Μεθοδολογία

Σκοπός και στόχος

Η παρούσα έρευνα στοχεύει να κατανοήσει εις βάθος τα αισθήματα και τις
αντιλήψεις των μητέρων που το παιδί τους πάσχει από κάποιο πρόβλημα ψυχικής
υγείας αλλά και την επιρροή που ασκεί αυτό στην ευρύτερη κοινωνική ζωή και σχέση
μεταξύ τους. Απώτερος σκοπός, λοιπόν, είναι η δημιουργία μιας γνώσης σχετικά με
τις σχέσεις παιδιού-μητέρας όταν σε αυτή εμπλέκεται ένα πρόβλημα ψυχικής υγείας.
Ερευνητικά ερωτήματα
Τα ερευνητικά ερωτήματα όπως διατυπώνονται και παραπάνω είναι πώς οι μητέρες
κατανοούν και διαχειρίζονται το πρόβλημα ψυχικής υγείας του παιδιού τους, αλλά
και το πώς το βίωμα αυτό επιδρά στη ζωή των ίδιων, της οικογένειας, του παιδιού,
και στη σχέση τους μαζί του.
Προσέγγιση έρευνας
Κύρια επιθυμία της έρευνας αυτής είναι η διερεύνηση του πώς βιώνουν οι μητέρες
την ύπαρξη ψυχικής ασθένειας του παιδιού τους, πώς αισθάνονται για αυτή και τι
εμπειρίες έχουν ζήσει. Καθώς η αναζήτηση έγκειται στην οπτική των ίδιων των
συμμετεχουσών, κρίθηκε σωστό να χρησιμοποιηθεί η ποιοτική έρευνα. Η ποιοτική
έρευνα επιτρέπει να ασχοληθούμε με την ανθρώπινη συμπεριφορά όπως αυτή
διαμορφώνεται με βάση τα ερεθίσματα που προέρχονται από τη καθημερινή
πραγματικότητα. Η μελέτη γίνεται σε φυσικό περιβάλλον και κύριος στόχος από τη
πλευρά του ερευνητή είναι η πλήρης κατανόηση του εσωτερικού κόσμου και των
αντιλήψεων των συμμετεχόντων. Η ύπαρξη μικρού δείγματος είναι απαραίτητη ώστε
να επιτευχθεί η εις βάθος κατανόηση τoυ κάθε συμμετέχοντα ξεχωριστά μέσα από
πολλές διαφορετικές ερωτήσεις.
Επιλογή δείγματος
Το δείγμα δεν επιλέχθηκε σε καμία περίπτωση τυχαία καθώς η έρευνα είναι
στοχοποιημένη να καταλάβει την οπτικής των μητέρων με παιδιά που ζούνε
πολεμώντας μια ψυχική διαταραχή. Το δείγμα μας αποτελείται από 3 μητέρες όπου η
μια έχει γιο, 20 χρονών με διάγνωση ψύχωσης, η επόμενη έχει κόρη 22 χρονών με
διάγνωση μείζονα κατάθλιψη με ψυχωτικά επεισόδια και τέλος η τελευταία έχει γιο
27 χρονών με μη καθορισμένη διάγνωση. Καθώς το δείγμα έχει παραπάνω από ένα
κοινό χαρακτηριστικό θεωρείται ομοιογενής.

Εργαλείο συλλογής δεδομένων

Η πιο διαδεδομένη μέθοδος συλλογής δεδομένων στην ποιοτική έρευνα είναι η

συνέντευξη. Αναπτύσσεται μεταξύ του ερευνητή και του συνεντευξιαζόμενου μια
επικοινωνία με βάση τις ερωτήσεις που τίθενται και με σκοπό την άντληση
δεδομένων για την καλύτερη ικανοποίηση ερευνητικών στόχων. Ο τύπος της
συνέντευξης που χρησιμοποιήθηκε σε αυτήν την έρευνα ήταν η ημιδομημένη
συνέντευξη. Η συνέντευξη αυτού του είδους περιλαμβάνει ερωτήσεις που έχουν
προετοιμαστεί από πριν και αποτελούν τον οδηγό της συνέντευξης, οι οποίες όμως
δεν δημιουργούν ασφυκτικό πλαίσιο στην εξέλιξη της συνέντευξης. Αναγκαίο
κρίνεται, επίσης, να υπάρχει αναστοχασμός σε σχέση με το νόημα που αποκτά η
διαδικασία της συνέντευξης τόσο για το άτομο που δίνει συνέντευξη όσο και για τον
ερευνητή.  Το μέλημα του ερευνητή είναι να προσπαθήσει να κατανοήσει τι εννοεί το
άτομο με όσα λέει για συγκεκριμένες εμπειρίες από την ζωή του.  Οι συνεντεύξεις
ήταν προσωπικές σε κάθε μητέρα ξεχωριστά. Οι ερωτήσεις που τέθηκαν ήταν
ανοιχτού τύπου, οι οποίες επιτρέπουν στις συμμετέχουσες να αναπτύξουν καλύτερα
τις απαντήσεις τους. Οι ερωτήσεις διατυπώθηκαν με τέτοιο τρόπο ώστε να γίνονται
κατανοητές και να αποφεύγονται οι παρερμηνείες. Ακόμη, κρίνεται ως απαραίτητη
προϋπόθεση ο ερευνητής από την αρχή να ενημερώσει τους ερωτώμενους του για τον
σκοπό της έρευνας και τον χρόνο συνέντευξης, καθώς και να τους διαβεβαιώσει για
την ανωνυμία και την εμπιστευτικότητα των απαντήσεων τους.  Η ημιδομημένη
συνέντευξη εξαρτάται πολύ από τη σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ ερευνητή και
συνεντευξιαζόμενου, η οποία απαιτεί ευαισθησία, προσεκτικούς χειρισμούς και να
αποφεύγει να εκφράζει τη δική του άποψη, θετική ή αρνητική, για τα λεγόμενα
συνεντευξιαζόμενων.

