gjatë
Luftës së Dytë Botërore;
- shpjegon ndryshimet ndërmjet synimeve të PKJ-
së dhe lëvizjes çetnike;
- dallon ndryshimet ndërmjet lëvizjes çetnike
në Jugosllavi dhe EDES-it në Greqi.
Burimet: Teksti mësimor, pjesë nga libri i George Lidhja me fushat e tjera ose me temat
Kastelan, Historia e Ballkanit, f. 476, materiale ndërkurrikulare:
plotësuese, interneti Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji, Gjeografi, TIK

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Diskutim me terma Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën
paraprake
Ndërtimi i njohurive Ditar dypjesësh Paraqitje grafike e Punë me grupe
informacionit
Përforcimi Ditari dypjesësh Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi (përgatitja për të nxënët)

Mësuesi/ja para se të fillojë punën me temën e re u drejton dy pyetje nxënësve njëra pas tjetrës.
1. Cilët ishin pushtuesit e Jugosllavisë dhe Greqisë?
2. Përshkruaj dy tipare të rezistencës në Jugosllavi dhe Greqi?
3. Pse federata Jugosllave do të pushojë së ekzistuari në 1941?
Pasi diskutohet me nxënësit se çfarë i rikujtojnë këto pyetje, kalohet në fazën e dytë.

Ndërtimi i njohurive të reja: Ditar dypjesësh

Nxënësit ndahen në grupe për të plotësuar citimet dhe komentet përkatëse. Më pas diskutohet sipas
tematikave të grupeve.
Grupi i parë: Ndryshimet në hartën e Ballkanit Perëndimor pas pushtimit të tij nga shtetet e Boshtit.

Citime Komente
Pushtimi i Greqisë Në tetor 1940, Italia e Musolinit sulmoi Greqinë. Më pas Gjermania pushton Greqinë.
dhe Jugosllavisë dhe Gjermania Më 18 prill 1941 Gjermania pushton Jugosllavinë.
ndryshimet në hartën e Më 21-22 prill 1941, ministrat e Jashtëm të Italisë dhe të Gjermanisë u takuan në Vjenë
Ballkanit. për të rënë dakord mbi ndarjen e Ballkanit. Federata Jugosllave pushoi së ekzistuari.
Italia siguroi kontrollin mbi territorin e shteteve autonome të Malit të Zi dhe të Kroacisë, si
dhe Kosovën dhe disa territore të tjera të banuara nga shqiptarë. Gjermania kontrollonte
Serbinë, një pjesë të Sllovenisë, ndërsa pjesa më e madhe e Maqedonisë kontrollohej
nga Bullgaria.

215
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Grupi i dytë: Konfliktet etnike dhe grupet e rezistencës në Jugosllavi.

Citime Komente
Konfliktet etnike Shpërbërja e Mbretërisë Jugosllave dhe dalja e shteteve autonome, si Kroacia, Mali i Zi
etj. ringjallën konfliktet me karakter etnik. Shteti autonom kroat u përfshi nga konflikte
etnike mes kroatëve, boshnjakëve dhe serbëve.

Rezistenca Një grup oficerësh serbë të drejtuar nga koloneli Drazha Mihailoviç krijuan një njësi
luftarake, e cila e quajti veten Detashmenti i Çetnikëve i Ushtrisë Jugosllave.

Një tjetër lëvizje ishte PKJ-ja e cila synonte një Jugosllavi federative në kufijtë e paraluftës
dhe me një sistem politik dhe ekonomik sipas modelit sovjetik.

Çfarë përfaqësonin Çetnikët ishin nacionalistë serbë, monarkistë, antikroatë dhe antikomunistë. Ata ishin
çetnikët? të lidhur ngushtë me qeverinë jugosllave në mërgim dhe mbronin idenë e një monarkie
jugosllave me hegjemoni serbe. Sa i takon rezistencës, ata nuk ishin për një luftë të
menjëhershme kundër Boshtit, por të pritej zbarkimi i aleatëve anglezë.

Grupi i tretë: Organizimi i rezistencës nga Partia Komuniste Jugosllave.

Citime Komente
Organizimi i rezistencës Titoja krijoi një front të përbashkët popullor në luftë të menjëhershme kundër forcave
nga Partia Komuniste të Boshtit. Lëvizja partizane përfshiu të gjithë popujt e Jugosllavisë. Titoja organizoi
Jugosllave një mbledhje në Bihaç, ku u krijuan Ushtria Nacionalçlirimtare dhe Këshilli Antifashist
Nacionalçlirimtar (AVNOJ). Për të ardhmen e Jugosllavisë, ai u shpreh në favor të formës
federative, me një autonomi të gjerë të republikave.

Krijuan Ushtrinë Nacionalçlirimtare dhe Këshillin Antifashist Nacionalçlirimtar (AVNOJ).

Për të ardhmen e Jugosllavisë Titoja u shpreh në favor të formës federative, me një

autonomi të gjerë të republikave.

Grupi i katërt: Mbështetja e aleatëve

Citime Komente
Mbështetja e aleatëve Të dyja grupet patën mbështetjen e Aleatëve, veçanërisht të britanikëve, të cilët
vendosën misione pranë secilit prej tyre. Por shpejt u bë e qartë se bashkëpunimi mes dy
grupeve politike nuk ishte i mundur. Çetnikët bashkëpunuan me pushtuesit dhe qeverinë
kolaboracioniste, të cilët luftonin kundër partizanëve të Titos

Grupi i pestë: Grupet kryesore të rezistencës në Greqi.

Citime Komente
Greqia e pushtuar Greqia pas pushtimit u nda ndërmjet pushtuesve italianë, gjermanë dhe bullgarë.

Grupet kryesore të Në shtatorit 1941, filloi lëvizja e rezistencës kundër pushtuesve, e cila zhvillohej nga disa
rezistencës në Greqi grupe politike.
1. Fronti i Çlirimit Kombëtar (EAM) - ishte nën kontrollin e Partisë Komuniste Greke.
Mbështetja e aleatëve Forca e armatosur e tij ishte Ushtria Demokratike Greke (ELAS). EDES-i mblodhi të
gjithë elementët antimonarkistë.
2. Lidhja Republikane Kombëtare Greke (EDES-it).

216
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Lufta civile gjatë Të dyja grupet u mbështetën fort nga britanikët, që kërkonin të nxisnin bashkëpunimin e
rezistencës dhe pas saj tyre në luftë kundër forcave të Boshtit, por bashkëpunimi mes dy grupeve nuk u realizua.
Greqia pas pushtimit u
nda ndërmjet pushtuesve EAM-i arriti të siguronte pjesën më të madhe të armatimeve të ushtrisë italiane dhe u
italianë, gjermanë dhe forcua shumë. Mes dy grupeve të rezistencës pati sulme të vazhdueshme. Këto nuk
bullgarë. ndaluan edhe kur ushtria gjermane filloi të forconte presionin ushtarak, mbi të dyja
grupimet.
Pas çlirimit të Greqisë, grupeve të armatosura iu kërkua të dorëzonin armët. Komunistët
refuzuan ta bënin këtë dhe dolën nga koalicioni. Një fazë tjetër e luftës civile filloi në
Greqi, e cila vazhdoi deri më 1949.

Përforcimi (metoda) Rishikim në dyshe

Mësuesi drejton pyetjen: Shpjegoni dhe krahasoni tiparet e rezistencës në Jugosllavi dhe Greqi.
Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.
Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar
mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Mësuesi/ja mban shënime në evidencë për disa prej nxënësve lidhur me angazhimin e tyre,
përgjigjet e dhëna, që tregojnë se nxënësi/ja ka fituar njohuri, aftësi dhe shkathtësi për veçoritë e rezistencës
në Jugosllavi dhe Greqi.

Detyrat dhe puna e pavarur: Kujtoni mësimet për rezistencën shqiptare gjatë Luftës së Dytë Botërore dhe
nxirrni të përbashkëtat dhe të veçantat me lëvizjet e rezistencës në Ballkanin Perëndimor.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12

Tematika: Periudha bashkëkohore (1919 deri më sot Situata e të nxënit: “Rruga e vetme, pra që populli
XX) shqiptar i Kosovës dhe i Rrafshit të Dukagjinit të
bashkohet me Shqipnin, ashtë lufta e përbashkët
me popujt e tjerë të Jugosllavisë kundër okupatorit
nazist gjaksor e rrogtarëve të tij, sepse kjo ashtë
Tema mësimore: Politikat e pushtuesve italianë dhe e vetmja rrugë për me fitue lirinë në të cilën të
gjermanë kundrejt nacionalizmit shqiptar gjithë popujt, pra edhe populli shqiptar do të kenë
mundësi me vetvendosë mbi fatin e tij me të drejtën
e vetvendosjes deri në shkëputje”

217
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të Fjalë kyç:
fushës sipas temës mësimore: Çështje kombëtare
Nxënësi/ja: Bashkim kombëtar
- evidenton politikën e pushtuesve ndaj çështjes Marrëveshja e Vjenës
kombëtare shqiptare; Nacionalistë
- tregon mbi ndryshimet që pësoi harta politike e Komunistë
shtetit shqiptar gjatë Luftës së Dytë Botërore; Konflikt entik
- analizon situatën në krahinën e Çamërisë gjatë Spastrim etnik
Luftës së Dytë Botërore;
- gjykon mbi anët pozitive dhe negative të qëndrimit
të nacionalistëve dhe komunistëve në Kosovë ndaj
çështjes shqiptare.
Burimet: Teksti, Rezoluta e Konferencës së Bujanit, Lidhja me fushat e tjera ose me temat
Materiale plotësuese, Enciklopedi e Historisë ndërkurrikulare:
Shqiptare Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji,Gjeografi, TIK

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Diagram piramidal Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën
Ndërtimi i përmbajtjes Hartë koncepti Paraqitje grafike e Punë me grupe
informacionit
Përforcimi Pyetja sjell pyetjen Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi (përgatitja për të nxënët): (metoda) Diagrami piramidal

Politikat e pushtuesve italianë dhe gjermanë

Për Italinë dhe Gjermaninë pushtimi i Shqipërisë ishte hapi i parë drejt ekspansionit të saj të mëtejshëm në Ballkan.
Për realizimin e këtij qëllimi ato u përpoqën të fitonin mbështetjen e shqiptarëve, duke premtuar bashkimin e të gjitha
territoreve të banuara nga shqiptarët në Ballkan në një shtet të vetëm.
Zbatimi i Marrëveshjes Politika e ndjekur nga Politika e ndjekur nga Çfarë solli bashkimi i
së Vjenës pushtuesit Italianë pushtuesit Gjermanë territoreve shqiptare
- Territoret e banuara - Ngritën Komisariatin e Lartë - Përfshinë në - Bashkimi i territoreve të
nga shqiptarët kaluan Civil për Kosovën, Dibrën e administratë shumë banuara nga shqiptarë me
kryesisht nën kontrollin Strugën. Më 12 gusht 1941, personalitete shqiptare Shqipërinë politike krijoi
e Italisë. këto territore iu bashkuan nga Kosova, përfshirë kushte për kontakte më të
- Kosova e Veriut Shqipërisë. dhe kryeministrin Rexhep shpeshta të shqiptarëve me
(Mitrovicë, Vuçitern, - Rajoni i Çamërisë Mitrovica. njëri-tjetrin, mundësi për t’u
Podujevë) që mbetën (Thesprotisë) kontrollohej nga arsimuar në gjuhën e tyre
nën kontrollin gjerman pushtuesit italianë, ai nuk u kombëtare dhe i dha hov
- Kaçaniku dhe bashkua me Shqipërinë. Aty u rritjes së vetëdijes kombëtare
Kamenicës nën atë krijua një njësi administrative të shqiptarëve në ish-
bullgar. më vete. Jugosllavi.

Ndërtimi i njohurive të reja: (metoda) Hartë koncepti

Plotësohet nga nxënësit harta e konceptit me njohuritë e fituara, pasi kanë lexuar mbi politikat e pushtuesve
italianë dhe gjermanë kundrejt nacionalizmit shqiptar.

218
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Qëndrimi Jugosllav ndaj vendimeve të
Nacionalistët në Kosovë
Konferencës
Nacionalistët mendonin se
Vendimet e kësaj Konference u
duhet të punonin për të ruajtur Shqiptarët kundërshtuan nga udhëheqja jugosllave.
gjendjen ekzistuese, pra, në Kosovë Ajo u shpreh se çështja e kufijve të
bashkimin e territoreve të dhe Çamëri Jugosllavisë do të diskutohej pas luftës,
kryera nga pushtuesit derisa të ndaj çështjes por në të vërtetë kjo çështje nuk u mor
thirrej Konferenca e Paqes e kombëtare asnjëherë në shqyrtim.
Pasluftës. Shqiptarët duhej t`i
bënin ballë vetëm rrezikut sllav,
që vinte si nga formacionet
partizane-komuniste, ashtu
Komunistët në Kosovë Konferenca e Bujanit
edhe nga ato çetnike.
besonin se bashkimi i Kosovës Vendimet:
me Shqipërinë do të realizohej - Këshilli Nacionalçlirimtar
Politika nacionaliste në
nëpërmjet rezistencës, që do i Kosovës dhe i Rrafshit të
Çamëri
t’u siguronte atyre pas Luftës Dukagjinit do të ishte organi më
Politika e pushtuesve italianë
të drejtën e vetëvendosjes deri i lartë politik për mobilizimin e
për nxitjen e ndjenjave
në shkëputje nga Jugosllavia. popullit të Kosovës në luftën
nacionaliste të popullsisë
Komunistët në Çamëri kundër pushtuesit gjerman, por
shqiptare të Çamërisë nuk pati
Komunistët nuk gjetën ndonjë edhe organi më i lartë i pushtetit
suksesin e pritshëm. Pjesa më e
terren të lehtë në krahinën e në krahinë.
madhe e popullsisë së krahinës
Çamërisë. popullsia shqiptare - çështja kombëtare shqiptare
qëndroi indiferente dhe vetëm
nuk u tregua entuziaste për do të zgjidhej sipas parimit të
një pjesë e parisë çame pranoi
bashkëpunim me lëvizjen vetëvendosjes.
të bashkëpunonte.
komuniste.

Pas plotësimit të hartës së konceptit nga nxënësit, mësuesi/ja plotëson këtë hartë në tabelë duke diskutuar
përfundimet e nxënësve.

Përforcimi (metoda) Pyetja sjell pyetjen

Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që
nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.
Mësuesi/ja drejton pyetjen e parë: Krahasoni qëndrimet e nacionalistëve dhe komunistëve shqiptarë të
Kosovës për zgjidhjen e çështjes kombëtare shqiptare.
Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.
Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar
mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Mësuesi/ja mban shënime në evidencë për disa prej nxënësve lidhur me angazhimin e tyre,
përgjigjet e dhëna, që tregojnë se nxënësi ka fituar njohuri, aftësi shkathtësi për politikat e ndjekura nga
pushtuesit italianë dhe gjermanë kundrejt nacionalizmit shqiptar.

Detyrat dhe puna e pavarur: Gjykoni mbi anët pozitive dhe negative të qëndrimit të nacionalistëve dhe
komunistëve në Kosovë ndaj çështjes shqiptare.

219
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12
Tematika: Periudha bashkëkohore (1919 deri më
sot XX)
Tema mësimore: Diplomacia gjatë Luftës së Dytë
Botërore deri më 1946
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të
fushës sipas temës mësimore:
Nxënësi/ja:
- evidenton çështjet kryesore mbi të cilat diskutuan
Aleatët e Mëdhenj gjatë Luftës së Dytë Botërore;
- liston disa nga parimet kryesore mbi të cilat
mbështetet Karta e Kombeve të Bashkuara;
- rendit vendimet që mori Konferenca e Paqes e
Parisit në lidhje me Italinë;
- gjykon nëse vendimet për çarmatimin e plotë
të Gjermanisë dhe reduktimin e armatimeve për
ish-shtetet e Bllokut ishin vendimet e duhura për
sigurimin e një paqeje afatgjatë.
Burimet: Teksti mësimor dhe digjital, libri i Henry
Kisinger, Diplomacion, Tiranë: GEER, 2007,
materiale të ndryshme, interneti
Shkalla:6 Klasa:12
Situata e të nxënit: Pas krijimit të Aleancës
së Kombeve të Bashkuara, pati komunikime të
vazhdueshme ndërmjet Aleatëve të Mëdhenj.
Ata diskutuan për çështje ushtarake: probleme të
furnizimeve, strategjive ushtarake, por mbi të gjitha
mbi hapjen e një Fronti të Dytë në Europë. Aleatët
e Mëdhenj diskutuan dhe mbi rregullimet e Botës
së Pasluftës. Marrëdhëniet mes tyre jo gjithmonë
ishin të lehta dhe kishte mosbesim të shprehur.
Stalini dyshonte në sinqeritetin e SHBA-së, dhe të
Britanisë së Madhe. Ruzvelti ndihej i pasigurt për
tendencat perandorake të Britanisë së Madhe.
Fjalë kyç:
Diplomaci
Front i dytë
Çarmatim
Ndarja e Gjermanisë
Sigurimi kolektiv
Denazistifikim
Kriminelë lufte
Rregullime territoriale
Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji, Gjeografi, TIK

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Di Stuhi mendimi Pyetje-përgjigje
Ndërtimi i përmbajtjes Dua të di Të nxënët bashkëpunues Punë me grupe
Përforcimi Mësova Paraqitje grafike Punë në dyshe
(Harta e konceptit) e informacionit

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi: (përgatitja për të nxënët) (metoda) Di

Mësuesi/ja ndërton në tabelë organizuesin grafik prej tre kolonash, të cilin nxënësit e ndërtojnë në fletore.
Mësuesi/ja pasi prezanton temën u kërkon nxënësve të thonë atë që dinë apo mendojnë për temën e re
dhe t’i shënojnë në kolonën e parë “Di”- çfarë dimë për Konferencat e Aleatëve të Mëdhenj gjatë Luftës së
Dytë Botërore, për Konferencën e Paqes pas Luftës së Dytë Botërore, për rrugën e ndjekur për formimit e
Organizatës së Kombeve të Bashkuara.

Ndërtimi i njohurive të reja: (metoda) Dua të di

Mësuesi/ja i orienton nxënësit të lexojnë informacionin e ri të ndarë në grupe e kërkon prej tyre të formulojnë
pyetjet për informacionin që duan të dinë dhe t’i shënojnë në kolonën e dytë “Dua të di”.
220

Pasi identifikohen pyetjet, udhëzohen nxënësit të kategorizojnë njohuritë.
Pasi kanë përfunduar leximin e temës së re, nxënësit plotësojnë kolonën e tretë “Mësova” duke iu përgjigjur
pyetjeve që ndodhen në kolonën e dytë “Dua të di”.
Organizohet grafiku si më poshtë:
Di
- Nga 28 nëntori deri më 1
dhjetor, J. V. Stalini, U. Çërçilli
dhe F. Ruzvelti u takuan në një
konferencë të mbajtur në Teheran
(Iran). Ata ranë dakord: për
hapjen e një fronti të dytë në
Francë midis majit dhe korrikut
1944; për ndarjen e Gjermanisë
pas Luftës dhe për krijimin e një
organizate
ndërkombëtare për ruajtjen e paqes
dhe sigurinë kolektive.
Konferenca e Jaltës u mbajt më
4-11 shkurt 1945, dhe mori këto
vendime:
- Në të gjitha shtetet e çliruara
të nxitej krijimi i qeverive të
përkohshme koalicioni deri në
mbajtjen e zgjedhjeve të lira dhe
demokratike.
ndarja e Gjermanisë në katër zona
të kontrolluara nga BRSS, SHBA,
Britania e Madhe dhe Franca; bërja
e disa ndryshime territoriale në
lidhje me Poloninë, si dhe ngritja
e një gjykate ndërkombëtare për
dënimin e kriminelëve të luftës.
Konferenca e Potsdamit vendosi
krijimin e një komiteti të ministrave
të Jashtëm (SHBA, BRSS, Britania
e Madhe dhe Franca). Konferenca e
Potsdamit përcaktoi parimet mbi të
cilat do të strukturohej ekonomikisht
dhe politikisht Gjermania
gjatë periudhës së kontrollit të
Aleatëve. U vendos që do të bëhej
çmilitarizimi i plotë i Gjermanisë.
Ajo do t’i nënshtrohej procesit të
denazistifikimit, i cili do të
përfshinte administratën, arsimin
etj.
Nga 25 prilli deri më 26 qershor
1945 në San-Francisko (SHBA)
zhvilloi punimet konferenca që
themeloi Organizatën e Kombeve të
Bashkuara.
Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Dua të di Mësova
- Çfarë solli Konferenca Konferenca e Teheranit krijoi një klimë mirëkuptimi
e Teheranit? në marrëdhëniet e Aleatëve të Mëdhenj të cilët
koordinuan veprimet ushtarake dhe arritën të çlirojnë
pjesën më të madhe të Europës.
U hodh ideja e krijimit të një organizate
ndërkombëtare për ruajtjen e paqes dhe sigurinë
kolektive.
A ndikoi Konferenca e Po, sepse Aleatët e Mëdhenj kishin arritur fitore të
Jaltës në kapitullimin e njëpasnjëshme dhe qëllimi final i tyre ishte kapitullimi
Gjermanisë? i Gjermanisë dhe përfundimi i Luftës. Pas
Konferencës së Jaltës, ushtritë e shteteve aleatë u
takuan në portat e Berlinit. Më 8 dhe 9 maj 1945
gjermanët nënshkruan kapitullimin pa kushte ndaj
BRSS-së dhe SHBA-së e Britanisë së Madhe.
Ku qëndron rëndësia Vendosi për përgatitjen e traktateve të paqes.
e Konferencës së Vendosi që të bëhej çmilitarizimi i plotë i Gjermanisë.
Potsdamit? Vendosi që Gjermania do t’i nënshtrohej procesit të
denazistifiikimit, i cili do të përfshinte administratën,
arsimin etj.
- Në konferencën e Teheranit u ra dakord të krijohej
një organizatë ndërkombëtare për ruajtjen e paqes
dhe sigurinë kolektive.
- Në Dambërton Oks (SHBA) gjatë shtatorit 1944.
Aty u ra dakord që OKB-ja do të kishte një Asamble
të Përgjithshme, Këshillin e Sigurisë, Sekretariatin,
Cilat janë hapat që u Gjykatën Ndërkombëtare të Drejtësisë dhe Këshillin
hodhën për formimin e Ekonomik dhe Social.
OKB-së? - Në Konferencën e Jaltës u ra dakord që të thirrej
një konferencë për themelimin e kësaj organizate
ndërkombëtare
- Nga 25 prilli deri më 26 qershor 1945 në San-
Francisko (SHBA) zhvilloi punimet konferenca që
themeloi Organizatën e Kombeve të Bashkuara.
221
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Di Dua të di Mësova

Më 29 korrik 1946 në pallatin
Luksemburg në Paris filloi
punimet konferenca që do
të negocionte dhe miratonte
kushtet e paqes me shtetet e
tjera të Boshtit:
Çfarë vendimesh mori
Konferenca për Italinë?
Italia të hiqte dorë nga të gjitha vendet që kishte
pushuar gjatë sundimit fashist dhe nga sovraniteti në
kolonitë e saj: nga Libia, Eritrea dhe Somalia Italiane.
Ajo do të lëshonte në favor të Greqisë 12 ishujt e
Dodekanezit, ndërsa Jugosllavisë do t’i jepte pjesën
më të madhe të bregdetit dalmat. Italia detyrohej të
paguante dëmshpërblime lufte për BRSS-në, Greqinë,
Jugosllavinë, Etiopinë dhe Shqipërinë, si dhe të
kufizonte dukshëm forcat e saj ushtarake.

Cilat janë vendimet Rumania, Bullgaria, Finlanda detyroheshin të lëshonin

e Konferencës për
Rumaninë, Bullgarinë dhe
Finlandën?
territoret në të cilat ishin zgjeruar gjatë Luftës, madje
Finlanda u detyrua t’i lëshonte disa territore të saj në
favor të BRSS-së. Të gjitha shtetet u ngarkuan për të
paguar dëmshpërblime lufte dhe të reduktonin forcat e
tyre ushtarake.

Nxënësit prezantojnë punën e bërë në grup. Diskutohen përgjigjet.

Përforcimi i të nxënit: (metoda) Mësova, Harta e konceptit

Mësuesi/ja i orienton nxënësit se njohuritë e fituara do t’i paraqesin grafikisht nëpërmjet hartës së konceptit.
Nxënësit ndërtojnë në fletore hartën e konceptit dhe e plotësojnë atë.

Konferenca e Jaltës vendosi:

Konferenca e Potsdamit vendosi krijimin e një
- Në të gjitha shtetet e çliruara të nxitej krijimi i
komiteti të ministrave të Jashtëm (SHBA, BRSS,
qeverive të përkohshme koalicioni deri në mbajtjen e
Britania e Madhe dhe Franca). Konferenca e
zgjedhjeve të lira dhe demokratike.
Potsdamit përcaktoi parimet mbi të cilat do të
Ndarja e Gjermanisë në katër zona të kontrolluara
strukturohej ekonomikisht dhe politikisht Gjermania
nga BRSS, SHBA, Britania e Madhe dhe Franca;
gjatë periudhës së kontrollit të Aleatëve. U vendos
bërja e disa ndryshime territoriale në lidhje me
që do të bëhej çmilitarizimi i plotë i Gjermanisë. Ajo
Poloninë, si dhe ngritja e një gjykate ndërkombëtare
do t’i nënshtrohej procesit të denazistifiikimit, i cili
për dënimin e kriminelëve të luftës.
do të përfshinte administratën, arsimin etj.

Konferenca e Teheranit.
- U ra dakord për hapjen e një
fronti të dytë në Francë midis majit
Konferenca e San-Francisko
dhe korrikut 1944; - për ndarjen e
Konferencat -themeloi Organizatën e Kombeve
Gjermanisë pas Luftës; - për krijimin
dhe vendimet të Bashkuara.
e një organizate ndërkombëtare
për ruajtjen e paqes dhe sigurinë
kolektive.

Konferenca e Paqes e Parisit

Italia: Italia të hiqte dorë nga të gjitha vendet që kishte pushuar gjatë sundimit fashist dhe nga
sovraniteti në kolonitë e saj: nga Libia, Eritrea dhe Somalia Italiane. Ajo do të lëshonte në favor të
Greqisë 12 ishujt e Dodekanezit, ndërsa Jugosllavisë do t’i jepte pjesën më të madhe të bregdetit
dalmat. Italia detyrohej të paguante dëmshpërblime lufte për BRSS-në, Greqinë, Jugosllavinë,
Etiopinë dhe Shqipërinë, si dhe të kufizonte dukshëm forcat e saj ushtarake.
Rumania, Bullgaria, Finlanda detyroheshin të lëshonin territoret në të cilat ishin zgjeruar gjatë luftës,
madje Finlanda u detyrua t’i lëshonte disa territore të saj në favor të BRSS-së. Të gjitha shtetet u
ngarkuan për të paguar dëmshpërblime lufte dhe të reduktonin forcat e tyre ushtarake.

222
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Pas plotësimit të hartës së konceptit nga nxënësit, mësuesi/ja plotëson këtë hartë në tabelë duke diskutuar
përfundimet e nxënësve.
Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që
nuk i kuptojnë.
Mësuesi/ja pyet:
Cilat ishin çështjet kryesore mbi të cilat diskutuan Aleatët e Mëdhenj gjatë Luftës së Dytë Botërore?
Cilat ishin disa parimet kryesore mbi të cilat mbështetet Karta e Kombeve të Bashkuara?
Cilat janë disa nga vendimet që mori Konferenca e Paqes e Parisit në lidhje me Italinë, Bullgarinë,
Rumaninë dhe Finlandën dhe pse u krijua OKB-ja?
Diskutohen përgjigjet.

Vlerësimi: Mësuesi/ja mban shënime në evidencë për punën në grup, vlerëson angazhimin e tyre, përgjigjet
e dhëna, që tregojnë se nxënësi ka fituar njohuri, aftësi dhe shkathtësi për diplomacinë gjatë L. II B deri më
1946.

