Professional Documents
Culture Documents
2021turizmdə Yerləşdirmə Müəssisələri
2021turizmdə Yerləşdirmə Müəssisələri
Fakültə: Maliyyə
Qrup: 183A
KURS İŞİ
BAKI-2021
MÜNDƏRİCAT
GİRİŞ...................................................................................................................3
Nəticə..................................................................................................................29
2
GİRİŞ
Yerləşdirmə- turizmin ən mühüm elementidir. Yerləşdirmə (gecələmə)
yoxdursa, turizm də yoxdur. Yerləşdirmə vasitələrinin yaradılması, turist
qəbulunun və turizm resurslarının istismarından böyük gəlir götürməyə can atan
hər hansı bir turist regionu və ya mərkəzinin iqtisadiyyatı üçün qəti və sərt
tələbdir.
3
PLAN:
4
1. Turizmdə yerləşdirmə müəssisələrinin mahiyyəti
Müasir dövrdə turizm iqtisadiyyatın bir sahəsi kimi özunə möhkəm yer
tutmuşdur. Bir çох müəssisələr, təşkilatlar və şirkətlər öz fəaliyyət istiqamətini
turizm хidməti sahəsində tapırlar.
5
Turistləri səfər məntəqəsinə və geriyə daimi yaşadığı yerə çatdırmaq
vəzifəsini yerinə yetirən təşkilatlar vardır ki, bunlar da nəqliyyat
müəssisələridir. Nəqliyyat vasitələrinin texniki cəhətdən təkmilləşdirilməsi,
daha komforlu, sürətli, təhlükəsiz olması turistlərin səfər çıxmasını
həvəsləndirir.
6
Turizm sənayesində müəssisə və təşkilatlar. Turistlərə xidmət göstərən
kommersiya və qeyri-kommersiya təşkilatlarını əsas fəaliyyət növünə görə bir
neçə qrupa ayırmaq olar: turagentlər, turoperatorlar, turizm sənayesi firmaları
və turist birlikləri.
7
Üzvlük haqları əsasən təşkilatın fəaliyyətinə yardım üçün yönəldilir.
Müxtəlif fondlardan verilən yardımlardan təşkilatın saxlanılması, hər hansı bir
tədbirin (yadetmə marşurutları, zəvvarlıq, hündür dağlara qalxma və s.) həyata
keçirilməsi, regionda turizmin inkişafı, peşə təhsilini artırmış turizm
təlimatçılarına, əməkdar turist işçilərinə təqaüdlər verilməsi məqsədi ilə istifadə
edilir.
Turistlərə xidmət edən elə müəssisələr vardır ki, onların birbaşa turizmə
aidiyyatı yoxdur, ancaq turizmlə müəyyən bağlığı vardır. Məsələn, yerləşdirmə
vasitələri, turist təlabatı malları istehsalçıları, nəqliyyat şirkətləri, ictimai-iaşə,
ticarət müəssisələri, maliyyə-kredit idarələri, sığorta cəmiyyətləri buna aid ola
bilər.
8
İkinci dünya müharibəsindən sonra bazar iqtisadiyyatı yönümlü
firmaların birləşərək böyüməsi və onların fəaliyət miqyasının genişlənməsi
prossesi başlanmışdır. Ötən əsrin 60-cı illərin sonunda, pərakəndə turist
firmalarının iri firmalara tabe edilməsi prossesi daha da sürətləndi. İndi turizm
korporasiyaları, konsorsiomları və kooperativləri kimi iri birlik formalarına
daha tez-tez rast gəlinir. Bundan əlavə, yerləşdirmə sənayesində mehmanxana
kompleksləri, mehmanxana şəbəkələri yaradılır və son illərdə onlar da turizm
biznesinin ayrılmaz tərkib hissəsinə çevrilir.
9
Mehmanxana şəbəkəsi- vahid siyasət yeritmək və topdansatış firmaları
olan turoperatorla bağlanan sazişlərin şərtlərini hazırlamaq şərti ilə bir neçə
mehmanxana kompleksinin birləşməsidir. Avtomatlaşdırma sisteminin inkişafı,
mehmanxanalar şəbəkəsinə daxil olan müəssisələrin vahid avtomatlaşdırılmış
sistemlə idarə edilməsinə və bu sistem vasitəsilə mehmanxana fondunun
bölünməsinə səbəb olmuşdur.
