FETİHLERDEN SAVUNMAYA

17-21 EKİM
HAZIRLAYAN İLKNUR ÖRENÇ
FETİHLERDEN SAVUNMAYA
1711 Prut Antlaşması
1718 Pasarofça Antlaşması
1730 Patrona Halil İsyanı
1732 Ahmet Paşa Antlaşması
1739 Belgrad Antlaşması
1746 Kerden Antlaşması
1740 Kapitülasyonların sürekli hâle gelmesi
1770 Çeşme Baskını
1774 Küçük Kaynarca Antlaşması
• Sultan II. Mustafa Dönemi’nde büyük toprak kayıplarına
neden olan 1699 Karlofça ve 1700 İstanbul Antlaşmalarını
imzalanmıştı.
• III. Ahmed Dönemi’nde devletin dış siyasetini Karlofça
Antlaşması’nın etkileri belirledi.
• Bu nedenle 18. yüzyılın başlarından itibaren Osmanlı
Devleti, Karlofça Antlaşması’yla kaybedilen toprakları geri
almaya çalıştı.
1711 Prut Savaşı ve Antlaşması
• İstanbul Antlaşması’yla elde ettiği yerleri yeterli görmeyen
Rusya, Avrupalı devletlerden Osmanlı Devleti’ne yeniden
savaş açılmasını istedi.
• Ancak bu çağrıya olumlu yanıt alamayınca, Osmanlı
Devleti’yle tek başına savaşmayı göze alamadı ve Baltık
Denizi’ne yöneldi.
• Rusya Protestan ülkelerin lideri ve bölgenin en güçlü devleti
olan İsveç’e savaş açtı.
• İsveç Kralı XII. Şarl, Poltova’da Rus Çarı I. Petro’ya yenilerek
Osmanlı Devleti’ne sığındı.
• Rusya, Osmanlılardan XII. Şarl’ın teslim edilmesini istedi fakat
bu istek Sultan III. Ahmed tarafından reddedildi.
• III. Ahmed’in barışçıl siyaset izlemek istemesine rağmen XII. Şarl
ve Fransız elçisi, Osmanlı’nın Rusya’ya savaş ilan etmesini istedi.
• Rusya bir taraftan İstanbul Antlaşması’na aykırı olarak Azak ve
Dinyeper’de yeni kaleler ve donanma inşa ettirirken diğer
taraftan Balkanlardaki Ortodoksları, Osmanlı yönetimine karşı
kışkırtmaya başladı.
• Ayrıca Rus ordusunun Osmanlı topraklarına özellikle Kırım’a
sınır ihlalleri yapması üzerine Osmanlı Devleti, 1710 yılında
Rusya’ya savaş kararı aldı.
• Böylece Rusya ile uzun yıllar devam edecek olan Boğazlar
Meselesi’nin temelini teşkil eden ilk savaş başladı.
• Çar I. Petro da XII. Şarl’ın kendisine teslim edilmemesini
gerekçe göstererek Osmanlı Devleti’ne savaş açtı.
• Eflâk ve Boğdan voyvodalarından destek sözü alan Rusya,
Balkanlardaki Ortodoksların da Osmanlı’ya karşı isyan
edeceğini umuyordu.
• 1711’de Osmanlı ordusu ile Rus ordusu Yaş yakınlarındaki Prut
Nehri kenarında karşılaştı.
• Rus ordusu, Sadrazam Baltacı Mehmet Paşa komutasındaki
Osmanlı ordusu tarafından kıskaca alındı.
• Erzak ve malzeme sıkıntısı da çekmeye başlayan Rus kuvvetleri,
Osmanlı ordusu tarafından Prut’ta imha edilmek üzereyken
Rusya barış istedi.
• Prut Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nin, Rusya’nın barış teklifini
kabul etmesinin sebepleri nelerdir?
• Osmanlı ordusunda malzemenin yetersiz olması ve Rus ordusuna
yardım gelebileceği endişesini taşıyan Baltacı Mehmet Paşa,
yeniçerilere güvenmemesi ve Kırımlıların sadakatinden şüphe etmesi
gibi sebeplerle de Rusların barış teklifini kabul etti.
• 1711 yılında imzalanan Prut Antlaşması’na göre Ruslar işgal ettikleri
topraklardan geri çekilecek, İstanbul Antlaşması sonrası yaptığı kale
ve istihkâmları yıkacaktı.
• Rusya, Osmanlı Devleti’nin iç işlerine karışmayacak ve Rus tüccarlar
Osmanlı ülkesinde serbestçe ticaret yapabilecekti.
• İsveç Kralı XII. Şarl ise serbestçe ülkesine dönecekti.
 Prut’un Önemi
• Prut Antlaşmasıyla Osmanlılar, İstanbul Antlaşması’yla
kaybettiği yerleri Rusya’dan geri aldılar.