 Ανάλυση ποιοτικών δεδομένων

Για την επεξεργασία των δεδομένων της έρευνας αξιοποιήθηκε η θεματική ανάλυση,
η οποία αποτελεί την βάση για τις περισσότερες άλλες μεθόδους της ποιοτικής
έρευνας. Πιο συγκεκριμένα, η ανάλυση αυτή αφορά την αναζήτηση θεμάτων τα
οποία φαίνεται να είναι σημαντικά για την περιγραφή του υπό εξέταση φαινομένου.
Η επαναλαμβανόμενη ανάγνωση και η εξοικείωση με το υλικό αποτελεί ένα από τα
πιο σημαντικά αρχικά βήματα της θεματικής ανάλυσης, μετά την μετεγγραφή, την
μετατροπή δηλαδή των ηχητικών αρχείων των συνεντεύξεων σε γραπτό κείμενο. Η
ανάλυση συνεχίστηκε με την συστηματική, σειρά προς σειρά, κωδικοποίηση των
κειμένων, κατευθυνόμενη από τα ερευνητικά ερωτήματα. Διαβάζοντας και
ξαναδιαβάζοντας τα δεδομένα, εντοπίστηκαν οργανωμένα και επαναλαμβανόμενα
μοτίβα που εξυπηρετούσαν τα αρχικά πιθανά θέματα. Κατά αυτόν τον τρόπο,
μελετώντας τα κείμενα, από διαφορετική, κάθε φορά, θεωρητική σκοπιά, οι αρχικοί
κωδικοί μετατράπηκαν ξανά και ξανά έως ότου εντοπίστηκαν οι κατηγορίες οι οποίες
μετατράπηκαν σε θέματα ανώτερης τάξης. Ο ερευνητής, χρησιμοποιώντας την
επαγωγική μέθοδο ανάλυσης των δεδομένων, προσεγγίζει τα δεδομένα χωρίς ένα
θεωρητικά ενήμερο πλαίσιο κωδικοποίησης. Τα θέματα δηλαδή που προκύπτουν από
την ανάλυση εδράζονται καθαρά στα δεδομένα και δεν αντανακλούν τις θεωρητικές
απόψεις του ερευνητή. Τέλος, διαμορφώθηκαν θεματικοί πίνακες για την
παραστατικότερη ανάδειξη των θεμάτων και της σύνδεσης τους με το κάθε
ερευνητικό ερώτημα ξεχωριστά. Η έκθεση των ευρημάτων έγινε με βάση τους άξονες
και τους θεματικούς πίνακες που προέκυψαν από την ανάλυση των δεδομένων και
εμπλουτίζεται με αυτούσια αποσπάσματα από τον λόγο των πληροφορητών.

Ευρήματα

Θέματα

Τα ερευνητικά ερωτήματα αυτής της μελέτης, αφορούν τη δημιουργία των Θεµάτων,

που προέρχονται µέσα από το υλικό των ημι-δομημένων συνεντεύξεων που
απαντήθηκαν από τις συμμετέχουσες μητέρες. Στη προκειμένη έρευνα η εξαγωγή των
Θεµάτων στηρίχθηκε στην κωδικοποίηση που είχε προηγηθεί στα δεδομένα.
Αναπτύχθηκαν πάνω 150 κωδικοί οι οποίοι αποτελούν την κατευθυντήριο γραμμή για
τη δόµηση του κάθε θέµατος. Από την ανάλυση των δεδομένων των συνεντεύξεων,
δημιουργήθηκαν τέσσερα Θέµατα: «Αίτια διαταραχής, «Τρόπος αντίληψης και
κατανόησης», «Διαχείριση και προσαρμογή» και «Επιδράσεις». Σε κάθε ανάλυση
θέματος παρουσιάζονται αποσπάσµατα από τα δεδομένα των συνεντεύξεων, τα οποία
στοχεύουν στην επεξήγηση και στήριξη των ενοτήτων που περιγράφονται. 

Θέμα «Τρόπος διαχείρισης και προσαρμογής στο πρόβλημα ψυχικής ασθένειας

από την πλευρά της μητέρας.»
Το συγκεκριμένο θέμα, το οποίο αποτελεί και ένα από τα κύρια ερωτήματα της
έρευνας εξετάζει το πώς η μητέρα προσαρμόστηκε και διαχειρίστηκε την ψυχική
ασθένεια του παιδιού της. Μετέπειτα, το ερώτημα αυτό κατακερματίστηκε σε
επιπλέον κατηγορίες που αφορούν τόσο την προσέγγιση της μητέρας όσον αφορά την
σχέση της με τον εκάστοτε ψυχίατρο, όσο και το βίωμα του κάθε παιδιού στο πως
διαχειρίστηκε και προσαρμόστηκε στο πρόβλημα της ψυχικής του ασθένειας. 
Πιο συγκεκριμένα, έχει εντοπιστεί πως σε όσες περιπτώσεις μητέρων εξετάστηκαν,
υπάρχει ένας κοινός παρανομαστής σε όλες, ο οποίος είναι το ότι μετά την εκδήλωση
της ψυχικής ασθένειας του παιδιού τους η ζωή τους άλλαξε ριζικά. Οι κωδικοί οι
οποίοι μαρτυρούν αυτές τις καταθέσεις είναι  ‘Ριζικές αλλαγές στη ζωή της μητέρας’,
‘Μεγάλη η στήριξη της οικογένειας’. Οι ίδιες καθώς και όλη η οικογένεια έχουν
αφοσιωθεί αποκλειστικά στην φροντίδα του παιδιού και οργανώνουν το πρόγραμμα
τους με βάση τις ανάγκες του. Στην μία περίπτωση, η μητέρα διέκοψε τελείως και την
κοινωνική της ζωή. 
‘’Αλλά σίγουρα έχω αλλάξει. Η ζωή μου κόπηκε στα δύο. Έχω καταργήσει και φιλίες,
και πολλά. Τα είδα όλα από μια άλλη οπτική γωνία, και τη ζωή μου και τα πάντα.’’
‘’Βέβαια. Ζούμε με τους ρυθμούς του [όνομα γιου]. Μπορεί όλο το βράδυ για
παράδειγμα να μην κοιμηθεί. Άρα είμαι κι εγώ υποχρεωμένη να έχω τον νου μου, να
δω τι θα κάνει... όλα εξαρτώνται από τον [όνομα γιου]. Όλα γύρω από τον [όνομα
γιου]. Από εκεί ξεκινάνε πρώτα. Θα δούμε δηλαδή πρώτα αν θα βγει, πού θα πάει και
μετά θα κανονίσω εγώ αν μπορώ να κάνω κάτι.’’
Παράλληλα, οι μητέρες έχουν γίνει πιο υποχωρητικές απέναντι στην συμπεριφορά
του παιδιού τους, με μεγαλύτερη κατανόηση και επιθυμία να το βοηθήσουν. Κάποιες,
βέβαια, συνεχίζουν να κάνουν κριτική σε καταστάσεις που το θεωρούν απαραίτητο
και άλλες δεν κάνουν καμία παρατήρηση. Αυτό το φαινόμενο εξηγείται καλύτερα
από τους κωδικούς ‘Απαιτήσεις μητέρας για την κόρη της να βελτιώσει την
κοινωνική της ζωή’, ‘Αλλαγή της στάσης όλης της οικογένειας απέναντι στον γιο –
πιο υποχωρητικοί.’ ‘Μεγαλύτερη κατανόηση και επιείκεια της μητέρας προς το παιδί’

