College of Secondary Education

St. Peter’s College

SY. 2022-2023

ANG PAGPAPALAWAK NG KAALAMANG-BAYAN SA LUGAR NG BRGY.

TAMBACAN, ILIGAN CITY

Mananaliksik:
Yumerhaya A. Balt
Sheila L. Barrientos
April Mae Cabus
Jashnie G. Abejo

Ipinasa Kay: 
Gng. Teresita P. Semorlan, PhD

Desyembre, 2022
 TALAAN NG MGA NILALAMAN

1.INTRODUKSYON
1.1 Paglalahad ng Suliranin …………………………………………………………..
1.1.1 Mga Layunin ……………………………………………………………………
1.2 Teoretikal na Balangkas ………………………………………………………….
1.3 Konseptwal na Balangkas ………………………………………………………..
1.4 Kahalagahan ng Pag-aaral ………………………………………………………..
1.5 Saklaw at Limitasyon ng Pag-aaral ……………………………………………….
1.6 Depinisyon ng Termino …………………………………………………………..

2.0 METODOLOHIYA 
2.1 Lugar ng Pananaliksik …………………………………………………………...
2.2 Pangangalap ng Datos …………………………………………………………...
2.3 Impormante ……………………………………………………………………...
2.4 Pagsasaayos ng Datos …………………………………………………………...
2.5 Pag-aanalisa ng Datos …………………………………………………………...

3.0 KAUGNAY NA LITERATURA 

4.0 INTERPRETASYON NG DATOS 

4.1 Ang Alamat ………………………………………………………………….. 
4.2 Ang Etiolohikal na Alamat ……………………………………………………..
4.3 Ang Di-Etiolohikal na Alamat …………………………………………………
4.4 Buod ng Tatlumpong Kwento …………………………………………………..                 
4.5 Karunungang-Bayan …………………………………………………………..
4.6 Salawikain ………………………………………………………………………
4.7 Pamahiin ………………………………………………………………………..
4.8 Bugtong ………………………………………………………………………...
4.9 Palaisipan ……………………………………………………………………….
5.0 Bulong………………………………………………………………………….

5.0 BUOD, KONKLUSYON, REKOMENDASYON 

5.1 Buod …………………………………………………………………………..
5.2 Konklusyon …………………………………………………………………....
5.3 Rekomendasyon ……………………………………………………………….. 

BIBLIOGTRAPIYA 
APENDIKS 
a. Mga kwentong Etiolohikal at Di-etiolohikal ……………………………………
b. Mga Salawikain …………………………………………………………………
c. Mga Pamahiin ………………………………………………………………....... 
d. Mga Bugtong ……………………………………………………………………
e. Mga Palaisipan …………………………………………………………………..
f. Mga Impormante ………………………………………………………………...
g. Curriculum Vitae ………………………………………………………………..  
 KABANATA 1

1. INTRODUKSYON

       Ang pag-aaral na ito ay tungkol sa Isang Pananaliksik sa Pagpapalawak ng kaalamang-

bayan o Poklor  sa lugar ng Baranggay Tambacan, Iligan City,  kung saan ang nilalaman nito

ay binigyang kahulugan at tinukoy ang bawat kaalamang-bayan base sa  mga termino nito.

Ano nga ba Ang Kaalamang-bayan o Poklor at ang nilalaman nito? 

         Ayon kay Lopez, Mellie Leandicho (2006), ang kaalamang-bayan ay isang sangay ng

panitikan kung saan nagiging daan upang maipahayag ang mga kaisipan na napapabilang sa

bawat kultura ng isang tribo. Ito ay naririnig natin sa pang-araw-araw na pamumuhay. Ito ay

nababawasan o napapalitan habang naipapasa sa bagong henerasyon. Maituturing din itong

yaman ng isang lugar at masasabing ito ay sentro ng ating pamumuhay dahil ito ay

pangunahing nagbibigay ng tradisyonal na sining at kultura na nagpapayaman at nagbibigay-

kulay sa lugar kaya hindi dapat ito mawala.

Ayon naman kay Felicisima Campos (1995), ang poklor ay mga kaugalian, paniniwala,

obserbasyon, mga awitin, salawikain, kwento, at kasabihan ng mga tao na ipinamana sa

henerasyon. Ang challenging literal na “lore” ay nangangahulugang kaalaman ng mga “folk”

na ang ibig  sabihin naman ay tao. Tumutukoy ito sa pag-aaral sa mga mito, alamat,

kuwentong-bayan, balad, awiting-bayan, sinaunang dula, salawikain, bugtong at mga

sinaunang sayaw. 

Ayon kay Guererro, Eileen (1993), ang salawikain ay nagsisilbing aral sa pamumuhay.

Ito ay nagsasalamin ng ugaling Pilipino at nagbibigay ng payo, suporta, at mga paalala sa

mga  kabataan at sa lahat ng Pilipino maging sa lahat ng tao sa buong mundo. Ayon kay
 Densing, Gia (2015), ang bugtong ay may aral na palaisipan o suliranin na lumaganap dahil

sa nagpasalin-salin sa bibig ng mga tao. Ang palaisipan ay nangangailangan ng isang tiyak na

kasagutan, at maaaring magkaiba-iba ang sagot batay sa husay ng pangangatwiran. Pamahiin

ng kultura ng mga Pilipino ang mga paniniwala na nagsisilbing lakas na kinasasaligan ng

buhay at gawain ng mga mamamayan. At kalaunan ang mga ito ay natagpuan narin sa lahat

ng dako. Ang pananaliksik na ito ay nakapokus sa pagpapalawak ng mga kaalamang-bayan o

Poklor sa lugar ng Tambacan, Lungsod ng Iligan. 

  1.1 Paglalahad ng Suliranin 

         Ang pag-aaral na ito ay may inilalahad na problema upang mabigyan ng gabay ang aming

ginawang pananaliksik, At para malaman  ang mga suliraning aming ikinakaharap sa pag- aaral

na ito.   Ang mga sumusunod ay ang mga gabay na katanungan:

 Saan nagmula ang pangalan ng Tambacan, Iligan City?

 Ano ang mga kwentong etiolohikal at di-etiolohikal sa Brgy. Tambacan,

Iligan City?

 Ano-ano ang mga salawikain sa Brgy. Tambacan, Iligan City?

 Ano-ano ang mga pamahiin na ipinamana ng mga matatanda sa mga tao sa

Brgy. Tambacan, Iligan City na pinaniniwalaan pa rin hanggang ngayon?

 Ano-ano ang mga bugtong sa Brgy. Tambacan, Iligan City na hanggang

ngayon ay ginagamit ng mga kabataan doon?

 Ano-ano ang mga palaisipan sa Brgy. Tambacan, Iligan City?

 Ano ang mga bulong sa Brgy. Tambacan, ILigan City?

1.1.1 Layunin ng Pag-aaral

         Sa pag-aaral na ito, layunin ng aming grupo na sagutin ang mga katanungan sa mga

sumusunod na mga suliranin na nasa taas nito. Ang mga katungang ito ay gabay upang malaman

at maipaliwanag sa mga mambabasa at  mananaliksik ang mga nakatagong mga etiolohikal at di-

etiolohikal na mga Alamat ay malaman ang  mabuti at  masamang epekto nito. mga Salawikain,

mga Bugtong, mga Pamahiin, mga Palaisipan, at mga bulong sa lugar ng Baranggay Tambacan. 

Layunin nito na  ipa alam at ipa unawa sa mga mambabasa at mananaliksik ang kahalagahan at

kahusayan ng aming pag-aaral at magamit nila ito sa kanilang gagawing pag-aaral at

pananaliksik.. Layunin din ng aming grupo na maipahayag ang aming mga natuklasan sa aming

mga nagawang pananaliksik tungkol sa kaalamang-bayan sa Lugar ng Baranggay Tambacan. At

para mas maging mahusay pa ang aming grupo na gumawa ng mga pananaliksik sa iba pang pag-

aaral o pananaliksik sa hinaharap . 

 1.2 Teoretikal na Balangkas

 Ang pananaliksik na ito ay naka sentro lamang sa lugar ng  Baranggay Tambacan. Ang aming

grupo ay nangalap ng impormasyon at ibang ideya sa pamamagitan ng pag sarbey o

pakikipagpanayam sa mga napiling respondente. Isinagawa ito upang makabuo ng  sapat at valid

na ideya upang masagot ang mga suliraning ito. Ipinapakita sa ilustrasyon ang pinagbatayan ng

pag-aaral, proseso at kinalabasan o resulta ng aming ginawa. 

1.3 Konseptwal na Balangkas

      
 
  Figure 1. Eksima ng Paragdaym sa Pananaliksik

        Ang konsepto na balangkas ay sumasalamin sa tiyak na direksyon kung saan ang

pananaliksik ay kailangang isagawa.

        Ang una at nasa taas na kahon ay ang pangangalap ng dahilan at mga impormasyon kung

paano nabuo ang barangay at bakit ito napangalanang Tambacan kasama na rito ang dahilan

upang makapag-amag sa pondasyon ng pananaliksik na ito.

        Sa pangalawang kahon na nasa kaliwa ay nagpapahiwatig sa mga kwentong etiolohikal at

di-etiolohikal kung mayroon ba ito sa lugar at kung ano ang mga lumalaganap na kwento sa

lugar.

       Sa pangatlong kahon na nasa gitna ay ang mga pamahiing pinaniniwalaan ng mga taga brgy.

Tambacan.

Sa pangapat na kahon na nasa kanan ay ang daloy ng pag-aaral sa mga karunungang-bayan

sa brgy. Tambacan kasama na roon ang mga salawikain, bugtong at palaisipan na umuusbong sa

lugar ng baranggay Tambacan. Sa pamamagitan ng Eksima ng Paragdaym sa Pananaliksik ay

maipapahayag at matukoy ang mga detalye tungkol sa kaalamang-bayan ng Baranggay

Tambacan.

4. Kahalagahan ng Pag-aaral

Ang kahalagahan ng pag-aaral na ito ay para malaman ng mga mambabasa ang mga

kaalamang-bayan sa Brgy. Tambacan, Lungsod ng Iligan at magsilbing gabay sa mga

sumusunod:

 Sa mga mag-aaral . Ang impormasyon ay magbibigay ideya at dagdag kaalaman sa

mga mag-aaral kung ano ang mga nangyayaring kababalaghan, nakasanayang mga
 bugtong, pamahiin at salawikain sa brgy. Tambacan, Lungsod ng Iligan. Ang

pananaliksik na ito ay magbibigay inspirasyon upang alamin nila ang poklor sa

kanilang lugar at kung ano ang mga kwentong may katotohanan, bugtong, pamahiin

at salawikain na nagaganap sa kanilang lugar. Ito ay kapupulutan ng aral at

malilibang ang sino mang nagbabasa.

 Sa mga guro . Sa pamamagitan ng pag-aaral na ito  ay malalaman at maiintindihan

ng mga guro ang mga pamahiin o mga kwento ng kaniyang mga mag-aaral.  

 Sa mga magulang . Ang pananaliksik na ito ay magbibigay ideya sa mga magulang

na gabayan nang mabuti ang mga anak at pagbawalan na huwag palabasin ang anak

pagsapit ng gabi. 

 Sa administrasyon . Magkakaroon ng ideya ang mga administrasyon na kung saan

ay pwedeng alamin ang mga magkakaibang paniniwala o pamahiin ng bawat mag-

aaral at mabigyan ito ng pansin.

 Sa mga mamamayan . Mahihikayat ang mga tao at magbubukas ito sa kanilang isip

at kaalaman na may iba pa silang malalaman kung sila ay mahihikayat na alamin ang

bawat poklor sa lugar.

5. Saklaw at Limitasyon ng Pag-aaral

1. Saklaw ng Pag-aaral

  Ang pananaliksik na ito ay nakatuon sa pagsusuri ng kaalamang-bayan tungkol sa mga

etiolohikal at di-etiolohikal na Alamat, mga Salawikain, mga Pamahiin, mga Bugtong, mga

Palaisipan, at mga Bulong. Ang pag-aaral na ito ay sumasaklaw lamang sa lugar ng

Baranggay Tambacan. Ang pananaliksik na gagawin ay mapapatibay sa pamamagitan ng pag

 sarbey o pakikipagpanayam sa mga residente ng Taga Baranggay Tambacan na aabot ng

Tatlumpong katao (30)

2. Limitasyon ng Pag-aaral

          Nililimitahan ang pag-aaral na ito sa mga residente ng Taga Baranggay Tambacan lamang

edad 15-60 na taong gulang, babae o lalake. Naniniwala ang aming grupo sa kasalukuyang

panahon na makakatulong ang pananaliksik na ito sa pagpapalawak ng kaalaman at kamalayan

ng bawat Pilipino partikular na ang mga kabataan.

6. Depinisyon ng Termino
 

Para mas mabigyang-linaw ang pag-aaral sa pananaliksik na ito,  binigyan ng kahulugan

ang mga terminong ginamit sa pag-aaral na ito:

1. Alamat. Ito ay pasalitang literatura ng pagsasalaysay ng mga pinagmulan ng iba’t

ibang bagay o lugar.

2. Etiolohikal. Ito ay nagpapaliwanang ng pambihira at di-pangkaraniwan na

paniniwala dahil totoong naganap.

3. Di-Etiolohikal.  Ito ay isang uri ng alamat na tumutukoy sa mga kakaibang nilalang, 

tulad na lamang ng mga multo, aswang , mga kapre at iba pa. 

4. Kuwentong-Bayan o Poklor. Ay bahagi ng isang kalinangan na binabahagi ng isang

partikular na pangkat ng mga tao; sinasaklaw nito ang mga tradisyon karaniwan sa

kalinangan, subkultura, o pangkat na iyon. Kabilang dito ang tradisyong pasalita tulad

ng mga salaysay, alamat, kawikaan, at biro.

5. Pananaliksik. Ang proseso ng pangangalap ng totoong impormasyon. Isa itong

prosesong intelektwal at pang-eksperimento, na may layuning imbestigahan ang 

isang bagay o paksa, pati na rin ang pagpapaunlad ng kaalaman, maging pang agham,

makatao, sosyal o teknolohikal na interes.

 KABANATA 2

2.0 METODOLOHIYA

        Sa pananaliksik na ito ay ginamit ang kwalitatibong disenyo sa pag-aaral. Ginamit ang

paraang interbyu o pakikipanayam sa mga taong nakaranas o nakasaksi ng kababalaghan sa

brgy. Tambacan ILigan City upang makabuo ng ganitong uri ng pananaliksik. Sa paraan ng

pagtitipon ng mas malawak na ideya tungkol sa kaalamang-bayan ay nagbasa ang mga

mananaliksik sa internet dahil walang bukas na silid aklatan sa lugar ngunit may mga nakalap

silang mga kaunting libro upang pagkuhanan ng mga impormasyon sa pananaliksik. Sa

bahaging ito makikita ang lugar  ng pa-aaral, pangangalap ng datos, mga ipormante, pag-

aayos ng datos, at pag-aanalisa ng datos

2.1 Lugar ng Pag-aaral

         Isinagawa ang pag-aaral sa lugar ng Tambacan, Iligan City. Ang brgy. Tambacan ay

kasama sa apatnapu’t apat na barangay sa Lungsod ng Iligan. Ang brgy. Tambacan  ay

napapaligiran ng brgy. Poblacion at Ilog Tubod sa hilaga, Iligan Bay sa kanluran, brgy.

Mahayahay at Ilog Tubod sa silangan, at napapahangganan ng brgy. Tubod sa timog at timog

kanluran. Ang Barangay Tambacan ay nilikha noong Setyembre 5, 1966. Ito ay may

kabuuang sukat ng lupain na humigit kumulang 48.1 ektarya at nahahati sa labing dalawang

purok.
         Ang mga hanapbuhay ng mga tao sa Tambacan ay pagiging drayber ng padyak at

pangingisda, pagbebenta ng mga isda, gulay at mga negosyong pagkain tulad ng Roti, Milk

Tea at iba pa. Malaki ang nakukuha nilang pera dahil maraming tao ang dumadayo sa

barangay dahil sikat ang pagkaing Roti dito.

Pigyur 1. Map ng Lungsod ng Iligan, Lanao del Norte

2.2 Pangangalap ng Datos

          Sa pangangalap ng datos ay ginamit ng aming grupo ang paraan ng pag-interbyu o

pakikipanayam sa mga taong nakaranas at matagal nang nakatira sa lugar upang makakuha ng

impormasyon na magagamit at mailalagay sa pananaliksik. Kinakailangang maging magalang at

makinig ng maayos upang mapadali at hindi magkamali sa pakikipanayam.

2.3 Mga Impormante

        Sa pananaliksik na ito, tanging mga taong matagal nang naninirahan sa lugar ng Brgy.

Tambacan ang napagkuhanan ng mga alamat upang maisalaysay nila ito nang maayos.
Kinakailangan ang kwentong isasalaysay nila ay batay lamang sa kanilang karanasan at

nalalaman tungkol sa Brgy. Tambacan. 

       Kasama ang mga taong sila mismo ang nakaranas at nakasaki sa mga alamat na etiolohikal

na para sa kanila ay totoong naganap at nasaksihan nila simula ng sila ay tumira sa Brgy.

Tambacan, Lungssod ng Iligan. Nasa kabuuang Tatlumpong (30) respondante ang nakapanayam

ng aming grupo. Na nasa edad 15-60 taong gulang.

2.4 Pag-aayos ng  Datos 

      Sa pag-aayos ng mga datos ay minabuti namin na sundin ang ibinigay na pormat ng aming 

adbayser upang maisaayos ng mabuti ang mga impormasyon na nakalap ng mga mananaliksik.

Pinakinggan namin ng mabuti ang mga bawat kwento  na aming nakalap at nakapanayam para

ito ay maisulat nang maayos. Natukoy ng aming grupo ang mga wastong gagawin sa paggawa at

gagamitin sa pangangalap ng mga datos sa ginawang pananaliksi gaya ng paglista ng mga

gagawing kwento, mga salawikain, bugtong, Pamahiin, palaisipan, at mga respondante na aming

nakapanayam gamit ang papel at bolpen. At sa pagsasa-ayos ng mga datos ay gumamit ang

aming grupo gaya ng Laptap, at kompyuter upang mas maging maayos at malinaw ang pagkaka-

ayos ng mga datos na aming nakalap sa lugar ng Baranggay Tambacan. Ginamit namin ang

Times New Roman, “12” , single space, double space, gumamit din ang aming grupo ng Bold

Words at di bold Words. Nasa patala, bullet. 

2.5 Pag-aanalisa ng Datos

      Matapos magsaliksik at mangolekta ng datos ang mga mananaliksik tungkol sa kaalamang-

bayan o Poklor ng lugar ng Baranggay Tambacan. Binasa nang mabuti at inunawa ito nang
maayos upang lalong maintindihan ng mga mananaliksik ang mga kwentong-bayan, etiolohikal o

di-etiolohikal na kwento na binigay ng mga respondente. Ang mga mananaliksik ay gumamit ng

kwalitatibong disenyo ng pananaliksik na kung saan bibigyan ng interpretasyon ang mga nakalap

na impormasyon batay sa pakikipanayam sa mga respondente ukol sa mga kaalamang-bayan sa

lugar ng baranggay Tambacan. At upang mas malaman ang mga detalye na nakalap sa pag

aanalisa ng mga datos ay ginamit ng aming grupo ang pakikipagpanayam sa mga residente sa

lugar ng Tambacan Iligan City. Ito ay upang mas maging makatotohanan at mas may pang

unawa at damdamin ang mangingibabaw sa mga datos na aming nakalap sa lugar ng Baranggay

Tambacan.
 KABANATA 3

3.0 KAUGNAY NA LITERATURA

        Ang kabanatang ito ay tumatalakay ukol sa pag-aaral at mga basahin na may kaugnayan sa

pananaliksik tungkol sa mga kwentong Bayan gaya ng mga Etiolohikal at di- etiolohikal na

Alamat, Salawikain, Pamahiin o Paniniwala, at Bugtong sa lugar ng Baranggay Tambacan, Iligan

City.

       Ayon kay Eugenio, Damiana (2007), Ang panitikang bayan ng Pilipinas o Poklor ng

Pilipinas ay tumutukoy sa tradisyonal na panitikang pasalita ng mga mamamayang Pilipino.

Kaya, ang saklaw ng larangan ay sumasaklaw sa sinaunang katutubong panitikan ng iba’t-ibang

pangkat-etniko ng Pilipinas gayundin ang iba’t-ibang piraso ng alamat na umunlad mula sa nang

ang Pilipinas ay maging isang “etno-political unit”. Bagama’t maganda ang pagkakaiba ng

panitikang bayan ng Pilipinas at  mitolohiya ng Pilipinas, itinatangi ng artikulong ito ang

katutubong panitikan bilang pinagmulan kung saan nagmula ang mitolohiya ng Pilipinas. Ito ay

isang “subset” ng alamat ng Pilipinas, isang mas malaking larangan na kinabibilangan din ng iba

pang mga aspeto ng kultura kabilang ang mga paniniwala ng katutubong kaugalian, batas,

materyal na kultura, kaalamang-bayan at iba pa.

 Layunin ng aming  pag- aaral na matukoy ang mga nakatagong kwento tungkol sa isang

lugar, kung ano ang pinagmulan at kung bakit nabansagan ang pangalan ng isang lugar, Tao,

Bagay at Hayop sa  lugar ng Tambacan, Iligan City. .At para narin malaman ang nakakakilabot

na karanasan ng nga pangyayari sa isang lugar sa Tambacan, Iligan City. Layunin din ng aming

pag- aaral na malaman ang mga Paniniwala at Pamahiin, Bugtong, at Salawikain na mayroon ang

lugar ng Tambacan, iligan City. Ito ay para magkaroon tayo ng kaalaman tungkol sa mga

nakatagong kwento hinggil sa pinagmulan ng isang lugar, tao, bagay, at hayop.

Ang Pag- aaral na ito ay tungkol sa mga nakatagong kwento o mga etiolohikal at di-

etiolohikal na mga Alamat na nangyari sa lugar ng Tambacan Iligan City. Mga Salawikain, mga

pamahiin, mga bugtong, palaisipan na nakuha sa Lugar ng Tambacan Iligan City. Sa tulong ng

mga Impormante na aming nakapanayam nagawa namin ng mahusay at detalyado ang bawat

layunin ng aming pag-aaral. 

         Ang kaugnay nito sa aming pag-aaral ay nakatutulong ito upang kami ay may nalalaman at

nauunawan sa mga bagay-bagay hindi lang sa lugar ng Tambacan Iligan City, pati narin sa ibang

lugar na gusto naming alamin ang pinagmulan at hangarin nito. Nakatutulong din ang pag-aaral

na ito upang kami ay maging mahusay sa paggawa ng pananaliksik hinggil sa Poklor ng Isang

Lugar na aming gustong malaman. 

 KABANATA 4

4.0  INTERPRETASYON NG DATOS

Ang kabanatang ito ay naglalahad ng interpretasyon ng mga nakalap na datos mula sa

mga panayam ng mga taong naninirahan sa lugar ng Baranggay Tambacan. Nakabatay rin dito

kung anong klaseng mga kwento ang nakalap ng mga mananaliksik kung ito ay etiolohikal na

alamat o di-etiolohikal na alamat.

Ang “etiolohikal” ay nagpapaliwanang ng pambihira at di-pangkaraniwan na

paniniwalaan dahil totoong naganap.

Ang”di-dtiolohikal” ay ang mga alamat na di-kapani-paniwala o “supernatural” tulad ng

aswang, engkanto, kapre, multo, duwende, mangkukulam, at iba pa na maaring mangyari sa

totoong buhay. Navera, G.S. (2019).

Ang mga etiolohikal na alamat ay layunin nitong imungkahi ang storya sa isang bagay o

pinagmulan ng lugar. Nagbibigay ito ng kaalaman sa mga tao. Ang di-etiolohikal naman ay ang

mga kwentong nakapukos sa kababalaghan o hindi makatotohanan o kathang-isip lamang ng

isang tao. 

Talahanayan 1. Mga Kwentong Etiolohikal at Di-Etiolohikal ng Tambacan

 Kwentong Etiolohikal Bilang Kwentong Di-Etiolohikal Bilang
Alamat ng Tambacan 1 Ang Multong Nag-anyong 1
Kalabaw 
Ang Alamat ng Tamban 2 Ang Santelmo 2
Ang Alamat ng Hanging Bridge Ang Mananggal 
3 3
Ang mga Badjao sa Tambacan 4 Ang Aninong Dumadaan  4
Bakit may Kalesa sa Tambacan 5 Ang Haunted House  5
Ang mga Pedikab Drayber 6 Ang Pamilyang Aswang  6
Ang Dagat 7 Ang Babae  7
Ang Bagsakan 8 Ang Multong Nag-anyong Bola 8
Ang mga Maranao sa Barangay 9 Ang Sementeryo  9
Tambacan
Ang Bularan 10 Ang kwento ng mahiwagang 10
kweba 
Ang Alamat ng Suba sa Tambacan 11 Ang kapre sa Puno ng Mangga 11
Ang Alamat ng Rik sa Tambacan 12 Ang duwende sa basurahan 12
Ang  Mosque 13 Ang Mangkukulam naming  13
Ang Alamat ng Tambacan Elementary 14 Ang Engkanto  14
School 
Ang Alamat ng Tambacan Annex  15 Ang kahoy na naging Barko 15
16 16
17 17
18 18
19 19
20 20

              Makikita sa Talahanayan 1 ang bilang ng etiolohikal at di-etiolohikal na kung saan

makikita rito kung anong klase ng alamat ba ito ayon sa nakalap ng mga mananaliksik sa brgy.

Tambacan. Ang bilang ng etiolohikal na nakalap mula sa lugar ay Labing-lima (15) at ito ay Ang

Alamat ng Tambacan, Ang Alamat ngTamban, Ang Alamat ng Hanging Bridge, Ang mga

Badjao sa Tambacan, Bakit may Kalesa sa Tambacan, Ang mga Pedikab Drayber, Ang Dagat,

Ang Bagsakan, Ang mga Maranao sa Barangay Tambacan, Ang Bularan, Ang Alamat ng Suba
sa Tambacan, Ang Alamat ng Rik sa Tambacan, Ang Mosque, Ang Alamat ng Tambacan

Elementary School, Ang Alamat ng Tambacan Annex. 

           Ang bilang naman ng di-etiolohikal na nakalap ng mga mananaliksik mula sa brgy.

Tambacan ay Labing-lima (15) at ito ay Ang Multong Nag-Anyong Kalabaw, Ang Santelmo,

Ang Manananggal, Ang Aninong Dumadaan., Ang Haunted House, Ang Pamilyang Aswang,

Ang Babae ,Ang Multong Nag-Anyong Bola, Ang Sementeryo. Ang kwento ng mahiwagang

kweba, Ang Kapre sa Puno ng Mangga, Ang Duwende sa Basurahan, Ang Mangkukulam

naming Kapit-Bahay, Ang Engkanto, Ang kahoy na naging Barko.

