Lit.

102 KULTURANG POPULAR

KABANATA 3: Mga Bakas ng Popularisasyon Bilang Aparatong Kolonyal/Komersyal at ang

Kapangyarihan ng Komukunsumong Masa

Inaasahang matutunan:
a. Nailalahad ang seneryo ng lipunan sa panahon ng komersyalismo.
b. Naihahambing ang dating kultura sa kultura ngayon.
c. Nakasusulat ng iba’t ibang kultura noon na buhay pa hanggang ngayon.

Introduksyon

 Ang kulturang popular ay kasangkapan sa pagpapahayag ng damdamin at kaisipang popular. Ngunit

ang pagpapahayag na ito ay hindi payak lamang sa paglilipat ng nilalaman ng isang isipan sa isipan ng iba.
May radikal na intensyon ang komunikasyon sapagkat ito ay kasangkapan ng kapangyarihan dahil bukal ang
wika sa pagnanasa ng taong abutin at manipulahin ang kanyang lugar.

Mabisang aparato ng kolonyalismo at komersyalismo ang popularisasyon. Sa panahon ng pananakop

ng Kastila ginamit ang krus, sandata at maskara. Pagdating ng mga bagong kolonyalistang Amerikano, ginamit
naman ang teknolohiya at mas midya. Sa diskursong ito ang popularisasyon ay pananakop bilang
panghihimasok sa kasarinlan ng kamalayan at katawan. Panlulupig din ito na kinukonsidera ang paggamit ng
simbulo, senyal at materyal na kumakalat dala ng mga inobasyon at istratehiyang kolonyal at komersyal sa
bansa. Ngunit sa bandang huli mayroong tensyon, kontradiksyon, kapangyarihan at resistans ng mamamayan
ang nalilikha.

Abstraksyon

Mga Kolonyalismo

Ang pagsusuri sa kontexto ng aparatong popularisasyon ay isang mapanuring pagtingin sa naging epekto ng
kolonyalismo sa Pilipinas. Inuunawa ang salitang kolonyalismo sa papel na ito bilang texto at kontexto ng
pananakop sa Pilipinas. Ang una ay patungkol sa imahe bilang instrumento sa pagpapalawig ng kaayusan,
pananakop at paniniil sa katawan at kaisahan ng bawat Filipino. Dito sa imahe ng kolonyalismo ipinapalabas
ang pagkakaroon ng simbulong krus, espada at maskara bilang mga natatanging simbolikong instrumentong
ginamit ng mga Kastila para sa panlulupig at pagpapayapa ng kaayusan ng mga Filipino. Ginamit ang
relihiyon upang maikalat ang Kristiyanismo sa bansa. Ginamit naman ang dahas at puwersang militar, upang
maipamukha ang katatagan at kalakasan ng mga dayuhan sa pananakop nila gamit ang istrakturang politikal
at ekonomiko. Ginamit naman ang maskara bilang pananakop sa kultural na lebel—ang paggamit ng comedia
at zarzuela upang mahubog ang mga sinakop sa kaisipan at kostumbreng dayuhan. Subalit masasabing
naging mahina ang imahe ng maskara dahil sa hindi paglaganap ng wikang Espanyol. Naging isang
miskalkulasyon sa loob ng tatlong daang taon ang hindi pag-ayon sa paglaganap ng nasabing wika. 

Kung kaya’t ang maskara ay gumamit ng wika mismo ng mga Filipino; ito ang wikang nagbigay ng sariling
anyo sa dulang naging kasangkapan dapat sa programang kolonyal. Dito naisafilipino at naging komedya at
sarswela ang mga dulang ito.

Walang lantarang hangaring bigyan ng kasarinlan ang mga Filipino noon sa ilalim ng Espanya. Subalit ang
pagsasabansa ng lahing Filipino kabilang ang mga Muslim, Intsik at iba pang lahi ay isang implikasyon ng
pagbabago o pag-aaklas laban sa mga Kastila. Kung kaya’t aktuwalisasyon ng kamangmangan, pantasya,
kahirapan at pagkaalipin ang pananakop ng Kastila. Ang kolonisasyon ng mga Kastila ay ang pagtatalaga ng
katauhan na sila mismo ang humubog, isang katauhan ng imahen bilang indio sa paningin nila ngunit naging
tensyon at kontradiksyon na gagapi sa kanila.
Ang Mga Tunggaliang Ideolohikal

Ngunit sa pagpasok naman ng mga Amerikano, naging isang daluyan ng pag-aaklas sa panibagong
kolonisasyon ang paggamit ng drama. Halimbawa nito ay ang pagyabong ng Drama Simbolico sa Maynila at
karatig-Katagalugan at maging sa mga drama realistiko na ipinangalan ni Resil Mojares sa Cebu. Naturete at
nangamba din ang mga Amerikano sa ganitong uri ng pagsasadula gamit ang mga dramang naisulat nina
Aurelio Tolentino (Kahapon, Ngayon at Bukas), Juan Matapang Cruz (Hindi Aco Patay), Juan Abad
(Tanikalang Ginto), at Tomas Remigio (Malaya). Kung kaya’t tinuring ang mga obrang ito bilang subersibo at
mapanganib. Dahil sa ang nilalaman ng pagtatanghal ay laban sa imperyalistang Amerika, naging palaman sa
publiko ang ganitong pagbabanta.