‘’Βέβαια. Έγινα πιο επιεικής. Τον κατάλαβα καλύτερα, το γιατί δεν μπορούσε να κάνει
κάποια πράγματα. Στο γιατί δεν μπορούσε να ανταπεξέλθει στις υποχρεώσεις του
σχολείου. Εγώ νόμιζα ότι είναι τεμπέλης, ή ότι είναι αδιάφορος, ενώ δεν ήταν έτσι, το
παιδί είχε πρόβλημα. Φυσικά, αλλάξανε πολλά πράγματα.’’.
‘’Προσπαθώ να είμαι κοντά της, άλλα να κάνει αυτό που θέλει. Όπως σου είπα σε
θέματα καθαριότητας παρεμβαίνω μόνο. Δε δέχεται παρατηρήσεις και κριτική. Το
κάνω βέβαια καμιά φορά – «γιατί δε βγαίνεις ας πούμε»-  γιατί κι εγώ έχω απαιτήσεις.
Θέλω πάντα να κάνει κάτι περισσότερο για τον εαυτό της’’.
‘’Ναι έγινα πιο υποχωρητική, και έβαλα και τον αδερφό του, είπα και στη γιαγιά του
πέντε πράγματα. Ειδικά εκείνο το δύσκολο διάστημα δε το συζητώ, και τον ουρανό με
τα άστρα να μου ζητούσε, θα τον έδινα’’.
Στην μία περίπτωση, η μητέρα αναφέρθηκε πως το να καταφέρει να κατανοήσει και
να αιτιολογήσει τον λόγο για τον οποίο το παιδί της αντιδρούσε κατά αυτόν τον
τρόπο στο πλαίσιο της ψυχικής του ασθένειας αποτέλεσε καθοριστικό παράγοντα για
να προσαρμοστεί σε αυτήν την κατάσταση και να καταφέρει να την διαχειριστεί με
πιο λειτουργικό τρόπο. 
‘’ Ζώντας με το παιδί κάθε μέρα κατάλαβα πως σκέφτεται και τι κάνει. Και το
αιτιολογώ’’
Στα αρχικά στάδια της εκδήλωσης συμπτωμάτων και επεισοδίων της διαταραχής, στις
δύο περιπτώσεις η διαχείριση του θέματος ήταν άμεση, καθώς οι μητέρες αναζήτησαν
κατευθείαν βοήθεια σε ψυχίατρο και στο internet. Στην μία περίπτωση, μάλιστα, το
κράτησε κρυφό από το παιδί της, λέγοντας ψέματα για τον λόγο επίσκεψη τους στον
ψυχίατρο και χορηγώντας του χάπια εν αγνοία του. 
‘’ Πήρα την άλλη μέρα έναν γιατρό. Εντωμεταξύ μπαίνω στο ίντερνετ και βλέπω ότι
αυτά τα συμπτώματα είναι συμπτώματα σχιζοφρένειας. Πήγα στον γιατρό με τον πατέρα
του..’’
‘’ Σκαρφιστήκαμε με τον πατέρα του ότι ο ίδιος είχε ανάγκη να πάει σε έναν γιατρό να
τον δει και να πάει και αυτός μαζί. ‘’