Talahanayan 2. Mga Paksa sa Kwento

Pamagat ng Kwento Etiolohikal Di- Paksa

Etiolohikal
Alamat ng Tambacan 1 Tungkol ito sa pinagmulan ng
Tambacan.
Alamat ng Tamban 2 Tungkol ito sa kung bakit madaming
tamban ang matatagpuan sa
Tambacan.
Ang Alamat ng Hanging 3 Tungkol ito sa kung bakit may
Bridge Hanging Bridge sa Tambacan 
Ang mga Badjao sa 4 Tungkol ito sa Pinagmulan ng mga
Tambacan Badjao.
Bakit may Kalesa sa 5 Tungkol ito sa kung bakit may
Tambacan Kalesa sa Tambacan 
6 Tungkol ito sa kung bakit may mga
Ang mga Pedikab Pedikab Drayber sa Tambacan 
Drayber
7 Tungkol ito sa Nakita ni Eduardo
Ang Dagat habang sila ay naghahanap ng Bahay
na matutuluyan.
Ang Bagsakan 8 Ang tawag sa Palengke  na
dinadagsa ng mga tao.
Ang mga Maranao sa 9 Ang mga Maranao sa Barangay
Barangay Tambacan Tambacan 
10 Ang pinagmulan ng Bularan sa
Ang Bularan Baranggay Tambacan 
 Ang Alamat ng Suba sa 11 Ang pinagmulan ng Suba sa
Tambacan Tambacan 
Ang Alamat ng Rik sa 12 Ang pinagmulan ng Rik sa
Tambacan Tambacan 
13 Ang pag usbong ng Simbahang
Ang Mosque Mosque sa Baranggay Tambacan 
Ang Alamat ng Tambacan 14 Tungkol sa pinagmulan ng
Elementary School  Tambacan Elementary School
Ang Alamat ng ICNHS 15 Ang Pinagmulan ng ICNHS
Tambacan Annex  Tambacan Annex

Ang Multong Nag- 1 Tungkol ito sa multong nag-anyong

Anyong  Kalabaw kalabaw na nakita ng
magkakaibigan.
Ang Santelmo 2 Tungkol ito sa multong nag-anyong
apoy
3 Tungkol ito sa manananggal na
Ang Mananggal  nakita ng mga residente ng brgy.
Tambacan
4 Tungkol ito sa aninong dumaan na
Ang Aninong Dumadaan  nakita ng mag-ama.
Ang Haunted House 5 Tungkol ito sa kinakatakutang bahay
sa Purok 5, brgy. Tambacan.
Ang Pamilyang Aswang  6 Tungkol ito sa  pamilyang mga
aswang sa brgy. Tambacan.
Ang Babae  7 Tungkol ito sa isang babaeng
nagmumulto.
Ang Multong nag- anyong 8 Tungkol ito sa multong nag-anyong
bola  bola
Ang Sementeryo  9 Tungkol ito sa nananakot na isang
Sa Tambacan abo sa isang puntod sa sementeryo
Ang kwento ng 10 Tungkol ito sa nakakatakot na
mahiwagang kweba  kayaman sa kweba.
Ang kapre sa Puno ng 11 Tungkol ito sa nakitang kapre sa
Mangga Puno ng Mangga
Ang duwende sa 12 Tungkol sa nakitang duwende sa
basurahan basurahan 
 Ang Mangkukulam 13 Tungkol ito sa kapitbahay naming
naming kapit-Bahay  nakulam ng aming kapit-Bahay rin.
Ang Engkanto  14
Ang Kahoy na naging 15 Tungko ito sa kwento ng isang
Barko kahoy na naging barko.
16
17
18
19
20

               Makikita sa Talahanayan 2 ang mga pamagat ng kwento ayon sa nakalap ng mga

mananaliksik sa nasabing lugar na kung saan binase ang mga pamagat sa mga pangyayaring

kababalaghan na naranasan ng mga taong nakatira sa Brgy. Tambacan, Lungsod ng Iligan.

Labing-lima (15) ang nakalap na kwentong etiolohikal na tungkol sa pinagmulan ng Tambacan ,

tungkol sa kung bakit madaming tamban sa Tambacan, Ang Alamat ng Hanging Bridge, Ang

mga Badjao sa Tambacan, Bakit may Kalesa sa Tambacan, Ang mga Pedikab Drayber, Ang

Dagat, Ang Bagsakan, Ang mga Maranao sa Barangay Tambacan, Ang Bularan, Ang Alamat ng

Suba sa Tambacan, Ang Alamat ng Rik sa Tambacan, Ang Mosque, Ang Alamat ng Tambacan

Elementary School, Ang Alamat ng Tambacan Annex. Labing-lima (15) naman ang nakalap na

kwentong di-etiolohikal. Ito ay tungkol sa multong nag-anyong kalabaw na nakita ng

magkakaibigan, tungkol sa multong nag-anyong apoy, tungkol sa manananggal na nakita ng mga

residente ng brgy. Tambacan, tungkol sa aninong dumaan na nakita ng mag-ama, tungkol sa

kinakatakutang bahay sa Purok 5, Tambacan, tungkol sa pamilyang mga aswang sa brgy.

Tambacan, tungkol sa isang babaeng nagmumulto at tungkol sa multong nag-anyong bola. Ang

sementeryo, at ang Ang kwento ng mahiwagang kweba. Ang Kapre sa Puno ng Mangga, Ang

Duwende sa Basurahan, Ang Mangkukulam naming Kapit-Bahay, Ang Engkanto na

nakkatakot ,Ang kahoy na naging barkong nakakatakot.

Talahanayan 3. Kababalaghan sa Labing-Limang Di-Etiolohikal na Kwento

 Pamagat ng Kwento
Etiolohikal
Ang Multong Nag-Anyong
Kalabaw
Ang Santelmo
Ang Manananggal
Ang Aninong Dumadaan
Ang Haunted House
Ang Pamilyang Aswang
Ang Babae
Ang Multong Nag-Anyong
Bola
Ang Sementeryo
Ang kayamanan sa kweba
Ang kapre sa Puno ng
Mangga
Ang duwende sa basurahan
Ang Mangkukulam
naming kapit-Bahay 
Ang Engkanto  14
Ang Kahoy na naging
Barko
Di- Kababalaghan
1 Ang multong nag-anyong kalabaw para kunin at
takutin ang magkakaibigang lasing.
2 Ang multong apoy na nagpakita sa mga
magkakaibigan.
3 Ang mananaggal na gustong kainin ang
ipinagdadalang-tao ng buntis.
4 Ang aninong dumadaan sa mga bubong at
pumapasok sa mga bahay-bahay.
5 Ang bahay na kinakatakutan dahil may mga
nakikitang multo.
6 Ang pamilya ng mga aswang na hayok na hayok
mangain.
7 Ang babaeng nagmulto para maningil sa dating
nangutang.
8 Ang multong nag-anyong bola para manakot.
9 Ang nananakot na isang abo sa isang puntod sa
sementeryo.
10 Ang nakakatakot na kayaman sa kweba
11 Ang nakakatakot na Kapre sa Puno ng Mangga
12 Ang nakakatakot na Duwende sa basurahan.
13 Ang nakakatakot na Mangkukulam 
Ang Babae at ang engkantong 
15 Ang barkong nakakatakot

Makikita sa Talahanayan 3 ang mga kababalaghan na binigyan ng paliwanag kung ano

ang mga ito. Ito ay mga kababalaghan sa nasabing lugar na kadalasa’y nagpapakita tuwing gabi

kung saan nagbibigay ng katatakutan sa mga taong nakatira sa brgy. Tambacan. Ang mga

kababalaghan sa kwento ay ang multong nag-anyong kalabaw para kunin at takutin ang

magkakaibigang lasing, Ang multong apoy na nagpakita sa mga magkakaibigan, Ang

mananaggal na gustong kainin ang ipinagdadalang-tao ng buntis, Ang aninong dumadaan sa mga

bubong at pumapasok sa mga bahay-bahay, Ang bahay na kinakatakutan dahil may mga

nakikitang multo, Ang pamilya ng mga aswang na hayok na hayok mangain, Ang babaeng

nagmulto para maningil sa dating nangutang, ang multong nag-anyong bola para manakot. Ang

nananakot na isang abo sa isang puntod sa sementeryo, Ang nakakatakot na kayamanan sa 

kweba. Ang nakakatakot na Kapre sa Puno ng Mangga, Ang nakakatakot na Duwende sa

basurahan. Ang nakakatakot na Mangkukulam, Ang Babae at ang engkantong nakakatakot, Ang

barkong nakakatakot

Talahanayan 4. Ang lugar ng Pinangyarihan ng kwento

Pamagat ng Kwento Etiolohikal Di- Lugar ng Pangyayari

Etiolohikal
Alamat ng Tambacan 1 Prk. 1,Tambacan, Iligan
City
Alamat ng Tamban 2 Prk. 1, Tambacan, Iligan
City
Ang Alamat ng Hanging Bridge 3 Prk. 1, Tambacan, Iligan
City
Ang mga Badjao sa Tambacan 4 Prk. 4, Tambacan, Iligan
City
Bakit may Kalesa sa Tambacan 5 Prk. 6,Tambacan, Iligan C
ity
Ang mga Pedikab Drayber  6 Prk. 2, Tambacan, Iligan
City
Ang Dagat 7 Prk. 4, Tambacan, Iligan
City
Ang Bagsakan 8 Prk. 12, Tambacan, Iligan
City
Ang mga Maranao sa Barangay 9 Prk. 5, Tambacan, Iligan
Tambacan City
Ang Bularan 10 Prk, 12, Tambacan, Iligan
City
Ang Alamat ng Suba sa Tambacan  11 Purok 1, Tambacan, Iligan
City

Ang Alamat ng Rik sa Tambacan  12 Purok 1, Tambacan, Iligan

City
Ang Alamat ng Mosque sa 13 Prk.7, Tambacan, Iligan
Tambacan  City

Ang Alamat ng Tambacan 14 Prk. 11, Tambacan, Iligan

Elementary School  City

Ang Alamat ng Tambacan Annex  15 Prk 5 Tambacan, Iligan

City
Tambacan, Iligan City

Ang Multong nag Anyong 1 Prk. 11, Tambacan, Iligan

Kalabaw City

Ang Santelmo 2 Prk. 11, Tambacan, Iligan

City

Ang Manananggal 3 Purok 5, Tambacan, Iligan

City
Ang Aninong Dumadaan 4 Purok 7, Tambacan, Iligan
City
Ang Haunted House 5 Purok 6-A Tambacan,
Iligan City
Ang Pamilyang Aswang 6 Purok 4, Tambacan, Iligan
City
Ang Babae 7 Purok 12, Tambacan.
Iligan City
Ang Multong nag Anyong Bola 8 Purok 12, Tambacan,
Iligan City
Ang Sementeryo  9 Purok 5, Tambacan, Iligan
City
Ang mahiwagang kweba 10 Purok 2, Tambacan, Iligan
Cty
Ang kapre sa Puno ng Mangga 11 Prk. 5 Tambacan, Iligan
City
Ang duwende sa basurahan 12 Prk. 5, Tambacan, Iligan
City

Ang Mangkukulam naming kapit- 13 Prk. 10, Tambacan, Iligan

Bahay  City
 Ang Engkanto  14 Prk. 10, Tambacan, Iligan
City

Ang kahoy na naging Barko 15 Prk. 7, Tambacan, Iligan

City

           Makikita sa Talahanayan 4 ang mga lugar na pinangyarihan ng bawat kwento na

nasaksihan at naranasan ng mga taong nakatira sa nasabing lugar. Ang kwento ay nakapalibot sa

brgy. Tambacan. Ito ay ang Alamat ng Tambacan na nangyari sa Purok 1 Tambacan, Iligan City.,

Alamat ng Tamban na nangyari sa Purok 1, Tambacan, Iligan City., Alamat ng Hanging Bridge

na nangyari sa Prk.1, Tambacan, Iligan City, Ang mga Badjao sa Tambacan na nangyari sa

Purok 4, Tambacan, Iligan City, Bakit may Kalesa sa Tambacan, na nangyari sa Purok 6,

Tambacan, Iligan City, Ang mga Pedikab Drayber na nangyari sa Purok 2, Tambacan Iligan

City, Ang Dagat na nangyari sa Prk 4 Tambacan, Iligan City, Ang Bagsakan na nangyari sa Prk.

12 Tambacan, Iligan City, Ang mga Maranao sa Barangay Tambacan na nangyari sa Prk. 5

Tambacan, Iligan City, Ang Bularan na na nangyari sa Prk. 1 Tambacan, Iligan City, Ang Suba

sa Tambacan na nangyari sa Tambacan,Iligan City, Ang Alamat ng Rik sa Tambacan na

nangyari sa Tambacan,Iligan City,  Ang alamat ng Mosque na nangyari sa  prk. 7,

Tambacan,Iligan City,  Ang Alamat ng Tambacan Elementary School na nangyari sa Prk 11,

Tambacan,Iligan City,  Ang Alamat ng Tambacan Annex na nangyari sa Prk. 5, Tambacan,Iligan

City,  Ang Multong Nag-Anyong Kalabaw na nangyari sa Purok 5, Tambacan, Iligan City, Ang

Santelmo na nangyari sa Purok 7, Tambacan, Iligan City, Ang Manananggal na nangyari sa

Purok 6-A, Tambacan, Iligan City, Ang Aninong Dumadaan na nangyari sa Purok 4, Tambacan,
Iligan City, Ang Haunted House na nangyari sa Purok 5, Tambacan, Iligan City, Ang Pamilyang

Aswang na nangyari sa Prk. 4, Tambacan, Iligan City, Ang Babae na nangyari sa Purok 12,

Tambacan, Iligan City Ang Multong Nag-Anyong Bola na nangyari sa Purok 12, Tambacan,

Iligan City. Ang Sementeryo na nangyari sa Prk.5, Tambacan, Iligan City, Ang kwento ng

mahiwagang kweba na nangyari sa Purok 2, Tambacan, Iligan City. Ang Kapre sa Puno ng

Mangga na nangyari sa Purok 5, Tambacan, Iligan City, Ang Duwende sa Basurahan na nangyari

sa Purok 5, Tambacan, Iligan City. Ang Mangkukulam naming Kapit-Bahay na nangyari sa

Purok 10, Tambacan, Iligan City.  Ang Engkanto na nangyari sa Purok 10, Tambacan, Iligan

City. Ang kahoy na naging Barko na nangyari sa Purok 7, Tambacan, Iligan City.

Talahanayan 5. Saan nabibilang ang Elemento at paano nangyari ang kwento

Kwento batay sa paksa Mga elemento sa Etiolohikal at Di- Lugar ng

Etiolohikal Pangyayari

Bagay Nilalang

Alamat ng Tambacan Tambacan, Iligan City

Alamat ng Tamban Isda Tambacan, Iligan City
Ang Alamat ng Hanging Hanging Tambacan, Iligan City
Bridge Bridge
Ang mga Badjao sa Badjao Purok 4,Tambacan
Tambacan ILigan City
Bakit may Kalesa sa Kalesa Kabayo Purok 6, Tambacan,
Tambacan Iligan City
Ang mga Pedikab Drayber  Pedicab Drayber Purok 2 Tambacan,
Iligan City
Ang Dagat Purok 4,Tambacan,
Iligan City
Ang Bagsakan Purok 12, Tambacan,
Iligan City

Ang mga Maranao sa Maranao Purok 5,Tambacan,

Barangay Tambacan Iligan City

Ang Bularan isda Purok 4,Tambacan,

Iligan City

Ang Alamat ng Suba sa Purok 1, Tambacan

Tambacan  Iligan City,
Ang Alamat ng Rik sa Purok 1, Tambacan
Tambacan  Iligan City,
Ang Alamat ng Mosque sa
Tambacan 
Ang Alamat ng Tambacan
Elementary School 
Ang Alamat ng Tambacan
Annex 
Ang Multong nag Anyong Kalabaw Purok 5, Tambacan,
Kalabaw Iligan City
Ang Santelmo Santelmo Purok 7, Tambacan,
Iligan City
Ang Manananggal Manananggal Purok 6-A Tambacan,
Iligan City
Ang Aninong Dumadaan Anino Purok 4, Tambacan,
Iligan City
Ang Haunted House Bahay Purok 5, Tambacan.
Iligan City
Ang Pamilyang Aswang Pamilya Tambacan, Iligan City
Ang Babae Babae Purok 12, Tambacan,
Iligan City
Ang Multong nag Anyong Bola Multo Purok 12, Tambacan,
Bola Iligan City
Ang Sementeryo Tambacan, Iligan City

Ang mahiwagang kweba Purok 2, Tambacan,

Iligan Cty
Ang kapre sa Puno ng Kapre Prk. 5 Tambacan,
Mangga Iligan City
Ang duwende sa basurahan Duwende Prk. 5, Tambacan,
Iligan City

Ang Mangkukulam naming Mangkukulam Prk. 10, Tambacan,

kapit-Bahay  Iligan City

Ang Engkanto  Engkanto Prk. 10, Tambacan,

Iligan City

Ang kahoy na naging Barko       Barko Prk. 7, Tambacan,

 Iligan City

          Makikita sa talahanayan 5 ang mga elemento at pangyayari mula sa kwentong etiolohikal

at di-etiolohikal na nakalap sa lugar ng brgy. Tambacan, lungsod ng Iligan. Ang mga bagay sa

kwento ay ang Hanging Bridge, Kalesa, bahay , bola samantalang ang mga nilalang naman ay

isda, kabayo, Pedikab Drayber, kalabaw, santelmo, manananggal, anino, pamilya, babae at

multo.

         May malaking epekto ang kwentong etiolohikal at di-etiolohikal sa buhay ng tao dahil

nalalaman nito ang mga pinagmulan ng mga bagay-bagay sa kaniyang bayan. Nagbibigay rin ito

ng aliw, katatakutan at ideya sa mga tao. Napapalawak din nito ang kaalaman at imahinasyon ng

isang tao tungkol sa mga katatakutan o kababalaghan at pinaniniwalaang sabi-sabi ng mga taong

naninirahan sa isang lugar. 

Buod ng Tatlumpung Kwento

Alamat ng Tambacan 

Isinalaysay ito ni Ginoong Paoy Antonio na dati nang nakatira sa barangay Tambacan.

Nagkakaroon ng patayan sa lugar. Tuwing gabi ay maririnig nila ang pagsigaw ng taong

pinapatay at tuwing umaga naman ay makikita na lang nila ang bangkay ng mga taong namatay o

pinatay. Naging tambakan ng mga patay ang lugar. Kaya mula noon tinawag na itong Tambacan

dahil tambakan ito ng mga patay.

Alamat ng Tamban

Isinalaysay ni Hadji Madrigal na dating nininirahan sa Tambacan.

 Nagtayo ng pharmacy at babuyan ang mga taga Tambacan. Naging madumi pa ang dagat

dahil nagsimula na rin na may mga nanirahan dito. Isang araw ay bigla na lamang nagpakita ang

isang babaeng matanda. “Hindi na ninyo inalagaan pa ang dagat, madumi na ito at nagbabalak pa

kayong magtayo ng kung anu-ano rito na maaaring makakasama sa dagat at may magagalit

kapag hindi niyo ito ititigil kaya dadaan kayo sa paghihirap!” walang naniwala sa matanda.

Hanggang sa isang araw ay nagtaka ang mga mangingisda dahil wala silang ibang nakukuhang

isda kundi tamban lamang. Napagtanto nilang totoo pala ang sinasabi ng matanda at totoo ngang

nagalit ang sinumang tagabantay sa dagat.

Ang Alamat ng Hanging Bridge

Ayon sa Salaysay ni Monina A.  Quintana 

Purok 1

Etiolohikal

        Noon Ang Lugar ng Tambacan ay may isang Tulay lamang na nagdudugtong sa Tambacan

at Dito kami laging dumadaan sumasakay kami patungo sa Palao Market upang mamili ng mga

pagkain o mga gamit. Kalaunan dahil narin sa maraming dumadaan sa Tulay dahil ma trapik sa

kanilang linya sa Tubod kaya Dito nalang dumadaan Ang mga sasakyan upang mapabilis Ang

kanilang transportasyon. Kaya’t Hindi agad makatawid sa kabila Ang mga tao at estudyante

kaya’y napag desisyonan ng aming alkalde sa Tambacan na gumawa ng Isa pang Tulay na

magdudugtong malapit sa Wet Market, Pala-o, na para lang talaga sa mga tao. Ang Tulay na ito

ay kakaiba sa naunang Tulay dahil Hindi ito gawa sa sementadong bagay kundi gawa ito sa

kahoy at lubid lamang. Isa pa, ito ay gumegeywang sa hangin kaya pag naka Daan ka sa Tulay

na ito ay ay talagang tatawa ka sa sobrang likot nito kaya tinawag Nila itong” Hanging Bridge”.
Nagdaang ang mga Taon dahil sa katandaan ng hanging bridge ay nasira ito sa lakas ng

kasagsagan ng bagyo kayat pinalitan ito ng gawa sa metal at pinalagyan ng LED lights ngunit

ito’y gumegeywang parin, ito ay  upang maging  protektado at panatag Ang lahat ng dumaraan

sa Hanging Bridge na ito. 

Ang mga Badjao sa Tambacan

Ayon sa Salaysay ni Papi “Burdz”  Managa

Purok 4

Etiolohikal

Nakatira kami noon sa Basilan. Nang dahil sa takot namin dahil sa mga kaguluhan dala

ng mga rebelde sa Mindanao napilitang kaming umalis sa aming  lupang tinubuan at lumipat

kami sa Tambacan gamit ang aming mga bangka. dahil napagtanto namin na mababait at hindi

kami sinasaktan ng mga tao at mga  namamahala rito at tumutulong rin sila sa amin. Kaya

tuluyan na kaming nanirahan at nagpatayo ng aming mga kabahayan na gawa lamang sa kahoy

na pinatayo sa tubigan ng dagat  Mahirap man aming sinapit ay natuto kaming bunagon kaya

Ang  ikinabubuhay ng aming  mga kalalakihan ngayon ay pangingisda at ang aming mga asawa

Naman ay pagtitinda ng mga Bihon at Ang mga bata Naman ay tumutulong sa amin na manlimos

upang kami ay Hindi masaydong mahirapan sa buhay. Gumagawa Rin kami ng “dried fish” o

tuyo para may maibili kaming gamit. Kaya sa ganitong sitwasyon ayaw na naming umalis sa

Lugar na ito at dito na kami tatanda.

Bakit may Kalesa sa Tambacan

Ayon sa Salaysay ni: Reke Mandale

Purok 12 

Etiolohikal

Noong unang panahon, wala pang Kalesa sa aming Lugar. Ngunit dahil may mga

malalawak na lupain ang aming Lugar kaya maraming mga inaalagaang baka, kambing, kabayo

at iba pang mga hayop upang pagkakitaan. Dahil narin sa Wala kaming Pera na pamasahe ay

ginawa Nalamang namin Ang kabayo at baka na Taga hatid ng aming mga produkto patungo sa

palengke. Nung una namangha pa Ang mga tao ngunit di kalaunan ay pinagbawalan na kami ng

alkade namin na gumamit ng ganitong pagtatransportasyon dahil Ang mga dumi ng hayop na ito

ay talagang napakabaho at naka alingawngaw sa mga dumadaan. Kung kaya’t  napagpasyahan

nang aking pamilya na gumawa ng Isang Kalesa Dito ang  kabayo ay may Sarili ng lagayan ng

mga kakargahin at may Sarili din itong lagayan ng kanyang dumi. Dahil nakapanood narin kami

ng teleserye sa telebisyon na bakbakan gaya ni “Da King” kung kaya ito ay aming ginaya. At

ginawa ko narin itong pampasaherong sasakyan upang may pambili ng mga kulang sa Bahay.

Araw-araw naming pinapaliguan ang aming mga alagang kabayo at pinapakain upang ito ay

maging malusog at malakas sa araw-araw na pamamasada namin. At ngayon ay dumadami na

ang namamasada ng Kalesa na Makita ninyo kapag dumadaan kayo sa Lugar ng Tambacan. 

Ang mga Pedikab Drayber

Ayon sa Salaysay ni: Reke S. Laborte

Purok 12

Etiolohikal
       Hindi kami nakatira sa Baranggay Tambacan , sadyang Taga ibang Lugar kami, at kami ay

Taga Baranggay Tubod. Dahil marami ang taong naninirahan sa Lugar ng Tambacan at

madalang lang kung dumaan Ang mga pampasaherong dyip. At dahil narin sa Ang mga sasakyan

sa Tambacan ay mga nasa 2 sasakyan lamang. At maraming taong naghihingi ng request na

magpahatid lalo na kapag madaling- araw. Kaya napagpasyahan ng aming grupo ng mga Pedikab

Drayber o mas Kilala sa tawag na mga traysikad Draybers na Dito nalang mamasada upang mas

marami kaming matutulungan dahil narin sa mga taong madaling- araw kung gumising upang

mamalengke sa tinatawag nilang “basakan” kung saan Dito sila naglalako ng mga sariwang isda,

at iba pa sa murang halaga. Minsan Nakita kami ng 500 sa paghahatid , sundo sa mga pasahero

sa Isang Araw at Masaya na kami sa aming ginagawa. At Hanggang Ngayon namamasada kami

upang mabuhay.  

Ang Dagat

Salaysay ni Edwardo Arsenio

Purok 4

Etiolohikal 

Noong unang panahon ayon sa aking napakinggang kwento galing sa aking mga Lola sa na

galing Rin sa kanilang mga Lolo at Lola ay hindi pa raw madumi ang dagat sa baranggay

Tambacan, hindi pa daw pinanganak ang aking mga Lolo at lola . Isang umaga daw habang

naghahanap sila ng Bahay na matutuluyan ay Nakita sila ng malawak na tubig na tinatawag natin

ngayong ”Dagat”  dahil sa umagang- Umaga noon kaya ang tubig sa dagat ay hindi pa umaalon

kaya napaka tiwasay ng tubig na para bang hahanguin ka sa sobrang galak, at dahil Doon
tumakbo si Lola ng mabilis at lumusong sa dagat at napagtanto niyang hindi siya nawawalan ng

kasiyahan at hindi siya nalulunod at lumulutang Siya. Napagtanto din niya na ito ay maalat kaya

umahon muna siya.  Natulala talaga Ang kanyang pamilya kaya naisipan niyang alukin Ang mga

ito. Hindi Naman tumanggi ang mga ito at nakilusong narin sila. Sumapit Ang tanghali ay

tumigil sila at Kumain at nasaksihan nila ang pag alon ng dagat at namangha sila. Umuwi sila at

binalita sa mga kapitbahay ang naturang Lugar at nanirahan na sila katabi sa dagat  at namuhay

ng mapayapa. Dito narin sila kumukuha ng mga pagkaing dagat dahil sa natuklasan nilang hiyas

nito.