Detyrat dhe puna e pavarur: Pasi të lexoni rubrikën “Thelloni njohuritë”, evidentoni ndryshimet dhe
ngjashmëritë në planet e Aleatëve të Mëdhenj për Botën e Pasluftës.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12

Tematika: Periudha bashkëkohore (1919 deri më sot XX) Situata e të nxënit:
Veprimtari praktike: Simbolet kombëtare në kartëmonedhat e shtetit Vizitë në Muzeun e Bankës së
shqiptar. Shqipërisë
Periudha midis dy Luftërave Botërore: Vizitë në Muzeun e Bankës së
Shqipërisë
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës Fjalë kyç:
mësimore: Simbolet kombëtare
Nxënësi/ja: Kartëmonedha
- njeh nga afër me kartëmonedhat e shtetit shqiptar në periudhën
midis dy Luftërave Botërore;
- identifikon përdorimin e simboleve kombëtare në kartëmonedhat e
periudhës midis dy Luftërave Botërore;
- diskuton mbi natyrën e simboleve të përdorura në kartëmonedhat e
shtetit shqiptar në periudhën midis dy Luftërave Botërore;
- gjykon mbi përdorimin e figurës së Gjergj Kastriotit Skënderbeut në
kartëmonedhat e shtetit shqiptar;
- krahason simbolet e përdorura në kartëmonedhat e periudhës midis dy
Luftërave Botërore me simbolet e përdorura në kartëmonedhat e sotme.
Burimet: Teksti mësimor, foto të kartëmonedhave të ndryshme Lidhja me fushat e tjera ose me
https://www.bankofalbania.org/Muzeu_dhe_Edukimi/ temat ndërkurrikulare:
Muzeu_i_Bankes_se_Shqiperise/ Gjuhët dhe komunikimi; Sociologji;
TIK

223
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Kohëzgjatja e veprimtarisë: 2 orë
Metoda: Vizitë në muze
Ora e parë

Hapat që duhen ndjeku

Hapi I. Mësuesi/ja pasi ka njoftuar Bankën e Shqipërisë për vizitën mësimore, shkon së bashku me nxënësit
në Muzeun e Bankës.
Mësuesi/ja sqaron nxënësit se kartëmonedhat që ata do të shohin në muze i përkasin periudhës mes dy
luftërave botërore.
Hapi II. Nxënësit vëzhgojnë me kujdes kartëmonedhat me simbole kombëtare dhe lexojnë me kujdes shkrimin
përbri kartëmonedhës që tregon për simbolin, vitin në të cilin është emetuar.
Hapi III. Nxënësit pyesin për kartëmonedhat dhe simbolet që nuk i njohin dhe mbajnë shënim informacionin
e ri.
Hapi IV. Nxënësit klasifikojnë informacionin sipas simboleve që janë përdorur në muze (figura historike,
simbole identifikuese të shtetit shqiptar).
Hapi V. Nxënësit fotografojnë, me lejen e drejtuesve të Muzeut, kartëmonedha në të cilat janë përdorur
simbolet kombëtare.
Mësuesi/ja sqaron se fotografitë e bëra do të përdoren vetëm për qëllime mësimore dhe këto foto do t’i
përdorin në orën e dytë.

Ora e dytë
Metoda: Punë në grupe, diskutim, prezantim

Hapat që duhen ndjekur

Hapi I. Diskutim
Mësuesi/ja nxit diskutimin për simbolet kombëtare të përdorura në kartëmonedha me anë të pyetjeve:

- Kur u prenë kartëmonedhat e para shqiptare?

- Cila është kartëmonedha e parë shqiptare?
- Cili është simboli i parë kombëtar i përdorur?

Hapi II: Lexim i orientuar

Mësuesi/ja orienton nxënësit të lexojnë pjesën e dhënë në tekst.
Hapi III: Punë në grupe
Mësuesi/ja ndan klasën në grupe dhe u shpërndan grupeve foto dhe informacione për simbolet kombëtare të
përdorura në kartëmonedha në periudhën mes dy luftërave botërore. Më pas u kërkon të përzgjedhin fotot
dhe informacionin që i duhet për punën në grup.
Grupi I. Përshkruani simbolet kombëtare që janë përdorur në kartëmonedhat shqiptare në periudhën 1926‒
1930.
Grupi II. Përshkruani simbolet kombëtare që janë përdorur në kartëmonedhat shqiptare në periudhën 1931‒
1939.
Grupi III. Përshkruani figurat historike që janë përdorur në kartëmonedhat shqiptare në periudhën 1926‒1930.
Grupi IV. Përshkruani figurat historike që janë përdorur në kartëmonedhat shqiptare në periudhën 1931‒1939.
Hapi IV: Kompozimi i albumit/posterit
Mësuesi/ja orienton grupet që me fotot dhe informacionet që kanë përgatitur në punën në grup të
krijojnë një poster/album ose një dokumentar.
Hapi V: Prezantimi
Grupet prezantojnë posterin/ albumin/ dokumentarin e përgatitur.
Nxënësit nxjerrin përfundime mbi këto çështje:
- Kur janë prerë kartëmonedhat e para shqiptare.
- Arsyet që çuan në prerjen e kartëmonedhave shqiptare.

224
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
- Simbolet kombëtare që janë përdorur në kartëmonedhat shqiptare në periudhën mes dy luftërave
botërore.
- Figurat historike që janë përdorur në kartëmonedhat shqiptare.
- Rëndësia e prodhimit të kartëmonedhave shqiptare.

Vlerësimi: Në fund të orës së dytë të veprimtarisë mësuesi/ja vlerëson nxënësit për pjesëmarrjen në
veprimtari, pjesëmarrjen në diskutime, punën në grup, kontributin në kompozimin e
posterit/albumit/dokumentarit dhe prezantimin e tij.

Detyra dhe punë e pavarur: Krijoni një album me foto të kartëmonedhave shqiptare në periudhën mes dy
luftërave botërore.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12

Tematika: Periudha bashkëkohore (1919 deri më
sot XX)
Veprimtari praktike: Deosmanizimi dhe ndikimi
i qytetërimit europian në jetën e përditshme
ballkanike
Situata e të nxënit: Përpjekjet e zellshme të
deosmanizimit në Ballkan pasuan sidomos në
sferën materiale (të dukshme e publike) Ndryshimet
më rrënjësore u kryen në pamjen e përgjithshme të
qyteteve, në arkitekturë, në veshje... Ndërkaq në
lidhje me dukuri të tilla, si ushqimi dhe dieta, sikurse
edhe muzika, trashëgimia osmane duket se ka
qenë shumë më ngulmuese... Në sferën mentalite
(besime, zakone, qëndrime e sisteme vlerash
popullore), përpjekja e deosmanizimit doli të ishte
shumë më e vështirë. Deosmanizimi është
vështruar si proces që duhej të realizonte idealin e
dëshirueshëm të polit të kundërt me të qenin
osman (ose oriental), më saktë europianizimin,
oksidentalizimin apo modernizimin e vijueshëm të
shoqërisë. Kjo do të sillte një tërësi të re
marrëdhëniesh si në familje, ashtu edhe në shoqëri,
të bazuara në individualitetin dhe racionalitetin, një
pozitë krejt të ndryshme të gruas, rishikimi i rolit të
fëmijës dhe të rritjes së tij, një etikë të re të punës...

225
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas Fjalë kyç:
temës mësimore: Deosmanizim
Nxënësi/ja: Ballkan, sferë materiale
- përkufizon termin deosmanizim; Sferë mentalite
- evidenton përpjekjet e shteteve ballkanike për t’u shkëputur Trashëgimi osmane
nga trashëgimia osmane; Orientalizëm
- dallon ndikimin e qytetërimit osman në jetën e përditshme Oksidentalizëm
në Ballkan;
- shpjegon ndikimin e qytetërimit europian në jetën e
përditshme në Ballkan;
- evidenton ndryshimet rrënjësore që ndodhën në pamjen
e qyteteve, në arkitekturë, në veshje, si rezultat i ndikimit të
qytetërimit europian.

226
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Burimet: Teksti mësimor, foto, Maria N. Todorova, Ballkani Lidhja me fushat e tjera ose me temat
imagjinar. Ballkani si alter ego e Europës, Tiranë, Instituti i ndërkurrikulare:
Dialogut dhe komunikimit, Tiranë: 2006. Sociologji, Gjeografi, TIK, Arte
• Fragmente kulturore nga qytetet shqiptare [album], Tiranë:
Epoka University Press, 2010
• Materiale nga interneti për ilustrime vizuale.

Kohëzgjatja: 1 orë
Metoda: puna në grup, diskutim, marrëdhënia pyetje–përgjigje.

Hapat që duhen ndjekur

Hapi I. Mësuesi/ja mbledh informacionet dhe fotot që nxënësit kanë sjellë për temën e veprimtarisë.
Hapi II. Lexim i orientuar
Mësuesi/ja orienton nxënësit që të vendosur në grupe të lexojnë pjesën nga libri i autores Maria N. Todorova,
“Ballkani imagjinar. Ballkani si alter ego e Europës”.
Nxënësit mbajnë shënime për informacionin e paqartë, pyesin njëri-tjetrin dhe kërkojnë ndihmën e mësuesit
për pyetjet për të cilat nuk mund të të gjejnë përgjigje.
Hapi III. Punë në grupe
Mësuesi/ja ndan klasën në grupe, së bashku me nxënësit cakton çështjet për të cilat do të punojnë grupet
dhe iu jep informacione të shkruara dhe foto.
- Cilat janë ndikimet e qytetërimit osman dhe atij perëndimor në veshje, ushqim, besim, tradita e zakone në
vendet e Ballkanit?
- Përshkruani objektet qe i përkasin qytetërimit osman dhe atij perëndimor në vendet e Ballkanit (Shqipëri,
Kosovë, Bosnje-Hercegovinë, Mal i Zi.
- Arsyet pse vendet ballkanike kërkonin të shkëputeshin nga trashëgimia osmane.
- Cilat janë disa nga përpjekjet e shteteve ballkanike për t’u shkëputur nga trashëgimia osmane?
- Cilat janë ndryshimet rrënjësore që ndodhën në pamjen e qyteteve, në arkitekturë, në veshje, si rezultat i
ndikimit të qytetërimit europian.
Hapi IV. Prezantim punës në grupe dhe diskutim
Çdo grup prezanton punën e bërë. Diskutohen përgjigjet.
Hapi V. Marrëdhënia pyetje-përgjigje
- Cilës periudhë i përkasin objektet e trashëgimisë osmane në vendet e Ballkanit?
- Cilat janë objektet që i përkasin qytetërimit osman dhe atij perëndimor në vendet si Shqipëria, Kosova, Mali
i Zi, Bosnjë-Hercegovina etj?
- Cilat janë elementet e jetës së përditshme në vendet e Ballkanit që tregojnë ndikimin e qytetërimit osman?
- Cilat janë elementet e jetës së përditshme në vendet e Ballkanit që tregojnë ndikimin e qytetërimit
perëndimor?
- Cilat janë faktorët që ndikuan në përpjekjet e vendeve të Ballkanit për tu shkëputur nga trashëgimia
osmane?
- Çfarë ndryshimesh solli ndikimi i qytetërimit perëndimor në vendet e Ballkanit?

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup,argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të

menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në veprimtari.

Detyra dhe punë e pavarur: Shprehni mendimin/qëndrimin tuaj në lidhje me vlerat e qytetërimit osman dhe
perëndimor.

227
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12
Tematika: Periudha bashkëkohore (1919 deri më sot XX) Situata e të nxënit: Foto dhe pjesë nga
dokumentari “Besa-premtimi”
Veprimtari praktike: Mikpritja e shqiptarëve ndaj
hebrenjve dhe ushtarëve italianë pas kapitullimit të Italisë
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Fjalë kyç:
sipas temës mësimore: Antisemitizëm
Nxënësi/ja: Hebrenj
- përshkruan qëndrimin që mbajtën shqiptarët ndaj Mikpritje
hebrenjve dhe ushtarëve italianë pas kapitullit të Italisë, Institucioni i besës
në vitet e Luftës së Dytë Botërore; Dezertor
- tregon arsyet e mikpritjes së shqiptarëve ndaj hebrenjve
dhe italianëve;
- gjykon mbi institucionin e besës si pjesë e veçantë e
kulturës së shqiptarëve.
Burimet: Teksti mësimor, foto, materiale Lidhja me fushat e tjera ose me temat
plotësuese, dokumentari “Besa-Premtimi”, filmi ndërkurrikulare:
artistik: “I dashur armik” dhe “Njeriu me top” Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji, Gjeografi,
TIK

Kohëzgjatja: 1 orë

Metoda: Diskutim, lexim i drejtuar, hartë koncepti

Hapat që duhen ndjekur

Hapi I. Diskutim
Mësuesi/ja paraqet pjesë nga dokumentari “Besa-Premtimi” dhe nga filmi “Njeriu me top” dhe nxit diskutimin
me anë të pyetjeve:
Kur erdhën hebrenjtë në
Shqipëri? Si u pritën nga familjet
shqiptare? Ku u vendosën?
Cili ishte qëndrimi i shqiptarëve ndaj ushtarëve italianë që kishin dezertuar?

Hapi II. Lexim i drejtuar dhe hartë koncepti

Mësuesi/ja orienton nxënësit që të vendosur në grupe të lexojnë pjesën nga intervista e Neki Babamustës
dhe të prezantojnë materialin me anë të hartës së konceptit.
Nxënësit diskutojnë hartën e konceptit dhe vlerësojnë qëndrimin që mbajtën shqiptarët ndaj hebrenjve.

Familjet shqiptare nuk dorëzuan asnjë

hebre pavarësisht presionit gjerman për
vrasjen e të gjithë familjes.

Hebrenjtë u shpërndanë Qëndrimi i shqiptare Qeveria shqiptare nuk dorëzoi asnjë

në familje shqiptare. ndaj hebrenjve. hebre te nazistët gjermanë.

228
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Hapi III. Lexim i orientuar dhe hartë koncepti
Mësuesi/ja orienton nxënësit, të cilët janë ndarë në grupe, që të lexojnë pjesën e dhënë në tekst për
qëndrimin e shqiptarëve ndaj ushtarëve italianë që kishin dezertuar dhe të prezantojnë materialin me anë të
hartës së konceptit.

Ushtarët italianë kërkoheshin nga gjermanët.

Familjet shqiptare nuk i dorëzuan

Ushtarët italianë u strehuan Qëndrimi i shqiptarëve
ata edhe pse ndaj tyre ushtrohej
në familjet shqiptare. ndaj ushtarëve italian. presion nga gjermanët.

Nxënësit diskutojnë hartën e konceptit dhe vlerësojnë qëndrimin që mbajtën shqiptarët ndaj ushtarëve italianë.

Hapi IV. Rishikim në dyshe

Mësuesi u drejtohet me pyetjen: Çfarë tregon qëndrimi i shqiptarëve ndaj hebrenjve dhe ushtarëve
italianë?
Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.
Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar
mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të
menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në veprimtari.

Detyra dhe punë e pavarur: Përgatisni një material me temë “Institucioni i besës në Shqipëri”.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12

Tematika: Periudha bashkëkohore (1919 deri më
sot XX)
Tema mësimore: Fillimet e Luftës së Ftohtë
Situata e të nxënit: Shkatërrimi i Hiroshimës dhe
Nagasakit ishte akti i fundit i Luftës së Dytë
Botërore dhe akti i parë i periudhës bërthamore. Që
nga vera e vitit 1945 popujt jetuan me mundësinë e
luftës bërthamore dhe shkatërrimin e njerëzimit. Dy
superfuqitë, SHBA-ja dhe BS-ja, u angazhuan në
një garë armësh bërthamore. Kjo garë ishte një
aspekt i një lufte më të gjerë, një lufte për pushtet
global midis dy superfuqive që filloi sapo mbaroi
Lufta e Dytë Botërore.

229
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të Fjalë kyç:
fushës sipas temës mësimore: Luftë e Ftohtë
Nxënësi/ja: Blloqe kundërshtare
- përcakton pasojat politike që ka Lufta e Dytë NATO
Botërore; Traktati i Varshavës
- tregon tiparet e “Luftës së Ftohtë” dhe ndryshimin Superfuqi
e saj nga konfliktet e tjera; Gara e armatimeve
- emërton gjeografinë politike të Europës pas vitit Lufta e Koresë
1947 deri në vitin 1989. Kriza Kubane
Burimet: Teksti mësimor dhe digjital, materiale Lidhja me fushat e tjera ose me temat
plotësuese, pjesë nga The West and the World ndërkurrikulare:
since 1945 i autorit Glenn Blackburn. New York, Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji, Gjeografi, TIK
1989, interneti.

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Diagram piramidal Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën
Ndërtimi i përmbajtjes Hartë koncepti Paraqitje grafike e Punë me grupe
informacionit
Përforcimi Pyetja sjell pyetjen Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi (përgatitja për të nxënët): (metoda) Diagrami piramidal

Lufta e Ftohtë

Ndërmjet dy superfuqive aleate gjatë luftës, por që përfaqësonin edhe dy ideologji e dy sisteme të kundërta politike e ekonomike,
filloi ajo që quhet “Lufta e Ftohtë”. Secila nga palët përpiqej të grumbullonte rreth vetes sa më shumë aleatë, derisa arritën në
formimin e dy blloqeve kundërshtare. Lufta e Ftohtë do të përfundojë në 1989.

Kundërvëniet mes Krijuan dy sisteme Krijuan blloqe Përgatitje për luftë

SHBA dhe BRSS qeverisje të kundërta
Dy superfuqi që BRSS krijoi modelin e Marrëdhëniet Lindje-Perëndim u Dy superfuqitë luftuan
kishin kundërvënie qeverisjes mbi ideologjinë përkeqësuan. BRSS gjeti përkrahje për epërsi ndaj njëra-
politike, ushtarake, komuniste ndërsa SHBA në Europën Lindore ndërsa SHBA tjetrës nëpërmjet garës së
ekonomike dhe modelin e qeverisjes në në Europën Perëndimore. armatimeve, të bazuar tek
ideologjike. mënyrë demokratike SHBA dhe BRSS me aleatët e tyre armët bërthamore, por mes
krijuan dy blloqe kundërshtare. tyre nuk u zhvilluan një luftë
e mirëfilltë e armatosur.

Diskutohen mendimet e dhëna nga nxënësit për krijimin e dy blloqeve kundërshtare dhe momentet e
konfrontimit midis tyre.

Ndërtimi i njohurive të reja: (metoda) Hartë koncepti

Plotësohet nga nxënësit harta e konceptit me njohuritë e fituara, pasi kanë lexuar mbi Luftën e Ftohtë.

230
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Mes tyre nuk u hap zjarr me të gjitha llojet e
Dy blloqe kundërshtare që
armëve, edhe pse konfrontoheshin dy fuqi
drejtoheshin SHBA dhe BRSS.
të armatosura deri në dhëmbë, dy qëndrime
Ato përfaqësonin edhe dy ideologji
të kundërta mbi shpërndarjen e fuqisë dhe
e dy sisteme të kundërta politike e
të ndikimit në botën e Pasluftës. Përveç
ekonomike; grumbulluan rreth vetes
kundërvënies politike, ushtarake dhe ekonomike,
aleatë.
ndërmjet dy kundërshtarëve shtohej edhe
kundërvënia ideologjike.

Gjeografia politike e Europës:
BS-ja shtriu ndikimin e saj në vendet e
Europës Lindore, të çliruara nga trupat
sovjetike Ndërkohë SHBA-ja kishte ofruar
Planin e Ndihmës Ekonomike Marshall
për të rindërtuar Europën, por që u
refuzua nga BS-ja e aleatët e saj politikë.
Kështu SHBA do të shtrijë ndikimin e
saj në vendet e Europës Perëndimore
me përjashtim të Gjermanisë Lindore
që
ishte nën ndikimin Rus pasi ishte zonë që
i përkiste BRSS.
Lufta e
Ftohtë
Gara e armatimeve
Dy superfuqitë luftuan për epërsi ndaj njëra-
tjetrës nëpërmjet garës së armatimeve. U
krijuan dy blloqe ushtarake kundërshtare. Në
prill 1949 u krijua Organizata e Atlantikut të
Veriut – NATO-ja, ku bënin pjesë SHBA-ja dhe
aleatët e saj politikë, dhe në maj 1955 u krijua
aleanca ushtarake e Traktatit të Varshavës,
ku bënin pjesë BS-ja dhe aleatët e saj politikë,
kundërshtarë të NATO-së.

Konfrontimi i dy superfuqive u ashpërsua në Luftën e Koresë. Në qershor të vitit 1950 forcat ushtarake të Koresë
së Veriut (ku sundonin forcat komuniste) sulmuan Korenë e Jugut, për të ribashkuar vendin. SHBA-ja për të frenuar
përhapjen e komunizmit në Korenë e Jugut, përdori forcat ushtarake. Në ndihmë të koreano-veriorëve u dërguan
trupat sovjetike. Pas tri vitesh luftime të përgjakshme u nënshkrua armëpushimi. Koreja u nda në dy shtete. Lufta e
Ftohtë arriti kulmin e acarimit në Krizën Kubane, kur në Kubë në pushtet kishte ardhur Fidel Kastro, antiamerikan. Në
vitin 1962, sovjetikët, për të demonstruar forcën e tyre përballë SHBA-së dhe duke iu përgjigjur thirrjes së Kastros,
dërguan raketa drejt ishullit. Ky veprim u pa nga ana e qeverisë amerikane si kërcënim i drejtpërdrejtë për sigurinë e
SHBA-së. Falë presionit dhe mjeshtërisë diplomatike amerikane u bë e mundur që raketat sovjetike të tërhiqeshin
nga Kuba. Pas kësaj krize filloi një fazë e re e Luftës së Ftohtë.

Pas plotësimit të hartës së konceptit nga nxënësit, mësuesi/ja plotëson këtë hartë në tabelë duke diskutuar
përfundimet e nxënësve.

Përforcimi: (metoda) Pyetja sjell pyetjen

Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që
nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.
Mësuesi ju drejtohet me pyetjen e parë: Cilat janë tiparet e “Luftës së Ftohtë”. Ku ndryshon ajo nga konfliktet
e tjera?
Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.
Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar
mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Mësuesi/ja mban shënime në evidencë për punën në grup, vlerëson angazhimin e tyre, përgjigjet
e dhëna, që tregojnë se nxënësi ka fituar njohuri, aftësi dhe shkathtësi për veçoritë e Luftës së Ftohtë.

Detyrat dhe puna e pavarur: Shpjegoni kuptimin e shprehjeve: - struktura multipolare u zëvendësua me

231
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
strukturën
12” dypolare; - sigurime kolektive.

230
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqë ria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12
Tematika: Periudha bashkëkohore (1919 deri më sot XX) Situata e të nxënit: Armiqësia në rritje ndërmjet
dy superfuqive për dominim botëror pas Luftës
së Dytë Botërore, po rrënonte përherë e më
tepër përpjekjet e tyre për bashkëpunim. Ky
Tema mësimore: Krijimi i Bllokut Perëndimor bashkëpunim kishte rezultuar i suksesshëm
në fitoren e Luftës së Dytë Botërore. Veprimet
e ashpra politike të BS-së në Europën Lindore
rritën dyshimet e Perëndimit se oreksi rus do
të shtrihej më tej, ndaj forcuan frymën e
mjetet e
bashkëpunimit midis tyre.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës Fjalë kyç:
mësimore: Blloku Perëndimor
Nxënësi/ja: Plani Marshall
- tregon pozitën ekonomiko-politike të shteteve europiane pas Luftës: Integrim ekonomik
SHBA, BS, Angli e Francë, Greqi; Organizata e Traktatit të
- përcakton përmbajtjen, qëllimin dhe pasojat e Planit Marshall; Atlantikut të Veriut (NATO)
- shpjegon qëndrimin e BS-së ndaj Planit Marshall; Rreziku sovjetik
- evidenton masat që morën SHBA dhe Europa Perëndimore për
të ndaluar ekspansionin sovjetik.
Burimet: Teksti mësimor dhe digjital, pjesë nga Traktati I Atlantikut të Lidhja me fushat e tjera ose
Veriut, foto, materiale mga interneti, me temat ndërkurrikulare:
Gjuhë t dhe komunikimi,
Sociologji, TIK
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Ditari dypjesësh Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën
Ndërtimi i përmbajtjes Hartë koncepti Paraqitje grafike e Punë me grupe
informacionit
Përforcimi Rishikim në dyshe Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi (përgatitja për të nxënët) Ditari dypjesësh

Nxënësit për disa minuta lexojnë temën e re, pasi mësuesi ka prezantuar shkurtimisht mbi çështjet që do të
diskutohen. Me anë të një ditari i cili ndërtohet në dy pjesë, ata mbajnë shënime duke cituar dhe duke bërë
komentet përkatëse. Në fund bëhet prezantimi në tabelë në formën e mëposhtme.

Citime Komente
1. SHBA-ja 1. SHBA-ja nuk përjetoi luftime në territorin e vet, doli nga lufta si vendi më i fuqishëm
i botës në të gjitha drejtimet. Gjatë Luftës ekonomia amerikane u forcua shumë, për
shkak të kërkesës për armë e municione nga palët ndërluftuese, ndërkohë kur uzinat
e konkurrentëve të saj ishin kthyer në gërmadha.

2. Franca e Anglia 2. Dolën nga lufta të shkatërruara dhe në borxhe të mëdha nga harxhimet e luftës. 3. BS-
3. BS-ja ja kishte pësuar humbje jetësh njerëzore dhe shkatërrime materiale në përmasa edhe më
të mëdha se Franca e Anglia.
231
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Citime Komente
3. Balanca e forcës mes 3. Rusia kërkonte të shtrihej në zona që i kishte lakmuar historikisht e që i jepnin
fituesve mundësinë të dilte në ujërat e ëmbla, kryesisht në Europën Lindore e në Ballkan. Rusët
inkurajuan lëvizjet separatiste në Iranin Veriperëndimor dhe filluan të bënin presion te
qeveria turke për një rishikim të marrëveshjes historike, sipas së cilës Turqia kontrollonte
kalimin e anijeve ruse në portat e ujërave të ngrohta të Detit të Zi. Britania e Madhe, e
lodhur nga lufta, nuk mund ta ndalonte.

4. Plani Marshall 4.SHBA hartoi Planin Marshall, një program të ndihmës për rindërtimin e ekonomisë
europiane. Oferta e tij për një ndihmë prej 5,3 miliardë dollarësh u shtri në të gjitha vendet
e dëmtuara nga lufta, duke përfshirë edhe Bashkimin Sovjetik. Plani synonte edhe
pengimin e zgjerimit të ideve, praktikave e ndikimit sovjetik në kontinent, si dhe krijimin e
një tregu funksional që do të bënte të mundur shitjen e produkteve të ndërmarrjeve
amerikane me mbiprodhim pas përfundimit të luftës.

5. Qëndrimi i BS ndaj 5. Stalini e cilësoi planin si “rrezik për interesat sovjetikë në Europën Lindore”. Ai ndaloi
planit Marshall shtetet nën ndikimin e BS-së të merrnin pjesë e të përfitonin nga ky program bujar.

6. Europës Perëndimore 6. Prodhimi industrial në Europën Perëndimore si përfituese e Planit Marshall, ishte një
të tretën më i lartë sesa kishte qenë para Luftës. Në vitin 1952 gjashtë shtete industriale
kontinentale, Franca, Italia, Gjermania Perëndimore, Belgjika, Holanda dhe Luksemburgu,
ngritën Komitetin Europian të Çelikut dhe Qymyrit për të kontrolluar burimet e tyre të
qymyrit dhe çelikut.

7. Masat e marra për 7. Në mars 1948 u krijua Pakti i Brukselit, i cili përfshinte Britaninë, Francën, Belgjikën,
mënjanimin e rrezikut Holandën dhe Luksemburgun. Anëtarët ranë dakord të konsultoheshin për çështje
sovjetik reciproke të mbrojtjes. Në vitin 1949, SHBA-ja mori drejtimin e procesit për krijimin e
Organizatës së Traktatit të Atlantikut të Veriut së cilës iu bashkuan vendet e Europës
Perëndimore dhe Turqia. Në vitin 1950 SHBA-ja këmbënguli për riarmatosjen e
Gjermanisë Perëndimore. RFGJ-ja u autorizua të krijonte një ushtri kombëtare nën
kontrollin e plotë të NATO-s.

Ndërtimi i njohurive të reja (metoda) Hartë koncepti

Forcimi ekonomik i vendeve Rreziku sovjetik

të Europës Perë ndimore

Krijimi i Bllokut Perëndimor

Çështja e mbrojtjes dhe
SHBA-ja nëpërmjet planit siguria për vendet e Europës
Marshall Perëndimore.
Veprimet ruse për zgjerimin e
territoreve të saj.

Pasi komentohen me radhë citimet e nxënësve ndërtohet në tabelë një hartë koncepti.
Pas plotësimit të hartës së konceptit nga nxënësit, mësuesi/ja plotëson këtë hartë në tabelë duke diskutuar
përfundimet e nxënësve.

