Универзитет ‘’ ‘’ -

СЕМИНАРСКА РАБОТА ПО ПРЕДМЕТОТ УСТАВНО ПРАВО

ТЕМА : ДОГОВОР ЗА ДОБРОСОСЕДСТВО МЕЃУ

МАКЕДОНИЈА И БУЛГАРИЈА КАКО УСЛОВ ЗА
ВЛЕГУВАЊЕ НА МАКЕДОНИЈА ВО ЕУ

ИЗРАБОТИЛ : МЕНТОР :

, 2021
 Содржина

Вовед .......................................................................................................................... 3
ДОГОВОР ЗА ДОБРОСОСЕДСТВО МЕЃУ МАКЕДОНИЈА И БУЛГАРИЈА
КАКО УСЛОВ ЗА ВЛЕГУВАЊЕ НА МАКЕДОНИЈА ВО ЕУ ............................ 4
ГЛАВНИ НЕРЕШЕНИ ПРАШАЊА ....................................................................... 9
ОПШТА ИСТОРИЈА ................................................................................................. 9
ЈАЗИК ........................................................................................................................ 10
МАЛЦИНСКИ ПРЕТЕНЗИИ .................................................................................. 10
ПРОБЛЕМОТ СО ИМЕТО ...................................................................................... 11
ПАТОТ НАПРЕД ..................................................................................................... 12
Заклучок .................................................................................................................... 13
Користена литература .............................................................................................. 14

2
 Вовед

ДОГОВОРОТ ЗА ПРИЈАТЕЛСТВО, ДОБРОСОСЕДСТВО И

СОРАБОТКА, потпишан на 1 август 2017 г, во сила од 14 февруари 2018 г.
Бугарија предложи конструктивно надминување на нерешените прашања
меѓу двете земји со склучување на Договорот за пријателство, добрососедство и
соработка. Договорот ја призна заедничката историја на двете земји и ја потврди
таканаречената „јазична клаузула“. Тој исто така потврди дека какви било
тврдења за постоење на таканареченото „македонско малцинство“ на
територијата на Бугарија се неосновани.
Договорот го отвори патот кон склучување на Договорот од Преспа,
пристапувањето на Република Северна Македонија во НАТО и отворање на
пристапните преговори со ЕУ.
Бугарија постојано ги поддржува целите на Република Северна
Македонија за НАТО и ЕУ. Софија беше меѓу првите сојузници што го
ратификуваа Протоколот за пристапување во НАТО. Еден од главните
приоритети на бугарското претседателство со Советот на ЕУ беше напредокот
на Република Северна Македонија на патот кон ЕУ.
Бугарија никогаш немала никакви територијални претензии и никогаш не
го оспорила правото на самоидентификација на граѓаните на Република Северна
Македонија, особено со оглед на тоа што неколку генерации пораснаа под
југословенска пропаганда.
Сепак, Бугарија не може да прифати дека тековниот процес на градење
нација во Република Северна Македонија ќе се одвива со ревидирање на нашата
заедничка историја, негирање на нашите заеднички етнички и јазични корени
или неосновани тврдења за постоење на „македонско малцинство“ во Бугарија.
Овие манифестации на антибугарската идеологија и практика финансирани од
државата, се во спротивност со европските вредности и не треба да се
легитимираат со влез во ЕУ.

3
 ДОГОВОР ЗА ДОБРОСОСЕДСТВО МЕЃУ МАКЕДОНИЈА И
БУЛГАРИЈА КАКО УСЛОВ ЗА ВЛЕГУВАЊЕ НА
МАКЕДОНИЈА ВО ЕУ

Позицијата на Бугарија на патот на пристапување на Република Северна

Македонија има за цел да се заштити од неосновани малцински, историски,
јазични и други тврдења. Ова не ги негира обврските на секоја земја-членка да
ги почитува индивидуалните човекови права, вклучително и оние за
самоидентификација.
ДОГОВОР ЗА ПРИЈАТЕЛСТВО, ДОБРОСОСЕДСТВО И СОРАБОТКА
МЕЃУ РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА И РЕПУБЛИКА БУГАРИЈА Република
Македонија и Република Бугарија (нарекувани во понатамошниот текст
заеднички „Договорни страни“), поаѓајќи од заедничкиот стремеж за
понатамошен развој на добрососедството, пријателството и соработката меѓу
двете држави; длабоко убедени во потребата од развој на соработката врз
основа на меѓусебното почитување, доверба, разбирање, добрососедство и
заемно почитување на интересите на нивните држави; верувајќи дека
сеопфатниот развој и продлабочување на пријателските добрососедски односи
меѓу нив одговара на интересите на народите на Република Македонија и
Република Бугарија, Убедени во неопходноста од зајакнување на безбедноста и
мирот, соработката и довербата во Југоисточна Европа, Поздравувајќи го
стремежот на Република Македонија за интеграција во европските и
евроатлантските структури, Верувајќи дека конструктивниот дијалог за сите
аспекти на билатералните односи, како и за регионални и меѓународни
прашања, ќе придонесе за понатамошен развој на врските меѓу двете држави на
рамноправна основа, Потврдувајќи го фундаменталното значење на Заедничката
декларација од 22 февруари 1999 г. во односите меѓу двете држави, Имајќи ја
предвид заедничката историја, која ги поврзува двете држави и нивните народи,
Почитувајќи ги принципите на Повелбата на Обединетите нации и документите
на Организацијата за безбедност и соработка во Европа, како и демократските
принципи содржани во актите на Советот на Европа,