XXI əsrin əvvəli üçün bütün dünyada 100- dən artıq mehmanxana
şəbəkəsi fəaliyyət göstərir. Mehmanxanalar şəbəkəsində olan yaşayış fondunun
78 faizi, 13 ən iri şəbəkənin (Amerikada altı, Qərbi Avropada yeddi) payına
düşür. Maliyyə müstəqilliyinin saxlanılması şərti ilə şəbəkənin bütün
iştirakçıları arasında müştərilərin daha effektli və mütənasib mübadiləsi
məqsədi ilə kiçik mehmanxana müəssisələrinin birləşməsi nəticəsində yaranan
könüllü mehmanxana şəbəkələri çox iri olmasalar da kifayət qədər yayılmışlar.
10
Turizm kooperativləri- Turagent birliklərinin digər forması turizm
kooperativləridir. Turizm kooperativlərinin nizamnaməsində göstərilən
istiqamətdə müştərək fəaliyyətin həyata keçirilməsi üçün üç və daha çox turizm
firmasının könüllü birliyidir.
11
məşğul olan digər firmaların axtarışı və əməkdaşlığı haqqında müqavilələrin
bağlanılması da belə problemlərə aid edilir.
12
edilirdi, indi isə istirahət etmək üçün icarəyə götürmək kimi yeni forma
yaranmışdır. Bu formaya birgə icarəyə götürmək (taymşer), mənzil tipli
mehmanxanadan, xüsusi klublardan və sairə birgə istifadə etmək aiddir, bu
hallarda turistlər pullu yerləşmə vasitələri ilə daşınmaz əmlak və ya bağ evlərinə
sahib olmaq kimi fikirlər arasında qalırlar. Xidmətin mürəkkəbliliyi turistlərdə
yerləşmə vasitələrinin müəyyən etmək çətinliyi yaradır və onlar tərəfindən
istifadə edilmiş yerləşmə vasitələrinin növləri və xidmətləri barədə dəqiq
məlumat əldə etmək olmur.
13
xidmətlər və mehmanxana, motel, karvansara və müvəqqəti yaşayışla bağlı
müəssisələrin göstərdikləri qarışıq xidmətlər;
14
yataqlı vaqon və digər nəqliyyat vasitələrində analoji xidmətlər –
tələbə yataqxanalarında göstərilən xidmətlər, bura yataqlı vaqon və digər
nəqliyyat vasitələrində analoji xidmətlər, məsələn bərədə və həmçinin tələbə
yataqxanalarında olan xidmətlər aiddir;
15
ödənilməsini, mədəni irsin qorunmasını təmin edir, turistlərin fəal hərəkət etmə
qabiliyyətini stimullaşdırır.
16
xidmətlərindən isə peşəkar və işgüzar məqsədilə istifadə etmələrinə
baxmayaraq müasir bazarın xüsusiyyəti çoxfunksionallığa doğru meyllər
yaradır. Bir tərəfdən əhalinin istirahət və əyləncəyə tələbatının artması
sanatoriya-sağlamlaşdırma müəssisələrinin də əyləncə profilinə doğru
dəyişməsinə səbəb olur. Bu sanatoriya-kurort strukturunu sadələşdirir və
nəticədə sanatoriyaları, istirahət evlərini, pansionatları müalicə xarakterli
mehmanxana tipli müəssisələrə çevirir. Digər tərəfdən mehmanxana tipli
kollektiv yerləşdirmə vasitələri yerləşmə və yaşamaq kimi xidmətlərdən başqa
kompleks sağlamlaşdırma xidmətlərini təklif etməyə başlayır.
17
olmalıdır; rezervasiya xidməti mövcud olmalıdır; əşyalar üçün saxlanc ərazisi
olmalıdır; qonaqlar üçün nəzərdə tutulmuş sahələrdə və ya otaqlarda internet
xidməti təqdim edilməlidir; qonaqlar üçün nəzərdə tutulan, istifadəyə yararlı
mətbəx ərazisi və əsas mətbəx avadanlıqları olmalıdır; ümumi istirahət və
əyləncə zonası olmalıdır; üələb əsasında otaqların həftəlik və ya gündəlik
təmizlik xidməti təqdim edilməlidir; hər 6 çarpayı sayına müvafiq ən azı bir
qadın və bir kişi tualet/duş otağı mövcud olmalıdır; təqdim edilən nömrələrdə
təbii işıqlandırma mümkün olmalıdır; birmərtəbəli binalarda hər 6 çarpayı
sayına müvafiq, çoxmərtəbəli binalarda isə hər mərtəbədə istifadəyə yararlı
yanğınsöndürmə balonları yerləşdirilməlidir; binadan insanların köçürülməsi
üçün Dövlət Yanğın Nəzarəti Xidməti ilə razılaşdırılmış təxliyyə planı
nəzərəçarpan yerdə divardan asılmalıdır; hər bir qonaq təmiz çarpayı və yataq
dəsti ilə təmin edilməlidir.