Υπήρξε, παρ’ όλα αυτά, μία περίπτωση που παρότι η μητέρα είχε παραπέμψει ήδη το
παιδί σε ψυχολόγο από παλαιότερα, δεν είχε αφυπνιστεί από τις επαναλαμβανόμενες
απειλές του παιδιού για το ότι πρόκειται να διαπράξει απόπειρα αυτοκτονίας και δεν
είχε καταφέρει να παρέμβει και να διαχειριστεί το πρόβλημα. Αυτή η περίπτωση
διαφαίνεται μέσα από τους κωδικούς ‘Έλλειψη προσοχής στις αυτοκτονικές τάσεις’,
‘Παραμέληση μητέρας σε σχέση με τις πράξεις αυτοκτονίας’.
‘’Ένιωθα την ένταση, αλλά δεν ήξερα, δεν είχα εντρυφήσει στο θέμα να ξέρω, όπως
τώρα και γνωρίζω πια ότι αν ένα παιδί απειλήσει ότι θα το κάνει, το κάνει κιόλας.’’
Στην κατηγορία ‘’σχέση μητέρας με ψυχίατρου’’ έχουν βρεθεί θετικά αποτελέσματα
σχετικά με το πώς επηρέασε ο ψυχίατρος την μητέρα να προσαρμοστεί και να
διαχειριστεί όσο καλύτερα μπορεί την ψυχική ασθένεια. Σε κάθε περίπτωση ήταν
πρόθυμος να βοηθήσει να βρεθεί η καλύτερη δυνατή αντιμετώπιση και να
συμπαρασταθεί παράλληλα στην μητέρα. Αυτό επιβεβαιώνεται από τους κωδικούς
‘’Ενασχόληση ψυχιάτρου κυρίως με τον γιο’’ και ‘’Μητέρα ψύχραιμη διαχείριση της
κατάστασης – επικρότηση από ψυχίατρο’’.
‘’(Οι ψυχίατροι) Αν σας εξήγησαν, τι σας είπαν ότι είναι, όταν σας έδωσαν τη διάγνωση
σας είπαν παραπάνω πράγματα...; 
Όχι, δεν, δηλαδή, δεν έχουμε κάνει περισσότερη ανάλυση της αρρώστιας , το θέμα είναι
πώς να την αντιμετωπίσουμε. Ούτε πώς προήλθε ούτε...’’
‘’ Βέβαια έδειξα ότι δε φοβόμουν. Και μου λέει ο γιατρός καλά έκανες σε αυτή την
περίπτωση.’’
Στην μία περίπτωση, ο ψυχίατρος αξιοποιήθηκε και για προσωπικό όφελος, καθώς
βοήθησε την μητέρα να σταθεί ξανά στα πόδια της και να οπλιστεί με δυνάμεις ώστε
να μπορεί να ναι είναι δίπλα στο παιδί της αλλά και στον εαυτό της. Ο κωδικός
ονομάζεται ‘’Θεραπεία μητέρας’’.
‘’ [..]έκανα κι ενάμιση χρόνο ψυχοθεραπεία με κάποια μεταπτυχιακή φοιτήτρια σε
εβδομαδιαία βάση. Εντάξει, έμαθα κάποια πράγματα για τη σχέση μου με το παιδί, κι
όχι θεωρητικά τι και πώς...η ψυχοθεραπεία που έκανα με βοήθησε να ξαναβρώ τον
εαυτό μου, γιατί είχα πιάσει πάτο και δε το ήξερα.’’
Η τελευταία κατηγορία που δημιουργήθηκε για το συγκεκριμένο θέμα αφορά τον
τρόπο διαχείρισης του παιδιού σε σχέση με την ψυχική του ασθένεια και το πώς
προσαρμόστηκε σε αυτήν την κατάσταση. Σε μία από τις υποθέσεις το παιδί φάνηκε
να αρνείται την οποιαδήποτε παροχή βοήθειας και κυρίως από τον ψυχίατρο. Στις
υπόλοιπες, τα παιδιά φάνηκαν δεκτικά στην παροχή ψυχιατρικής βοήθειας με εμφανή
θετικά αποτελέσματα σε όλες τις περιπτώσεις.  
‘’Τελικά έφτασα στο σημείο να πάω και σε έναν άλλο γιατρό, ψυχίατρο, τα ίδια μου
είπε πάνω κάτω, αλλά ήθελε να τον δει κιόλας αλλά ο γιος μου με τίποτα. Κάθετα
αρνητικός. Δεν μπόρεσα να τον βοηθήσω. ‘’
‘’ Πηγαίνει στο [δομή ψυχικής υγείας] τη βλέπει κάποιος ψυχίατρος κι επίσης ένας
ομοιοπαθητικός γιατρός μια φορά τον μήνα, της δίνει ομοιοπαθητικά φάρμακα, δεν
παίρνει αγωγή, μόνο αυτά’’.
‘’ Τι έχετε βρει ως πιο βοηθητικό για να αντιμετωπιστεί όλο αυτό;
Βασικά η ψυχοθεραπεία. Κι αυτά που κάνει με τις σπουδές.’’
Παρατηρήθηκε πως ο τρόπος που προσαρμόστηκαν τα παιδιά στην κατάσταση της
ψυχικής τους ασθένειας, ειδικότερα μετά την παροχή φαρμάκων, είχε ελπιδοφόρο
αντίκτυπο στις ζωές τους. Από τα συναισθήματα ευερεθιστότητας, θυμού και
απομόνωσης τόσο από την οικογένεια όσο και από την κοινωνική ζωή παρατηρήθηκε
αυξημένη κοινωνικότητα και ανάληψη κάποιων ευθυνών τόσο στον οικιακό όσο και
στον επαγγελματικό τομέα. Οι κωδικοί ‘’ Επαναφορά της προηγούμενης
κατάστασης’’ , ‘’Κοινωνική και επαγγελματική λειτουργικότητα’’ και ‘’ αποφυγή
ανάληψης σοβαρών ευθυνών’’ ισχυροποιούν τα παραπάνω λεγόμενα.
‘’ Πρωί μεσημέρι βράδυ είναι έξω. Κι όχι μόνο άμα του τηλεφωνούν, αυτός τους
παρακινεί τώρα. Πράγμα που τα τελευταία 4 χρόνια το είχε ξεχάσει, δε συνέβαινε ποτέ.
Ακόμη καλύτερα κι από ό,τι ήταν πιο μπροστά. Σίγουρα τα χάπια. Είχε ανάγκη από κάτι
τέτοιο το παιδί. ‘’
‘’Η κοινωνική του ζωή επανήλθε;
Πάρα πολύ, πάρα πολύ όμως. Τώρα ψάχνει για δουλειά, άρχισε να έχει ενδιαφέροντα’’
’’Πιο πολύ λοιπόν ξεκουράζεται και είναι της βόλτας. Δεν μπορώ να πω ότι
αναλαμβάνει κάτι. Μόνο ίσως μικροπράγματα, θα έρθει ας πούμε μαζί μου για ψώνια
για να βοηθήσει, αλλά όχι σε καθημερινή βάση κι όχι σαν υποχρέωση, όχι τέτοια’’ .
Παρ’ όλα αυτά, υπήρξε και μία περίπτωση στην οποία το παιδί δεν έδειξε κάποια
σημαντική βελτίωση όταν διέκοψε τα φάρμακα, ενώ όταν ήταν υπό την επιρροή τους
είχε ανέλθει ψυχολογικά και πρακτικά σε σχέση με διάφορους τομείς της ζωής τους.
Γι’ αυτό υπάρχει η σκέψη να αρχίσει ξανά η φαρμακοθεραπεία, για να προσαρμοστεί
πάλι καλύτερα το παιδί στην ψυχική του ασθένεια. Οι κωδικοί ‘’Ελλιπής κοινωνική
ζωή χωρίς την επιρροή φαρμάκων’’ και ‘’Συνέπεια με παράλληλη ψυχική κούραση’’
επεξηγούν κατάλληλα τα συγκεκριμένα συμπεράσματα.
‘’ Σου είπα είναι απόμακρη, δεν έχει φίλους, δε φλερτάρει, δεν έχει αγόρι, μόνο
διαβάζει. Αυτά με προβληματίζουν. Όταν έπαιρνε τα ψυχιατρικά φάρμακα, έβγαινε,
φλέρταρε, ήταν πιο άνετη, διαφορετική. Ίσως να χρειαστεί να ξαναπάρει, δεν ξέρω.’’
‘’Στο σπίτι, στην καθημερινότητα συμμετέχει, βοηθάει;
‘’Ναι, πάντα ήταν συνεπής και υπεύθυνη. Αλλά νιώθει κούραση εύκολα. Δεν μπορεί να
περπατήσει πολύ λέει. Εγώ νομίζω δεν είναι σωματικό, ψυχικά δεν έχει το σθένος.’’

Θέμα «Επιδράσεις ψυχικού προβλήματος σε διάφορους τομείς»

Το δεύτερο ερευνητικό ερώτημα το οποίο εξετάζει η παρούσα μελέτη είναι πώς το
βίωμα των μητέρων με παιδιά που πάσχουν από μια ψυχική διαταραχή επιδρά στη
ζωή των ίδιων, της οικογένειας, του παιδιού, και στη σχέση τους μαζί του. Για τη
διερεύνηση του ερωτήματος αυτού δημιουργήθηκε το θέμα με τίτλο «Επιδράσεις»
και χωρίστηκε σε τρεις κατηγορίες για την ευκολότερη κατανόηση και ανάλυσή του. 
 