Përforcimi (metoda) Mësova (rishikim në dyshe)

Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose nuk
i kuptojnë me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.
Mësuesi drejton pyetjen: Cilat ishin ngjarjet që detyruan shtetet e Europës Perëndimore dhe SHBA-në të
merrnin masa për mbrojtjen dhe sigurinë e Europës Perëndimore?
232
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin:
Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar
mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Mësuesi/ja mban shënime në evidencë për punën në grup, vlerëson angazhimin e tyre, përgjigjet
e dhëna, që tregojnë se nxënësi/ja ka fituar njohuri, aftësi dhe shkathtësi për arsyet e krijimit të Bllokut
perëndimor dhe synimet e tij.

Detyrat dhe puna e pavarur: Interpretoni termin: “rrip sigurie”

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12

Tematika: Periudha bashkëkohore (1919 deri më Situata e të nxëni: Siç u tregua tanimë më sipër,
sot XX) në Shqipëri po zhvillohet një betejë midis grupeve
pro perëndimore dhe pro lindore. Besohet pa
shumë dyshim se nga pikëpamja numerike dhe
strategjike grupi properëndimor është më i fortë se
Tema mësimore: Shqipëria dhe marrëdhëniet e saj
grupi pro lindor, por është po kaq e vërtetë që
me Perëndimin
udhëheqësit e grupit lindor janë të formuar më
mirë, janë më të mprehtë dhe janë aktualisht në
pushtet. Megjithatë, ky grup prolindor mund ta ketë
shumë vështirësi për ta orientuar politikën
shqiptare drejt Lindjes.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës Fjalë kyç:
mësimore: Pozita ndërkombëtare
Nxënësi/ja: Njohje zyrtare
- liston kushtet që vendosi SHBA-ja për njohjen e qeverisë shqiptare; Zgjedhje të lira e
- tregon arsyet për mosvendosjen e marrëdhënieve diplomatike me SHBA-në; demokratike
- shpjegoni arsyet pse Aleatët Perëndimorë e kushtëzonin çështjen Incidenti i Kanalit të Korfuzit
e njohjes së qeverisë shqiptare me zhvillimin e zgjedhjeve të lira dhe Marrëdhënie diplomatike
demokratike; Ar monetar
- krahason qëndrimet e Britanisë së Madhe dhe të SHBA-së në lidhje me
qeverinë e përkohshme shqiptare dhe diskutoni në klasë në lidhje me
arsyet e këtyre qëndrimeve.
Burimet: Teksti mësimor dhe digjital, Raporti i kreut të Misionit Civil Lidhja me fushat e
amerikan, J. E. Xheikobs për Departamentin e Shtetit, mbi situatën në tjera ose me temat
Shqipëri, 16 gusht 1945; materiale plotësuese ndërkurrikulare:
Gjuhët dhe komunikimi,
TIK, Qytetari, Sociologji

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Rrjeti i diskutimit Diskutim i ideve dhe Punë me gjithë klasën
qëndrimeve
Ndërtimi i përmbajtjes INSERT Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe
Përforcimi Rishikim në dyshe Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe
233
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi (përgatitja për të nxënët): Rrjeti i diskutimit

Nëpërmjet situatës së të nxënit nxënësit njihen me temën e re. Fillimisht paraqiten foto nga Shqipëria
e Pasluftës dhe informacion i shkurtër rreth marrëdhënieve të Shqipërisë me vendet tjera. U lihet kohe
nxënësve të reflektojnë mbi materialet.
Të ndarë në grupe ata klasifikojnë materialin e lexuar të shoqëruar me foto, te cilin e diskutojnë në fazën e
dytë të mësimit.

Ndërtimi i njohurive: Pyetje – përgjigje

Mësuesi/ja udhëzon nxënësit që secili në mënyrë individuale të lexojë tekstin dhe të nënvizojë çështjet
thelbësore. Ndërkohë mësuesi/ja ndërton në dërrasën e zezë tabelën e mëposhtme me shpjegimet
përkatëse.
*Informacioni i ditur (v) *Informacioni i ri (+)
*Informacioni që e dinim ndryshe (-) *Informacioni që duam të dimë (?)

V + - ?
Marrëdhëniet e Shqipërisë Në nëntor 1945, qeveria e Britanisë së Qeveria e Pse Shqipëria nuk kishte
me Aleatët Perëndimorë u Madhe dhe ajo e SHBA-së deklaruan re e Hoxhës besim te Perëndimi.
kushtëzuan nga prirjet politike se do ta njihnin qeverinë e kryesuar nga kishte
dhe ideologjike të qeverisë Enver Hoxha pas zhvillimit të zgjedhjeve nevojë për
shqiptare dhe fillimet e Luftës të lira dhe demokratike. Franca ishte i mbështetjen
së Ftohtë. vetmi shtet perëndimor, që në dhjetor e të gjithë
1945 vendosi marrëdhënie diplomatike Aleatëve të
me Shqipërinë. Mëdhenj.

Në Kongresin e Përmetit ishte
vendosur që të mos njiheshin
marrëveshjet e qeverive
të mëparshme që cenonin
pavarësinë e Shqipërisë.
Arsyet janë: acarimi i
marrëdhënieve ndërmjet tre
ish-Aleatëve të Mëdhenj të
Luftës, drejtimi i politikës së
jashtme të shtetit shqiptar
drejt Jugosllavisë dhe BRSS-
së, shtimi i propagandës
antiperëndimore dhe sjelljet e
ashpra të qeverisë shqiptare
ndaj kundërshtarëve politikë.
Në maj 1945, një mision civil Pse Aleatët e Mëdhenj
amerikan i kryesuar nga J. E. nuk mund ta akordonin
Xheikobs (Jacobs) u vendos në njohjen zyrtare të qeverisë
Tiranë. Më 16 gusht, ai i paraqiti shqiptare.
qeverisë së tij një raport të detajuar
mbi Shqipërinë,
ku rekomandonte njohjen e qeverisë
shqiptare, pasi ajo të kishte plotësuar
disa kushte.
Kushtet që SHBA-ja vendosi ishin:
zhvillimi i zgjedhjeve të lira e demokratike
dhe njohja e marrëveshjeve që SHBA-
ja kishte lidhur me shtetin shqiptar në
periudhën midis dy Luftërave Botërore.
Gjatë vitit 1946, ndërmjet dy vendeve u ra Pse qeveria shqiptare
dakord për shkëmbim të përfaqësuesve nuk i njihte marrëveshjet
diplomatikë. Por, më 15 maj 1946, dy shqiptaro-amerikane
anije britanike që po kalonin në Kanalin edhe pse ato nuk cënonin
e Korfuzit u goditën nga rojat bregdetare pavarësinë?
shqiptare. Pse u acaruan
Më 22 tetor 1946, një incident tjetër marrëdhëniet mes
edhe më i rëndë ndodhi po në Kanalin e Shqipërisë dhe SHBA-së?
Korfuzit. Dy anije angleze duke kaluar në Si ishin marrëdhëniet e
ujërat territoriale shqiptare përmes kanalit Shqipërisë me Britaninë e
të Korfuzit, hasën në mina. Madhe?

234
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Përforcimi: (metoda) Diagrami i Venit

Marrëdhëniet Shqipëri – Të përbashkëtat Marrëdheniet Shqipëri

Britania e Madhe -SHBA

Të veçantat Të përbashkëta Të veçantat

1. 1. 1.
2. 2. 2.
3. 3. 3.

Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin dhe për të plotësuar diagramën.
Pasi dëgjohen mendimet e përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja kërkon nga ata të diskutojnë mendimet/
qëndrimet ndryshe. Në fund të orës mësimore mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar
mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Mësuesi/ja mban shënime në evidencë për detyrat e shtëpisë.

Detyrë dhe punë e pavarur: Kërkoni në internet të dhëna mbi incidentet në kanalin e Korfuzit dhe përpiquni
të nxirrni përfundime mbi rrethanat e ngjarjes dhe fajtorët.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12

Tematika: Periudha bashkëkohore (1919 deri më Situata e të nxënit: Nëse Blloku Perëndimor u
sot XX) krijua si nevojë për t’u mbrojtur ndaj masave politike
dhe ekonomike shtrënguese të BS-së në Lindje
të Europës, Blloku Lindor u krijua nga presioni
Tema mësimore: Krijimi i Bllokut Lindor Moskës dhe ndërhyrja e saj në të gjitha vendet ku
ishin instaluar regjimet komuniste për të konsoliduar
kontrollin komunist në Europën Lindore.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas Fjalë kyç:
temës mësimore: Blloku Lindor
Nxënësi/ja: Vende satelite
- përcakton rrugën e formimit të orbitës sovjetike në Europën Demokraci popullore
Lindore; Traktati i Varshavës
- tregon reformat që sollën modelin sovjetik në Europën Lindor; Shtetëzim
- shpjegon kuptimin e këtyre termave: reformë agrare, shtetëzime, Ekonomi e planifikuar
moslejim, demokraci popullore, kolektivizim, rivalë politikë, KNER (Këshilli për Ndihmë
përparësi; Ekonomike Reciproke)
- analizon politikat ekonomiko-shoqërore të shteteve të Europës që
ranë në ndikimin sovjetik.

235
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Burimet: Teksti mësimor dhe digjital, pjesë nga Traktati i Lidhja me fushat e tjera ose me
Varshavës, foto, materiale nga interneti, hartë temat ndërkurrikulare:
Gjuhë t dhe komunikimi, Sociologji,
TIK

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Ditari dypjesësh Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën
Ndërtimi i përmbajtjes Hartë koncepti Paraqitje grafike e Punë me grupe
informacionit
Përforcimi Rishikim në dyshe Të nxënët bashkë punues Punë në dyshe

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi (përgatitja për të nxënë) Ditari dypjesësh

Nxënësit për disa minuta lexojnë temën e re pasi mësuesi ka prezantuar shkurtimisht mbi çështjet që do të
diskutohen. Me anë te një ditari i cili ndërtohet në dy pjesë ata mbajnë shënime duke cituar dhe duke bërë
komentet përkatëse. Në fund bëhet prezantimi në tabelë në formën e më poshtme:

Citime Komente

1. Politika e ndjekur nga
Bashkimin Sovjetik.
1. BS synonte të impononte komunizmin si ideologji dhe sistemin e tij
politik në vendet e një perimetri të caktuar gjeografike në përputhje me
interesat e vjetër rusë në Europë e më gjerë. Këtë do ta arrinte vetëm
duke sjellë në pushtet në këto vende qeveri kukulla pro sovjetike.
Në muajt e fundit të Luftës Dytë Botërore sovjetikët filluan të kontrollonin
Europën Lindore. Në të gjitha këto vende u vendosën në pushtet
koalicione qeveritare të mbizotëruara nga komunistët, të ndikuara shumë
nga Bashkimi Sovjetik.

2. Shtetet që u vendosën nën 2. Polonia, Hungaria, Rumania, Bullgaria dhe Çekosllovakia. Gjermania
ndikimin sovjetik Lindore.

3. Reformat e ndërmarra 3. Reforma agrare, rishpërndarjen e tokës, shtetëzimi i ekonomisë.

nga qeveritë e Europës
Lindore
4. Europa Lindore dhe Plani
Marshall
5. Arsyet që Stalini kishte pët
të ndaluar Europën lindore të
përfitonte nga Plani Marshall
4. Vendet e Europës Lindore dëshironin të përfitonin nga ky plan por
Stalini i ndaloi.
5. Duke përfituar nga Plani Marshall mund të fuqizoheshin pronarët e
vegjël apo lëvizjet politike për zgjedhje të lira, ku komunistët mund të
humbnin pozitat e tyre dhe si pasojë këto vende mund të largoheshin nga
ndikimi sovjetik.

6. Udhëheqësit e partive opozitare politike u burgosën apo u dënuan në

6. Ardhja e komunistëve në mënyra të ndryshme me gjykime politike. Kolektivizimi vonoi rimëkëmbjen
pushtet e Pasluftës të Europës Lindore, dhe bujqësia në këtë rajon, mbeti pjesa
më e dobët e ekonomisë socialiste.

236
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Citime Komente

7. Ndikimi sovjetik në
vendet e Europës Lindore
7. Të gjitha vendet e Europës Lindore zbatuan planet pesëvjeçare të zhvillimit
sipas modelit sovjetik. Për shkak të përparësisë së dhënë për industrinë e
rëndë dhe presionit për të kontribuar në ekonominë e Bashkimit Sovjetik,
industrializimi në disa vite solli pak përmirësime në standardet e jetesës në
këto vende.

8. Byroja Informative 8. U krijua në vitin 1947 dhe u bë qendra kryesore e propagandës për luftën
Komuniste. kundër Perëndimit deri në shpërbërjen e saj në vitin 1956.

9. Formimi i Bllokut Lindor 9. Marrëdhëniet e demokracive popullore me Bashkimin Sovjetik u

zyrtarizuan nga aleancat ushtarake brenda Traktatit të Varshavës dhe nga
marrëveshjet tregtare dhe projektet ekonomike në kuadër të Këshillit për
Ndihmë Ekonomike Reciproke (KNER). Kështu mori formë politikisht dhe
ekonomikisht Blloku Lindor.

Ndërtimi i njohurive të reja: (metoda) Hartë koncepti

Pasi komentohen me radhë citimet e nxënësve ndërtohet në tabelë një hartë koncepti.

Qeveritë komuniste Shkëputja nga ndikimi i

që u instaluan pas L. II B., Perëndimit dhe nga ndikimi i
ndoqën modelin sovjetik. SHBA-së.
Krijimi i Bllokut Lindor

Aleancat ushtarake brenda

Roli i Bashkimit Sovjetik
Traktatit të Varshavës dhe
gjatë dhe pas Luftës së Veprimet ruse për marrëveshjet tregtare e projektet
Dytë Botërore. zgjerimin e ekonomike në kuadër të Këshillit
territoreve të saj. për Ndihmë Ekonomike.

Pas plotësimit të hartës së konceptit nga nxënësit, mësuesja plotëson këtë hartë në tabelë duke diskutuar
përfundimet e nxënësve.

Përforcimi (metoda) Mësova (Rishikim në dyshe)

Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose nuk
i kuptojnë me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.
Mësuesi drejton pyetjen: Përcaktoni rrugën e formimit të Bllokut Lindor.
Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.
Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar
mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Mësuesi/ja mban shënime në evidencë për disa nxënës, vlerëson angazhimin e tyre, përgjigjet e
dhëna, që tregojnë se nxënësi/ja ka fituar njohuri, aftësi dhe shkathtësi për arsyet e krijimit të Bllokut Lindor
dhe synimet e tij.

Detyrat dhe puna e pavarur: Përshkruani falsitetin e shprehjes “demokraci popullore” dhe për sistemin që
ka demokracia, duke u mbështetur te: reduktimi i rivalëve politikë deri në mosekzistencë; qeveri koalicioni –
qeveri njëpartiake.

237
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12
Tematika: Periudha bashkëkohore (1919 deri më sot Situata e të nxënit: Mesazhi i Enver Hoxhës
XX) drejtuar popullit me rastin e çlirimit të Shqipërisë:
“Lufta nacionalçlirimtare i dha popullit shqiptar dhe
një fitore tjetër të madhe, aleancën e pavdekshme,
Tema mësimore: Shqipëria dhe Jugosllavia 1944‒
që do të rrojë sa të jetë jeta, me popujt e
1948
Jugosllavisë së re të Mareshalit Tito. As mund të
zhvillohej lufta jonë në atë mënyrë si u zhvillua, pa
mbështetjen, përkrahjen, ndihmën e madhe të
popujve vëllezër të Jugosllavisë së re... Populli ynë
kishte fatin e madh të kishte në kufi të veriut një
aleat të fuqishëm dhe besnik që e shpëtoi nga
rreziku, që e ndihmoi në rrezikun më të madh dhe
që lidhi me të përjetë fatet e tij.”
Rezultatet e të nxënit: Fjalë kyç:
Nxënësi/ja: Traktat Miqësie Bashkëpunimi dhe Ndihme
- tregon arsyet e marrëdhënieve të ngushta mes Reciproke
PKJ- së dhe PKSH-së gjatë dhe menjëherë pas Federatë Ballkanike
Luftës së Dytë Botërore; Konventë Ekonomike
- rendit hapat që ndërmori Jugosllavia e Titos për ta Shoqëri të përbashkëta
kthyer Shqipërinë në një republikë jugosllave; Bashkim doganor
- analizon format dhe metodat e përdorura prej Byroja Informative
jugosllavëve për vendosjen e kontrollit të tyre në
Shqipëri gjatë viteve 1944-1948;
- gjykon mbi marrëveshjet shqiptaro-jugosllave të
miratuar gjatë viteve 1946-1948 dhe vini në dukje
pasojat e tyre për sovranitetin e shtetit shqiptar.
Burimet: Teksti mësimor, FESH, vëllimi III, faqe Lidhja me fushat e tjera ose me temat
2576–2577; · Interneti: Politika e jashtme e ndërkurrikulare: Gjuhët dhe komunikimi,
Shqipërisë në vitet 1945–1990; · Tekstet e historisë Gjeografi, TIK, Sociologji
së klasës së 9-të dhe 12-të; · Valentina Duka:
“Historia e Shqipërisë 1912–2000”, Shtëpia Botuese
e Librit Universitar, 2007, faqe 238–242; 279–293.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Shkrim i lirë Përshkrim Punë individuale
Ndërtimi i përmbajtjes Mbajtja e strukturuar e Paraqitje grafike e Punë me grupe
shënimeve informacionit
Përforcimi Ditari dypjesësh Të nxënët bashkë punues Punë në dyshe

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi (metoda) Shkrimi i lirë
Mësuesi/ja u tregon nxënësve foto të Shqipërisë në vitet 1944‒1948 dhe i kërkon që të përshkruajnë jetën
në Shqipërinë e këtyre viteve.

Ndërtimi i njohurive të reja: Mbajtja e strukturuar e shënimeve

Mësuesi/ja orienton nxënësit që tema e sotme do të zhvillohet me anë të metodës “Mbajtja e strukturuar e
shënimeve”. Mësuesi/ja orienton nxënësit, të cilët të vendosur në grupe të lexojnë në tekst temën dhe të
japin mendim se çfarë duhet të përfshihet në skemë. Nxënësit propozojnë që skema të përmbajë çështjet si:
238
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
“Marrëdhëniet ndërmjet PKSH-së dhe PKJ-së gjatë Luftës së Dytë Botërore”; “Aleanca shqiptaro-jugosllave
gjatë viteve 1945-1948”; “ Prishja e marrëdhënieve diplomatike ndërmjet Shqipërisë dhe Jugosllavisë”;
Mësuesi/ja së bashku me nxënësit ndërton skemën në tabelë.
Mësuesi/ja orienton nxënësit që të lexojnë tekstin dhe të nënvizojnë informacionin që do të vendosin në skemë
sipas çështjeve.
Mbajtja e strukturuar e shënimeve
Marrëdhëniet ndërmjet PKSH-së Aleanca shqiptaro-jugosllave Prishja e
dhe PKJ-së gjatë Luftës së Dytë gjatë viteve 1945‒1948 marrëdhënieve
Botërore diplomatike ndërmjet Shqipërisë
dhe Jugosllavisë
- Gjatë Luftës së Dytë Botërore, - Gjatë periudhës 1945‒1948 - Në qershor 1948, Byroja
marrëdhëniet ndërmjet PKSH- marrëdhëniet ndërmjet Shqipërisë Informative e Parive Komuniste
së dhe PKJ-së u kushtëzuan dhe Jugosllavisë u diktuan nga dhe Punëtore botoi një rezolutë,
nga nevojat e organizimit të projekti i Titos për krijimin e një ku dënonte politikën e Titos si
rezistencës. Federate Ballkanike. antimarksiste dhe nacionaliste.
- Dushan Mugosha dhe Miladin - Gjatë vitit 1945, Titoja mori miratimin Enver Hoxha menjëherë
Popoviçi, përfaqësues të PKJ e qeverisë shqiptare për të lejuar denoncoi të gjitha marrëveshjet
ndihmuan në strukturimin e përfaqësuesit jugosllavë të mbronin e arritura me Jugosllavinë. Më
PKSH, drejtimin e Lëvizjes interesat e Shqipërisë në konferencat vonë, Titoja kërkoi largimin e
Nacionalçlirimtare. dhe takimet ndërkombëtare. përfaqësisë jugosllave nga
- Në gusht të vitit 1944, në - Më 12 korrik 1946, nënshkrua Shqipëria dhe kërkoi që Tirana
Shqipëri u dërgua një mision Traktati i Miqësisë, Bashkëpunimit të tërhiqte diplomatët e saj nga
ushtarak i drejtuar nga Velimir dhe Ndihmës Reciproke ndërmjet Beogradi, duke ndërprerë kështu
Stoiniçi. Stoiniçi ishte shumë dy palëve, në formën e një aleance edhe marrëdhëniet diplomatike.
kritik ndaj vijës politike të ushtarake.
PKSH-së gjatë luftës dhe kërkoi - Më 27 nëntor 1946 ndërmjet
ndryshim në udhëheqjen e Shqipërisë dhe Jugosllavisë u
saj. Me frymën e kritikave të nënshkrua Konventa Ekonomike,
Stoiniçit, u mbajt Plenumi II i KQ e cila parashikonte koordinimin
të PKSH-së, i cili kritikoi ashpër e planeve ekonomike, bashkimin
Enver Hoxhën dhe drejtimin e doganor dhe monedhë të përbashkët.
tij. Plenumi tregoi shkallën e -Në janar 1948, Titoja i kërkoi Enver
lartë të ndërhyrjes jugosllave Hoxhës të lejonte dy divizione
në punët e brendshme të jugosllave të vendoseshin në
Shqipërisë. Shqipërinë e Jugut, për t’u mbrojtur
nga ndonjë sulm i mundshëm që
mund të vinte nga Greqia.

Përforcimi i të nxënit: Ditarët e të nxënit

Mësuesi /ja orienton nxënësit që të punojnë në dyshe dhe i fton ata që në një fletë fletoreje të ndarë me një
vizë në mes, në njërën anë ata mund të shkruajnë ndonjë pyetje apo çështje që kërkojnë të diskutojnë dhe
në anën tjetër, mund të shkruajnë një koment argumentues për pyetjen ose çështjen e ngritur. Më pas
nxënësit prezantojnë gjetjet ose shënimet e tyre.
Diskutohen prezantimet.

Vlerësimi: Mësuesi/ja vlerëson nxënësit për pjesëmarrjen në diskutim, vlerësohen njohuritë, aftësitë,
qëndrimet që nxënësi ka fituar për marrëdhëniet mes Shqipërisë dhe Jugosllavisë në periudhën 1944‒1948.

Detyrat dhe puna e pavarur: Kërkoni të dhëna në internet mbi Nako Spirun dhe Koçi Xoxen dhe gjykoni mbi
qëndrimet e tyre në lidhje me marrëdhëniet e Shqipërisë me Jugosllavinë.

239
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12
Tematika Periudha bashkëkohore (1919 deri më sot
Situata e të nxënit: Sipas deklarimeve të Tuk
XX) Jakovës (1948) dhe të Enver Hoxhës (1949)
mbas kthimeve të tyre respektivisht nga Moska,
Bashkimi Sovjetik kishte marrë përsipër furnizimin
Tema mësimore: Shqipëria dhe BRSS-ja 1948-1961
e Shqipërisë me sasi të mëdha drithërash,
tekstilesh, kamionësh dhe makinerish. Bashkimi
Sovjetik ishte angazhuar për t’i dhënë Shqipërisë
një fabrikë sheqeri me kapacitet 10 000 tonë, një
fabrikë tekstili me kapacitet 20 milionë metër; si
dhe një fabrikë për industri të lehtë dhe lëkurë.
Rezultatet e të nxënit: Fjalë kyç:
Nxënësi/ja: Destalinizim
- evidenton karakterin e marrëdhënieve të Bashkekzistencë paqësore
Shqipërisë me BRSS-në gjatë viteve 1945‒1948; Pakt ushtarak
- tregon ndryshimet e ndodhura në marrëdhëniet Bazë ushtarake
shqiptaro-sovjetike gjatë viteve 1949‒1953; Kursi i ri
- përmend fushat në të cilët Shqipëria përfitoi më Revizionist
shumë ndihma nga Bashkimi Sovjetik;
- analizon ndryshimet në Bashkimin Sovjetik pas
vdekjes së Stalinit dhe shpalosjes së Kursit të Ri
të Hrushovit, duke evidentuar ndikimin e tyre në
politikën shqiptare;
- shpjegon zhvillimet në Konferencën III të PPSH-së
për Tiranën dhe gjykoni mbi domethënien e saj për
të ardhmen e Shqipërisë.
Burimet: Teksti mësimor dhe teksti digjital, FESH, Lidhja me fushat e tjera ose me temat
vëllimi III, faqe 2576–2577; Interneti: Politika e ndërkurrikulare: Gjuhët dhe komunikimi,
jashtme e Shqipërisë në vitet 1945–1990; Tekstet e Gjeografi, TIK, Sociologji
historisë së klasës së 9-të dhe 12-të; Valentina
Duka: “Historia e Shqipërisë 1912–2000”, Shtëpia
Botuese e Librit Universitar, 2007, faqe 238–242;
279–293. Pjesë të shkëputura nga vepra e Ismail
Kadaresë “Dimri i vetmisë së madhe”, foto, ilustrime.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Shkrim i lirë Përshkrim Punë individuale
Ndërtimi i përmbajtjes Mbajtja e strukturuar e Paraqitje grafike e Punë me grupe
shënimeve informacionit
Përforcimi Ditari dypjesësh Të nxënët bashkë punues Punë në dyshe

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi: (metoda) Shkrimi i lirë
Mësuesi/ja u tregon nxënësve foto që tregojnë momente të marrëdhënieve mes Shqipërisë dhe BS në vitet
1948-1961 dhe i kërkon që të përshkruajnë këto marrëdhënie.

Ndërtimi i njohurive të reja (Mbajtja e strukturuar e shënimeve)

Mësuesi/ja orienton nxënësit që tema e sotme do të zhvillohet me anë të metodës “Mbajtja e strukturuar e
shënimeve”. Mësuesi/ja orienton nxënësit që të vendosur në grupe të lexojnë në tekst temën dhe të japin

240
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
mendim 12”

241
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
se çfarë duhet të përfshihet në skemë. Nxënësit propozojnë që skema të përmbajë çështjet si:
“Marrëdhëniet shqiptaro-sovjetike 1945-1948”; “Shqipëria si satelit i Bashkimit Sovjetik”; “Kriza në
marrëdhëniet shqiptaro- sovjetike te ndërprerja e tyre”. Mësuesi/ja së bashku me nxënësit ndërton skemën
në tabelë.
Mësuesi/ja orienton nxënësit që të lexojnë tekstin dhe të nënvizojnë informacionin që do të vendosin në
skemë sipas çështjeve.

Mbajtja e strukturuar e shënimeve

Marrëdhëniet shqiptaro- Shqipëria si satelit i Bashkimit Kriza në marrëdhëniet shqiptaro-sovjetike

sovjetike 1945-1948 Sovjetik te ndërprerja e tyre
- Bashkimi Sovjetik më 10 - Pas konfliktit Sovjeto-Jugosllav, - Në fund të viteve ’50 marrëdhëniet
nëntor 1945 njohu qeverinë Bashkimi Sovjetik nuk mund shqiptaro-sovjetike u futën në krizë. Shkak
shqiptare. të lejonte të humbte tërësisht ishte kundërshtimi i udhëheqjes komuniste
- Bashkimi Sovjetik praninë në Ballkan dhe Mesdhe. shqiptare ndaj Kursit të Ri të Hrushovit
dhe
mbështeti kërkesat e Nga ana tjetër Shqipëria kishte frika e tyre për humbjen e pushtetit.
qeverisë shqiptare për t’u nevojë për një aleat të fuqishëm - Në vitin 1957 u arrit një marrëveshje për
pranuar në OKB; të drejtën e si për të siguruar mbështetje të hapur një bazë ushtarake të përbashkët
saj për të qenë pjesëmarrëse financiare, ashtu dhe mbrojtje në nëndetësesh në gjirin e Vlorës.
në Konferencën e Paqes në arenën ndërkombëtare. - Në vitin 1959, gjatë vizitës së Hrushovit
Paris, si dhe vuri veton në - Ndërmjet Shqipërisë dhe në Shqipëri u nënshkruan të tjera
Këshillin e Sigurimit në favor Bashkimit Sovjetik u nënshkruan marrëveshje me karakter ushtarak dhe
të Shqipërisë për çështjen e një sërë marrëveshjesh, të ekonomik.
Kanalit të Korfuzit. cilat preknin fushën ushtarake, - Republika Popullore e Kinës doli kundër
- Në korrik 1947, Enver ekonomike, arsimin, kulturën, politikës së Hrushovit. Drejtuesit e PPSH-
Hoxha u takua edhe me strukturimin e brendshëm të së shfrytëzuan kontradiktat ndërmjet Kinës
Stalinin dhe së bashku PPSH-së etj. dhe BRSS. Në qershor 1960, në
Bukuresht
nënshkruan një marrëveshje - Modeli sovjetik u zbatua në të përfaqësuesit e PPSH-së mbështetën
për një kredi. gjitha fushat. Kinën. Në vjeshtë të po atij viti, gjatë një
mbledhjeje të partive komuniste të botës
në Moskë, Enver Hoxha akuzoi Hrushovin
si revizionist, antimarksist dhe kundërshtoi
hapur procesin e destalinizimit.
Një vit më vonë marrëdhëniet mes BRSS
dhe Shqipërisë u ndërprenë.