4
 Се договорија за следново:

Член 1
Двете Договорни страни ќе развиваат сестрани односи помеѓу себе во
согласност со основните принципи на меѓународното право и добрососедството.
Член 2
1. Двете Договорни страни ќе соработуваат во рамките на Обединетите
нации, Организацијата за безбедност и соработка во Европа, Советот на Европа
и други меѓународни организации и форуми. 1
2. Двете Договорни страни ќе ја развиваат соработката помеѓу себе во
областа на европската и евроатлантската интеграција, насочена кон успешна
подготовка на Република Македонија за нејзиното пристапување кон
Европската Унија и НАТО. Бугарската страна ќе го сподели своето искуство со
цел да ѝ помогне на Република Македонија да ги исполни неопходните
критериуми за членство во Европската Унија и ќе ја поддржи Република
Македонија за добивање на покана за членство во НАТО согласно со
соодветните одлуки од средбите на врвот на НАТО.
Член 3
Двете Договорни страни ќе помагаат за развој на соработката меѓу
државите од Југоисточна Европа, за зајакнување на разбирањето, мирот и
стабилноста во регионот и при реализацијата на регионални проекти, како дел
од процесот за создавање на единствена Европа.
Член 4
1. Двете Договорни страни ќе одржуваат контакти и ќе остваруваат
средби меѓу претставници на органите на државната власт на различни нивоа за
развој на пријателските односи и соработката.
2. Двете Договорни страни ќе помагаат за одржување на контактите меѓу
локалните власти и граѓаните на двете Договорни страни.

1
Договор за пријателство, добрососедство и соработка меѓу Република Македонија и Република
Бугарија (2017).

5
 Член 5
Имајќи ја предвид нивната географска блискост, двете Договорни страни
ќе се стремат да создаваат неопходни правни, економски, финансиски и
трговски услови за обезбедување на најшироко можно движење на стоки,
услуги и капитал. Тие ќе ги поттикнуваат заедничките инвестиции и ќе
обезбедат нивна заштита.
Член 6
Двете Договорни страни ќе го поддржуваат зголемувањето на
туристичката размена, како и развојот на соодветни форми на соработка во
областа на туризмот.
Член 7
1. Двете Договорни страни ќе ги прошируваат и усовршуваат
транспортните врски и комуникациите меѓу нив, вклучително во рамките на
регионалните инфраструктурни проекти.
2. Двете Договорни страни ќе се стремат кон олеснување на царинските и
граничните формалности за патниците и стоките, кои се движат меѓу нив.
Член 8
1. Двете Договорни страни ќе ја поттикнуваат активната и непречена
соработка во областа на културата, образованието, здравството, социјалната
грижа и спортот.
2. Во рок најдоцна до три месеци од влегувањето во сила на овој договор,
со цел продлабочување на заемната доверба, двете Договорни страни ќе
формираат Заедничка мултидисциплинарна експертска комисија за историски и
образовни прашања, на паритетна основа, за да придонесе за објективно и
засновано на автентични и на докази засновани историски извори, научно
толкување на историските настани. Комисијата ќе поднесува едногодишен
извештај за својата работа пред владите на Договорните страни.
3. Двете Договорни страни ќе организираат со заемна согласност
заеднички чествувања на заеднички историски настани и личности, насочени
кон зајакнување на добрососедските односи во духот на европските вредности.

