Ondokuz Mayıs Üniversitesi

Psikoloji Bölümü

PSİKOPATOLOJİ I
2020-2021 Güz Dönemi

Dr. Öğr. Üyesi Elif Ünal

Duygudurum Bozuklukları
 Duygudurum Bozuklukları

 Aşırı üzüntüden ve bağları koparan depresyondan, aşırı

sevincin görüldüğü maniye doğru giden duygusal
karışıklara neden olur.

 Bu bölümde
 farklı duygudurum bozukluklarının epidemiyolojisini ve
klinik tanımlarını tartışmaya başlayacağız.
 bu bozuklukların etiyolojisi hakkında farklı bakış
açılarını ve
 tedavi yaklaşımlarını ayrıntılı olarak açıklayacağız.
Duygudurum Bozuklukları

 DSM-5’te, duygudurum bozukluklarının iki ana türü

onaylanmıştır:
I. Depresif Bozukluklar (Yalnız depresif belirtiler içeren)
1. Major depresif bozukluk
2. Süreğen depresif bozukluk (distimi)
3. Adet öncesi disforik bozukluk
4. Yıkıcı duygudurum düzensizlik bozukluğu
II. İki Uçlu (Bipolar) Bozukluklar (yalnız manik belirtileri
içeren)
1. İki uçlu I bozukluk
2. İki uçlu II bozukluk
3. Döngüsel (siklotimi) bozukluklar
Dsm-IV-TR ve Değişiklikler
Depresif Bozukluklar

1. Major depresif bozukluk

2. Süreğen depresif bozukluk (distimi)
3. Adet öncesi disforik bozukluk
4. Yıkıcı duygudurum düzensizlik bozukluğu
 Depresif Bozukluklar
Klinik Görünüm
 Derin üzüntü veya zevk alamama başlıca belirtileridir.
 Belirtilerin yoğunluğu ve süreci tanı koymada etkilidir.
 Her şeyi olumsuz, karanlık görürler ve umutlarını kaybetme
eğilimindedirler.
 Suçluluk hisleri, kusurluluk veya eksiklik hisleri yoğundur.
 Dikkat toplamada güçlük çekerler.
 Fiziksel belirtiler de yaygındır; bitkinlik, düşük enerji, fiziksel ağrı
ve acı deneyimlerler.
 Aşırı yorgunluk, uykuda dalmada ve sürdürmede zorluk yada aşırı
uyuma
 Depresif Bozukluklar
Klinik Görünüm

 İştah kaybı, cinsel istek kaybı

 Düşünceler ve hareketlerde yavaşlama (psikodevinsel yavaşlama)
ya a yerinde duramama, yüzleri elleri kıpır kıpırdır, devamlı ellerini
ovuştururlar (psikodevinsel ajitasyon)
 Sosyal geri çekilme yaygındır, yalnız başına ve sessizce oturmayı
tercih ederler.
 Öz bakımlarını ihmal ederler.
 Öz kıyım düşünceleri yaygındır.
Major Depresif Bozukluk
Tanı Kriterleri
 Bir dönemsel (epizodik)
bozukluktur.
 Belirli bir dönem görülür ve daha
sonra görülmez.
 Zamana yayılma eğilimi vardır ve
tedavi edilmeyen epizod 5 ay ya
da daha uzun sürebilir.
 Küçük bir yüzdede depresyon
kronik olabilir.
 Depresif dönemler tekrarlama
eğilimindedir.
 Önceki dönem biter ve başka bir
dönem yaşanması olasıdır.
Süreğen(Uzun Süreli) Depresif Bozukluk (Distimi)
Tanı Kriterleri

 Bu insanlar kronik olarak

depresiftir.
 En az iki yıllık süre için
 DSm-IV-TR’de Kronik
MDB’dan ayrıdır.
 DSM-5’te iki kronik tür
birleşmiştir.
 Vurgu belirtilerin kronik
olmasındadır.
 Geçmişlerinde MDB ya da
tedavisi yoktur.
Yıkıcı Duygudurum Düzensizlik Bozukluğu
Tanı Kriterleri
Adet Öncesi Disforik Bozukluk
Tanı Kriterleri
Bipolar (İki Uçlu ) Bozukluklar

1. İki Uçlu I Bozukluk

2. İki Uçlu II Bozukluk
3. Döngüsel (Siklotimi) Bozukluklar
 Bipolar (İki Uçlu ) Bozukluklar
Klinik Görünüm

 Bu bozuklukların her birini manik belirtilerin özellikleri betimler.