Ang Bagsakan

Salaysay ni Marco Badio

Purok 12

Etiolohikal

Noon ang lugar na ito ay malawak pa. Walang  mga paninda at tahimik lang ito. Ngunit dahil

malapit lang ito sa dagat ay napagtanto namin na gumawa ng Fish Carrier.  Na kung saan Ang

mga isdang nahuhuli namin ay aming ibibenta at Ang iba Ang ginagawang crackers. Nagdaang

ang mga panahon ay Dito na rin bumili Ang mga tao upang mas makatipid sila sa kanilang

bibilhin na mga isda. At lumipas Rin Ang mga Araw ay Dito narin nagtitinda Ang mga tindera

ng mga rekados, gulay, at kung ano-ano  dahil narin sa malapit lang ito sa bintahan ng isda

lumago ang lugar na ito ay tinawag na itong Bagsakan o Fish Landing Area sa Tambacan na

siyang bangkerahan ng mga tao sa pamimili ng murang halaga ng mga isda. 

Ang mga Maranao sa Brgy. Tambacan

Salaysay ni H. Abdul Jalal Manggis

Purok 5  

Etiolohikal 

Si Abdul Jalal, pitumpu't pitong taong gulang ay residente ng Brgy. Tambacan sa loob ng

limampu't anim na taon. Galing siya sa tribo ng mga "Maranao" subalit hindi siya ipinanganak

dito dahil ang kaniyang mga magulang ay nagmula sa Molundo, Lanao del Sur. Siya ay

dalawampu’t isang taong gulang ng mapadpad siya sa Lungsod ng Iligan upang maghanap ng

trabaho, kasama ang isang kaibigan tinahak nila ang daan patungong Iligan. Nagbabaka sakaling

dito ay makahanap ng kabuhayan at sa awa ng Diyos ay natanggap siya bilang tindero sa isang

panederya, hanggang sa siya ay nakapag asawa ay napag desisyonan nilang dito na lamang

manirahan at mamuhay. Marami pa ang mga maranao sa Tambacan at ito ay may kaniya

kaniyang mga kwento kung paano sila napadpad dito, hindi lamang sa nasabing baranggay dahil

marami na ang Maranao sa lungsod ng Iligan dahil karatig bayan lamang ng Lanao del Norte ang

Lanao del Sur.

Ang Bularan 

Salaysay ni Elena Hisoler

Purok 1

Etiolohikal
 Natuklasan ko Ang pagbubulad o pagtutuyo ng mga isda sa ilalim ng sikat ng Araw dahil

narin sa mga nasayang na mga isda na malapit ng mabulok dahil sa Hindi gaanung mabenta  sa

palengke. Wala na Kasi akong nagawa pa kaya napag alaman ko na pwedeng ma preserba Ang

Isang isda kapag nalalagyan ito ng asin. At napagtanto ko na masarap ito kapag naging Isang

malutong ito dahil sa sikat ng Araw. Kaya napag desisyonan ko na Gawin ito habang Maaga pa

at napagtagumpayan ko Ang ganitong proseso at Hanggang ngayon ay binubuhay kami ng

pagbubulad o pagtutuyo ng mga isda sa Araw. 

Ang Alamat ng Ilog sa Tambacan

Ayon sa salaysay ni Ruth L. Basong

Sa Aking nasaksihan at napatunayan, Ang pinagmulan ng pagkakaroon ng Ilog ay ang tubig na

dumadaloy mula sa ulan. Sa umpisa ay para lamang itong daanan ng tubig o naging urka lamang

ng nagdaang ulan ngunit habang tumatagal ay nagiging isang kanal ito at dito na dumadaloy mga

tubig na ating tinatapon kapag tayo ay naliligo, at kapag rumaragasang tubig na nagmumula sa

napakalakas na ulan. At kapag laging umuulan ng malakas ay lalong lumalaki ang lawak at lapad

ng Isang kanal na nagiging isa na itong tinatawag na Ilog o  mas Kilala sa kabisayaan na “Suba” .

Ngunit dahil sa palaging bumabaha ay napagpasyahan ng mga alkalde at residente na gumawa ng

Rik upang hindi na lalo pang lumaki ang ilog. Ang ilog ay dumadaloy mula sa mga maliit na

kanal sa mga kabahayan patungong dagat.

Ang Alamat ng Rik sa Tambacan

Ayon sa salaysay ni Jazhiel Mae Devilleres

Dahil sa kasagsagan ng mga bagyong dumadating sa ating Bansa ay laging bumabaha at

lumalawak Ang Suba kaya Naman napagdesisyonan ng alkade ng Tambacan at Ang aking mga

kasamang residente na gumawa ng Isang sementadong Rik na siyang magsisilbing pundasyon sa

paparating na mga bagyo at baha upang maging protektado Ang lahat ng mga residente sa

baranggay Tambacan. Noon Kasi hindi ito sementado , at kalaunan ay kulang naman Ang

materyales kaya Hindi ito naging madali para sa amin. Kaya pursigedo talaga kami na matapos

Ang proyektong ito.  Nang matapos na ito ay masaya kami at panatag sa nagawa naming

proyekto. 

Ang Mosque

Ayon sa salaysay ni Farhanah Corry

Noon ay wala pa kaming Plano na gumawa ng isang Mosque o simbahan  sa aming Baranggay

Tambacan. Ito ay Isang simbahan at aming skwelahan na aming pinpuntahan. Ngunit kalaunan

ay dahil narin sa malayo aming mosque sa aming lugar kaya nagdesisyon na lang kami na

magpatayo ng Mosque. Ang dahilan nito ay para sa aming panalangin na tinatawag na

Allahwakbar na siyang tumutunog kapag sa Oras ng 4:30 ng madaling- Araw, alas 12 ng

tanghali, alas 3 ng hapon, at alas 8 ng Gabi ito ay para mawala ang mga masasamang tao at

maging panatag ang lahat sa tulong ni Allah. At mawala ang mala’s, maging swerte palagi sa

buhay, at mawawala ang lahat ng mga hinanakit sa buhay. Kapag namatay ay magkakaroon ng

isang malaking bahay na gawa sa purong ginto  sa langit makakasama namin si Allah at maging

masaya na kami habang-buhay.

Seventh Day Adventist Church sa Tambacan

Salaysay ni Mary Roche Mae Cortes

 Karamihan sa mga naninirahan sa Baranggay Tambacan, Iligan City ay nagmula sa

lalawigan ng Cebu. Ilan sa kanila ay miyembro ng Seventh Day Adventist Church. Noong unang

bahagi ng 1952, may mga taong Seventh-day Adventist na lumipat ng kanilang tirahan sa

Tambacan. Ang mga taong ito ay naghahanap ng isang simbahan upang sila ay sumamba sa araw

ng Sabbath (ito ay Sabado, ang araw ng pagsamba na inaangkin at pinabanal ng Seventh Day

Adventist.)

Ang mga Adventist sa Tambacan ay nagtipon at dumalo sa Sabbath Day Worship sa

Tibanga Church. Ang ilang miyembro na naninirahan sa Tambacan ay sina Monico Pasignajen

kasama ang kanyang asawang si Eugenia at kanilang mga anak. Nang maglaon, isa pang SDA

Church ang naitatag sa Rosario Heights, Tubod Iligan City at ang mga miyembrong ito ay

inilipat ang kanilang mga miyembro doon.

Tambacan Bridge

Mapupuntahan mula sa hilaga sa pamamagitan ng Barangay Poblacion sa pamamagitan

ng Tambacan Bridge at mula sa timog sa pamamagitan ng Tubod sa pamamagitan ng Tambacan

Highway, ang Barangay Tambacan ay nagiging isa sa mga pangunahing bypassing network para

sa trunk line ng Iligan para sa land transport habang ang highway nito ay lumilihis at tumutulong

sa pagpapagaan ng trapiko mula sa lungsod ng mga pangunahing lansangan. Napakalaki ng

naitutulong nito sa mga byahero dahil malawak ang mga kalsada dito at upang makaiwas sa

malalang trapik sa National Highway, nahahati ang mga sasakyang dumadaan dito at tinatahak

ang daan sa Tambacan Highway.

Al-Rajhi Rotihan sa Tambacan

Tambacan Baranggay Hall

Pantalan sa Tambacan

Ang Multong Nag-Anyong Kalabaw

Isinalaysay ni Halil M. Simban na nakaranas mismo ng kababalaghan.

Balak gawing pulutan ng magkakaibigan ang kalabaw na kanilang nadaanan. Hinila ni

Mang Marco ang tali ngunit hindi niya ito mahila kaya nagpatulong siya kay Blakper ngunit

hindi pa rin nagppatinag ang kalabaw. Tinulungan na nga niya ang dalawa pero wala pa rin.

Napahinto sina Mang Marco at Mang Blakper. Hindi naman sila ganun ka lasing para hindi nila

makayanang tatlo at isa pa ay malaki ang kanilang pangangatawan. Nagkatitigan ang tatlo. “Pre,

iniisip niyo rin ba ang iniisip ko?” ani ni Blakper. Umiling naman ang dalawa. Tinitigan ng

maayos ni Mang Marco ang kalabaw at nakita niyang pula ang mga mata nito. “Pre, hindi ata

totoong kalabaw ito, takbo!” natatarantang sambit niya. Agad naman na kumaripas ng takbo ang

tatlo papalayo sa kalabaw. Kinaumagahan ay nagtanung-tanong si Mang Halil sa mga kapitbahay

kung may nakita ba silang kalabaw at kung sino man ang nagmamay-ari, wala sa kanila ang

nakasagot. Hindi naman daw ito dahil sa kalasingan kasi natatandaan pa nilang tatlo ang

nangyari kagabi at hindi pa rin sila makapaniwala sa nangyari kaya dumami ang tamban sa

Tambacan.

Ang Santelmo

Isinalaysay ni Hakim S. Balt

 Nakita ng nakatambay na magkakaibigan ang isang apoy na lumulutang patungo sa

kanila. Napatayo nalang si Hakim ng mapagtanto niyang santelmo ang apoy na papalapit sa

kanila. “Umuwi na tayo! Santelmo yan!” natatarantang sambit niya. Nagtataka man ay sumunod

naman ang kaniyang mga kaibigan. Nang nakalayo-layo na sila ay sinabi ni Hakim na isa itong

multong nag-anyong apoy.

Ang Manananggal

Isinalaysay ni Jomar Macalimbon

Naiwan mag-isa sa bahay ang buntis na asawa ni Jomar. May narinig na kumakaluskos

ang asawa ni Jomar sa bubong kaya natakot na ito at humingi na ng tulong. Buti nalang ay

narinig siya ng mga kapit bahay na humihingi ng tulong. Lumabas silang lahat at Nakita nila ang

isang manananggal na naka dapo sa may bubong. Kumuha ng flashlight ang iba at ang iba naman

ay kumuha ng sibuyas, asin at bawang. Inihagis nila ito sa bubong at tinaboy ang mananaggal. Sa

awa naman ng diyos ay umalis ang nilalang. Nang dumating si Jomar ay inusisa ang asawa kung

may nangyaring masawa pero wala naman saka pa nito nalaman ang mga nangyari kanina

Ang Aninong Dumaadaan

Isinalaysay ni Ginoong Jaber Bani

Nakita nila ang aninong lumulukso sa mga bubong ng mga maliliit na bahay ng mga

kapitbahay nila. Pumasok ito sa isang bahay na may trapal lamang ang bintana. Natakot si

Babyboy dahil sa nakita habang hindi naman makapaniwala si Jaber sa nasasaksihan nilang mag-

ama. Dali-dali silang bumaba at kinabukasan ay ikinuwento nila ito sa mga kapitbahay.
Ang Haunted House

Isinalaysay ni Julita Barogla

Dahil sa sunod-sunod na may namamatay na miyembro sa pamilya ay inakala nilang

malas ang bahay na iyon kaya ito ay kanilang inabandona. Marami na rin ang bumili at

nanirahan sa bahay na iyon ngunit hindi nagtatagal dahil may nakikita at nararamdaman daw

silang kababalaghan sa loob ng bahay. Minsan nga raw ay may parang nagbubukas ng gripo,

may parang tao na akyat-baba sa hagdan o di naman kaya ay may naglalaro na bata kapag sila ay

nasa kani-kanilang mga silid. Nadadaanan ito ng mga tao at sa tuwing may dumadaan dito ay

iniiwasan nilang hindi mapalingon sa bahay na iyon. Usap-usapan kasi na may nakikita raw rito

ang kung sino mang dumaan sa bahay na iyon tuwing gabi.

Ang Pamilyang Aswang

Isinalaysay ni Nasheebah Mambuay

Ang mag-inang aswang ay walang pinipili pagdating sa gustong aswangin. Ang lola sa

pamilya ay nagpapanggap na mag-aalaga ng bata bago pa man siya makausap ng mga magulang

ng mga bata ay agad nitong hinahanap ang bata. Sinabi nila sa matanda na tulog ang bata at ayaw

nilang maistorbo ang tulog nito at balikan na lang ito ngunit nagpupumilit ang matanda at gusto

nitong pasukin ang bata.kaya natakot ang mag-asawa at sinabing pag-iisipan na lang nila ito. 

Nakita nila ang lalaking anak ng matanda  na papasok ng lamay kaya tinawag nila ito. Lumapit

ito na kunwari ay naiiyak dahil may dala-dala pa itong pamunas na animo’y umiiyak talaga.

Nagtaka naman sila dito dahil hindi naman niya kaanu-ano ang namatay. Tinignan nila itong

mabuti at akita nilang hindi iyak ang pumapatak na nanggagaling sa mukha ng lalaki kung hindi
laway. Gusto na pala lamunin ng aswang na iyon ang nasa kabaong. Kaya na alarma sila at

binuhusan ng tubig ang lalaki at pinaalis.

Ang Babae

Isinalaysay ni Amer Dimakuta

Nakatambay ang magkakaibigang Amer, Rasul at Jamil. Maya-maya pa ay natanaw nila

ang babaeng mataba at naisip ni Amer na pamilyar ang nasabing babae. Nang maisip niya kung

sino yun ay agad siyang napatayo at tatakbo na sana pero naisip niya ang kanyang mga kaibigan.

“Takbo, nagmulto si Bok!” kaya kumaripas na silang lahat ng takbo. Nang makalayo sila ay

nagtanong naman si Jamil “ Bakit kaya siya nagpakita sa atin?” nanginginig naman na sinagot ni

Amer si Jamil. “Dahil may utang ako sa kaniya”

Ang Multong nag Anyong Bola

Isinalaysay ni Mitch Gorres

Gabi nun at lumabas ng bahay si Mitch para bumili sa malapit na tindahan. Bago pa man

ito makapunta sa may tindahan ay may dumaan sa kanya na puting bola na tumatalbog. Tinignan

niya kung saan nanggaling ang bola pero wala siyang nakita. Nanindig ang kaniyang balahibo at

kumaripas ng takbo papasok ng bahay nila.

Ang Sementeryo

Salaysay ni John Carl Cañete 

Purok 5
Di - Etiolohikal 

Isang hapon, bandang alas sais nagpunta si Blank, 15 taong gulang  sa may sementeryo upang

pumitas ng dahon ng bayabas para sa kaniyang inang kakapanganak pa lamang. Malapit lamang

ito sa kanilang tirahan ngunit walang nakatira dito at napakadilim pa, naglakas loob siya kahit

nakakaramdam siya ng matinding takot dahil naiisip niya ang kanyang ina na nahihirapan. Nasa

kalagitnaan siya ng pagpitas ng dahon nang maaninag niya ang isang abo na tila nagmula sa

isang butas ng puntod, hugis bilog ito noong una ngunit unti-unting kumalat hanggang sa tila ito

ay papalapit sa kanya. Dali-dali siyang bumaba sa punongkahoy at muntik pang mahulog, sa awa

ng Diyos ay maayos siyang nakababa kahit na aligaga siya at nagmamadali. Pagdating sa bahay,

ay sobrang hinihingal pa siya at hindi makapagsalita hanggang sa nawalan siya ng malay.

Kinabukasan, siya ay nilagnat, nagkwento siya sa kanyang mga magulang tungkol sa nangyari

kaya siya ay pinagamot ng mga ito sa albularyo at gumaling siya makaraan ang limang araw.

Ang Kapre sa baranggay Tambacan 

Ayon sa salaysay ni

Di-etiolohikal

Purok 12

Alas 6 noon ng gabi , ika- 16 ng hunyo, 2016. Habang ako’y naglalakad pauwi sa bahay namin.

Tahimik talaga noong gabing yun. Minsan Kasi maraming dumadaan sa bahaging aking

nilalakaran sa pag uwi. Ngunit sa gabing iyon akala ko ako’y masayang uuwi dahil naubos lahat

ng aking paninda sa palengke. Nagtitinda Kasi Ako ng mga prutas na Mangga sa palengke. At

laking gulat ko at Akala ko ay mamatay ako sa sobrang Kaba na Hindi na Ako makagalaw. Hindi
ko alam saan ko nakuha ang aking lakas para tumakbo. Dahil pag angat ko sa langit. Ay may

nakita akong Kapre.  Naka kanlong siya sa puno ng Mangga Sobra niyang taas  na nasa walong

talampakan at napaka taas rin ng kanyang hinihithit na sigarilyo na nasa Taas na 8 sentimetro.

Mataas Ang kanyang buhok  at parang Hindi na Siya naliligo dahil sa kanyang suot para siyang

tao na baliw sa may Kanto. Nakakapangilabot talaga kung tutuusin.

Ang Duwende sa Baranggay Tambacan

Ayon sa salaysay ni

Di-etiolohikal 

Purok 10

Alas 8 noon ng gabi, habang ako’y nagwawalis ay nakaramdam na ako ng di

maipaliwanag na pakiramdam sa aking katawan. Ngunit Hindi ko nalang ito pinansin at nang

matapos na akong magwalis at nilagay ko na lahat ito sa basurahan. Napagtanto ko na puno na

ang lalagyan ng basura kaya kumuha ako ng malaking lagayan upang magkasya na ang lahat ng

aming mga basura sa Bahay  Pagkatapos ay lumabas ako ng Bahay at tinapon Ang mga basura

kong dala. Pagtapon ko palang ay may narinig akong maliit na tinig na Hindi ko maintindihan.

Psst! ata iyon. At laking gulat ko, at napatigil ang aking mundo. Nang maaninag ko talaga na

ito’y  isang duwende na nasa 1 sentimetro. Ang taas at may suot itong makintab na damit,

sombrero at sapatos na Kay tulis na kulay berde. May sasabihin ata Ang duwende sa akin ngunit

nakakurepas na ako ng takbo. Ipinagbigay – alam ko agad ito sa aking pamilya at sa aming mga

kapitbahay at hanggang ngayon ay hindi parin ako makapaniwala sa aking nakita.

Ang Mangkukulam
Ayon sa salaysay ni

Di-etiolohikal

Purok 12

Akala ko Ang mga pagkukulam o Kilala sa tawag na voodoo sa Wikang English ay para sa mga

teleserye lang sa telebisyon na lagi kong nakikita at ito ay hindi totoo sa realidad na buhay.

Ngunit nasaksihan ko ang pangyayaring hindi ko kailanman maaring tawanan o bigyan ng biro.

dahil ang aming kapit- Bahay, sa likod namin ay isa sa mga taong nakulam ng Isang

mangkukulam at ang  nagkulam ay ang aming kapit-Bahay rin mismo. Nakita ko Kasi Ang

biglang paglaki ng kanyang tiyan. Nagusuka at laging nagdudumi. May lumulabas Rin na uuod

sa kanyang pagsusuka kaya hindi ko marawi. Nakita ko rin ang kapitbahay namin na maraming 

mga kandila na kulay itim at mga kahoy na may iba’t ibang porma ng isang mukha ng halimaw. 

Ang mukha ng mangkukulam ay hindi gaya ng nasa teleserye na maraming tigyawat at Isa lang

itong normal na tao. At marami siyang manika na kulay itim.  Hindi naman sila nagka alitan.

Ngunit Ang sabi- Sabi ay may Galit daw Ang dati nitong nobyo na kapitbahay Rin namin at

pinakulam niya ito sa mangkukulam.

Ang Epekto ng Etiolohikal at Di-Etiolohikal na Alamat sa aming pananaliksik ay nalaman ng

aming grupo ang masama at mabuting epekto nito. Ang pagiging balisa sa sarili dahil sa takot na

naranasan, o dahil sa pagod na dinaranas ay ito isa sa mga masamang epekto nito.  At Ang

mabuting epekto naman ay may natutunan kaming aral dahil sa aming karanasan, at natuklasan

sa pangangalap ng mga nakatagong alamat sa lugar ng Barangay Tambacan at ipagmamalaki

namin ito  hanggang magpakailanman. 

Ang iniibig Kong Engkanto

Isang Araw ako’y natutulog, gumising na Ako at akala ko nagising na ako. Pero hindi pa

pala, sinubukan Kong gumalaw ngunit sadyang malakas ang pwersang humahatak sa akin at

ayaw akong gisingin. Wala na akong nagawa pa kaya natulog nalang Ako ng tuluyan , inisip ko

na lang na baka sa pagod ko ito sa kakatrabaho, namamasukan kasi Ako bilang tagalabada kada

sabado. At nagising ako Isang Gabi . Nalaman ko ito sa pamamagitan ng Pagpisil ko sa aking

sarili . Maya- maya pa ay may narinig akong tinig sa may likuran ko at nagsitayuan talaga Ang

mga balahibo ko at muntik ng mahimatay, sapagkat nakita Ako ng Isang lalaki, na mas makintab

pa sa dyamante Ang suot na kulay puti, kumikinang Kasi ito na gaya ng dyamante, napaka

gwapo niya at Hindi ko maalis Ang aking sariling tumitig sa kanya, hanggang sa lagi na siyang

nakikipag usap sa akin. Halos araw-araw. Pinapunta niya pa Ako sa kanyang Bahay na malaking

malaki at Hindi niya Ako iniiwan. Ngunit Isang Araw. Sabi niya namatay daw Siya sa Isang

aksidente kaya Nakita ko Ang kanyang tunay na anyo. Puro Siya duguan at nakakakilabot Ang

kanyang pagmumukha at Doon na Ako nawala ng Malay. Nagising nalang Ako sa nagising sa

katotohanan na umiibig Pala Ako sa Isang engkanto.

Ang Kahoy na naging Barko

(Di-Etiolohikal)

Isinalaysay ni Mira Pepito

Noong unang panahon may isang lalaki na nagngangalang Tikboy. Nagpasya siyang

mag-explore sa kagubatan. Habang naglalakad siya ay nakakita si Tikboy ng isang puno na

katulad ng barko. Lumipas ang oras may isang grupo ng mga tao na pumunta sa kagubatan
upang magputol ng ilang puno. Sa oras ng gabing iyon ay bigla siyang nakarinig ng isang hindi

pangkaraniwang tunog. BANG!!!! Ilang sandali pa ay bumaha. Wala na ang lahat ng palayan ng

Tikboy. Nadala siya sa baha. Pagkatapos ay nakatagpo siya ng nagniningning, kumikinang, at

napakagandang barko sa dagat. Habang nasa kahoy si Tikboy ay narinig niya ang napakaraming

tao na humihingi ng tulong. Dumating siya at saka pumasok sa barko. Nakita niya ang isang

grupo ng mga tao na may ulo ng kalabasa. Takot talaga si Tikboy, hindi niya alam ang gagawin.

Kaya nakahanap ng paraan c Tikboy para makalabas sa barko.

Salawikain

           Ito ay nakaugalian nang sabihin at nagsisilbing batas at tuntunin ng kagandahang-asal ng

ating mga ninuno. Sa iba, ito ay parang parabulang patalinghaga  at nagbibigay ng aral lalo na sa

kabataan. (Cabanes, J. (2018) )

Dahil sa salawikain o kasabihan ay naitatanim sa kaisipan ng mga kabataan ang

kabutihang-asal, kadakilaan, pagmamahal sa bayan at sa kapwa tao, maging sa paglilingkod sa

Diyos na sinasampalatayanan natin na siyang nagpapadala sa kaniyang mga nilikha.

Nakasulat sa bahaging ito ang Dalawampung (20) salawikain na nakasulat sa Wikang

Cebuano at isinalin sa Wikang Filipino. Ito ay mayroong paliwanag upang mas lalo itong 

maintindihan ng mga mambabasa. Ang mga Salawikain na aming nakalap Dito ay mula sa mga

residente ng Taga Baranggay Tambacan.

