‘आमचं गाव आमचा ववकास (GPDP)

आराखडा बनववण्यासाठी मागगदर्गक सच

ु ना
 आमचं गाव आमचा
ववकास (GPDP)
आराखडा बनववण्यासाठी
मागगदर्ग क सुचना

सादरीकरण श्री बी.एम. वराळे

उपसंचालक, राग्राववसं, यर्दा
 आमचं गाव आमचा ववकास कायग क्रमाचे
उध्ददष्टये
• आमचं गाव आमचा ववकास काययक्रमा अंतगयत
गावातील गरीबी संपवून ववकास करावयाचा आहे .
• गावात सकारात्मक बदल करावयाचा आहे .
• मानवी ववकासाचा अवतउच्च वनदे शांक गाठायचा
आहे .
• वशक्षण, आरोग्य व उपवजववका या मुलभूत गरजा सवय
लोकापयंत पोहोचवायच्या आहे त.
आमचं गाव आमचा ववकास कायग क्रमाचे
उध्ददष्टये
• जात, धमय व पंथ या पवलकडे जाऊन लोक एकत्र
आले पावहजेत.
• गावात एकत्र बसून गावाने गाव ववकासाचा आराखडा
गरजेवर आधावरत तयार केला पावहजे.
• तयार केलेल्या आराखडयात गावातील वंवचत
घटकांचा प्राधान्याने ववचार झाला पावहजे.

हे र्ासनास अपेवित आहे ……..

 माझ्या स्वप्नातील गाव
 सवांगसुंदर
 स्वयंपण ू य
 पयावरण संतवु लत गाव –
 माझ्या गावामध्ये स्वच्छ बारमाही वपण्याचे पाणी,
 आरोग्यदायी वातावरण,
 जलयुक्त वशवार
 शेतीला पुरेसे पाणी,
 दावरद्र वनमुयलन असलेले गाव
 माझ्या स्वप्नातील गाव
 प्रशासकीय पारदशयकता व प्रभावी अंमलबजावणी
 गावातील मजुरांना बारामाही रोजगार,
 सवांना घरे ,
 100 टक्के साक्षर,
 तांवत्रक / संगणक व रोजगारावभमुख वशक्षण
 सांस्कृ वतक व सामावजक एकतापूणय गाव
 तंटामुक्त गाव,
 गावात एकजुट व एकवजनसीपणा
इत्यादी बाबी डोळयासमोर ठे वन
ू आराखडा तयार
करावयाचा आहे .
 आराखडयाचे वनकष
• आराखडा – स्ववनधी, 14 वा ववत्त आयोग व केंद्र/
राज्याच्या योजनांचे अवलोकन करुन तयार करावयाचा
आहे .
• स्ववनधी, अपेवक्षत येणारे उत्पन्न 14 वा ववत्त आयोगाच्या
वदडपट व केंद्र व राज्य शासन योजनेच्या मागयदशयक
सुचनांनस ु ार त्यांचा अंतयभाव करुन आराखडा तयार
करावा.
• मानव ववकासावर वकमान 25 टक्के
• गावातील अनुसवू चत जाती व जमाती (SC/ ST)
लोकसंख्येच्या टक्केवारी प्रमाणे.
 आराखडयाचे वनकष
• गावातील अपंगावर वकमान 3 टक्के
• मवहला व बालकांच्या ववकासाकवरता- 10%
• आरोग्य, वशक्षण, रोजगार या महत्वाच्या बाबीं -
मानव ववकासकवरता - वकमान 25% खचय
• आराखडा अंवतम करताना शासनाचे धोरण
कायदे , वनयम, वनकष व मागयदशयक सुचना
ववचारात घ्याव्यात.
 आराखडयाचे वनकष
• महसुली पुस्स्तका पूणयपणे भरुन झाल्यावर त्यामध्ये
आढळू न आलेल्या कमतरता / गरजा यांची पूतयता
करण्यासाठी कलम 45 ग्रामसूचीचमधील 79
बाबींचा वापर करुन आराखडा तयार करावयाचा
आहे .
• आराखडा वार्षषक/ पुढील चार वषाचा बनवायचा
आहे .
 आराखडयाचे वनकष
• गावातील शक्तीस्थळांचा पुरेपरू वापर करुन गावातील
बेरोजगारी, वनरक्षरता, कुपोषण, स्त्रीभृणहत्या,
व्यसनावधनता, स्थलांतर, कोरडवाहू जवमनी, गावाचे
दरदोई कमी उत्पन्न, सामावजक जुन्या चुवकच्या रुढी
/परं परा- इत्यादी – या कमतरतेवर मात करण्याच्या
दस्ृ टटने येणाऱ्या 4 वषात गावात सवांवगण बदल
करायचा हा उद्दे श डोळयासमोर ठे वून वनयोजन पूवयक
सवयसंपन्न आराखडा बनववणे आवश्यक आहे .
 मागगदर्ग क सुचना
• प्रामुख्याने महाराटर ग्रामपंचायत अवधवनयम मधील
कलम 45 ग्रामसूचीचा वापर करुन आराखडा
बनवायचा आहे .
• आराखडयामध्ये अंतयभत ू केलेल्या योजना यांची कशा
प्रकारे अंमलबजावणी करावयाची / राबवावयाची
याबाबत प्रकल्प अहवाल बनववणे आवश्यक आहे
• आराखडा, मागयदर्षशके मधील पृटठ क्रमांक 25 व 26
वर वदलेल्या सुचनांनस ु ार व नमुण्यात बनवावयाचा
आहे .
 ग्रामसभा