Përforcimi i të nxënit: Ditarët e të nxënit

Mësuesi /ja orienton nxënësit që të punojnë në dyshe dhe i fton ata që në një fletë fletoreje të ndarë me një
vizë në mes, në njërën anë ata mund të shkruajnë ndonjë pyetje apo çështje që kërkojnë të diskutojnë dhe
në anën tjetër mund të shkruajnë një koment argumentues për pyetjen ose çështjen e ngritur. Më pas
nxënësit prezantojnë gjetjet ose shënimet e tyre.
Diskutohen prezantimet.

Vlerësimi: Mësuesi/ja vlerëson nxënësit për realizimin e detyrave të shtëpisë, bazuar në origjinalitetin,
saktësinë e përgjigjes, përdorimin e burimeve të informacionit, mënyrën e prezantimit.

Detyrat dhe puna e pavarur: Krahasoni zhvillimet në Shqipëri pas Kongresit XX me zhvillimet në vendet e
tjera të Europës Lindore, si në Hungari, Poloni etj.

240
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe Mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12
Tematika: Periudha bashkëkohore (1919 deri më sot Situata e të nxëni: Dy superfuqitë nuk u
XX) përplasën kurrë me njëra-tjetrën. Ato u përplasën
duke ndërhyrë në konflikte të brendshme të
shteteve periferike, në mbështetje të forcave të
Tema mësimore: Marrëdhëniet ndërmjet dy blloqeve ndryshme politike apo qeverive të preferuara.
(1950–1980) Gara e armatimeve rëndoi ekonomitë e tyre dhe i
detyroi të gjenin gjuhën për ta kufizuar këtë garë
dhe për të pranuar fuqinë e njëri-tjetrit. Kjo do të
thoshte frymëmarrje për Europën e ndarë nga
Perdja e Hekurt.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës Fjalë kyç:
mësimore: Marrëdhënie konfliktuale
Nxënësi/ja: Bipolaritet
- përcakton veçoritë që dalin nga ballafaqimi i të dy superfuqive; Multipolaritet
- zbërthen kuptimin e fjalës “Detantë” dhe tregon rrugën e realizmit të saj; Detantë
- analizon krizat ku u përfshinë të dyja superfuqitë: Berlin, Kore, Kubë, Marrëveshja SALT
Vietnam; ballafaqon konceptet “konfliktit pa armë” – “gara e armatimeve”. 1
Burimet: Teksti mësimor dhe digjital, materiale plotësuese, interneti. Lidhja me fushat e
tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Gjuhët dhe komunikimi,
TIK, Sociologji

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Përvijim i të menduarit Paraqitje grafike e Punë në grupe
informacionit
Ndërtimi i përmbajtjes Hartë koncepti Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe
Përforcimi Rishikim në dyshe Të nxënët bashkë punues Punë në dyshe

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi (përgatitja për të nxënë) Përvijim i të menduarit

Mësuesi/ja pasi shënon temën në tabelë, nxit diskutimin për marrëdhëniet mes dy blloqeve.
Më pas mësuesi/ja u kërkon nxënësve që të ndarë në grupe të lexojnë për disa minute a pjesën “Rrjedhojat
e përplasjeve mes blloqeve në arenën ndërkombëtare” dhe i fton ata në diskutim ndërkohë që ka ndërtuar në
tabelë skemën e përvijimit të të menduarit dhe i orienton të punojnë në grupe.
Grupet plotësojnë skemën.

Kriza e Koresë Kriza e Kubës

Përplasjet mes
dy blloqeve
Kriza e Berlinit Ndërhyrja në Vietnam

Blloku Lindor Blloku Perëndimor

242
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Ndërtimi i njohurive të reja: Harta e konceptit
Pasi komentohen me përgjigjet e nxënësve për krizat mes dy blloqeve, ndërtohet në tabelë një hartë
koncepti.
SHBA pranon si të SHBA dhe BRSS nënshkruajnë
barabartë BRSS marrëveshjen SALT 1

Miqësia Kino-Amerikane Detanta në Europianët në Lindje dhe në Perëndim

marrëdhëniet ndërmjet morën iniciativën që të fillonin shkrirjen
Zvogëlim i tensioneve dy superfuqive deri në e Perdes së Hekurt mes tyre.
mes dy blloqeve fund të viteve ‘70
Konferenca Europiane e Sigurisë në
Helsinki.
Përforcimi: (metoda) Rishikim në dyshe
Mësuesi pyet nxënësit: Analizoni krizat ku u përfshinë të dy superfuqitë: Berlin, Kore, Kubë, Vietnam dhe
pasojat e tyre
Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin dhe për të plotësuar diagramin.
Pasi dëgjohen mendimet e përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja kërkon nga ata të diskutojnë mendimet/
qëndrimet ndryshe. Në fund të orës mësimore, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar
mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Mësuesi mban shënime në evidencë për punën në grup, lidhur me angazhimin e tyre në
diskutime, përgjigjet e dhëna, që tregojnë se nxënësi ka fituar njohuri, aftësi dhe shkathtësi për marrëdhëniet
mes blloqeve në vitet ’50‒’80.

Detyrë dhe punë e pavarur: Interpretoni: Kundërshtarë të barabartë e pasojat (SALTI)

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12

Tematika: Periudha bashkëkohore (1919 deri më
sot XX)
Tema mësimore: Kina brenda dhe jashtë Blloqeve
të Luftës së Ftohtë
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të
fushës sipas temës mësimore:
Nxënësi/ja:
- evidenton situatën në Kinë në përfundim të Luftës
së Dytë Botërore;
- përcakton veçantitë e komunizmit kinez;
- analizon politikën e jashtme të Kinës mes BRSS
dhe SHBA-së.
Situata e të nxënit:Lufta civile në Kinë përfundoi me
fitoren e komunistëve të drejtuar nga Mao Ce Duni.
Në Kinë u vendos një sistem politik sipas modelit
sovjetik, por me kohë ajo zhvilloi modelin e saj të
komunizmit. Revolucioni i Madh Kulturor ishte një
fushatë që kërkonte të forconte pozitat e Mao Ce
Dunit në krye të PKK dhe të shtetit. Ai pati pasoja të
rënda për shoqërinë kineze. Republika Popullore e
Kinës iu bashkua shteteve të Bllokut Komunist, por
Kursi i Ri i Hrushovit shkaktoi largimin e Kinës nga
ai. Gjatë viteve ’70 Kina u njoh nga OKB dhe vendosi
marrëdhënie me SHBA.
Fjalë kyç:
Luftë civile
Hap i Madh Përpara
Revolucioni i Madh Kulturor
Garda e Kuqe
Dy Kina
Një Kinë

243
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Burimet: Teksti mësimor, materiale plotësuese, Lidhja me fushat e tjera ose me temat
enciklopedi e historisë ndërkurrikulare:
Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji, Gjeografi, TIK

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Parashikim me terma Diskutim idesh Punë me gjithë klasën

paraprakë
Ndërtimi i përmbajtjes Harta e mendjes Ndërtim shprehish Punë individuale
Përforcimi Rrjet i diskutimit Ndërtim i njohurive studimore Punë në grup

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi: (përgatitja për të nxënë) Parashikimi me terma paraprakë
Mësuesi/ja vendos në tabelë foto dhe informacione të sjella nga nxënësit, të nxjerra nga interneti prej tyre
apo nga mësuesi/ja, ose foto të tekstit mbi temën përkatëse.
Kina ‒ Mao Ce Duni ‒ Çan Kai Shia ‒ Luftë civile ‒ Sistem komunist
Nxënësit pyesin njëri-tjetrin për mënyrën se si vendosin lidhjen mes informacionit dhe fotove.

Ndërtimi i njohurive të reja: Harta e mendjes

Udhëzoj nxënësit të lexojnë mësimin dhe të nënvizojnë drejtimet kryesore të politikës kineze në raport me dy
blloqet.

Në vitin 1949, Luftën Civile e fituan komunistët e Mao Ce Dunit, të cilët vendosën në Kinë një sistem politik sipas
modelit sovjetik. Fitorja e komunistëve solli ekzistencën e dy Kinave: Republika Popullore e Kinës, e cila drejtohej
nga Mao Ce Duni, dhe Republika e Kinës (ose Tajvani) që ishte një shtet i bazuar në sistemin politik të demokracisë
liberale dhe në ekonominë e tregut. Republika Popullore e Kinës iu bashkua shteteve të Bllokut Komunist, por Kursi i
Ri i Hrushovit shkaktoi largimin e Kinës nga ai. Gjatë viteve ’70 Kina u njoh nga OKB dhe vendosi marrëdhënie me
SHBA-në.

Në vitin 1949 u vendos një sistem politik sipas modelit Gjatë viteve ’70 Kina filloi të ndryshonte
sovjetik. qëndrimin e saj në marrëdhëniet ndërkombëtare,
duke bërë përpjekje të afrohet me Perëndimin.

Në vitin 1951 filloi një fushatë e ashpër kundër

kundërshtarëve politikë. Në të gjithë Kinën u zhvilluan
gjyqe politike. Po kështu u ndërmorën hapa për
kolektivizimin e bujqësisë, si dhe u hartuan plane
për industrializimin e shpejtë të Kinës. Sipas modelit
sovjetik, u bë planifikimi i ekonomisë.
Mao Ce Duni proklamoi teorinë e tij të Tri
Botëve: bota perëndimore, ajo komuniste dhe të
paangazhuarit.

Në vitin 1971, edhe me mbështetjen e Shqipërisë,

Gjatë viteve ’60, Kina kishte filluar të ndiqte rrugën e OKB-ja i njohu të drejtën Kinës për të qenë anëtare
saj për në socializëm. e saj

Në vitin 1966 u ndërmor një fushatë të quajtur

Revolucioni i Madh Kulturor me pasoja të rënda për SHBA-ja adoptoi politikën e Një Kine, duke njohur
shoqërinë kineze. zyrtarisht Republikën Popullore të Kinës.

Republika Popullore e Kinës iu bashkua Bllokut

Komunist, duke mbajtur marrëdhënie të ngushta me
BRSS-në dhe u përfshi në konflikte.

244
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Përforcimi: (metoda) Rishikim në dyshe
Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që
nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.
Mësuesi drejton pyetjen: Cilat janë veçoritë e politikës së jashtme të Republikës Popullore të Kinës?
Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar
mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Mësuesi/ja mban shënime në evidencë për disa nxënës, vlerëson angazhimin e tyre, përgjigjet e
dhëna, që tregojnë se nxënësi/ja ka fituar njohuri, aftësi dhe shkathtësi për veçoritë e politikës kineze brenda
dhe jashtë bllokut.

Detyrat dhe puna e pavarur: Analizoni marrëdhëniet e Kinës me SHBA-në dhe për zhvillimin e saj të sotëm
ekonomik.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12

Tematika: Periudha bashkëkohore (1919 deri më Situata e të nxëni: Qysh nga viti 1954, me
sot XX) kërkesën e qeverisë shqiptare, qeveria kineze i ka
dhënë Shqipërisë ndihma, me qëllim që të forcojë
miqësinë midis dy popujve tanë, si dhe
Tema mësimore: Shqipëria dhe Kina (1961‒1978) marrëdhëniet miqësore midis dy popujve në bazë
të parimeve të Marksizëm- Leninizmit dhe
internacionalizmit proletar. Zbatimi i marrëveshjeve
të përfunduara ndërmjet Kinës dhe Shqipërisë bën
fjalë për një shpenzim nga ana e qeverisë kineze
prej më shumë se 10 miliardë juen RMB, shumica e
secilës tashmë është paguar. Kina ra dakord të
ndihmojë Shqipërinë në ndërtimin komplet të 142
projekteve, 91 prej të cilave janë përfunduar, 23
janë në përfundim e sipër ose duke u ndërtuar dhe
17 të tjera janë në shqyrtim dhe projektim.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës Fjalë kyç: Shqipëria, Kina,
mësimore: Revolucioni i Madh Kulturor
Nxënësi/ja: , Teoria e Tri Botëve,
- përshkruan afrimin e Shqipërisë me Kinën;
- rendit përfitimet e ndërsjella të të dy shteteve;
- analizon raportet shqiptaro-kineze, sidomos në vitet ’60 të shek. XX, dhe
shpjegon arsyet e forcimit të tyre;
shpjegoni reflektimin e Revolucionit të Madh Kulturor kinez në Shqipëri.

245
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Burimet: Teksti mësimor dhe digjital, FESH, vëllimi III, faqe 2576–2577; Lidhja me fushat e
· Interneti: Politika e jashtme e Shqipërisë në vitet 1945–1990; · Tekstet tjera ose me temat
e historisë së klasës së 9-të dhe 12-të; · Valentina Duka: “Historia e ndërkurrikulare:
Shqipërisë 1912–2000”, Shtëpia Botuese e Librit Universitar, 2007, faqe Gjuhët dhe komunikimi, TIK,
238–242; 279–293.; materiale plotësuese Sociologji

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Rrjeti i diskutimit Diskutim i ideve dhe Punë me gjithë klasën

qëndrimeve
Ndërtimi i përmbajtjes INSERT Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe
Përforcimi Rishikim në dyshe Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi: (përgatitja për të nxënët) Rrjeti i diskutimit

Nëpërmjet situatës së të nxënit nxënësit njihen me temën e re. Fillimisht paraqiten foto nga Shqipëria e
pas luftës dhe informacion i shkurtër rreth marrëdhënieve të Shqipërisë me jashtë. U lihet kohe nxënësve të
reflektojnë mbi materialet. Të ndarë në grupe ata klasifikojnë materialin e lexuar të shoqëruar me foto, të cilin
e diskutojnë në fazën e dytë të mësimit.

Ndërtimi i njohurive: Pyetje–përgjigje

Mësuesi/ja udhëzon nxënësit që secili në mënyrë individuale të lexojë tekstin dhe të nënvizojë çështjet
thelbësore. Ndërkohë mësuesi/ja ndërton në dërrasën e zezë tabelën e mëposhtme me shpjegimet
përkatëse.

*Informacioni i ditur (v) *Informacioni i ri (+)

*Informacioni që e dinim ndryshe (-) *Informacioni që duam të dimë (?)

V + - ?
Partia Komuniste e Gjatë viteve 1959‒1960 u shkëmbyen Pse Shqipëria intensifikoi
Kinës doli hapur kundër disa vizita të zyrtarëve të lartë. marrëdhëniet me Kinën?.
procesit të destalinizimit Në qershor 1960, në mbledhjen e
duke i ashpërsuar Bukureshtit, përfaqësuesit e PPSH-së
marrëdhëniet me BRSS- nuk mbështetën propozimin e Hrushovit
në. Shqipëria e përkrahu për ta dënuar Partinë Komuniste të
këtë qëndrim. Kinës.

246
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
Shqipëria vendosi Kina dhe Shqipëria përfitonin 12” Çfarë përfitonin Shqipëria
marrëdhënie diplomatike marrëdhënia e krijuar. Shqipëria siguroi dhe Kina nga marrëdhënia
me Kinën që në vitin një financues të ri për ekonominë dhe e krijuar mes tyre?
1949. ushtrinë shqiptare. Ndërkohë, duke
qenë se Kina nuk ishte superfuqi dhe
Shqipëria nuk ndante kufij politikë
me të, drejtuesit e PPSH-së nuk
shqetësoheshin se ajo do të vinte në
rrezik pavarësinë e Shqipërisë Kina
përfitonte nga miqësia me Shqipërinë.
Në planin gjeostrategjik, ajo fitoi një zë
për të mbështetur çështjen e pranimit të
saj në OKB.

247
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Në vitin 1961, u nënshkrua një Cilat janë marrëveshjet
marrëveshje për t’i dhënë Shqipërisë e nënshkruara mes
pajisje dhe teknikë për ndërtimin e Shqipërisë dhe Kinës?
25 ndërmarrjeve industriale. Shumë
specialistë kinezë zëvendësuan në
Shqipëri ata sovjetikë. Në fund të vitit
1963, mbërriti në Shqipëri për një
vizitë kryeministri kinez, Çu En Lai, i
cili premtoi gjatë vizitës së tij, për më
shumë ndihma dhe kredi. Gjatë viteve
’60-’70 Kina u shndërrua në parterin
kryesor tregtar të Shqipërisë.
Qeveria shqiptare nuk e pranoi Pse qeveria shqiptare i
propozim e Kinës për t’u afruar me ndërpreu marrëdhëniet me
Jugosllavinë dhe Rumaninë. Kinën?
Në fillim të viteve ’70, Kina filloi të
afrohej me SHBA-në.
Kina nuk priti kryeministrin shqiptar për
vizitë. Në korrik 1978, qeveria kineze
i dërgon një notë asaj shqiptare, ku
njoftonte për ndërprerjen e dërgimit të
të gjitha ndihmave dhe specialistëve.
Shqipëria kishte mbetur e vetme, pa
asnjë aleat.

Përforcimi: (metoda) Diagrami i Venit

Politika e qeverisë kineze Të përbashkëtat Politika e qeverisë

shqiptare

Të veçantat Të përbashkëta Të veçantat

1. 1. 1.
2. 2. 2.
3. 3. 3.

Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin dhe për të plotësuar diagramin.
Pasi dëgjohen mendimet e përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja kërkon nga ata të diskutojnë mendimet/
qëndrimet ndryshe. Në fund të orës mësimore mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar
mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Mësuesi/ja mban shënime në evidencë për disa nxënës në lidhje me angazhimin e tyre, përgjigjet
e dhëna, që tregojnë se nxënësi ka fituar njohuri, aftësi dhe shkathtësi për marrëdhëniet shqiptaro-kineze.

Detyrë dhe punë e pavarur: Gjeni informacion për ndikimin e Revolucionit të Madh Kulturor Kinez në
Shqipëri.

248

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12
Tematika: Periudha bashkëkohore (1919 deri më
sot XX)
Tema mësimore: Zhvillimet brenda blloqeve:
Blloku Lindor
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të
fushës sipas temës mësimore:
Nxënësi/ja:
- përcakton faktorët që ndikuan në vendosjen e
regjimeve komuniste në Europën Lindore;
- evidenton kushtet e lindjes së nacional-
komunizmit në vendet e Europës Lindore;
- tregon shfaqjen e nacionalizmit në Poloni,
Hungari, Çekosllovaki dhe pasojat;
- gjykon mbi shprehjen “sovranitet i kufizuar”.
Burimet: Teksti mësimor dhe digjital, materiale
plotësuese, interneti, foto e ilustrime.
Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Shkalla: 6 Klasa: 12
Situata e të nxënit: Pas vdekjes së Stalinit,
1953, Hrushovi filloi një fushatë destalinizuese
në BS duke fajësuar paraardhësin për të gjitha
problemet e brendshme e të jashtme që po
kalonte vendi. Destalinizimi në BS shtroi përpara
europianolindorëve çështjen: kur vetë sovjetikët
dolën kundër Stalinit, po josovjetikët çfarë duhet të
bënin?
Fjalë kyç:
Blloku Lindor
Liberalizimi hrushovian, nacional-komunizmi
Revolucioni Hungarez
Sovranitet i kufizuar
Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji, Gjeografi, TIK

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Parashikim me terma Diskutim idesh Punë me gjithë klasën

paraprakë
Ndërtimi i përmbajtjes Harta e mendjes Ndërtim shprehish Punë individuale
Përforcimi Rrjet i diskutimit Ndërtim i njohurive studimore Punë në grup

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi: (përgatitja për të nxënë) Parashikimi me terma paraprakë

Mësuesi/ja vendos në tabelë foto dhe informacione të sjella nga nxënësit, të nxjerra nga interneti nga vetë
nxënësit ose nga mësuesi/ja, ose foto të tekstit mbi temën përkatëse.

Kina - Mao Ce Duni-Çan Kai Shia-Luftë civile -Sistem komunist

Nxënësit pyesin njeri-tjetrin për mënyrën se si vendosin lidhjen mes informacionit dhe fotove.

Ndërtimi i njohurive të reja: Harta e mendjes

Udhëzoj nxënësit të lexojnë mësimin dhe të nënvizojnë drejtimet kryesore të politikës kineze në raport me dy
blloqet.

249
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Në fund të viteve ’40, në të ashtuquajturat “demokraci popullore”, si në Poloni, Çekosllovaki, Hungari,
Gjermani Lindore, Bullgari dhe Rumani, nuk kishte më shenja demokracie. Komunizmi sovjetik kishte
përfshirë gjithë jetën e vendit. Kjo vinte për shkak të dobësisë ekonomike dhe ushtarake të shteteve të vogla
e të shkatërruara nga lufta, nga forca e organizatave komuniste në këto vende, dhe nga ndërhyrja e
drejtpërdrejtë ushtarake dhe ekonomike e BS-së. Por liberalizmi hrushovian do të sjellë ndryshime.

Politika diktuese dhe kontrolluese e Bashkimit Liberalizmi Hrushovian dhe ndryshimet në

Sovjetik dhe vendet e tjera të Bllokut. Bllokun Lindor.

Në Poloni, Çekosllovaki, Hungari, Gjermani
Lindore, Bullgari dhe Rumani, nuk kishte më
shenja demokracie. Komunizmi sovjetik kishte
përfshirë gjithë jetën e vendit.
Hrushovi ndoqi një fushata destalinizuese dhe
liberalizuese.
Hrushovi shpërndau Byronë Informative dhe
pranoi zyrtarisht se mund të ndiqeshin rrugë të

Kushtetutat e reja në këto vende legjitimonin ndryshme drejt socializmit.

kontrollin e BS në të gjithë jetën e vendit.
Ishin krijuar organizata të përbashkëta, si
Byroja Informative dhe Traktatit të Varshavës,
Këshilli i Ndihmës Ekonomike Reciproke.
Politikat e Stalinit iu kishin dhënë fund
autonomive të tyre kombëtare duke diktuar
politikat e brendshme e të jashtme.
Shpërthyen revoltat shpërthyen nacional-
komuniste në Poloni e Hungari.
Revolucioni Hungarez i tetorit 1956 ishte një
revoltë kombëtare kundër qeverisë komuniste
hungareze dhe politikave të saj të diktuara
nga sovjetikët, por u shtyp duke përdorur edhe
ndihmën ruse.

Në vitin 1967 qeveria çekosllovake filloi të

ndiqte një politikë liberale por më 21 gusht të
vitit 1968 trupat ushtarake ruse pushtuan
Çekosllovakinë.

Ndërhyrja e qeverisë sovjetike në punët e

vendeve të Bllokut Lindor demonstroi edhe një
herë hegjemoninë sovjetike në Europën
Lindore.
Përforcimi: (metoda) Rishikim në dyshe
Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që
nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.
Mësuesi drejton pyetjen: Krahasoni politikën e ndjekur nga Hrushovi dhe Brezhnjevi dhe evidentoni pasojat.
Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar
mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Mësuesi/ja mban shënime në evidencë për disa nxënës, vlerëson angazhimin e tyre, përgjigjet e
dhëna, që tregojnë se nxënësi/ja ka fituar njohuri, aftësi dhe shkathtësi për zhvillimet në Bllokun Lindor.

Detyrat dhe puna e pavarur: Jepni gjykimin tuaj mbi shprehjen “sovranitet i kufizuar”.

250
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12
Tematika: Periudha bashkëkohore (1919 deri më sot Situata e të nxënit: Shfaqja e dy superfuqive
XX) joeuropiane pas Luftës së Dytë Botërore dhe
shkatërrimi shumëdimensional që pësoi Europa
nga kjo lufte, e cila nisi në Europë, i nxitën liderët
Tema mësimore: Zhvillimet brenda blloqeve: Blloku kryesorë në Europën Perëndimore të bënin thirrje
Perëndimor për krijimin e një bashkësie të shteteve të Europës,
me bindjen se shtetet e Europës, pavarësisht
dallimeve historike e kulturore gjuhësore, përbënin
një komunitet të vetëm politik.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të Fjalë kyç:
fushës sipas temës mësimore: Integrim ekonomik
Nxënësi/ja: Komuniteti Europian i Qymyrgurit dhe Çelikut
- përcakton dukuritë që sollën “vitet e lavdishme” të Komuniteti Ekonomik Europian
Europës Perëndimore; Tregu i Përbashkët Europian
- evidenton prirjet e reja dhe i ballafaqon ato me Pengesa doganore
qëndrimet tradicionale; Novacion teknologjik
- shpjegon si lindi e çfarë solli fryma e re e zhvillimit
perëndimor;
- interpreton: retorika tradicionale dhe praktika ditore
e jetës.
Burimet: Teksti mësimor dhe digjital, materiale Lidhja me fushat e tjera ose me temat
plotësuese, interneti, foto dhe ilustrime ndërkurrikulare:
Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji, Gjeografi, TIK
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Parashikim me terma Diskutim idesh Punë me gjithë klasën

paraprakë
Ndërtimi i përmbajtjes Harta e mendjes Ndërtim shprehish Punë individuale
Përforcimi Rrjet i diskutimit Ndërtim i njohurive studimore Punë në grup

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi: (përgatitja për të nxënë) Parashikimi me terma paraprakë

Mësuesi/ja vendos në tabelën foto dhe informacione të sjella nga nxënësit, të nxjerra nga interneti nga vetë
nxënësit apo nga mësuesi/ja, ose foto të tekstit mbi temën përkatëse.

SHBA Blloku perëndimor Zhvillim ekonomik Plani Marshall

Komuniteti Europian i Qymyrgurit dhe Çelikut Tregu i Përbashkët
Europian
Komuniteti Ekonomik Europian
Nxënësit pyesin njëri-tjetrin për mënyrën se si ta vendosin lidhjen mes informacionit dhe fotove.

Ndërtimi i njohurive të reja: Harta e mendjes

Udhëzohen nxënësit të lexojnë mësimin dhe të nënvizojnë drejtimet kryesore të politikës kineze në raport
me dy blloqet.
251
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Në 30 vitet e para pas Luftës së Dytë Botërore Europa Perëndimore pësoi një rritje të shpejtë ekonomike.
Ndihma amerikane u koordinua me politikat e çdo vendi, me qëllim që Europa të qëndronte në këmbët e
veta dhe të luante rolin e saj në tregtinë ndërkombëtare, si dhe të bëhej pengesë e fortë ndaj përhapjes së
komunizmit.

SHBA-ja ndihmoi nëpërmjet Planit Marshall Zhvillimet kulturore dhe intelektuale.

dhe i inkurajoi europiano-perëndimorët që të
reduktonin pengesat që krijonin tarifat ndërmjet
Kritikët kulturorë dënonin “grabitjen” shpirtërore
njëri-tjetrit.
dhe mjedisore, të shkaktuar nga teknologjia
moderne dhe qortonin materializmin që
Në vitin 1952 gjashtë vende kontinentale krijuan përshkonte shoqëritë perëndimore.
Komunitetin Europian të Qymyrgurit dhe Çelikut
për të kontrolluar burimet e tyre minerare.
Një brez të rinjsh disidentë, shpërthyen në
rebelim dhe kërkuan demokratizimin e arsimit të
lartë, reformim të programeve dhe refuzuan stilin
Në vitin 1957 u krijua Komuniteti Ekonomik
e të jetuarit në këto shoqëri.
Europian dhe Tregu i Përbashkët Europian.

Filloi lëvizja e grave, e cila synonte t’i jepej fund

Shpërthimi i novacionit teknologjik dhe
shkëmbimeve ekonomike globale.
Krijimi
i institucioneve ndërkombëtare financiare
diskriminimit të tyre në punë, në pagë, e të
siguronin barazinë edhe në fushën ekonomike
dhe shoqërore.
Lëvizja kundër diskriminimit racial. Ajo kishte si
qëllim vendosjen e barazisë së plotë mes grupeve
të popullsisë, pavarësisht nga ngjyra.