18
Dağ sığınacağına tətbiq edilən minimum tələblər aşağıdakılardır:
Sığınacaq daxili və ətrafında müvafiq işıqlandırma təmin edilməlidir; Sığınacaq
daxilində əsas bişirmə avadanlıqları (düşərgə sobası, kibrit, qazan, qızdırmaq
üçün qab və s.) mövcud olmalıdır; Ən azı iki qonaq üçün yemək dəsti olmalıdır;
Elektrik generatoru mövcud olmalıdır; Qonaq yataq dəsti və ya çarpayı ilə
təmin edilməlidir.
Sg-c = Y Χ gün
19
Burada Y- yerin ümumi miqdarı; Gün – hesabat dövründəki günlərin sayı.
Əgər, biz ilk öncə natural və digər göstəriciləri müəyyən etsək, daha
sonra mehmanxana xidmətinin maya dəyərini hesablamaq olduqca asan
olacaqdır.
Bir daha qeyd edək ki, biz mehmanxanada kalkulyasiya obyekti kimi bir
çarpayıgününü seçmişik. Və deməli, bütün istismar xərclərinin məbləği 16900
min manat (2200+2200+3400+5200+350+250+1800+1500) təşkil etmişdir.
20
Əgər mehmanxanada mövcud olan çarpayının ümumi miqdarının da
41400-ə (450 yer Χ 92) bərabər olduğunu nəzərə alsaq, o zaman əldə edilən
məlumatlardan istifadə edərək alarıq ki, gün ərzində bir çarpayının maya dəyəri
408 manat (16900 min manat : 41400 gün çarpayı) olmuşdur.
21
3. Yerləşdirmə müəssisələrində səmərəliliyin hesablanması və
yüksəldilməsi istiqamətləri
Müasir turist bazarının tələbatını təmin etmək üçün bir sıra mehmanxana
tipləri mövcuddur. Mehmanxanada qonaqların rahatlığı üçün şərait yüksək və
aşağı səviyyədə ola bilər. Mehmanxana binası çoxfunksiyalı tikintidir və
mürəkkəb texnoloji avadanlıqla təchiz olunur. Mehmanxanalar memarlıq
üslublarına görə seçilir. Mehmanxananın səmərəlliyinin artırılması üçün
inşasında nəzərə alınan əsas amillər aşağıdakılardır:
22
xidmətlərin, mühəndis avadanlığının qiyməti, otaqların və yerlərin sayı ciddi
nizamlanır. Mehmanxanalar bir çox xassə lərinə görə fərqlənir:
konstruksiyaların növü, ümumi tutumu, mərtəbələrin sayı, təyinatı, istismar
üsulu və s.
23
İdman zalı, üzgüçülük hovuzu, keqelban və s. qonaqların mehmanxanada
xoş istirahətini təmin edir. Kino-konsert, banket, rəqs zalı qonaqların əylənmə
yerləridir. Konfrans zalı, biznes və bank əməliyyatları üçün nəzərdə tutulan
otaqlar, sərgi salonları işgüzar adamların görüş yeridir. Mehmanxananın texniki
və məişət işçilərinin öz otaqları var. Mehmanxanaya bitişik ərazi elə olmalıdır
ki, personalı və qonaqları ətraf mühitin təsirlərindən (müxtəlif səs-küydən,
avtomobillərin benzin tullantılarından və s.) qorusun.
24
Bir sıra dövlətlərin müasir standartları otaqların döşəmə sahəsinin
minimal ölçüsünə riayət etməyi tələb edir. Alman standartlarına əsasən birotaqlı
birnəfərlik komfort nömrənin ölçüsü 16-18, iki nəfərlik otaq isə 20-21 m2
olmalıdır
Otel xidmətlərinin keyfiyyəti ilə bağlı məsələ bu gün üçün çox aktualdır.