Upang maiwasan ang ganitong pagkakataon sa unang salvo ng mga kolonyalistang Amerikano, pinalaganap
ng huli ang tunggaliang ideolohikal na hindi nakatutok sa puwersa kundi sa tinaguriang inobasyon at
benevolent assimilation. Ipinasok din ang edukasyon bilang instrumento ng kolonisasyon sa mga Pilipino. Ang
ganitong kaparaanan ng kontrol ay mabisang naisakatuparan.

Ang pangkahalatang ideolohiya ay umikot sa agenda ng pagpapayapa ng resistans bitbit ng sistemang

edukasyunal na inihain ng mga Amerikano. Bukod pa rito, bilang namamayaning pananaw, sinabi ni Priscelina
Legasto (1998: 46-47) na may dalawa pang kategorya ang ipinagmalaki ng mga Amerikano para alisin ang
pagkaatrasado ng mga Pilipino: una na rito ang sistemang pensionado at ang ikalawa ang pagtuturo ng
wikang Ingles. Dito ngayon naging masalimuot ang baybaying kaisipan at paniniwala sa isang wika at
kulturang labas sa tunay na saloobin at karanasan ng mga Filipino.

Ang Diskurso ng Kulturang Popular sa Panahon ng Komersyalismo

Ang kulturang popular ay realidad ng tao; inaangkin ito bago ang lahat at pinapalaganap mula sa sensibilidad
ng tao dahil sa kanyang pagnanasa sa buhay patungo sa kamalayang naghahari ang makabago, mapusok,
marangya at makapangyarihan. Ang kulturang popular ay pagsasabuhay ng bagay, imahe, simbulo, pananda,
paninda at komoditi sa karanasan ng tao na namulat sa mabilisang pagbabago sa isang sibilisasyon.
Tinatangkilik ito dahil sa popular at higit sa lahat tinatangkilik ito dahil sa tao ang una at huling puntirya.
Paano? Dapat munang isaalang-alang ang kahalagahan ng teknolohiya at inobasyon sa isang bansa.

 Ang industriya, imprastraktura, telekomunikasyon at merkado ay mahahalagang sangkap sa komersyo ng

isang bansa. Napasimulan ang lahat ng ito sa pagpasok ng mga Amerikano na sila ang nagpalakad at
nakinabang sa negosyong pambansa ng Pilipinas sa panahon ng Komonwelt at Unang Republika, partikular
ang pagbibigay pantay-karapatan sa mga Amerikano sa negosyo at kalakalan sa panunungkulan ni dating
pangulong Manuel Roxas. Ang implikasyong ekonomiko nito sa usapin ng uring panlipunan ay umikot (at
umiikot hanggang ngayon) sa namumuhunan, sa mga negosyanteng may salapi. Kung kaya’t ang teknokrasya
ay ginamit para mapanatili pa lalo ang sangkalan sa pagpapaigting ng mga interes at kapritso ng mga
kapitalista. Ang pagbubukas ng pinto sa mga bagong teknolohiya ang naging dahilan kung kaya’t ang
pagnanasa ng lahat sa uso at makabago ay bigla-biglang natutugunan. At dahil na rin dito naging mahusay na
kasangkapan ang teknolohiya upang lumikha ng artipisyal na pagnanasa, hilig at fanstasya. Ikinumpol ang
produksyon sa pamamagitan ng teknolohiya para sa higit na nakakaraming tao—ang masa. Ayon kay Teresita
Maceda (Lagda 1999) binaha ng mga produktong buhat sa Amerikanong kulturang popular ang Pilipinas at
dahil dito nagmistulang di makatakas sa Amerikanisasyon ang masa kahit na hindi sila natutong lahat ng
Ingles o nakapag-aral.

Kung dadalumatin ang salitang kulturang popular, dalawa ang kategoryang bumubuo ritor: ang una’y kultura at
ikalawa’y popular. Ang kultura ay isang pinagsasaluhang praktika at mentalidad ng tao. “Culture is both the
‘arts’ and the values, norms and symbolic goods of everyday life. While culture is concerned with tradition and
social reproduction, it is also a matter of creativity and change”
Isang deskripsyon lamang ito sa terminong kultura, sapagkat walang tahasang kahulugan ito. Ang kultura ay
masasabing mayroong reflexibong kahulugan na maaaring nakabatay sa katangian, salik at deskripsyon na
sumasanga-sanga sa usapin ng politika, ekonomiya at kasaysayan. Sinasabi naman ni Tolentino (2001) na
ang kultura ay isang kamalayan na gumaganap sa cohesion o kabuuan ng isipan sa mga kilos at bagay-bagay
na likha nito o nilikha para rito. Pahayag niya: “Ito ay tumutukoy sa afinidad ng indibidwal na kaisipan sa iba
pang kolektibong kaisipan…(H)alimbawa ang hindi namang magkakakilalang mga tao ay nagkakaroon ng di-
malay (unconscious) na ugnayan dahil sa parehong balitang kanilang nabasa sa pahayagan o napakinggan sa
radyo tungkol sa mga pamabansang isyu” (2001: 4-5).