Ang Natagpuang Bangkay

Ang Tiyanak

Pagkamatay ni Alyas “Rostum”

Ang Sigbin

Taong Pugot ang Ulo

Talahanayan 6. Salawikain
A.  Pakikipagkaibigan
Cebuano Pagsasalin sa Paliwanag
Filipino
1. Ang imong botar Boto mo ay Mahalaga ang boto mo dahil ito rin ang
katumbas sa imong katumbas ng para sa kinabukasan mo
kaugmaon kinabukasan mo
2. Ang usa ka Buti pa ang hayop sa
mananap sa lasang kagubatan, kaysa Dahil ang hayop ay malayang gawin ang
mas maayo pa kay mamamayang lahat habang ang tao ay hindi
sa usa ka walang kalayaan.
lungsoranon nga
walay kagawasan. 
3. Bisan unsang lasang Saan mang gubat ay Mag ingat sa kung sino ang iyong
adunay mga bitin. may ahas. pinagkakatiwalaan dahil kahit saan ay
may taong sakim
4. Sa panahon sa Sa oras ng kagipitan, Dahil sa oras na nangangailangan ka ng
panginahanglan, ang nakikilala ang tunay tulong tanging ang mga totoong tao ang
tinuod nga mga na kaibigan nandiyan para sayo.
higala mailhan
5. Ang tawo nga Ang lalaking may Ang lalaking madaming pera hindi
adunay kwarta dili pera, di nagiging pangit sa paningin ng mga babaeng
mahimong mangil- pangit sa mata ng mukhang pera
ad sa mga mata ni minera
minera.
6. Ang pagpahulam sa Ang pagpapautang Dahil kapag mangungutang ay ambait
usa ka higala sa kaibigan ay na palakaibigan at kapag oras na ng
makakuha usa ka kumikita ng kaaway singilan ay tila ba nasisindihang kalaban
kaaway
7. Bisan pa maligo ang Kahit paliguan ng
kanding sa pahumot, pabango ang Lalabas at lalabas din ang tunay na ugali
dili mawala ang kambing, di ng isang tao
gikiskisan nga ulo mawawala ang anhit
na angkin
8. Mas maayo nga Mabuti pa ang nag- Mabuti pa ang mapag-isa kaysa mga
 mag-inusara kaysa iisa kaysa masamang kasama mo ay masasama dahil maari ka
sa dili maayo nga kasama nilang maipahamak
kauban
9. Dili ko masakitan, Ako ay di aaray, Hindi ako basta-basta susuko hanggang
kung dili masakitan kung hindi sa hindi pa ako napapagod
nasasaktan
10. Ang bitin molambo Ang ahas ay Ang chismiss ay lumalaki at
sa mga balita ug lumalaki sa balita at nadudugtongan pag ito ay ibinabalita at
tsismis sabi-sabi sinasabi
11. Ang tawo nga Ang taong tahimik Hindi dahil tahimik ang isang tao ay
hilumon Kapag nag-isip ay wala na siyang alam. Merong mga tao
malalim na pinipili muna nila ang kanilang
Kung maghuna-huna Ang taong sinasabi, dahil alam nila na hindi
kay lalom mabunganga nasusukat ang talino sa dami ng salita na
Ang tawo nga tabian Walang kuwenta ang lumalabas sa bibig
salita
Walay klaro ang
storyahan
12. Kung batuon ka ug Kapag binato ka ng Huwag mong sabayan ang galit ng
bato, bato-a siya ug bato iyong mga kaaway.
pan  Batuhin mo ng
tinapay
13. Ang leksyon kay Ang aral ay Matutong intindihin sa iyong puso ang
makalimtan sa nakakalimutan sa mga pinag-aaralan. Huwag mag-aral
tunga-tunga sa gitna ng kalituhan para lang sa pag-susulit, hindi nagtatagal
kalibugan pero ang Ngunit ang natural ang ganitong kaalaman. Intindihin at
natural na kinaiya na asal ay hinding- damdamin ang binabasa para habang-
kay dili mabiyaan hindi mapag-iiwanan buhay mo itong magamit.
14. Mas delikado ang Mas delikado Ang taong may pinagaralan kapag
tawo nga edukado Ang taong edukado ginamit ito sa kabutihan ay pakinabang
ng sanlibutan, ngunit kapag ito ay
ginamit para sa masamang bagay,
marami ang mapapahamak
15. Matag usa sa atoa Bawat isa sa atin ay Tayo ang gumagawa ng desisyon na
kay arkitekto sa arkitekto ng ating makaka-apekto na ating buhay. May
atong kapalaran. kapalaran. kakayahan tayong magsumikap upang
marating natin ang ating nais marating
kasama ng panalangin.
16. Leksyon ang Aral ay gawing tulay Paliwanag: Ang mga batang nagaaral ng
himuong tulay Tungo sa magandang mabuti ay magkakaroon ng magandang
padulong sa nindot buhay kinabukasan
na kinabuhi.
17. Kung unsa ang Kung ano ang puno, Kung ano ang pinanggalingan ay siya
 punuan, siya ang siya ang bunga. rin ang bunga. Kadalasan, ito ay
bunga. tumutukoy sa pagkakaparehas ng anak
sa kanyang mga magulang.
18. Kung walay Kung walang tiyaga, Walang pag-unlad kung hindi ka
paglahutay, walay walang nilaga. marunong mag tiyaga o magtrabaho ng
linat-an maigi.
19. Pagkataas man sa Pagkahaba-haba Sa kabila ng maraming taon at pagsubok
prosisyon sa mang ng prosisyon na dumating, mauuwi pa rin sa kasalan
simbahan ra sa simbahan din ang ang relasyon.
gihapon ang tuloy.
padulngan
20. Naa sa Ginoo ang Nasa Diyos ang May awa ang Diyos sa tao at nais nitong
kaluoy, nasa tawo awa, nasa tao ang tulungan sa mga problema niya sa
ang aksyon gawa. buhay. Subalit, nasa tao pa rin kung
kikilos siya o hindi.

Pamahiin/ Paniniwala

           Ang pamahiin ay isang paniniwala o kaugalian na tipikal na nagreresulta mula sa

kamangmangan, isang maling pagkakaunawa sa agham o sanhi, isang paniniwala sa kapalaran o

salamangka, pinaghihinalaang may impluwensyang “supernatural”, o ang takot sa hindi

nalalaman. 

           Ang pamahiin ay pamana sa atin ng ating mga ninunong Ita na siyang kauna-unahang

naninirahan dito sa Pilipinas. Pinaniniwalaang ang mga pamahiin ang naging kalasag nila upang

labanan ang pwersa ng kalikasan sa anumang hindi mabuting mangyari  sa kanilang pang-araw-

araw na pamumuhay (Lorenzo, et al.:100)

Nakasulat sa bahaging ito ang dalawampung(20) pamahiin ng mga taga Tambacan at nakasulat

sa Wikang Cebuano na isinalin sa Wikang Filipino at mayroon itong Paliwanag upang mas
maintindihan ng mga magbabasa. Ang mga pamahiin na aming nakalap  ay pamahiin/ paniniwla

at ginawa talaga nang mga residente ng Taga Baranggay Tambacan.

Talahanayan 7. Pamahiin o Paniniwala

Cebuano  Pagsasalin sa Filipino Paliwanag

1. Ayaw pagsabwag ug Bawal magkalat ng kanin Paliwanag: Kung magsasayang
bugas kay mawad-an dahil nakakawala ng ka ng pagkain ay nakakawala ng
ka ug grasya. grasya. grasya.
2. Bawal maglangoy sa Bawal mag suyod kapag Kapag nagsuyod ka nang gabi
gabii kay basin naay gabi dahil maaaring may ay may mamamatay
mamatay. mamatay. kinabukasan.
3. Bawal manahi kon Bawal mag tahi kapag Kapag buntis ka huwag magtahi
buntis kay basin buntis dahil maaaring dahil maaaring mahirarapan ka
maglisod sa mahirapan sa sa panganganak
pagpanganak. panganganak
4. Ang mga buntis dili Kapag pula ang kulay ng Bawal lumabas ang mga buntis
tugotan nga mogawas langit bawal lumabas ang pag pula ang langit dahil
kung pula ang langit. mga buntis. gumagala ang mga multo.
5. Kung magdamgo ka Kapag nanaginip ka na Kapag nanaginip ka na
nga nangatangtang ang nalalagas ang ngipin mo nalalagas ang ngipin mo ay may
imong ngipon, adunay ay may mamamatay sa mamamatay na mahal mo sa
mamatay sa imong pamilya mo buhay dahil nagpapahiwatig
pamilya itong may mahihiwalay sayo.
6. Kung mawala ka, Kapag naligaw ka Dahil maaaring na nuno ka
ibalik ang imong sinina baliktarin mo ang suot kapag binaliktad mo ang suot
sa sulod. mong damit mong damit ay makikita mo ang
daanan.
7. Kung babae ka unya Kapag babae ka at Ang ahas ay ang lalaking
nagdamgo kag halas ug nanaginip ka ng ahas at kapalaran mo na nagpakita sayo
gipaak ka, magminyo natuklaw ka ay sa panaginip mo.
mo mapapangasawa ka
8. Kung naay iring na Kapag may pusang Ang pagiyak ng pusa ang
gahilak sa atubangan sa umiiyak sa tapat ng bahay naghuhudyat na may
balay, ang pasabot ana ibig sabihin ay may mamamatay at iiyak sa bahay na
kay naay mamatay. mamamatay. iyon.
9. Ayaw panilhig sa gabii Huwag magwalis sa gabi Sa tuwing magwawalis ng gabi
para dili muhawa ang para hindi umalis ang ay parang itinataboy mo ang
grasya. biyaya biyaya
10. Ayaw pagtanom ug Huwag magtanim ng Ang papaya ang nag dadala ng
kapayas sa atubangan papaya sa harap ng bahay kamalasan sa harap ng bahay.
sa balay kay malas. dahil malas
11. Ibutang ang libro sa Ilagay Ang libro sa ilalim Para hindi mo raw makalimutan
ilawom sa unlan Sa dili ng unan Bago matulog ang iyong pinag-aralan
pa matulog
12. Walay pagtaghoy o Bawal  papaswit o sisipol Nakakatawag ito ng sakit.
pagtaghoy
13. Kinahanglan nga Kailangan magpaalam Para hindi raw madisgrasya o
manamilit sa husto sa Muna ng maayos Bago may mangyaring Hindi
dili pa mobiya sa umalis ng Bahay. maganda.
Balay.
14. Dili maligo sa Biyernes Bawal maligo kapag Para hindi magkasakit ng
Santo Biyernes Santo habang-buhay.
15. Ayaw pag-awit Bawal  kumanta sa harap Makakapag-asawa ka ng
atubangan sa stove ng kalan sobrang tanda.
16. Gidili ang pagkuha sa Bawal  ilabas Ang Dahil Lalabas din ang swerte.
gibanlas sa pultahan. winalisan sa may pintuan.
17. Gidili ang pagsul-ob og Bawal magsuot ng pulang Masaya daw ito sa sinapit ng
pula nga sinina kung damit kapag may Patay. namatay.
ikaw adunay panimuot
18. Ayaw pagbasa og mga Bawal magbasa ng mga Magiging sanhi ito ng
libro kon ngitngit o babasahin kapag madilim pagkabulag.
palong ang suga. o Patay ang ilaw.
19. Ambak ang katumbas Tumalon ng katumbas ng Tataas ka ng isang sentimetrong
sa imong edad sa iyong edad sa Araw ng Taas.
Adlaw sa Pasko ug Pasko at Bagong Taon.
Adlaw sa Bag-ong
Tuig.
20. Kinahanglan nga Magsabi dapat ng tabi- Para hindi magimbala at magalit
adunay isulti kung tabi po kapag dumadaan ang mga Multo o Engkantong
moagi sa usa ka lugar sa lugar na sobrang Naninirahan sa lugar.
nga hilom kaayo ug tahimik at nakakakilabot.
makahadlok.
Bugtong

Ang bugtong, pahulaan, o patuturan ay isang pangungusap o tanong na may doble o

nakatagong kahulugan na nilulutas bilang isang palaisipan. 

Ayon kay Ungrian, et al. 2004:11,  ang bugtong ay isang uri ng laro na may kaugnayan sa

pagpapahula sa isang bagay na inilalarawan. Ito ay karaniwang nilalaro sa mga lamayan o patay

para magbigay-aliw at para mawala ang antok habang nagpupuyat.

Nakasulat sa bahaging ito ang  dalawampung (20) bugtong ng mga taga Tambacan na

nakasulat sa Wikang Cebuano at isinalin sa Wikang Filipino at mayroon itong paliwanag upang

mas maintindihan ng mga mambabasa. Naka uri ang mga ito batay sa Bagay o Kagamitan,

Pagkain, Katawan, Hayop, o Daanan. Ang mga bugtong ay talagang mga bugtong na nanggaling

sa aming pangangalap at nakapanayam mula sa mga residente ng Taga Baranggay Tambacan. 

Talahanayan 8. Mga Bugtong

A. Bagay o Kagamitan

Cebuano  Pagsasalin sa Filipino Paliwanag 

1. Isa ka barko duha ka Isang barko dalawa ang Ang dalawang pasahero ay ang
pasahero pasahero lutuan
Sagot: Kalan
Tubag: Kalan
2. Lantaw sa akoa, ang Tumingin ka sakin, ang Kapag tumingin ka sa salamin
makita nimo kay ikaw makikita mo ay ikaw din ang makikita mo ay ikaw parin
gihapon Sagot: Salamin
Tubag: Samin
3. Humok na murag Malambot na parang Dahil ang unan ay malambot at
panganod, kuyog nako ulap, kasama ko sa kapag na nanaginip ka parang
 sa pangandoy pangarap natutupad ang iyong mga
Sagot: Unan pangarap
Tubag: Unlan
4. Makatindog na walay Nakakatindig ng walang Dahil ang baso ay walang paa at
tiil, naay tiyan pero paa, may tiyan pero walang bituka pero nalalagyan ng
walay tina-i walang bituka tubig
Sagot: Baso
Tubag: Baso
5. Naay kamot, walay May kamay, walang paa, Ang nagbibigay ng minute at
tiil, naay nawong may mukha, walang Segundo ay ang kamay
mata
Tubag: Orasan Sagot: Orasan
6. Ningdagan si Kaka, Tumakbo si Kaka, Kapag binuksan ang siper ay para
natunga ang yuta nabiyak ang lupa itong nabibiyak
Tubag: Siper Sagot: Siper
7. Adunay Kahoy nga May Puno walang Dahil ang sandok ay parang Puno
walay bunga, bunga,  na walang bunga at sanga.
Adunay mga dahon May dahon walang sanga
nga walay mga sanga Sagot: Sandok 
Tubag: Ladle
8. Sundalo nga Negro, Sundalong Negro, Dahil ang mga Poste ay nakatayo
Nagbarog sa suok Nakatayo sa kanto na parang mga sundalo.
Tubag: Post Sagot: Poste
    
B. Pagkain
9. Daghay buhok, walay Madaming buhok,walang Dahil ang mais ay
nawong mukha maraming buhok
Sagot: Mais
Tubag: Mais
10. Akong isda sa Maribiles, Isda ko sa Maribiles , Nasa Dahil Ang Sili ay
Ang timbangan naa sa loob Ang kaliskis maraming buto na parang
sulod Sagot: Sili kaliskis.
Tubag: Sili

C. Katawan
11. Duol na sa mata, Kay lapit lapit na sa Dahil ang tainga ay hindi natin nakikita
dili pa nimo mata, di mo pa kahit ano pang gawin mo, yun lang ay kung
makita makita. mag sasalamin ka
Sagot: Tainga
Tubag: Dalunggan
 D. Hayop
12. Dili pari, dili hari, Hindi pari, hindi Dahil ang paru-paru ay may ibat-
nagsuot ug sari-sari hari, nagdadamit ng ibang kulay
Tubag: Alibangbang sari-sari
Sagot: Paru-paru
13. Naa si Katoto, nagbitbit Narito na si Katoto, Dahil ang mag Pagong ay may dala-
ug payag May dala-dalang dala sa kanilang likod.
Kubo
Tubag: Pagong Sagot: Pagong
Paliwanag: Dahil ang mag Pagong ay may dala-dala
sa kanilang likod.
14. Tigulang na ang lolo ug Matanda na ang Ayaw nilang maligo dahil sa takot
wala pa maligo. nuno hindi pa sila sa tubig.
naliligo.
Tubag: Cat Sagot: Pusa
Paliwanag: Ayaw nilang maligo dahil sa takot sila sa
tubig.
15. Gamay pa si Nene ug Maliit pa si Nene Dahil ang mga Langgam ay may
makasaka sa tore. nakakaakyat na sa maraming malagkit na paa na
tore. nakakaakyat sa matataas na pader.
Tubag: Ant Sagot : Langgam
Paliwanag: Dahil ang mga Langgam ay may
maraming malagkit na paa na nakakaakyat sa matataas
na pader.
16. Kini ang bayaw, Ito na si bayaw, Dahil ang buntot ng Alitaptap ay
nagdala og suga dala-dalay ilaw umiilaw sa Gabi.
Sagot: Alitaptap
       Tubag: Alitaptap

17. Pagkatulog sa adlaw, Sa araw Dahil ang buntot ng Alitaptap ay

pagmata sa gabii. nahihimbing, sa umiilaw sa Gabi.
gabi ay gising.
Tubag: Bat Sagot: Paniki
18. Lisod dakpon, pero Mahirap hulihin, Dahil ang mga Isda ay Mahirap
Lami kan on pero masarap kainin hulihin pero pag nakakain ka ng
Sagot: Isda nalutong isda ay tiyak na
Tubag: Isda masasarapan ka at babalik -balikan
mo pa. .
19. Sukad sa bata pa si Kay liit pa ni Dahil ang mga bibi ay kumekendeng
Neneng, kahibalo na Neneng marunong kapag naglalakad.
siya sa paghimo og nang kumendeng
maayong ngalan Sagot: BiBi
 Tubag: BiBi

E. Daanan
20. Higot sa imong balay, Tali ng bahay mo, tali Dahil ang daanan ay konektado sa
higot sa among balay ng bahay ko. mga bahay-bahayan.
Tubag: Dalan Sagot: Daanan

Palaisipan

           Ang palaisipan ay isang suliranin o uri ng bugtong na sinusubok ang katalinuhan ng

lumulutas nito. Kadalasan nililikha ang mga palaisipan bilang isang uri ng libangan ngunit
maaari rin namang nagmula ito sa seryosong matematikal at lohistikal na suliranin.
Nakasulat sa bahaging ito ang mga dalawampung (20) palaisipan ng mga taga Tambacan.
Ito ay nakasulat sa Wikang Cebuano at isinalin sa Wikang Filipino at mayroon itong paliwanag
upang mas maintindihan ng mga mambabasa. Ang mga palaisipang ito ay nakalap namin galing
talaga sa mga residente ng baranggay Tambacan. 

Talahanayan 9. Mga Palaisipan

Cebuano  Pagsasalin sa Filipino Paliwanag

1. Nagdamgo ka na nakulob
ang sakayan na inyong
gisakyan kuyog nimo ang
imong mama ug igsuon,
unsa imong buhaton?
Sagot: Pagmata na
2. Unsa ang buhaton sa
babaye para dili makita
iyang ngipon kung
mukatawa?
Sagot: Tambunan iyang
baba gamit iyang kamot
3. Mulingi sa tuo, mulingi sa
imo, mulingi sa wala
Sagot: Electric fan
Nanaginip ka na tumaob ang
bangkang sinasakyan ninyo
kasama mo ang mama mo at
kapatid mo anong gagawin mo?
Sagot: Gumising ka
Anong gagawin ng babae para
hindi makita ang ngipin niya
kapag tumatawa?
Sagot: Takpan niya ang bibig
gamit ang kamay niya
Lumilingon sa kanan,
lumilingon sayo, lumilingon sa
kaliwa
Sagot: Electric fan
Dahil ito ay isang
panaginip lamang 
Dahil dapat kapag
ngumiti ang babae ay
mahinhin o Mayumi
Dahil ang electric fan
ay lagging lumilingon
lingon at parabang
ikaw ay kaniyang
 sinusundan
4. Duha ka sundalo sulod- Dalawang sundalo labas, masok Dahil ang sipon ay
gawas sa langob sa kuweba tumutulo at kapag
Sagot: Sip-on Sagot: Sipon ito’y sininghot
papasok ulit ito sa
ilong
5. Unsa imong makita sa Ano ang makikita mo sa gitna ng Dahil kung ito ay
tunga sa dagat? dagat? bibigyan pansin sa
Sagot: G Sagot: letrang G salitang dagat letrang
g ang nasa gitna
6. Naa ka sa isa nga karera. Nasa isang karera ka. Ikaw ang
Ikaw ang naa sa ikatulo na nasa ikatlong puwesto. Nahabol Dahil nahabol mo ang
puwesto. Naapsan nimo mo ang ikalawang puwesto. ikalawang puwesto
ang ikaduha na puwesto. Anong pwesto mo na ngayon? kaya ikaw ang pumalit
Unsa na imong puwesto Sagot: Ikalawa sa ikalawang puwesto
karon?
Sagot: Ikaduha
7. Unsa ang pirme muabot Ano ang laging parating pero Dahil ang bukas ay
pero dili man jud siya hindi naman talaga dumarating paulit-ulit naman na
muabot Sagot: Bukas dumadating
Sagot: Ugma
8. Naay tulo na purtahan na May tatlong pinto na kailangan
kailangan nimo agian para mong daanan para makalabas.
makagawas. Pero kada Ngunit bawat pinto ay may
purtahan kay naay kuyog kasamang panganib. Sa unang
na kuyaw. Sa una nga pinto ay may ilog na hindi alam Dahil ang ahas ay
purtahan naay suba na dili kung hanggang saan ang lalim. patay na, sino ba
mahibal-an unsa ka lalom. Sa ikalawang pinto ay ang ahas namang ahas ang
Sa ikaduha na purtahan na dalawang taon nang hindi kakayaning hindi
kay naay halas na duha ka kumakain. Sa ikatlong pinto ay kumain sa loob ng
tuig walay kaon. Sa lalaking babaril sayo. Saan ka dalawang taon
ikatulo na purtahan kay dadaan?
lalaki na pusilon ka. Asa Sagot: Sa ikalawang pintuan
ka muagi?
Sagot: Sa ikaduha na
purtahan

9. Unsa na gamit ang paliton Anong bagay ang bibilhin mo ng Dahil ang uling ay
nimo na itom, gamiton itim, gagamitin mo ng pula, at kulay itim, at kapag ito
nimo na pula ug ilabay itatapon mo ng kulay puti? ay nagamit na at
nimo na puti? Sagot: Uling nasindihan ng apoy
Sagot: Uling kaya naging kulay
pula at kapag itinapon
mo na ay kulay abo na
ito
10. Unsa na gamit ang naguba Anong bagay ang nasisira na
na wala pa nabuhat? hindi pa man naisasakatuparan? Dahil ang pangako ay
Sagot: Saad Sagot: Pangako maaring mapako
11. Naay lima ka managsuon Mayroong limang magkakapatid Dahil ang ibang
sa kwarto. Si Ria na sa silid. Si Ria ay nagbabasa. Si tatlong magkakapatid
nagbasa. Si Mara na Mara ay nagluluto. Si KC ay na sina Ria, Mara at
nagluto. Si KC na nagdula naglalaro ng chess. Habang si Maria ay gumagawa
ug chess. Ug si Maria na Maria naman ay nagsusulat. Ano ng mga bagay na
nagsulat. Unsay gibuhat ang ginagawa ng ikalimang kayang gawin nang
sa ikalima na anak? anak? mag-isa samantalang
Sagot: Naglalaro ng chess ang paglalaro ng chess
Sagot: Nagdula ug chess kasama ni KC ni KC ay kailangan ng
kuyog si KC kasama.
12. Unsa imong makita sa isa Ano ang makikita mo ng isang Dahil mayroong
ka beses sa isa ka minuto, beses sa isang minuto, dalawa sa letrang O sa mga
duha sa walo ka siglo pero walong siglo, pero hindi sa salitang minute at
dili sa hangtod sa habambuhay? walong siglo pero
hangtod? Sagot: letrang O wala ito sa salitang
habambuhay.
Sagot: letrang O
13. Kung muambak ka sa Kapag tumalon ka sa ikatlong Dahil kapag nahulog
ikatulo na palapag na palapag na gusali, saan ang ka mula sa mataas na
bilding, asa ka padulong? bagsak mo? gusali, sa ospital ka
Sagot: Sa ospital dadalhin para
Sagot: sa ospital maipagamot.
14. Ngano muinom ta ug Bakit tayo umiinom ng tubig? Dahil hindi naman
tubig? Sagot: Kasi hindi naman natin mangunguya ang tubig
maaaring nguyain at ito ay iniinom
Sagot: Kay dili man lamang.
mausap ang tubig
15. Unsa na butang ang dili Anong bagay ang hindi naman Dahil ang isang
botilya o pitsel na daghan bote o pitsel, na mayroon ding “sponge” ay kayang
ug buslot pero kaya maraming butas, pero kayang sumipsip ng tubig
muimbak ug tubig? mag-imbak ng tubig? kahit mayroon itong
Sagot: Ispongha o Sponge maraming butas.
Sagot: Sponge
16. Bag-o madiskubre na ang Bago matuklasan na ang Mt. Dahil wala nang iba
Mt. Everest ang Everest ang pinakamataas na pang mga bundok ang
pinakataas na buntod sa bundok sa buong mundo, ano tatalo sa taas ng Mt.
tibuok kalibutan, unsa ang ang pinakamataas na bundok sa Everest kaya ito ang
pinakataas na buntod sa mundo? pinakamataas na
kalibutan? Sagot: Mt. Everest pa rin, hindi bundok sa buong
nga lang ito natutuklasan pa mundo. 
Sagot: Mt. Everest
gihapon, wala pa lang siya
 madiskubre ug ayo
17. Unsa na butang na kung Anong bagay ang kapag Dahil lumalakas ang
pakaonon nimo kay pinakain mo ay tumitindi, kapag apoy kapag ito’y
magkakusog, kung pinaiinom naman ay nahanginan nang
paimnon kay mamatay? namamatay? matindi pero kapag ito
Sagot: Apoy ay nabuhusan ng
Sagot: Kalayo tubig, namamatay ito. 
18. Nganong ginaablihan ang Bakit binubuksan ang bintana Dahil sinasara ang
bintana kada buntag? tuwing umaga? bintana tuwing gabi
Sagot: Kasi nakasara,bakit kaya binubuksan ito
Sagot: Kay sarado, bubuksan mo pa ba kung bukas pagsapit ng umaga.
nganong ablihan pa man na.
kung abli na daan.
19. Unsa na pan ang dili Ano ang tinapay na hindi Dahil mayroong butas
makaon ang tunga? kinakain ang gitna? sa gitna ng donut,
Sagot: Donut na may butas sa pawang ang gilid
Sagot: Donut nga naay gitna lamang nito ang
buslot sa tunga nakakain.
20. Unsay naa sa jeep, Anong meron sa jeep, tricycle, at Dahil mayroong mga
tricycle ug bus pero wala bus, pero wala sa eroplano? side mirror sa
sa eroplano? Sagot: Side Mirror magkabilang gilid ang
jeep, tricycle at bus
Sagot: Side Mirror ngunit wala ito sa
isang eroplano.

BULONG

           Ang bulong ay isang matandang katawagan sa orasyon ng mga sinaunang tao sa kapuluan

ng Pilipinas. Sa kasalukuyan, ang salitang ito ay may iba nang kahulugan sa wikang Tagalog ng

Maynila, subalit nanatili pa rin ang tunay na pakahulugan nito sa ilang mga lalawigan sa

Katagalugan, Kabisayaan at Kabikulan. Isang panalangin ang bulong binuhay dahil sa pagnanais

na makamtan ang isang pangyayari o pagbabago sa hinaharap na mga pangyayari sa kapalaran.

Mga halimbawa ng uri ng bulong na nagtataboy ng masasamang diwa o maligno ay ang Xristac

Ortac Aminatac at " umalayu deketam e pesan a ore ni kamalotan de tabiang ni makedepat".

Halimbawa ng isang bulong ay "Tabi tabi po.". ~ Wikipedia.

Talahanayan 9. Mga Bulong

 Cebuano Pagsasalin sa Filipino Paliwanag
1. Tabi-tabi po lolo, palihog kuhaa ang Tabi tabi po apo, alisin mo po ang
kasakit sa akong pamilya sakit ng pamilya ko

2. Kinsa ni? Mano po.

3. By the way, by the way, tiyo. Tabi, tabi po, ingkong.

4. Makakwarta. Makikiraan po.

5. Panamilit Paalam
6. Pag- amping Kanunay Ingat lagi.
7. Lakaw, lakaw, ug ikaw mahimong Lumayo kayo, umalis kayo, at
mabangga baka mabangga kayo 
8. Ayaw kasina, sa walay pagdaugdaug Huwang kayong maiinggit, nang
hindi kayo magipit

9. Pag-ayo, amahan, ang mga Pagaling ka, amang, mahirap ang

masakiton kabus may karamdaman

10. Hinaot unta nga mokusog ang ulan, Lumakas-sana sana ang ulan,
aron mabasa ang uga nga yuta upang mabasa ang lupang tigang.

