FOTOSENTEZ

6
FOTOSENTEZ (ÖZÜMLEME)
•Güneş enerjisinin organik moleküllerde
kimyasal bağ enerjisine dönüştürülmesi
olayına fotosentez denir.
•İnorganik maddeler (CO2 ve su) organik
maddeye (glikoz vb) dönüşür.
•Fotosentez sonucu oluşan
besin (Glikoz) diğer organik
maddelere dönüştürülür.
•Fotosentez de sadece besin
değil, oksijende oluşarak atmosfere
verilir.Besin ve oksijen tüm yaşamın
kaynağını oluşturur.
Fotoototroflar

•Sadece bitkiler değil

karayosunları,
su yosunları (alg) ,
bazı tek hücreli protistler (öglena),
fotosentetik bakteriler de
fotosentezi gerçekleştirecek
pigmentlere sahiptirler.
 FOTOSENTEZ (ÖZÜMLEME)

§Fotosentez sonucu ortama verilen oksijenin temel kaynağı sudur.

§Karbondioksitteki karbon atomu ise glikozun yapısına katılır.
FOTOSENTEZİN GERÇEKLEŞMESİNDE GÖREVLİ
YAPILAR
§Bitkilerin;
ØOlgunlaşmamış meyve
ØYeşil gövde ve
ØAsıl olarak da yaprakları ve stoma hücreleri fotosentezin başlıca
gerçekleştiği organlardır.

§Bunların dışında kloroplast bulunmayan

Økök,
Øgenç olmayan gövde epidermisi,
Øyaprak epidermisi,
Økutikula, iletim demeti hücreleri,
Ø depo parankiması gibi yapılarda fotosentez gerçekleştirilmez.
1)Yaprak :
ØBir yaprak kesiti alındığında, üst ve alt
yüzeyleri örten epidermis dokusu ve iki
epidermis tabakası arasında yer alan
mezofil tabakası bulunur.
ØEpidermis hücreleri canlı olup kloroplast
organeli taşımaz.
ØStoma hücreleri (=bekçi hücreler)
kloroplast organeli taşır ve fotosentez
gerçekleştirir.
ØMezofil tabakasında klorofilce zengin
özümleme parankiması adı verilen palizat
ve sünger parankiması hücreleri yer alır.
•Fotosentez kloroplastlarda
gerçekleşir.
•Kloroplastlar stroma ve grana adı
verilen iki kısımdan oluşmuştur.
•Granalar; protein ve lipitten oluşur.
Klorofiller burada bulunur.
•Granada fotosentezin ışık reaksiyonları,
stromada
ise enzimatik reaksiyonlar gerçekleşir.
•Stroma içinde ; ribozom, DNA, RNA, enzimler, mineraller ve
protein bulunur.
•Klorofil kloroplasttan izole edilince fotosentez tepkimeleri durur.
•Kloroplast hücre dışında da fotosentez yapabilir.

Klorofiller, bakteri ve siyanobakterler (mavi – yeşil algler) dışındaki

fotosentetik canlılarda kloroplast içinde bulunurlar.
•Klorofil molekülü ışık enerjisini soğurarak
elektronları sayesinde diğer moleküllere
aktarır.
•Klorofil molekülü fotosentez
reaksiyonlarında katalizör görevi görür.
•Klorofil molekülünde C,H,O,N
atomlarından yapılmış dört pirol halkası
ve merkezde Mg atomu bulunur.

•NOT: Demir elementi klorofil yapısına

katılmadığı halde, klorofil sentezinde katalizör
görevi görür.
Klorofil oluşumunu etkileyen faktörler
FOTOSENTEZE IŞIK ETKİSİ
FOTOSENTEZE IŞIK
ETKİSİ

§Işık bir cisme çarparsa; cisimden geçer,

yansıtılır veya soğurulur. (hepsi de olabilir)
§Cisim soğurduğu ışıktan enerji kazanır.
§Klorofil molekülü ışığı soğurur, yeşil
ışığı yansıtır. Bu yüzden yeşil görünür.
 FOTOSENTEZE IŞIK
ETKİSİ

