ਗੁਰੂ

ਨਾਨਕ
ਦੇਵ
ਜੀ
ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ ਇਤਿਹਾਸ ਹੈ। ਅੱਜ ਸਾਢੇ ਪੰਜ ਸੌ
ਸਾਲ ਬੀਤ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਸਾਢੇ ਪੰਜ ਸੌ ਸਾਲ ਕੌਮਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪਰ
ਆਪਣੇ ਸਾਢੇ ਪੰਜ ਸੌ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਸਾਰੇ ਪਾਸੇ ਆਪਣੇ ਲਈ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਥਾਨ
ਬਣਾ ਲਿਆ ਹੈ
ਸੰਸਾਰ. ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ ਉਭਾਰ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਮੁਗਲ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ
ਹੋਇਆ
ਅਤੇ ਭਾਰਤ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਅਤੇ ਬਾਬਰ ਦੋਵੇਂ ਸਮਕਾਲੀ ਸਨ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਲੋਕਾਂ
ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਬਣ ਕੇ ਉਭਰੇ ਅਤੇ ਬਾਬਰ ਹਮਲਾਵਰ ਬਣ ਕੇ ਭਾਰਤ ਆਇਆ। ਗੁਰੂ
ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੇ ਨਾਮ ਸਿਮਰਨ ਦਾ ਸਿੱਕਾ ਚਲਾਇਆ ਸੀ ਜਦੋਂ ਕਿ
ਬਾਬਰ ਨੇ ਆਪਣੀ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਸਿੱਕਾ ਚਲਾਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ
ਕਿ
ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਅਤੇ ਬਾਬਰ ਦਾ ਮੁਗਲ ਸਾਮਰਾਜ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਟਕਰਾਅ ਵਿੱਚ
ਸੀ। ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਮਹਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਹੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਉੱਤਰੀ
ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਮੁਗਲ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਤਖਤਾ ਪਲਟ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ (1765-
1849) ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਤ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਮੁਗ਼ਲ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀਆਂ ਕਬਰਾਂ ਉੱਤੇ ਸਥਾਪਿਤ
ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੀ ਸੰਸਾਰ ਦੀਆਂ ਦੋ ਮਹਾਨ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਅੰਗਰੇਜ਼
ਅਤੇ ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਸਿਆਸੀ ਦੌੜ ਸੀ।
ਇਹ ਸਭ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਦਾ ਚਮਤਕਾਰ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ
ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਦੇ ਹਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਮਾਹਿਰ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ। ਜੰਗਾਂ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ
ਵਿਸ਼ਵ ਰਿਕਾਰਡ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਹੱਦਾਂ ਤੋੜ ਦਿੱਤੀਆਂ ਸਨ। ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਖੇਤੀ ਦੇ ਖੇਤਰ
ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਅੱਜ ਇਹ ਵੀ ਹੈਰਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀ
ਅਤੇ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖ, ਆਪਣੇ ਭਾਰਤੀ ਮੂਲ ਦੇ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ,
ਭਾਰਤ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਨਾਲੋਂ ਪੱਛਮ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਲਾਭ ਉਠਾ ਰਹੇ ਹਨ।
ਅੱਜ ਇੰਜ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕੈਨੇ ਡਾ, ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਬਰਤਾਨੀਆ ਹੀ ਸਿੱਖ ਦੇਸ਼ ਹਨ।
ਸਿੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਧਰਮ ਕਾਰਨ ਹਨ। ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ
ਫਲਸਫਾ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਹੈ।

ਇਹ ਫਲਸਫਾ ਇੰਨਾ ਮੌਲਿਕ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਹੈ ਕਿ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਹਰ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਇਸ

ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੇਧ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਕਿ
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਤੁਰਨ ਵਿਚ ਕੋਈ ਕਠਿਨਾਈ ਮਹਿਸੂਸ ਨਹੀਂ
ਹੁੰਦੀ। ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਜ਼ੰਜੀਰਾਂ ਵਿੱਚ ਜਕੜਿਆ ਹੋਇਆ
ਹੈ ਪਰ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਜ਼ੰਜੀਰਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਹੀ
ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਦੁਨੀਆਂ ਭਰ ਦੇ ਸਿੱਖ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਛੋਟਾ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।
ਸਿੱਖ ਸੋਚ ਜ਼ਮੀਨ-ਅਸਮਾਨ ਦੀਆਂ ਹੱਦਾਂ ਤੋਂ ਪਾਰ ਜਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਇਸ ਸੋਚ ਪਿੱਛੇ ਕਿਹੜੀ ਤਾਕਤ ਹੈ,
ਅਕਾਸ਼ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਅਤੇ ਸਮੁੰਦਰਾਂ ਨਾਲੋਂ ਡੂੰਘਾ?
ਇਹ ਸ਼ਕਤੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ, ਖੰਡੇ ਬਾਟੇ ਦੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ
ਉਪਜਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਸ਼ਕਤੀ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਖਾਲਸਾ ਬਣਾਇਆ। ਇਹੀ ਸ਼ਕਤੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ
ਖਾਲਸੇ ਦੇ ਮਾਰਗ ਤੋਂ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਹੱਦਾਂ ਦੂਰ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਜਾਤ-ਪਾਤ ਦੇ
ਸਾਰੇ ਬੰਧਨ ਵੀ ਤੋੜ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਹਰ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ
ਕਿ ਅਸੀਂ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭੇਦਭਾਵ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਕੇ ਇਕਜੁੱਟ ਸਮਾਜ ਬਣੀਏ। ਅੱਜ ਖਾਲਸਾ
ਵਿਸ਼ਵ ਸ਼ਕਤੀ ਬਣਨ ਵੱਲ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਖਾਲਸੇ ਦੀ ਇਸ ਵਿਸ਼ਵ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਸ੍ਰੀ
ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਹੈ।
ਅਜਿਹੀ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਕੌਮ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਛਾਪ ਕੇ ਵੰਡਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰਸਾਰ ਕੇਵਲ ਸੰਖੇਪ ਰੂਪ ਵਿਚ ਲਿਖ ਕੇ ਹੀ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
 ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ,

ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ ਕੱਤਕ ਦੀ ਪੂਰਨਮਾਸ਼ੀ ਨੂੰ ਮਾਤਾ ਤ੍ਰਿਪਤਾ ਜੀ
ਦੀ ਕੁੱਖੋਂ ਸੰਮਤ 1526 ਈਸਵੀ ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਰਾਏ ਭੋਏ ਦੀ ਤਲਵੰਡੀ ਵਿਖੇ ਮਹਿਤਾ
ਕਾਲੂ ਜੀ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ। ਈਸਵੀ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਸਮਾਂ ਨਵੰਬਰ, 1469 ਈ.
ਕੀ ਮਹਿਤਾ ਕਾਲੂ ਜੀ ਰਾਏ ਭੋਏ ਦੀ ਤਲਵੰਡੀ ਦੇ ਚੌਧਰੀ ਰਾਏ ਬੁਲਾਰ ਜੀ ਦੇ ਮਾਲ
ਮਹਿਕਮੇ ਵਿੱਚ ਪਟਵਾਰੀ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਆਪ ਇੱਕ ਤਕੜੇ ਜ਼ਿਮੀਂਦਾਰ
ਸਨ। ਅੱਜ ਇਸ ਸਥਾਨ ਨੂੰ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ
ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਬਾਲ ਨਾਨਕ ਜੀ ਜਨਮ ਤੋਂ ਹੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਿਸਮ ਦੇ ਬੱਚੇ
ਸਨ। ਹਰ ਕੋਈ ਜਿਸਨੇ ਉਸਨੂੰ ਵੇਖਿਆ ਉਹ ਉਸਦੇ ਚਮਕਦਾਰ ਚਿਹਰੇ ਤੋਂ
ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਇਆ..