 Mani ve depresyon iki karşı/uç boyutta nitelendirilir.
 Mani yoğun ve taşkın bir duygu ya da asabiyet halidir.
 Mani döneminde kişilerin eski halleri ile kıyaslandığında alışılmadık bir
biçimde düşündükleri, davrandıkları görülür.
 Yüksek sesle sürekli akışkan açıklamalar yaparlar, zaman zaman sözcük
oyunları, şakalar, kafiyeli konuşmalar yaparlar.
 Yakındaki uyaranlar dikkatlerini çeker.
 Onlara bir şey söylemek için araya girmek güç olabilir.
 Uçuşan düşünceleri vardır, düşünceleri bir konudan başka bir konuya
doğru hızla değişir.
Bipolar (İki Uçlu ) Bozukluklar
Klinik Görünüm

 Diğerlerini zorlayıcı bir şekilde konuşkan olabilirler.

 Kendilerine güvenleri çok aşırı olabilir.
 Tedbirsiz cinsle ilişkilere girme, aşırı harcamalar yapma, dikkatsiz
araba kullanma gibi davranışlarda bulunur ve bunların sonuçlarının
farkında olmayabilirler.
 Çok az uyurlar ama buna rağmen inanılmaz derecede enerjileri
yüksek olabilir.
 Başkaları tarafından aşırılıkları dizginlenmek istediğinde çok
öfkelenebilirler, hatta öfkeden kudurabilirler.
 Aniden gelen mani genellikle 1-2 günde daha uzun sürer.
Bipolar (İki Uçlu ) Bozukluklar
Klinik Görünüm
 Hipomanide aşırılık maninin altındadır, azdır.
 Hipo: altında
 Manide aşırı bozulma varken hipomanide yoktur.
 İşlevsellikte değişiklikler olur ama aşırı bozulma olmaz.
 Çok sosyal, çapkın olabilirler, enerjik ve üretken hissedebilirler.
Bipolar (İki Uçlu ) Bozukluklar
Klinik Görünüm
Bipolar (İki Uçlu ) Bozukluklar
Klinik Görünüm
 Bipolar bozukluklar manik belirtilerin şiddetinin nasıl olduğu ve
ne kadar sürdüğüne göre birbirinden farklılaşırlar.
 İki uçlu olarak adlandırılırlar çünkü çoğu insan mani yaşadıktan
sonra hayatı boyunca depresyon deneyimler.
 Bir depresyon dönemi ile bipolar bozukluk tanısı konmaz.
 Ancak bir depresyon dönemi iki uçlu II bozukluk için gereklidir.
Bipolar I Bozukluk

 Eskiden manik- depresif bozukluk olarak bilinirdi.

 Kişinin hayatı boyunca tek bir manik epizod geçirmiş olması
yeterlidir.
 Aslında tanı sonradan da konulabilir, kişi son zmanlarda mani
belirtileri yaşamış ya da yaşamamış olabilir.
 Kişi yıllar önce sadece 1 hafta manik belirtiler deneyimlemiş olsa bile
bu tanıyı alır.
 Epizodların tekrarlama eğilimi majör depresyondan daha
yüksektir.
Bipolar II Bozukluk

 İki uçlu I bozukluğun daha hafif bir biçimidir.

 Kişi en az bir kez majör depresif epizod ve en az bir kez hipomani
epizodu yaşamış olmalıdır.
Siklotimik Bozukluk

 Siklotimi olarak da adlandırılır.