Sonuç :
1. Mor ve kırmızı ışıkta fotosentez ve O2 üretimi daha fazladır.
2. Klorofil yeşil ışığı en az soğurduğundan fotosentez hızı en düşüktür.
FOTOSENTEZ
REAKSİYONLARI §Fotosentez olayı, ışığa bağımlı
olarak gerçekleşen
“ışık reaksiyonları” ile
“karbon tutma reaksiyonları”
olmak üzere iki evrede gerçekleştirilir.
§Işık reaksiyonlarında ışığın
soğurulmasından kazanılan enerji
ATP ve NADPH molekülünde depo
edilir.
§Karbon tutma reaksiyonlarında ise
CO2 molekülü ATP ve NADPH
yardımı ile glikoz gibi basit organik
bileşiklere dönüştürülür.
 IŞIĞA BAĞIMLI
REAKSİYONLAR
§Işık reaksiyonları, kloroplastın granumlarında meydana gelir ve ışık olmadan
gerçekleşmez.(Mutlak ışık gerekir)
§Bu evre, güneş enerjisinin kimyasal enerji dönüştürülerek ATP’ de depoladığı
reaksiyon basamaklarından oluşur.
§Işık reaksiyonlarında soğurulan ışık sayesinde su molekülleri parçalanır.
(FOTOLİZ)
§Suyun parçalanması sonucunda açığa çıkan hidrojenler NADP+ koenzimi
tarafından tutularak NADPH molekülü meydana gelirken, oksijen molekülü ise
atmosfere verilir.
§Işık reaksiyonlarında ATP ve NADPH moleküllerinin üretilmesinin amacı ; daha
sonra karanlık evrede CO2 kullanılarak besin üretilmesi için bu moleküllere
ihtiyaç duyulmasıdır.
IŞIĞA BAĞIMLI
REAKSİYONLAR
§Klorofilin ışığı soğurması ile uyarılmış elektron klorofilin yapısından
ayrılır.
§Dolayısı ile bu elektronu tutacak ve enerjisini taşıyacak bir sistem
gereklidir.
§Bu nedenle granumlarda özel elektron taşıma sistemleri (ETS)
mevcuttur.
§Bu ETS elemanları ; sitokrom kompleksi(stk) ferrodoksin (fd),
sitokrom b ve sitokrom c, plastokinon (pq) ve plastosiyaninden (pc)
den oluşur.
 IŞIĞA BAĞIMLI
REAKSİYONLAR
§Klorofilden ayrılan uyarılmış durumdaki yüksek enerjili elektronlar
ETS elemanları aracılığı ile yükseltgenme ve indirgenme
kurallarına göre hareket ederek alıcı durumdaki klorofil molekülüne
dönerken taşıdığı enerjinin büyük bir kısmını kaybeder ve temel
duruma ulaşır.
§İşte bu şekilde ATP sentezlenmesine “fotofosforilasyon” adı
verilir.
KARBON TUTMA
REAKSİYONLARI
 KARBON TUTMA REAKSİYONLARI
§Karbon tutuma reaksiyonları kloroplast stromasında meydana gelir.
§Karbondioksit kullanılarak başta glikoz olmak üzere organik
maddeler sentezlenir.
§Işığa doğrudan gerek duyulmaz.
§Enzimlerin etkinliğinde gerçekleşir. (Sıcaklık değişimlerinden
etkilenir)
§Bu reaksiyonlarda ışığa bağımlı reaksiyonlarda üretilen ATP ve
NADPH moleküllerine ihtiyaç duyulur.
 Organik
Moleküllerin
Sentezi
Fotosentez Reaksiyonları
FOTOSENTEZ HIZINI ETKİLEYEN
FAKTÖRLER
A- ÇEVRESEL B- GENETİK
FAKTÖRLER FAKTÖRLER
§Işık şiddeti §Kloroplast sayısı
§Işığın dalga boyu §Klorofil miktarı
§Karbondioksit miktarı §Yaprak genişliği
§Sıcaklık §Stomaların sayısı ve yapısı
§Su miktarı §Enzim miktarı
§Ortamın pH sı §Kütikula kalınlığı
§Mineraller
 GENETİK
FAKTÖRLER
Yaprakların sayısı, genişliği ve yapısı :

§Yaprak sayısı arttıkça bitkinin fotosentez hızı da artar.

§Yaprak yüzeyinin genişliği arttıkça bitkinin ışıktan yararlanma oranı da
artacağından fotosentez tepkimelerinin hızı artar.
§Yaprakların konumu da hızı etkiler, altta kalan yapraklarda fotosentez
hızı daha düşük olur.
 GENETİK
FAKTÖRLER
Kutikula tabakası :
§Kutikula, bitkilerde su kaybını önler.
§Kurak ortam bitkilerinde kalın, nemli ortam bitkilerinde ise incedir.
§Tamamen suda yaşayan bitkilerde ve kökte kutikula bulunmaz.
§Kutikula kalınlaştıkça, epidermis altındaki hücrelerin ışıktan yararlanma
oranı azalacağından fotosentez hızı azalır.
 GENETİK
FAKTÖRLER
Stoma (Gözenek) :
§Stoma hücrelerinde, mitokondri, lökoplast ve bol miktarda kloroplast
bulunur.
§Bu nedenle, oksijenli solunum ve fotosentez tepkimelerini gerçekleştirir
ve nişasta depolar.
§Bitkinin gaz alış verişini ve terlemenin düzenlenmesini sağlar.
§Stoma aralığı açıldığında yaprağa giriş yapan karbondioksit miktarı
artacağından fotosentez hızı artar.
§Dolayısı ile yapraktaki stomaların sayısı, açıklık derecesi ve konumu
fotosentez hızını etkiler.
ÇEVRESEL FAKTÖRLER
ÇEVRESEL
FAKTÖRLER
§IŞIK ŞİDDETİ
§Işığın belli oranda artması
fotosentez hızını artırır.
§Ancak ışık artışı sürekli artış
sağlamaz.
§Bunun nedeni karanlık
reaksiyonlarında kullanılan
enzimlerin sınırlı olmasıdır.
ÇEVRESEL
FAKTÖRLER
§IŞIĞIN DALGA BOYU
§Fotosentez hızı mor,mavi ve
kırmızı ışıkta en fazla, yeşil
ışıkta ise en azdır.
§Hız ışığın soğurulma
miktarına oranla hız artar.
ÇEVRESEL
FAKTÖRLER
§CO2 KONSANTRASYONU
§Karbondioksit miktarı arttıkça
fotosentez hızı da artar, sonra sabit
kalır. (sınırlı enzimden dolayı)
§Ortam tüm koşullarca uygun olsa bile
CO2 miktarı ihtiyaçtan az ise fotosentez
yavaşlar.
§NOT: Hızı miktarı en az olan faktör
belirler.
ÇEVRESEL
FAKTÖRLER