11. Ayaw pasakiti nga dili moliko Huwag mananakit nang di ka rin
mamilipit
12. Ayaw pagsumbag kung dili ka Huwag manununtok nang di ka
magsuka rin masapok

13. Pag-amping sa biyahe. Ingat po sa biyahe

14. Pagmabination. Pakabait ka.
15. Kabay nga bulahan ka Pagpalain ka nawa.
16. Kon malinawon ka kanunay, dili . Kung lagi kang payapa, sakit
mosamot ang imong kasakit. mo'y di lulubha

17. Ang kasingkasing nagsuka, ang utok Puso'y sumusulak, sa praning ang
sa kasakit utak

18. Dali. Paabot po

19. Mga Hunghong sa Bicol
"Dakong siyudad, gamay nga
siyudad,
akong ngipon guba ug mangil-ad.
Nanghinaut ko nga mahatagan ko
nimo og usa ka balos
20. Mga hunghong sa mga Bagobo sa
Mindanao
 “Gikawat nimo ang akong    bugas,
Hinaot mabuka ang imong mga
mata,
nanghubag ang imong lawas,
kining mga tawhana mopatay
kanimo"
KABANATA 5
Bulong sa Bicol
"Malaking lungsod, maliit na
lungsod,
sira at pangit ang ngipin ko.
Sana mabigyan mo ako ng kapalit
Mga bulong ng mga Bagobo ng
Mindanao
"Ninakaw mo ang aking bigas,
Sana'y magmulat ang iyong mga
mata,
namamaga ang iyong katawan,
papatayin ka ng mga lalaking ito"
5.0 Buod

       Ang pananaliksik na ito ay nakapokus sa mga kaalamang-bayan o Poklor sa lugar ng brgy.

Tambacan, Iligan City kasama na rito ang mga salawikain, pamahiin, bugtong at palaisipan na

nakasanayan na ng mga nakatira rito. Nilayon ng pag-aaral na ito na alamin ang mga kaalamang-

bayan at ang pinagmulan ng mga bagay-bagay na umuusbong sa nasabing lugar.

Ginamit ng mga mananaliksik ang kwalitatibong disenyo sa pag-aaral at pakikipanayam

o interbyu sa mga taong nakaranas na nakatira sa lugar upang makakalap ng impormasyon para

mabuo ang pananaliksik na ito.

Sa ganitong pamamaraan ay naisakatuparan ng mga mananaliksik ang mga layunin ng pag-

aaral at mabigyan ng kasagutan ang mga sumusunod: 

1. Ano ang mga kwentong etiolohikal at di-etiolohikal sa brgy. Tambacan, Iligan City?

2. Anu-ano ang mga salawikain, pamahiin, bugtong at palaisipan sa brgy. Tambacan, Iligan

City?

Ang mga etiolohikal na Alamat na nakalap ng mga mananaliksik ay may Labing-limang

kwento.  Ang Alamat  ng Tambacan at ang Alamat ng Tamban, Ang Dagat, Ang Bagsakan, Ang

mga Maranao sa Barangay Tambacan, Ang Bularan, Ang Alamat ng Suba sa Tambacan, Ang

Alamat ng Rik sa Tambacan, Ang Mosque, 

Ang mga di-etiolohikal na Alamat na nakalap ng mga mananaliksik ay may Labing-limang

kwento. Ang Multong Nag-Anyong Kalabaw, Ang Santelmo, Ang Manananggal, Ang Aninong

Dumadaan, Ang Haunted House, Ang Pamilyang Aswang, Ang Babae at Ang Multong Nag-

Anyong Bola.
Konklusyon

        Ang Poklor sa lugar ng Tambacan ay sagana sa kwentong etiolohikal at di-etiolohikal,

pamahiin, salawikain, bugtong at palaisipan na umuusbong pa rin hanggang ngayon. Ang mga

ito ay mahalaga hindi lamang sa ating sarili kundi pati narin sa ating mga guro, magulang at

maging sa ating mga administrasyon at upang  tayo ay mayroong pang unawa sa lahat ng bagay,

Lugar o pangyayari na ating nakuha at narating at ito rin ang nagsilbi sa atin upang

maipagpatuloy pa ang nasimulan mula noon hanggang ngayon. 

Rekomendasyon

Sa pagbabasa ng pananaliksik na ito, maiirekomenda ng mga mananaliksik ang mga sumusunod:

1. Sa mga kapwa namin Estudyante, Inererekomenda namin ang papel na ito upang maging

basehan niya sa kanyang reserts at maging gabay ito upang malaman ang mga hakbang

na gagawin at para mapadali niyang maisagawa ng maayos Ang kanyang gagawing

pananaliksik.

2. Para sa iba pang mga mananaliksik na gustong ipagpatuloy ang pag-aaral nito upang

dumami pa ang kaalaman sa kaalamang-bayan ng brgy. Tambacan, Iligan City.

3. Maging gabay ang pananaliksik na ito at magbigay-kaalaman sa pagsasagawa ng

pananaliksik.

4. Lalo pang paunlarin ang kaalaman na ginamit sa pananaliksik na ito sa mga susunod pang

mag-aaral.

5. Sa mga guro, upang mag mapalawak pa ang kanilang kaalaman sa pagtuturo tungkol sa

mga alamat at mga 

 6. Sa tagapamahala ng Paaralan. Inirerekomenda namin ang papel na ito upang madaling

maintindihan at malaman kung ano ang mga pangyayaring naganap sa nakalipas na

panahon at magsilbi itong gabay para sa kanya

Bibliograpiya

Eugenio, Damiana (2007) Philippine Folk Literature: An Anthology, 2 , Quezon City: University
nd

of the Philippines Press, 490. ISBN 971-542-357-4

Lopez, Mellie Leandicho (2006). A handbook of Phillipine Press. ISBN 978-971-542-514-8. 

Osborne, Milton (2004) Southeast Asia: An Introductory History, Ninth Edition, Australia: Allen

& Unwin. ISBN 1-74114-448-

Felicisima Campos

Guerrero, Eileen ,(1993)

Sending, His ,(2015)

Galigao (2014)

Navera, G.S. (2019)

(Ong, Jonathan Corpus (2018) 

Apendiks A
Mga Alamat na Etiolohikal at Di-Etiolohikal ng Baranggay Tambacan
Cebuano
Ang Alamat sa Tambacan
(Etiological)
Giasoy ni Paoy Antonio
Kaniadto wala pa ang barangay Tambacan.
Gitikad lang sa mga tawo ang yuta, kay
samtang gitikad nila ang yuta nagkalawom
kini hangtod nga nahimong suba. Ilang
gilabay ang yuta nga ilang gitikad sa daplin
sa suba hangtod nga mahimong yuta nga
kapuy-an sa mga tawo. Gipuy-an kini sa mga
tawo, hilom ang mga lumulupyo hangtod
niabot ang panahon sa mga Hapon. Wala’y
daghang kahoy sa lugar mao nga ilang
nasaksihan ang pagpamatay nga nahitabo tali
sa mga Hapon ug mga Pilipino. Kay ang mga
Pilipino nakig-away batok sa mga Hapon.
Aron dili sila daling makit-an ug dili kaayo
makakita sa mga panghitabo, ang mga tawo
dinhi nananom ug mga tanom. Ang mga
kahoy nagsilbing ilang hari niini aron dili sila
makita pag-ayo. Matag gabii madungog nila
ang singgit sa gipatay ug matag buntag
makita nila ang mga patayng lawas sa mga
tawo nga namatay o gipatay. Ang maong
dapit nahimong labayanan sa mga patay.
Busa sukad niadto gitawag kini ug
Tambacan, kay labayanan kini sa mga patay.
Cebuano  Pagsasalin sa Filipino
Alamat sa Tamban (Etiological)
Giasoy ni Hadji Madrigal
 Ang kinabuhi sa mga taga Tambacan mao
ang pagpangisda. Nangisda sila sa dagat.
Abunda sa isda ang Tambacan, gani, bisag
panagat lang ang ilang panginabuhi, milambo
ang ilang kinabuhi. Usa ka adlaw nag-
istoryahanay ang mga tawo dinhi. “Gusto
kong magtukod ug Botika daplin sa dagat kay
nigraduwar na ang akong anak isip
Pagsasalin sa Filipino
Ang Alamat ng Tambacan
(Etiolohikal)
Isinalaysay ni Paoy Antonio
Noong unang panahon, wala pa talagang
barangay Tambacan. Nagbubungkal lamang 
ng lupa ang mga tao dahil sa pagbubungkal
nila ng lupa lumalim nang lumalim ito
hanggang sa maging ilog na ito. Ang lupang
kanilang binubungkal ay itinatapon nila sa
gilid ng ilog hanggang sa naging lupa na ito na
pwedeng tirahan ng mga tao. Tinirahan ito ng
mga tao at tahimik lang ang mga naninirahan
dito hanggang sa dumating ang panahon ng
mga Hapon. Walang gaanong mga puno sa
lugar kaya nasasaksihan nila ang mga
patayang nagaganap sa pagitan ng mga Hapon
at ng mga Pilipino. Lumalaban kasi ang mga
Pilipino sa mga Hapon upang hindi sila
madaling makita at hindi nila gaanong nakikita
ang mga nangyayari ay nagtanim ang mga taga
rito. Ang mga puno ang nagsilbing harang nila
sa mga ito upang hindi sila gaanong nakikita.
Tuwing gabi ay maririnig nila ang pagsigaw
ng mga taong pinapatay at tuwing umaga
naman ay makikita na lang nila ang bangkay
ng mga taong namatay o pinatay. Naging
tambakan ng mga patay ang lugar. Mula noon
ay tinawag na itong Tambacan dahil tambakan
ito ng mga patay.
Alamat ng Tamban (Etiolohikal)
Isinalaysay ni Hadji Madrigal
 Ang pamumuhay ng mga taga Tambacan ay
pangingisda. Nanghuhuli sila ng mga isda sa
dagat. Sagana naman sa mga isda ang
Tambacan na sa katunayan ay kahit
pangingisda lamang ang hanap buhay ng mga
ito ay umunlad naman ang kanilang buhay.
Isang araw, nag-usap-usap ang mga taga rito.
“Gusto ko patayuan ng pharmacy ang gilid ng
Pharmacist,” ni Aling Flora. "Gusto kong
magtukod ug baboy sa daplin sa dagat kay
gawas sa isda, daghan gyud ang mopalit sa
baboy, kay boring nga isda ra ang kan-on, di
ba?" Matud pa ni Mang Mario. “Uyon ko ana,
para dili kaayo layo ang paliton” tubag ni
Mang Maita. ang mga tawo didto nagsugod
sa pagtapok sa yuta. Ang dagat misamot ka
hugaw tungod kay ang mga tawo nagsugod sa
pagpuyo niini. Usa ka adlaw usa ka tigulang
nga babaye kalit nga mitungha. “Wala ka na
mag-atiman sa dagat, hugaw na ug nagplano
ka pa nga magtukod diri og butang nga
makadaot sa dagat, dunay masuko kon dili
nimo mapugngan, moagi ka sa kaalaot! "
walay mituo sa tigulang. Hangtod nga usa ka
adlaw, natingala ang mga mananagat kay
wala na silay laing nakuha nga isda kondili
isda ra. Ilang naamgohan nga tinuod ang
gisulti sa tiguwang ug tinuod nga bisan kinsa
nga tigbantay sa dagat masuko.
dagat dahil nakapagtapos na ang anak ko
bilang pharmacist “ sabi ni Aling Flora.
“Gusto ko naman patayuan ng babuyan ang
gilid ng dagat dahil bukod sa isda ay tiyak na
marami na rin ang bibili ng baboy at
nakakasawa na kasi ang puro na lang isda
hindi ba?” sabi naman ni Mang Mario. “Sang-
ayon ako riyan para hindi na rin malayo ang
bilihan” pagtugon ni Mang Maita. Nagsimula
nang magtambak ng lupa ang mga taga doon.
Naging madumi pa ang dagat dahil nagsimula
na rin na may manirahan dito. Isang araw ay
bigla na lamang nagpakita ang isang babaeng
matanda. “Hindi na ninyo inalagaan pa ang
dagat kaya madumi na ito at nagbabalak pa
kayong magtayo ng kung anu-ano rito na
maaaring makakasama sa dagat! May
magagalit kapag hindi niyo ito ititigil at
dadaan kayo sa paghihirap!” walang naniwala
sa matanda. Hanggang sa isang araw ay
nagtaka ang mga mangingisda dahil wala
silang ibang nakukuhang isda kundi tamban
lamang. Napagtanto nilang totoo pala ang
sinasabi ng matanda at totoo ngang nagalit
ang sinumang tagabantay sa dagat.     

Cebuano Pagsasalin sa Filipino

Ang Alamat sa Hanging Bridge Ang Alamat ng Hanging Bridge (Etiolohikal)
(Etiological) Ayon sa Salaysay ni Monina A.  Quintana
Sumala sa Sugilanon ni Monina A.
Quintana
Noon Ang Lugar ng Tambacan ay may isang
Kaniadto Ang Tambacan Area adunay usa Tulay lamang na nagdudugtong sa Tambacan at
lamang ka Taytayan nga nagdugtong sa Dito kami laging dumadaan sumasakay kami
Tambacan ug Dinhi kami kanunay nga patungo sa Palao Market upang mamili ng mga
moagi magsakay kami sa Palao Market aron pagkain o mga gamit. Kalaunan dahil narin sa
mamalit ug pagkaon o mga gamit. Sa ulahi maraming dumadaan sa Tulay dahil ma trapik
kay daghan man ang moagi sa taytayan kay sa kabilang linya sa Tubod kaya Dito nalang
traffic man sa tabok nga linya sa Tubod, dumadaan Ang mga sasakyan upang mapabilis
dinhi nalang moagi ang mga sakyanan aron Ang kanilang transportasyon. Kaya’t Hindi
mapadali ang ilang transportasyon. Mao nga agad makatawid sa kabila Ang mga tao at
dili dayon makatabok ang mga tawo ug mga estudyante kaya’y napag desisyonan ng aming
tinun-an sa pikas, mao nga nakahukom ang alkalde sa Tambacan na gumawa ng Isa pang
atong mayor sa Tambacan nga magtukod ug Tulay na magdudugtong malapit sa Wet
laing taytayan nga magdugtong duol sa Wet Market, Pala-o, na para lang talaga sa mga tao.
Market, Pala-o, nga para ra gyud sa Ang Tulay na ito ay kakaiba sa naunang Tulay
katawhan. Kini nga Taytayan lahi sa
kaniadto nga Taytayan tungod kay dili kini
hinimo sa konkreto apan kini hinimo sa
kahoy ug pisi lamang. Usab, nag-uyog-uyog
sa hangin, mao nga inig-agi nimo niini nga
tulay, mokatawa gyud ka kay buang kaayo
mao nga gitawag nila kini nga "Hanging
Bridge". Nilabay ang mga tuig tungod sa
edad sa hanging bridge naguba sa kusog sa
bagyo mao nga gipulihan ug metal ug LED
lights pero naglihok gihapon, para
protektahan ug luwas. Mao ni ang Hanging
Bridge. .
dahil Hindi ito gawa sa sementadong bagay
kundi gawa ito sa kahoy at lubid lamang. Isa pa,
ito ay gumegeywang sa hangin kaya pag naka
Daan ka sa Tulay na ito ay ay talagang tatawa
ka sa sobrang likot nito kaya tinawag Nila
itong” Hanging Bridge”. Nagdaang ang mga
Taon dahil sa katandaan ng hanging bridge ay
nasira ito sa lakas ng kasagsagan ng bagyo
kayat pinalitan ito ng gawa sa metal at
pinalagyan ng LED lights ngunit ito’y
gumegeywang parin, ito ay  upang maging 
protektado at panatag Ang lahat ng dumaraan sa
Hanging Bridge na ito. 