 Η πρώτη κατηγορία που περιλαμβάνεται έχει τίτλο «Ζωή και καθημερινότητα
οικογένειας παιδιού και μητέρας». Η κατηγορία αυτή εμβαθύνει σε λεπτομέρειες
σχετικά πως η ψυχική ασθένεια επηρέασε τις συνήθειες και την ρουτίνα της
οικογένειας. Συνεχίζοντας, η κατηγορία αυτή χωρίστηκε σε δύο υποκατηγορίες, πριν
και μετά τα χάπια.
 Βασιζόμενη στα δεδομένα, πριν τη φαρμακοθεραπεία οι μητέρες περιγράφουν σε ένα
γενικό σύνολο μια απελπισία και ψυχική δυσφορία. Υπήρξαν μεγάλες αλλαγές στην
καθημερινότητα της μητέρας αλλά και του παιδιού καθώς και μια κοινωνική
κατάπτωση κυρίως των παιδιών. Συγκεκριμένα αναφέρεται ότι οι ζωές τους έγιναν
πολύ διαφορετικές από ότι προηγουμένως. Τα παραπάνω φαίνονται και μέσα από
τους κωδικούς «Αλλαγή λόγω ψωρίασης – κατηφόρα στην κοινωνική ιεραρχία που
βρισκόταν ο γιος», «Αλλαγή λόγω ψωρίασης – κατηφόρα στην κοινωνική ιεραρχία
που βρισκόταν ο γιος», «Ριζικές αλλαγές στη ζωή της μητέρας» κ.α. Η σημαντική
επιρροή που άσκησε η ύπαρξη ψυχικής ασθένειας του παιδιού στο βίωμα της μητέρας
περιγράφετε με κάποια από τα παρακάτω αυτολεξεί δεδομένα: 
“ Ναι ναι. Θεωρώ ότι ήταν καθοριστικό, χώρισε τη ζωή μου σε πριν και μετά.
Σίγουρα επηρεάστηκα κι έγινα πιο διαλλακτική κι εγώ”, “Βέβαια. Όλα έχουν αλλάξει.
Η οικογενειακή ζωή, η σχέση με τον άντρα μου, όλα. Υποχρεωτικά έχεις με άλλες
προτεραιότητες, με άλλους όρους, όλα διαφορετικά.”
 Στη συνέχεια, μετά τη διαδικασία της φαρμακοθεραπείας αλλά και κατά τη διάρκεια
παρατηρείται μια γενικευμένη αισιοδοξία ως προς την ελάττωση των συμπτωμάτων
και την επαναφορά της λειτουργικότητας στην επαγγελματική, κοινωνική ζωή και τα
καθήκοντα του σπιτιού. Υπάρχει μια βελτίωση της ψυχολογίας και τις επικοινωνίας
καθώς  και μεγαλύτερα επιείκεια και κατανόηση από την πλευρά των μητέρων στα
παιδιά τους. Σε όλες τις περιπτώσεις υπάρχει αποτελεσματικότητα των φαρμάκων
που επηρεάζει σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό τη καθημερινότητα προσφέροντας
μια ψυχική ξεκούραση. Κάποιοι κωδικοί που το επιβεβαιώνουν αυτό είναι:
«Αποτελεσματικότητα φαρμάκων», «κοινωνική και επαγγελματική λειτουργικότητα
γιου», «σημαντική βελτίωση της ψυχολογίας του και της επικοινωνίας του γιου». Τα
θετικά αποτελέσματα γίνονται εμφανή και από τα παρακάτω δεδομένα: “Ε ναι
βέβαια. Χωρίς φάρμακα δε γίνεται. Δεν υπάρχει περίπτωση. Απλά έπαιρνε κάποια
δόση και την έχουμε μειώσει σταδιακά, ευελπιστώντας ότι θα είναι κάπως σταθερή η
κατάστασή του και ίσως – ίσως- τα κόψει εντελώς. Αλλά σίγουρα δε γίνεται χωρίς
φάρμακα, δε γίνεται.”
  Η δεύτερη κατηγορία ονομάζεται «Σχέση και επικοινωνία παιδιού-οικογένειας» και
χωρίζεται ξανά στις υποκατηγορίες πριν και μετά τα φάρμακα. Πριν την έναρξη της
φαρμακοθεραπείας παρατηρείται μια δυσκολία έκφρασης συναισθημάτων, ελλείπεις
κοινωνικές σχέσεις και διαπροσωπικής επικοινωνίας όπως και είναι φανερό από τους
κωδικούς «Δυσκολία στην ομαλή έκφραση συναισθημάτων γιου και στην
διαπροσωπική επικοινωνία κατά την διάρκεια της ψωρίασης.» και «Κοινωνικές
σχέσεις και ελλείψεις σε αυτές». Παρακάτω παραθέτονται κάποια από τα δεδομένα
που οδήγησαν στο συμπέρασμα της έλλειψης επικοινωνίας: “Σου είπα είναι
απόμακρη, δεν έχει φίλους, δε φλερτάρει, δεν έχει αγόρι, μόνο διαβάζει. Αυτά με
προβληματίζουν”, “Ναι, καμιά φορά ναι. Αλλά θα είναι απόμακρη, παγωμένη, δε
θέλει να μιλάμε. Το συζητήσαμε κάποιες φορές, αλλά δε βγαίνει άκρη. Σαν να
φοβάται μην αποκαλυφθεί κάτι, μην ακούσουν οι άλλοι.”
 Αφότου ξεκίνησε η θεραπεία με τα φάρμακα τα αποτελέσματα ήταν αντιφατικά έως
ένα βαθμό καθώς σε δυο περιπτώσεις αποκαταστάθηκε η επικοινωνία και η σχέση
των παιδιών και της οικογένειας αλλά στην άλλη η σχέση της μητέρας με το παιδί
παρέμεινε αρνητική και εξαρτημένη. Στην πλειοψηφία παρατηρείται μια γενικότερη
αλλαγή στάσης της οικογένειας και μια βελτίωση στην υποστήριξη και στη σύνδεση
μεταξύ τους. Υπάρχει εμπιστοσύνη στις σχέσεις μεταξύ τους και διέπονται από απλές
καθημερινές δραστηριότητες. («Συζητήσεις και εμπιστοσύνη γιου προς μητέρα»,
«Αλλαγή της στάσης όλης της οικογένειας απέναντι στον γιο – πιο υποχωρητικοί.»,
«Υποστήριξη και πιο στενή σύνδεση με τον γιο μετά που άρχισε να επανέρχεται.»).
Στην αντίθετη περίπτωση υπάρχουν ενδείξεις ότι η φαρμακοθεραπεία δεν ευνόησε τις
θετικές σχέσεις μητέρας και παιδιού καθώς λόγω των ελλιπών δεξιοτήτων του
παιδιού η μητέρα υποστηρίζει ότι η επικοινωνία τους ήταν ελλιπής και ανεπαρκής.
(«Σχέση μητέρας-κόρης, ελλιπής επικοινωνία», «Κάποιες φορές επικοινωνούν αλλά
όχι επαρκώς», «Ελλιπείς επικοινωνιακές δεξιότητες ως η μεγαλύτερη δυσκολία»).
Αποσπάσματα από τα δεδομένα που αντιστοιχούν στα παραπάνω ευρήματα: “
Αυτό συνέβη με τον μπαμπά του, εκείνη την εποχή δεν τον ήθελε καθόλου τον
πατέρα του, ήταν πάνω στην αντίδραση της εφηβείας και δεν τον ήθελε, μου έλεγε να
τον χωρίσεις τον μπαμπά. Τώρα όμως είναι φίλοι καλοί.”, “Ναι, με μένα μιλάει πολύ.
Βέβαια στη φάση που είναι τώρα δεν έχει πρόβλημα να το συζητήσει και με τον
[όνομα φίλου] και με τον έναν και με τον άλλον. Απλά έμενα μου έχει πιο πολλή
εμπιστοσύνη, ότι αυτό που θα το πω θα... Κι εγώ του λέω ότι ξέρεις ότι η κρίση σου
τώρα δεν είναι και πολύ σωστή οπότε όταν θες να κάνεις κάτι θα με ρωτάς πρώτα και
τέτοια... Τα συζητάει ναι όλα.”, “Αυτή την αποξένωσή της. Μονολογεί πολλές φορές
ή δε μιλάει καθόλου. Αυτό με στεναχωρεί, με κάνει να σκάω. Γιατί εγώ αφιερώνω τη
ζωή μου και θέλω να επικοινωνήσω κάποιες φορές, να εκφραστώ. Δε γίνεται όταν
βρίσκεις έναν τοίχο μπροστά σου.”
 Τελευταία κατηγορία που υπάγεται στο Θέμα της επίδρασης του ψυχικού
προβλήματος και απαντάει στο ερευνητικό ερώτημα πώς επηρεάστηκε η ζωή των
μητέρων και του παιδιού είναι «τα συναισθήματα». Αντίστοιχα με τις υπόλοιπες
κατηγορίες περιλαμβάνονται οι υποκατηγορίες με το βίωμα της μητέρας πριν και
μετά τα φάρμακα καθώς και το βίωμα του παιδιού πριν και μετά την έναρξη της
ψυχοφαρμακοθεραπείας.