• ग्रामपंचायत प्रारुप वार्षषक ववकास आराखडयास

ग्रामसभेची मंजरु ी आवश्यक आहे .

• चार वषाचा बृहत आराखडा आवण प्राधान्य क्रमानुसार

प्रारुप वार्षषक ववकास आराखडा यास दे खील
ग्रामसभेची मंजरु ी आवश्यक आहे .
 ग्रामपंचायत
• वार्षषक ववकास आराखडयामध्ये समाववटठ असलेल्या
सवय उपक्रम / कामाचे प्रकल्प अहवाल पूणय करणे ही
ग्रामपंचायतीची जबाबदारी आहे .
• वार्षषक ववकास आराखडयात समाववटठ कामांचे प्रकल्प
अहवाल तयार करुन गट स्तरावर तांवत्रक छानणी
सवमतीकडे सादर करण्याची जबाबदारी ग्रामपंचायतीची
आहे .
 गटस्तरीय तांविक छानणी सवमती

• तालुक्यातील सवय ग्रामपंचायत आराखडयाची तांवत्रक

छानणी करुन तांवत्रकदटृ टया योग्य असलेल्या सवय
आराखडयाबाबत, गटस्तरीय तांवत्रक सवमती कळवेल
तसेच अशा योग्य आराखडयाची मावहती एकवत्रत
करुन वजल्हा सवमतीकडे पाठवेल.
 वजल्हास्तर सवमती

• वजल्हयातील सवय ग्रामपंचायत सवमतीचा आराखडा

संकवलत करणे हे जबाबदारी वजल्हास्तरीय सवमती
पार पाडे ल.
 आराखडा अंमलबजावणी बाबत
ग्रामपंचायतीची जबाबदारी
• गटस्तर तांवत्रक छानणी सवमतीकडू न तांवत्रकदटृ टया योग्य असलेल्या ववकास

आराखडयाचे सादरीकरण करुन ग्रामसभेची अंवतम प्रशासकीय मान्यता

घे णे ही जबाबदारी ग्रामपंचायतीची आहे .

• ग्रामसभेने मंजरु केलेल्या वार्षषक ववकास आराखडयातील कामे / प्रकल्प/

उपक्रमाचे सववस्तर अंदाजपत्रक तयार करुन त्यास तांवत्रक मान्यता घे णे ही

जबाबदारी ग्रामपंचायतीची राहील.

• तांवत्रक मान्यता वमळालेली कामे/ प्रकल्प / उपक्रमांना ग्रामपंचायतीने

प्रकल्पवनहाय स्वतंत्र व शासकीय मान्यता दे ऊन वनववदा प्रवक्रया राबवणे.