 İkinci kronik bozukluktur.
 Süreğen depresif bozukluktaki gibi,
belirtilerin yetişkinlerde en az 2 yıl
boyunca var olması gerekir.
 Kişinin sıklıkla hafif depresyon belirtileri
ve izleyen hafif mani belirtileri vardır.
 Düşüler sırasında kişi üzgün olabilir ve
yetersiz hissedebilir, insanlardan kaçabilir,
bir gecede 10 saatten fazla uyuyabilir.
 Yükseliş sırasında kişi, yaygaracı, taşkın
olabilir, kendine aşırı güvenebilir, sosyal
olarak sınırlandırılamaz ve çok az uyur.
Bipolar (İki Uçlu ) Bozukluklar
Klinik Görünüm
 Bipolar I bozukluk ruhsal bozukluklar arasında en şiddetli olandır.
 Mani için hastaneye yatırılma oranı yüksektir, 1/3, ve bunlar hastane
yatışından sonra genellikle işsiz kalırlar.
 % 25’i hasta oldukları dönemde çalışamamaktadır.
 İntihar oranları yüksektir.
 Kalp-damar hastalıkları, obezite ve tiroit gibi fiziksel sorunlar
görülme oranı yüksektir.
 Üzücü sonuçları yaratıcılık ya da başarı ile dengelenemez.
 Tam bir mani görülemese bile siklotimik belirtilerin kronik olması
büyük zarar verir.
Özetle…
 Duygudurum Bozukluklarının Etiyolojisi

• Duygudurum bozukluklarını açıklayabilen tek bir

neden yoktur. Onların başlangıcını pek çok farklı
faktör birlikte açıklar.
• Nörobiyolojik faktörler
• Psikososyal faktörler
 Nörobiyolojik Faktörler
 Genetik faktörler
 İki uçlu bozukluklar kalıtsaldır.
 Majör depresyon ise orta düzeyde kalıtsaldır.
 Nöroiletici modeller
 Serotonin, dopamin ve norepinefrin üzerinde odaklanır.
 Depresyonun düşük dopamin ve norepinefrin seviyeleri, maninin ise yüksek
dopamin ve norepinefrin seviyeleri ile ilişkili olduğuna dair yaygın inanış yanlıştır.
 Ancak nöroileticilerin seviyelerinin de daha çok reseptörlerin duyarlılığı
duygudurum bozuklukları ile ilişkili olduğu kesindir.
 Özellikle de dopamin ve serotonin reseptörlerinin duyarlığını mani ve
depresyonda rol oynadığı düşünülmektedir.
 Bu reseptörlerin duyarlılığında azalmanın depresyonda rol oynadığına dair
bulgular vardır.
 İki uçlu bozuklukta ise dopamin reseptörlerinin aşırı duyarı olması bir olasılıktır.
 Seretonin reseptörlerinin duyarlığında azalma iki uçlu bozuklukla ilişkilidir.
 Nörobiyolojik Faktörler

 Beyin görüntüleme çalışmaları depresyon ve iki uçlu bozukluğun

duyguların dâhil olduğu beyin bölgesindeki değişikliklerle bağlantılı
olduğunu göstermektedir.

 Amigidala’nın aktivitesi artar  büyük duygusal tepkiselliğe yol

açar.
 Prefrontal kortekste dorsolateralin ve hipokampusün aktivitesi
azalır  duyguları düzenleme kapasitesinin azalmasına yol açar
 subgenual anterior singulat’ın aktivitesi artar duyguları
düzenleme kapasitesinin azalmasına yol açar.
 Mani sırasında da aynı beyin bölgeleri aktive olur ancak mani
sırasında görülen ama depresyonda görülmeyen bir aktivite
daha vardır.
 Striyatum tepkiye dahil olur ve aşırı aktif olur.
Nörobiyolojik Faktörler

 Nöroendokrin Sisteme ait çalışmalarda majör depresif ve bipolar

bozukluğun her ikisinin de kortizol düzeyinin kötü düzenlenmesi
ile ilişkili olduğu görülmektedir.
 Depresyon ve Sosyal Faktörler

 Depresyon döneminde stresli yaşam olaylarının rolü belirgindir.