6
 Член 9
Двете Договорни страни ќе прават напори за слободно распространување
на информации, преку поттикнување и развивање на соработката во областа на
средствата за јавно информирање со искористување на можностите на
современите информативни средства. Тие ќе се ангажираат во заштитата на
авторските и интелектуалните права на творците од двете земји.
Член 10
Двете Договорни страни ќе ја унапредуваат соработката во правната и
конзуларната област и поконкретно во областа на граѓанските, казнените и
административните прашања, како и за решавање на хуманитарните и
социјалните проблеми на нивните граѓани .2
Член 11
1. Ниту една од Договорните страни нема да презема, поттикнува и
поддржува дејствија, насочени против другата земја, кои имаат непријателски
карактер.
2. Ниту една од Договорните страни нема да дозволи нејзината
територија да биде искористена против другата од организации и групи, кои
имаат за цел извршување на субверзивни, сепаратистички дејствија и дејствија
кои се закана за мирот и безбедноста на другата Договорна страна.
3. Двете Договорни страни немаат и нема да пројавуваат територијални
претензии една спрема друга.
4. Секоја од Договорните страни има право да ги заштитува правата и
интересите на своите државјани, на територијата на другата Договорна страна,
во согласност со меѓународното право.
5. Република Македонија потврдува дека ништо од нејзиниот Устав не
може и не треба да се толкува дека претставува или некогаш ќе претставува
основа за мешање во внатрешните работи на Република Бугарија, со цел
заштита на статусот и правата на лица што не се државјани на Република
Македонија.

2
Договор за пријателство, добрососедство и соработка меѓу Република Македонија и Република
Бугарија (2017).

7
 6. Двете Договорни страни ќе преземаат ефикасни мерки за спречување
на недобронамерна пропаганда од страна на институции и агенции и ќе
обесхрабруваат дејности на приватни субјекти, насочени кон поттикнување на
насилство, омраза или други слични дејствија, кои би им наштетиле на нивните
односи.
Член 12
1. Во рок од три месеци од влегувањето во сила на овој Договор, двете
Договорни страни ќе основаат Заедничка меѓувладина комисија. Комисијата се
копретседава од министрите за надворешни работи на двете Договорни страни и
вклучува високи официјални претставници на двете Договорни страни.
2. Заедничката меѓувладина комисија ќе одржува редовни средби еднаш
годишно, со цел преглед на ефективната примена на овој Договор, примена на
мерки за подобрување на билатералната соработка, како и решавање на
прашања, кои се појавиле за време на исполнувањето на Договорот. Секоја од
Договорните страни може, по потреба, да предложи организирање на
дополнителни средби на Заедничката меѓувладина комисија. 3
Член 13
1. Овој Договор подлежи на ратификација согласно со уставните барања
на Договорните страни. Овој Договор влегува во сила на датумот на размената
на ратификационите инструменти на двете Договорни страни и останува во сила
за неопределен временски период.
2. Овој Договор може да биде изменет со писмена согласност меѓу двете
Договорни страни. Измените се договараат по дипломатски пат и влегуваат во
сила во согласност со став 1 од овој член.
3. Секоја Договорна страна може да го раскине Договорот со испраќање
на писмено известување до другата Договорна страна. Договорот ќе престане да
биде во сила една година по датумот на приемот на ваквото известување.

3
Георгиевски, С., Додевски, С., Документи за Република Македонија (1990-2005), Правен
факултет „Јустинијан Први“ - УКИМ, Скопје, 2008, стр.907-909

8
Член 14
Овој Договор, на никаков начин, нема да биде толкуван така што ќе
противречи на билатералните и мултилатералните договори, чии страни се
Договорните страни. Потпишан во два оригинални примероци, секој од нив на
официјалните јазици на Договорните страни – македонски јазик, согласно со
Уставот на Република Македонија и бугарски јазик, согласно со Уставот на
Република Бугарија, при што и двата текста имаат еднаква важност.

ГЛАВНИ НЕРЕШЕНИ ПРАШАЊА

ОПШТА ИСТОРИЈА

Формирана е заедничка мултидисциплинарна експертска комисија за да

придонесе за објективно претставување на историските настани, засновани врз
автентични докажани историски извори и научно толкување. Оваа комисија има
за цел да постигне конкретни резултати во однос на истакнати личности и
историски настани од општата историја до 1944 г. и да: предложи заеднички
прослави; дава препораки за усогласување и измена на наставните програми по
историја и литература; спроведување на постигнатите договори во врска со
учебници, музеи, документарни филмови финансирани од државата.
Првичниот ограничен напредок во работата на Комисијата беше
проследен со одложувања и на крајот блокирање. Претставниците на Република
Северна Македонија секогаш се спротивставуваа на заеднички договорениот
концепт на заедничка историја, обидувајќи се да ја заменат со алтернативни
поими за „споделена“ или „испреплетена“ историја. Конечно, откако
повеќепати предложија да се прекинат активностите на Комисијата, тие ги
искористија домашните политички настани од октомври 2019 г. како изговор за
еднострано да го прекинат своето учество.
Тековното блокирање на работата на Комисијата ги поткопува обидите
за градење доверба и решавање на основните проблеми. Ова ја доведува во
прашање добрата волја на Република Северна Македонија за одржување на
добрососедските односи со Бугарија.