Cebuano Pagsasalin sa Filipino 

Ang mga Badjao sa Tambacan
(Etiological)
Matod pa sa Istorya ni Papi "Burdz"
Managa
     Didto mi nagpuyo sa Basilan. Sa
dihang nahadlok mi tungod sa kasamok
nga dala sa mga rebelde sa Mindanao
napugos mi sa pagbiya sa among yutang
natawhan ug nibalhin mi sa Tambacan
dala ang among mga sakayan. kay
nakaamgo mi nga ang mga tawo ug ang
mga nagdumala dinhi buotan ug dili
kami pasakitan ug sila usab nagtabang
kanamo. Mao to nanimuyo mi ug
nagtukod sa among mga balay nga
ginama lang sa kahoy nga natukod sa
tubig sa dagat. Bisag lisod mi,
gitabangan mi ni Naruto, mao nga ang
panginabuhi sa among mga lalaki karon
mao ang Pangisda, ug ang among mga
Asawa namaligya ug Noodles. ug
Gitabangan mi sa mga bata nga
magpakilimos para dili na kaayo
maglisod sa kinabuhi. Naghimo pud mi
ug "uga nga isda" para naay mapalit.
Busa niining maong sitwasyon dili ta
gustong mobiya niining Lugar ug
matigulang na kita dinhi.
Ang mga Badjao sa Tambacan  (Etiolohikal)
Ayon sa Salaysay ni Papi “Burdz”  Managa
     Nakatira kami noon sa Basilan. Nang dahil sa
takot namin dahil sa mga kaguluhan dala ng mga
rebelde sa Mindanao napilitang kaming umalis sa
aming  lupang tinubuan at lumipat kami sa
Tambacan gamit ang aming mga bangka. dahil
napagtanto namin na mababait at hindi kami
sinasaktan ng mga tao at mga  namamahala rito at
tumutulong rin sila sa amin. Kaya tuluyan na
kaming nanirahan at nagpatayo ng aming mga
kabahayan na gawa lamang sa kahoy na pinatayo
sa tubigan ng dagat  Mahirap man aming sinapit ay
Naruto kaming bunagon kaya Ang  ikinabubuhay
ng aming  mga kalalakihan ngayon ay Pangingisda,
at ang aming mga Asawa Naman ay pagtitinda ng
mga Bihon at Ang mga bata Naman ay tumutulong
sa amin na manlimos upang kami ay Hindi
masaydong mahirapan sa buhay. Gumagawa Rin
kami ng “dried fish” o tuyo para may maibili
kaming gamit. Kaya sa ganitong sitwasyon ayaw
na naming umalis sa Lugar na ito at dito na kami
tatanda.
 Cebuano
Nganong naay Kalesa sa Tambacan
(Etiological)
Sumala sa Narrative ni: Sherwin
Mandale
      Kaniadto, walay Karwahe sa among
Lugar. Apan tungod kay lapad ang
kayutaan sa among lugar, daghan ang
gibuhi nga mga baka, kanding, kabayo ug
uban pang mga mananap aron mabuhi.
Tungod kay wala man miy kuwarta,
nakahukom mi nga mo-hire og kabayo ug
baka aron dad-on ang among mga
produkto sa merkado. Sa sinugdan
nahingangha ang mga tawo apan sa ulahi
gidid-an sa atong mayor ang paggamit
niini nga matang sa transportasyon tungod
kay baho gyud kaayo ang hugaw sa
maong mga mananap ug hinungdan sa
mga hungihong sa mga lumalabay. Mao
nga nakahukom ang akong pamilya nga
maghimo usa ka karwahe diin ang kabayo
adunay kaugalingon nga bag sa mga
butang nga ikarga ug naa usab kini
kaugalingon nga bag nga hugaw. Kay
nakakita man ta og mga teleserye sa
telebisyon nga nag-away sama sa "Da
King" mao nga ato kining gisundog. Ug
akong gihimo kining depasaherong
sakyanan para makapalit ug mga butang
nga kulang sa Balay. Among giligo ang
among binuhing mga kabayo kada adlaw
ug gipakaon aron sila himsog ug lig-on sa
among adlaw-adlaw nga pagpasibsib. Ug
karon nagkadaghan na ang nagsakay sa
Kalesa nga imong makita kung moagi ka
sa Tambacan area.
Cebuano
Mga drayber sa pedicab
 ( Etiological)
Sumala sa Istorya ni: Reke S. Laborte
   Wala mi nagpuyo sa Baranggay Tambacan,
taga laing lugar, ug taga Baranggay Tubod.
Pagsasalin sa Filipino
Bakit may Kalesa sa Tambacan
(Etiolohikal)
Ayon sa Salaysay ni: sherwin Mandale
      Noong unang panahon, wala pang Kalesa sa
aming Lugar. Ngunit dahil may mga malalawak
na lupain ang aming Lugar kaya maraming mga
inaalagaang baka, kambing, kabayo at iba pang
mga hayop upang pagkakitaan. Dahil narin sa
Wala kaming Pera na pamasahe ay ginawa
Nalamang namin Ang kabayo at baka na Taga
hatid ng aming mga produkto patungo sa
palengke. Nung una namangha pa Ang mga tao
ngunit di kalaunan ay pinagbawalan na kami ng
alkade namin na gumamit ng ganitong
pagtatransportasyon dahil Ang mga dumi ng
hayop na ito ay talagang napakabaho at naka
alingawngaw sa mga dumadaan. Kung kaya’t 
napagpasyahan nang aking pamilya na gumawa
ng Isang Kalesa Dito ang  kabayo ay may Sarili
ng lagayan ng mga kakargahin at may Sarili din
itong lagayan ng kanyang dumi. Dahil
nakapanood narin kami ng teleserye sa telebisyon
na bakbakan gaya ni “Da King” kung kaya ito ay
aming ginaya. At ginawa ko narin itong
pampasaherong sasakyan upang may pambili ng
mga kulang sa Bahay. Araw-araw naming
pinapaliguan ang aming mga alagang kabayo at
pinapakain upang ito ay maging malusog at
malakas sa araw-araw na pamamasada namin. At
ngayon ay dumadami na ang namamasada ng
Kalesa na Makita ninyo kapag dumadaan kayo sa
Lugar ng Tambacan. 
Pagsasalin sa Filipino
Ang mga Pedikab Drayber 
(Etiolohikal)
Ayon sa Salaysay ni: Reke S. Laborte
    Hindi kami nakatira sa Baranggay
Tambacan , sadyang Taga ibang Lugar kami,
 Kay daghan ang nagpuyo sa Tambacan area
ug panagsa ra nga moagi ang mga
pampasaherong jeepney. Ug tungod kay ang
mga sakyanan sa Tambacan 2 ra ka sakyanan.
Ug daghan ang mangayo og hangyo nga
magpahatud, ilabi na sa kaadlawon. Busa ang
among grupo sa mga pedicab drivers o mas
naila sa tawag nga mga tricycle driver
nakadesider nga magpabilin dinhi aron mas
daghan ang atong matabangan tungod kay ang
mga tawo nga momata og sayo sa kabuntagon
aron mamalit sa gitawag nila nga "basakan"
diin didto sila mamaligya ug presko nga isda,
ug uban pa sa mubu nga gasto. Usahay
nakakita mig 500 nga nagdeliver, nagkuha ug
pasahero sa One Day ug nalipay mi sa among
gibuhat. Ug Hangtod Karon naglisod mi para
mabuhi.
Cebuano
Ang dagat ( Etiological)
Istorya ni Edwardo Arsenio
      Kaniadto sumala sa mga estorya nga
akong nadunggan sa akong mga Lola ug sa
ilang mga Lolo ug Lola, dili pa hugaw ang
dagat sa barangay Tambacan, wala pa kuno
matawo akong mga Lolo ug lola. Giingong
usa ka buntag niana samtang nangita silag
balay nga kapuy-an, nakakita sila og lapad
nga tubig nga gitawag na nato karon og
"Dagat" kay sayo pa man sa kabuntagon mao
nga wala pa mobaha ang tubig sa dagat. mao
nga ang tubig kalmado kaayo nga daw dad-on
ka sa hilabihan nga kalipay, ug tungod kay si
Lola midagan dayon ug nanaog sa dagat ug
nakaamgo nga dili mawala ang iyang kalipay
ug dili siya malumos ug molutaw.
Naamgohan sab niya nga parat kini mao nga
miuna siya sa pagsaka. Nakugang gyud ang
iyang pamilya maong nakahunahuna siya sa
pagtanyag kanila. Wala sila mobalibad ug
at kami ay Taga Baranggay Tubod. Dahil
marami ang taong naninirahan sa Lugar ng
Tambacan at madalang lang kung dumaan
Ang mga pampasaherong dyip. At dahil narin
sa Ang mga sasakyan sa Tambacan ay mga
nasa 2 sasakyan lamang. At maraming taong
naghihingi ng request na magpahatid lalo na
kapag madaling- araw. Kaya napagpasyahan
ng aming grupo ng mga Pedikab Drayber o
mas Kilala sa tawag na mga traysikad
Draybers na Dito nalang mamasada upang
mas marami kaming matutulungan dahil narin
sa mga taong madaling- araw kung gumising
upang mamalengke sa tinatawag nilang
“basakan” kung saan Dito sila naglalako ng
mga sariwang isda, at iba pa sa murang
halaga. Minsan Nakita kami ng 500 sa
paghahatid , sundo sa mga pasahero sa Isang
Araw at Masaya na kami sa aming ginagawa.
At Hanggang Ngayon namamasada kami
upang mabuhay.  
Pagsasalin sa Filipino
Ang Dagat ( Etiolohikal)
Salaysay ni Edwardo Arsenio
      Noong unang panahon ayon sa aking
napakinggang kwento galing sa aking mga
Lola sa na galing Rin sa kanilang mga Lolo at
Lola ay hindi pa raw madumi ang dagat sa
baranggay Tambacan, hindi pa daw
pinanganak ang aking mga Lolo at lola . Isang
umaga daw habang naghahanap sila ng Bahay
na matutuluyan ay Nakita sila ng malawak na
tubig na tinatawag natin ngayong ”Dagat” 
dahil sa umagang- Umaga noon kaya ang
tubig sa dagat ay hindi pa umaalon kaya
napaka tiwasay ng tubig na para bang
hahanguin ka sa sobrang galak, at dahil Doon
tumakbo si Lola ng mabilis at lumusong sa
dagat at napagtanto niyang hindi siya
nawawalan ng kasiyahan at hindi siya
nalulunod at lumulutang Siya. Napagtanto din
niya na ito ay maalat kaya umahon muna
siya.  Natulala talaga Ang kanyang pamilya
nagpadayon. Pagkaudto nihunong sila ug
nangaon ug nasaksihan nila ang mga balod sa
dagat ug nahingangha sila. Mipauli sila ug
gisultihan ang mga silingan bahin sa
nasangpit nga Lugar ug nanimuyo sila kilid sa
dagat ug malinawon ang ilang pagpuyo. Dinhi
sila makakuha og seafood tungod kay ilang
nadiskobrehan ang mutya niini.
Cebuano
Ang Pagkahagsa (Etiological)
Pagsaysay ni Marco Badio
   Kaniadto lapad pa kining dapita. Walay
baligya ug hilom ra. Pero tungod kay duol ra
man sa dagat nakaamgo mi nga maghimo ug
Fish Carrier. Diin ang isda nga atong makuha
atong gibaligya ug ang uban gihimong
crackers. Nilabay ang mga panahon ug namalit
sab dinhi ang mga tawo aron mas makadaginot
sila sa isda nga ilang paliton. Ug nilabay usab
ang mga adlaw.Ang mga tindera dinhi
namaligya ug mga utanon, utanon, ug uban
pa.Tungod kay duol man kini sa merkado sa
isda, midako ang maong dapit ug karon
gitawag na nga Bagsakan o Fish Landing Area
sa Tambacan.nga mao ang bangko sa mga
tawo pagpalit ug barato nga isda.
Cebuano
Ang mga Maranao sa Brgy. Tambacan
(Etiological)
Pagsaysay ni H. Abdul Jalal Manggis
      Si Abdul Jalal, 77 anyos, residente sa
Brgy. Tambacan sulod sa kalim-an ug unom
ka tuig. Gikan siya sa tribung "Maranao" apan
kaya naisipan niyang alukin Ang mga ito.
Hindi Naman tumanggi ang mga ito at
nakilusong narin sila. Sumapit Ang tanghali
ay tumigil sila at Kumain at nasaksihan nila
ang pag alon ng dagat at namangha sila.
Umuwi sila at binalita sa mga kapitbahay ang
naturang Lugar at nanirahan na sila katabi sa
dagat  at namuhay ng mapayapa. Dito narin
sila kumukuha ng mga pagkaing dagat dahil
sa natuklasan nilang hiyas nito.
Pagsasalin sa Filipino
Ang Bagsakan ( Etiolohikal)
Salaysay ni Marco Badio
     Noon ang lugar na ito ay malawak pa.
Walang  mga paninda at tahimik lang ito.
Ngunit dahil malapit lang ito sa dagat ay
napagtanto namin na gumawa ng Fish
Carrier.  Na kung saan Ang mga isdang
nahuhuli namin ay aming ibibenta at Ang iba
Ang ginagawang crackers. Nagdaang ang
mga panahon ay Dito na rin bumili Ang mga
tao upang mas makatipid sila sa kanilang
bibilhin na mga isda. At lumipas Rin Ang
mga Araw ay Dito narin nagtitinda Ang mga
tindera ng mga rekados, gulay, at kung ano-
ano  dahil narin sa malapit lang ito sa
bintahan ng isda lumago ang lugar na ito ay
tinawag na itong Bagsakan o Fish Landing
Area sa Tambacan na siyang bangkerahan ng
mga tao sa pamimili ng murang halaga ng
mga isda. 
Pagsasalin sa Filipino
Ang mga Maranao sa Brgy. Tambacan
( Etiolohikal)
Salaysay ni H. Abdul Jalal Manggis
      Si Abdul Jalal, pitumpu't pitong taong
gulang ay residente ng Brgy. Tambacan sa
loob ng limampu't anim na taon. Galing siya
wala siya dinhi matawo kay taga Molundo,
Lanao del Sur ang iyang mga ginikanan.
Baynte uno anyos pa siya sa dihang midunggo
siya sa Iligan City aron mangitag trabaho,
uban sa usa ka higala ilang gisubay ang dalan
paingon sa Iligan. Naglaum siya nga
makakitag panginabuhian dinhi ug sa kaluoy
sa Diyos gidawat siya isip tindera sa usa ka
panaderya, hangtod nga naminyo siya
nakahukom sila nga manimuyo ug dinhi
magpuyo. Daghan pa ang mga Maranao sa
Tambacan ug duna silay kaugalingong estorya
kung giunsa sila pag-abot dinhi, dili lang sa
nasangpit nga barangay kay daghan ang mga
Maranao sa dakbayan sa Iligan tungod kay ang
silingan ra nga lungsod sa Lanao del Norte
mao ang Lanao del Sur.
Cebuano
Ang Bularan (Etiological)
Pagsaysay ni Elena Hisoler
     Akong nadiskubrehan ang Ang Pagbiladar
o pagpauga sa mga isda ubos sa adlaw
tungod sa mga nausik nga isda nga hapit na
madugta kay dili maayo nga ibaligya sa
merkado. Kay wala pa man koy nabuhat,
nahibaw-an nako nga ang isda mapreserba
pinaagi sa pagbutang ug asin. Ug naamgohan
nako nga lami diay kung mahimong A crisp
tungod sa kahayag sa adlaw. Mao nga
nakahukom ko nga buhaton kini samtang
sayo pa ug nagmalampuson ako niini nga
proseso ug gitawag ko kini nga Bularan.
Daghan ang mamalit ug importer sa amoa,
mao nga nagnegosyo ang among mga
silingan ug namaligya ug isda para
makakwarta ug hangtod karon nabuhi kami
pinaagi sa pagpamaligya o pagpauga sa isda
sa adlaw.
Cebuano
sa tribo ng mga "Maranao" subalit hindi siya
ipinanganak dito dahil ang kaniyang mga
magulang ay nagmula sa Molundo, Lanao
del Sur. Siya ay dalawampu’t isang taong
gulang ng mapadpad siya sa Lungsod ng
Iligan upang maghanap ng trabaho, kasama
ang isang kaibigan tinahak nila ang daan
patungong Iligan. Nagbabaka sakaling dito
ay makahanap ng kabuhayan at sa awa ng
Diyos ay natanggap siya bilang tindero sa
isang panederya, hanggang sa siya ay
nakapag asawa ay napag desisyonan nilang
dito na lamang manirahan at mamuhay.
Marami pa ang mga maranao sa Tambacan at
ito ay may kaniya kaniyang mga kwento
kung paano sila napadpad dito, hindi lamang
sa nasabing baranggay dahil marami na ang
Maranao sa lungsod ng Iligan dahil karatig
bayan lamang ng Lanao del Norte ang Lanao
del Sur.
Pagsasalin sa Filipino
Ang Bularan( Etiolohikal)
Salaysay ni Elena Hisoler
      Natuklasan ko Ang Pagbibilad o pagtutuyo
ng mga isda sa ilalim ng sikat ng Araw dahil
narin sa mga nasayang na mga isda na malapit
ng mabulok dahil sa hindi gaanung mabenta 
sa palengke. Wala na kasi akong nagawa pa
kaya napag alaman ko na pwedeng ma
preserba Ang isang  isda kapag nalalagyan ito
ng asin. At napagtanto ko na masarap ito
kapag naging Isang malutong ito dahil sa sikat
ng Araw. Kaya napag desisyonan ko na Gawin
ito habang Maaga pa at napagtagumpayan ko
Ang ganitong proseso at tinawag ko itong
Bularan. Maraming bumibili at umaangkat sa
amin kaya Ang aming mga kapitbahay ay
nakiki negosyo narin at nagbibilad ng mga
isda upang kumita at hanggang ngayon ay
binubuhay kami ng pagbibilad o pagtutuyo ng
mga isda sa Araw. 
Pagsasalin sa Filipino
 Ang Alamat sa Suba sa Tambacan
( Etiological)
Sumala sa asoy ni Ruth L. Basong
      Sa akong nasaksihan ug napamatud-an,
Ang tinubdan sa pagkaanaa sa Suba mao ang
tubig nga nagdagayday gikan sa ulan. Sa
sinugdan sama lang kini sa agianan sa tubig
o nahimo na lang nga lim-aw sa nangaging
ulan apan sa paglabay sa panahon nahimo
kining kanal ug dinhi nagdagayday ang tubig
nga atong ilabay sa dihang kita maligo, ug
usab sa dihang ang nag-agas nga tubig nga
gikan. kusog kaayo nga ulan. Ug kung
kanunay nga mobunok ang ulan, ang
gilapdon ug gilapdon sa usa ka kanal
mosamot ka lapad ug mahimong gitawag nga
Suba o mas nailhan nga "Suba". Apan
tungod sa kanunay nga pagbaha, nakahukom
ang mga mayor ug mga residente nga
magtukod ug dam aron dili na modako pa
ang sapa. Ang suba nagdugtong ug
nagdagayday gikan sa gagmay nga mga
kanal sa mga balay paingon sa dagat.
Cebuano
Ang Alamat ni Rik sa Tambacan
( Etiological)
Sumala sa asoy ni Jazhiel Mae Devilleres
      Tungod sa kataas sa mga bagyo nga
moabot sa atong nasud kanunay nga mobaha
ug molapad ang suba, mao nga nakahukom
ang mayor sa Tambacan ug akong mga
lumolupyo nga maghimo ug sementadong
dalan nga maoy magsilbing pundasyon sa
umaabot nga mga bagyo ug baha aron
mapanalipdan. Tanang mga residente sa
barangay Tambacan. Kaniadto kay dili pa
sementado, ug sa ulahi kulang ang mga
materyales mao nga dili kami sayon. So
pursigido gyud mi nga mahuman ni nga
project. Sa diha nga kini nahuman, kami
malipayon ug masaligon sa among nahuman
nga proyekto.
Ang Alamat ng Ilog sa Tambacan
Ayon sa salaysay ni Ruth L. Basong
     Sa Aking nasaksihan at napatunayan, Ang
pinagmulan ng pagkakaroon ng Ilog ay ang
tubig na dumadaloy mula sa ulan. Sa umpisa
ay para lamang itong daanan ng tubig o naging
urka lamang ng nagdaang ulan ngunit habang
tumatagal ay nagiging isang kanal ito at dito na
dumadaloy mga tubig na ating tinatapon kapag
tayo ay naliligo, at kapag rumaragasang tubig
na nagmumula sa napakalakas na ulan. At
kapag laging umuulan ng malakas ay lalong
lumalaki ang lawak at lapad ng Isang kanal na
nagiging isa na itong tinatawag na Ilog o  mas
Kilala sa kabisayaan na “Suba” . Ngunit dahil
sa palaging bumabaha ay napagpasyahan ng
mga alkalde at residente na gumawa ng Rik
upang hindi na lalo pang lumaki ang ilog. Ang
ilog ay dumadaloy mula sa mga maliit na kanal
sa mga kabahayan patungong dagat.
Pagsasalin sa Filipino
Ang Alamat ng Rik sa Tambacan
( Etiolohikal)
Ayon sa salaysay ni Jazhiel Mae Devilleres
      Dahil sa kasagsagan ng mga bagyong
dumadating sa ating Bansa ay laging bumabaha at
lumalawak Ang Suba kaya Naman
napagdesisyonan ng alkade ng Tambacan at Ang
aking mga kasamang residente na gumawa ng
Isang sementadong Rik na siyang magsisilbing
pundasyon sa paparating na mga bagyo at baha
upang maging protektado Ang lahat ng mga
residente sa baranggay Tambacan. Noon Kasi
hindi ito sementado , at kalaunan ay kulang
naman Ang materyales kaya Hindi ito naging
madali para sa amin. Kaya pursigedo talaga kami
na matapos Ang proyektong ito.  Nang matapos
na ito ay masaya kami at panatag sa nagawa
naming proyekto. 
 Cebuano
Ang Mosque
( Etiological)
Sumala sa asoy sa
      Niadtong panahona wala pa mi Plano nga
magtukod ug Mosque o simbahan sa among
Baranggay Tambacan. Kini usa ka simbahan
ug among eskuylahan nga among giadtoan.
Apan sa ulahi, tungod kay layo ang among
mosque sa among lugar, nakahukom mi nga
magtukod ug mosque. Ang rason niini mao
ang atong pag-ampo nga gitawag ug
Allahwakbar nga mutingog sa alas 4:30 sa
buntag, alas 12 sa udto, alas 3 sa hapon, ug
alas 8 sa gabii para mawala ang mga dautang
tawo.ug luwas sa tabang ni Allah. Ug ang
dili maayo nga swerte mawala, kanunay nga
swerte sa kinabuhi, ug ang tanan nga mga
kalagot sa kinabuhi mawala. Ug kung kita
mamatay adunay usa ka dako nga balay nga
hinimo sa purong bulawan sa langit diin kita
kauban ni Allah. Ug magmalipayon ta
hangtod sa hangtod
Cebuan Pagsasalin sa Filipino
o
Ang Alamat ng Tambacan Elementary School
( Etiolohikal)
Ayon sa pagsasalaysay ni 
Cebuano  Pagsasalin sa Filipino 
Ang Alamat ng Tambacan Annex
(Etiolohikal)
Cebuano  Pagsasalin sa Filipino
Ang kalag sa dagway sa usa ka buffalo
(Dili Etiological)
Giasoy ni Halil M. Simban
Nahinumdom pa si Mang Halil sa
Pagsasalin sa Filipino
Ang Alamat ng Rik sa Tambacan
( Etiolohikal)
Ayon sa salaysay ni Jazhiel Mae Devilleres
     Dahil sa kasagsagan ng mga bagyong
dumadating sa ating Bansa ay laging
bumabaha at lumalawak Ang Suba kaya
Naman napagdesisyonan ng alkade ng
Tambacan at Ang aking mga kasamang
residente na gumawa ng Isang sementadong
Rik na siyang magsisilbing pundasyon sa
paparating na mga bagyo at baha upang
maging protektado Ang lahat ng mga residente
sa baranggay Tambacan. Noon Kasi hindi ito
sementado , at kalaunan ay kulang naman Ang
materyales kaya Hindi ito naging madali para
sa amin. Kaya pursigedo talaga kami na
matapos Ang proyektong ito.  Nang matapos
na ito ay masaya kami at panatag sa nagawa
naming proyekto. 
Ang Multong nag Anyong Kalabaw
(Di-Etiolohikal)
Isinalaysay ni Halil M. Simban
 Tandang tanda pa ni Mang Halil hanggang
panghitabo nga iyang nasinati hangtod
karon. Usa ka gabii sa kasagbutan sa Purok
5, naagian sa tulo ka hubog nga managhigala
nga sila si Mang Marco, Mang Halil ug
Mang Blakper ang usa ka kabaw. Mihunong
sila ug misulti si Mang Marco. “Sige na nga
pre! Naa tay pilion!” Malipayong sulti ni
Mang Marco. Gisugot dayon sa duha ang
ilang higala. Ilang giduol ang maong kabaw.
Wala kini gihigot sa bisan unsa, ingon nga
kini gibuhian gikan sa pagkahigot. Nikatawa
pa ang usa kanila kay kinsay magbilin ug
kabaw ug dili mohigot og maayo, mahimong
mawala o kawaton sama sa nahitabo karon.
Gibira ni Mang Marco ang pisi apan dili
niya kini mabira hinungdan nga nangayo
siyag tabang kang Blakper, apan wala
gihapon motingog ang kabaw. “Nasayod ka
nga husto mong duha, ang usa ka tawo
makaagwanta niini, apan ang duha kaninyo
dili makaagwanta!” Naglagot nga ni Mang
Halil. Gitabangan pa niya ang duha pero
wala gihapon. Natingala siya “Kabalo ka
ayaw kataw-a ani pres, unsa ka!” Mihunong
si Mang Marco ug Mang Blakper. Dili sila
hubog nga dili nila makaya ang tulo, usa pa
nga kusgan sila. Nagtinan-away ang tulo.
“Pre, naghunahuna ka ba usab sa akong
gihunahuna?” Matud pa ni Blakper.
Nanglingo-lingo ang duha. Gitan-aw pag-
ayo ni Mang Marco ang kabaw, Nakita niya
ang pula nga mga mata niini. “Pre, dili ni
tinuod nga kabaw, dagan!” naglibog siya.
Diha-diha dayon silang tulo mipaspas palayo
sa kabaw. Pagkabuntag, gipangutana ni
Mang Halil ang mga silingan kon nakakita
ba sila og kabaw ug kinsay tag-iya niini,
walay mitubag. Matod niya nga dili tungod
sa kahubog kay nahinumdom pa silang tulo
sa nahitabo kagabii ug di pa sila makatuo sa
nahitabo. Busa midaghan ang mga tawo sa
Tambacan.
ngayon ang naranasang kababalaghan. Isang
gabi noon sa may damuhan sa Purok 5,
nadaanan ng tatlong lasing na magkakaibigan
na sina Mang Marco, Mang Halil at Mang
Blakper ang isang kalabaw. Huminto sila at
nagsalita si Mang Marco. “Ayos pre! may
pangpulutan na tayo!” nagagalak na sabi ni
Mang Marco. Agad na sumang ayon ang
dalawa sa kaibigan. Nilapitan nila ang nasabing
kalabaw. Hindi ito nakatali sa kung saan, para
itong nakawala lamang mula sa pagkakatali.
Natawa pa nga ang isa sakanila dahil sino
namang tao ang mag iiwan ng kalabaw at hindi
pa ito itinali ng maayos, maaari itong
makawala o manakaw gaya nalamang nang
nangyari ngayon. Hinila ni Mang Marco ang
tali ngunit hindi niya ito mahila, kaya
nagpatulong siya kay Blakper, ngunit hindi
parin papatinag ang kalabaw. “Alam niyo
malakas na ang tama ninyong dalawa, kayang-
kaya ng isang tao yan tapos dalawa na kayo
hindi niyo pa makayanan!” inis na sabi ni
Mang Halil. Tinulongan nan ga niya ang
dalawa pero wala pa rin. Nagtaka na ito “Alam
niyo wag niyo nang ginagawang biro to mga
pre, ano ba kayo!”  Napahinto sila Mang
Marco at Mang Blakper. Hindi naman sila
ganun ka lasing para hindi nila makayananang
tatlo, isa pa ay malakas ang kanilang
pangangatawan. Nagkatitigan ang tatlo. “Pre,
iniisip niyo rin ba ang iniisip ko?” ani ni
Blakper. Umiling naman ang dalawa. Tinitigan
ng maayos ni Mang Marco ang kalabaw,
Nakita niyang pula ang mga mata nito. “Pre,
hindi ata totoong kalabaw ito, takbo!”
natatarantang sambit niya. Agad naman na
kumaripas ng takbo ang tatlo papalayo sa
kalabaw. Kinaumagahan ay nagtanong tanong
si Mang Halil sa mga kapitbahay kung may
Nakita ba silang kalabaw at kung sino man ang
nagmamay ari, wala sakanila ang naka sagot.
Hindi naman daw ito dahil sa kalasingan kasi
natatandaan pa nilang tatlo ang nangyari
kagabi at hindi parin sila makapaniwala sa
nangyari. Kaya dumami ang tamban sa
Tambacan.
 Cebuano
Ang Santelmo (Non-Etiological)
 Giasoy ni Hakim S. Balt      Isinalaysay ni Hakim S. Balt
   Gabii na ug ang upat ka managhigala nga
sila si Hakim, Abdanie, Aladin, ug Mocsin
anaa pa sa daplin sa suba. Nag-estoryahay
lang sila dihang nakakita silag kalayo nga
nagpadulong kanila. Labaw nga nahibulong
si Abdanie kay bag-o lang siyang nakakita
og kalayo nga naglutaw-lutaw. "Naa koy
nakita nga ingon niana, mahimo ba nako
biyaan?" ingon siya. "Naunsa nga bugnaw,
wala'y nagdilaab?" Natingala si Aladin.
Mibarog si Hakim dihang iyang naamgohan
nga ang kalayo nga miduol kanila mao si
Santelmo. "Pauwi na nga tayo! Usa kana ka
santos!" naglibog siya. Sa katingalahan,
misunod ang iyang mga higala. Sa diha nga
sila sa halayo, si Hakim miingon nga kini
mao ang usa ka Espiritu nga nagkuha sa
dagway sa kalayo.
Cebuano  Pagsasalin sa Filipino
Ang Pagtangtang (Non-Etiological)
Giasoy ni Jomar Macalimbon
      Nagsabak ang asawa ni Jomar, lawom
nang gabii mga alas otso sa gabii ug nag-
inusara pa kini sa balay kay wala pa moabot
ang iyang bana. Kalit may nanuktok sa atop
sa ilang balay. Simple lang ang ilang balay
kay ginama sa kahoy ug gamay, natukod pa
lang sa dihang naminyo sila. Sa sinugdan
wala panumbalinga sa mabdos ang nanuktok
kay nagtuo siya nga mangga lang ang
natumba, kay may punoan sa mangga sa kilid
sa balay. Sa ulahi nakadungog siya og
kasikas, dinhi nagsugod siya sa kakulba.
Gitawagan niya ang iyang asawa nga daling
makapauli kay nag-inusara ra ug wala didto
ang iyang inahan nga nagbantay kaniya.
Mipauli dayon si Jomar, apan medyo layo ang
iyang trabaho. Wala na kapugngi ang kasikas
Pagsasalin sa Filipino
Ang Santelmo (Di-Etiolohikal)
      Gabi at nasa tabing ilog pa ang apat na
magkakaibigan na sina Hakim, Abdanie,
Aladin, at Mocsin. Nakatambay lang sila at
nag kwentuhan ng may makita silang apoy na
papalapit sa kanila. Namangha pa si Abdanie
dahil ngayon lang siya nakakita ng apoy na
nakalutang lang. “Ngayon lang ako nakakita
ng ganiyan, pwede palayan?” ani niya. “San
kaya nang galling yan, wala naman atang
nasusunog?” pagtatakang sabi ni Aladin.
Napatayo nalang si Hakim ng mapagtanto
niyang Santelmo ang apoy na papalapit sa
kanila. “Umuwi na tayo! Santelmo yan!”
natatarantang sambit niya. Nagtataka man ay
sumunod naman ang kaniyang mga kaibigan.
Nang naka layo-layo na sila ay sinabi ni
Hakim na isa itong Multong nag anyong apoy. 
Ang Manananggal (Di-Etiolohikal)
Isinalaysay ni Jomar Macalimbon
      Buntis ang asawa ni Jomar, gabi na nun
bandang alas otso ng gabi ay mag isa pa ito sa
bahay dahil hindi pa dumarating ang asawa.
Bigla nalang may kumalampag sa bobong ng
kanilang bahay. Simple lang ang bahay nila
dahil yari ito sa kahoy at maliit lamang,
kakagawa lamang nito nung sila ay kinasal.
Sa una ay isinawalang bahala lamang ng
babaeng buntis ang kalampag dahil akala nito
ay isa lamang itong manga na nahulog, dahil
may puno ng manga sa gilid ng bahay. Di
kalaunan ay nakarinig na siya ng kaluskos,
dito na ito nagsimulang kabahan. Tinawagan
nito ang asawa na mag madaling umuwi dahil
mag isa lang ito at wala ang kaniyang nanay
para bantayan siya. Agad naman na umuwi si
Jomar, ngunit medjo malayo ang trabaho nito.
 ug nagkaanam kini og kakusog mao nga