Samantala, ang salitang popular naman ayon kay Raymond Williams ay isang pang-uri na nangangahulugang
“kinagigiliwan, nagugustuhan ng nakararaming tao.” (1983: 87, salin). Numerikal din ang isang pakahulugan ng
popular. Popular ang isang bagay o tao kung maraming tumatangkilik. Ang afirmatibong aksyon na
pagtangkilik ang lumilikha ng bilang. Sa isang banda, ang salitang popular ay tuwirang tumutukoy sa tao mula
sa salitang populus (“people” sa Ingles) sa wikang Latin.

Sa ideolohikal na usapin, sa pagsasanib ng dalawang salitang ito, ang kulturang popular ay unang lumitaw at
naintindihan sa pagsapit ng modernong panahon sa Europa bilang kabaligtaran ng mataas na Kultura (may
empasis sa malaking K). Kultura ito ng namamayaning kaayusan at inaangkin ng naghaharing uri sa lipunan.
Ang produkto ng Kultura nila ay tinaguriang kanon at klasiko, samantalang ang kulturang masa ay bakya at
mababang uri (Adorno at Horkheimer, sa During 2000). Pakiwari ni Chris Baker dito: “A variant of high-low
cultural boundary, and one which reproduces the’inferiority of the popular, is that which decries commodity-
based culture as inauthentic, manipulative and unsatisfaying” (2000: 44).

Saan nanggagaling o ano ang sentrong pinagluluwalan ng kulturang popular? Sinasabing ang gumagawa o
sumusugal sa kulturang ganito ay yaong mga transnasyunal at translokal na kapitalista. Wala ng geopolitikal
na hangganan ang pagpasok ng makabagong musika, literatura, pagkain, damit, kaisipan, ideolohiya at
marami pang iba.  May rasyonalisasyon ng pang-araw-araw na tunguhin ang mga tao na naiimpluwensiyahan
ng mga bagay o komoditi mula sa labas.  Humahatak ito sa pangkalahatan na sumanib at makiuso at nagiging
pananda ng kasikatan sa panloob na geograpi ng kilos at gawi ng tao (Ritzer, 1990). Kay Lumbera (1997)
usapin ng loob at labas ito, ang kulturang popular ay galing sa labas na kaiba sa pambansa o folk na kulturang
nasa loob ng bansa. Nang tumagal, ang puwersang ito na mula sa labas ay pumasok na sa sensibilidad,
pagpapahalaga, kaugalian ng mga tao. Matatawag natin itong kultura ng kamalayang popular na mas matindi
pa sa pisikal na pagtangkilik lamang ng produkto. Kapag napasok na ang kamalayan, nagiging bahagi na ng
kalooban ang mula sa labas.

Sa bandang huli ng spectrum, makikita ang kalagayan ng mga komukonsumong masa. Sa ganitong sitwasyon
pinaniniwalaang ang kulturang popular ay maiintindihan, hindi sa yugto ng produksyon ng mga produkto,
bagkus sa pagkonsumo nito. 

Mga Bakas ng Komersyalismo: Pagpasok ng Radyo at Telebisyon Bilang Domestikasyon at