• Rusya’ya karşı Prut Antlaşması ile elde edilen üstünlük,
Osmanlılarda Karlofça Antlaşması ile kaybedilen yerlerin
geri alınabileceği inancını güçlendirdi.
• Sadrazam aslında güçlü olduğu halde antlaşma yaparak
Rusların tekrar toparlanmasına fırsat vermiştir.
• Ruslar yapılan antlaşma ile bir felaketten kurtulmuş ve
zaman kazanmıştır.
İnadından veya ülkemizden gitmek istemediğinden dolayı “Demirbaş Şarl” olarak isimlendirilen 12’inci İsveç Kralı XII.Şarl
Not: Poltova Savaşında Ruslara yenilen İsveç Kralı 2000 askeri
ile Osmanlı hakimiyetindeki Özi Kalesine sığınır. Kral, Osmanlı
topraklarında bulunduğu süre zarfında Osmanlılarla Rusları
savaştırarak Ruslardan intikam almak ister. Beş sene Devleti
Aliyye’nin bugünkü Moldova sınırları içindeki Bender’de kalan İsveç
Kralı Osmanlı savaş meclislerinde bir dîvan azası gibi alınacak
kararlarda görüşünü bildirir. Görüşlerine itibar edilir. Ancak,
mağlubiyetin intikamını almak için Osmanlıyı da maceraya
sürüklemek istediği sürekli akılda tutulur.
İsveç Kralı 12. Şarl salimen memleketine gitmek üzere birkaç kere
hazırlık yaptığını bildirip birer bahane ile ikametini uzatmakta ve 5
yıllık bu misafirliği ağır bir yük oluşturmaktadır. Kral her seferinde yol
güvenliği olmadığını bahane eder ve 40 bin asker refakatinde
dönmek ister. Adamları Bender’de esnafa borç takarak
olumsuzluklara sebep olmuşlardır. Bu husus için padişahın
huzurunda toplanan mecliste, ülkesine gönderilme kararı alınır. 25
bin askerini 5 ölüğe ayırarak her birini ayrı bir yoldan gönderir.
Kendisi ise bir Alman subayı kılığına girerek Erdel üzerinden döner.
Şarl ülkesine dönerken hediyeler, Türk damak tadına ait yiyecekler
ve kahveyi de beraberinde götürerek İsveçlileri kahve ile tanıştırır.
Bıraktığı borçları ödeyeceğini bildirmişse de yaptığı masrafları
ödediğine dair elimizde herhangi bir kanıt bulunmamaktadır.
(Raşid Tarihi)
 Prut Sonrası Gelişmeler
• Hatırlayalım: Mora Yarımadası ve bazı Ege adaları, Karlofça
Antlaşması ile Venedik’e bırakılmıştı.
• Burada yaşayan halk, Venedik’in uyguladığı Katolik baskısı
nedeniyle Osmanlı Devleti’nden yardım istedi.
• Ayrıca Venedik himayesinde bulunan korsanlar, Doğu
Akdeniz’de ticaret ve hac gemilerine baskınlar yapıyordu.
• Bu gelişmelerin Karlofça Antlaşması’nın ihlali olduğu
gerekçesiyle Osmanlı Devleti, 1714 yılında Venedik’e savaş
ilan etti.
• Osmanlı ordusunun başarıları sonucu 1715 yılında Mora ve
çevresindeki adalar Venedik’ten geri alındı.
• Osmanlı-Venedik Savaşı’na başlangıçta ses çıkarmayan Avusturya,
sıranın kendine geleceğini düşündüğünden tarafsız kalmaktan vazgeçti.
• Osmanlı Devleti’nin Karlofça sonrası elde ettiği başarılar Avusturya’yı
korkuttu. Venedik’le devam eden savaşa Avusturya da katıldı.
• Hazırlıklar tamamlanmadan sevk edilen Osmanlı ordusu Tuna Nehri
kıyısında Petervaradin’de Avusturya ordusu ile karşılaştı. Taktiksel
hatalar sonucu Osmanlı ordusu bozguna uğradı.
• Avusturya ordusu ilerleyişini sürdürerek Belgrad’ı işgal etti.
• Venedik’in, Papalık ve Malta şövalyelerinin yardımıyla Preveze’yi alıp
Dalmaçya’ya asker çıkarması Osmanlı ordusunu zor durumda bıraktı.
• Osmanlı Sadrazamı Damat İbrahim Paşa’nın barış isteği üzerine İngiliz
ve Hollanda elçilerinin girişimiyle 1718’de Pasarofça Antlaşması
imzalandı.
• Karlofça sonrası kaybedilen yerleri geri alma girişimlerinde Rusya ve
Venedik’e karşı verdiği mücadelelerde başarılı olan Osmanlı Devleti,
Avusturya-Venedik ittifakına karşı başarısız oldu.
• Pasarofça Antlaşması’yla Belgrad, Semendire dâhil kuzey Sırbistan ve
Temeşvar gibi yerler Avusturya’ya bırakıldı.