 Ξεκινώντας με την εμπειρία των μητέρων αναδείχθηκε από τα δεδομένα ότι βίωναν
μια συνεχή απαισιοδοξία και φόβο. Λόγω της άγνοιας των περισσότερων σχετικά με
την ασθένειας το αίσθημα του τρόπου και της ανησυχίας ήταν πιο έντονο την περίοδο
πριν ξεκινήσουν τα παιδιά του τα φάρμακα. Συγκεκριμένα οι κατηγορίες
αναδείχθηκαν από τους κωδικούς: «Φόβος μητέρας για το τι συμβαίνει στον γιο
της.», «Η αγωνία της μητέρας και η άγνοια για διαχείριση του θέματος» και από τα
δεδομένα: “Τότε φοβόμουν, ήμουν γεμάτη αγωνία, αλλά δεν ήξερα πώς να το
διαχειριστώ. Αλλά η γιατρός έπρεπε να ξέρει ότι μπορεί να συμβεί κι άρα κάτι πρέπει
να κάνουμε, να το αποτρέψουμε.”, “ Ήμουν πιο αισιόδοξη, τώρα είμαι πιο
απαισιόδοξη.”

 Μετά την έναρξη της θεραπείας το βίωμα αρνητικών συναισθημάτων από τις
μητέρες δεν έδειξε να αποχωρεί. Η ανησυχία που ένιωθαν ήταν αδιάκοπη καθώς
υπήρξε και μια επιδείνωση όταν ενημερώθηκαν ότι η φύση κάποιων ψυχικών
διαταραχών δεν αλλάζει πλήρως. Ο θυμός και η μη ικανοποίηση των προσδοκιών από
την πλευρά της μητέρας δεν απουσιάζει σε όλη τη διάρκεια. Με τον καιρό όμως
ξεκίνησαν να καλλιεργούν ένα αίσθημα ελπίδας ότι τα παιδιά τους θα καταφέρουν
κάποια στιγμή να αυτονομηθούν και να αποκατασταθούν επαγγελματικά.
Ακολουθούν κάποιοι κωδικοί που αποδώθηκαν: «Επιδείνωση αρνητικών
συναισθημάτων όταν έμαθε πως η σχιζοφρένεια δεν γιατρεύεται.», «Ελπίδες μητέρας
για το πεπερασμένο του περιστατικού καθώς γιος θέλει να αποκατασταθεί και
επαγγελματικά.» Χαρακτηριστικά κάποια από τα λόγια των μητέρων ήταν τα εξής:
“Σίγουρα εκνευρίζομαι πολλές φορές γιατί έχω προσδοκίες και δεν
επιβεβαιώνονται.”, “Κοίταξε κι εγώ θυμώνω καμιά φορά. Προσπαθώ να είμαι κοντά
της, άλλα να κάνει αυτό που θέλει.”, “Κοίταξε, ήταν σε πολύ άσχημη κατάσταση και
σταδιακά έχει βελτιωθεί. Όποτε θέλω να πιστεύω ότι με χρόνο, γιατί είναι χρόνιες
αυτές οι παθήσεις, ότι θα είναι ακόμα καλύτερα και ίσως μπορέσει να ενταχθεί στην
κοινωνία, βρίσκοντας μια δουλειά ή κάνοντας κάτι για να μπορέσει να σταθεί στα
πόδια του.”
  Περνώντας στη δεύτερη υποκατηγορία εξετάστηκε η εμπειρία και τα συναισθήματα
που βίωναν τα παιδιά που νόσησαν από μια ψυχική διαταραχή. Όλοι οι νέοι βίωσαν
αρκετά αρνητικά συναισθήματα μαζί με έντονο άγχος και πίεση. Χαρακτηριστική
ήταν η δυσκολίας έκφρασης των συναισθημάτων στους άλλους αλλά και η
γενικότερη αδιαθεσία που τους διέπεται. Στους κωδικούς: «Δυσκολία στην ομαλή
έκφραση συναισθημάτων γιου και στην διαπροσωπική επικοινωνία κατά την διάρκεια
της ψωρίασης.», «Μεγάλη πίεση και άγχος γιου που βίωσε στο σχολείο» φαίνονται τα
αρνητικά συναισθήματα που προκαλούσε η διαταραχή στη καθημερινότητα τους.
Κάποια από τα δεδομένα ήταν τα εξής: “ Ήθελα να τον αφήσω να ηρεμήσει, γιατί και
το σχολείο του δημιουργούς πολύ μεγάλη πίεση κι άγχος. Και το σχολείο το ίδιο και
το περιβάλλον, το πώς τον έβλεπαν, δεν μπορούσαν να το δεχτούν όλοι. Άλλοι τον
πείραζαν, τον κορόιδευαν, όλο αυτό ήταν ένα περιβάλλον αγχωτικό για τον ίδιο. Ε κι
αφού τελείωσε θέλαμε να περιμένουμε λίγο να δούμε πώς θα πάει.”
 Αφότου ξεκίνησε η θεραπεία με τα φάρμακα, τα παιδιά, σε αντίθεση με τις μητέρες,
βίωσαν θετικά συναισθήματα. Πιο συγκεκριμένα, υπήρξε σταδιακή μείωση του
θυμού και βελτίωση στη ψυχολογία καθώς ένιωθαν μια ηρεμία και χαλάρωση ακόμα
και σε περιπτώσεις τα χάπια τα κατανάλωναν χωρίς γνώση καθώς οι μητέρες τα
έδιναν κρυφά. Υπήρξε μια γενική εξέλιξη αλλά και αναπτύχθηκε η ικανότητα
πρωτοβουλίας σε καθημερινές αποφάσεις. Στην τελευταία υποκατηγορία υπήρξαν
μεταξύ άλλων οι κωδικοί: «Σημαντική βελτίωση της ψυχολογίας του καθώς και της
επικοινωνίας του με γονείς.», «Σημαντική μείωση θυμού του γιου.», «Εξέλιξη στην
ίδια την ασθενή» που στηρίχτηκαν στα δεδομένα: “ Αλλά όταν θα αποφασίσει κάτι,
θα το αποφασίσει μόνη της, δε ρωτάει κανέναν.”, “Ναι ναι είναι θετική ευτυχώς και
τη βλέπουν δύο γιατροί όπως σου ‘πα και σε ομοιοπαθητικό και σε ένα [δομή
ψυχικής υγείας]”, “Αλλά στις 3 μέρες που πήρα αυτό- καταρχήν το πρώτο που πήρε
κοιμήθηκε σε δύο λεπτά- ηρέμησε πολύ, και η νευρικότητα και η ένταση, έγινε ο
άνθρωπος που ήταν πριν.”