Lëvizjet sollën ndryshime në legjislacion.

U miratuan ligje për zgjerimin e së drejtës
elektorale, duke miratuar nga të gjitha vendet të
drejtën e votës për gratë.
- ligje për garantimin në shkallë kombëtare të
të drejtave civile të zezakëve, duke garantuar
barazi në punësim, arsimim e të ardhura.

Përforcimi: (metoda) Rishikim në dyshe

Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që
nuk i kuptojnë me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.
Mësuesi ju drejtohet me pyetjen: Krahasoni zhvillimet në Bllokun Lindor me ato në
Bllokun Perëndimor dhe evidentoni ndryshimet.
Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar
mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Mësuesi mban shënime në evidencë për disa nxënës, vlerëson angazhimin e tyre, përgjigjet e
dhëna, që tregojnë se nxënësi ka fituar njohuri, aftësi dhe shkathtësi për zhvillimet në Bllokun Perëndimor.

Detyrat dhe puna e pavarur: Përgatitni një prezantim për njërën nga temat: a. Zhvillimi industrial kërcënon
jetën e lirinë sikurse armët bërthamore; b. begatia vetëm, nuk siguron kënaqësi shpirtërore.

250
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12
Tematika: Periudha bashkëkohore (1919 deri më sot Situata e të nxëni:Është e vërtetë se Shqipëria
XX) nuk ka qenë kurrë e izoluar edhe pas prishjes me
Kinën (me të cilën, meqë ra fjala, Shqipëria
vazhdon të ketë marrëdhënie diplomatike). ... E
Tema mësimore: Vetizolimi i Shqipërisë ndodhur në Europë, dhe armiqësore me të dyja,
aleancën e Atlantikut dhe bllokun sovjetik, ndërsa
gjithashtu e palidhur me grupin e vendeve të
paangazhuara, Shqipëria e Hoxhës, e mbështetur
në parimin e mbështetjes në forcat e veta, de facto
është e izoluar.
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës Fjalë kyç:
mësimore: Vetizolim
Nxënësi/ja: Krizë ekonomike
- tregon pasojat e vetizolimit ndërkombëtar të Shqipërisë; Krizë politike
- analizon faktorët që sollën krizën ekonomike dhe politike; Bashkëpunim rajonal
- liston përpjekjet e Ramiz Alisë për të dalë nga kriza ekonomike e vendit. Mekanizëm i ri ekonomik
Parimi i mbështetjes në
forcat e veta
Burimet: Teksti mësimor, botimi i Arshi Pipës, Stalinizmi shqiptar, Tiranë: Lidhja me fushat e
IKK&Princi, 2007, f. 226, materiale plotësuese, interneti, foto dhe ilustrime tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Gjuhët dhe komunikimi,
TIK, Sociologji

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve
Parashikimi Përvijim i të menduarit Paraqitje grafike e informacionit Punë në grupe
Ndërtimi i përmbajtjes Shënime mbi shënime Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe
Përforcimi Rishikim në dyshe Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi: (përgatitja për të nxënë) Përvijim i të menduarit

- Mësuesi/ja pasi shënon temën në tabelë, nxit diskutimin për vetizolimin e Shqipërisë pas prishjes së
marrëdhënieve me të gjitha vendet e Bllokut Lindor.
- Më pas mësuesi/ja i kërkon nxënësve që me njohuritë që kanë të shënojnë tiparet e sistemit politik në
Shqipëri gjatë viteve 1945‒1990, nëpërmjet skemës së ndërtuar në tabelë.

252
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
- Grupet plotësojnë skemën. 12” Rënie në industri e
Shqipëria gjatë viteve 1945‒1990 sidomos në bujqësi.

Ekonomi shtetëroreNiveli i jetës ishte i ulët.

e planifikuar
Disa nga pasojat e sistemit diktatorial
Regjimi komunist

Ekzistonte vetëm një Mungonin të drejtat

parti politike dhe liritë.

Qëndrime opozitare.

Vetizolim i vendit

253
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Pas përfundimit të detyrës diskutohen përgjigjet.

Ndërtimi i njohurive të reja: Shënime mbi shënime

Mësuesi/ja orienton nxënësit që të ndarë në grupe të lexojnë për pak minuta “Shqipëria pa aleatë: pasojat e
vetizolimit të Shqipërisë”, “Kriza ekonomike e politike e viteve ’80”, “Ramiz Alia në krye të PPSH-së dhe
masat e tij për të zbutur krizën”.
Pas leximit mësuesi/ja i udhëzon nxënësit të plotësojnë skemën. Ideve ose kategorive kryesore u vendos
treguesin 1 në radhitje ndërsa detajeve u vendos treguesit 2, 3, 4, 5.

1. Vetizolimi i Shqipërisë
2. Forcimi i vetizolimit të Shqipërisë
3. Prishja e marrëdhënieve më vendet e Bllokut Lindor
4. Në vitin 1961 Shqipëria u shkëput nga strukturat ekonomike të Bllokut Komunist (KNER-i).
4. Në vitin 1978, edhe Republika Popullore e Kinës, ndërpreu ndihmat, kreditë dhe largoi të gjithë
specialistët nga Shqipëria.
4. Në Kushtetutën e vitit 1976, parimin e mbështetjes kryesisht në forcat e veta, e zëvendësuan me
parimin e “mbështetjes krejtësisht në forcat tona”.
4. Mirëqenia e popullit dhe interesat e vendit ishin më pak e rëndësishme se ideologjia.
3. Mosvendosja e marrëdhënieve me vendet e Perëndimit.
4. Përpjekjet të ngadalta ë për të shtuar marrëdhëniet ekonomike me Francën, Italinë dhe vendet
nordike.
2. Kriza ekonomike dhe politike e viteve ‘80
3. Kriza ekonomike
4. Shkak për këtë ishin politikat e gabuara ekonomike.
4. Mungonte stimuli material.
4. Tregu filloi të vuante për materiale industriale konsumi.
4. U thelluan masat që synonin eliminimin e pronës private në fshat.
4. Tufëzimin e bagëtive.
4. Racionimi i furnizimit të popullit.
3. Kriza politike
4. PPSH-ja u përball me një krizë të fortë brenda radhëve të saj.
4. Një fushatë e re spastrimesh filloi në radhët e PPSH-së, e cila përfshiu nivelet e larta të saj.
4. Kriminaliteti, i cili ishte mbajtur nën kontroll, pësoi rritje.

2. Ramiz Alia në krye të PPSH-së dhe masat e tij për të zbutur krizën
3. Masat në fazën e parë
4. Industria e lehtë dhe ajo ushqimore mori më shumë vëmendje.

3. Masat në fazën e dytë

4. U lejuan fshatarët të mbanin një numër të kufizuar bagëtish dhe një ngastër të vogël toke.
4. Filluan të ndryshoheshin disa nga drejtuesit e PPSH-së, duke sjellë disa të rinj.

3. Masat në fazën e tretë

4. U zbut lufta e klasave: u ndaluan internimet për krime politike, filluan të faleshin të burgosurit politikë;
4. U hoq dënimi me vdekje për arratisje nga vendi.
4. Përmirësime u bënë edhe: në fushën e të drejtave të njeriut: u lejua ushtrimi i fesë, u rihap
Ministria e Drejtësisë.
4. U lejua vetëfinancimi i ndërmarrjeve, marrja e kredive nga jashtë etj.

254
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
4. Në vitin 1987 u përmirësuan marrëdhëniet me Greqinë, u vendosën marrëdhënie diplomatike
me RFGJ-në dhe Kanadanë.
4. Në vitin 1988 Shqipëria mori pjesë në Konferencën për Mirëkuptimin Ballkanik në Beograd
dhe një vit më vonë u bë vendi pritës i saj.

Përforcimi: (metoda) Rishikim në dyshe

Mësuesi/ja pyet nxënësit: Analizoni reformat e Ramiz Alisë dhe argumentoni nëse ishin ato të mjaftueshme
për ta nxjerrë Shqipërinë nga kriza.
Pasi dëgjohen mendimet e përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja kërkon nga ata të diskutojnë mendimet/
qëndrimet ndryshe. Në fund të orës mësimore mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar
mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Mësuesi mban shënime në evidencë për disa prej nxënësve lidhur me angazhimin e tyre në
diskutime, përgjigjet e dhëna, që tregojnë se nxënësi/ja ka fituar njohuri, aftësi dhe shkathtësi për vetizolimin
e Shqipërisë dhe krizën ekonomike e politike të regjimit diktatorial.

Detyrë dhe punë e pavarur: Shpjegoni kuptimin e vetizolimit ndërkombëtar të Shqipërisë nga fundi i viteve
’70 të shek. XX.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12

Tematika: Periudha bashkëkohore (1919 deri më sot XX)
Tema mësimore: Përfundimi i Luftës së Ftohtë
Situata e të nxënit: Lufta e Ftohtë nuk pati
një fund si luftërat e tjera, që njëra palë
mund tjetrën. Ajo përfundoi kur njëri nga
kundërshtarët nuk mundi më të vazhdonte
garën dhe u shpërbë. Ky ishte Bashkimi
Sovjetik. Bashkë me të u shemb gjithë
perandoria e Lindjes.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Fjalë kyç:

sipas temës mësimore: Konferenca për Sigurinë dhe Bashkëpunimin
Nxënësi/ja: në Europë
- përcakton vendimet e Konferencës dhe shportën e Rebelime studentore
vendimeve që shoqëronte atë; Rrugë të pavarura zhvillimi
- tregon rrugën e krijimit të Solidarnostit, karakterin e Reforma
veprimtarinë e tij; Fundi i konfrontimit bipolar
- shpreh mendimin e tij rreth situatës së re, tronditjes së
komunizmit sovjetik dhe lëshimet e tij;
- përcakton dukuritë që sollën Europën e re.
Burimet: Teksti mësimor dhe digjital, materiale nga Lidhja me fushat e tjera ose me temat
Interneti, ndërkurrikulare:
Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji, Gjeografi,
TIK

255
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve
Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve
Parashikimi Rrjet diskutimi Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën
Ndërtimi i përmbajtjes Hartë koncepti Paraqitje grafike e informacionit Punë me grupe
Përforcimi Rishikim në dyshe Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi: (përgatitja për të nxënët) Rrjeti i diskutimit

Nëpërmjet situatës së të nxënit nxënësit njihen me temën e re. Fillimisht paraqiten foto që tregojnë rënien
e murit të Berlinit, foto e Gobacovit dhe harta politike e Europës që pasqyron ndryshimet që ndodhën pas
rënies së murit të Berlinit në Europën Lindore dhe u kërkohet që të përshkruajnë situatën politike në vendet e
Europës Lindore.
Të ndarë në grupe ato klasifikojnë materialin e lexuar, të cilin e diskutojnë në fazën e dytë të mësimit.

Ndërtimi i njohurive të reja: (metoda) Harta e konceptit

Plotësohet harta e konceptit me njohuritë e fituara. Nxënësit ndahen në grupe.

Në 1975 u mbajt Konferenca mbi Sigurinë dhe Bashkëpunimin në Europë KSBE (sot
Grupi i parë OSBE) duke krijuar një forum të përhershëm dialogu për sigurinë. Ata firmosën Aktin
Ndryshimet që Final të Helsinkit, ku nënshkruesit pranonin integritetin territorial të çdo pjesëmarrësi në
solli DETANTA Konferencë dhe të drejtën e çdo shteti për të zgjedhur sistemin e vet politik. Ai
shoqërohej edhe me një shportë për të drejtat e njeriut. Klauzolat për të drejtat e njeriut
mundësuan krijimin e Solidarnostit në Poloni dhe të organizatave disidente në
Çekosllovaki.
Kreu i Partisë Komuniste në Poloni në vitin 1970 ndoqi një politikë të orientuar ndaj
Grupi i dytë Perëndimit, që krijonte një atmosferë më liberale në vend. U krijua Solidarnosti i cili në
vitin 1981 bëri thirrje të fuqishme për zgjedhje të lira dhe një qeverisje parlamentare jo
Ndryshimet komuniste. Sovjetikët bënë presion ndaj qeverisë polake. Në vitin 1968, pjesa dërrmuese e
që tronditën partive komuniste të botës protestuan kundër ndërhyrjes sovjetike në Çekosllovaki. Partitë
pozitat e BS komuniste shprehën publikisht vendosmërinë e tyre për të ndjekur rrugë të pavarura në
brenda Bllokut avancimin e komunizmit. BS-ja pranoi zyrtarisht në teori që çdo parti ishte e lirë të gjente
rrugën e saj drejt socializmit.

Grupi i tretë Në vitin 1985 mori pozicionin e Sekretarit të Parë të Partisë në BS.
Gorbaçovi kërkoi takim me presidentin amerikan Ronald Regan dhe për të hyrë në
Ndryshimet që marrëveshje për kontrollin e armëve bërthamore.
solli politika Në vitet 1986‒1987, anëtarët europiano-lindorë të Traktatit të Varshavës u paralajmëruan
e Mihail që ata nuk mund të mbështeteshin më te Moska për të nxjerrë vendet e tyre nga
Gorbaçovit vështirësitë ekonomike dhe politike.
Gorbaçovi duke bërë reforma liberalizuese solli shpërbërjen e Perandorisë Sovjetike dhe
të vetë BS-së në dhjetor 1991.
Grupi i katërt
Muri i Berlinit ra në nëntor 1989 dhe kjo solli ribashkimin e Gjermanisë dhe fundin e Luftës
Rënia e Murit së Ftohtë.
të Berlinit dhe Kryetarët e shteteve anëtare të NATO-s dhe të Traktatit të Varshavës pranuan realitetin e
përfundimi ri politik.
i Luftës së Në Kartën e Parisit për Europën e Re thuhej që periudha e konfrontimit dhe e ndarjes së
Ftohtë
Europës kishte përfunduar. Gjithashtu BS-ja mbështeti qëndrimin e OKB-së e të SHBA-së.

256
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Grupet prezantojnë punën e bërë.
Nxënësit plotësojnë hartën e konceptit të ndërtuar në tabelë për shkaqet e përfundimit të Luftës së Ftohtë.

Kriza ekonomike dhe politike në

vendet e Bllokut Lindor. Ndikimi i Detantës
Pakënaqësia ndaj
regjimeve komuniste

Shkaqet që çuan në
Lëvizjet që shpërthyen në
Politika shtrënguese dhe përfundimin e Luftës së
vendet e Europës Lindore
diktuese e BS-së Ftohtë

Politika liberalizuese e
Gorbaçovit

Përforcimi: (metoda) Rishikim në dyshe

Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që
nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.
Mësuesi drejton pyetjen: Cili është mendimin juaj rreth situatës së re, tronditja e komunizmit sovjetik
dhe lëshimet e tij?
Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.
Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar
mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Mësuesi/ja mban shënime në evidencë për disa prej nxënësve lidhur me angazhimin e tyre, përgjigjet
e dhëna, që tregojnë se nxënësi/ja ka fituar njohuri, aftësi e shkathtësi për përfundimin e Luftës së Ftohtë.

Detyrat dhe puna e pavarur: Përgatitni një material për temën: A ka prirje për të çuar marrëdhëniet
ndërkombëtare drejt Luftës së Ftohtë apo “Paqes së nxehtë”?

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12

Tematika: Periudha bashkëkohore (1919 deri më
sot XX)
Tema mësimore: Karakteristikat e tranzicionit në
vendet ish-komuniste
Situata e të nxënit: “Vendet e Europës Lindore e
Qendrore mund të gjykohen duke parë se si janë
përshtatur me ndryshimet e thella politike dhe
sociale tri herë brenda një shekulli. Së pari, pas
përfundimit të Luftës së Parë Botërore, shumica
e shteteve të rajonit u shfaqën si etnitete sovrane
nga hiri i tri perandorive të rëna; së dyti, pas Luftës
së Dytë Botërore, kur pushteti sovjetik u shtri
drejt Perëndimit, duke diktuar regjimin komunist
në vendet e sapoçliruara nga pushtimi nazist; së
treti, një revolucion pa gjak ndodhi kur komunizmi
u shemb plotësisht. Të tria ndryshimet kërkonin
shkatërrim të sistemit të vjetër dhe pranim e zhvillim
të vlerave të reja sociale dhe të institucioneve të
reja, si dhe një kulturë të re politike.”

257
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të Fjalë kyç:
fushës sipas temës mësimore: Tranzicion
Nxënësi/ja: Demokratizim
- rendit katër problemet kryesore që u shfaqën gjatë Shpërbërje
tranzicionit në ish-vendet komuniste; Trashëgimi komuniste
- përshkruan tre skenarët mbi të cilat u realizua Solidarnost
kalimi nga njëri sistem në tjetrin në ish-vendet
komuniste;
- evidenton situatën e re me të cilën u përballën
qytetarët e vendeve të Bllokut Lindor në fillimet e
periudhës së tranzicionit;
- shpjegoni rrugët e format e ndryshme për
zhvillimin ekonomik dhe për kalimin nga ekonomia
e centralizuar në ekonomi të tregut të lirë.
Burimet: Teksti mësimor dhe digjital, materiale nga Lidhja me fushat e tjera ose me temat
interneti, ndërkurrikulare:
Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji, TIK

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve
Parashikimi Rrjet diskutimi Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën
Ndërtimi i përmbajtjes Hartë koncepti Paraqitje grafike e informacionit Punë me grupe
Përforcimi Rishikim në dyshe Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi: (përgatitja për të nxënët) Rrjeti i diskutimit
Nëpërmjet situatës së të nxënit nxënësit njihen me temën e re, fillimisht paraqiten foto të vendeve të
Europës Lindore gjatë tranzicionit dhe u kërkohet që të përshkruajnë situatën në këto vende.
Të ndarë në grupe ato klasifikojnë materialin e lexuar, te cilin e diskutojnë në fazën e dytë të mësimit.

Ndërtimi i njohurive të reja: (metoda) Harta e konceptit

Plotësohet nga nxënësit harta e konceptit me njohuritë e fituara sipas grupeve të nxënësve.

- mungesa e lidershipit efektiv politik.

Grupi i parë
- trashëgimia e mentalitetit të qytetarëve që shteti ishte përgjegjës për çdo gjë dhe
Problemet politike, duhet të siguronte çdo gjë;
ekonomike - trashëgimia strukturore e një ekonomie shtetërore të centralizuar;
në fillimet e - reformat politike dhe ekonomike duhej të zhvilloheshin njëherazi;
- vështirësitë për të kaluar në ekonominë e tregut dhe krijimin e institucioneve të reja;
tranzicionit:
- kostoja politike për reformat.

Grupi i dytë
Problemet sociale,
mbështetja e madhe popullore që udhëhoqi ndryshimin politik, u la
etnike, në fillimet e
- mënjanë;
tranzicionit: - intoleranca etnike dhe nacionalizmi.
- Ndryshimet ndodhën nën drejtimin e qeverive të udhëhequra nga opozita (Poloni,
Grupi i tretë Çekosllovaki, Hungari).
- Në Hungari u zbatua një riorientim i menjëhershëm i tregtisë së saj me jashtë.
Veçoritë e - Në Çekosllovaki u lëviz shpejt drejt privatizimit të ekonomisë.
skenarit të parë të - Rënia e popullaritetit të Solidarnostit detyroi qeverinë të ngadalësonte ritmin e
tranzicionit. reformave e të merrte më shumë në konsideratë pasojat e tyre sociale.

258
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Grupi i katërt
Veçoritë e - Bullgaria e Rumania ku trashëgimitë më të forta komuniste diktuan një qasje më
skenarit të dytë të të ngadaltë ndryshimi.
tranzicionit

Grupi i pestë

Veçoritë e
Kriza që vinte nga konflikti etnik në
skenarit të tretë të - Jugosllavi.
tranzicionit - Reformat ndeshnin mungesën e një kuadri ligjor e institucional që të rregullonte
marrëdhëniet e reja ekonomike
Grupi i gjashtë
Ndikimi i - Qytetarëve do t’u duhej të siguronin vetë burimin e financimit për shërbimet e marra.
tranzicionit te - Duhet të përballeshin me tregun e punës, duke u kualifikuar e duke zhvilluar aftësitë
shoqëritë e e tyre profesionale.
vendeve ish- - Shërbimet tani do të kualifikoheshin sipas cilësisë e do të ofroheshin për qytetarët
komuniste. kundrejt pagesave të diferencuara.

Grupet prezantojnë punën e bërë.

Nxënësit plotësojnë hartën e konceptit të ndërtuar në tabelë tiparet e tranzicionit në vendet e Europës Lindore.

Shkaktoi probleme etnike Zbatimin e tre skenarëve që

dhe sociale. përfshin vende të ndryshme sipas
specifikave të tyre.

Tranzicioni në vendet
komuniste
Solli probleme politike
në drejtimin e shtetit dhe Popullsia u përball me vështirësi
ekonomike për orientimin e ekonomike, sociale, por edhe
saj drejt ekonomisë së tregut. psikologjike.

Përforcimi: (metoda) Rishikim në dyshe

Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që
nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.
Mësuesi u drejton pyetjen: Cilat janë aspektet pozitive dhe negative të tranzicionit mbi shoqëritë e
vendeve ish-komuniste?
Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin. Pasi dëgjon mendimet e përfundimet
e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Mësuesi/ja mban shënime në evidencë për disa prej nxënësve lidhur me angazhimin e tyre,
përgjigjet e dhëna, që tregojnë se nxënësi/ja ka fituar njohuri, aftësi shkathtësi për veçoritë e tranzicionit në
vendet e Europës Lindore.

Detyrat dhe puna e pavarur: Përshkruani aspekte të mentalitetit të shoqërisë totalitare që vazhdojnë të
jenë të forta në shoqërinë tonë.

259
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12
Tematika: Periudha bashkëkohore (1919 deri më
sot XX)
Tema mësimore: Shqipëria në tranzicion
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të
fushës sipas temës mësimore:
Nxënësi/ja:
- përcakton veçoritë e tranzicionit në Shqipëri;
- përcakton anët pozitive dhe negative të reformave; Ekonomi e tregut
- argumenton shkaqet pse u shfaq mungesa
e kulturës demokratike gjatë procesit të
demokratizimit të jetës;
- gjykon mbi mosrealizimin e kërkesës së
Komunitetit Ndërkombëtar për të mos përsëritur
procesin në 40 zona zgjedhore.
Burimet: Teksti mësimor dhe i digjitalizuar,
materiale nga interneti
Shkalla: 6 Klasa: 12
Situata e të nxënit: Në zgjedhjet e 22 marsit 1992,
PDSH-ja fitoi shumicën e vendeve në parlament.
Viti 1991‒1992 u shoqërua me kriza ekonomike
dhe politike. Në vitet 1992‒1997 vendi u qeveris
nga Partia Demokratike dhe koalicioni i saj i
përbërë nga Partia Republikane, Partia
Socialdemokrate etj. Nga viti 1997 vendi është
qeverisur herë nga Partia Socialiste dhe koalicioni i
partive të majta dhe të qendrës, herë nga Partia
Demokratike me aleatët e saj. Të gjitha qeveritë
shqiptare kanë bërë përpjekje
për integrimin euroatlantik të vendit.
Fjalë kyç:
Tranzicion
Shtet i së drejtës
Shtet ligjor
Privatizim
Institucione demokratike
Të drejtat e njeriut
Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji, TIK

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve
Parashikimi Parashikimi me terma Diskutim i ideve Punë individuale
paraprak
Ndërtimi i përmbajtjes Hartë koncepti Paraqitje grafike e Punë me grupe
informacionit
Përforcim Rishikim në dyshe Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi: (Metoda) Parashikimi me terma paraprak

- Mësuesi/ja shkruan në tabelë termat e mëposhtëm dhe kërkon nga nxënësit të formojnë fjali të cilat
shprehin informacionin që ata kanë:
shtet i së drejtës, tranzicion, ekonomi tregu, liri e shtypit, barazi para ligjit

- Nxënësit lexojnë fjalitë e ndërtuara.

- Diskutohet rreth tyre
Mësuesi/ja prezanton foto dhe informacione për periudhën e tranzicionit dhe kërkon nga nxënësit të
interpretojnë fotot dhe të diskutojnë.
Për të realizuar këtë mësuesi/ja i ndihmon ata duke i bërë pyetje:
- Çfarë ju bën përshtypje në këto foto?
260
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
- Cilat janë ndryshimet politike që ndodhin nga 1992‒1913?
- Evidento dy nga ndryshimet ligjore në këtë periudhë historike?
- Cilat janë ndryshimet që kanë ndodhur në familjen tënde në këtë periudhë?
- Cilat janë disa nga ndryshimet që kanë pësuar qytetet e Shqipërisë nga 1992‒2013?
- Cilat janë përparimet që ka bërë vendi ynë në drejtim të integrimit euro-atlantik?

Ndërtimi i njohurive të reja

a) Prezantimi i pjesës së re
Mësuesi/ja zhvillon një bisedë hyrëse në të cilën prezanton temën.
b) Kuptimi i tekstit
Lexim i pjesës nga nxënësit. Nxënësit lexojnë me kujdes tekstin. Mësuesi/ja i udhëzon që të nënvizojnë
fjalët që nuk ua dinë kuptimin dhe informacionin e paqartë.
c) Pyetje rreth informacionit të ri
- Cilat ishin ndryshimet që pësoi Shqipëria pas zgjedhjeve të 31 marsit 1991?
- Cilat janë parimet mbi të cilat bazohet Kushtetuta e RSH-së?
- Përse u morën masa për dekomunistizimin dhe depolitizimin e ushtrisë?
- Shpjegoni shkaqet e situatës politike në Shqipëri gjatë vitit 1997.
- Cilat janë arsyet e krizave që ka përjetuar Shqipëria gjatë viteve të tranzicionit?
d) Nxënësit plotësojnë hartën e konceptit të ndërtuar në tabelë tiparet e tranzicionit në vendet e
Europës Lindore

Procesi i dekomunistizimit dhe

Pasojat e reformatve ekonomike: Krijimi i shtetit të së drejtës:
depolitizimi në arsim dhe ushtri.
liberalizimi i çmimeve solli ndryshime në legjislacion për
vështirësi për familjet shqiptare; përfshirjen e të drejtave dhe lirive
Ndryshime në administratën shtetërore dhe gjykata; vështirësi në krijimin e institucioneve.
privatizimi shkaktoi pakënaqësi tek të individit, për organizimin
ish-pronarët; krijimi i firmave e sistemit gjyqësor.
piramidale.
Reforma në ekonomi: filloi procesi i privatizimit, në kuadër të të cilit u
privatizuan banesat, njësitë tregtare, tokat etj.; filluan të privatizoheshin
ndërmarrjet e vogla dhe të mesme. Kontestimi i zgjedhjeve parlamentare
Veçoritë e
të 26 maj 1996 dhe rënia e firmave
tranzicionit në
piramidale shkaktoi
Shqipëri
përplasje të ashpra.

Rivendosja e shtetit ligjor dhe

përshpejtimi i procesit të integrimit
në BE dhe NATO
Përforcimi: (metoda) Rishikim në dyshe
Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që
nuk i kuptojnë me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.
Mësuesi drejton pyetjen: Pse u shfaq mungesa e kulturës demokratike gjatë procesit të demokratizimit
të jetës në vend? Evidentoni shkaqet dhe argumentoni përgjigjen.
Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.
Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve mësuesi ndërton linjen përfundimtare duke artikuluar
mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Mësuesi mban shënime në evidencë për disa prej nxënësve lidhur me angazhimin e tyre,
përgjigjet e dhëna, që tregojnë se nxënësi ka fituar njohuri, aftësi shkathtësi për veçoritë e tranzicionit në
Shqipëri.