Komodipikasyon o Pakikisangkot ng Mass Media sa Buhay ng Komukunsumo Nito Kasama ng radyo, ang
telebisyon ay bunga ng imbensyon at eksperimentasyon dala ng mapusok na edad ng industrialisasyon
hanggang di nagtagal pumasok ang mga imbentong ito sa larangan ng komersyo. Ang teknolohiya at
inobasyon ang naging sisidlan ng panibagong pagbulusok ng komidipikasyon ng pangangailangan ng tao.
Impormasyon ang naging bentahe, naging bagong tutok sa panahong itinatalaga ng kapital ang pag-angat o
pagbagsak ng isang bansang yumayakap sa ideolohiya at praktika ng imperyalistang Amerika. Dahil nga nasa
ilalim ng pamunuang Amerikano ang Pilipinas noon, madaling naipasok sa merkado ang gawang Kano.
Kasama na rito ang oportunidad sa pagpasok partikular ng radyo at telebisyon at pangkalahatan ng mas
midya. Sa katunayan sa pagdating ng radyo sa bansa ay nakitaan na ng gamit sa palitan at bilihan sa merkado
at komersyo. Ganito ang pananaw ni Clodualdo del Mundo Jr.: “So good was the response to this medium of
information and entertainment that in 1928, the local distributor of a famous American-manufactured radio set
saw it fit and without doubt, profitable to establish their own radio station…So it went from experimental to plain
business” (1986:69). Samantala, pumasok naman ang telebisyon bilang bahagi ng mekanismong politikal
upang palakasin at pabanguhin ang imahe ng isang Pangulong nagnanais muling tumakbo. Si Judge Antonio
Quirino ang gumawa ng paraan upang gamitin ang isang midyum na kilalang-kilala at patok na patok sa
Amerika noong dekada singkwenta. Subalit naging bigo si Elpidio Quirino sa kanyang planong politikal na
mahalal muli kahit na naging tagumpay ang pagpasok sa bansa ng telebisyon sa tulong ng kanyang kapatid.
Ngunit kung hindi naman nagtagumpay sa unang sigwa ng pagpasok ng telebisyon sa larangan ng politika,
kabaligtaran naman ito sa nangyari sa pagpapaunlad ng industriya ng mas midya at ng negosyo sa bandang
huli. Ganito ang paliwanag ni Clodualdo del Mundo, Jr. (sa Patajo-Legasto, 1998) nang sa bandang huli,
napunta sa mga kamay ng mga negosyante ang mas midya. Katulad halimbawa ng isang istasyon, napilitan
silang sumuung sa batam-batang industriya ng telebisyon. “Bolinao Electronics Corporation…not only had to
set up and maintain a TV station, but also had to arrange for the distribution and sale of TV sets. Because it
was directly responsible for the people buying TV sets, it was bound to continue operations at any cost” (del
Mundo, Jr. 1986: 74). Bunga nito nakisangkot ang mas midya bilang daluyan ng impormasyon at
enterteynment na kinagigiliwan ng tao. Bawat tahanan ay nagnanais na magkaroon kung hindi man radio, tv
set o ng pareho. Pumasok na ang moda ng produksyon at distribusyon ng mas midya sa Pilipinas. Sa simula
ang distribusyon ay nakatuon sa napripribilehiyong iilan na may salapi at kapangyarihan para magmay-ari o
magkaroon ng akses sa mas midya. Sapagkat ang pamantayan ay negosyo, katulad nang nabanggit iilan
lamang ang nagkakaroon ng akses dito. Subalit babaguhin lahat ito nang ang kulturang ito na sinusustene ng
iilan ay tututok sa kultura ng komukunsumong masa. Ang pagkonsumo sa produkto ng mass media—radyo,
telebisyon, pahayagan—ay nagtatakda ng pagtangkilik sa kalakaran ng oras o panahon. Ang mass media ay
kinokonsumo hindi dahil ito ay mahalaga sa panapanahong yugto, kundi nagbibigay ito ng tuluyang
pangagailangan ng tao sa lahat ng yugto ng panahon. Sabi ni Philip Abrams: “Unique among the mass media,
radio and television are given opportunities by time, by the fact that they have the whole day, everyday, to
dispose of, and that they can break up the day” (sa Casty, 1973: 90). Ang prosesong ito ay domestikasyon ng
mas medya sapagkat ang bawat programa sa radyo at palabas sa telebisyon ay tuluyang naihahatid nang
walang puknat, nang walang hinto sa pandinig, sa paningin at sa kamalayan ng tao. Dagdag pa ni Alice
Guillermo: “Much of the effectivity of the TV medium as a conveyor of values and hence of ideological content
lies in its immediate accessibility: with a flick of a dial, the images spring to life and all at once there is created
the illusion that these images are within us, around us and that they unfold in space as the world outside our
domestic confines” (1989: 204). Lahat na yata halos ng galaw, hilig, pagpapahalaga, hitsura, problema,
kaalaman at iba pa ay tumatakbo bilang mga nag-aagawang tema sa programa o produkto ng mass media.
Lahat ng ito ay nakasilid ika nga sa idiot box (TV) o talkies (radio) na mistulang nagbebenta ng tema at
produkto sa pagkonsumo ng tao. Dahil dito, ang galaw, isip at damdamin ng tao ay nakakahon sa diskurso ng
mass media. Sinusuyod ito bilang praktika ng pang-araw-araw na pamumuhay sa lipunan. Sinasang-ayunan
ito ni Nick Couldry nang sabihin niyang: “We can understand the media’s ability to become ‘obligatory passing
points in the general circulation of images and discourse, not as something superimposed on social practice
from the outside; instead it endlessly reproduced the details of social practice itself” (2000: 5). Kung bakit
ganito ang kinahihinatnan ng mga komukonsumo ng mass media ay sa dahilang hindi na ito tinitingnan bilang
repleksyon o representasyon ng realidad; bagkus, ang mass media mismo ay bumubuo na ng realidad ng tao.
Kalabisan mang sabihin, subalit ito ang nagdidikta kung ano ang kakainin, iinumin, susuotin, aalamin,
papanoorin, pakikinggan, sasabihin ayon kay Rolando Tolentino (2001). At sa kaganapang ito nagiging
mistulang normal at natural lamang ang pagkonsumo sa pangkahalatang diskurso at praktika ng mga tao. Ang
Diskurso ng Kulturang Popular sa Panahon ng Komersyalismo Ang kulturang popular ay realidad ng tao;
inaangkin ito bago ang lahat at pinapalaganap mula sa sensibilidad ng tao dahil sa kanyang pagnanasa sa
buhay patungo sa kamalayang naghahari ang makabago, mapusok, marangya at makapangyarihan. Ang
kulturang popular ay pagsasabuhay ng bagay, imahe, simbulo, pananda, paninda at komoditi sa karanasan ng
tao na namulat sa mabilisang pagbabago sa isang sibilisasyon. Tinatangkilik ito dahil sa popular at higit sa
lahat tinatangkilik ito dahil sa tao ang una at huling puntirya. Paano? Dapat munang isaalang-alang ang
kahalagahan ng teknolohiya at inobasyon sa isang bansa. Sinabi ni Tolentino na: Makikilala lamang ang
produkto ng kulturang popular kung ito ay naipapalaganap. Kinakailangan ng mga teknolohiya para maipaabot
ito sa mga tao. Ang teknolohiyang ito ay maaaring media—print, broadcast, film, computer at iba pa. Ito ay
maaaring domestikong teknolohiya tulad ng telebisyon…Ito ay maaaring kultural na teknolohiya—tulad ng
edukasyon at sining (2001: 7). Ang industriya, imprastraktura, telekomunikasyon at merkado ay mahahalagang
sangkap sa komersyo ng isang bansa. Napasimulan ang lahat ng ito sa pagpasok ng mga Amerikano na sila
ang nagpalakad at nakinabang sa negosyong pambansa ng Pilipinas sa panahon ng Komonwelt at Unang
Republika, partikular ang pagbibigay pantaykarapatan sa mga Amerikano sa negosyo at kalakalan sa
panunungkulan ni dating pangulong Manuel Roxas. Ang implikasyong ekonomiko nito sa usapin ng uring
panlipunan ay umikot (at umiikot hanggang ngayon) sa namumuhunan, sa mga negosyanteng may salapi.
Kung kaya’t ang teknokrasya ay ginamit para mapanatili pa lalo ang sangkalan sa pagpapaigting ng mga
interes at kapritso ng mga kapitalista. Ang pagbubukas ng pinto sa mga bagong teknolohiya ang naging
dahilan kung kaya’t ang pagnanasa ng lahat sa uso at makabago ay bigla-biglang natutugunan. At dahil na rin