§SICAKLIK
§Karanlık reaksiyonlar üzerinde
daha etkilidir.

§Sıcaklık belli bir sınıra kadar

hızı artırır.
ÇEVRESEL
FAKTÖRLER
§SU MİKTARI
§Su artışı belli bir orana kadar
hızı artırır ancak sonrasında hız
sabitlenir.

§Su miktarının %15 in altına

düşmesi durumunda fotosentez
durur.(enzim etkinliği)
 ÇEVRESEL
FAKTÖRLER
§ORTAM pH ’SI
§Karbon tutuma reaksiyonları enzimatik olduğundan ortam pH’sından etkilenir.
§Ortam pH sı optimum olduğunda fotosentez hızı yüksektir.
§Ortamın pH sı optimumumun altın düştüğünde veya çıktığında fotosentez hızı
yavaşlar.
§MİNERALLER
§Fe, Ca, Mg, Na, P, N, S gibi mineraller bitki gelişimi ve reaksiyonların
yürütülmesi için gereklidir.
§Örneğin; Mg klorofil yapısına, Fe ferrodoksin yapısına katılır.
§Bazı mineraller kofaktör olarak görev yapar.
§MİNİMUM YASASI
§Fotosentezi etkileyen faktörlerden birinin eksik olması ya da
olmaması fotosentezin yavaşlamasına ya da durmasına neden
olur.
§Bazı faktörlerin normalin üzerinde olması ise fotosentez hızına
etki etmez.
§Çünkü hız , etki eden faktörlerden miktarı en az (minimum) olana
göre belirlenir.
§Buna “minimum yasası” denir.
FOTOSENTEZ
DENEYLERİ §Bir yaprak sabahleyin dalından koparılmadan
yarısı karbon kağıdı ile kapatılır.
§Akşam koparılarak haşlandıktan sonra (selüloz
parçalanması için ) I nolu bölüme lügol damlatılır.
§Mavi renk meydana geldiği görülür.
§II nolu bölümde renk değişimi gözlenmez.
§SONUÇ : Fotosentezde nişasta sentezlendiği
ve ağırlık artışı olduğu
§Fotosentezin üsütü kaplanmayan bölgede
gerçekleşrbildiğini gösterir.
FOTOSENTEZ
DENEYLERİ §Sabah erken saate bir yaprağın orta damarına
göre yarısı kesilip kurutulduktan sonra kuru
ağırlığı belirlenir.
§Geriye kalan yarısı ise, akşama kadar normal
ortamda bırakılarak fotosentez yapması sağlanır.
§Sabahki yaprakla akşamki yaprak arasındaki
ağırlık farkı bir süre içinde üretilen organik
madde hakkında bilgi verir.

§SONUÇ : Tarımda akşamkinin daha ağır olduğu

görülür.
§Bu ağırlık farkı geç koparılan diğer yarının
fotosentezde ürettiği ve solunum sırasında
tüketemediği organik besinden kaynaklanır.
FOTOSENTEZ
DENEYLERİ
FOTOSENTEZ
DENEYLERİ
KEMOSENTEZ
KEMOSENTE
Z
§İnorganik maddelerin oksidasyonu ile açığa çıkan kimyasal enerjiyi
kullanarak inorganik maddelerden organik madde sentezlenmesi
olayıdır.
KEMOSENTE
Z
 KEMOSENTE
Z
§Kemosentez sadece bakteriler tarafından gerçekleştirilir.

§Işık enerjisi ve klorofil kullanılmaz.

§Sitoplazmada gerçekleşir.

§Fotosentetik bakteriler H2S i elektron kaynağı olarak kullanırlarken;

§Kemosentetikler Enerji kaynağı olarak H2S ya da H2 kullanılabilir.

 KEMOSENTE
Z
§Kemosentez yapan bakteriler doğada madde devrine yardımcı olur.

§Ayrıca H2S ve NH3 gibi zararlı bileşiklerin birikmesini engellerler.

§Atmosfere O2 verilmez. (kendileri kullanır)

§ETS elemanları kullanılır.

§Bu şekilde ATP sentezine kemosentetik fosforilasyon adı verilir.

(Organik bileşik oluşturulurken ATP kullanılır)
KEMOSENTE
Z