Xüsusilə otel və otel tipli müəssisələrin maliyyə məsələləri üçün çox vacibdir,
burada əldə olunan mənfəətin böyük hissəsi təqdim olunan xidmətlərin
25
keyfiyyət göstəriciləri ilə bağlıdır. Xidmətlərin keyfiyyəti bütövlükdə
qonaqpərvərlik sənayesinin fəaliyyətinin əsasını təşkil edir. Otel biznesinin
uğurlu olmasında xidmətin keyfiyyəti mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
26
olurlar. Səyahətə çıxmağı planlaşdıran əksər insanlar əvvəlcədən gedəcəyi yer
və qalacağı otel haqqında internet səhifələrindən məlumat əldə etməyə çalışırlar.
Müxtəlif insanların otellə bağlı rəyləri oxunur və nəticədə otel haqqında
müəyyən ilkin təəsürat formalaşır. Bu isə müştərinin oteli seçməsində mühüm
rol oynayır. Otel haqqında mənfi rəyin formalaşması əsasən personalın
göstərdiyi xidmət keyfiyyətinin standartdan kənara çıxması ilə bağlıdır. Belə
şərhlər digər potensial turistlərdə də mənfi fikir yaradaraq bütövlükdə otelin
fəaliyyətinə böyük zərbə vurmuş olur. Bu baxımdan turizm firmaları və otellər
digital marketinq sahəsinə diqqəti artırmalı, internet resurslarından daha effektiv
istifadə etməyə çalışmalıdırlar.
27
Keyfiyyət, müəyyən bir müəssisənin siyasətini, xidmət qiymətlərini,
tərkibi və xarakterini, müəssisənin populyarlığını, rəqabət mövqeyi və
siyasətini, otel xidmətləri bazarında payını, mənfəətini və bir çox digər amilləri
və göstəriciləri müəyyən edir.
28
mühüm zəmindir. Son 15 ildə ölkədə turizmlə bağlı görülən işlər, dövlət
proqramları, aparılan islahatlar, normativ-hüquqi bazanın təkmilləşdirilməsi
bunu bir daha sübut edir.
NƏTİCƏ
Son 20 ildə qəbul edilmiş dövlət proqramları bütün sərvətlərimizdən
səmərəli istifadə etməklə ölkə turizmini inkişaf etdirməyi qarşıya məqsəd
qoymuşdur. Eyni zamanda ölkə ərazisində turizmin inkişafı məqsədilə bir sıra
vəzifələr qarşıya qoyulmuşdur: rəqabətə davamlı turizm bazarı yaratmaq
məqsədi ilə turizm sahəsində sahibkarlığın inkişaf etdirilməsi; turistlərə
xidmətin keyfiyyətinin yüksəldilməsi və beynəlxalq standartlara cavab
verməsini təmin etmək; turizmdən dövlət və yerli büdcələrə daxil olan vəsaitin
həcmini artırmaq; turizm sahəsində dövlət tənzimlənməsini həyata keçirmək;
turizm infrastrukturu və maddi-texniki bazanı möhkəmlətmək; xarici
investorları turizm sferasına cəlb etmək.
Yuxarı qeyd etdiyimiz fikirləri göz önünə alaraq qeyd edə bilərik ki,
turizm ölkə iqtisadiyyatmızın prioritet istiqamətlərindən biri olub, gələcək
perspektivdə böyük imkanlara malikdir.
29
İSTİFADƏ OLUNMUŞ ƏDƏBİYYAT SİYAHISI:
30
13.Вспомогательный счет туризма: рекомендуемая методологическая
основа, 2008 год; (Серия F № 80/Rev.1; Люксембург, Мадрид, Нью-
Йорк, Париж ,2010 год)
14.www.tourism.az
15.www.mct.gov.az
16.www.azerbaijan.az
17.http://www.unwto.org/step/index.php;
18.http://www.unstats.un.org/unsd/tradeserv/default.htm
19.http://www.anl.az/down/meqale/respublika/2012/avqust/257642.htm
20.http://serqqapisi.az/index.php/humanitar/turizm/3671-otel-taesaerrufat-
turizmin-apar-dz-sahaesidir
31