 Ayrıca psikolojik dayanıklılığın da rolü vardır.
 Sosyal destek de önemli bir faktördür. Düşük sosyal destek stresli yaşam
olayları ile baş etme yetisin azaltır.
 Depresyon ve Sosyal Faktörler

 Aile ilişkilerinde duyguları açıklamada yaşanan güçlüklerin depresyonu

başlatmada rolü vardır.
 Kişiler arası problemler açık bir tetikleyicidir ve depresif belirtileri ortaya
çıkarabilir.
 Kişiler arası ilişkilerde sürekli olarak güvence arama etkili bir diğer
faktördür.
Depresyon ve Psikolojik Faktörler

 Kişilik özellikleri
 Nörotisizm: kişilerin olaylara ortalamadan daha fazla olumsuz tepki
verme eğiliminde olmasıdır, depresyonu başlangıcında etkili bir
kişilik özelliğidir.
 Bilişsel Teoriler
 Olumsuz düşünceler ve inançlar depresyonun en büyük nedeni
olarak görülür.
 Karamsar, öz eleştirel düşünceler
1. Beck’in teorisi
2. Umutsuzluk teorisi
3. Ruminasyon teorisi
Beck’in Teorisi
Umutsuzluk Teorisi
Ruminasyon Teorisi

 Bir düşüncenin hatırlanması, aynı konu üzerinde düşünüp durma

depresyon riskini arttırır.
 Ruminasyon, tekrar ve tekrar üzgün deneyim ve düşünceler
üzerinde durma ya da tekrar tekrar aynı konu üzerinde kafa
yorma olarak tanımlanır.
 En zararlı biçimi, kara kara düşünme eğilimi ya da üzücü bir
olaya ne neden oldu diye kafa yormaktır.
 Bipolar Bozukluklarda Sosyal ve Psikolojik
Faktörler

 Genellikle manik ve depresif epizodların başlangıçları, tetikleyicileri

üzerinde ayrı ayrı durulmaktadır.
 Bipolar Bozuklukta depresyonun tetikleyicileri majör depresyona
benzerdir.
 Olumsuz yaşam olayları, nörotisizm, negatif bilişsel stiller, duygu
ifadesinde sorunlar, sosyal destek azlığı
 Manik semptomların artışında ödül duyarlılığı ve uyku bozukluğunun
rolü saptanmıştır.
 Depresyonun Psikolojik Tedavileri

• Depresyon için pek çok farklı tedavi yaklaşımı vardır:

• Bilişsel Terapi (BT),
• kişiler arası psikoterapi (KPT),
• davranış aktivasyon (DA) tedavileri
• çiftlerde davranışsal terapi
Bipolar Bozukluğun Psikolojik Tedavisi

 İlaç tedavinin gerekli bir parçasıdır.

 Psikoeğitimsel Yaklaşımlar: insanların kendi hastalıkları
hakkında bilgilendirilmesi.
 Psikoterapiler semptomları anlamada ve onlarla baş etme
becerilerini geliştirmede de yardımcı olabilmektedir.
 Elektrokonvulsif Terapi:
 Duygudurum Bozukluklarında Biyolojik
Tedaviler

 İlaçla tedavi:
 Depresyonun tedavisi ilaçlar yaygın kullanılır.
 Antidepresan ilaçlar depresyonun tedavisinde sıkça kullanılır.
 Prozac, Zoloft (SSRI, seçici serotonin geri alım inhibitörü)
 Tofranil, Elavil
 Parnate
 Bipolar bozukluğun ilaçla tedavisinde, manik semptomları azaltmak için
kullanılan ilaçlar duygu düzenleyiciler olarak adlandırılır.
 Lityum,
 Antipsikotik (Zyprexa) ve antiepileptik (Depakote) ilaçlara da başvurulur.
 Antidepresan ilaçlarda tedaviye dahil edilir.
 Kaynakça

 Şahin, M. (Çev. Ed.) (2015). Anormal Psikolojisi, DSM 5, Nobel

Yayıncılık.