 प्रावधकृ त अवधकारी

• ज्या योजनेच्या वनधीमधून काम प्रस्ताववत केले

असेल त्या योजनेचा प्रावधकृ त अवधकारी
कायारं भ आदे श दे ईल.
 ग्रामपंचायत वार्षषक ववकास आराखडा
(2016-17) नमुना

प्रस्तावा तपवर्ल अदावजत ग्रामस

प्रस्तावा वनधीचे ग्रामसभा
अ. महसुली गाव ववकासा चे (पवरमाणासवह आवश्यक जबाबदा भा
चा संभाव्य प्राधान्यक्र
क्र. (वाडी/वस्ती) चे िे ि वर्षगकर त संख्या वनधी री ठराव
तपवर्ल स्िोि म
ण नमुद करा) रुपये क्रमांक

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
 चार वषाचा ग्रामपंचायत ववकास
आराखडा गोषवारा
वनधीचे स्िोि 2015-16 2016-17 2017-18 2018-19 2019-20 एकुण

1 2 3 4 5 6 7
1) स्ववनधी

2) ववत्त आयोग

3) मनरे गा

4) स्वच्छ भारत
अवभयान

5) इतर वनधी
बविसे

6) आ
‍ वदवारी
उपाययोजना

8) लोकसहभाग

एकुण वनधी
 चार वषाचा ग्रामपंचायत ववकास
आराखडा (वषग वनहाय तपवर्ल)
अ.क्र. वषग प्रकल्प / उपक्रम संस्था आवश्यक वनधी

1. 2016-17

2. 2017-18

3. 2018-19

4. 2019-20
 ग्रामपंचायत ववकास आराखडा नमुना
चार वषाचा ग्रामपंचायत ववकास आराखडा नमुना
(2016-17 ते 2019-20)

ग्रामपंचातीचे नाव ……………………………………….

वितीय वषग (2016-17) वषगवनहाय स्वतंि तयार करणे.
अ.क्र. काम /प्रकल्प/ उपक्रमाचे नाव अंदावजत आवश्यक वनधी वनधीचे स्िोि

1. अ) आरोग्य, वर्िण व
उपवजववका

2. ‍ब) मवहला व बालकल्याण

3. क) मागासवगीयांचे कल्याण

4. ड) इतर कामे / उपक्रम

एकुण
 आमचं‍गाव‍आमचा‍ववकास‍(GPDP) अंतगगत
ग्रामपंचायत‍आराखडा
आमचं गाव आमचा ववकास (GPDP) अंतगगत
ग्रामपंचायत‍आराखडा
ग्रामऩचायतीचे नाळ
:- ताऱुका :- जजल्षा :- ळवष :- 2016-17