dito naging mahusay na kasangkapan ang teknolohiya upang lumikha ng artipisyal na pagnanasa, hilig at
fanstasya. Ikinumpol ang produksyon sa pamamagitan ng teknolohiya para sa higit na nakakaraming tao—ang
masa. Ayon kay Teresita Maceda (Lagda 1999) binaha ng mga produktong buhat sa Amerikanong kulturang
popular ang Pilipinas at dahil dito nagmistulang di makatakas sa Amerikanisasyon ang masa kahit na hindi sila
natutong lahat ng Ingles o nakapag-aral. Kung dadalumatin ang salitang kulturang popular, dalawa ang
kategoryang bumubuo ritor: ang una’y kultura at ikalawa’y popular. Ang kultura ay isang pinagsasaluhang
praktika at mentalidad ng tao. “Culture is both the ‘arts’ and the values, norms and symbolic goods of everyday
life. While culture is concerned with tradition and social reproduction, it is also a matter of creativity and
change” (Barker, 2000: 35). Isang deskripsyon lamang ito sa terminong kultura, sapagkat walang tahasang
kahulugan ito. Ang kultura ay masasabing mayroong reflexibong kahulugan na maaaring nakabatay sa
katangian, salik at deskripsyon na sumasanga-sanga sa usapin ng politika, ekonomiya at kasaysayan.
Sinasabi naman ni Tolentino (2001) na ang kultura ay isang kamalayan na gumaganap sa cohesion o kabuuan
ng isipan sa mga kilos at bagaybagay na likha nito o nilikha para rito. Pahayag niya: “Ito ay tumutukoy sa
afinidad ng indibidwal na kaisipan sa iba pang kolektibong kaisipan…(H)alimbawa ang hindi namang
magkakakilalang mga tao ay nagkakaroon ng di-malay (unconscious) na ugnayan dahil sa parehong balitang
kanilang nabasa sa pahayagan o napakinggan sa radyo tungkol sa mga pamabansang isyu” (2001: 4-5).
Samantala, ang salitang popular naman ayon kay Raymond Williams ay isang pang-uri na nangangahulugang
“kinagigiliwan, nagugustuhan ng nakararaming tao.” (1983: 87, salin). Numerikal din ang isang pakahulugan ng
popular. Popular ang isang bagay o tao kung maraming tumatangkilik. Ang afirmatibong aksyon na
pagtangkilik ang lumilikha ng bilang. Sa isang banda, ang salitang popular ay tuwirang tumutukoy sa tao mula
sa salitang populus (“people” sa Ingles) sa wikang Latin. Sa ideolohikal na usapin, sa pagsasanib ng dalawang
salitang ito, ang kulturang popular ay unang lumitaw at naintindihan sa pagsapit ng modernong panahon sa
Europa bilang kabaligtaran ng mataas na Kultura (may empasis sa malaking K). Kultura ito ng namamayaning
kaayusan at inaangkin ng naghaharing uri sa lipunan. Ang produkto ng Kultura nila ay tinaguriang kanon at
klasiko, samantalang ang kulturang masa ay bakya at mababang uri (Adorno at Horkheimer, sa During 2000).
Pakiwari ni Chris Baker dito: “A variant of high-low cultural boundary, and one which reproduces the’inferiority
of the popular, is that which decries commodity-based culture as inauthentic, manipulative and unsatisfaying”
(2000: 44). Saan nanggagaling o ano ang sentrong pinagluluwalan ng kulturang popular? Sinasabing ang
gumagawa o sumusugal sa kulturang ganito ay yaong mga transnasyunal at translokal na kapitalista. Wala ng
geopolitikal na hangganan ang pagpasok ng makabagong musika, literatura, pagkain, damit, kaisipan,
ideolohiya at marami pang iba. May rasyonalisasyon ng pang-araw-araw na tunguhin ang mga tao na
naiimpluwensiyahan ng mga bagay o komoditi mula sa labas. Humahatak ito sa pangkalahatan na sumanib at
makiuso at nagiging pananda ng kasikatan sa panloob na geograpi ng kilos at gawi ng tao (Ritzer, 1990). Kay
Lumbera (1997) usapin ng loob at labas ito, ang kulturang popular ay galing sa labas na kaiba sa pambansa o
folk na kulturang nasa loob ng bansa. Nang tumagal, ang puwersang ito na mula sa labas ay pumasok na sa
sensibilidad, pagpapahalaga, kaugalian ng mga tao. Matatawag natin itong kultura ng kamalayang popular na
mas matindi pa sa pisikal na pagtangkilik lamang ng produkto. Kapag napasok na ang kamalayan, nagiging
bahagi na ng kalooban ang mula sa labas. Sa bandang huli ng spectrum, makikita ang kalagayan ng mga
komukonsumong masa. Sa ganitong sitwasyon pinaniniwalaang ang kulturang popular ay maiintindihan, hindi
sa yugto ng produksyon ng mga produkto, bagkus sa pagkonsumo nito. Kulturang Popular: Isang
Pagsasaayos sa Kapangyarihan ng Kultura at Masa sa Panahon ng Komersyalismo Lubhang nakakulong sa
diskurso ng kawalang kapangyarihan ang papel ng masa sa kontexto ng kulturang kanilang nililikha at
lumilikha sa kanila. Sa ganitong kadahilanan, nararapat na gamitin at basahing muli ang pagteteorya ng
terminong kulturang popular. May tatlong kategorya ang paggamit ng mga katagang ito. Ang kulturang popular
ay isang pag-aangkin sa puntodebista ng gumagamit o komukonsumo nito. Ito ay kultura ng tao, ng masa at
masasabing dikta ng komukonsumo. Paanong mangyayaring dikta ito ng masa? Ang mga produkto ng
kulturang popular ay ginagawa kasa-kasama ang masa sa isipan ng mga kapitalista. Hindi ba’t bago lumustay
ng malaking puhunan sa isang produkto ang isang negosyante, tinitingnan at sinusuri muna kung
magugustuhan ba ito ng konsumer? “Judgments about popular culture are concerned with question not of
cultural or aesthetic value (good or bad taste) but of power and the place of popular culture within the wider
social formation” (Barker, 2000: 48). Ang produksyon sa kalakaran ng kulturang popular ay nasasapawan. Ang
mga kapitalista ay dapat na sumunod at mamalagi sa paggawa ng may matataas na serbisyo at produkto. Sa
pamamagitan ng makabagong pamamaraan sa produksyon at paggamit ng teknolohiya napapanatili ang
kalidad at kahusayan. Ang produksyon sa kulturang popular ay maramihan sapagkat inaabot nito ang masa.
Subalit ang ganitong takbo o kalakaran ay naglalagay ng alanganin sa mga kapitalista. Sapagkat gamit din ng
nasabing teknolohiya at pananaw sa maramihang produksyon, nasasapawan sila ng mga maliliit ngunit
makapangyarihang retailer o negosyante. Dito pumapasok ang mga imitasyon ng mga produkto sa merkado,
halimbawa ang mga pekeng pantalon, damit, bag; payrited na tape, cd, at dvd; suplus na appliances tulad ng
computer, tv, radio, cd player, kotse at marami pang iba. Sa ganitong tunggalian ang may matataas na kalidad
na produkto ay binibigyan ng proteksyon ng batas. Ngunit ang kalaban nito ay ang puwersa ng mamimili na
siyang nagpapasya sa pagkonsumo kahit na ang produkto ay peke, payrited o imiteyted. Isang kasagutan
kung bakit mataas ang pagtangkilik dito ay ang presyo ng serbisyo at produkto—lahat ito ay mura kumpara sa
orihinal, awtentik at patented. Hindi rin natin masasabing labas ito sa kalakaran ng kulturang popular. Hindi
ang isyu ng legalidad ang punto rito, kundi ang tunggalian at tensyon sa espasyo ng paggamit ng
kapangyarihang pumili at bumili. Ang boses ng masa bilang konsumer ang gumagawa sa malaking bahagdan
ng pagkilos ng produkto at serbisyo sa merkado at sa lipunan sa kabuuan. Inululugar ang kapangyarihan ng
masa bilang espasyo ng tunggalian at pagaaklas sa merkado o lipunan. Babagsak ang isang kapitalista kung
hindi patok sa masa ang kanyang produkto. Sapagkat ang pag-aangkin ng kapangyarihan ng masa ay
nakatutok sa kalayaan ng konsumer na mamili sa produkto o serbisyong kanyang bibilhin. May kalayaan sa
pagpili ang konsumer, samantalang ang kapitalista ay nakakulong sa produksyong walang katiyakan at
katatagan pagdating sa merkado. Ang lugar ng elit, aristokrat at burgis ay yaong gamitin ang kanilang salapi
para sa produksyon at wala ng iba pa. Samantalang ang masa mismo ang tuwirang may kapangyarihan upang
buhayin, ipagpatuloy at buuin ang kulturang popular. Maling sabihin na ang kulturang popular ang
namamayaning kaayusan na binuo ng mga elit. Sa 22