ਬਾਲ ਨਾਨਕ ਦਾ ਜਨਮ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਪੰਡਿਤ ਹਰਦਿਆਲ ਨੇ ਵੀ

ਬਾਲ ਨਾਨਕ ਦਾ ਰੌਸ਼ਨ ਚਿਹਰਾ ਦੇਖਦਿਆਂ ਹੀ ਕਹਿਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, “ਉਹ
ਮਹਾਨ ਅਵਤਾਰ ਹਨ। ਉਹ ਤੇਰੇ (ਕਾਲੂ ਜੀ ਦੇ) ਘਰ ਆਇਆ ਹੈ। ਅਦਾ
ਅਵਤਾਰ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਰਾਮ ਚੰਦ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ
ਸ੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ ਹੈ ਪਰ ਉਹ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੁਆਰਾ ਪੂਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ
ਅਤੇ ਹਿੰਦੂਆਂ ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪੂਜਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਧਰਤੀ ਅਤੇ ਆਕਾਸ਼
ਵਿੱਚ ਇਸ ਦਾ ਨਾਮ ਰਾਵੀ ਹੋਵੇਗਾ। ਨਾਨਕ ਹੀ ਨਾਨਕ ਬਣੇਗਾ। ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਦ
ਸਮੁੰਦਰ ਰਸਤਾ ਦੇਵੇਗਾ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਰਸਤਾ ਦੇਵੇਗੀ ਅਤੇ ਅਕਾਸ਼ ਰਸਤਾ
ਦੇਵੇਗਾ। ਇਹ ਨਿਰਾਕਾਰ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗਾ.
ਇਹ ਇਸ਼ਨਾਨ ਹੋਵੇਗਾ। ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਰੱਬ ਹੋਰ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦਾ। "
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭੈਣ ਨਾਨਕੀ ਬਾਲ ਨਾਨਕ ਜੀ ਨਾਲੋਂ ਪੰਜ ਸਾਲ ਵੱਡੀ ਸੀ। ਜਿਵੇਂ
ਹੀ ਬਾਲ ਨਾਨਕ ਸਕੂਲ (ਮਦਰੱਸੇ ਜਾਂ ਪਾਠਸ਼ਾਲਾ) ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ
ਉਮਰ ਦੇ ਹੋਏ, ਪਿਤਾ ਕਾਲੂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਦੇ ਮਦਰੱਸੇ ਵਿਚ ਲੈ ਗਏ। ਦਾਖਲੇ
ਸਮੇਂ ਸ.
ਜਦੋਂ ਮਿਹਰ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕ ਨੇ ਬਾਲ ਨਾਨਕ ਨੂੰ ਆਮ ਸਵਾਲ ਪੁੱਛੇ ਤਾਂ ਬਾਲ
ਨਾਨਕ ਨੇ ਅਜਿਹੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤੇ ਕਿ ਅਧਿਆਪਕ ਹੈਰਾਨ ਰਹਿ ਗਿਆ। ਇਸ
ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਬਾਲ ਨਾਨਕ ਦੇ ਫੌਰੀ ਹੁੰਗਾਰੇ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਏ
ਅਧਿਆਪਕ ਹੈਰਾਨ ਰਹਿ ਗਏ।

ਬਾਲ ਨਾਨਕ ਜੀ ਜਦੋਂ ਵੱਡੇ ਹੋਏ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਚਪਨ ਦੀ ਗੱਲ ਅਤੇ ਕਰਨੀ
ਪਿੰਡ ਤਲਵੰਡੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਆਸ-ਪਾਸ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਚਰਚਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ
ਬਣ ਗਈ। ਬਾਲ ਨਾਨਕ ਆਪਣੇ ਹਾਣੀਆਂ ਨਾਲ ਖੇਡਦਿਆਂ ਵੀ ਗੰਭੀਰਤਾ
ਨਾਲ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਮਾਤਾ ਤ੍ਰਿਪਤਾ ਜੀ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਘਰੋਂ ਬਾਲ ਨਾਨਕ ਨੂੰ
ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦਿੰਦੇ ਸਨ ਜਦੋਂ ਉਹ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਖੇਡਣ ਜਾਂਦੇ ਸਨ
ਜੋ ਬਾਲ ਨਾਨਕ ਜੀ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਦੇ ਸਨ। ਇੱਕ ਵਾਰੀ ਬਾਲ ਨਾਨਕ
ਜੀ ਆਪਣੇ ਹਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਅਜਿਹੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦੱਸਦੇ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਿਸੇ ਨੂੰ
ਪਰਵਾਹ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਕਈ ਵਾਰ ਨਾਨਕ ਆਪਣੇ ਖੇਤਾਂ ਨੂੰ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਜਦੋਂ
ਉਹ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਤਾਂ ਉਹ ਲੇਟ ਜਾਂਦੇ ਸਨ
ਜ਼ਮੀਨ ਅਤੇ ਨੀਂਦ ਅਜਿਹੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਹਰ ਕੋਈ ਹੈਰਾਨ
ਰਹਿ ਗਿਆ। ਰਾਏ ਬੁਲਾਰ ਜੀ ਨੇ ਵੀ ਅਜਿਹੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਦੇਖੇ ਸਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ
ਟਾਕ ਆਫ ਦਾ ਟਾਊਨ ਸੀ।
ਵੈਸੇ ਤਾਂ ਪਟਵਾਰੀ ਵਰਗੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਫ਼ਸਰ ਕੋਲ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਕਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਨਹੀਂ
ਹੁੰਦੀ ਪਰ ਕਈ ਵਾਰ ਨਾਨਕ ਜੀ ਆਪਣੀਆਂ ਮੱਝਾਂ ਨੂੰ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਸਨ।
ਇੱਕ ਵਾਰ ਇੱਕ ਸਾਥੀ ਰਾਏ ਬੁਲਾਰ ਜੀ ਕੋਲ ਆਇਆ ਅਤੇ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਕੀਤੀ।
ਨਾਨਕ ਨੇ ਮੱਝਾਂ ਚਰਾਉਂਦੇ ਸਮੇਂ ਆਪਣੀ ਫ਼ਸਲ ਖਰਾਬ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਹੋ ਸਕਦਾ
ਹੈ ਕਿ ਮਹਿਤਾ ਕਾਲੂ ਜੀ ਦੇ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਨੇ ਈਰਖਾ ਕਰਕੇ ਅਜਿਹਾ
ਕੀਤਾ ਹੋਵੇ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ
ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸ਼ਾਂਤ ਨਹੀਂ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ।

ਉਹ ਫਸਲਾਂ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਦੀ ਭਰਪਾਈ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਰਾਏ ਬੁਲਾਰ ਜੀ

ਉਸਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਹਿ ਰਹੇ ਸਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸ਼ਿਕਾਇਤਕਰਤਾ ਮਾਮਲਾ
ਹੱਲ ਨਾ ਹੋਣ 'ਤੇ ਉੱਚ ਤੁਰਕੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਕੋਲ ਜਾਣ ਦੀ ਧਮਕੀ ਦੇ ਰਿਹਾ ਸੀ।
ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਰਾਏ ਬੁਲਾਰ ਜੀ ਨੇ ਮਹਿਤਾ ਕਾਲੂ ਜੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਨਾਨਕ
ਦੀ ਖਰਾਬ ਹੋਈ ਫਸਲ ਲਈ ਕੁਝ ਪੈਸੇ ਦੇਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਤਾਂ ਨਾਨਕ ਜੀ ਨੇ ਪੂਰੇ
ਦ੍ਰਿੜ ਇਰਾਦੇ ਨਾਲ ਕਹਿਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਰਾਏ ਸਾਹਿਬ ਪਹਿਲਾਂ ਨੁਕਸਾਨੀ
ਹੋਈ ਫਸਲ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਦੇਣ। ਫਿਰ ਜੋ ਵੀ ਜੁਰਮਾਨਾ ਅਦਾ ਕਰੋਗੇ ਉਹ ਅਦਾ
ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਰਾਏ ਸਾਹਿਬ ਵੀ ਖੁਸ਼ ਹੋਏ। ਉਸ ਨੇ ਸ਼ਿਕਾਇਤਕਰਤਾ ਦੇ
ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਕੁਝ ਬੰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਆ ਕੇ ਸਭ ਕੁਝ ਦੇਖਣ ਲਈ ਭੇਜਿਆ। ਇਹ
ਮੁੜਿਆ
ਕਿ ਫਸਲ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਝੂਠੀ ਨਿਕਲੀ। ਇਸ ਦੀ
ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਕਾਫੀ ਚਰਚਾ ਵੀ ਹੋਈ।

ਜਦੋਂ ਬਾਲ ਨਾਨਕ ਜੀ ਨੌਂ ਸਾਲ ਦੇ ਸਨ ਤਾਂ ਜਨੇ ਊ ਜੰਜੂ ਨੂੰ ਗਲ ਵਿੱਚ ਪਾਉਣ ਦੀ
ਰਸਮ ਕਰਨ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ।
ਤਿਆਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਦੋਂ ਪੰਡਿਤ ਨੇ ਤਿਆਰ ਜੰਜ ਨੂੰ ਗਲੇ ਵਿਚ ਪਾਉਣ
ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਬਾਲ ਨਾਨਕ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਪਹਿਨਣ ਦੀ ਕੀ
ਮਹੱਤਤਾ ਹੈ? ਪੰਡਿਤ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਹਿੰਦੂ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ
ਰੀਤੀ ਹੈ ਬਾਲ ਨਾਨਕ ਨੇ ਫਿਰ ਸਵਾਲ ਕੀਤਾ ਕਿ ਇਹ ਕੱਚਾ ਧਾਗਾ ਮਰੋੜਿਆ
ਹੋਇਆ ਜੀਵ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਗੰਦਾ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਟੁੱਟਦਾ ਵੀ ਹੈ, ਫਿਰ
ਅਸੀਂ ਹੋਰ ਮਰੋੜ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ। ਪੰਡਿਤ ਜੀ, ਉਸ ਨੂੰ ਉਹ ਜੀਨਸ ਪਹਿਨਾਓ ਜੋ ਮੈਲਾ
ਨਹੀਂ, ਟੁੱਟਿਆ ਨਹੀਂ ਅਤੇ ਅੱਗ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸੜ ਸਕਦਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਾਲ
ਨਾਨਕ ਅਤੇ ਪੰਡਿਤ ਵਿਚਕਾਰ ਸਵਾਲ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਏ। ਅੰਤ ਪੰਡਿਤ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ
ਨਾਨਕ
ਖੁਦ ਸਾਨੂੰ ਦੱਸਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਕਿਸ ਕਿਸਮ ਦਾ ਜੀਨ ਹੈ।

ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੰਜੂ ਬਾਰੇ ਦੱਸਦਿਆਂ ਬਾਲ ਨਾਨਕ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਹ ਜੰਜੂ
ਪਹਿਨਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਪਾਹ ਦੇ ਧਾਗੇ ਦੀ ਬਜਾਏ ਦਿਆਲਤਾ ਦੇ ਉਪਦੇਸ਼
ਨਾਲ ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕੱਚੇ ਧਾਗੇ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸੱਚਾਈ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨਾਲ
ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਤਿਆਰ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ, ਪਰਹੇਜ਼ ਦੀ ਗੰਢ ਦੇ ਕੇ ਅਤੇ ਤੋੜ-
ਮਰੋੜ ਸੱਚ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਹੇ ਪੰਡਿਤ ਜੀ, ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਇਹੋ
ਜਿਹਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ 'ਤੇ ਲਗਾ ਦਿਓ, ਕਿਉਂਕਿ ਅਜਿਹਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਦੇਣ
ਵਾਲਾ ਨਾ ਟੁੱਟ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਨਾ ਮੈਲਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਅੱਗ ਵਿਚ ਸੜ
ਸਕਦਾ ਹੈ। ਧੰਨ ਹਨ ਉਹ ਮਨੁੱਖ ਜੋ ਐਸਾ ਜੰਜੂ ਪਹਿਨ ਕੇ ਫਿਰਦੇ ਹਨ। ਪੰਡਿਤ
ਜੀ ਇਸ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦੇ ਕੇ ਚੁੱਪ ਹੋ ਗਏ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਾਲ ਨਾਨਕ ਨੇ ਪਹਿਲੀ
ਵਾਰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਰੀਤਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ
ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਜੰਜੂ (ਜਨੇ ਊ) ਬਾਰੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਇਹ
ਵਿਚਾਰ ਆਸਾ ਦੀ ਵਾਰ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਪੰਨਾ 471 ਵਿੱਚ ਦਰਜ
ਹਨ।
ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਬਚਪਨ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਸਾਨੂੰ ਹਰ
ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗੱਲ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜਿਸ
ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ ਉਹ ਪੜ੍ਹਿਆ-ਲਿਖਿਆ ਅਤੇ
ਸਤਿਕਾਰਤ ਪਰਿਵਾਰ ਸੀ। ਪਿਤਾ ਕਾਲੂ ਵੀ ਜ਼ਿਮੀਂਦਾਰ ਅਤੇ ਪਟਵਾਰੀ ਸਨ।
ਉਹ ਦੁਨਿਆਵੀ ਸਨ। ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਹਰ ਕੋਈ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸਦਾ ਪੁੱਤਰ
ਹੋਰ ਵੀ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਹੋਵੇ। ਪਿਤਾ ਕਾਲੂ ਜੀ ਦੀ ਇਹੀ ਸੋਚ ਸੀ। ਉਹ ਆਪਣੇ
ਪੁੱਤਰ ਨਾਨਕ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਅਤੇ ਹਰ ਕਿਸਮ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿੱਚ
ਮੋਹਰੀ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸਦਾ ਪੁੱਤਰ ਆਪਣੇ
ਸਮੇਂ ਦੇ ਹਰ ਕਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਮੋਹਰੀ ਬਣੇ। ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਨਾਨਕ ਨੂੰ ਕਿਹਾ, “ਪੁੱਤਰ,
ਵੀਹ ਰੁਪਏ ਲੈ। ਇਸ ਦਾ ਵਪਾਰ ਕਰੋ ਜਿਸ ਨੂੰ ਤੁਸੀਂ ਕਈ ਗੁਣਾ ਵੱਧ ਕੀਮਤ
'ਤੇ ਵੇਚਿਆ ਸੀ ਪਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮੁਨਾਫ਼ੇ ਵਾਲੇ ਵਪਾਰ ਨੂੰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ
ਵਿੱਚ ਅਸਲ ਸੌਦਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਨਾਨਕ ਮੰਨ ਗਿਆ।