Detyrat dhe puna e pavarur: Përshkruani aspekte të mentalitetit të shoqërisë totalitare që vazhdojnë të
jenë të forta në shoqërinë tonë.
261
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12
Tematika: Periudha bashkëkohore (1919 deri më
sot XX)
Tema mësimore: Marrëdhëniet ndërkombëtare dhe
integrimi
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të
fushës sipas temës mësimore:
Nxënësi/ja:
- përcakton “frymën e re botërore” nga politika
dypolare në “Rendin e Ri Botëror”;
- evidenton pozicionet e reja: lidershipi
amerikan, Europa e Bashkuar, Blloku Aziatik;
- tregon për rolin e bashkëpunimit ekonomik të Detit
të Zi në frymën rajonale e globale;
- analizon rrugën e integrimit të shteteve tëEuropës
Lindore dhe vështirësitë që shfaqen;
- renditni veçoritë e BE-së dhe perspektivën e saj.
Burimet: Teksti mësimor dhe i digjitalizuar, libri
i Henry Kissinger, Rendi Botëror, Tiranë,
2014., materiale plotësuese, interneti
Shkalla: 6 Klasa: 12
Situata e të nxënit: Rënia e regjimeve komuniste
në Europën Qendrore e Lindore në vjeshtën e vitit
1989 dhe në gjysmën e parë të vitit 1990, për nga
shpejtësia që ndodhi dhe mënyra se si u krye, e
gjeti të papërgatitur botën perëndimore. Megjithatë
zgjerimi i BE-së me anëtarë të rinj ishte një proces
i pakthyeshëm me objektivin madhor krijimin e
Europës së Bashkuar, integrimin në familjen e
madhe europiane të gjysmës tjetër të kontinentit.
Zgjerimi përbente një sfidë të madhe historike.
Fjalë kyç:
Rend i Ri Botëror
Integrimi euroatlantik
Marrëveshje Asociimi
Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji, Gjeografi, TIK

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve
Parashikimi Parashikimi me terma Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën
paraprak
Ndërtimi i përmbajtjes Harta e mendjes Ndërtim shprehish Punë në grup
Përforcim Rrjet i diskutimit Ndërtim i njohurive studimore Punë në dyshe

Organizimi i orës së mësimit

Parashikimi (përgatitja për të nxënë): Parashimi me terma paraprak

Mësuesi/ja shënon në tabelë termat e mëposhtëm dhe kërkon nga nxënësit të bëjnë lidhjen mes tyre dhe të
ndërtojnë fjali me to.

Bashkimi Europian, Europa Lindore, integrimi, interesa ekonomikë dhe strategjikë, Marrëveshje e
Stabilizim Asociimit
Nxënësit lexojnë materialin e përgatitur.

Ndërtimi i njohurive të reja: Harta e mendjes

Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë në tekst pjesët “Rendi i Ri Botëror” dhe “Integrimi euroatlantik i
ish-anëtarëve të Bllokut Sovjetik”, të nënvizojnë marrëdhëniet ndërkombëtare dhe integrimin e vendeve të
Europës Lindore dhe më gjerë. Informacionin ta prezantojnë me anën e metodës/teknikës “harta e mendjes”.

260
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Me përfundimin e Luftës së Ftohtë bota po hynte në një fazë të re të jetës ndërkombëtare, në ndërtimin
e strukturave te nevojshme për menaxhimin e botës apo të “Rendit të ri Botëror”. Politikanët europianë
shpresonin në rritjen e mëtejshme të peshës së Europës së Bashkuar në marrëdhëniet ndërkombëtare.
Shumë shtete, që më parë u përkisnin dy blloqeve të ndryshme, filluan bashkëpunimin tashmë mbi bazën e
interesave të përbashkët ekonomikë e strategjikë.

Duke ruajtur monopolin e fuqisë ushtarake, Bashkëpunimi Ekonomik i Detit të Zi

SHBA-ja zuri vendin e superfuqisë së
vetme dhe lidershipit të botës.
Forcohet Bashkimi Europian si Komunitet.
Vendet e Bllokut Lindor bëhen anëtarë të
organizmave mbarë evropiane, si Konferenca për
Sigurinë dhe Bashkëpunimin në Europë, Këshilli i
Europës, NATO-s e Komunitetit Europian.

Shfaqet “Blloku Aziatik”, ku spikat roli i

Japonisë dhe i Kinës. Zgjerimin e parë me vendet e ish-Bllokut e bëri
NATO-ja. Në mars të vitit 1999 pranoi Hungarinë,
Poloninë e Çekinë në radhët e saj.

Në maj 2004, pas një procesi të gjatë negociatash,

BE-ja pranoi tetë shtetet e para nga vendet e ish-
Bllokut, Sllovakinë, Poloninë, Republikën Çeke,
Hungarinë, Slloveninë dhe tri shtetet baltike.

Hartë koncepti
Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë pjesën BE-ja dhe e ardhmja e saj dhe ndërton në tabelë hartën e
konceptit.
Nxënësit plotësojnë skemën në bashkëpunim me mësuesin.

Fuqia tregtare dhe kontribuuesja më e Bashkimi me larmi të madhe

madhe për zhvillim dhe ndihmë humanitare. kulturash, idesh dhe traditash.

Tregu më i madh i punës Bashkim i lirë dhe i

dhe i monedhës së dytë Bashkimi Europian qëndrueshëm për
më të përdorur në botë. qytetarët e saj.

BE-ja po zgjerohet me anëtarë të rinj. Zgjerimi i saj

rrit sigurinë e kontinentit dhe përmbush
ëndrrën e vjetër europiane të themeluesve të saj.

Përforcimi: (metoda) Rishikim në dyshe

Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që
nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.
Mësuesi/ja drejton pyetjen: Pse zgjerimi i BE-së drejt Lindjes konsiderohet një sfidë historike? Argumentoni
përgjigjen.
Pasi dëgjon mendimet dhe përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar
mendimin përmbledhës.
262
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Vlerësimi: Mësuesi/ja mban shënime në evidencë për disa nxënës, vlerëson angazhimin e tyre, përgjigjet
e dhëna, që tregojnë se nxënësi/ja ka fituar njohuri, aftësi dhe shkathtësi për veçoritë e marrëdhënieve
ndërkombëtare dhe integrimit të vendeve të Bllokut Lindor.

Detyrat dhe puna e pavarur: Analizoni institucionet mbarë europiane që ndihmuan në integrimin e vendeve
të Europës Lindore

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla: 6 Klasa: 12

Tematika: Periudha bashkëkohore (1919 deri më
sot XX)
Tema mësimore: Ndryshimet që solli teknologjia
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të
fushës sipas temës mësimore:
Nxënësi/ja:
- evidenton disa nga arritjet e teknologjisë në shek.
XX dhe atë XX;
- gjykon pse shek. XXI konsiderohet si “shekulli i
teknologjisë”;
- përshkruan impaktin e zhvillimeve teknologjike në
zhvillimin e shkencës;
- evidenton disa nga anët pozitive dhe negative të
zhvillimeve teknologjike në shoqërinë njerëzore dhe
në jetën e të rinjve.
Burimet: Teksti mësimor dhe i digjitalizuar,
materiale plotësuese, interneti, http://www.altri.al/
wp-content/uploads/2017/05/Studimi-e-learning.pdf.
kërkuar më, 13 prill 2018
Situata e të nxënit: Peter Meyers, një ekspert
kompjuterash në Nju-Jork në një intervistë dhënë
në vitin 2003 në lidhje me zhvillimin e teknologjisë
shprehet: “Më parë vetëm mund të bëje një
telefonatë dhe për shumë njerëz kjo ishte e
mjaftueshme. Ndërsa tani ka celularë që mund të
përdoren edhe si ndihmës digjitalë, për të dëgjuar
muzikë dhe si kamera. Sipas një raporti të kohëve
të fundit, celularët të pajisur me kamera do të jenë
prodhimi i ri më i suksesshëm në treg që nga koha
kur doli DVD-ja”....
Fjalë kyç:
Teknologji
Kompjuter
Internet Robotë
Mënyrë jetese
Teknologji informacioni
Pasoja
Lidhja me fushat e tjera ose me temat
ndërkurrikulare:
Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji, Gjeografi, TIK

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Parashikimi Diagram piramidal Diskutim i ideve Punë me gjithë klasën
Ndërtimi i përmbajtjes Hartë koncepti Paraqitje grafike e informacionit Punë në grup
Përforcim Pyetja sjell pyetjen Të nxënët bashkëpunues Punë në dyshe

263
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Organizimi i orës së mësimit
Parashikimi (përgatitja për të nxënët): (metoda) Diagrami piramidal
Teknologjia
Shek. XXI konsiderohet si shekulli i teknologjisë. Ndryshime të thella teknologjike i kanë fillesat që në vitet
’50 të shek. XX, kur lindi transformatori.
Përdorimi i Lindja e Rritja e përdorimit Përparimet teknologjiko-shkencore
rrezeve lazer robotëve të mjeteve
elektronike
Përdorimi i Ndryshime Përdorimi i - Në mjekësi:
rrezeve lazer, në teknologji. programeve Përdorimi i metodave bio-inxhinierike dhe atyre të
solli ndryshime Ndryshime kompjuterike në realitetit virtual për mjekimin e pacientëve ka gjetur
në mjekësi, në jetën e të gjitha fushat. përdorim të gjerë. Programi Ozrik Softuere që
në industri, përditshme. Përdorimi i transformon grafitë bardhezi të trupit të njeriut në
teknikën e celularëve imazhe trepërmasore, ka lehtësuar punën e mjekëve
incizimeve Rritje të për diagnostikimin e hershëm të sëmundjeve.
dhe u shfaq komunikimit.
kompjuteri i - Në arsim:
parë personal. Nxënësit dhe studentët kanë qasje shumë më të lehtë
në informacione dhe përdorimi i kompjuterëve në
klasë ka bërë mësimin shumë më efektiv.

- Përmirësimin e gjendjes ekonomike:

Prodhimi i produkte të cilësisë së lartë, me dizajnime
bashkëkohore në përputhje me kërkesat e tregut,
krahas aftësive profesionale, bazohet në përparimet
teknologjike, shfrytëzimin e energjisë diellore dhe
biomasave.
Diskutohen mendimet e dhëna nga nxënësit.

Ndërtimi i njohurive të reja: (metoda) Hartë koncepti

Plotësohet nga nxënësit harta e konceptit me njohuritë e fituara, pasi kanë lexuar mbi ndryshimet që ka
sjellë zhvillimi i teknologjisë.

Ndryshime në strukturën Përdorimi i armëve me fuqi

ekonomike.
Raporti mes bujqësisë, industrisë
e shërbimeve ka ndryshuar në favor
të shërbimeve. Mekanizimi i
bujqësisë ka zvogëluar nevojën për
krahë pune dhe kjo ka sjellë lëvizjen
e popullsisë nga fshati drejt qytetit.
Arritjet në shkenca: Në shkencën e
mjekësisë, ekonomisë, transportit,
teknologjisë informative i kanë
dhënë mundësi më shumë
njerëzimit për një jetë më të mirë.
shkatërruese është një prej tyre.
Shumë procese teknologjike çlirojnë
produkte të padëshirueshme, të njohura
si ndotje dhe dëmtojnë burimet natyrore.
Për shkak të ndryshimeve teknologjike, vlerat
Pasojat tradicionale po bëhen gjithnjë e më pak bazë
Pasojat
positive të modeli për sjelljen dhe
negative të
teknologjisë veprimet njerëzore.
teknologjisë
Rritje të nivelit të papunësisë
Probleme shëndetësore tek të rinjtë si
përdorues të shpeshtë të teknologjisë.

Teknologjia mjet komunikimi

Teknologjia është mjeti kryesor i informacionit, i argëtimit, i sigurisë, i shëndetit. Kompjuterët,
telefonia celulare, pajisjet e ndryshme elektronike, interneti, ka revolucionarizuar mënyrën e të
menduarit, të vepruarit dhe të të bërit biznes në mbarë botën.

264
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Pas plotësimit të hartës së konceptit nga nxënësit, mësuesi/ja plotëson këtë hartë në tabelë duke diskutuar
përfundimet e nxënësve.

Përforcimi: (metoda) Pyetja sjell pyetjen

Për të përforcuar shprehitë e përmbledhura nxënësit ngrenë pyetje rreth atyre që i shohin të paqarta ose që
nuk i kuptojnë, me qëllim zhvillimin e mendimit kritik.
Mësuesi/ja drejton pyetjen e parë: Çfarë impakti ka zhvillimi i teknologjisë në zhvillimin e shkencë?
Argumentoni përgjigjen.
Nxënësit grupohen në dyshe për të këmbyer mendimet me njëri-tjetrin.
Pasi dëgjon mendimet e përfundimet e nxënësve, mësuesi/ja ndërton linjën përfundimtare duke artikuluar
mendimin përmbledhës.

Vlerësimi: Mësuesi/ja mban shënime në evidencë për punën në grup, vlerëson angazhimin e tyre, përgjigjet
e dhëna, që tregojnë se nxënësi/ja ka fituar njohuri, aftësi dhe shkathtësi për ndikimin e zhvillimit të
teknologjisë në të gjitha fushat e jetës.

Detyrat dhe puna e pavarur: Gjykoni mbi impaktet që ka teknologjia në jetën e të rinjve sot.

265
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12
Tematika: Periudha bashkëkohore (1919 deri më sot Situata e të nxënit: Sistemi i internim-dëbimeve
XX)
Veprimtari praktike: Jeta në kampet e internim-
dëbimit dhe e të internuarve në Shqipërinë
komuniste
Shkalla:5 Klasa: 12
ka ndryshuar kohë pas kohe, duke u bërë gjithnjë
më i sofistikuar. Vitet 1945‒1954 kanë qenë vitet
më të rënda të zbatimit të këtij sistemi, për shumë
arsye: Së pari, në këto vite funksiononte sistemi
i kampeve të internimit të rrethuara me tela me
gjemba. Territori ku ishte shtrirë kampi ishte një
vend i rrethuar me tela me gjemba i ruajtur nga
anët kryesore me roje të armatosura. Kampet
ishin të përshtatura në godina të vjetra, si depo
repartesh, magazina ose baraka të përshtatura.
Duke qenë se ngritja e këtyre kampeve u bë me
shpejtësi dhe pa ndonjë kujdes të veçantë, kushtet
elementare të jetesës, ushqimi, fjetja, higjiena, linin
tej mase për të dëshiruar. Që prej marsit 1945, deri
më 1949, ishin dy kampe të kësaj natyre, në Berat
dhe në Krujë. Si rregull, të internuarit nga veriu
dërgoheshin në kampin e Beratit dhe ata të jugut
në Krujë. Kjo krijonte vështirësi për familjarët e të
internuarve të kujdeseshin për ta dhe t’u siguronin
ndonjë mundësi jetese. Së dyti, në vitet 1945–
1949 internimet dhe dëbimet nga vendbanimet
nuk kishin as bazë ligjore. Ato ishin masa të marra,
nga organet e ushtrisë, veçanërisht strukturës
paraardhëse të Sigurimit të Shtetit, Divizionit të
Mbrojtjes së Popullit. Së treti, në këto kampe
nuk dërgoheshin persona që ishin drejtpërdrejtë
fajtorë, por të afërmit e njerëzve të padëshiruar për
regjimit: të të arratisurve jashtë vendit, të atyre që
ishin maleve dhe po organizonin rezistencë kundër
regjimit, të burgosurit politikë, të partizanëve të
dezertuar nga ushtria komuniste.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas Fjalë kyç:

temës mësimore: Internim-dëbim
Nxënësi/ja: Internim
- evidenton arsyet e krijimit të kampeve të internimdëbimit në Kampe të internimit
Shqipërinë komuniste;
- evidenton kategoritë e shoqërisë shqiptare që u dërguan në
kampet e internim-dëbimit;
- përshkruan jetën në kampet e internim-dëbimit në Shqipërinë
komuniste;
- evidenton kategoritë e shoqërisë shqiptare që internoheshin
gjatë regjimit komunist;
- përshkruan mënyrën e jetesës së të internuarve në Shqipërinë
komuniste;
- gjykon në lidhje me përdorimin e dhunës në Shqipëri gjatë
regjimit komunist.
266
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Burimet: Teksti mësimor, foto, libri i autorit Kastriot Dervishi, Lidhja me fushat e tjera ose me
Burgjet dhe kampet e Shqipërisë komuniste, Tiranë: Instituti temat ndërkurrikulare:
kundër krimeve të komunizmit, 2016. Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji, TIK
Site në internet: www. muzeuimemories.info;
www. kujtoalbania.al;
www. observatoriikujtesës;

Kohëzgjatja: 2 orë (90 minuta)

Metoda: Lexim i orientuar, diskutim, minuta e debatit

Hapat që duhen ndjekur

Hapi I. Lexim i orientuar dhe diskutim
Lexohet informacioni i dhënë në situatën e të nxënit dhe diskutohet për:
- arsyet për të cilat merreshin masa për internim-dëbime të familjeve shqiptare;
- vendet ku u ngritën kampet e internim-dëbimit;
- kushtet në të cilat jetonin të internuarit;
- fazat e ndërtimit të kampeve të internim-dëbimit.

Hapi II. Prezantim dhe diskutim

Një javë para zhvillimit të temës mësuesi/ja u kërkon nxënësve të sjellin në klasë foto dhe elemente të tjera
që tregojnë për jetën e të internuarve në kampet e internim-dëbimit.
Nxënësit prezantojnë fotot dhe informacionet që kanë sjellë dhe diskutojnë rreth tyre.

Hapi III. Minuta e debatit

- Mësuesi/ja shfaq me videoprojektor pamje nga kampet e internimit të ngritura gjatë periudhë së diktaturës.
- Mësuesi/ja nxit debatin duke u kërkuar nxënësve të debatojnë për kushtet shumë të vështira në të cilat
jetonin të internuarit në kampet e internimit (Berat, Krujë, Tepelenë, Lushnjë, Fier, Vlorë etj.).

Hapi IV. Hulumtim (punë në grupe)

Mësuesi/ja ndan nxënësit në grupe dhe u kërkon që të hulumtojnë në internet dhe literaturën historike, të
cilën ua ka shpërndarë grupeve, si dhe të grumbullojnë foto, pamje dhe informacione mbi jetën në kampet e
internim-dëbimit.
Mësuesi/ja së bashku me nxënësit përcaktojnë çështjet për të cilat do të hulumtojnë.
- Ku dhe pse u ngritën kampet r internim-dëbimit.
- Kategoritë e shoqërisë shqiptare që u dërguan në kampet e internim-dëbimit.
- Kushtet në të cilat jetonin të internuarit.
- Punët që bënin të internuarit dhe dëbuarit.
- Legjislacioni për internim-dëbimet.
Të drejtat dhe liritë që i mohoheshin atyre.
Mësuesi/ja rekomandon sitet në internet:
www.muzeuimemories.info
www.kujtoalbania.al
www.observatoriikujtesës

Hapi V. Kompozimi i dokumentarit/albumit ose i posterit

- Mësuesi/ja orienton nxënësit që të organizojnë kronologjikisht ose sipas temave materialin
e grumbulluar.
- Mësuesi/ja kërkon që nxënësit të shënojnë diciturat përkatëse në çdo foto si dhe të përgatitin materialin për
prezantim me anë të dokumentarit/albumit ose posterit.

267
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Hapi VI. Prezantimi dhe diskutime
Grupet prezantojnë dokumentarin/albumin ose posterin. Çdo prezantim shoqërohet me diskutime.

Hapi VII. Marrëdhënia pyetje-përgjigje

Pse u ngritën kampet r internim-dëbimit.
Kur u ngritën kampet e internim-dëbimit dhe ku?
Cilat ishin kategoritë e shoqërisë shqiptare që u dërguan në kampet e internim-
dëbimit? Cilat ishin kushtet në të cilat jetonin të internuarit në këto kampe?
Cilat ishin punët që bënin të internuarit dhe
dëbuarit? A mbështeteshin internim-dëbimet në ligj?
Cili ishte legjislacioni për internim-dëbimet?
Cilat ishin të drejtat dhe liritë që i mohoheshin atyre?
Cili është qëndrimi juaj për ngritjen e kampeve të internim-dëbimit?

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, strategjitë e të
menduarit e të shprehurit në bazë të pjesëmarrjes së tyre në veprimtari.

Detyra dhe punë e pavarur: Zhvilloni një interviste më një ish-të internuar apo dëbuar për jetën në kamp.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla:6 Klasa: 12

Tematika: Periudha bashkëkohore (1919 deri më sot Situata e të nxënit: Edhe arti si pjesë integrale
XX) e këtyre ideologjive (nazizmit dhe komunizmit)
shihej edhe si pjesë integrale e revolucionit. Madje
Veprimtari praktike: Arti dhe letërsia në diktaturë dihet se kritika marksiste, duke e futur artistin në
aksionin politik, e bashkon militantizmin edhe me
revolucionin formal. E megjithatë, në tërë këtë
histori të lidhjes së politikës me artin, ajo e lidhjes
së pushtetit totalitar me të ka veçoritë e veta, ato
veçori që kanë bërë t’u jepet emërtimi totalitarizëm
këtyre diktaturave. Totalitarizmi dallohej për
faktin se pushteti politik zotërohej ekskluzivisht
nga një parti e vetme që ishte e armatosur me
një ideologji që ishte e vërteta zyrtare e shtetit
dhe së cilës i vishej një autoritet absolut. Partia-
shtet kishte monopolin e dyfishtë të përhapjes së
kësaj ideologjie: nëpërmjet tërësisë së mjeteve të
masmedias: radioja, televizioni shtypi, nëpërmjet
sistemit arsimor, institucioneve të artit e kulturës
si dhe me mjetet e forcës. Dhe arti socrealist ishte
pjesë integrale e këtij sistemi, i lindur prej tij dhe në
funksion të tij.

268
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Fjalë kyç:
sipas temës mësimore: Art i realizmit socialist
Nxënësi/ja: Periudhë e komunizmit
- krahason artin e periudhës së realizmit socialist me artin e Formimi i “njeriut të ri”
periudhës së Rilindjes Kombëtare, të viteve 30 dhe artit sot; Kulti i individit
- evidenton ndikimin e ideologjisë komuniste në art dhe
kulturë;
- gjykon mbi lidhjen e politikës me artin dhe kulturën në
periudhën e komunizmit;
- shpjegon formimin e “njeriut të ri” përmes artit dhe
kulturës në komunizëm;
- gjykon mbi krijimin e kultin e individit përmes artt dhe
kulturës.
Burimet: Teksti mësimor dhe i digjitalizuar, foto nga pikturat Lidhja me fushat e tjera ose me temat
e realizmit socialist, interneti, shkrimi i Fatos Lubonjës, ndërkurrikulare: Arte, Gjuhët dhe
“Filmi socrealist dhe qasja ndaj së shkuarës”, Revista komunikimi, TIK
Përpjekja nr. 25. Poezitë “Germa dashurie” dhe “Flet Partia,
ndizet shpirti”.

Kohëzgjatja e veprimtarisë: 2 orë

Metoda: Vizitë në Galerinë e Arteve, diskutim, punë në grupe

Ora e parë
Hapat që duhen ndjekur

Hapi I. Vizitë në Galerinë e Arteve

Nxënësit së bashku me mësuesin/en vizitojnë Galerinë e Arteve.
Mësuesi/ja sqaron nxënësit se do të shohin veprat e artit të periudhë së realizmit socialist, artin e viteve ’30
dhe artin e sotëm dhe do të bëjnë krahasimet mes tyre.

Hapi II. Vëzhgim

Nxënësit vëzhgojnë me kujdes veprat e artit sipas periudhave duke evidentuar ndryshimet mes mënyrës
së paraqitjes së jetës së përditshme, të heronjve, udhëheqësve politikë e sidomos ndikimin e ideologjisë
komuniste më veprat e artit të realizmit socialist.

Hapi III. Mbajtja e strukturuar e shënimeve

Nxënësit pyesin njëri-tjetrin, mësuesin/en, punonjësin e galerisë për informacionet e paqarta, fotografojnë
disa nga veprat dhe mbajnë shënime duke evidentuar tiparet e artit në vitet ’30, në vitet 1945‒1990 dhe atij
bashkëkohor.

1. veprat e artit në vitet ’30;

2.
3.

1. veprat e artit gjatë viteve të diktaturës (1945‒1990);

2.
3.

269
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
1. veprat e artit bashkëkohor;
2.
3.
Mësuesi/ja sqaron se fotografitë e bëra do të përdoren vetëm për qëllime mësimore dhe këto foto do t’i
përdorin në orën e dytë.

Ora e dytë
Metoda: Lexim i orientuar, punë në grupe, diskutim, prezantim, Diagrami i Venit.

Hapat që duhen ndjekur

Hapi I: Lexim i orientuar

Mësuesi/ja orienton nxënësit të lexojnë pjesën e dhënë në tekst.

Nxënësit shprehin mendimet e tyre për çështjet:
- arti si pjesë integrale e revolucionit;
- lidhja e politikës me artin;
- përhapja e ideologjisë nëpërmjet institucioneve të artit e kulturës;
- interpretohet ndikimi i ideologjisë/politikës në poezitë “Germa dashurie” dhe “Flet Partia, ndizet
shpirti”.

Hapi II. Diskutim

Mësuesi/ja nxit diskutimin për veprat e artit të realizmit socialist që panë në galeri.
Çfarë ju bëri përshtypje në veprat që patë në galeri?
Si pasqyrohet realiteti në veprat e realizmit
socialist? Interpreto figurën e E. Hoxhës në pikturë.
A pasqyrojnë këto vepra realitetin shqiptar të kohës?

Hapi III. Punë në grupe

Mësuesi/ja ndan klasën në grupe dhe u shpërndan grupeve foto dhe informacione për veprat e artit të
realizmit socialist, atë të periudhës së Rilindjes Kombëtare dhe artit të viteve ’30 dhe u kërkon të përzgjedhin
fotot dhe informacionin që i duhet për punën në grup.
Grupi I. Përshkruani tiparet e artit të realizmit socialist.
Grupi II. Përshkruani veçoritë e artit të periudhës së Rilindjes Kombëtare.
Grupi III. Përshkruani veçoritë e artit të viteve ’30.

Hapi IV. Diagrami i Venit

Mësuesi/ja orienton grupet si të krahasojnë artin e realizmit socialit me atë të periudhës së Rilindjes
Kombëtare dhe artin e viteve ’30 me të ditëve tona. Informacionin do ta paraqesin me anë të Diagramit të
Venit të cilën mësuesi/ja e ndërton në tabelë.

Arti i realizmit socialist Të përbashkëtat Arti në periudhën e

Rilindjes Kombëtare

Të veçantat: Të veçantat:
1. 1.
1.
2. 2.
2.
3. 3.
3.

270
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Në të njëjtën mënyrë veprohet edhe për krahasimin e artit të realizmit socialist me atë të viteve të ’30 dhe
krahasimi i artit të realizmit socialist me atë bashkëkohor.

Hapi V. Prezantimi
Grupet prezantojnë punën e bërë dhe më pas diskutohet rreth ndryshimeve mes artit të realizmit socialist me
atë të periudhës së Rilindjes Kombëtare, të viteve ’30 dhe artit bashkëkohor.

Hapi VI. Marrëdhënia pyetje-përgjigje

Nxënësit i përgjigjen pyetjeve të mëposhtme:
Cilat janë elementet që tregojnë për ndikimin e ideologjisë komuniste në
art? Trego lidhjen e politikës me artin dhe kulturën në periudhën e
komunizmit.
Shpjego formimin e “njeriut të ri” përmes artit dhe kulturës në
komunizëm. Jep gjykimin mbi krijimin e kultin e individit përmes artit dhe
kulturës.

Vlerësimi: Në fund të orës së dytë të veprimtarisë mësuesi/ja vlerëson nxënësit për pjesëmarrjen në
veprimtari, pjesëmarrjen në diskutime, punën në grup, saktësinë e përgjigjeve, evidentimin e ndikimit të
ideologjisë/ politikës në art dhe kulturë.