9
 ЈАЗИК

„Македонски јазик“ или етничка припадност не постоеле сè до 2 август

1944 г. Нивното создавање е дел од целокупната конструкција на посебен
небугарски идентитет, чија цел е раскинување на врските помеѓу населението
од тогашната СРМ и Бугарија.
Бугарскиот литературен јазик има шест регионални пишани норми
(кодификации). Три од нив се базираат на дијалекти и три на бугарски
литературен јазик. Создавањето на „македонски јазик“ во 1944 г. во поранешна
Југославија беше чин на секундарна кодификација (прекодификација) заснована
врз бугарскиот литературен јазик, дополнително „збогатена“ со народни форми,
со што се симулираше „природен“ процес заснован на дијалект.4
Основата врз која е извршена кодификацијата и начинот на кој е
наметната сведочат дека официјалниот јазик што се користи во денешна
Република Северна Македонија може да се смета само како пишана регионална
норма на бугарскиот јазик.
Денес сè уште се зборуваат регионалните верзии на истиот јазик од двете
страни на границата меѓу Бугарија и Република Северна Македонија. Бидејќи
локалната норма во Република Северна Македонија беше квалификувана во
Уставот како „македонска“, двете страни се согласија да се повикуваат на
јазикот во согласност со уставните одредби.

МАЛЦИНСКИ ПРЕТЕНЗИИ

Со потпишување на Договорот, Република Северна Македонија се

согласи дека нема објективни историски или демографски основи за барање
статус на малцинство за која било група граѓани на територијата на Бугарија. Во
кршење на чл. 11 од Договорот, Скопје не ја смени политиката на поранешните
влади за охрабрување и поддршка на поединци и организации кои бараат
признавање на непостоечко „македонско малцинство“ во Бугарија.

4
Времена спогодба (1995). Преземено од http://www.mfa.gov.mk/sites/default/files/hag/Vremena-
spogodba-1995.pdf

10
 Бугарија е член на најголемите регионални и меѓународни организации
за човекови права и е фокусирана на примена на највисоки меѓународни
стандарди во оваа област, во согласност со бугарскиот устав.
Правото на слободно индивидуално самоидентификување е неразделно
поврзано со објективните критериуми поврзани со идентитетот на лицето.
Затоа, врз основа на Уставот на Република Бугарија, ова право може да се
оствари според кумулативното исполнување како на субјективните (присуство
на слободна волја да припаѓа на одредена етничка, верска, јазична малцинска
група или заедница), така и на објективните критериуми (постоење на реални
разлики што објективно го докажуваат постоењето на етничка припадност,
религија, јазик, значително различни од оние на мнозинството). Како и другите
земји-членки, во овој поглед, Бугарија не дава колективни, туку само
индивидуални права. Затоа, барањата на малцинствата испровоцирани од
странство се неприфатливи.5
Бугарија очекува Република Северна Македонија да ги исполни своите
обврски, да ги суспендира горенаведените политики, веднаш да ги донесе
своите позиции и активности во меѓународни организации и форуми во
согласност со чл. 11 од Договорот и да се стави крај на нејзината практика за
инструментализирање на мултилатерални формати и механизми за следење за
вршење непотребен притисок врз Бугарија. Ова ќе биде предуслов за добивање
на согласност од Бугарија за секој следен чекор во процесот на интеграција.

ПРОБЛЕМОТ СО ИМЕТО

Бугарија повеќепати ги повикуваше институциите на ЕУ да го користат

уставното име на Република Северна Македонија во сите официјални
документи на ЕУ.
Во 1992 г. Бугарија прва ја призна тогашната Република Македонија со
уставното име. Со текот на годините, Бугарија беше доследна и конструктивна,
не се спротивставуваше на употребата на името, кое нејзиниот близок сосед
суверено го избра и го запиша како официјално и уставно во нејзината
највисока законска норма.

https://vlada.mk/sites/default/files/dogovori/Dogovor_Za_Prijatelstvo_Dobrososedstvo_Sorabotka_Me
gju_Republika_Makedonija_I_Republika_Bugarija.pdf

