Marek Nahajowski

Canzony znane i nieznane. Tabulatura pelplińska,

Adam Jarzębski (RecArt 0033)

Filatura di Musica

Marek Nahajowski – flety podłużne, kierownictwo artystyczne

Magdalena Pilch – flety podłużne, flet traverso

Judyta Tupczyńska – skrzypce

Patrycja Domagalska-Kałuża – pozytyw organowy

Justyna Młynarczyk – viola da gamba

Piotr Młynarczyk – viola da gamba

W grudniu 2019 roku nakładem wydawnictwa RecArt ukazał się album zespołu Filatura
di Musica, poświęcony canzonom instrumentalnym tworzonym na terytorium Rzeczypospo-
litej w okresie I połowy XVII wieku. Szczególne miejsce na płycie zajmują utwory z tabulatury
sporządzonej w latach 1620-1630 na potrzeby katedry w Pelplinie, zapewne przez zakonnika
cysterskiego Feliksa Trzcińskiego. Jakkolwiek większość kompozycji w niej zawartych tworzą
dzieła wokalne pochodzenia włoskiego, niderlandzkiego, gdańskiego, a nawet hiszpańskiego,
unikalną jej część stanowi odpis 91 instrumentalnych canzon. Wszystkie utrzymane są w cztero-
głosowej fakturze polifonicznej, a ich styl wykazuje cechy typowe dla muzyki późnego rene-
sansu, chociaż w wielu utworach (przede wszystkim włoskich) pojawiają się elementy charak-
terystyczne dla wczesnobarokowego stylu concertato.

Biorąc pod uwagę unikatowy charakter pelplińskiej tabulatury, a także jej ważne miejsce
w dorobku kulturalnym dawnej Rzeczypospolitej, dziwi niemal całkowity brak nagrań zawar-
tego w niej repertuaru. Niniejsza płyta stanowi próbę wypełnienia tej luki. Na prezentowanym
krążku utrwalony został wybór utworów, wśród których miejsce znalazły canzony kompozy-
torów włoskich (Cesare Borgo, Giovanni Valentini i Tarquinio Merula), polskich (Adam Jarzębski,
Andrzej Rohaczewski), anonimowych (być może stanowiące dorobek twórców działających
lokalnie w Pelplinie), a także unikalna, niewzmiankowana w żadnym innym europejskim
źródle fantazja Thomasa Morleya. Całości płyty, jako rodzaj swoistego kontrapunktu, dopeł-
niają wybrane dzieła Jarzębskiego ze słynnego zbioru Canzoni e Concerti (1627).

197
 Za interesujący wypada uznać nie tylko zarejestrowany repertuar, ale także przyjętą przez
zespół koncepcję wykonawczą. Trzon składu tworzy consort instrumentów smyczkowych
(viole da gamba, skrzypce) i dętych (flety podłużne i traverso), którego zróżnicowane brzmienie
okazało się  sprzyjać wyrazistemu ukazaniu relacji polifonicznych między poszczególnymi
głosami. Część kompozycji z tabulatury pelplińskiej zaprezentowana została w oryginalnej,
czterogłosowej wersji, do innych zaś canzon dołączono partię basso pro organo realizowaną
na pozytywie. Cztery utwory zostały zarejestrowane w całości w wersji organowej. Istotny
wpływ na charakter przedstawionego na płycie programu miał też dokonany przez zespół
wybór wysokiego stroju (a1=465 Hz), typowego dla muzyki renesansu i wczesnego baroku,
którego wykorzystanie nadało utworom specyficznego jasnego i przejrzystego brzmienia.

198