Detyra dhe punë e pavarur: Përzgjidhni një foto të një pikture të socrealizmit dhe interpretoni atë.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla:5 Klasa: 12

Tematika: Periudha bashkëkohore (1919 deri më Situata e të nxënit: Pjesë nga Deklarata e
sot XX) Pavarësisë së Kosovës, Prishtinë, 17 shkurt 2008
1. Ne, udhëheqësit e popullit tonë, të zgjedhur në
mënyrë demokratike, nëpërmjet kësaj Deklarate
shpallim Kosovën shtet të pavarur dhe sovran. Kjo

271
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Veprimtari praktike: Shpallja e Pavarësisë
së Kosovës dhe përpjekjet e saj në rrugën e
shtetformimit dhe integrimit europian
270
shpallje pasqyron vullnetin e popullit tonë dhe është
në pajtueshmëri të plotë me rekomandimet e të
Dërguarit Special të Kombeve të Bashkuara, Martti
Ahtisaari, dhe Propozimin e tij Gjithëpërfshirës për
Zgjidhjen e Statusit të Kosovës. 2. Ne shpallim
Kosovën një republikë demokratike, laike dhe
multietnike, të udhëhequr nga parimet e jo
diskriminimit dhe mbrojtjes së barabartë sipas
ligjit. Ne do të mbrojmë dhe promovojmë të drejtat
e të gjitha komuniteteve në Kosovë dhe krijojmë
kushtet e nevojshme për pjesëmarrjen e tyre
efektive në proceset politike dhe vendimmarrëse.
3. Ne pranojmë plotësisht obligimet për Kosovën
të përmbajtura në Planin e Ahtisarit, dhe
mirëpresim kornizën që ai propozon për të
udhëhequr Kosovën në vitet në vijim. Ne do të
zbatojmë plotësisht ato obligime, përfshirë
miratimin prioritar të legjislacionit të përfshirë në
Aneksin XII të tij, veçanërisht atë që mbron dhe
promovon të drejtat e komuniteteve dhe
pjesëtarëve të tyre..................
..............
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas Fjalë kyç:
temës mësimore: Pavarësi e Kosovës
Nxënësi/ja: Deklarata e Pavarësisë së Kosovës
- përshkruan rrugën e shqiptarëve të Kosovës për arritjen e Integrim evropian
Pavarësisë; Pavarësi e mbikëqyrur
- argumenton qëndrimet e krahut të moderuar dhe të krahut të Ushtria Çlirimtare e Kosovës
armatosur mbi arritjen e Pavarësisë së Kosovës; Lidhja Demokratike e Kosovës
gjykon mbi nenet e Deklaratës së Pavarësisë së Republikës së Adem Jashari
Kosovës; Marti Ahtisari
- evidentoni sfidat e popullit të Kosovës në rrugën e Ibrahim Rugova
shtetformimit dhe të integrimit euro-atlantik.
Burimet: Teksti mësimor, foto, Historia 11 dhe materiale të Lidhja me fushat e tjera ose me
ndryshme marrë nga interneti. https://www.kuvendikosoves.org/ temat ndërkurrikulare:
common/docs/Dek_Pav_sh.pdf Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji,
TIK,

Kohëzgjatja: 2 orë (90 minuta)

Metoda: Lexim i orientuar, diskutim, minuta e debatit

Hapat që duhen ndjekur

Hapi I. Minuta e debatit

Mësuesi/ja shfaq me videoprojektor pamje nga lufta në Kosovë (1998-1999), largimi i shqiptarëve nga Kosova
(mars 1999), sulmet e NATO-s, momenti i shpalljes të shtetit të pavarur të Kosovës.
Nxënësit diskutojnë për politikën represive të Serbisë ndaj Kosovës, ndërhyrja e NATO-s në konfliktit Serbi-
Kosovë, shpallja e pavarësisë së Kosovës.

Hapi II. Lexim i orientuar dhe diskutim

Lexohet informacioni i dhënë në situatën e të nxënit, pjesë nga Deklarata e Pavarësisë së Kosovës dhe
diskutohet për:
- Shpalljen e Kosovës shtet të pavarur dhe sovran.
- Pse në deklaratë përcaktohet se kjo është në pajtueshmëri të plotë me rekomandimet e të Dërguarit
Special të Kombeve të Bashkuara, Martti Ahtisaari, dhe Propozimin e tij Gjithëpërfshirës për
Zgjidhjen e Statusit të Kosovës?
- Përmbajtja e Planit të Ahtisarit.
- Pse në deklaratë theksohet se “ne shpallim synimin tonë për të marrë të gjitha hapat e nevojshëm
për të siguruar anëtarësim të plotë në Bashkimin Europian”?
- Interpretoni pikën 11 të deklaratës “Ne shprehim, në veçanti, dëshirën tonë për të vendosur
marrëdhënie të mira me të gjithë fqinjët tanë, përfshirë Republikën e Serbisë, me të cilën kemi
marrëdhënie historike, tregtare dhe shoqërore, të cilat synojmë t’i zhvillojmë më tej në të ardhmen e
afërt”.

Hapi IV. Hulumtim (punë në grupe)

Mësuesi/ja ndan nxënësit në grupe dhe u kërkon që të hulumtojnë në internet dhe literaturën historike, të
cilën ua ka shpërndarë grupeve, si dhe të grumbullojnë foto, pamje dhe informacione mbi shpalljen e shtetit
të pavarur të Kosovës. Mësuesi/ja së bashku me nxënësit përcaktojnë çështjet për të cilat do të hulumtojnë.
- Qëndrimet e krahut të moderuar dhe të krahut të armatosur mbi arritjen e Pavarësisë së Kosovës.
- Përmbajtja e Deklaratës së Pavarësisë së Republikës së Kosovës.
- Sfidat e popullit të Kosovës në rrugën e shtetformimit.

272
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
- Hapat që po ndjek Republika e Kosovës për të siguruar integrimin euro-atlantik.

273
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Hapi V. Përgatitja e materialit për prezantim (punë në grupe)
Mësuesi/ja orienton nxënësit që të organizojnë materialin e grumbulluar dhe të përgatisin një dokumentar për
çështjen e caktuar për çdo grup.
Grupi I. Përshkruani rrugën e ndjekur për shpalljen e shtetit të pavarur të Kosovës(1990-2008).
Grupi II. Përshkruani kontributin e NATO-s në zgjidhjen e konfliktit Serbi-Kosovë.
Grupi III. Roli i strukturave euro-atlantike në shpalljen e pavarësisë dhe ndërtimit të institucioneve të shtetit të
ri të Kosovës. Përshkruani përpjekjet e shtetit të ri të Kosovës për njohjen e tij.
Grupi III. Përshkruani përpjekjet e Republikës së Kosovës për ndërtimin dhe konsolidimin e institucioneve.
Grupi IV. Përshkruani hapat që po ndjek Republika e Kosovës për integrimin në strukturat euroatlantike.

Hapi VI. Prezantimi dhe diskutime

Grupet prezantojnë punën e bërë. Çdo prezantim shoqërohet me diskutime.

Vlerësimi: Nxënësit vlerësohen për punën e realizuar në grup, argumentimit të pyetjeve, shfrytëzimin e
burimeve, materialet e përgatitura dhe prezantimin e tyre.

Detyra dhe punë e pavarur: Ese me temë “Kontributi i shtetit shqiptar në shpalljen e pavarësisë së Kosovës”.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla:6 Klasa: 12

Tematika: Periudha bashkëkohore (1919 deri më sot XX) Situata e të nxënit: Pjesë nga Fjalori
Enciklopedik Shqiptar, Vëll. I, II, III, Tiranë:
Diaspora Shqiptare - Projekt
Toena, 2008.
Ora e parë
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Fjalë kyç:
sipas temës mësimore: Diaspora shqiptare
Nxënësi/ja: Veprimtarë të diasporës shqiptare
- evidenton fazat e krijimit të diasporës shqiptare; Shoqëritë e diasporës shqiptare
- liston drejtimet kryesore të emigrimeve të shqiptarëve Mësimi i gjuhës shqipe në diasporë
pas krijimit të shtetit të pavarur; Veprimtaria ekonomike e diasporës
- argumenton kontributin e diasporës shqiptare për
vendin amë në periudha të ndryshme historike;
- përshkruan vëmendjen e shtetit shqiptar ndaj diasporës;
- njeh veprimtarinë e figurave të ndryshme të diasporës
shqiptare;
- gjykon mbi imazhin që diaspora krijon në botë për
Shqipërinë.

274
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Burimet: Teksti mësimor, Fjalori Enciklopedik Shqiptar, Lidhja me fushat e tjera ose me temat
Vëll. I, II, III, Tiranë: Toena, 2008., materiale të ndërkurrikulare:
ndryshme nga interneti. Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji, Gjeografi,
Kohëzgjatja e projektit: 4 orë TIK

Metoda: diskutim
Hapat që duhen ndjekur
Ora e parë

Hapi I. Mësuesi/ja njeh nxënësit me temën e projektit dhe prezanton foto apo materiale e video për
emigrimin e shqiptarëve drejt Italisë në vitin 1991.
Mësuesi/ja nxit diskutimin me anën e pyetjeve pyetjeve:
Cilat janë largimet e shqiptarëve pas 1990-
s? Cilat janë arsyet e largimit të tyre?
Ku u vendosën ata?
Nxënësit shprehin mendimet dhe qëndrimin e tyre rreth emigrimit të shqiptarëve drejt Perëndimit.

Hapi II. Mësuesi/ja së bashku me nxënësit përcaktojnë fazat e zhvillimit të projektit dhe kohëzgjatjen e tij.
Projekti do të zhvillohet në tri faza dhe në katër orë mësimore.

Hapi III. Lexohet pjesa e dhënë në tekst dhe diskutohet për krijimin dhe zhvillimin e diasporës shqiptare dhe
diskutohet rreth informacionit.

Vlerësimi: Mësuesi/ja vlerëson nxënësit për pjesëmarrjen në diskutim, për angazhimin e tyre, pyetjet dhe
përgjigjet për çështjet që diskutohen në lidhje me diasporën shqiptare.

Detyra dhe punë e pavarur: Gjeni materiale informuese dhe foto për fazat e formimit të diasporës shqiptare,
vendeve ku ata jetojnë sot, veprimtaritë e tyre.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla:6 Klasa: 12

Tematika: Periudha bashkëkohore (1919 deri më sot XX) Situata e të nxënit: Pjesë nga
Diaspora Shqiptare - Projekt Fjalori Enciklopedik Shqiptar, Vëll. I,
(ora e dytë dhe e tretë) II, III, Tiranë: Toena, 2008.

Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas Fjalë kyç:

temës mësimore: Diaspora shqiptare
Nxënësi/ja: Veprimtarë të diasporës shqiptare
- evidenton fazat e krijimit të diasporës shqiptare; Shoqëritë e diasporës shqiptare
- liston drejtimet kryesore të emigrimeve të shqiptarëve pas krijimit Mësimi i gjuhës shqipe në diasporë
të shtetit të pavarur; Veprimtaria ekonomike e diasporës
- argumenton kontributin e diasporës shqiptare për vendin amë në
periudha të ndryshme historike;
- përshkruan vëmendjen e shtetit shqiptar ndaj diasporës;
- njeh veprimtarinë e figurave të ndryshme të diasporës shqiptare;
- gjykon mbi imazhin që diaspora krijon në botë për Shqipërinë.

275
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Burimet: Teksti; Fjalori Enciklopedik Shqiptar, Vëll. I, II, III, Lidhja me fushat e tjera ose me
Tiranë: Toena, 2008. Materiale të ndryshme nga interneti. temat ndërkurrikulare: Gjuhët dhe
komunikimi; Sociologji, Gjeografi,
Kohëzgjatja e projektit: 4 orë TIK

Organizimi i orës së dytë dhe e tretë

Metoda: Punë në grupe

Hapat që duhen ndjekur:
Hapi I. Përcaktohen çështjet që do të trajtohen gjatë fazës së dytë dhe të tretë.
- Ç’kuptojmë me termin diasporë?
- Kur daton shpërngulja e parë e shqiptarëve?
- Cilat janë fazat e shpërnguljes së popullsisë shqiptare?
- Pse u shpërngulën shqiptarët nga territoret e tyre?
- Ku u vendosën shqiptarët pas largimit nga territoret shqiptare?
- Sa është numri i shqiptarëve në Turqi, Itali, Greqi, SHBA, Francë, Austri, Zvicër, Angli?
- Cilat janë punët me të cilat merrej diaspora shqiptare?
- Cili është roli i diasporës shqiptare në Shqipëri dhe Kosovë?
- Cila është ndihma që jep diaspora sot?

Hapi II. Ndahet klasa në katër grupe dhe caktohen detyrat dhe literatura.
Grupi 1. Fazat e shpërnguljes së popullsisë shqiptare dhe arsyet e largimit nga territoret shqiptare.
Grupi 2. Vendet ku u vendosën shqiptarët dhe veprimtaria ekonomike.
Grupi 3. Kontributi i diasporës shqiptare në zhvillimet historike në Shqipëri e Kosovë.
Grupi 4. Ndihma që japin sot emigrantët për familjet e tyre dhe si ndikon kjo në ekonominë e Shqipërisë dhe
aspektin social.
Çdo grupi i jepen burimet që do të shfrytëzojnë nxënësit si: Fjalori Enciklopedik Shqiptar, Vëll. I, II, III, Tiranë:
Toena, 2008. Materiale të ndryshme nga interneti, publikimet e INSTAT.
Mësuesi/ja sqaron se materialit teorik do t’u shtojnë foto dhe puna do të prezantohet në orën e fundit të
projektit.

Hapi III. Nxënësit punojnë në grupe.

Nxënësit diskutojnë me njëri-tjetrit për çështjen që kanë dhe kur kanë paqartësi pyesin mësuesin/en
Rekomandim: Ora e dytë dhe e tretë është mirë të zhvillohet në sallën e kompjuterave që nxënësit të mund
të shfrytëzojnë internetin si burim informacioni.

Detyra dhe punë e pavarur. Grupet të pasurojnë informacionin dhe përgatitin materialin për prezantim.

276
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori 12 Shkalla:6 Klasa: 12
Tematika: Situata e të nxënit: Pjesë nga Fjalori
periudha bashkëkohore (1919 deri më sot XX) Enciklopedik Shqiptar, Vëll. I, II, III, Tiranë:
Diaspora Shqiptare- Projekt Toena, 2008.
Ora e katërt
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës Fjalë kyç:
sipas temës mësimore: Diaspora shqiptare
Nxënësi/ja: Veprimtarë të diasporës shqiptare
- evidenton fazat e krijimit të diasporës shqiptare; Shoqëritë e diasporës shqiptare
- liston drejtimet kryesore të emigrimeve të shqiptarëve pas Mësimi i gjuhës shqipe në diasporë
krijimit të shtetit të pavarur; Veprimtaria ekonomike e diasporës
- argumenton kontributin e diasporës shqiptare për vendin
amë në periudha të ndryshme historike;
- përshkruan vëmendjen e shtetit shqiptar ndaj diasporës;
- njeh veprimtarinë e figurave të ndryshme të diasporës
shqiptare;
- gjykon mbi imazhin që diaspora krijon në botë për
Shqipërinë.
Burimet: Teksti mësimor, Fjalori Enciklopedik Shqiptar, Lidhja me fushat e tjera ose me temat
Vëll. I, II, III, Tiranë: Toena, 2008., materiale të ndërkurrikulare:
ndryshme nga interneti. Gjuhët dhe komunikimi, Sociologji,
Gjeografi, TIK
Kohëzgjatja e projektit: 4 orë

Metoda: Prezantimi dhe diskutimi

Hapat që duhen ndjekur:

Ora e katërt

Hapi I. Nxënësit të vendosur në grupe saktësojnë informacionin që do të prezantojnë dhe kërkojnë ndihmën
e mësuesit/es për çdo paqartësi.

Hapi II. Grupet prezantojnë punën e bërë.

Pas çdo prezantimi mësuesi/ja kërkon që grupet e tjera të shprehin mendimet apo qëndrimet e tyre ndaj
informacionit të pasaktë apo të paqartë.
Korrigjohen pasaktësitë apo paqartësitë.

Hapi III. Grupet prezantojnë punën e korrigjuar apo saktësuar.

Hapi IV. Diskutohen dhe vlerësohen prezantimet e grupeve.

Vlerësimi: Mësuesi/ja vlerëson punën në grupe si pjesë të portofolit të nxënësit. Nxënësit vlerësohen për
angazhimin në punën në grup, origjinalitetin e punës, shfrytëzimin e burimeve, prezantimin.

Detyra dhe punë e pavarur: Gjeni informacion për integrimin e diasporës shqiptare në jetën ekonomike,
sociale dhe kulturore të vendeve ku jetojnë.

277
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
ÇELËSI I TESTIT

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori

Klasa 12 Tematika 1 (Historia dhe historiani)

1. Qarko përgjigjen e saktë. Në një punim shkencor sigurimi i burimeve historike shënon: 1 pikë
a) Fillimin dhe mbylljen e fazës së parë
b) Mbylljen e fazës së parë dhe fillimin e fazës së dytë
c) Mbylljen e fazës së dytë dhe fillimin e fazës së tretë
ç) Fillimin dhe mbylljen e fazës së tretë

2. Qarko përgjigjen e saktë. Cili nga albanologët e poshtëshënuar është autor i korpusit “Acta Albaniae
Veneta (shek. XIV–XV)” 1 pikë
a) Milan Shuflaj
b) Ludovik Taloçi
c) Kostandin Jireçeku
d) At Zef Valentini

3. Qarko përgjigjen e saktë: Vepra “E vërteta mbi Shqipërinë dhe shqiptarët” është shkruar:
1 pikë
a) Në vitin 1877
b) Në vitin 1878
c) Në vitin 1879
d) Në vitin 1880

4. Qarko përgjigjen e saktë. Në një punim shkencor sigurimi i burimeve historike

shënon:
1 pikë

a) Fillimin dhe mbylljen e fazës së parë

b) Mbylljen e fazës së parë dhe fillimin e fazës së dytë
c) Mbylljen e fazës së dytë dhe fillimin e fazës së tretë
d) Fillimin dhe mbylljen e fazës së tretë

5. Evidento dy dallime mes koncepteve Histori dhe Historiografi. 2 pikë

a)

b)

6. Shkruaj tre nga burimet lëndore apo materiale. 3 pikë

a)
b)
c)

278
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
7. Klasifiko burimet e mëposhtëme në burime historike parësore dhe burime dytësore:
2 pikë

vegla, kujtime, veshje, rite, ujësjellës, pikturat, ligje, dekrete, këngë, monedha, kujtime, këngë

8. Përkufizo termat albanolog dhe albanologji: 2 pikë

Albanolog

Albanologji

9. Përmendni 3 albanolog të shquar shqiptar. 3 pikë

a) b)

c)

10. Shëno tre elementë që duhet të përmbajë skedari i një biblioteke. 3 pikë

a) b)

c)

11. Përcaktoni vlerën e dokumentit original për shkrimin e ngjarjeve historike. 2 pikë

12. Veprat historike duke u mbështetur te tematika ndahen në: 3 pikë

a)
b)
c)

Vlerësimi:
Nota 4 5 6 7 8 9 10
Pikët 0-4 5-8 9-12 13-16 17-19 20-22 23-24

279
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
TEST

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori

Klasa 12 Tematika 1 (Historia dhe historiani)

1. Rrethoni alternativën e saktë.

Në një punim shkencor sigurimi i burimeve historike shënon: 1 pikë
a. fillimin dhe mbylljen e fazës së parë;
b. mbylljen e fazës së parë dhe fillimin e fazës së dytë;
c. mbylljen e fazës së dytë dhe fillimin e fazës së tretë;
ç. fillimin dhe mbylljen e fazës së tretë.

Cili nga albanologët e poshtëshënuar është autor i korpusit “Acta Albaniae Veneta (shek. XIV–XV)”
1 pikë
a. Milan Shuflaj
b. Ludovik Taloçi
c. Kostandin Jireçeku
ç. At Zef Valentini

Vepra “E vërteta mbi Shqipërinë dhe shqiptarët” është shkruar: 1 pikë

a. në vitin 1877
b. në vitin 1878
c. në vitin 1879
ç. në vitin 1880

Në një punim shkencor sigurimi i burimeve historike shënon: 1 pikë

a. fillimin dhe mbylljen e fazës së parë;
b. mbylljen e fazës së parë dhe fillimin e fazës së dytë;
c. mbylljen e fazës së dytë dhe fillimin e fazës së tretë;
ç. fillimin dhe mbylljen e fazës së tretë.

2. Evidentoni dy dallime mes koncepteve Histori dhe Historiografi. 2 pikë

a.

b.

3. Shkruaj tri nga burimet lëndore apo materiale. 3 pikë

a.
b.
c.

4. Klasifikoni burimet e mëposhtme në burime historike parësore dhe burime dytësore: 2 pikë

vegla, kujtime, veshje, rite, ujësjellës, pikturat, ligje, dekrete, këngë, monedha, kujtime, këngë

5. Përkufizoni termat albanolog dhe albanologji: 2 pikë

280
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
6. Albanolog

Albanologji

7. Përmendni 3 albanologë të shquar shqiptarë. 3 pikë

a. b.

c.

8. Shënoni tri nga elementet që duhet të përmbajë skedari i një biblioteke. 3 pikë

a. b.

c.

9. Përcaktoni vlerën e dokumentit origjinal për shkrimin e ngjarjeve historike. 2 pikë

10. Veprat historike duke u mbështetur te tematika ndahen në: 3 pikë

a.
b.
c.

Vlerësimi:

Nota 4 5 6 7 8 9 10
Pikët 0-4 5-8 9-12 13-16 17-20 21-23 24-25

281
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
ÇELËSI I TESTIT

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori

Klasa 12 Tematika 1 (Historia dhe historiani)

1. Rrethoni alternativën e saktë.

Në një punim shkencor sigurimi i burimeve historike shënon: 1 pikë

a. fillimin dhe mbylljen e fazës së parë;

b. mbylljen e fazës së parë dhe fillimin e fazës së dytë;
c. mbylljen e fazës së dytë dhe fillimin e fazës së tretë;
ç. fillimin dhe mbylljen e fazës së tretë.

Përgjigje: b) Mbylljen e fazës së parë dhe fillimin e fazës së dytë

Cili nga albanologët e poshtëshënuar është autor i korpusit “Acta Albaniae Veneta (shek. XIV-XV)”
1 pikë
a. Milan Shuflaj
b. Ludovik Taloçi
c. Kostandin Jireçeku
ç. At Zef Valentini

Përgjigje: d) At Zef Valentini

Vepra “E vërteta mbi Shqipërinë dhe shqiptarët” është shkruar: 1 pikë

a. në vitin 1877
b. në vitin 1878
c. në vitin 1879
ç. në vitin 1880

Përgjigje: c) Në vitin 1879

Në një punim shkencor sigurimi i burimeve historike shënon: 1 pikë

a. fillimin dhe mbylljen e fazës së parë;

b. mbylljen e fazës së parë dhe fillimin e fazës së dytë;
c. mbylljen e fazës së dytë dhe fillimin e fazës së tretë;
ç. fillimin dhe mbylljen e fazës së tretë.
Përgjigje: b) Mbylljen e fazës së parë dhe fillimin e fazës së dytë

2. Evidentoni dy dallime mes koncepteve Histori dhe Historiografi. 2 pikë

Përgjigje:
a. Historia është fakti, ngjarja, është jeta që rrjedh, ndërsa historiografia është përshkrimi, analiza e gjykimi i saj.
b. Historì do të thotë fakt apo ngjarje, që ka ndodhur realisht në të kaluarën. Tek historia gjejmë të
ngurtësuar të kaluarën mijëvjeçare të shoqërisë, mënyrën e jetesës dhe evolucionin e saj nga lashtësia
(epoka e gurit apo parahistoria) deri në ditët tona. Ndërsa historiografi do të thotë të shkruarit e historisë.
Historiografia përfshin të gjitha veprat e shkruara që trajtojnë të kaluarën e shoqërisë duke ruajtur gjithmonë
kronologjinë e ngjarjeve.
280
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
3. Shkruaj tri nga burimet lëndore apo materiale. 3 pikë
Përgjigje: objekte ose fragmente objektesh, si: ndërtesa, rrugë, qytete, ujësjellës, vegla, monedha etj.

4. Klasifikoni burimet e mëposhtme në burime historike parësore dhe burime dytësore: 2 pikë
Përgjigje:
Burime parësore: ujësjellës, vegla, monedha, ligje, dekrete
Burime dytësore: veshje, rite, këngë, kujtime, këngë, kujtime, pikturat,

5. Përkufizoni termat albanolog dhe albanologji: 2 pikë

Përgjigje:
Albanologë quhen të gjithë studiuesit që merren me hulumtime dhe studime që lidhen me Shqipërinë e
shqiptarët, të çdo fushe qofshin: historike, gjuhësore, etnografike etj.
Albanologji quhet ajo fushë e shkencës historike që përfshin tërësinë e studimeve që lidhen me
Shqipërinë e shqiptarët.

6. Përmendni 3 albanologë të shquar shqiptarë. 3 pikë

Përgjigje:
Eqrem Çabej, Aleks Buda, Hasan Ceka, Frano Preni, Neritan Ceka, Skënder Anamali, Muzafer Korkuti,
Zenel Islami.

7. Shënoni tre elemente që duhet të përmbajë skedari i një biblioteke. 3 pikë

Përgjigje: Titulli i librit, autori/autorët, viti i botimit, shtëpia botuese, shënime; ISBN, fjalë kyçe, të dhënat
fizike të tekstit, ka një etiketë, ku do të përcaktohet grupi, nënndarja e grupit dhe vetëvendosja

8. Përcaktoni vlerën e dokumentit origjinal për shkrimin e ngjarjeve historike. 2 pikë

Përgjigje alternative: Dokumenti origjinal është dëshmi autentike e një ngjarjeje apo periudhe historike të
caktuar dhe si i tillë ndihmon në shkrimin e ngjarjeve apo të periudhave të historisë me objektivitet.

9. Veprat historike duke u mbështetur te tematika ndahen në: 3 pikë

Përgjigje: veprat historike duke u mbështetur tek tematika ndahen në: histori të përgjithshme apo botërore,
histori kombëtare, histori me tematikë të kufizuar dhe biografike.

282
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
TEST

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori

Klasa 12 Tematika 2: Antikiteti

1. Shkruaj një nga tiparet e qytetërimit ilir. (1 pikë)

2 Rrethoni alternativën e saktë.

Shtresa e qytetarëve që ishte në varësinë e patricit quhej: (1 pikë)

a. skllevër
b. klientë
c. demos
ç. plebej

Autori që shkruan se “qyteti Damastion, pranë të cilit gjendeshin minierat e argjendit, ishte qyteti i
parë që preu monedhë argjendi” është: (1 pikë)
a. Straboni
b. Skylaksi
c. Aristoteli
ç. Polibi

3. Evidentoni tiparin e përbashkët që kanë Arhondët në Republikën e Athinës dhe senatorët në

Republikën romake. (1
pikë)

4. Lidhni ngjarjet me kohën kur kanë ndodhur. (4 pikë)

a. Shek V‒IV p.e.s Mbreti Dar i Persisë sulmoi Greqinë
b. Viti 753 p.e.s Qytetërimi antik helen arriti pikën kulmore
c. Shek IV‒II p.e.s Lindën qytet në Iliri
ç. Viti 490 p.e.s Lindi qyteti i Romës

5. Evidentoni një element të kontributit të qytetërimit antik helen në fushën politike, të arsimit dhe
atë kulturore. (3
pikë)
Në fushën politike

Në fushën e arsimit

Në fushën kulturore

283
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
6. Komentoni thënien e poetit latin Horaci “Roma e pushtoi ushtarakisht Greqinë, por Greqia e
pushtoi kulturalisht atë”. (2
pikë)

7. Përkufizoni termat e mëposhtëm: (3 pikë)

a. Polis
b. Timokraci
c. Etnogjenezë

8. Rëndësia e kodit të ligjeve “E Drejta Romake” për shoqërinë romake qëndron në: (2 pikë)

9. Teza e prejardhjes së shqiptarëve nga ilirët mbështetet nga: (2 pikë)

a. b.

10. Përshkruani këndvështrimin stratigrafik të etnogjenezës ilire. (3 pikë)

11. Zbërtheni kuptimin e shprehjes “kulturë origjinale dhe autoktone”. (2 pikë)

Vlerësimi:
Nota 4 5 6 7 8 9 10
Pikët 0-4 5-8 9-12 13-16 17-20 21-23 24-25

284
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
ÇELËSI I TESTIT
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori
Klasa 12 Tematika 2: Antikiteti

1. Shkruaj një nga tiparet e qytetërimit ilir. (1 pikë)

Përgjigje:
Qytetërimi ilir – jouniform; Qytetërimi ilir – një mozaik; Qytetërimi ilir dhe romanizimi; Qytetërimi ilir – jo i
izoluar; Qytetërimi ilir – një vijimësi; Qytetërim ilir – bashkëkohor;

2 Rrethoni alternativën e saktë.

Shtresa e qytetarëve që ishte në varësinë e patricit quhej: (1 pikë)

a. skllevër
b. klientë
c. demos
ç. plebej
Përgjigje: b) klientë

Autori që shkruan se “qyteti Damastion, pranë të cilit gjendeshin minierat e argjendit, ishte qyteti i
parë që preu monedhë argjendi” është: (1 pikë)
a. Straboni
b. Skylaksi
c. Aristoteli
ç. Polibi
Përgjigje: a) Straboni

3. Evidentoni tiparin e përbashkët që kanë Arhondët në Republikën e Athinës dhe senatorët në

Republikën romake. (1 pikë)
Përgjigje: Arhondët dhe senatorët vinin edhe nga rradhët e pronarëve të mëdhenj të tokave.
4. Lidhni ngjarjet me kohën kur kanë ndodhur. (4 pikë)
Përgjigje:
a. Shek V‒IV p.e.s Mbreti Dar i Persisë sulmoi Greqinë
b. Viti 753 p.e.s Qytetërimi antik helen arriti pikën kulmore
c. Shek IV‒II p.e.s Lindën qytet në Iliri
ç. Viti 490 p.e.s Lindi qyteti i Romës

5. Evidentoni një element të kontributit të qytetërimit antik helen në fushën politike, të arsimit dhe
atë kulturore. (3 pikë)
Përgjigje:
Në fushën politike
- Organizimi politik i shoqërisë helene, reformimi i vazhdueshëm i saj drejt rendit demokratik vazhdon të jetë
edhe sot pikë referimi për politikën botërore.
Në fushën e arsimit
- Filozofët e Greqisë antike studiohen në të gjitha universitetet e botës për vlerat e mëdha që ato pasqyrojnë.
- Në universitetet e artit studiohet arti antik: skulptura, piktura, arkitektura e Greqisë antike.
- Nuk ka gjuhë në botë që të mos ketë fjalë që e kanë origjinën nga greqishtja e vjetër,

285
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Në fushën kulturore
- Teatri e ka pikënisjen e vet te Greqia antike.
- Shumë vepra të autorëve të vjetër jo vetëm studiohen, por vazhdojnë të vihen në skenë apo të
ekranizohen.
- Në arkitekturën e sotme moderne vazhdon të mbetet joshës stili i kolonave të famshme greke (dorike,
jonike, korintike).