bahagdan ng pagbubuo ng kulturang ito maliit na porsyento lamang sila bilang prodyuser-konsumer. Ang
punto ng kulturang ito ay wala sa produksyon kundi nasa pagkonsumo. Ang trending kung anong palabas o
produkto ang dapat pamalagiin ay dapat na nakasunod sa kagustuhan, desisyon at pagtangkilik ng mga
komukonsumo; kung hindi, ang palabas at produktong ito ay mauuwi sa pagkalimot at pagkalugi. Kung kaya’t
nawawala sa ere ang isang palabas sa telebisyon kung hindi ito nagustuhan ng manonood. Nalalaos ang
isang usong damit kung wala nang nagsusuot. Nalalaos din ang mga artista o aktor kung lumipat sa iba ang
kanilang dating fans. Sa katapusan, nagsasara ang isang kompanya kung ang kanilang pananatili ay wala ng
saysay sa mga tao. Ang kulturang popular ay lugar ng tensyon at kontradiksyon, kapangyarihan at resistans.
Tunay ngang nakikinabang ang mga kapitalista sa pag-ikot ng transaksyon sa negosyo, industriya at kulturang
popular. Ngunit nagiging pupugak-pugak na mithiin na ang magkamal ng malaking kita, sapagkat magastos
ang kagustuhan ng konsumer. Ang pangunahing tungkulin ng kapitalista o prodyuser ay pasayahin at gawing
kuntento ang konsumer, ngunit alam nating walang katapusan ito. Isa pa, kailangan nilang sustenahin ang
kanilang lugar sa merkado dahil sa kompetisyon. Kailangan din nilang magkaroon ng palagiang inobasyon sa
serbisyo at produkto, at bigyan ng maraming benepisyong libre at iba pang gimik ang konsumer upang
manatiling tapat na tagapagtangkilik. Hindi ba’t magastos ang ganitong kalakaran ng kulturang popular? Kung
may kontrol man sila iyon ay dulot ng kanilang salapi, subalit hindi pangmatagalan ito sa dahilang madaliang
guguho ang kapital dahil sa walang hinto at hindi matigil na kagustuhan ng mga komukonsumo. Ang kulturang
popular sa mga kapitalista ay lugar ng pakikipagbuno. Samantala sa masa ito ay isang bukas na lugar ng
malayang pagpili o paghulagpos.