nisiyagit ang babaye ug nangayo og tabang sa
mga silingan. Maayo na lang kay nadunggan
siya sa mga silingan nga nangayo og tabang.
Nanggawas silang tanan ug nakakita silag
mananagangal nga naglingkod sa atop. Ang
uban mikuha ug mga flashlight ug ang uban
nagkuha ug sibuyas, asin ug ahos. Ila kining
gilabay sa atop ug giabog ang hugaw. Sa
kaluoy sa Diyos, mibiya ang binuhat. Pag-
abot ni Jomar, gipangutana niya ang iyang
asawa kon duna bay nahitabo, apan wala siya
masayod sa nahitabo kaniadto
Cebuano  Pagsasalin sa Filipino
Ang Lumalabay nga Anino (Non-
Etiological)
Giasoy ni Jaber Bani
      Usa ka gabii niana si Mang Jaber ug ang
anak ni Jaber nga si Babyboy nagbitay sa
ilang rooftop aron magpahangin. Nakita nila
ang anino nga naglukso-lukso sa mga atop sa
gagmay nga mga balay sa ilang mga silingan.
Misulod siya sa usa ka balay nga may
tarpaulin lang nga bentana. Nahadlok si
Babyboy tungod sa iyang nakita samtang si
Jaber dili makatuo sa nasaksihan nila sa iyang
amahan. Dali silang nanaog ug pagkaugma ila
kining gisulti sa mga silingan.
Cebuano  Pagsasalin sa Filipino
Ang Haunted House (Non-Etiological)
Gisaysay ni Farhanah Corry
      Adunay usa ka haunted house sa Ward
5, ang balay sa pamilyang Corry. Upat ka
miyembro sa pamilya ang namatay sa
maong balay. Gawas nga sunodsunod nga
nangamatay ang usa ka sakop sa ilang
pamilya, giingong nagpasakit sila niini. Ang
usa kanila na-possess usab kausa ug
Hindi matigil-tigil ang kaluskos at papalakas
na papalakas na ito kaya sumigaw na ang
babae at humingi ng tulong sa mga
kapitbahay. Buti nalang ay narinig siya ng
mga kapit bahay na humihingi ng tulong.
Lumabas silang lahat at Nakita nila ang isang
manananggal na naka dapo sa may bubong.
Kumuha ng flashlight ang iba at ang iba
naman ay kumuha ng sibuyas, asin at bawang.
Inihagis nila ito sa bubong at tinaboy ang
mananaggal. Sa awa naman ng diyos ay
umalis ang nilalang. Nang dumating si Jomar
ay inusisa ang asawa kung may nangyaring
masawa pero wala naman saka pa nito
nalaman ang mga nangyari kanina
Ang Aninong Dumadaan (Di-Etiolohikal)
Isinalaysay ni Jaber Bani
      Isang gabi nakatambay si Mang Jaber at
Babyboy na anak na lalaki ni Jaber sa
kanilang rooftop para magpa hangin. Nakita
nila ang aninong lumulukso sa mga bubong
ng mga maliliit na bahay ng mga kapitbahay
nila. Pumasok ito sa isang bahay na may
trapal lamang ang bintana. Natakot si
Babyboy dahil sa nakita habang hindi naman
makapaniwala si Jaber sa nasasaksihan nilang
mag-ama. Dali-dali silang bumaba at
kinabukasan ay ikenwento nila ito sa mga
kapit bahay.
Ang Haunted House  (Di-Etiolohikal)
Isinalaysay ni Farhanah Corry
      May isang kinakatakutan na bahay sa Purok
5, ang bahay ng pamilyang Corry. Apat na sa
miyembro ng pamilya ang namatay na sa bahay
na iyon. Bukod kasi sa sunod-sunod na may
namamatay sa miyembro ng pamilya nila ay
nag paparamdam daw ang mga ito sa kanila.
Minsan na rin sinapian ang isa sa kanila at
makalilisang ang iyang gibuhat sa dihang
gisudlan siya kay giluwa niya ang iyang taas
nga dila sa pagtuo nga ila kadto nga lola.
Nagtuo sila nga malas ang maong balay,
busa ila kining gibiyaan. Daghang mga tawo
ang nakapalit ug nagpuyo sa maong balay
apan wala sila magdugay kay aduna kuno
silay nakita ug gibati nga katingad-an sulod
sa balay. Usahay kuno dunay mopaandar sa
gripo, dunay mosaka-kanaog sa hagdanan o
ba kaha dunay bata nga magduwa kon naa
sila sa ilang tagsa-tagsa ka lawak. Ang mga
tawo moagi niini, ug sa matag higayon nga
adunay moagi niini sila maglikay nga
moliko sa maong balay. Ang hungihong
mao nga bisan kinsa nga moagi sa maong
balay kada gabii makakita og butang dinhi.
Cebuano  Pagsasalin sa Filipino
Ang Ghost Family (Non-Etiological)
Giasoy ni Nasheebah Mambuay
      Gituohan nga adunay pamilyang multo sa
barangay Tambacan. Kini ang istorya sa
pipila ka mga taga Tambacan. Dunay
working couple nga nangitag mabantayan ug
moatiman sa ilang anak, tungod kay pareho
silang walay oras sa ilang anak maong
nakahukom silang duha nga mangita. Ilang
nahimamat ang tiguwang nga giingong maoy
nag-atiman sa bata pinaagi sa rekomendasyon
sa kaila sa magtiayon ug kadto mao ang lola
sa mga kalag. Ang lola sa pamilya
nagpakaaron-ingnon nga nag-atiman sa bata,
bisan sa wala pa makigsulti ang mga
ginikanan sa mga bata, gipangita dayon niya
ang bata. Ilang gisultihan ang tiguwang nga
natulog ang bata ug dili sila gustong
madisturbo ang iyang pagkatulog ug mobalik
na lang apan miinsister ang tiguwang ug
gustong pasudlon ang bata. Busa nahadlok
ang magtiayon ug miingon nga ilang
hunahunaon kini.
Gabii na ug naghuot ang lugar, nagsugal ang
nakakatakot ang ginagawa nung siya ay
nasapian dahil iniluluwa nito ang mahaba
niyang dila na pinaniniwalaang iyon ang lola
nila. Inakala nilang malas ang bahay na iyon,
kaya ito ay kanilang inabandona. Marami na rin
ang bumili at nanirahan sa bahay na iyon ngunit
hindi nagtatagal dahil may nakikita at
nararamdaman daw silang kababalaghan sa
loob ng bahay. Minsan nga raw ay may parang
nagbubukas ng gripo, may nag umaakyat tas
baba sa hagdan o di naman kaya ay may nag
lalaro na bata kapag sila ay nasa kani-kanilang
mga silid. Nadadaanan ito ng mga tao, at sa
tuwing may dumadaan dito ay iniiwasan nilang
hindi mapalingon sa bahay na iyon. Usap-
usapan kasi na may nakikita raw dito ang kung
sino mang dumaan sa bahay na iyon tuwing
gabi.
Ang Pamilyang Aswang (Di-Etiolohikal)
Isinalaysay ni Nasheebah Mambuay
      May pinaniniwalaang aswang na pamilya
sa barangay Tambacan. Ito ay kwento ng ilan
sa mga taga Tambacan. May isang mag
asawang may trabaho naghahanap sila ng
magbabantay at mag-aalaga ng anak nila,
dahil pareho silang walang oras sa anak ay
napag pasiyahan nilang dalawa na maghanap.
Nakilala nila ang matandang nag aalaga raw
ng bata sa pamamagitan ng rekomendasyon
ng isang kakilala ng mag asawa at iyon ang
lola ng mga aswang. Ang lola sa pamilya ay
nag papanggap na mag aalaga ng bata, bago
pa man siya makausap ng mga magulang ng
mga bata ay agad nitong hinahanap ang bata.
Sinabi nila sa matanda na tulog ang bata at
ayaw nilang maistorbo ang tulog nito at
balikan nalang ito ngunit nag pupumilit ang
matanda at gusto nitong pasukin ang bata.
Kaya natakot ang mag asawa at sinabing pag
iisipan nalang nila ito.
Gabi nun at may lamay sa lugar, nagsusugal
ang mga tao sa labas. Nakita nila ang lalaking
mga tawo sa gawas. Ilang nakita ang anak sa
tiguwang nga naulian mao nga ila kining
gitawag. Miduol siya nga nagpakaaron
ingnon nga naghilak kay nagbitbit pa siyag
pahid nga murag naghilak gyud. Natingala
sila kay wala siya mamatay. Ila kining gitan-
aw ug Maayo ug Ilang nakita nga ang mitulo
sa nawong sa lalaki dili luha kondili laway.
Gusto sa maong multo nga lamyon ang naa sa
lungon. Busa nangahadlok sila ug gibuboan
ug tubig ang tawo ug gipalakaw siya
Cebuano  Pagsasalin sa Filipino
Ang Babaye (Non-Etiological)
Giasoy ni Amer Dimakuta
      Namatay ang babaye nga si Bok, diabetes
ang hinungdan sa iyang kamatayon. Tambok
kaayo siya nga dili na siya makasakay sa
pedal o tricycle. Sa wala pa mamatay, ang
mga patayng lawas niini ulod pa. Ang mga
higala nga sila Amer, Rasul ug Jamil nag-
uban. Taudtaod ilang nakita ang tambok nga
babaye, nagtuo si Amer nga pamilyar ang
maong babaye. Dihang nakahuna-huna siya
kung kinsa, nibarog dayon siya ug modagan
na unta asana pero nahunahunaan niya iyang
mga amigo. "Dagan, multo si Bok!" mao nga
nanagan silang tanan. Sa dihang nakalayo na
sila, nangutana si Jamil "Nganong nagpakita
man siya kanato?" Gitubag ni Amer si Jamil
nga nagkurog. "Kay utangan ko niya"
Cebuano
Ang Sementeryo
 (Non-Etiological)
Pagsaysay ni John Carl Cañete
     Usa ka hapon, mga alas sais si Blank, 15
anyos miadto sa sementeryo aron manguha
og dahon sa bayabas alang sa iyang inahan
nga bag-o lang nanganak. Duol ra kini sa
anak ng matanda  na papasok ng lamay kaya
tinawag nila ito. Lumapit ito na kunwari ay
naiiyak dahil may dala-dala pa itong pamunas
na animo’y umiiyak talaga. Nagtaka naman
sila dito dahil hindi naman niya ka ano-ano
ang namatay. Tinignan nila itong Mabuti at
Nakita nilang hindi iyak ang pumapatak na
nanggagaling sa mukha ng lalaki kung hindi
laway. Gusto na pala lamunin ng aswang na
iyon ang nasa kabaong. Kaya na alarma sila at
binuhusan ng tubig ang lalaki at pina alis.
Ang Babae (Di-Etiolohikal)
Isinalaysay ni Amer Dimakuta
      Namatay ang babaeng si Bok, ang dahilan
ng pagkamatay niya ay diabetes. Sobrang taba
niya na hindi manlang magkasya sa isang
padyak o tricycle. Bago mamatay ay inuuod pa
ang mga pa nito. Nakatambay ang
magkakaibigang Amer, Rasul at Jamil. Maya-
maya pa ay natanaw nila ang babaeng mataba,
naisip ni Amer na pamilyar ang nasabing
babae. Nang maisip niya kung sino yun ay
agad siyang napatayo at tatakbo n asana pero
naisip ang mga kaibigan. “Takbo, nag multo si
Bok!” kaya kumaripas na silang lahat ng
takbo. Nang makalayo sila ay nagtanong
naman si Jamil “ Bakit kaya siya nagpakita sa
atin?” nanginginig naman na sinagot ni Amer
si Jamil. “Dahil may utang ako sa kaniya”
Pagsasalin sa Filipino
Ang Sementeryo
(Di-Etiolohikal)
Salaysay ni John Carl Cañete 
      Isang hapon, bandang alas sais nagpunta si
Blank, 15 taong gulang  sa may sementeryo
upang pumitas ng dahon ng bayabas para sa
kaniyang inang kakapanganak pa lamang.
ilang gipuy-an apan walay nagpuyo dinhi ug
ngitngit pa kaayo, nag-isog siya bisan og
gibati niya ang tumang kahadlok kay
naghunahuna siya sa iyang inahan nga
naglisud. Naa siya sa tunga-tunga nga
nanguha og mga dahon sa dihang nakakita
siya og abo nga daw gikan sa lungag sa
lubnganan, lingin kini sa sinugdanan apan
hinayhinay nga nikatap hangtod nga daw
nagpadulong na kaniya. Dali siyang nanaog
sa punoan ug hapit na matumba, sa kaluoy sa
Diyos nakaanaog siya bisan naglibog ug
nagdali. Pag-abot niya sa balay, nabugtoan
pa siya og ginhawa nga dili na siya makasulti
hangtod nga nawad-an siyag ginhawa.
Pagkaugma, gihilantan siya, gisugilon niya
sa iyang mga ginikanan ang nahitabo maong
giatiman siya sa tambalanan ug naayo siya
paglabay sa lima ka adlaw.
Cebuan Pagsasalin sa Filipino
o
Ang mahiwagang kweba 
Cebuano
Kapre sa barangay Tambacan
(Dili etiological)
Sumala sa asoy sa
     Alas 6 na sa gabii, June 16, 2016.
Samtang naglakaw ko pauli sa among balay.
Hilom gyud niadtong gabhiona. Usahay kay
daghan man muagi sa part nga maglakaw ko
padulong pauli. Apan niadtong gabhiona
nakahunahuna ko nga mopauli nga
malipayon kay nahurot na ang tanan nakong
mga baligya sa merkado. Kay namaligya
kog mga prutas nga Mangga sa merkado.
Ug natingala kaayo ko ug abi nakog
mamatay ko kay kulbaan ko nga di ko
kalihok. Wala ko kabalo asa ko kuhaa akong
kusog para mudagan. Kay sa akong pagsaka
Malapit lamang ito sa kanilang tirahan ngunit
walang nakatira dito at napakadilim pa,
naglakas loob siya kahit nakakaramdam siya
ng matinding takot dahil naiisip niya ang
kanyang ina na nahihirapan. Nasa kalagitnaan
siya ng pagpitas ng dahon nang maaninag niya
ang isang abo na tila nagmula sa isang butas
ng puntod, hugis bilog ito noong una ngunit
unti-unting kumalat hanggang sa tila ito ay
papalapit sa kanya. Dali-dali siyang bumaba sa
punongkahoy at muntik pang mahulog, sa awa
ng Diyos ay maayos siyang nakababa kahit na
aligaga siya at nagmamadali. Pagdating sa
bahay, ay sobrang hinihingal pa siya at hindi
makapagsalita hanggang sa nawalan siya ng
malay. Kinabukasan, siya ay nilagnat,
nagkwento siya sa kanyang mga magulang
tungkol sa nangyari kaya siya ay pinagamot ng
mga ito sa albularyo at gumaling siya
makaraan ang limang araw.
Pagsasalin sa Filipino
Ang Kapre sa baranggay Tambacan
( Di-etiolohikal)
Ayon sa salaysay ni
     Alas 6 noon ng gabi , ika- 16 ng hunyo,
2016. Habang ako’y naglalakad pauwi sa bahay
namin. Tahimik talaga noong gabing yun.
Minsan Kasi maraming dumadaan sa bahaging
aking nilalakaran sa pag uwi. Ngunit sa gabing
iyon akala ko ako’y masayang uuwi dahil
naubos lahat ng aking paninda sa palengke.
Nagtitinda Kasi Ako ng mga prutas na Mangga
sa palengke. At laking gulat ko at Akala ko ay
mamatay ako sa sobrang Kaba na Hindi na Ako
makagalaw. Hindi ko alam saan ko nakuha ang
aking lakas para tumakbo. Dahil pag angat ko
sa langit. Ay may nakita akong Kapre.  Naka
kanlong siya sa puno ng Mangga Sobra niyang
sa langit. Nakita ko si Kapre. Nagpasilong
siya sa punoan sa Mangga, otso ka tiil ang
iyang gitas-on ug 8 sentimetros usab ang
iyang gisigarilyo. Taas ang iyang buhok ug
murag dili na siya maligo tungod sa iyang
sapot, mura siyag buang sa Kanto.
Makahadlok gyud to be honest.
Cebuano
Ang Duwende sa barangay Tambacan
(Dili etiological)
Sumala sa asoy sa
      Alas 8 sa gabii, samtang nanilhig ko,
nabati nako ang dili mapasabot nga pagbati
sa akong lawas. Pero gibalewala ra nako
ug paghuman nakog panilhig gilabay nako
tanan sa basurahan. Nakabantay ko nga
napuno ang basurahan mao nga nagkuha
kog dako nga bag para masulod sa tanan
namong basura sa Balay Unya nigawas ko
sa Balay ug gilabay ang mga basura nga
akong gidala. Sa akong paglabay niini,
nakadungog ko og gamay nga tingog nga
dili nako masabtan. Halika! mao na. Ug na
shock ko, ug nihunong akong kalibutan. Sa
dihang nakita gyud nako nga 1 centimeter
elf diay to. Taas siya ug nagsul-ob og
sinaw nga sinina, kalo ug mga sapatos nga
green nga Kay. Ang duwende naay isulti
nako pero nahutdan na kog alisngaw.
Tinuod – nasayod dayon ang akong
pamilya ug among mga silingan ug
hangtod karon dili gihapon ko makatuo sa
akong nakita
Cebuano
Ang Witch
(Dili etiological)
Sumala sa asoy sa
      Nagtuo ko nga ang mga ungo para lang
sa mga serye sa telebisyon nga kanunay
nakong makita ug dili kini tinuod sa tinuod
taas  na nasa walong talampakan at napaka taas
rin ng kanyang hinihithit na sigarilyo na nasa
Taas na 8 sentimetro. Mataas Ang kanyang
buhok  at parang Hindi na Siya naliligo dahil sa
kanyang suot para siyang tao na baliw sa may
Kanto. Nakakapangilabot talaga kung tutuusin.
Pagsasalin sa Filipino
Ang Duwende sa baranggay Tambacan
( Di-etiolohikal)
Ayon sa salaysay ni
      Alas 8 noon ng gabi, habang ako’y
nagwawalis ay nakaramdam na ako ng di
maipaliwanag na pakiramdam sa aking katawan.
Ngunit Hindi ko nalang ito pinansin at nang
matapos na akong magwalis at nilagay ko na
lahat ito sa basurahan. Napagtanto ko na puno na
ang lalagyan ng basura kaya kumuha ako ng
malaking lagayan upang magkasya na ang lahat
ng aming mga basura sa Bahay  Pagkatapos ay
lumabas ako ng Bahay at tinapon Ang mga
basura kong dala. Pagtapon ko palang ay may
narinig akong maliit na tinig na Hindi ko
maintindihan. Halika!ata iyon. At laking gulat
ko, at napatigil ang aking mundo. Nang
maaninag ko talaga na ito’y  isang duwende na
nasa 1 sentimetro. Ang taas at may suot itong
makintab na damit, sombrero at sapatos na Kay
tulis na kulay berde. May sasabihin ata Ang
duwende sa akin ngunit nakakurepas na ako ng
takbo. Ipinagbigay – alam ko agad ito sa aking
pamilya at sa aming mga kapitbahay at hanggang
ngayon ay hindi parin ako makapaniwala sa
aking nakita.
Pagsasalin sa Filipino
Ang kwento tungkol sa Mangkukulam sa
baranggay Tambacan
( Di-etiolohikal)
Ayon sa salaysay ni
      Akala ko Ang mga magkukulam ay para sa
mga teleserye lang sa telebisyon na lagi kong
nga kinabuhi. Pero nasaksihan nako ang
panghitabo nga dili gyud nako kataw-an o
kataw-anan. Kay Ang among silingan, sa
among likod naay usa sa mga tawo nga na-
witch sa usa ka ungo nga tawag nila sa
English vodoo. Ug ang ungo kay silingan ra
namo. Kay nakita nako ang kalit nga
pagtubo sa iyang tiyan. Nagsuka-suka ug
kanunay nag-defeet. Naa pud ulod nga
mugawas sa iyang suka para dili nako
madakpan. Nakita pud nako among silingan
nga naay daghang itom nga kandila ug mga
kahoy nga lainlain ug porma sa A Face of a
monster. Ang nawong sa mangkukulam dili
sama sa teleserye nga daghang lansis ug
normal lang nga tawo. Ug daghan siyag
itom nga monyeka. Wala sila mag-away.
Pero matud pa niya- Nasuko daw tong ex-
boyfriend namo nga silingan ra daw siya ug
gi-witch niya og ungo.
Cebuano
Akong minahal nga Diwata
(Di- Etiological)
Matud pa sa istorya ni Karen Mae Sagaral
    Usa ka adlaw natulog ko, nakamata ko ug
nakamata ko. Pero wa pa, nisuway kog lihok
pero kusog kaayo ang puwersa nga nagbira
nako ug di ko gustong pukawon. Wala koy
laing gibuhat maong natulog nalang ko for
the rest of the day, naghuna-huna nalang ko
basin kay gikapoy ko sa akong mga kauban
sa trabaho, kay kada sabado ko musulod as
janitor. Ug nakamata ko Usa ka Gabii.
Nahibal-an ko kini pinaagi sa pagpiit sa
akong kaugalingon. Taud-taud naa koy
nadunggan nga tingog sa akong luyo ug
nanindog gyud akong balahibo ug hapit ko
mauwaw, kay nakita ko sa usa ka lalaki, mas
hayag pa sa diamante Ang puti nga sinina,
nagsidlak nga murag diamante, gwapo kaayo
siya ug dili nako mapapas. akong
kaugalingon nga pagtutok niya, hangtod nga
nakikita at ito ay hindi totoo sa realidad na
buhay. Ngunit nasaksihan ko ang pangyayaring
hindi ko kailanman maaring tawanan o bigyan
ng biro. Dahil Ang aming kapit- Bahay, sa
likod namin ay isa sa mga taong nakulam ng
Isang mangkukulam  na tinatawag Nila sa
English na vodoo. At Ang nagkulam ay ang
aming kapit-Bahay rin mismo. Nakita ko Kasi
Ang biglang paglaki ng kanyang tiyan.
Nagusuka at laging nagdudumi. May lumulabas
Rin na uuod sa kanyang pagsusuka kaya hindi
ko marawi. Nakita ko rin ang kapitbahay namin
na maraming mga kandila na kulay itim at mga
kahoy na may iba’t ibang porma ng Isang
Mukha ng halimaw.  Ang mukha ng
mangkukulam ay Hindi gaya ng nasa teleserye
na maraming tigyawat at Isa lang itong normal
na tao. At marami siyang manika na kulay
itim.  Hindi Naman sila nagka alitan. Ngunit
Ang sabi- Sabi ay may Galit daw Ang dati
nitong nobyo na kapitbahay Rin namin at
pinakulam niya ito sa mangkukulam.
Pagsasalin sa Filipino
Ang iniibig Kong Engkanto
( Di-Etiolohikal)
Ayon sa salaysay ni Karen Mae Sagaral
     Isang Araw ako’y natutulog, gumising na
Ako at akala ko nagising na ako. Pero hindi pa
pala, sinubukan Kong gumalaw ngunit
sadyang malakas ang pwersang humahatak sa
akin at ayaw akong gisingin. Wala na akong
nagawa pa kaya natulog nalang Ako ng
tuluyan , inisip ko na lang na baka sa pagod ko
ito sa kakatrabaho, namamasukan kasi Ako
bilang tagalabada kada sabado. At nagising
ako Isang Gabi . Nalaman ko ito sa
pamamagitan ng Pagpisil ko sa aking sarili .
Maya- maya pa ay may narinig akong tinig sa
may likuran ko at nagsitayuan talaga Ang mga
balahibo ko at muntik ng mahimatay, sapagkat
nakita Ako ng Isang lalaki, na mas makintab
pa sa dyamante Ang suot na kulay puti,
kumikinang Kasi ito na gaya ng dyamante,
napaka gwapo niya at Hindi ko maalis Ang
permi na siya magstorya nako. Halos kada
adlaw. Gipaadto pa gani ko niya sa iyang
dakong balay ug wala gyud ko niya biyai.
Apan Usa ka Adlaw. Siya miingon nga Siya
namatay sa usa ka aksidente mao nga ako
nakakita sa Iyang tinuod nga porma. Dugo
kaayo siya ug makalilisang ang iyang
panagway ug nawad-an kog panimuot didto.
Nakamata na lang ko sa kamatuoran nga
naibog ko sa usa ka engkanto
Cebuano
Ang Kahoy nga nahimong Barko
( Di-Etiological)
Giasoy ni Mira Pepito
     Kaniadto adunay usa ka tawo nga
ginganlag Tikboy. Nakahukom siya sa
pagsuhid sa lasang. Samtang naglakaw siya,
nakakita si Tikboy og kahoy nga morag
barko. Milabay ang panahon usa ka grupo sa
mga tawo ang miadto sa lasang aron sa
pagputol sa pipila ka mga kahoy. Nianang
panahona sa kagabhion kalit siyang
nakadungog og talagsaong tingog. BANG!!!!
Pipila ka gutlo mibaha kini. Wala na ang
tanang humayan sa Tikboy. Gianod siya sa
baha. Unya nakaabot siya sa usa ka
nagsidlak, naggilakgilak, ug nindot kaayo
nga barko sa dagat. Samtang diha sa punoan
sa kahoy si Tikboy nakadungog siya og
daghang mga tawo nga nangayo og tabang.
Miabot siya ug dayon misakay sa barko.
Nakita niya ang usa ka grupo sa mga tawo
nga adunay mga ulo sa kalabasa. Nahadlok
gyud si Tikboy, wala na siya kabalo sa iyang
buhaton. Busa nangitag paagi si Tikboy nga
makagawas sa barko.
Apendiks B
aking sariling tumitig sa kanya, hanggang sa
lagi na siyang nakikipag usap sa akin. Halos
araw-araw. Pinapunta niya pa Ako sa kanyang
Bahay na malaking malaki at Hindi niya Ako
iniiwan. Ngunit Isang Araw. Sabi niya
namatay daw Siya sa Isang aksidente kaya
Nakita ko Ang kanyang tunay na anyo. Puro
Siya duguan at nakakakilabot Ang kanyang
pagmumukha at Doon na Ako nawala ng
Malay. Nagising nalang Ako sa nagising sa
katotohanan na umiibig Pala Ako sa Isang
engkanto.
Pagsasalin sa Filipino
Ang Kahoy na naging Barko
( Etiolohikal)
Isinalaysay ni Mira Pepito
       Noong unang panahon may isang lalaki na
nagngangalang Tikboy. Nagpasya siyang mag-
explore sa kagubatan. Habang naglalakad siya
ay nakakita si Tikboy ng isang puno na katulad
ng barko. Lumipas ang oras may isang grupo
ng mga tao na pumunta sa kagubatan upang
magputol ng ilang puno. Sa oras ng gabing
iyon ay bigla siyang nakarinig ng isang hindi
pangkaraniwang tunog. BANG!!!! Ilang
sandali pa ay bumaha. Wala na ang lahat ng
palayan ng Tikboy. Nadala siya sa baha.
Pagkatapos ay nakatagpo siya ng
nagniningning, kumikinang, at napakagandang
barko sa dagat. Habang nasa kahoy si Tikboy
ay narinig niya ang napakaraming tao na
humihingi ng tulong. Dumating siya at saka
pumasok sa barko. Nakita niya ang isang grupo
ng mga tao na may ulo ng kalabasa. Takot
talaga si Tikboy, hindi niya alam ang gagawin.
Kaya nakahanap ng paraan c Tikboy para
makalabas sa barko.
 Cebuano Pagsasalin sa Paliwanag
Filipino
1. Ang imong botar Boto mo ay Mahalaga ang boto mo dahil ito rin ang
katumbas sa imong katumbas ng para sa kinabukasan mo
kaugmaon kinabukasan mo
2. Ang usa ka Buti pa ang hayop sa
mananap sa lasang kagubatan, kaysa Dahil ang hayop ay malayang gawin ang
mas maayo pa kay mamamayang lahat habang ang tao ay hindi
sa usa ka walang kalayaan.
lungsoranon nga
walay kagawasan. 
3. Bisan unsang lasang Saan mang gubat ay Mag ingat sa kung sino ang iyong
adunay mga bitin. may ahas. pinagkakatiwalaan dahil kahit saan ay
may taong sakim
4. Sa panahon sa Sa oras ng kagipitan, Dahil sa oras na nangangailangan ka ng
panginahanglan, nakikilala ang tunay tulong tanging ang mga totoong tao ang
ang tinuod nga mga na kaibigan nandiyan para sayo.
higala mailhan
5. Ang tawo nga Ang lalaking may Ang lalaking madaming pera hindi
adunay kwarta dili pera, di nagiging pangit sa paningin ng mga babaeng
mahimong mangil- pangit sa mata ng mukhang pera
ad sa mga mata ni minera
minera.
6. Ang pagpahulam sa Ang pagpapautang Dahil kapag mangungutang ay ambait na
usa ka higala sa kaibigan ay palakaibigan at kapag oras na ng singilan
makakuha usa ka kumikita ng kaaway ay tila ba nasisindihang kalaban
kaaway
7. Bisan pa maligo Kahit paliguan ng
ang kanding sa pabango ang Lalabas at lalabas din ang tunay na ugali
pahumot, dili kambing, di ng isang tao
mawala ang mawawala ang anhit
gikiskisan nga ulo na angkin
8. Mas maayo nga Mabuti pa ang nag- Mabuti pa ang mapag-isa kaysa mga
mag-inusara kaysa iisa kaysa masamang kasama mo ay masasama dahil maari ka
sa dili maayo nga kasama nilang maipahamak
kauban
9. Dili ko masakitan, Ako ay di aaray, Hindi ako basta-basta susuko hanggang
kung dili masakitan kung hindi sa hindi pa ako napapagod
nasasaktan
10. Ang bitin molambo Ang ahas ay Ang chismiss ay lumalaki at
sa mga balita ug lumalaki sa balita at nadudugtongan pag ito ay ibinabalita at
 tsismis sabi-sabi sinasabi
11. Ang tawo nga Ang taong tahimik Paliwanag: Hindi dahil tahimik ang isang
hilumon Kapag nag-isip ay tao ay wala na siyang alam. Merong mga
malalim tao na pinipili muna nila ang kanilang
Kung maghuna-huna Ang taong sinasabi, dahil alam nila na hindi
kay lalom mabunganga nasusukat ang talino sa dami ng salita na
Ang tawo nga tabian Walang kuwenta ang lumalabas sa bibig
salita
Walay klaro ang
storyahan
12. Kung batuon ka ug Kapag binato ka ng Huwag mong sabayan ang galit ng iyong
bato, bato-a siya ug bato mga kaaway.
pan  Batuhin mo ng
tinapay
13. Ang leksyon kay Ang aral ay Paliwanag: Matutong intindihin sa iyong
makalimtan sa nakakalimutan sa puso ang mga pinag-aaralan. Huwag
tunga-tunga sa gitna ng kalituhan mag-aral para lang sa pag-susulit, hindi
kalibugan pero ang Ngunit ang natural nagtatagal ang ganitong kaalaman.
natural na kinaiya na asal ay hinding- Intindihin at damdamin ang binabasa
kay dili mabiyaan hindi mapag-iiwanan para habang-buhay mo itong magamit.
14. Mas delikado ang Mas delikado Ang taong may pinagaralan kapag
tawo nga edukado Ang taong edukado ginamit ito sa kabutihan ay pakinabang
ng sanlibutan, ngunit kapag ito ay
ginamit para sa masamang bagay,
marami ang mapapahamak
15. Matag usa sa atoa Bawat isa sa atin ay Tayo ang gumagawa ng desisyon na
kay arkitekto sa arkitekto ng ating makaka-apekto na ating buhay. May
atong kapalaran. kapalaran. kakayahan tayong magsumikap upang
marating natin ang ating nais marating
kasama ng panalangin.
16. Leksyon ang Aral ay gawing tulay Paliwanag: Ang mga batang nagaaral ng
himuong tulay Tungo sa mabuti ay magkakaroon ng magandang
padulong sa nindot magandang buhay kinabukasan
na kinabuhi.
17. Kung unsa ang Kung ano ang puno, Kung ano ang pinanggalingan ay siya rin
punuan, siya ang siya ang bunga. ang bunga. Kadalasan, ito ay tumutukoy
bunga. sa pagkakaparehas ng anak sa kanyang
mga magulang.
18. Kung walay Kung walang tiyaga, Walang pag-unlad kung hindi ka
paglahutay, walay walang nilaga. marunong mag tiyaga o magtrabaho ng
linat-an maigi.
19. Pagkataas man sa Pagkahaba-haba Sa kabila ng maraming taon at pagsubok
prosisyon sa mang ng prosisyon na dumating, mauuwi pa rin sa kasalan
 simbahan ra sa simbahan din ang ang relasyon.
gihapon ang tuloy.
padulngan
20. Naa sa Ginoo ang Nasa Diyos ang May awa ang Diyos sa tao at nais nitong
kaluoy, nasa tawo awa, nasa tao tulungan sa mga problema niya sa buhay.
ang aksyon ang gawa. Subalit, nasa tao pa rin kung kikilos siya
o hindi.