Αντίληψη και τρόπος κατανόησης μητέρων  σχετικά με την ψυχική διαταραχή

του παιδιού τους.

Ένα ακόμη θέμα που προέκυψε μέσα από την έρευνα μας είναι το πώς οι μητέρες
αντιλαμβάνονται, ερμηνεύουν και κατ’ επέκταση κατανοούν το πρόβλημα ψυχικής
υγείας του παιδιού τους. Πιο συγκεκριμένα, η πλειοψηφία των περιπτώσεων των
μητέρων αντιλαμβάνονται την κατάσταση αυτήν ως ‘’αρρώστια’’ και
‘’διαστρέβλωση της πραγματικότητας’’ η οποία έχει την βάση της σε βιολογικούς
παράγοντες. Αναπόφευκτα, δηλαδή, ερμηνεύουν και εκτιμούν οι μητέρες πως θα
εκδηλωνόταν η ασθένεια αυτή, ανεξάρτητα τους περιβαλλοντικούς παράγοντες,
καθώς είναι μια συγκυρία που είναι εκτός ελέγχου διαχείρισης της τόσο από τις ίδιες
όσο και από το παιδί τους. Κάνουν έκκληση επίσης στο ότι δεν θα έπρεπε η ασθένεια
αυτή να στιγματίζει κανέναν, καθώς δεν είναι δική τους ευθύνη που την κληρώθηκαν.
Οι κωδικοί που συνταιριάζουν με αυτήν την άποψη είναι οι ‘’Κατανόηση των
λεγομένων του ψυχιάτρου πως πρόκειται για αρρώστια’’ , ‘’αναγνώριση αρρώστιας
ως έμφυτης’’ και ‘’ψύχωση ως αρρώστια’’.

‘’ Ναι ναι. Τι άλλο να κάνω; Είναι ένα γεγονός, μια αρρώστια.’’

‘’ Η αρρώστια δεν είναι ταμπού, γιατί δεν είναι κάτι που επιδιώκεις να το έχεις. Είναι
από τον Θεό.’’

‘’ Μία διαστρέβλωση της πραγματικότητας θα το έλεγα... Έχει κάποιες ιδέες, συνδέει

στο μυαλό του κάποια διαφορετικά πράγματα, π.χ. από μία ταινία ή από κάτι που βλέπει
με κάτι φανταστικό, όχι που δεν υπάρχει, αλλά συνδέει στο μυαλό του ασύνδετα
πράγματα...’’

‘’Θεωρώ ότι είναι μια αρρώστια, όπως η πίεση, το ζάχαρο, η μελαγχολία, η κατάθλιψη,
έτσι είναι κι αυτό, μια αρρώστια. Δεν νομίζω ότι ευθύνεται ούτε το περιβάλλον , ούτε
κάτι έγινε η αιτία. Μπορεί να ήταν η αφορμή η πίεση στο σχολείο και εκδηλώθηκε, ή
κάποια βιβλία που διάβαζε εκείνη την εποχή και τον επηρέασαν, αλλά αυτό ήταν μόνο η
αφορμή. Δηλαδή αργά ή γρήγορα θα εκδηλωνόταν.’’
‘’’Αρρώστια είναι. Σαφώς και είναι. Το έχω ψάξει και το έχω αναρωτηθεί πάρα πολλές
φορές αν έφταιξα εγώ κάπου, αν ήταν λόγω της πίεσης που βγήκε αυτό... όχι. Ήταν να
εμφανιστεί κι εμφανίστηκε. Σαφώς είναι αρρώστια. Εγώ τουλάχιστον θεωρώ ότι είναι
κάποια ουσία που
εκκρίνει ο εγκέφαλος ή εκκρίνεται παραπάνω, δεν ξέρω τι γίνεται και του

δημιουργεί το πρόβλημα αυτό’’.

Εντοπίστηκε, παράλληλα, μία άποψη σχετικά με το θέμα αυτό που δεν συνηγορούσε
με τις υπόλοιπες. Μία από τις υπόλοιπες μητέρες αντικρούει την ερμηνεία της
κατάστασης που βιώνει το παιδί της ως αρρώστια και το ερμηνεύει περισσότερο ως
ψυχική ασθένεια. Για εκείνη το πρόβλημα του παιδιού της δεν μπορεί να
ιατρικοποιηθεί, ούτε να εξεταστεί όπως μια κανονική αρρώστια, καθώς είναι πολύ
αμφίσημο για να οριστεί με τρόπο συγκεκριμένο και η ίδια το κατονομάζει ως
‘’κόλλημα’’. Αποδίδει τα συμπτώματα της μόνο σε ψυχολογικούς παράγοντες.
Παρατηρούμε αυτήν την κατάσταση μέσα από τους κωδικούς ‘’Αβεβαιότητα σχετικά
με την έννοια <<αρρώστια>> ‘’ και ‘’Ερμηνεία μητέρας της κατάστασης του παιδιού
της’’.

‘’Ξέρω ότι αυτό που της συμβαίνει και που της συνέβαινε ίσως κι από πιο μικρή, είναι
ένα κόλλημα. Σαν να γυρίζει η ρόδα και τσουπ, κάπου κολλάει. Συναντάει κάποιο
εμπόδιο κολλάει’’.

‘’Δεν ξέρω. Να το πω αρρώστια, να το πω υπερευαισθησία... όχι, δεν μπορώ να πω τη

λέξη αρρώστια. Παρόλο που λειτουργεί, δε λειτουργεί αυτό που λέμε φυσιολογικά ,
κολλάει. Αλλά δεν είναι κάτι που μπορείς να το μετρήσεις, κι έτσι το λέμε ψυχική
ασθένεια. Αλλά δεν είναι απόλυτο, αυτό, δεν είναι στεγανό. Ούτε ξέρεις πού τελειώνει
το ένα, πού αρχίζει το άλλο. Ποια συμπεριφορά είναι έτσι, ποια δεν είναι’’.