Mga Bakas ng Popularisasyon Bilang Aparatong Kolonyal/Komersyal at ang Kapangyarihan ng

Komukunsumong Masa (sipi mula sa aklat na Sangandiwa: Araling Filipino bilang Talastasang
Pangkalinangan at Lapit-Pananaliksik. Manila: UST Publishing House, 2004, nina RVNuncio at
EMoralesNuncio) Ang kulturang popular ay kasangkapan sa pagpapahayag ng damdamin at kaisipang
popular. Ngunit ang pagpapahayag na ito ay hindi payak lamang sa paglilipat ng nilalaman ng isang isipan sa
isipan ng iba. May radikal na intensyon ang komunikasyon sapagkat ito ay kasangkapan ng kapangyarihan
dahil bukal ang wika sa pagnanasa ng taong abutin at manipulahin ang kanyang lugar. —Florentino Hornedo,
Kulturang Popular: Kabuluhan, Midyum, Daigdig at Paninda Mabisang aparato ng kolonyalismo at
komersyalismo ang popularisasyon. Sa panahon ng pananakop ng Kastila ginamit ang krus, sandata at
maskara. Pagdating ng mga bagong kolonyalistang Amerikano, ginamit naman ang teknolohiya at mas midya.
Sa diskursong ito ang popularisasyon ay pananakop bilang panghihimasok sa kasarinlan ng kamalayan at
katawan. Panlulupig din ito na kinukonsidera ang paggamit ng simbulo, senyal at materyal na kumakalat dala
ng mga inobasyon at istratehiyang kolonyal at komersyal sa bansa. Ngunit sa bandang huli mayroong tensyon,
kontradiksyon, kapangyarihan at resistans ng mamamayan ang nalilikha. Mga Bakas ng Kolonyalismo Ang
pagsusuri sa kontexto ng aparatong popularisasyon ay isang mapanuring pagtingin sa naging epekto ng
kolonyalismo sa Pilipinas. Inuunawa ang salitang kolonyalismo sa papel na ito bilang texto at kontexto ng
pananakop sa Pilipinas. Ang una ay patungkol sa imahe bilang instrumento sa pagpapalawig ng kaayusan,
pananakop at paniniil sa katawan at kaisahan ng bawat Filipino. Dito sa imahe ng kolonyalismo ipinapalabas
ang pagkakaroon ng simbulong krus, espada at maskara bilang mga natatanging simbolikong instrumentong
ginamit ng mga Kastila para sa panlulupig at pagpapayapa ng kaayusan ng mga ng mga Filipino. Ginamit ang
relihiyon upang maikalat ang Kristiyanismo sa bansa. Ginamit naman ang dahas at puwersang militar, upang
maipamukha ang katatagan at kalakasan ng mga dayuhan sa pananakop nila gamit ang istrakturang politikal
at ekonomiko. Ginamit naman ang maskara bilang pananakop sa kultural na lebel—ang paggamit ng comedia
at zarzuela upang mahubog ang mga sinakop sa kaisipan at kostumbreng dayuhan. Subalit masasabing
naging mahina ang imahe ng maskara dahil sa hindi paglaganap ng wikang Espanyol. Naging isang
miskalkulasyon sa loob ng tatlong daang taon ang hindi pag-ayon sa paglaganap ng nasabing wika. May
posibilidad na hindi sana sumiklab ang Rebolusyong 1896 kung naging malawakan sa simula pa ang
pagtuturo ng Espanyol sa mga mamamayan sa kolonya. Repormista ang kamalayan ng mga edukadong
nanguna sa kampanya para sa pagtuturo ng Espanyol. Kung may pagbabago mang ibubunsod ang
pagkakamit ng wika ng kolonyalista, iyon ay tungo marahil sa pagpapatibay pang lalo sa paghahari ng
Espanya sa Pilipinas. Naganap ang radikalisasyon ng kamalayan ng mga edukadong Filipino sa panahon ng
kanilang pakikibaka para sa karapatan ng mga Filipinong matuto ng Espanyol. Sa pagtatanggi ng mga
kolonyalista na ibigay ang wika nila sa mga Filipino, naliwanagan ang mga ilustrado na layunin ng mga
kolonyalista na panatilihing mangmang ang nasasakupan upang ang mga ito’y manatiling alipin (Lumbera
2000: 91).