ਰੁਪਏ ਦੇ ਨਾਲ ਭੇਜਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਸਿੱਕਾ ਆਧੁਨਿਕ ਯੁੱਗ ਦੇ ਸਿੱਕੇ ਦਾ ਨਾਂ
ਹੈ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਲੋਧੀ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰੁਪਏ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਸਿੱਕੇ ਨੂੰ ਟਕਾ ਜਾਂ
ਡਮਰਾ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਰੁਪਏ ਦਾ ਮਤਲਬ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦਾ ਸਿੱਕਾ ਹੈ।
ਵੀਹ ਰੁਪਏ ਲੈ ਕੇ ਨਾਨਕ ਤੇ ਬਾਲਾ ਘੋੜੇ ਲੈ ਕੇ ਚੂਹੜਕਾਣੇ ਵੱਲ ਤੁਰ ਪਏ।
ਨਾਨਕ ਜੀ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵੀਹ ਰੁਪਏ ਦਾ ਅਸਲ ਸੌਦਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ
ਦੀ ਸੋਚ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਕਾਲੂ ਜੀ ਨਾਲੋਂ ਬਿਲਕੁਲ ਵੱਖਰੀ ਸੀ। ਨਾਨਕ ਜੀ
ਸਮਾਜਕ ਪਾਣੀ ਵੀ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੋਚ ਜੀਵਨ ਜਿਊਣ ਬਾਰੇ ਸੀ। ਪਰ
ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਸਲ ਸੌਦੇਬਾਜ਼ੀ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਬਾਰੇ ਸੋਚਣਾ ਪਿਆ ਕਿਉਂਕਿ
ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਢੁਕਵਾਂ ਦੇਖਿਆ. ਜੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸੰਤਾਂ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕੀਤੀ।
ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਉਹ ਕਈ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਭੁੱਖਾ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਭੀਖ ਮੰਗਣ
ਘਰ ਨਹੀਂ ਗਿਆ ਸੀ।
ਨਾਨਕ ਨੇ ਭਾਈ ਬਾਲਾ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਵੀਹ ਰੁਪਏ ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ
ਸੰਤਾਂ ਦੇ ਭੋਜਨ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਕੀ ਇਹ ਸੱਚਾ ਸੌਦਾ ਨਹੀਂ
ਹੋਵੇਗਾ? ਬਾਲੇ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਨਾਨਕ ਜੀ ਨੂੰ ਸੌਦੇ ਬਾਰੇ ਆਪ ਸੋਚਣਾ ਚਾਹੀਦਾ
ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਨਾਨਕ ਜੀ ਖੁਸ਼ ਸਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭੁੱਖੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ
ਭੋਜਨ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭੋਜਨ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਹੈ ਪਰ
ਵਾਪਸ ਆਉਂਦੇ ਸਮੇਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਤਲਵੰਡੀ ਦੇ ਨੇ ੜੇ ਪਿਤਾ ਕਾਲੂ ਜੀ ਨੂੰ
ਸਮਝਾਉਣ ਲਈ ਚਿੰਤਾ ਵੀ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਉਹ ਪਿੰਡ ਦੇ ਨੇ ੜੇ
ਪਹੁੰਚੇ, ਨਾਨਕ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਬਾਲੇ ਨੂੰ ਘਰ ਜਾਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਅਤੇ ਫਿਰ ਆ ਕੇ
ਉਸਨੂੰ ਪਿਤਾ ਕਾਲ ਜੀ ਦੇ ਸੁਭਾਅ ਬਾਰੇ ਦੱਸਣ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਨਾਨਕ ਆਪ
ਇੱਕ ਸੰਘਣੇ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਛੁਪ ਗਿਆ। ਨਾਨਕ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਉਹ ਘਰ ਜਾ
ਕੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਅਸਲ ਸੌਦੇ ਬਾਰੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੱਸੇਗਾ ਜਦੋਂ ਉਹ ਖੁਸ਼ੀ ਦੇ
ਮੂਡ ਵਿੱਚ ਹੋਵੇਗਾ। | ਪਰ ਪਿਤਾ ਨੇ ਹੈਰਾਨੀ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਜੰਗਲ ਦੇ
ਹੇਠਾਂ ਲੁਕੇ ਨਾਨਕ ਕੋਲ ਪਹੁੰਚ ਕੀਤੀ ਸੀ |
ਅਤੇ ਬਾਲੇ ਪ੍ਰਤੀ ਗੁੱਸਾ। ਰੱਬੀ ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਰੰਗੇ ਕਿਸੇ ਨੇ ਅਜਿਹਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ
ਜੋ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਆਵੇਗਾ। ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਵੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਜਾ ਕੇ
ਪਿਤਾ ਅਤੇ ਨਾਨਕ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਖੜ੍ਹੀ ਹੋ ਗਈ। ਪਿਤਾ ਜੀ ਸੌਦੇ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛ
ਰਹੇ ਸਨ ਅਤੇ ਨਾਨਕ ਇਸ ਨੂੰ ਅਸਲੀ ਸੌਦਾ ਕਹਿ ਕੇ ਸੰਤਾਂ ਦੀ ਭੁੱਖ
ਮਿਟਾਉਣ ਦੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ।
ਪਿਤਾ ਜੀ ਉਹ ਗੁੱਸੇ ਨਾਲ ਭਰੇ ਹੋਏ ਸਨ ਪਰ ਨਾਨਕ ਦਾ ਜੀਵਨ
ਉਨ੍ਹਾਂ ਭੁੱਖੇ ਸੰਤਾਂ 'ਤੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਸੀ। ਬੇਬੇ ਨਾਨਕੀ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਨੂੰ
ਦੱਸ ਰਹੀ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰ ਰੱਬ ਦੀ ਬਹੁਤਾਤ ਹੈ। ਜੇ ਨਾਨਕ
ਨੇ ਭੁੱਖੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕੁਝ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰ ਦਾ ਕੋਈ ਘਾਟਾ
ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਉਸ ਦੇ ਭਰਾ ਨੇ ਸੱਚਮੁੱਚ ਕੀਤਾ. ਸੌਦਾ ਹੋ ਗਿਆ
ਹੈ।
ਅੱਜ ਸਮੁੱਚਾ ਸਿੱਖ ਜਗਤ ਇਹ ਮੰਨਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਨਾਨਕ ਜੀ ਨੇ
ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੀਹ ਰੁਪਏ ਦੇ ਲੰਗਰ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਗੁਰੂ
ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਇਸ ਲੰਗਰ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਅੱਜ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ
ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਬਿਗਲ ਵਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਅਸਥਾਨ 'ਤੇ ਇਕ
ਬਹੁਤ ਹੀ ਆਲੀਸ਼ਾਨ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਖਾਰਾ ਸੌਦਾ ਸੁਸ਼ੋਭਿਤ ਹੈ ਜਿੱਥੇ
ਭੁੱਖੇ ਸਾਧੂਆਂ ਨੂੰ ਲੰਗਰ ਛਕਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਾਨਕ ਜੀ ਦੇ
ਕਰਮਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਸਮਝ ਲਿਆ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਬ੍ਰਹਮ
ਸਰੂਪ ਦੇਖਿਆ ਸੀ।
ਤਲਵੰਡੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬੇਬੇ ਨਾਨਕੀ, ਰਾਏ ਬੁਲਾਰ, ਦੌਲਤ ਦਾਈ, ਪੰਡਿਤ
ਹਰਦਿਆਲ ਅਤੇ ਭਾਈ ਬਾਲਾ ਹੀ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਾਨਕ ਦੇ ਬ੍ਰਹਮ ਸਰੂਪ ਦੇ
ਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤੇ। ਪਿਤਾ ਕਾਲੂ ਜੀ ਇਸ ਬ੍ਰਹਮ ਸਰੂਪ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਦੇਖ ਸਕੇ
ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਦੁਨਿਆਵੀ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕ੍ਰੋਧਿਤ ਸਨ। ਇਸ ਵਿਛੋੜੇ
ਕਾਰਨ ਪਿਤਾ ਕਾਲੂ ਜੀ ਅਤੇ ਨਾਨਕ ਜੀ ਵਿਚਕਾਰ ਲਗਾਤਾਰ ਤਣਾਅ
ਬਣਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਇਸੇ ਸਮੇਂ ਬੇਬੇ ਨਾਨਕੀ ਦਾ ਵਿਆਹ ਜੈ ਰਾਮ ਜੀ ਨਾਲ
ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਲਈ ਬੇਬੇ ਜੀ ਦੇ ਸਹੁਰੇ ਘਰ ਚਲੇ
ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਤਣਾਅ ਹੋਰ ਵਧ ਗਿਆ। ਲੋਧੀ ਨੂੰ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ
ਤਾਂ ਇਕ ਪਾਸੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਘਰ ਦੇ ਤਣਾਅਪੂਰਨ ਮਾਹੌਲ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ
ਮਿਲੇਗਾ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰਜਾ ਲਈ ਬਾਹਰੀ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਰਸਤਾ
ਖੁੱਲ੍ਹ ਜਾਵੇਗਾ।

ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ ਦੌਲਤ ਖਾਨ ਲੋਧੀ ਦੇ ਜਲੰਧਰ ਦੁਆਬ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸੀ

ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਇਸਲਾਮੀ ਅਧਿਐਨ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਸੀ। ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ
ਲੋਧੀ ਵਿੱਦਿਆ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਵਪਾਰ ਦਾ ਵੀ ਕੇਂਦਰ ਸੀ।
ਨਾਨਕ ਵਿੱਦਿਆ ਵਿੱਚ ਇੰਨਾ ਨਿਪੁੰਨ ਸੀ ਕਿ ਉਸਨੂੰ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ ਵਿਖੇ
ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਦਿਖਾਉਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਵੀ ਮਿਲ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਨਾਨਕ ਨੂੰ ਭਾਈ
ਬਾਲੇ ਸਮੇਤ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ। ਬੇਬੇ ਨਾਨਕੀ ਲਈ ਨਾਨਕ
ਦਾ ਆਉਣਾ ਰੱਬ ਦੇ ਆਉਣ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਸੀ। ਦੌਲਤ ਖਾਂ ਲੋਧੀ ਲਗਭਗ
ਸਤਾਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਨੌ ਜਵਾਨ ਦੀ ਮੌਜੂਦਾ ਅਤੇ ਗੰਭੀਰ ਗੱਲਬਾਤ ਤੋਂ ਇੰਨਾ
ਪ੍ਰਸੰਨ ਹੋਇਆ ਕਿ ਉਸਨੇ ਨਾਨਕ ਜੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮੋਦੀ-ਖਾਨੇ ਦੇ ਮੁਖੀ ਵਜੋਂ
ਚੰਗੀ ਰਕਮ ਅਦਾ ਕੀਤੀ।
ਸੱਚਮੁੱਚ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ ਨਾਨਕ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਕੀਮਤ ਦਿਖਾਉਣ ਦਾ ਮੌਕਾ
ਦੇ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਨਾਨਕ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਿਵਾਸ ਲਈ ਇੱਕ ਬਾਗ ਵਿੱਚ ਇੱਕ
ਆਲੀਸ਼ਾਨ ਮਹਿਲ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਜੈ ਰਾਮ ਜੀ ਅਤੇ ਬੇਬੇ ਜੀ ਆਪਣੀ
ਹਵੇਲੀ ਵਿੱਚ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਰਹਿ ਰਹੇ ਸਨ। ਨਾਨਕ ਜੀ ਮੋਦੀਖਾਨੇ ਦਾ ਕੰਮ
ਬੜੀ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਨਾਲ ਕਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਕੰਮਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਆਪਣਾ
ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਂਦੇ ਰਹੇ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਕਮਾਈ ਗਰੀਬਾਂ ਅਤੇ ਲੋੜਵੰਦਾਂ ਨੂੰ
ਲੰਗਰ ਛਕਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਨਿੱਤ ਕੁੱਕੜ ਨਾਲ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦਾ,
ਵੇਣ ਜਾ ਕੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਦਾ ਤੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦਾ ਨਾਮ ਸਿਮਰਦਾ।

ਕਿਉਂਕਿ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ ਦਾ ਮੋਦੀਖਾਨਾ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਾਜਨੀਤਿਕ

ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਕਦੇ-ਕਦਾਈਂ ਨਾਨਕ ਦੇ ਕੰਮ ਕਰਨ
ਦੇ ਢੰਗਾਂ ਬਾਰੇ, ਜਾਂ ਈਰਖਾ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਬਦਨਾਮੀ ਬਾਰੇ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ
ਮਿਲਦੀਆਂ ਸਨ। ਹਰ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦੀ ਜਾਂਚ ਵੀ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਹਰ ਪੜਤਾਲ
ਰਾਹੀਂ ਨਾਨਕ ਜੀ ਦੇ ਲੇਖੇ ਦਾ ਲਾਭ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ। ਪਰ ਨਾਨਕ ਜੀ
ਅਜਿਹੀ ਗੜਬੜ ਤੋਂ ਥੱਕ ਗਏ ਸਨ। ਉਸ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਉਹ ਇੱਥੇ ਕੰਮ
ਕਰਨ ਨਹੀਂ ਆਇਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਸਲ ਮਕਸਦ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਨਾਮੁ
ਦੀ ਵਡਿਆਈ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਇੱਕ ਦਿਨ ਨਾਨਕ, ਪੂਰੇ ਯਕੀਨ
ਨਾਲ, ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਵੀਣ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਨਦੀ ਕਿਨਾਰੇ ਪਹੁੰਚ ਕੇ
ਉਸ ਨੇ ਮੋਦੀਖਾਨੇ ਦੇ ਮੁਲਾਜ਼ਮ ਦੇ ਸਾਰੇ ਕੱਪੜੇ ਲਾਹ ਲਏ ਅਤੇ ਇਸ਼ਨਾਨ
ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਘਰ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਪਾ ਲਏ। ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਸਰਕਾਰੀ
ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣਾ ਸੀ। ਹੁਣ ਉਹ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਜ਼ਾਦ ਅਤੇ
ਸੁਤੰਤਰ ਸੀ। ਉਹ ਉਥੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਨਾਮ ਦਾ ਉਚਾਰਨ ਕਰਨ ਵਿੱਚ
ਲੀਨ ਹੋ ਗਿਆ।
ਉਹ ਮੋਦੀਖਾਨੇ ਵਾਪਸ ਨਹੀਂ ਪਰਤਿਆ। ਅੱਧਾ ਦਿਨ ਬੀਤ ਗਿਆ ਸੀ।
ਮੋਦੀਖਾਨੇ ਦਾ ਸਮੁੱਚਾ ਸਟਾਫ਼ ਹੈਰਾਨ ਸੀ, ਦੌਲਤ ਖ਼ਾਨ ਲੋਧੀ ਹੈਰਾਨ
ਸੀ ਕਿ ਨਾਨਕ ਜੋ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਤੋਂ ਇੱਕ ਪਲ ਵੀ ਦੇਰ ਨਹੀਂ ਕਰ
ਰਿਹਾ ਸੀ, ਅੱਜ ਦੁਪਹਿਰ ਤੱਕ ਮੋਦੀਖਾਨੇ ਬਿਨਾਂ ਦੱਸੇ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚਿਆ।
ਇਹ ਖਬਰ ਸਾਰੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਫੈਲ ਗਈ। ਕੋਈ ਕੁਝ ਬੋਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ
ਕੁਝ ਬੋਲਦਾ ਹੈ ਪਰ ਬੇਬੇ ਨਾਨਕੀ ਜੀ ਨੇ ਸਮਝ ਲਿਆ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ
ਬ੍ਰਹਮ ਸਰੂਪ ਨਾਨਕ ਨੇ ਆਖਰਕਾਰ ਉਹ ਫੈਸਲਾ ਲਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਤੋਂ
ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਡਰਦੇ ਸਨ। ਦੌਲਤ ਖਾਂ ਲੋਧੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿਚ
ਮੋਦਖਾਨੇ ਦਾ ਸਾਰਾ ਸਟਾਫ਼ ਨਾਨਕ ਦੀ ਭਾਲ ਵਿਚ ਵੀਨ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ
ਸੀ। ਦੌਲਤ ਖਾਨ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਨਾਨਕ, ਤੁਸੀਂ ਇੱਥੇ ਬੈਠੇ ਕੀ ਕਰ ਰਹੇ
ਹੋ? ਤੁਸੀਂ ਮੋਦੀਖਾਨੇ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਆਏ? “ “ ਹਾਂ, ਮੈਂ ਮੋਦੀਖਾਨਾ ਛੱਡ
ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਨਾਨਕ ਦਾ ਜਵਾਬ ਸੀ, "ਤੂੰ ਮੋਦੀਖਾਨੇ ਜਾ।" ਮੋਦੀਖਾਨਾ
ਤੁਹਾਡਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਮਰਜ਼ੀ ਰਹੋ ਪਰ ਮੋਦੀਖਾਨਾ ਨਾ ਛੱਡੋ। ਦੌਲਤ ਖਾਨ
ਬੇਵੱਸ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਹਾਂ, ਮੈਂ ਮੋਦੀ ਖਾਨੇ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਡੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ
ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਨਾਨਕ ਜੀ ਦਾ ਉੱਤਰ ਸੀ। ਮੋਦੀਖਾਨੇ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਕੀ
ਹੈ? ' ਦੌਲਤ ਖਾਨ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ। ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਨਾਮੁ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ
ਕਰਨਾ ਨਾਨਕ ਦਾ ਉੱਤਰ ਸੀ। ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਨਾਮ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ
ਕਿਵੇਂ ਕਰੀਏ ?? ਦੌਲਤ ਖਾਨ ਕੋਲ ਖੜ੍ਹੇ ਮੌਲਵੀ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ। ਨਾਨਕ
ਉਚਾਰਿਆ, “ੴ ਸਤਿਨਾਮ ਕਰਤਾ ਪੁਰਖੁ ਨਿਰਭਉ ਨਿਰਵੈਰੁ
ਅਕਾਲ ਮੂਰਤਿ ਅਜੂਨੀ ਸੈਭੰ ਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ॥ ਮੌਲਵੀ ਨੂੰ ਨਾਨਕ ਦੀ
ਇਹ ਗੱਲ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਆਈ।
ਉਸ ਨੇ ਫਿਰ ਪੁੱਛਿਆ, "ਨਾਨਕ, ਤੂੰ ਕੌਣ ਹੈਂ?" ਨਾਨਕ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ,
“ਮੈਂ ਨਾ ਤਾਂ ਹਿੰਦੂ ਹਾਂ ਨਾ ਮੁਸਲਮਾਨ।” ਠੀਕ ਹੈ, ਤੁਸੀਂ ਮੁਸਲਮਾਨ ਨਹੀਂ
ਹੋ ਪਰ ਤੁਸੀਂ ਕਹਿ ਰਹੇ ਹੋ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਹਿੰਦੂ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੋ। ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਹਿੰਦੂ
ਨਹੀਂ ਹੋ ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਸੰਕੋਚ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ।
ਉਹ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਸੀ ਅਤੇ ਮਸਜਿਦ ਵਿੱਚ ਨਮਾਜ਼ ਪੜ੍ਹ ਰਿਹਾ
ਸੀ। ਜਨਮ ਸਾਖੀਆਂ ਵਿੱਚ ਲਿਖੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ
ਦੀ ਆਪਣੀ ਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਨਮਾਜ਼ ਬਾਰੇ ਵਧੇਰੇ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ਗੱਲਾਂ ਹਨ। ਗੁਰੂ
ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਪੰਨਾ 141 ਤੇ, ਨਮਾਜ਼ ਬਾਰੇ ਗੁਰੂ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ
ਦਰਜ ਹਨ: “ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਪੰਜ ਨਮਾਜ਼ਾਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਿਰਫ਼
ਪੰਜ ਦੇ ਨਾਂ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਹਿਲੀ ਅਰਦਾਸ ਸੱਚ ਦੀ ਹੈ, ਦੂਸਰੀ
ਅਰਦਾਸ ਧਰਮ ਦੀ ਹੈ, ਤੀਸਰੀ ਅਰਦਾਸ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਕੀਤੇ
ਦਾਨ ਦੀ ਹੈ, ਚੌਥੀ ਸ਼ੁੱਧ ਮਨ ਅਤੇ ਸਿਮਰਨ ਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪੰਜਵੀਂ ਅਕਾਲ
ਪੁਰਖ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ-ਸਾਲਾਹ ਦੀ ਹੈ। ਹੇ ਮੁਸਲਿਮ ਭਾਈ, ਤੂੰ ਤਾਂ ਹੀ ਸੱਚਾ
ਮੁਸਲਮਾਨ ਅਖਵਾ ਸਕਦਾ ਹੈਂ ਜੇ ਤੂੰ ਸਰਬੱਤ ਦੇ ਭਲੇ ਦੀ ਬਾਣੀ ਪੜ੍ਹੇ। ਝੂਠ
ਆਖਰ ਝੂਠ ਬੋਲਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਨਾਨਕ ਜੀ ਨੇ
ਮੌਲਵੀ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਕੀ ਤੁਹਾਡਾ ਜੀਵਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਰਦਾਸਾਂ 'ਤੇ
ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ? ਪਹਿਲਾਂ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ ਕਰੋ। ਰੱਬ ਦੀ ਰਜ਼ਾ ਨੂੰ
ਮੰਨੋ । ਆਪਣਾ ਹੁਕਮ ਕਿਸੇ ਉੱਤੇ ਨਾ ਥੋਪੋ। ਤੇਰਾ ਹੁਕਮ ਤੇਰੇ ਬੋਲਾਂ ਵਿਚ
ਬੋਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖੁ ਦੇ ਹੁਕਮ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣਾ ਹੈ। ਇਸਲਾਮ
ਦੀ ਗੱਲ ਹੁੰਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਸੱਚੇ-ਝੂਠੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ। ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ
ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਹਨ।
ਨਤੀਜਾ ਇਹ ਹੋਇਆ ਕਿ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਮਸਜਿਦ ਵਿਚ ਜਾ
ਕੇ ਨਮਾਜ਼ ਅਦਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ। ਨਾਨਕ ਹੁਣ ਗੁਰੂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬੋਲ
ਰਿਹਾ ਸੀ। ਦੌਲਤ ਖਾਨ ਲੋਧੀ, ਮੌਲਵੀ ਅਤੇ ਸਾਰਾ ਸਟਾਫ ਮੋਦੀਖਾਨੇ
ਵਾਪਸ ਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਸਿੱਧੇ ਬੇਬੇ ਨਾਨਕੀ ਦੇ
ਘਰ ਚਲੇ ਗਏ। ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਹਰ ਪਾਸੇ ਚਰਚਾ ਸੀ
ਕਿ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਅਰਦਾਸ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਗੁਰੂ
ਬਣ ਕੇ ਧਰਮ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਰਾਏ ਭੋਏ ਦੀ
ਤਲਵੰਡੀ ਵਿਖੇ ਮਹਿਤਾ ਕਾਲੂ ਜੀ ਕੋਲ ਵੀ ਪਹੁੰਚੇ। ਪਿਤਾ ਕਾਲੂ ਜੀ ਨੇ
ਪੱਕੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲੈਣ ਲਈ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਨੂੰ ਤਲਵੰਡੀ ਤੋਂ
ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਭੇਜਿਆ। ਜਦੋਂ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ
ਕੋਲ ਪਹੁੰਚੇ ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਅੱਗੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ, ਇਹ
ਬਹੁਤ ਚੰਗੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਪਹੁੰਚੇ ਹੋ। ਤੁਹਾਡੇ ਸਹਿਯੋਗ ਦੀ
ਹੁਣ ਸਖ਼ਤ ਲੋੜ ਹੈ। ਹੁਣ ਉਸ ਗੁਣ (ਸਿੱਖਿਆ) ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਦਾ ਸਮਾਂ
ਹੈ ਜੋ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਿਛਲੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਕੋਈ ਐਸਾ ਲੋਟੂ ਮੁੱਲ
ਲਿਆਓ, ਜੋ ਗੁਰਮੁਖੀ ਰਾਗ ਵੀ ਗਾ ਸਕੇ। ਬੇਬੇ ਜੀ ਤੋਂ ਲੋੜੀਂਦੇ ਪੈਸੇ ਲੈ
ਲਓ। ਭਾਈ ਮਰਦਾਨੇ ਨੂੰ ਸੱਤ ਰੁਪਏ ਦੇ ਕੇ ਬੇਬੇ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਅ
ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਨਾ ਕਰੋ, ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਕਿਸਮ ਦਾ ਲੂਣ ਲਵੋ। ਜਦੋਂ ਭਾਈ
ਮਰਦਾਨਾ ਨੂੰ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਤੋਂ ਲੋੜੀਂਦਾ ਲੱਡੂ ਨਾ ਮਿਲਿਆ ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ
ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਖਾਸ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਭੇਜਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ।
ਕਿਉਕਿ ਕੋਈ ਭਾਈ ਫਿਰਦਾ ਉਥੇ ਗੁਰਮੁਖੀ ਬਾਬਿਆਂ ਦਾ ਬਣਾਉਦਾ
ਸੀ। ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਨੇ ਜਾ ਕੇ ਭਾਈ ਫਿਰੰਦਾ ਦੀ ਭਾਲ ਕੀਤੀ।
ਆਖਰ ਭਾਈ ਫਰੰਦਾ ਜੀ ਆਏ ਅਤੇ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਖੜੇ ਹੋ
ਗਏ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਉਹ ਲੂਟ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਭਾਲ ਕਰਨ ਲਈ ਤੁਹਾਨੂੰ
ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਲੂਟ ਕੇਵਲ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ
ਗਾਉਣ ਲਈ ਵਜਾਉਣਾ ਹੈ। ਇਸ ਲੂਟ ਦਾ ਕੋਈ ਮੁੱਲ ਨਹੀਂ ਲਿਆ
ਗਿਆ। ਬੇਬੇ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸੱਤ ਰੁਪਏ ਬੇਬੇ ਜੀ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਕਰ ਦਿੱਤੇ
ਗਏ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੇ ਨਾਮ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਨ
ਲਈ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ ਤੋਂ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨੇ ਅਤੇ ਭਾਈ ਬਾਲੇ ਦੇ ਨਾਲ
ਹਵਨ ਲਈ ਗਏ। ਇਹਨਾਂ ਮਹਾਨ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸਮੂਹ
ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ ਤੋਂ ਸਿੱਧਾ ਅਮੀਨਾਬਾਦ ਪਹੁੰਚਿਆ ਜਿੱਥੇ ਭਾਈ ਲਾਲੋ
ਜੀ ਤਰਖਾਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਦੁਆਰਾ ਸੌਂਪਿਆ
ਗਿਆ ਸੀ। ਅਮੀਨਾਬਾਦ ਇੱਕ ਮਲਿਕ ਭਾਗੋ ਦੇ ਚੌਧਰੀਵਾਲਾ ਦਾ ਨਗਰ
ਸੀ। ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਨਾਮ ਦੀ ਭਜਨ ਸੀ। ਇਸ
ਕਾਰਨ ਅਮੀਨਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਵੀ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਆਗਮਨ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਫੈਲ
ਗਈ। ਮਲਿਕ ਭਾਗੋ ਨੇ ਇਹ ਸੋਚ ਕੇ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਕਿ ਜਦੋਂ
ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਉਸ ਨਾਲ ਜੁੜਨਗੇ ਤਾਂ ਮਲਕ ਭਾਗੋ ਦੀ ਮਹਿਮਾ
ਵੀ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਜਾਵੇਗੀ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਸੱਦਾ ਪੱਤਰ ਵੀ ਭੇਜਿਆ
ਗਿਆ ਅਤੇ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਉੱਚ ਅਧਿਕਾਰੀ ਅਤੇ ਪੰਡਿਤ ਮੌਲਵੀ ਵੀ
ਇਸ ਮਹਾਨ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਭਾਈ ਲਾਲੋ ਦੇ
ਤਰਖਾਣ ਦੇ ਘਰ ਠਹਿਰੇ ਹੋਏ ਸਨ ਇਸ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਗਰੀਬ ਘਰ ਵਿੱਚ
ਸਵੇਰੇ-ਸ਼ਾਮ ਕਥਾ-ਕੀਰਤਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਕੱਚੇ ਘਰ ਵਿਚ
ਸਿੱਖ ਸੰਗਤਾਂ ਦਾ ਇਕੱਠ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਭਾਗੋ ਦੇ ਸੱਦੇ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਦੇ
ਹੋਏ, ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਅਗਾਊਂ ਸੁਨੇ ਹਾ ਭੇਜਿਆ ਕਿ ਉਹ ਵੀ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ
ਸਮੇਤ ਪਹੁੰਚਣਗੇ -
ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ, ਭਾਈ ਬਾਲਾ ਜੀ ਅਤੇ ਭਾਈ ਲਾਲੋ ਜੀ। ਮਲਿਕ
ਭਾਗੋ ਗੁੱਸੇ ਵਿੱਚ ਆ ਗਿਆ ਜਦੋਂ ਉਸਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ ਕਿ ਇਹਨਾਂ
ਲਗੀਆਂ ਅਤੇ ਗਰੀਬ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਉਸਦੇ ਮਹਾਨ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ
ਹੋਣ ਦਾ ਕੀ ਅਰਥ ਹੈ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਗੁਰੂ ਜੀ ਆਪਣੇ ਮਹਾਨ ਸੰਸਾਰ
ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਨਹੀਂ ਹੋਏ। ਬੇਇੱਜ਼ਤ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ ਜਾਣਾ
ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਫਿਰ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨਾਲ ਭਾਗੋ ਦੀ ਮਹਿਲ
ਵਿੱਚ ਗਏ ਅਤੇ ਭਾਗੋ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਸਦੀ ਕਮਾਈ ਗਰੀਬ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ
ਦੇ ਖੂਨ ਪਸੀਨੇ ਦੀ ਹੈ ਜਦਕਿ ਭਾਈ ਲਾਲੋ ਦੀ ਕਮਾਈ ਉਸਦੀ ਮਿਹਨਤ
ਸੀ। ਗਰੀਬਾਂ ਦੀ ਖੂਨ-ਪਸੀਨੇ ਦੀ ਕਮਾਈ ਪਰੀਆਂ, ਕਚੂਰੀਆਂ ਅਤੇ
ਖੀਰ ਪੁੰਨ ਨਾਲ ਰਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਭਾਈ ਲਾਲੋ ਜੀ ਦੀ ਕੋਧਰੇ
ਦੀ ਰੋਟੀ ਅਤੇ ਸਾਗ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਦਿਖਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ
ਸੁੱਕੀ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਮਿੱਠੀ ਅਤੇ ਸੁਆਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਸੁੱਕੀ ਅਤੇ
ਮਿਸਰੀ ਰੋਟੀ ਵਿੱਚ ਸਵੈ-ਮਾਣ ਅਤੇ ਸੰਤੋਖ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਹ ਭਾਗੋ ਦੇ
ਸੁਆਦਲੇ ਅਤੇ ਮਿੱਠੇ ਭੋਜਨ ਵਿੱਚੋਂ ਗਰੀਬਾਂ ਦਾ ਖੂਨ ਟਪਕਦਾ ਵੇਖਦੇ ਹਨ।
ਇਹ ਦੇਖ ਕੇ ਉਥੇ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ ਲੋਕ ਧੰਨ ਗੁਰੂ, ਧੰਨ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜਦਕਿ
ਮਲਿਕ ਭਾਗੋ ਕਹਿ ਰਹੇ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਭਾਈ ਲਾਲੋ ਨੂੰ ਉਥੇ ਸੰਗਤ ਦਾ ਮੁਖੀ
ਥਾਪਿਆ ਗਿਆ ਤਾਂ ਮਲਿਕ ਭਾਗੋ ਸ਼ਰਮਿੰਦਾ ਹੋਇਆ, ਅਤੇ ਉਸਦਾ
ਅਧੂਰਾ ਘਰ ਸੰਗਤਾਂ ਦੇ ਇਕੱਠ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਬਣ ਗਿਆ। ਇਹ ਗੁਰੂ
ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ
ਸਥਾਨਾਂ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਤੀਰਥ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ। .
ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਸੱਜਣ ਨਾਂ ਦਾ ਠੱਗ ਮਿਲਿਆ ਜਿਸ ਨੇ ਰੋਹੀ-
ਬਿਆਬਨ ਵਰਗੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਡੇਰਾ ਲਾਇਆ ਹੋਇਆ ਸੀ
ਜਿੱਥੇ ਦੂਰੋਂ-ਦੂਰੋਂ ਆਏ ਪੰਧੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਠਹਿਰਦੇ ਸਨ। ਰਾਤ ਨੂੰ ਡੇਰੇ ਦਾ
ਮਾਲਕ ਠੱਗ, ਜੋ ਦਿਨ ਵੇਲੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਉਦਾਰ ਆਦਮੀ ਦਾ ਭੇਸ ਬਣਾ ਕੇ,
ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਧੋਖਾ ਦੇਣ ਲਈ, ਸੁੱਤੇ ਹੋਏ ਯਾਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਅਤੇ ਲੁੱਟਣ
ਲਈ ਆਪਣੀ ਬਾਹਰੀ ਦਿੱਖ ਵਰਤਦਾ ਸੀ। ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ।

ਪਰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇਰ ਰਾਤ ਤੱਕ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਜਾਪ ਕਰਦੇ ਰਹੇ। ਗੁਰਬਾਣੀ

ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਦਿਆਂ ਉਹ ਇਹ ਵੀ ਕਹਿ ਰਹੇ ਸਨ ਕਿ ਸੱਜਣ
ਵਰਗੇ ਸੋਹਣੇ ਨਾਮ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕੋਈ ਸੱਚਮੁੱਚ ਹੀ ਸੱਜਣ ਨਹੀਂ ਬਣ ਸਕਦਾ।
ਸੱਜਣ ਉਹੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੋ ਲੋੜ ਪੈਣ 'ਤੇ ਨਾਲ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋਵੇ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ
ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਚਨਾਂ ਤੋਂ ਉਸ ਸੱਜਣ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਾਪ ਨਜ਼ਰ ਆਉਣ ਲੱਗੇ। ਉਸ
ਨੂੰ ਜਾਪਦਾ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਮੁਸਾਫ਼ਰ (ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ) ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਉਸ ਦੇ
ਬੁਰੇ ਕੰਮਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਉੱਠ ਕੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਪੈਰੀਂ ਪੈ
ਗਿਆ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਜੇਕਰ ਉਹ ਹੁਣ ਵੀ ਆਪਣੇ ਕੀਤੇ
ਹੋਏ ਪਾਪਾਂ ਤੋਂ ਪਛਤਾਵੇ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਪਾਪਾਂ ਦੀ ਕਮਾਈ ਨੂੰ ਲੋਕ
ਭਲਾਈ ਲਈ ਵਰਤਣ ਤਾਂ ਉਸਦੇ ਪਾਪ ਮਾਫ਼ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ
ਹੈ ਕਿ ਸੱਜਣ ਠੱਗ ਨੇ ਆਪਣਾ ਡੇਰਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਉਸੇ ਡੇਰੇ ਵਿਚ ਸਵੇਰੇ-ਸ਼ਾਮ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਕਥਾ-ਕੀਰਤਨ
ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ਸੱਜਣ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਬਣਾ ਕੇ ਇਸ ਦਾ ਮੁਖੀ
ਬਣਾਇਆ।
ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਪਾਕਪਟਨ ਪਹੁੰਚੇ।
ਪਾਕਪਟਨ ਕਸੂਰ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 150 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਹੈ।
ਇਥੇ ਸ਼ੇਖ ਫਰੀਦ ਜੀ ਦਾ ਵੱਡਾ ਡੇਰਾ ਸੀ। ਸ਼ੇਖ ਐਮ ਜੀ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਸ਼ੇਖ
ਫਰੀਦ ਜੀ ਦੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਸਨ। ਇੱਥੋਂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਸ਼ੇਖ
ਫ਼ਰੀਦ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਲੱਭੀਆਂ ਜੋ ਫ਼ਾਰਸੀ ਲਿਪੀ ਵਿੱਚ
ਲਿਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਹਰ ਉਸ ਸਥਾਨ ਦੀ
ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ ਜਿੱਥੇ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਫਿਰ ਗੁਰੂ
ਸਾਹਿਬ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੇ ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਗੁਰਧਾਮਾਂ 'ਤੇ ਗਏ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਉੱਥੇ ਪਹੁੰਚ ਕੇ
ਪੰਡਤਾਂ ਅਤੇ ਪੁਜਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸੱਚ ਦੇ ਮਾਰਗ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਕਣ ਅਤੇ ਸਮੇਂ
ਅਨੁਸਾਰ ਜੁੜ ਸਕਣ। ਸੱਚ ਦੇ ਮਾਰਗ 'ਤੇ ਚੱਲਣ ਵਾਲਾ ਵਿਅਕਤੀ ਆਜ਼ਾਦ
ਚਿੰਤਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫਜ਼ੂਲ ਕਰਮਕਾਂਡਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਵਾਲਾ ਗੁਲਾਮ
ਚਿੰਤਕ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਉਹੀ ਹੈ ਜੋ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ,
ਹਰਿਦੁਆਰ ਅਤੇ ਜਗਨਨਾਥ ਪੁਰੀ ਵਰਗੇ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਅਸਥਾਨਾਂ ਦਾ ਦੌਰਾ
ਕਰਕੇ ਸਿਖਾਇਆ ਸੀ। ਤੀਰਥ ਯਾਤਰਾ ਦੌਰਾਨ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਸ਼ਿਵਾਲਕ
ਪਰਬਤਾਂ ਦੀਆਂ ਗੁਫਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਜੰਗਲੀ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਿੱਧਾਂ
ਅਤੇ ਨਾਥਾਂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਉਹ ਵਿਅਕਤੀ
ਹਨ ਜੋ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸੱਚ ਦਾ ਜੀਵਨ ਜਿਊਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਦੇ ਸਨ ਪਰ ਉਹ ਖੁਦ
ਸੱਚ ਦਾ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਘਰੇਲੂ ਜੀਵਨ). ) ਅਤੇ ਪਹਾੜਾਂ
ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਵਿੱਚ ਲੁਕੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਸੱਚ ਦੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਫੈਲਾਉਣ ਲਈ
ਮੱਕਾ ਅਤੇ ਬਗਦਾਦ ਵਰਗੇ ਇਸਲਾਮੀ ਕੇਂਦਰਾਂ ਦਾ ਦੌਰਾ ਵੀ ਕਰਦੇ ਸਨ।
ਇਹ ਲੋਕ ਰਾਜਸੀ ਤਾਕਤ ਦੇ ਹੰਕਾਰ ਵਿਚ ਡੁੱਬੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਕਾਫ਼ਿਰਾਂ ਦੀ
ਧਰਤੀ ਕਹਿ ਕੇ ਢਾਹ ਰਹੇ ਸਨ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮੱਕੇ ਪਹੁੰਚੇ ਅਤੇ
ਉਥੋਂ ਦੇ ਮੌਲਵੀਆਂ ਅਤੇ ਮੌਲਾਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਉਸ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਬਾਰੇ ਜਾਣੂ
ਕਰਵਾਇਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਹ ਨਾਮ ਨਾਲ ਯਾਦ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਖੁਦਾ, ਹਰ ਥਾਂ ਅਤੇ ਹਰ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਉਸ ਖੁਦਾ
(ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ) ਦੀ ਉਸਤਤ ਉਸੇ ਸੰਗੀਤ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਜਿਸ
ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਸਿਮਰਨ ਦੇ ਰਾਹ ਵਿਚ ਰੁਕਾਵਟ ਸਮਝਿਆ
ਹੈ। ਇਸਲਾਮੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਸਮੱਸਿਆ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਭਾਰਤ ਨੂੰ
ਰੱਬ ਦੀ ਧਰਤੀ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦੇ ਸਨ ਪਰ ਉਹ ਇਸ ਨੂੰ ਝੂਠੇ ਕਾਫ਼ਰਾਂ ਦੀ ਧਰਤੀ
ਨਹੀਂ ਮੰਨਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਹ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ
ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ।