11
 Бугарија никогаш не интервенирала во 27-годишниот спор за името со
Грција, но постојано предупредувала на усвојување географска дефиниција како
дел од новото име, бидејќи тоа може да покрене дополнителни проблеми во
регионот и да предизвика неосновани побарувања против Бугарија.
Новото уставно име „Република Северна Македонија“ содржи таква
географска дефиниција. Незадолжителното кратко именување Северна
Македонија јасно се однесува на географски регион, чиј дел спаѓа во суверената
територија на соседните земји, вклучително и Бугарија. Затоа, со цел да се
избегнат недоразбирања или погрешно толкување, на 7 мај 2019 г. Бугарија ги
информираше ООН дека во духот на блискососедската соработка и поддршка ќе
го користи уставното име „Република Северна Македонија“ erga omnes како
единствено име на оваа земја.
Ова прашање може да се затвори откако Република Северна Македонија
официјално ќе се изјасни до ООН и сите други меѓународни организации дека
употребата на краткото име на државата предвидена во Договорот од Преспа се
однесува само на политичкиот субјект „Република Северна Македонија“, а не до
географскиот регион Северна Македонија.

ПАТОТ НАПРЕД

Бугарија силно ја застапуваше и поддржуваше одлуката на Советот од 25

март 2020 г. за отворање преговори за пристапување со Република Северна
Македонија. Тој презентираше изјава за записникот на Советот во кој се
истакнува неговата национална позиција за пристапување во ЕУ и процесот на
стабилизација и асоцијација на Република Северна Македонија. Изјавата ја
рефлектира рамковната позиција усвоена од Владата на Република Бугарија на 9
октомври 2019 г. и одобрена со Декларација од сите политички партии во
бугарскиот парламент.
Изјавата се заснова на разбирање дека добрососедските односи се од
хоризонтална важност и затоа треба да се оценуваат во секоја фаза од процесот
на пристапување на земјите кандидати. Во оваа смисла, строгата, целосна и
неповратна примена на словото и духот на Договорот за пријателство,
добрососедство и соработка ќе остане предуслов за каков било напредок во
процесот на пристапување на земјата во ЕУ.

12
 Заклучок

Проектот за етнички инженеринг за создавање „македонски идентитет“ и

„македонска нација“ со позајмување делови од историјата на соседните земји сè
уште доведува до многу контрадикторни резултати. Идентитетските политики
го достигнаа својот врв и добија гротескни размери со кампањата за
„антиквизација" спроведувана од националистичките влади помеѓу 2006 и 2017
година.
Сепак, процесот на градење идентитет беше ограничен само на
територијата на тогашната СРМ, а по 1991 г. и на Република Македонија. Иако
бугарските граѓани не учествуваа, властите во Република Северна Македонија
сè уште тврдат дека во Бугарија има „македонско малцинство“. Официјалните
учебници по историја и географија, литература, визуелни уметности, како и
некои медиуми, исто така се користат за зајакнување на овие тврдења и за
создавање антагонизам со Бугарија преку ширење на стереотипи.
Независно од тоа, со оглед на заедничката историја и блиските културни
и јазични врски меѓу луѓето од нашите две земји, Бугарија ги призна
политичките реалности и беше прва во светот што ја призна независноста на
тогашната Република Македонија во јануари 1992 г. Бугарија ја поддржа
(материјално, финансиски, политички) во текот на првите тешки години од
нејзиното постоење. За време на конфликтите во Југославија и етничките
немири во 2001 г. Бугарија одлучно се спротивстави на сите регионални
планови против суверенитетот и интегритетот на земјата. Во 1999 г. Бугарија
донираше на вооружените сили на Република Македонија тешко оружје како
што се тенкови и артилерија.
Бугарија постојано ги поддржува целите на Република Северна
Македонија за НАТО и ЕУ. Софија беше меѓу првите сојузници што го
ратификуваа Протоколот за пристапување во НАТО. Еден од главните
приоритети на бугарското претседателство со Советот на ЕУ беше напредокот
на Република Северна Македонија на патот кон ЕУ.

13
 Користена литература

1. Договор за пријателство, добрососедство и соработка меѓу Република

Македонија и Република Бугарија (2017).
2. Георгиевски, С., Додевски, С., Документи за Република Македонија (1990-
2005), Правен факултет „Јустинијан Први“ - УКИМ, Скопје, 2008, стр.907-909
3. Времена спогодба (1995). Преземено од
http://www.mfa.gov.mk/sites/default/files/hag/Vremena-spogodba-1995.pdf
4.https://vlada.mk/sites/default/files/dogovori/
Dogovor_Za_Prijatelstvo_Dobrososedstvo_Sorabotka_Megju_Republika_Makedonij
a_I_Republika_Bugarija.pdf

14