अ. ववभागा ववकासा प्रस्ताववत आराख कामाचा लोकसह होणारे फायदे योजना वजल्हा ग्रामसभे द्वा तांवत्रक काम काम पुणय कामाचा शेरा
क्र. चे नाव चे क्षेत्र योजनांचे डयामध्ये तपवशल भाग कोणत्या पवरषदे क रे मंजरु ी सुरु करण्यास प्राधान्यक्र
(कामाचे नाव प्रस्तावव प्रमाण/ वषात डू न प्रशासकीय वदनांक करण्या लागणारा म
क्षेत्र) त वनधी/ इतर प्रस्ताववत आराखड मंजरु ी ची कालावधी
रक्कम योजना करावयाची यास ठराव अपेवक्षत / मवहने
वषय 2016 मंजरु ी क्रमांक व तारीख
ते 2020 वदनांक वदनांक
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16
1 मवहला मानव अंगणवा 1.50 1) रं गरं गोटी, 80.20 भौवतक 2016-17 20 30 ऑगस्ट 15 1 6 मवहने 3
व ववकास डी 2)खेळाचे सुववधायुक्त ऑगस्ट 2016 सप्टें बर ऑक्टोंब
बालक सुधारणा सावहत्य, पवरपूणय अंगणवाडी 2016 2015 र 2016
ल्याण 3)शैक्षवणक तयार होऊन
तक्ते, 4)बेबी मुलांचा सवांवगण
फ्रेंडली फर्षनचर, ववकास होईल.
5)वॉटर वफल्टर,
6)प्रोजेक्टर
2 आरोग्य मानळ गाळातीऱ 0.50 गाळातीऱ शळष 90.10 गाळातीऱ शळष 2016-17 20 30 10 20 1 महषना 4
वळभाग वळकाश महषऱा/ नागरीक नागरीकाांचे ऑगस्ट ऑगस्ट शप्टें बर ऑक्टोंब
ऩुरुव महषऱा/ ऩुरुव आरोग्य 2016 2016 2015 र 2016
याांची याांची आरोग्य तऩाशल्यामुले
आरोग्य तऩाशणी आजाराांचे ननदान
तऩाशणी करण्यात येईऱ. षोऊन ळेलीच
उऩचार षोतीऱ
3 पाणी मानव पेयजल 1.50 1)RO वॉटर 100% गावातील 2016-17 20 30 ऑगस्ट ऑक्टोंब वडसेंबर 4 मवहने 1
पुरवठा ववकास RO वफल्टर युवनक नागरीकांना शुध्द व ऑगस्ट 2016 र 2016 2016
वफल्टर बसववणे, स्वच्छ वपण्याचे 2016
यंत्रणा 2)पाण्याची पाणी उपलब्ध होईल
कायान्वीत साठवण टाकी, व आरोग्य चांगले
करणे 3)ATM काडय , राहील.
4) पाणी पुरवठा
कलम‍45‍ग्रामसूची‍मधील‍बाबी

बाांधकाम ळ दलणळलण
8
11 MSEB ऩ उजाष वळभाग
2
शमाजकल्याण ळ अऩांग वळकाश
2
2
GPDP ऩांचायत वळभाग - शांग्राम कस- ई शेळा

Plan
3
ऩाणी ऩरु ळठा
2
स्ळयांरोजगार
22
जजल्षा ग्रामवळकाश यांत्रणा

कृवव
कलम‍45‍ग्रामसूची‍मधील‍बाबी

ळनवळभाग
1 2
2 ऩऴश
ु ांळध
ष न ळ दग्ु धवळकाश

स्ळच्छता वळभाग
8
16
GPDP आरोग्य

Plan शऴसण

रोजगार
8
1
4 महषऱा ळ बाऱकल्याण

शशांचन वळभाग
 प्रकल्प आराखडा नमुना
अ.क्र. प्रकल्प / उपक्रम/ कामाचे नाव र्े रा
1 वषग र्े रा
2 ववभाग
3 पाश्वगभम
ू ी गरजांचे ववश्लेषण
4 प्रकल्पाची उविष्टे
5 घटक /प्रकल्प बाबी
6 घटक वनहाय अंदावजत खचग
7 एकू ण अंदावजत खचग
8 प्रकल्पासाठी वनधीचा स्िोत स्ववनधी ववत्त आयोग,
मनरे गा, इतर स्िोत
9 प्रकल्पाचे ‍वठकाण
10 प्रकल्पासाठी आवश्यक जागा
 प्रकल्प आराखडा नमुना
अ.क्र. प्रकल्प / उपक्रम/ कामाचे नाव र्े रा
11 प्रकल्पासाठी उपलब्ध जागा सव्हे नंबर िे ि नमुद करा
12 प्रकल्प जागेची मावहती र्ासकीय/ खाजगी/ वनकाय
13 काम सुरु करण्याचा अपेवित वदनांक
14 काम पूणग होण्याचा अपेवित कालावधी
15 प्रकल्प र्ासनाच्या वववहत मागगदर्ग नक सुचना
नुसार आहे काय.
16 प्रकल्पाचा लाभ/ फायदा काय
17 प्रकल्पाची अपेवित लाभाथी
18 प्रकल्प पूणग झाल्यावर त्याची व्यवस्था कर्ी
असेल?
19 अपेवित पवरणाम अपेवित फलवनश्चती