6. Komentoni thënien e poetit latin Horaci “Roma e pushtoi ushtarakisht Greqinë, por Greqia e
pushtoi kulturalisht atë”. (2 pikë)
Përgjigje:
Qytetërimi Helen mori një zhvillim të madh me krijimin e kolonive. Kolonët grekë në vendet ku u vendosën
shpërndanë dijet, kulturën dhe gjuhën e tyre. Ata u përfshinë në ndërtimin e institucioneve të shtetit,
ndërtimin e qyteteve apo objekteve të artit e kulturës. Romakët vlerësonin shumë qytetërimin helen. Në
Romë nuk mund të quhej i ditur një njeri që nuk njihte gjuhën e kulturën helene.

7. Përkufizoni termat e mëposhtëm: (3 pikë)

Përgjigje:
polisi – qytet-shtet që përfshinte përveç qytetit edhe hapësirën jashtë qytetit, ku popullsia ishte e lirë dhe
merrej me bujqësi. polisi ishte një bashkësi e njerëzve të lirë, të aftë për të qeverisur veten me ligje që i
hartonin, i miratonin e i zbatonin vetë.
timokraci - sundim i shtresave që kanë pasuri (nga greq. timo - pasuri, kratia - forcë).
etnogjeneza - shpreh procesin historik, gjatë të cilit formohet një popull, i cili më vonë bëhet bërthamë e
kombit të tij. Etnogjeneza përcakton shkencërisht kohën, vendin, si dhe rrugën e formimit të një kombi.

8. Rëndësia e kodit të ligjeve “E Drejta Romake” për shoqërinë romake qëndron në: (2 pikë)
Përgjigje:
E Drejta Romake bënte të qartë dallimin mes pronës e drejtësisë publike dhe pronës e drejtësisë private.
E para, kishte të bënte me shtetin dhe pasurinë e përbashkët; e dyta, garantonte pasurinë e individit, pra,
trajtonte problemet që lidheshin me pronën dhe familjen.
Me këto kode shoqëria romake bëri laicizimin e sferës juridike duke e shkëputur nga feja. Romakët qenë
shoqëria e parë laike në antikitet lidhur me administrimin e jetës sociale.

9. Teza e prejardhjes së shqiptarëve nga ilirët mbështetet nga: (2 pikë)

Përgjigje:
a) zbulimet arkeologjike; b) studimet gjuhësore bashkëkohore.

10. Përshkruani këndvështrimin stratigrafik të etnogjenezës ilire. (3 pikë)

Përgjigje: Sipas arkeologut Stipçeviq, kultura e etnogjenezës ilire përfshin katër shtresa, që i përgjigjen
afërsisht kësaj kronologjie: parailirët (neolit – bronz i hershëm,) protoilirët (bronzi i hershëm – i mesëm),
ilirët e vjetër (bronzi i mesëm – i vonë) dhe ilirët (bronzi i vonë – hekuri).

11. Zbërtheni kuptimin e shprehjes “kulturë origjinale dhe autoktone”. (2 pikë)

Përgjigje:
Kultura ilire ka dy tipare dalluese kryesore: është origjinale, pra, ka veçori unike të ndryshme nga kulturat e
popujve fqinjë, dhe autoktone, sepse vjen si zhvillim i pandërprerë nga kultura e bronzit, në atë të hekurit.
Materialet arkeologjike hedhin dritë për evolucionin e saj gjatë tri fazave të periudhës së hekurit (shek. XII–IX
p.e.s.; shek. VIII–VII p.e.s.; shek. VI–V p.e.s.).

286
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Grupi A

1. Rrethoni alternativën e saktë. (4 pikë)

Qytetërimi etrusk:
a. krijoi shtet të fuqishëm unik;
b. krijoi alfabet;
c. ishte qytet pasromak;
ç. formoi qytetërim unik

2. Vendosni datën e saktë. (3 pikë)

shoqëria romake u përfshi nga një krizë e thellë.
shënon fundin e Republikës

3. Shpjegoni cili ishte shkaku i Luftërave Punike? (5 pikë)

4. Pse u zhvillua vonë arti e kultura në Romë? (5 pikë)

5. Vlerësoni rëndësinë e “së drejtës romake”. (5 pikë)

6. Etnogjeneza ilire u zhvillua në harkun kohor: (5 pikë)

a. mijëvjeçari II p.e.s.,
b. mijëvjeçari I p.e.s.,
c. mijëvjeçari II–I p.e.s.,
ç. mijëvjeçari I–II.

7. Gjykoni mbi vijimësinë e qytetërimit ilir. (5 pikë)

8. Argumentoni shkaqet që i kufizonin grekët të njihnin plotësisht shoqërinë ilire. (5 pikë)

Nota 4 5 6 7 8 9 10
Pikët 0-9 10-14 15-19 20-24 25-29 30-34 35-37

287
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”

Grupi B
1. Shënoni me + alternativën e saktë. (4 pikë)
a. Cili nga autorët grekë ka përcaktuar emrin e përgjithshëm “ilir”?
¨ Homeri ¨ Hekateu ¨ Herodoti ¨ Tukiditi
b. Cili nga autorët grekë ka përcaktuar emrin e përgjithshëm “epir”?
¨ Homeri ¨ Herodoti ¨ Diodori ¨ Tukiditi ¨ Straboni

2. Plotësoni: (3 pikë)
Qytetërimi ilir dallohet nga qytetërimet e tjera nga vlerat , , .
Emërtoni disa nga këto vlera:

3. Argumentoni tezën se mes kulturës së bronzit dhe të hekurit nuk ka ndërprerje, por vazhdimësi
(5 pikë)

4. Dalloni elemente të jetës së përditshme në qytetërimin antik romak (5 pikë)

5. Shpjegoni dhe krahasoni format e organizimit shtetëror në Romën antike. (5 pikë)

6. Analizoni veçoritë e zhvillimit ekonomik në Romën antike dhe shtresat e saj shoqërore. (5 pikë)

7. Krahasoni përbërjen shoqërore në mes Athinës dhe Spartës. (5 pikë)

8. Analizoni shprehjen: demokraci e drejtpërdrejtë. (5 pikë)

Nota 4 5 6 7 8 9 10
Pikët 0-9 10-14 15-19 20-24 25-29 30-34 35-37

288
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Grupi A

1. Listoni format shtetërore që lindën pas copëtimit të Perandorisë Bizantine (4 pikë)

2. Përshkruani situatën politike të trevës arbërore në shek. XIII. (3 pikë)

3. Flisni për përhapjen e krishterimit në trevat arbërore (5 pikë)

4. Interpretoni: Interesi apo qëllimi i thjeshtë fetar përcaktonte marrëdhëniet kryqëzatë-Venedik-

Kostandinopojë. (5
pikë)

5. Përshkruani qytetin mesjetar në Arbëri, jetën shoqërore dhe ekonomike. (5 pikë)

6. Evidentoni vlerat e kulturës mesjetare duke i ndarë sipas fushave të kulturës. (5 pikë)

7. Përshkruani rrugën e “barbarëve” për të hyrë në Perandorinë Romake dhe kompromisi që bënë me
të.
(5 pikë)

8. Diskutoni për rolin që luajti Antikiteti greko-romak edhe në këtë kulturë. (5 pikë)

Nota 4 5 6 7 8 9 10
Pikët 0-9 10-14 15-19 20-24 25-29 30-34 35-37

289
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”

Grupi B
1. Përcaktoni cilat ishin formacionet shtetërore arbërore në shek XII‒XIV (4 pikë)

2. Evidentoni vlerat e kulturës mesjetare duke i ndarë sipas fushave të kulturës. (3 pikë)

3. Tregoni vlerat e Durrësit dhe të rrugës Egnatia për pozitën dhe politikën e tyre. (5 pikë)

4. Gjykoni mbi qëllimet dhe veprimet e kryqtarëve në Bizant. (5 pikë)

5. Analizoni faktorët e brendshëm e të jashtëm që përcaktuan qëndrimin e fisnikërisë arbërore ndaj

Karlit I Anzhu. (5 pikë)

6. Plotësoni:
Skllavopronaria në Iliri .
Kriza e prodhimit u ndie dhe mënyra antike e prodhimit u zhduk .
(5 pikë)
7. Plotësoni me të dhënat e duhura.
a. Vizigotët dhe ostrogotët vranë perandorin Valens më .
b. Në vitin Teodosi I krijoi dy qendra të mëdha të Perandorisë së Romës.
c. Atila pushtoi Romën më .
ç. Qendra perëndimore e Perandorisë, Roma, ra më (5 pikë)

8. Përshkruani veçoritë e organizimit të qyteteve shqiptare nën administratën e Venedikut. (5 pikë)

Nota 4 5 6 7 8 9 10
Pikët 0-9 10-14 15-19 20-24 25-29 30-34 35-37

290
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
TEST

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori

Klasa – 12 Tematika 4

1. Rrethoni alternativën e saktë.

Në konfliktin mes principatave arbërore, osmanët erdhën në ndihmë të: (1 pikë)
a. Balshajve b. Zenebishëvë c. Topiajve ç. Kastriotëvë

Lidhja e Lezhës synonte: (1 pikë)

a. Krijimin e një shteti të pavarur b. Krijimin e një aleance politiko-ushtarake
c. Zgjerimin e territoreve ç. Aleancën me osmanët

I pari që i kërkoi Papës t’i jepte fund abuzimit me indulgjencat ishte: (1 pikë)
a. Martin Luter b. Kalvin c. vetë klerikët ç. asnjëra prej tyre

Filozofi që futi ne mendimin politik modern ndarjen e pushteteve ishte: (1 pikë)

a. Volter b. Didëro c. Rusoi ç. Monteskjë

Revolucioni Francez: (1 pikë)

a. vendosi parimin e barazisë mes qytetarëve francezë; b. i dha fund lirisë së individit;
c. ligjëroi sistemin e vjetër; ç. i dha fund lirisë fetare.

Për herë të parë termi Fuqitë e Mëdha në fjalorin diplomatik hyri në: (1 pikë)
a. periudhën e Napoleonit; b. gjatë Revolucionit Francez;
c. Kongresin e Vjenës; ç. asnjërën prej tyre.

Pashallëku i Shkodrës lidhet me familjen e: (1 pikë)

a. Çaushollajve b. Begollajve c. Bushatllinjve ç. Kastriotëve

Shqipërisë Konferenca e Ambasadorëve në Londër njohu pavarësinë e Shqipërisë në: (1 pikë)

a. nëntor 1912 b. pranverë 1913 c. dhjetor 1912 ç.korrik 1913

Gjimnazi me emrin Akademia e Re u themelua në: (1 pikë)

a. Shkodër b. Prizren c. Voskopojë ç. Berat

2. Kur u mblodh dhe ç’vendosi Lidhja e Lezhës? (4 pikë)

Lidhja e Lezhës u mblodh më
Lidhja e Lezhës vendosi:
a. b. c.

291
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
3. Shpjegoni termat/konceptet e poshtëshënuara: (2 pikë)
a. Rilindje:
b. Humanizëm:

4. Përkufizoni termat/konceptet e poshtëshënuara: (3 pikë)

a.Çifligu:
b. Ziameti:
c. Sanxhaku:

5. Sistemi osman i taksimit ndahej në dy kategori: (2 pikë)

a. b.

6. Çfarë ishin dhe si ishin te organizuar esnafët? (2 pikë)

Esnafet ishin:

Organizimi i esnafëve:

7. Në fillim të 1819 territoret e kontrolluara nga Ali Pashë Tepelena shtriheshin: (2 pikë)
a. në Veri
b. në Jug
c. në Perëndim
ç. në Lindje

8. Shkruani dy nga synimet e Pansllavizmit: (2

pikë) a.
b.

9. Sipas Urdhëresës Lidhja Shqiptare e Prizrenit parashikonte: (2

pikë) a.
b.

10. Analizoni qëndrimin e grupimit politik të elitës shqiptare “Kombëtaristët: (2 pikë)

Kombëtaristët

Nota 4 5 6 7 8 9 10
Pikët 0‒5 6‒ 9 10 ‒ 13 14 ‒ 17 18 ‒ 21 22 ‒ 25 26 ‒29

292
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
ÇELËSI I TESTIT
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Histori
Klasa – 12 Tematika 4

1. Rrethoni alternativën e saktë.

Në konfliktin mes principatave arbërore, osmanët erdhën në ndihmë të: (1 pikë)

a. Balshajve b. Zenebishëvë c. Topiajve ç. Kastriotëvë

Përgjigje: c. Topiajve

Lidhja e Lezhës synonte: (1 pikë)

a. Krijimin e një shteti të pavarur b. Krijimin e një aleance politiko-ushtarake
c. Zgjerimin e territoreve ç. Aleancën me osmanët
Përgjigje: b. Krijimin e një aleance politiko-ushtarake

I pari që i kërkoi Papës t’i jepte fund abuzimit me indulgjencat ishte: (1 pikë)
a. Martin Luter b. Kalvin c. vetë klerikët ç. asnjëra prej tyre
Përgjigje: a. Martin Luter
Filozofi që futi ne mendimin politik modern ndarjen e pushteteve ishte: (1 pikë)
a. Volter b. Didëro c. Rusoi ç. Monteskjë
Përgjigje: d. Monteskjë
Revolucioni Francez: (1 pikë)
a. vendosi parimin e barazisë mes qytetarëve francezë; b. i dha fund lirisë së individit;
c. ligjëroi sistemin e vjetër; ç. i dha fund lirisë fetare.
Përgjigje: a. Vendosi parimin e barazisë mes qytetarëve francezë

Për herë të parë termi Fuqitë e Mëdha në fjalorin diplomatik hyri në: (1 pikë)
a. periudhën e Napoleonit; b. gjatë Revolucionit Francez;
c. Kongresin e Vjenës; d. asnjërën prej tyre.
Përgjigje: c. Kongresin e Vjenës

Pashallëku i Shkodrës lidhet me familjen e: (1 pikë)

a. Çaushollajve b. Begollajve c. Bushatllinjve d. Kastriotëve

Përgjigje: c. Bushatllinjve

Shqipërisë Konferenca e Ambasadorëve në Londër njohu pavarësinë e Shqipërisë në: (1 pikë)

a. nëntor 1912 b. pranverë 1913 c. dhjetor 1912 ç. korrik 1913

Përgjigje: d. korrik 1913

293
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
Gjimnazi me emrin Akademia e Re u themelua në: (1 pikë)
a. Shkodër b. Prizren c. Voskopojë d. Berat
Përgjigje: c. Voskopojë

2. Kur u mblodh dhe ç’vendosi Lidhja e Lezhës? (4 pikë)

Përgjigje
Lidhja e Lezhës u mblodh më 2 mars 1444
Lidhja e Lezhës vendosi:
a. Skënderbeu komandant i përgjithshëm;
b. krijimin e një ushtrie të përbashkët;
c. krijimin e një arke të përbashkët.

3. Shpjegoni termat/konceptet e poshtëshënuara: (2 pikë)

Përgjigje:
a. Rilindje: Term i përdorur për të bërë dallimin me Mesjetën, e cila vlerësohej si periudhë e errët, dhe më
vonë në shek. XIV‒XV për të ripërkufizuar edhe një herë botën e vjetër heleno-romake.
b. Humanizëm: Koncept që mbarte në vetvete kuptimin e nivelit më të lartë të filozofisë që i drejtohej
njohjes së njeriut dhe të vërtetave të lidhura me të.

4. Përkufizoni termat/konceptet e poshtëshënuara: (3 pikë)

Përgjigje:
a. Çifligu: Njësia më e vogël e taksapaguesve dhe që punohej me fuqinë punëtore që ofronin si një
familje fshatare dhe fuqia tërheqëse e një pende qe. Disa çifligje përbenin një timar.
b. Ziameti: Ishte burim të ardhurash nga 3000–20 000 akçe dhe u akordohej komandantëve më të lartë
ushtarak se timari.
c. Sanxhaku: Njësi administrative-territoriale, hapësirë gjeografike lehtësisht e përshkueshme nga
autoritetet osmane dhe që kishte toka të mjaftueshme bujqësore për popullsinë vendase me një numër
të mjaftueshëm qytetesh.

5. Sistemi osman i taksimit ndahej në dy kategori: (2 pikë)

Përgjigje:
a. Taksa me origjinë nga Sheriati
b. Taksa me origjinë nga tradita juridike

6. Çfarë ishin dhe si ishin te organizuar esnafët? (2 pikë)

Përgjigje: Esnafët ishin organizim i prodhuesve të zejeve të njëjta apo të përafërta.
Organizimi i esnafëve:Esnafët kishin statutin e tyre ku shpjegohej mënyra e funksionimit, detyrat dhe
privilegjet e anëtarëve të tyre.

7. Në fillim të 1819 territoret e kontrolluara nga Ali Pashë Tepelena shtriheshin: (2 pikë)
Përgjigje:

294
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
a. Veri - nga lumenjtë Shkumbin e Vardar
b. Jug - Gjiri Korinthit
c. Perëndim - Detet Adriatik e
Jon ç. Lindje - Një pjesë e Egjeut

8. Shkruani dy nga synimet e Pansllavizmit: (2 pikë)

Përgjigje:
a. Të çlironte përfundimisht sllavët e Ballkanit nga sundimi osman.
b. Të krijonte shtete të pavarura.
c.Të krijonte një federatë të sllavëve të jugut nën udhëheqjen e Rusisë.

9. Sipas Urdhëresës Lidhja Shqiptare e Prizrenit parashikonte: (2 pikë)

Përgjigje:
a. Të ngrinte një administratë qendrore në Prizren.
b. Të organizonte një ushtri me trupa shqiptare që do të mbronte vendin nga rreziqet e mundshme.

10. Analizoni qëndrimin e grupimit politik të elitës shqiptare “Kombëtaristët: (2 pikë)

Kombëtaristët

295
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”
TEST

Fusha : Shoqëria dhe mjedisi Lënda: HISTORI

Klasa 12 Tematika 5

1. Rrethoni alternativën e saktë.

Parlamenti shqiptar gjatë Republikës Shqiptare të 1925-s ishte: (1 pikë)
a. i përbërë nga dy dhoma; b. përbehej vetëm nga Dhoma e Deputetëve;
c. nuk ekzistonte si organ; ç. nuk funksiononte rregullisht.

Kriza ekonomike botërore e vitit 1929 i kishte fillesat e saj në: (1 pikë)
a. Britaninë e Madhe b. në gjithë Europën c. Francë ç. SHBA

Një nga misionet e para ushtarake që erdhën në Shqipëri gjatë Luftës II Botërore ishte ai i: (1 pikë)
a. B. Sovjetik b. SHBA c. Jugosllavisë ç. Britanisë së Madhe

Dy vendet që dolën si superfuqi pas Luftës së Ftohtë ishin: (1 pikë)

a. Britania dhe Franca b. Britania dhe SHBA c. Japonia dhe BRSS ç. SHBA dhe BRSS

Simboli i Luftës së Ftohtë ishte: (1 pikë)

a. aleanca ushtarake mes vendeve të Perëndimit; b. gara e armatimeve;
c. Muri i Berlinit ç. asnjëra prej tyre.

2. Cila ishte ngjarja që shënoi përfundimisht prishjen e marrëdhënieve të shtetit shqiptar me

Britaninë? (1
pikë)

a. kushtet që vendosi qeveria Britanike; b. raporti kritik ndaj qeverisë shqiptare;

c. incidenti i tetorit të 1946-s në Kanalin e Korfuzit; ç. ardhja e misioneve britanike gjatë Luftës II.

3. Analizoni përmbajtjen e Parimit Themelor për rishikimin e hartës politike të Europës sipas K.
Paqes 1919: (3
pikë)

4. Cilat ishin dy organet drejtuese që dolën nga Kuvendi i Vlorës: (2 pikë)

a.
b.

5. Përcaktoni përmbajtjen e Statutit Organik të Shqipërisë të prillit 1914. (3 pikë)

296
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”

6. Evidentoni disa përcaktime të Statutit Organik të Lushnjës për organizimin e shtetit Shqiptar”.
(2 pikë)
a.
b.
c.
ç.

7. Shënoni të paktën dy nga kompetencat e presidentit në Republikën Shqiptare të 1925-s: (2 pikë)

a.
b.

8. Analizoni dy shkaqet që sollën fillimin e Luftës së Dytë Botërore. (2 pikë)

9. Identifikoni dy qëndrimet që u ravijëzuan në Kosovë në lidhje me çështjen kombëtare shqiptare.

(2 pikë)
a.
b.

10. Thoni kur u mblodh dhe çfarë u vendos në Konferencën e Jaltës? (5 pikë)

a.
b.
c.
ç.
d.

11. Cilat ishin dy blloqet ushtarake kundërshtare gjatë Luftës së Ftohtë dhe kush bënte pjesë në to?
(2 pikë)
a.
b.

Nota 4 5 6 7 8 9 10
Pikët 0‒5 6‒9 10 ‒ 13 14 ‒ 17 18‒ 21 22 ‒ 25 26 ‒ 29

297
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
12”

ÇELSI I TESTIT

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: HISTORI

Klasa 12 Tematika 5

1. Rrethoni alternativën e saktë.

Parlamenti shqiptar gjatë Republikës Shqiptare të 1925-s ishte: (1 pikë)
a. i përbërë nga dy dhoma; b. përbehej vetëm nga Dhoma e Deputetëve;
c. nuk ekzistonte si organ; ç. nuk funksiononte rregullisht.
Përgjigje: a. i përbërë nga dy dhoma

Kriza ekonomike botërore e vitit 1929 i kishte fillesat e saj në: (1 pikë)
a. Britaninë e Madhe b. në gjithë Europën c. Francë ç. SHBA
Përgjigje: d. SHBA

Një nga misionet e para ushtarake që erdhën në Shqipëri gjatë Luftës II Botërore ishte ai i: (1 pikë)
a. B. Sovjetik b. SHBA c. Jugosllavisë ç. Britanisë së Madhe
Përgjigje: d. Britanisë së Madhe

Dy vendet që dolën si superfuqi pas Luftës së Ftohtë ishin: (1 pikë)

a. Britania dhe Franca b. Britania dhe SHBA c. Japonia dhe BRSS ç. SHBA dhe BRSS
Përgjigje: d. SHBA dhe BRSS
Simboli i Luftës së Ftohtë ishte: (1 pikë)
a. aleanca ushtarake mes vendeve të Perëndimit; b. gara e armatimeve;
c. Muri i Berlinit ç. asnjëra prej tyre.
Përgjigje: c. Muri i Berlinit

2. Cila ishte ngjarja që shënoi përfundimisht prishjen e marrëdhënieve të shtetit shqiptar me

Britaninë?
pikë)
a. kushtet që vendosi qeveria Britanike;
c. incidenti i tetorit të 1946-s në Kanalin e Korfuzit;
Përgjigje: c. Incidenti tetorit te 1946 në Kanalin e Korfuzit
(1
b. raporti kritik ndaj qeverisë shqiptare;
ç. ardhja e misioneve britanike gjatë Luftës II.

3. Analizoni përmbajtjen e Parimit Themelor për rishikimin e hartës politike të Europës sipas K.
Paqes 1919: (3
pikë)
Përgjigje:
Parimi themelor për rishikimin e hartës politike pas shpërbërjes së perandorive shumëkombëshe kishte
në përmbajtje krijimin e shteteve kombëtare etniko-gjuhësore, mbështetur në parimin e propozuar nga
presidenti amerikan W, sipas të cilit kombet kanë të drejtën e vetëvendosjes.

4. Cilat ishin dy organet drejtuese që dolën nga Kuvendi i Vlorës: (2 pikë)

Përgjigje:
a. Qeveria b. Pleqësia

5. Përcaktoni përmbajtjen e Statutit Organik të Shqipërisë të prillit 1914. (3

298
 Libër mësuesi për tekstin “Historia
pikë) Përgjigje: 12”
Statuti shpallte Shqipërinë principatë kushtetuese sovrane të trashëgueshme nën garancinë e Fuqive

299
të Mëdha. Princi ishte kryetar i administratës civile dhe ushtarake. Ai shpallte zgjedhjet për Asamblenë
Kombëtare dhe e shpërndante atë. Organ ligjvënës ishte Asambleja Kombëtare, por pushteti i saj ishte i
kushtëzuar. Ministrat përgjigjeshin përpara princit.

6. Evidentoni disa përcaktime të Statutit Organik të Lushnjës për organizimin e shtetit Shqiptar”.
(2 pikë)
Përgjigje:
a. Riafirmoi formën monarkike të qeverisjes.
b. Këshilli i Lartë përbëhej prej 4 vetash (përfaqësues të 4 komuniteteve fetare), kryente funksionet e
mbretit.
c. Këshilli Kombëtar kryente veprimtarinë legjislative.
ç. Pushtetin ekzekutiv e ushtronte qeveria e cila kishte në përbërje të saj 5 ministra.

7. Shënoni të paktën dy nga kompetencat e presidentit në Republikën Shqiptare të 1925-s: (2 pikë)

Përgjigje:
a. Presidenti ishte njëkohësisht edhe kryetar i qeverisë.
b. Ishte e përqendruar në duart e tij thuajse e gjithë veprimtaria ekzekutive.
c. Ishte komandant i Forcave të Armatosura dhe kishte të drejtën të shpallte luftën dhe të bënte
paqen. ç. Shkarkonte me dekret të posaçëm gjyqtarët dhe prokurorët.
d. Emëronte dhe shkarkonte nga detyra ministrat.
dh. Urdhëronte shpalljen dhe zbatimin e ligjeve.

8. Analizoni dy shkaqet që sollën fillimin e Luftës së Dytë Botërore. (2 pikë)

Përgjigje:
a. Kushtet e paqes së traktateve të pas Luftës I Botërore, të cilat krijuan një botë të pasigurt e të
paqëndrueshme. Në Gjermani forcat politike i quanin kushtet e paqes të padrejta, Japonia nuk kishte arritur
synimet për të marrë territore në Kinë, ndërsa Italia nuk i kishte plotësuar të gjitha synimet e pranuara nga
TFL.
b. Paaftësia e Lidhjes së Kombeve për të ndaluar këto agresione. Franca dhe Britania ndoqën politikë
paqtimtare me Gjermaninë dhe shtetet e tjera, duke shpresuar se mund të arrinin paqen për pjesën tjetër të
botës.

9. Identifikoni dy qëndrimet që u ravijëzuan në Kosovë në lidhje me çështjen kombëtare shqiptare.

(2 pikë)
Përgjigje
a. Nacionalistët që mendonin të ruanin gjendjen ekzistuese.
b. Komunistët që mendonin se bashkimi me Shqipërinë do të arrihej me ane të rezistencës.

10. Thoni kur u mblodh dhe çfarë u vendos në Konferencën e Jaltës? (5 pikë)
Përgjigje:
a. 4 – 11 shkurt 1945
b. Vendosi parimet mbi të cilat do të vendosej paqja dhe do të bëheshin rregullimet e botës pas lufte.
c. Ndarja e Gjermanisë në katër zona të kontrolluara nga aleatët ( BRSS, SHBA, Britani, Francë).
ç. Ndryshime territoriale të Polonisë.
d. Ngritja e Gjykatës së Hagës.

11. Cilat ishin dy blloqet ushtarake kundërshtare gjatë Luftës së Ftohtë dhe kush bënte pjesë në to?
(2 pikë)
Përgjigje:
a. NATO – SHBA dhe aleatët e saj
b. T. I Varshavës – BS dhe aleatët e saj