Kung kaya’t ang maskara ay gumamit ng wika mismo ng mga Filipino; ito ang wikang nagbigay ng sariling
anyo sa dulang naging kasangkapan dapat sa programang kolonyal. Dito naisafilipino at naging komedya at
sarswela ang mga dulang ito. Walang lantarang hangaring bigyan ng kasarinlan ang mga Filipino noon sa
ilalim ng Espanya. Subalit ang pagsasabansa ng lahing Filipino kabilang ang mga Muslim, Intsik at iba pang
lahi ay isang implikasyon ng pagbabago o pag-aaklas laban sa mga Kastila. Kung kaya’t aktuwalisasyon ng
kamangmangan, pantasya, kahirapan at pagkaalipin ang pananakop ng Kastila. Ang kolonisasyon ng mga
Kastila ay ang pagtatalaga ng katauhan na sila mismo ang humubog, isang katauhan ng imahen bilang indio
sa paningin nila ngunit naging tensyon at kontradiksyon na gagapi sa kanila. Ang Mga Tunggaliang Ideolohikal
Ngunit sa pagpasok naman ng mga Amerikano, naging isang daluyan ng pag-aaklas sa panibagong
kolonisasyon ang paggamit ng drama. Halimbawa nito ay ang pagyabong ng Drama Simbolico sa Maynila at
karatig-Katagalugan (Chua 1997) at maging sa mga drama realistiko na ipinangalan ni Resil Mojares (Don
Pagusara 1997:xxi) sa Cebu. Naturete at nangamba din ang mga Amerikano sa ganitong uri ng pagsasadula
gamit ang mga dramang naisulat nina Aurelio Tolentino (Kahapon, Ngayon at Bukas), Juan Matapang Cruz
(Hindi Aco Patay), Juan Abad (Tanikalang Ginto), at Tomas Remigio (Malaya). Kung kaya’t tinurin ang mga
obrang ito bilang subersibo at mapanganib. Dahil sa ang nilalaman ng pagtatanghal ay laban sa
imperyalistang Amerika, naging palaman sa publiko ang ganitong pagbabanta (Arthur Riggs, 1981): …[It]
inculcate a spirit of hatred and enmity against the American people and the Government of the United States in
the Philippines, and…to incite the people of the Philippine Islands to open and armed resistance to the
constituted authorities, and to induce them to conspire together for the secret organization of armed forces, to
be used when the opportunity presented itself, for the purpose of overthrowing the present Government and
setting up another in its stead. (sinipi mula kay Arsenio Manuel ni Doreen Fernandez, 377). Upang maiwasan
ang ganitong pagkakataon sa unang salvo ng mga kolonyalistang Amerikano, pinalaganap ng huli ang
tunggaliang ideolohikal na hindi nakatutok sa puwersa kundi sa tinaguriang inobasyon at benevolent
assimilation. Ipinasok din ang edukasyon bilang instrumento ng kolonisasyon sa mga Pilipino. Ang ganitong
kaparaanan ng kontrol ay mabisang naisakatuparan. Sinabi ni Renato Constantino na: “American control of the
educational system made possible the distortion and suppression of information regarding Philippine
resistance to American rule and the atrocities committed by the American army to crush that resistance” (1978:
68). Ang pangkahalatang ideolohiya ay umikot sa agenda ng pagpapayapa ng resistans bitbit ng sistemang
edukasyunal na inihain ng mga Amerikano. Bukod pa rito, bilang namamayaning pananaw, sinabi ni Priscelina
Legasto (1998: 46-47) na may dalawa pang kategorya ang ipinagmalaki ng mga Amerikano para alisin ang
pagkaatrasado ng mga Pilipino: una na rito ang sistemang pensionado at ang ikalawa ang pagtuturo ng
wikang Ingles. Dito ngayon naging masalimuot ang baybaying kaisipan at paniniwala sa isang wika at
kulturang labas sa tunay na saloobin at karanasan ng mga Filipino.

Pagtataya sa Natutunan:

1. Pagsulat ng Ulat Naratibo Panuto: Magbahagi tungkol sa mga nakikitang pagbabago o mga popular na
klase na mga awitin, politika at kultura (1-3 talata).
A. Awitin
B. Politika
C. Kultura
2. Isulat ang kaibahan ng mga nakagisnang kultura noon at mga kultura ngayon. (1-2 talata)
3. Balik Tanaw sa nakaraan: Sumulat ng mga kultura noon na buhay pa hanggang ngayon. 10-15 kuturang
ng mga Pilipino.