ਗੁਰੂ ਦੇ ਸੱਚ ਦੇ ਮਾਰਗ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਹਿੱਤਾਂ ਦੀ ਰਾਖੀ ਕਰਨ

ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਉਦੋਂ ਸੀ ਜਦੋਂ ਬਾਬਰ ਨੇ ਭਾਰਤ 'ਤੇ ਵਾਰ-
ਵਾਰ ਹਮਲਾ ਕਰਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਜੀ
ਦੀ ਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਰਾਗ ਆਸਾ ਅਤੇ ਰਾਗ ਤਿਲੰਗ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਸ਼ਬਦ ਹਨ ਜੋ
ਬਾਬਰ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਵਿਨਾਸ਼ ਦੀ ਗਾਥਾ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੀ
ਗਾਥਾ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੀ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਲਿਖਤ ਵਿਚ ਦਰਜ ਨਹੀਂ
ਹੈ। ਇਹ ਕੇਵਲ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੀ
ਬਰਬਾਦੀ ਦਾ ਵਰਣਨ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਬਾਬਰ ਬਾਣੀ ਸ਼ਬਦ ਕਿਹਾ
ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਬਾਬਰ ਨੇ ਭਾਰਤ
ਨੂੰ ਲੁੱਟਿਆ ਅਤੇ ਖੁਰਾਸਾਨੀ ਮੌਲਾਨਾ ਅਤੇ ਮੌਲਵੀਆਂ ਦੇ ਘਰ ਭਰ ਦਿੱਤੇ।
ਔਰਤਾਂ, ਮਰਦ, ਸਰਦਾਰ, ਇਸਤਰੀ, ਮਹਿਲ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਏ
ਹਨ। ਸਾਡਾ ਭਾਰਤ ਹੀਰੇ ਵਰਗਾ ਦੇਸ਼ ਸੀ। ਪਰ ਇਹਨਾਂ ਬਾਬਰੀ ਅਤੇ
ਲੋਧੀ ਕੁੱਤਿਆਂ ਨੇ ਬਰਬਾਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਬਾਬਰ ਨੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ
ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਦੋਂ ਕਿ ਲੋਧੀਆਂ ਨੇ ਐਸ਼ੋ-ਆਰਾਮ ਅਤੇ ਮਨੋ ਰੰਜਨ
ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਅਸਫਲ ਹੋ ਗਿਆ
ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਫੌਜੀ ਤਿਆਰੀ ਦੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰੋ। ਉਸਨੇ ਇਸਨੂੰ
ਆਪਣੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਦੇਖਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਜਦੋਂ ਸ਼ੇਰ ਸ਼ਾਹ ਸੂਰੀ ਨੇ
ਬਾਬਰ ਦੇ ਵਾਰਸ ਨੂੰ ਕੁੱਟ-ਕੁੱਟ ਕੇ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢਿਆ ਸੀ ਤਾਂ
ਉਸਨੇ ਸਿਓਕਸ ਵੇਕ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਦੇਖਿਆ ਸੀ। ਬਾਬਰ
ਦੇ ਆਉਣ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਹਿਮਾਯੂੰ ਦੀ ਹਾਰ ਤੱਕ ਦੀ ਸਾਰੀ ਘਟਨਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ
ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅਧਿਆਏ ਬਣ
ਗਈ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੌਰਾਨ ਆਪਣੇ ਫਲਸਫੇ ਅਤੇ
ਆਪਣੇ ਫਲਸਫੇ ਦੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਅਜਿਹਾ ਨਵਾਂ
ਨਗਰ ਵਸਾਇਆ।

ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਹੀ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਨਗਰ ਵਸਾਇਆ

ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਦਿਨ ਰਾਤ ਪੜ੍ਹਨ-ਲਿਖਣ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਆਪਣੇ
ਫਲਸਫੇ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ-ਪ੍ਰਸਾਰ ਲਈ। ਇਹ ਨਗਰ
ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਸੀ। ਇਸ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਰਾਵੀ ਦਰਿਆ ਦੇ ਕੰਢੇ
ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਰਾਵੀ ਦਰਿਆ ਪੂਰੇ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਸੀ। ਕਰਤਾਰਪੁਰ
ਸਾਹਿਬ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਦਿਲ ਵਿਚ ਵਸਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਥੇ ਸਿੱਖ
ਟਕਸਾਲ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਟਕਸਾਲ ਵਿੱਚ ਗੁਰਮੁਖੀ
ਲਿਪੀ ਦਾ ਸਿੱਕਾ ਬਣਿਆ। ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਇਹਨਾਂ ਗੁਰਮੁਖੀ ਅੱਖਰਾਂ ਵਿੱਚ
ਲਿਖੀ ਗਈ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ
ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਰਾਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਆਖਰੀ
ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਬਣ ਗਿਆ। ਦੇਸ਼-ਵਿਦੇਸ਼ ਤੋਂ
ਸਿੱਖ ਸੰਗਤਾਂ ਇਥੇ ਆਪਣੇ ਗੁਰੂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਲਈ ਆਉਂਦੀਆਂ-ਜਾਂਦੀਆਂ
ਸਨ।
ਆਖ਼ਰਕਾਰ, ਇਹ ਪੂਰਨਮਾਸ਼ੀ ਦਾ ਚੰਦ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ
ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਮਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ. ਰੌਸ਼ਨੀ ਚਲੀ ਗਈ ਸੀ। ਕੁਦਰਤ
ਦਾ ਅਜਿਹਾ ਕੀ ਵਰਤਾਰਾ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਮਹਾਨ ਆਤਮਾ ਦੇ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਣ
ਨਾਲ ਪੂਰਨਮਾਸ਼ੀ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਵਾਂਗ ਹਰ ਪਾਸੇ ਚਾਨਣ ਹੋ ਗਿਆ। ਜੋਤੀ-
ਜੋਤ ਦੇ ਚਲੇ ਜਾਣ ਨਾਲ ਅੱਸੂ ਵਦੀ 10 ਦੇ ਹਨੇ ਰੇ ਵਾਂਗ ਇਸ ਸੰਸਾਰ 'ਤੇ
ਹਨੇ ਰਾ ਛਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ 69 ਸਾਲ, 10
ਮਹੀਨੇ ਅਤੇ 10 ਦਿਨ ਆਪਣੇ ਸੰਸਾਰਿਕ ਅਤੇ ਸਰੀਰਕ ਜੀਵਨ ਵਿਚ
ਬਿਤਾਏ ਅਤੇ ਅਨੰ ਤਤਾ ਵਿਚ ਚਲੇ ਗਏ।