‘Αλλά αυτή προσπαθεί να μη ξοδεύει ενέργεια, έτσι λέει. Εγώ μπορεί να δουλεύω και να
κινούμαι κάποιες φορές 4 φορές όσο αυτή, και να μη λέω ότι κουράστηκα, που
σημαίνει ότι είναι ψυχολογικό’’.

Ακόμη, όταν ερωτήθηκαν για το αν η διάγνωση της ψυχικής ασθένειας άλλαξε κάτι
στον τρόπο με τον οποίο ένιωθαν για το παιδί τους η απάντηση ήταν αρνητική.

‘’Η διάγνωση έκανε για εσάς κάποια διαφορά;

Όχι καμία. ‘’

‘’ Η διάγνωση έκανε για εσάς κάποια αλλαγή στο πώς την αντιμετωπίζατε;

Όχι καμία. Δε μου λέει τίποτα. ‘’

Τέλος, υπάρχουν ανοιχτά ερωτήματα για την πλήρη κατανόηση της ψυχικής αυτής
ασθένειας τα οποία δεν έχουν καλυφθεί και αυτό μπορεί να οδηγήσει τις μητέρες στο
να μην είναι σε θέση να κατανοήσουν το πώς θα κυλήσει μελλοντικά όλος αυτός ο
κύκλος προβλημάτων της κατάστασης του παιδιού τους. Σε άλλη περίπτωση υπάρχει
και η ανησυχία πως το παιδί συντηρεί μόνο του το πρόβλημα, όμως και πάλι με
επιφύλαξη. Οι κωδικοί είναι ‘’Ύπαρξη ερωτήσεων’’ ,‘’Υποθέσεις μητέρας’’ και
‘’Προβληματισμός μητέρας’’.
‘’Για τα οποία σου είπα έχω πολλά ερωτηματικά κι ούτε πιστεύω ότι κάποιος μπορεί να
δώσει απαντήσεις. Γι’ αυτή την περίπτωση.’’

‘’ Δεν ξέρω. Καμιά φορά σκέφτομαι ότι μπορεί να τον βολεύει αυτή η κατάσταση μέχρι
κάποιο σημείο και δε θέλει να κάνει το πέρασμα στην πραγματικότητα. Αλλά ίσως να
έχει και αδυναμία να το κάνει. Ίσως αρρώστησε μικρός, ίσως δεν ήταν ώριμος δηλαδή
για να μπορέσει να αντιληφθεί κάποια πράγματα. Δεν ξέρω γιατί ακόμη το συντηρεί,
δεν ξέρω. Ίσως τον βρήκε σε πολύ μικρή ηλικία, ενώ συνήθως είναι σε μεγαλύτερη
ηλικία που στατιστικά αρρωσταίνουν’’.

‘’Θα συνεχίσει έτσι; Εκεί είναι ο προβληματισμός μου.’’

Η σχετική άγνοια επί του θέματος δημιουργεί διχογνωμία στο πως οι μητέρες
αντιλαμβάνονται και εκτιμούν την πρόγνωση της κατάστασης των παιδιών τους. Η
ανάλυση των κωδικών ‘’ Απαισιοδοξία για το μέλλον’’ και ‘’Πίστη για το μέλλον’’
αναδεικνύουν τον διαφορετικό τρόπο κατανόησης των μητέρων για το τι αντίκτυπο
θα έχει η ψυχική ασθένεια στην ζωή των παιδιών τους στο μέλλον.

‘’Υπάρχει όμως ένα θέμα. Ποτέ δε θα πω πιστεύω όσο ζω, ότι τέρμα και τελείωσε. Από
τη στιγμή που πέρασε και τη φάση με τις ψυχωτικές αντιδράσεις να το πω, πώς το
αφήνεις πίσω και προχωράς; Η ίδια δείχνει βέβαια να το έχει αφήσει, αλλά...’’

‘’Θέλω να πιστεύω ότι με χρόνο, γιατί είναι χρόνιες αυτές οι παθήσεις, ότι θα είναι
ακόμα καλύτερα και ίσως μπορέσει να ενταχθεί στην κοινωνία, βρίσκοντας μια δουλειά
ή κάνοντας κάτι για να μπορέσει να σταθεί στα πόδια του. Πιστεύω πως χρειάζεται
χρόνο ακόμα, δεν είναι κάτι τόσο εύκολο που μπορεί να περάσει από τη μια στιγμή στην
άλλη. Αυτές οι εμμονές δεν περνάνε εύκολα’’.

ΘΕΜΑΤΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙ ΥΠΟΚΑΤΗΓΟ ΚΩΔΙΚΟΙ

ΕΣ ΡΙΕΣ
Αίτια εκδήλωσης
και διατήρησης Αιτίες για έλλειψη
της διαταραχής κοινωνικών σχέσεων,
Το τέλος του
πρωταθλητισμού και η
απόδοση του θυμού σε αυτό,
 Ύπαρξη μπούλινγκ

Τρόπος Τρομοκρατημένη για τον γιο

κατανόησης- στην σκέψη της
αντίληψη σχιζοφρένειας – διπολικό
μητέρας σχετικά επεισόδιο λιγότερο δύσκολο,
με την ψυχική Αναγνώριση πως η αρρώστια
διαταραχή είναι έμφυτη και δεν πρέπει
να στιγματίζει κανέναν,
αβεβαιότητα για τη χρήση
 εννοιών «αρρώστια» και
«ψυχικές διαταραχές»

Τρόπος 1η: Βίωμα Προσέγγιση ψυχιάτρου από

διαχείρισης και Μητέρας, την μητέρα – έρευνα για τα
προσαρμογής συμπτώματα του γιου της και
στην ψυχική 2η: Βίωμα ανακάλυψη πως συνδέονται
ασθένεια παιδιού με σχιζοφρένεια,
σχέδιο γονέων για το πώς θα
τον φέρουν στον ψυχίατρο,
Έλλειψη σκοπού ζωής,
Συνέπεια ως προς τις
σχολικές υποχρεώσεις

Επιδράσεις 1η: Σχέση και 1η: Πριν τη λήψη Δυσκολία στην ομαλή
ψυχικού επικοινωνία φαρμακοθεραπεί έκφραση συναισθημάτων
προβλήματος σε παιδιού και ας, γιου και στην διαπροσωπική
διάφορους τομείς οικογένειας, επικοινωνία κατά την
2η: μετά τη λήψη διάρκεια της ψωρίασης,
2 : Αλλαγές
η
φαρμακοθεραπεί Αλλαγή της στάσης όλης της
στην ζωή της ας οικογένειας απέναντι στον
οικογένειας, γιο – πιο υποχωρητικοί,
της μητέρας Ριζικές αλλαγές στη ζωή της
και του μητέρας,
παιδιού, Η αδιάκοπη ανησυχία της
μητέρας σχετικά με την
3η:Συναισθήμ περίπτωση της
ατα σχιζοφρένειας.