• Avusturya, Osmanlı topraklarında konsolosluk açma hakkı ve ticari
imtiyazlar elde etti.
• Bu antlaşmayla Bosna ve Preveze’de ele geçirilen kaleler ile Dalmaçya
kıyıları Venedik’e verilirken Mora Osmanlı’da kaldı.
• Pasarofça Antlaşması sonrası Osmanlı Devleti, Karlofça ile kaybettiği
yerleri geri alma umutlarını kaybetti ve
• Avrupa’da mevcut topraklarını korumaya yönelik savunma esaslı bir
siyaset izlemeye başladı.
• 1733’te Avusturya ve Rusya, Osmanlı Devleti’ne karşı gizli bir
ittifak antlaşması ile Osmanlı topraklarını kendi aralarında
paylaştı.
• Aralarındaki anlaşmaya göre Azak ve Kırım’ı Rusya; Bosna-
Hersek’i ise Avusturya alacaktı.
• Osmanlı Devleti, batıda savaşmak istememesine rağmen
Rusya’nın Azak ve Kırım’a saldırması sonucu 1736’da Rusya’ya
savaş ilan etti. (1736-1739 Osmanlı-Rus Savaşı)
• İki cepheli bu savaşta Osmanlı ordusu galip geldi.
• 1739’da Belgrad Antlaşması imzalandı.
• Bu antlaşmayla Avusturya, Pasarofça Antlaşması’yla aldığı
yerleri Osmanlı Devleti’ne geri vermek zorunda kaldı.
• İki ülke arasında Tuna Nehri, yeniden sınır kabul edildi.
 1739 Belgrad Anlaşması: Batıda imzalanan son kazançlı anlaşma,
Karadeniz son kez Türk Gölü
• Rusya, müttefiki Avusturya’nın savaştan çekilmesi ve Balkanlardaki
Ortodokslardan umduğunu bulamaması yüzünden Fransa aracılığıyla
barış istemişti.
• Bütün isteklerinden vazgeçen Rusya ile de aynı yıl Belgrat
Antlaşması imzalandı. Rusya, Azak dâhil bütün işgal ettiği yerleri
Osmanlı Devleti’ne bıraktı.
• Bu antlaşma ile Rusya’nın Azak Denizi ve Karadeniz’de askerî ve ticari
gemi bulundurması da yasaklanmıştı.
• Buna karşın Ruslar, Osmanlı topraklarında ticaret yapabilecek ve
Hristiyanlarca kutsal sayılan yerleri de serbestçe ziyaret edebilecekti.
• Belgrad Antlaşmalarından üstün çıkan Osmanlı Devleti, Avrupa’da
yeniden itibar kazanmıştı.
Karlofça
’ ve Pasarofça antlaşmaları sonrası yaşanan toprak
kayıpları, sınırlar dışında kalan Osmanlı Müslümanlarını
Balkanlardan, başta İstanbul olmak üzere Anadolu’ya doğru
göçe zorlamıştır.

D’argenson Markisi’nin Projesi

 Fransız siyaset adamı Markisi: ‘’Avrupa’nın karşılaşacağı ilk
büyük devrim muhtemelen Türk Devleti’nin ele geçirilmesi
olacaktır.’’
 ‘’Türk yenilince herkesin kendi payına düşeni alması lazımdır
veya daha iyisi, çok sayıda Hristiyan devlet kurdurmak, kadim
Yunanistan’a ve Nil Nehri’ne, Ege adalarına yeniden hayat
vermek gerekir.’’
 Neler Öğrendik?
• Osmanlı Devleti Karlofça’da kaybettiği toprakları Prut Savaşından
sonra geri alma çabasına girişti.
• Rusya ile 1711 Prut Savaşına girildi böylece uzun yıllar devam
edecek olan Boğazlar sorununu temeli atılmış oldu.
• Prut Anlaşması ile kaybedilen toprakların geri alınabileceğine dair
inanç güçlendi.
• 1715-1718 Venedik- Avusturya ittifakına karşı girişilen savaşların
sonucunda Pasarofça Antlaşması imzalandı. Pasarofça ile
kaybedilen toprakların geri alınması ümidi sona erdi.
• Daha sonra 1736-1739 Rusya-Avusturya ittifakıyla savaşa girişen
Osmanlı Devleti, batıdaki son kazançlı antlaşması olan Belgrad
Antlaşmasını imzaladı
Değerlendirme
• Osmanlı Devleti Karlofça’dan sonra Avrupa’ya karşı nasıl bir
siyaset izledi?
• Prut Savaşını nedenleri nelerdir?
• Prut Barışının Önemi nedir?
• Prut sonrasında gelişen, Mora halkının Osmanlı Devletinden
yardım istemesinin nedeni nedir?
• Pasarofça Antlaşmasının önemi nedir?
• Belgrad Antlaşmasının önemi nedir?
• Dargenson Projesi nedir?