Apendiks C

Mga Pamahiin

Cebuano  Pagsasalin sa Filipino Paliwanag

1. Ayaw pagsabwag ug Bawal magkalat ng kanin Paliwanag: Kung magsasayang
bugas kay mawad-an dahil nakakawala ng ka ng pagkain ay nakakawala ng
ka ug grasya. grasya. grasya.
2. Bawal maglangoy sa Bawal mag suyod kapag Kapag nagsuyod ka nang gabi
gabii kay basin naay gabi dahil maaaring may ay may mamamatay
mamatay. mamatay. kinabukasan.
3. Bawal manahi kon Bawal mag tahi kapag Kapag buntis ka huwag magtahi
buntis kay basin buntis dahil maaaring dahil maaaring mahirarapan ka
maglisod sa mahirapan sa sa panganganak
pagpanganak. panganganak
4. Ang mga buntis dili Kapag pula ang kulay ng Bawal lumabas ang mga buntis
tugotan nga mogawas langit bawal lumabas ang pag pula ang langit dahil
kung pula ang langit. mga buntis. gumagala ang mga multo.
5. Kung magdamgo ka Kapag nanaginip ka na Kapag nanaginip ka na
nga nangatangtang ang nalalagas ang ngipin mo nalalagas ang ngipin mo ay may
imong ngipon, adunay ay may mamamatay sa mamamatay na mahal mo sa
mamatay sa imong pamilya mo buhay dahil nagpapahiwatig
pamilya itong may mahihiwalay sayo.
6. Kung mawala ka, Kapag naligaw ka Dahil maaaring na nuno ka
ibalik ang imong sinina baliktarin mo ang suot kapag binaliktad mo ang suot
sa sulod. mong damit mong damit ay makikita mo ang
daanan.
7. Kung babae ka unya Kapag babae ka at Ang ahas ay ang lalaking
nagdamgo kag halas ug nanaginip ka ng ahas at kapalaran mo na nagpakita sayo
gipaak ka, magminyo natuklaw ka ay sa panaginip mo.
 mo mapapangasawa ka
8. Kung naay iring na Kapag may pusang Ang pagiyak ng pusa ang
gahilak sa atubangan sa umiiyak sa tapat ng bahay naghuhudyat na may
balay, ang pasabot ana ibig sabihin ay may mamamatay at iiyak sa bahay na
kay naay mamatay. mamamatay. iyon.
9. Ayaw panilhig sa gabii Huwag magwalis sa gabi Sa tuwing magwawalis ng gabi
para dili muhawa ang para hindi umalis ang ay parang itinataboy mo ang
grasya. biyaya biyaya
10. Ayaw pagtanom ug Huwag magtanim ng Ang papaya ang nag dadala ng
kapayas sa atubangan papaya sa harap ng bahay kamalasan sa harap ng bahay.
sa balay kay malas. dahil malas
11. Ibutang ang libro sa Ilagay Ang libro sa ilalim Para hindi mo raw makalimutan
ilawom sa unlan Sa dili ng unan Bago matulog ang iyong pinag-aralan
pa matulog
12. Walay pagtaghoy o Bawal  papaswit o sisipol Nakakatawag ito ng sakit.
pagtaghoy
13. Kinahanglan nga Kailangan magpaalam Para hindi raw madisgrasya o
manamilit sa husto sa Muna ng maayos Bago may mangyaring Hindi
dili pa mobiya sa umalis ng Bahay. maganda.
Balay.
14. Dili maligo sa Biyernes Bawal maligo kapag Para hindi magkasakit ng
Santo Biyernes Santo habang-buhay.
15. Ayaw pag-awit Bawal  kumanta sa harap Makakapag-asawa ka ng
atubangan sa stove ng kalan sobrang tanda.
16. Gidili ang pagkuha sa Bawal  ilabas Ang Dahil Lalabas din ang swerte.
gibanlas sa pultahan. winalisan sa may pintuan.
17. Gidili ang pagsul-ob og Bawal magsuot ng pulang Masaya daw ito sa sinapit ng
pula nga sinina kung damit kapag may Patay. namatay.
ikaw adunay panimuot
18. Ayaw pagbasa og mga Bawal magbasa ng mga Magiging sanhi ito ng
libro kon ngitngit o babasahin kapag madilim pagkabulag.
palong ang suga. o Patay ang ilaw.
19. Ambak ang katumbas Tumalon ng katumbas ng Tataas ka ng isang sentimetrong
sa imong edad sa iyong edad sa Araw ng Taas.
Adlaw sa Pasko ug Pasko at Bagong Taon.
Adlaw sa Bag-ong
Tuig.
20. Kinahanglan nga Magsabi dapat ng tabi- Para hindi magimbala at magalit
 adunay isulti kung tabi po kapag dumadaan ang mga Multo o Engkantong
moagi sa usa ka lugar sa lugar na sobrang Naninirahan sa lugar.
nga hilom kaayo ug tahimik at nakakakilabot.
makahadlok.

Apendiks D

Mga Bugtong 

F. Bagay o Kagamitan

Cebuano  Pagsasalin sa Filipino Paliwanag 

1. Isa ka barko duha ka Isang barko dalawa ang Ang dalawang pasahero ay ang
pasahero pasahero lutuan
Sagot: Kalan
Tubag: Kalan
3. Lantaw sa akoa, ang Tumingin ka sakin, ang Kapag tumingin ka sa salamin
makita nimo kay ikaw makikita mo ay ikaw din ang makikita mo ay ikaw parin
gihapon Sagot: Salamin
Tubag: Samin
4. Humok na murag Malambot na parang Dahil ang unan ay malambot at
panganod, kuyog nako ulap, kasama ko sa kapag na nanaginip ka parang
sa pangandoy pangarap natutupad ang iyong mga
Sagot: Unan pangarap
Tubag: Unlan
5. Makatindog na walay Nakakatindig ng walang Dahil ang baso ay walang paa at
tiil, naay tiyan pero paa, may tiyan pero walang bituka pero nalalagyan ng
walay tina-i walang bituka tubig
Sagot: Baso
Tubag: Baso
21. Naay kamot, walay May kamay, walang paa, Ang nagbibigay ng minute at
tiil, naay nawong may mukha, walang Segundo ay ang kamay
mata
Tubag: Orasan
 Sagot: Orasan
22. Ningdagan si Kaka, Tumakbo si Kaka, Kapag binuksan ang siper ay para
natunga ang yuta nabiyak ang lupa itong nabibiyak
Tubag: Siper Sagot: Siper
23. Adunay Kahoy nga May Puno walang Dahil ang sandok ay parang Puno
walay bunga, bunga,  na walang bunga at sanga.
Adunay mga dahon May dahon walang sanga
nga walay mga sanga Sagot: Sandok 
Tubag: Ladle
24. Sundalo nga Negro, Sundalong Negro, Dahil ang mga Poste ay nakatayo
Nagbarog sa suok Nakatayo sa kanto na parang mga sundalo.
Tubag: Post Sagot: Poste
    
G. Pagkain
25. Daghay buhok, walay Madaming buhok,walang Dahil ang mais ay
nawong mukha maraming buhok
Sagot: Mais
Tubag: Mais
26. Akong isda sa Maribiles, Isda ko sa Maribiles , Nasa Dahil Ang Sili ay
Ang timbangan naa sa loob Ang kaliskis maraming buto na parang
sulod Sagot: Sili kaliskis.
Tubag: Sili

H. Katawan
27. Duol na sa mata, Kay lapit lapit na sa Dahil ang tainga ay hindi natin nakikita
dili pa nimo mata, di mo pa kahit ano pang gawin mo, yun lang ay kung
makita makita. mag sasalamin ka
Sagot: Tainga
Tubag: Dalunggan

I. Hayop
28. Dili pari, dili hari,
nagsuot ug sari-sari
Tubag: Alibangbang
29. Naa si Katoto, nagbitbit
ug payag
Tubag: Pagong
Hindi pari, hindi Dahil ang paru-paru ay may ibat-
hari, nagdadamit ng ibang kulay
sari-sari
Sagot: Paru-paru
Narito na si Katoto, Dahil ang mag Pagong ay may dala-
May dala-dalang dala sa kanilang likod.
Kubo
 Sagot: Pagong
Paliwanag: Dahil ang mag Pagong ay may dala-dala
sa kanilang likod.
30. Tigulang na ang lolo ug Matanda na ang Ayaw nilang maligo dahil sa takot
wala pa maligo. nuno hindi pa sila sa tubig.
naliligo.
Tubag: Cat Sagot: Pusa
Paliwanag: Ayaw nilang maligo dahil sa takot sila sa
tubig.
31. Gamay pa si Nene ug Maliit pa si Nene Dahil ang mga Langgam ay may
makasaka sa tore. nakakaakyat na sa maraming malagkit na paa na
tore. nakakaakyat sa matataas na pader.
Tubag: Ant Sagot : Langgam
Paliwanag: Dahil ang mga Langgam ay may
maraming malagkit na paa na nakakaakyat sa matataas
na pader.
32. Kini ang bayaw, Ito na si bayaw, Dahil ang buntot ng Alitaptap ay
nagdala og suga dala-dalay ilaw umiilaw sa Gabi.
Sagot: Alitaptap
       Tubag: Alitaptap

33. Pagkatulog sa adlaw, Sa araw Dahil ang buntot ng Alitaptap ay

pagmata sa gabii. nahihimbing, sa umiilaw sa Gabi.
gabi ay gising.
Tubag: Bat Sagot: Paniki
34. Lisod dakpon, pero Mahirap hulihin, Dahil ang mga Isda ay Mahirap
Lami kan on pero masarap kainin hulihin pero pag nakakain ka ng
Sagot: Isda nalutong isda ay tiyak na
Tubag: Isda masasarapan ka at babalik -balikan
mo pa. .
35. Sukad sa bata pa si Kay liit pa ni Dahil ang mga bibi ay kumekendeng
Neneng, kahibalo na Neneng marunong kapag naglalakad.
siya sa paghimo og nang kumendeng
maayong ngalan Sagot: BiBi
Tubag: BiBi

J. Daanan
36. Higot sa imong balay, Tali ng bahay mo, tali Dahil ang daanan ay konektado sa
higot sa among balay ng bahay ko. mga bahay-bahayan.
Tubag: Dalan Sagot: Daanan
 Apendiks E

Mga Palaisipan
Cebuano  Pagsasalin sa Filipino Paliwanag
1. Nagdamgo ka na nakulob Nanaginip ka na tumaob ang
ang sakayan na inyong bangkang sinasakyan ninyo Dahil ito ay isang
gisakyan kuyog nimo ang kasama mo ang mama mo at panaginip lamang 
imong mama ug igsuon, kapatid mo anong gagawin mo?
unsa imong buhaton? Sagot: Gumising ka
Sagot: Pagmata na
2. Unsa ang buhaton sa Anong gagawin ng babae para
babaye para dili makita hindi makita ang ngipin niya
iyang ngipon kung kapag tumatawa? Dahil dapat kapag
mukatawa? Sagot: Takpan niya ang bibig ngumiti ang babae ay
Sagot: Tambunan iyang gamit ang kamay niya mahinhin o Mayumi
baba gamit iyang kamot
3. Mulingi sa tuo, mulingi sa Lumilingon sa kanan, Dahil ang electric fan
imo, mulingi sa wala lumilingon sayo, lumilingon saay lagging lumilingon
Sagot: Electric fan kaliwa lingon at parabang
Sagot: Electric fan ikaw ay kaniyang
sinusundan
4. Duha ka sundalo sulod- Dalawang sundalo labas, masok Dahil ang sipon ay
gawas sa langob sa kuweba tumutulo at kapag
Sagot: Sip-on Sagot: Sipon ito’y sininghot
papasok ulit ito sa
ilong
5. Unsa imong makita sa Ano ang makikita mo sa gitna ng Dahil kung ito ay
tunga sa dagat? dagat? bibigyan pansin sa
Sagot: G Sagot: letrang G salitang dagat letrang
g ang nasa gitna
6. Naa ka sa isa nga karera. Nasa isang karera ka. Ikaw ang
Ikaw ang naa sa ikatulo na nasa ikatlong puwesto. Nahabol Dahil nahabol mo ang
puwesto. Naapsan nimo mo ang ikalawang puwesto. ikalawang puwesto
ang ikaduha na puwesto. Anong pwesto mo na ngayon? kaya ikaw ang pumalit
Unsa na imong puwesto Sagot: Ikalawa sa ikalawang puwesto
karon?
Sagot: Ikaduha
7. Unsa ang pirme muabot Ano ang laging parating pero Dahil ang bukas ay
pero dili man jud siya hindi naman talaga dumarating paulit-ulit naman na
muabot Sagot: Bukas dumadating
Sagot: Ugma
8. Naay tulo na purtahan na May tatlong pinto na kailangan
 kailangan nimo agian para
makagawas. Pero kada
purtahan kay naay kuyog
na kuyaw. Sa una nga
purtahan naay suba na dili
mahibal-an unsa ka lalom.
Sa ikaduha na purtahan
kay naay halas na duha ka
tuig walay kaon. Sa
ikatulo na purtahan kay
lalaki na pusilon ka. Asa
ka muagi?
Sagot: Sa ikaduha na
purtahan
9. Unsa na gamit ang paliton
nimo na itom, gamiton
nimo na pula ug ilabay
nimo na puti?
Sagot: Uling
10. Unsa na gamit ang naguba Anong bagay ang nasisira na
na wala pa nabuhat? hindi pa man naisasakatuparan?
Sagot: Saad Sagot: Pangako
11. Naay lima ka managsuon
sa kwarto. Si Ria na
nagbasa. Si Mara na
nagluto. Si KC na nagdula
ug chess. Ug si Maria na
nagsulat. Unsay gibuhat
sa ikalima na anak?
Sagot: Nagdula ug chess
kuyog si KC
12. Unsa imong makita sa isa
ka beses sa isa ka minuto,
duha sa walo ka siglo pero
dili sa hangtod sa
hangtod?
Sagot: letrang O
13. Kung muambak ka sa
ikatulo na palapag na
mong daanan para makalabas.
Ngunit bawat pinto ay may
kasamang panganib. Sa unang
pinto ay may ilog na hindi alam Dahil ang ahas ay
kung hanggang saan ang lalim. patay na, sino ba
Sa ikalawang pinto ay ang ahas namang ahas ang
na dalawang taon nang hindi kakayaning hindi
kumakain. Sa ikatlong pinto ay kumain sa loob ng
lalaking babaril sayo. Saan ka dalawang taon
dadaan?
Sagot: Sa ikalawang pintuan
Anong bagay ang bibilhin mo ng Dahil ang uling ay
itim, gagamitin mo ng pula, at kulay itim, at kapag ito
itatapon mo ng kulay puti? ay nagamit na at
Sagot: Uling nasindihan ng apoy
kaya naging kulay
pula at kapag itinapon
mo na ay kulay abo na
ito
Dahil ang pangako ay
maaring mapako
Mayroong limang magkakapatid Dahil ang ibang
sa silid. Si Ria ay nagbabasa. Si tatlong magkakapatid
Mara ay nagluluto. Si KC ay na sina Ria, Mara at
naglalaro ng chess. Habang si Maria ay gumagawa
Maria naman ay nagsusulat. Ano ng mga bagay na
ang ginagawa ng ikalimang kayang gawin nang
anak? mag-isa samantalang
Sagot: Naglalaro ng chess ang paglalaro ng chess
kasama ni KC ni KC ay kailangan ng
kasama.
Ano ang makikita mo ng isang Dahil mayroong
beses sa isang minuto, dalawa sa letrang O sa mga
walong siglo, pero hindi sa salitang minute at
habambuhay? walong siglo pero
Sagot: letrang O wala ito sa salitang
habambuhay.
Kapag tumalon ka sa ikatlong Dahil kapag nahulog
palapag na gusali, saan ang ka mula sa mataas na
 bilding, asa ka padulong?
Sagot: sa ospital
14. Ngano muinom ta ug
tubig?
Sagot: Kay dili man
mausap ang tubig
15. Unsa na butang ang dili
botilya o pitsel na daghan
ug buslot pero kaya
muimbak ug tubig?
Sagot: Sponge
16. Bag-o madiskubre na ang
Mt. Everest ang
pinakataas na buntod sa
tibuok kalibutan, unsa ang
pinakataas na buntod sa
kalibutan?
Sagot: Mt. Everest
gihapon, wala pa lang siya
madiskubre ug ayo
17. Unsa na butang na kung
pakaonon nimo kay
magkakusog, kung
paimnon kay mamatay?
Sagot: Kalayo
18. Nganong ginaablihan ang
bintana kada buntag?
Sagot: Kay sarado,
nganong ablihan pa man
kung abli na daan.
19. Unsa na pan ang dili
makaon ang tunga?
Sagot: Donut nga naay
buslot sa tunga
20. Unsay naa sa jeep,
tricycle ug bus pero wala
sa eroplano?
bagsak mo?
Sagot: Sa ospital
Bakit tayo umiinom ng tubig?
Sagot: Kasi hindi naman natin
maaaring nguyain
Anong bagay ang hindi naman
bote o pitsel, na mayroon ding
maraming butas, pero kayang
mag-imbak ng tubig?
Sagot: Ispongha o Sponge
Bago matuklasan na ang Mt.
Everest ang pinakamataas na
bundok sa buong mundo, ano
ang pinakamataas na bundok sa
mundo?
Sagot: Mt. Everest pa rin, hindi
nga lang ito natutuklasan pa
Anong bagay ang kapag
pinakain mo ay tumitindi, kapag
pinaiinom naman ay
namamatay?
Sagot: Apoy
Bakit binubuksan ang bintana
tuwing umaga?
Sagot: Kasi nakasara,bakit
bubuksan mo pa ba kung bukas
na.
Ano ang tinapay na hindi
kinakain ang gitna?
Sagot: Donut na may butas sa
gitna
Anong meron sa jeep, tricycle, at Dahil mayroong mga
bus, pero wala sa eroplano?
Sagot: Side Mirror
gusali, sa ospital ka
dadalhin para
maipagamot.
Dahil hindi naman
mangunguya ang tubig
at ito ay iniinom
lamang.
Dahil ang isang
“sponge” ay kayang
sumipsip ng tubig
kahit mayroon itong
maraming butas.
Dahil wala nang iba
pang mga bundok ang
tatalo sa taas ng Mt.
Everest kaya ito ang
pinakamataas na
bundok sa buong
mundo. 
Dahil lumalakas ang
apoy kapag ito’y
nahanginan nang
matindi pero kapag ito
ay nabuhusan ng
tubig, namamatay ito. 
Dahil sinasara ang
bintana tuwing gabi
kaya binubuksan ito
pagsapit ng umaga.
Dahil mayroong butas
sa gitna ng donut,
pawang ang gilid
lamang nito ang
nakakain.
side mirror sa
magkabilang gilid ang
jeep, tricycle at bus
 Sagot: Side Mirror ngunit wala ito sa
isang eroplano.

APPENDIX F

MGA BULONG
Cebuano Pagsasalin sa Filipino Paliwanag
1. Tabi-tabi po lolo, palihog kuhaa ang Tabi tabi po apo, alisin mo po ang
kasakit sa akong pamilya sakit ng pamilya ko

2. Kinsa ni? Mano po.

3. By the way, by the way, tiyo. Tabi, tabi po, ingkong.

4. Makakwarta. Makikiraan po.

5. Panamilit Paalam
6. Pag- amping Kanunay Ingat lagi.
7. Lakaw, lakaw, ug ikaw mahimong Lumayo kayo, umalis kayo, at
mabangga baka mabangga kayo 
8. Ayaw kasina, sa walay pagdaugdaug Huwang kayong maiinggit, nang
hindi kayo magipit

9. Pag-ayo, amahan, ang mga Pagaling ka, amang, mahirap ang

masakiton kabus may karamdaman

10. Hinaot unta nga mokusog ang ulan, Lumakas-sana sana ang ulan,
aron mabasa ang uga nga yuta upang mabasa ang lupang tigang.

11. Ayaw pasakiti nga dili moliko Huwag mananakit nang di ka rin
mamilipit
12. Ayaw pagsumbag kung dili ka Huwag manununtok nang di ka
magsuka rin masapok

13. Pag-amping sa biyahe. Ingat po sa biyahe

14. Pagmabination. Pakabait ka.
15. Kabay nga bulahan ka Pagpalain ka nawa.
16. Kon malinawon ka kanunay, dili . Kung lagi kang payapa, sakit
 mosamot ang imong kasakit. mo'y di lulubha

17. Ang kasingkasing nagsuka, ang utok Puso'y sumusulak, sa praning ang
sa kasakit utak

18. Dali. Paabot po

19. Mga Hunghong sa Bicol
"Dakong siyudad, gamay nga
siyudad,
akong ngipon guba ug mangil-ad.
Nanghinaut ko nga mahatagan ko
nimo og usa ka balos
Bulong sa Bicol
"Malaking lungsod, maliit na
lungsod,
sira at pangit ang ngipin ko.
Sana mabigyan mo ako ng kapalit

20. Mga hunghong sa mga Bagobo sa Mga bulong ng mga Bagobo ng

Mindanao
 “Gikawat nimo ang akong    bugas,
Hinaot mabuka ang imong mga
mata,
nanghubag ang imong lawas,
kining mga tawhana mopatay
kanimo"
Mindanao
"Ninakaw mo ang aking bigas,
Sana'y magmulat ang iyong mga
mata,
namamaga ang iyong katawan,
papatayin ka ng mga lalaking ito"

Appendices G
Mga impormante

Pangalan Hanapbuhay Edad Ang kanyang naisalaysay na kwento 

Paoy Antonio Security Guard 55 Ang Alamat ng Tambacan 
Hadji Madrigal Businesswoman 72 Ang Alamat ng Tamban
Monina A. Quintana  Businesswoman 45 Ang Alamat ng Hanging Bridge 
Papi “ Burdz”Managa Badjao 22 Ang mga Badjao
Reke Mandalu  Bakit may Kalesa sa Tambacan
Reke S. Laborte  Estudyante 24 Ang mga Pedikab Drayber 
Edwardo Arsenio 
Marco Badio Ang Bagsakan
H. Abdul Jalal Manggis
Elena Hisoler Ang Bularan 
 Ruth L. Balason
Jazhiel Mae Devilleres 
Mitch Gorres
Jaber Bani Wala 46
Farhanah Corry Estudyante 22
Nasheebah Mambuay Wala 44 Ang ghost Family 
Amer Dimakuta Wala 34 Ang Babae 
Estudyante 20
John Carl Cañete Ang Sementeryo 

Apendiks H

                                                            Curriculum Vitae
Pangalan: Sheila L. Barrientos
Edad: dalawangput-apat na taong gulang
Tirahan: 1 East Extension, Purok Falcata Hills Tubod, Iligan City, Lanao del Norte
ST

Relihiyon: Romano Katoliko

Petsa ng Kapanganakan: Disyembre 05, 1997
Magulang: 
Ruth L. Barrientos
Ronnie D. Barrientos
Edukasyong Natamo:
Elementarya: 
South I-A Central School
Sekondarya:
Iligan City National High School, Mahayahay
Kasalukuyang Nag-aaral:
St.Peter’s College, Iligan City
Kurso: 
Bachelor of Secondary Education- English
Numero ng Selpon:
09564069124
Pangalan: Yumerhaya A. Balt
Edad: Dalawampu’t dalawang tang gulang
Tirahan: Purok 5, Tambacan, Iligan City, Lanao del Norte
Relihiyon: Islam
Petsa ng Kapanganakan: Hulyo 12, 2000
Magulang: 
Noraya A. Balt
Roy D. Balt Jr.
Edukasyong Natamo:
Elementarya: 
Tomas Cabili Central School
Sekondarya:
Tomas Cabili National High School
Kasalukuyang Nag-aaral:
St.Peter’s College, Iligan City
Kurso: 
Bachelor of Science in Secondary Education Major in English
Numero ng Selpon:
0909-871-6494
Pangalan: April Mae Cabus
Edad: Dalawampu't isang taong gulang
Tirahan: Purok 5A, Brgy Santiago, Iligan City, Lanao del Norte
Relihiyon: Katoliko
Petsa ng Kapanganakan: Mayo 24, 2001
Magulang: 
Maria Mae C. Daniel
Dario M. Sadernas
Edukasyong Natamo:
Elementarya: 
Cabili Village Elementary School
Sekondarya:
Iligan City East High School Santiago Annex
Kasalukuyang Nag-aaral:
St.Peter’s College, Iligan City
Kurso: 
Bachelor of Elementary Education
Numero ng Selpon:
09708707080
 Pangalan: Jashnie G. Abejo                                                                           
Edad: Dalawampu't Apat na taong gulang                                          
Tirahan: Purok 17, Dalipuga Townsite, Iligan City
Relihiyon: Katoliko
Petsa ng Kapanganakan: Hulyo 17, 1998
Magulang: 
Janet G. Abejo
Julius C. Abejo
Edukasyong Natamo:
Elementarya: 
Sacred Heart High School
Sekondarya:
Sacred Heart High School
Kasalukuyang Nag-aaral:
St.Peter’s College, Iligan City
Kurso: 
Bachelor of Arts in Filipino
Numero ng Selpon:
09276754735